10. Practical lesson: TEI and Beautiful Soup
Contents
10. Practical lesson: TEI and Beautiful Soup¶
In this section we will use Beautiful Soup to extract data from a book in the TEI format. For this lesson, we assume that you have followed the practical lesson 5. When needed, refer back to previous lessons. As you may have noticed, there is no lesson for extracting information from the TEI format using ElementTree. ElementTree has sometimes trouble parsing files (in this case due to ‘ ’ in the content). This can be fixed with a work around, however this work around need to be adjusted when there is a new version of ElementTree. We therefore chose to only use Beautiful Soup, as this works without problems.
We will follow these steps:
Load the TEI file and examine the structure (basic);
Extract the complete content of the book from the TEI file (basic);
Extract the content divided into chapters (basic);
Extract the separate poems (moderate).
Extract the poems per chapter (moderate).
Open a new Jupyter Notebook and type all code examples and code exercises in your Notebook.
Load the TEI file and examine the structure¶
We first need to prepare the Notebook by importing the package we need and loading the XML file into the enviroment. If you have not already installed Beautiful Soup, do this first with:
!pip install beautifulsoup4
Exercise
Import the Beautiful Soup package and load the XML file into your Notebook. You can look back to lesson 5 if you need a reminder on how to do this. The XML file is named ‘TEI.xml’ and can be downloaded here.
Solution
from bs4 import BeautifulSoup
with open("data/TEI.xml", encoding='utf8') as f:
root = BeautifulSoup(f, 'xml')
In order to extract the required information from the file, we have to examine the structure.
Exercise
Print the file in your Notebook or look at the file in your browser, either way you prefer.
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<!DOCTYPE TEI.2 PUBLIC "-//DBNL//DTD TEI.2 XML//NL" "http://www.dbnl.org/xml/dtd/teixlite.dtd">
<TEI.2>
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">De dichtwerken van Bilderdijk. Deel 1</title>
<author>Willem Bilderdijk</author>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition>
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van <hi rend="i">De dichtwerken van Bilderdijk. Deel 1</hi> van Willem Bilderdijk in de eerste druk uit 1856.
</edition>
<respStmt>
<resp>
<corr>
</corr>
</resp>
</respStmt>
</editionStmt>
<extent><!-- aantal pagina's --></extent>
<scandetails>
<scan type="I">
<extent-detail><!-- pagina range van een sectie --></extent-detail>
<empty-page>2</empty-page>
<!-- <insert after="na deze pagina begint de insert"> aantal insert pagina's </insert> -->
<insert after=""/>
</scan>
<scan type="1">
<extent-detail><!-- pagina range van een sectie --></extent-detail>
<empty-page>2, 338, 475</empty-page>
<!-- <insert after="na deze pagina begint de insert"> aantal insert pagina's </insert> -->
<insert after=""/>
</scan>
</scandetails>
<publicationStmt>
<idno type="titelcode">bild002dich01_01</idno>
<idno type="format">DBNL-TEI 1</idno>
<availability>
<p>2011 dbnl</p>
</availability>
</publicationStmt>
<notesStmt>
<note/>
</notesStmt>
<sourceDesc>
<bibl>
<idno type="isbn"/>
<idno type="usedcopy">eigen exemplaar dbnl</idno>
</bibl>
<p>Willem Bilderdijk, <hi rend="i">De dichtwerken van Bilderdijk. Deel 1</hi>. A.C. Kruseman, Haarlem 1856</p>
<p/>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<projectDesc>
<p>Wijze van coderen: standaard</p>
<p/>
</projectDesc>
</encodingDesc>
<profileDesc>
<langUsage>
<language id="nl">Nederlands</language>
</langUsage>
</profileDesc>
<ebook>
<bibl>
<title type="main">De dichtwerken van Bilderdijk. Deel 1</title>
<author>Willem Bilderdijk</author>
<idno/>
<imprint>
<publisher/>
<pubPlace/>
</imprint>
</bibl>
<idno type="isbn"/>
<order>
<price curr="euro"/>
<link/>
</order>
<blurb><p/></blurb>
<titlepage><p/></titlepage>
<colofon><p/></colofon>
</ebook>
<pod>
<bibl>
<title type="main">De dichtwerken van Bilderdijk. Deel 1</title>
<author>Willem Bilderdijk</author>
<idno/>
<imprint>
<publisher/>
<pubPlace/>
</imprint>
</bibl>
<idno type="isbn"/>
<order>
<price curr="euro"/>
<link/>
</order>
<blurb><p/></blurb>
<titlepage><p/></titlepage>
<colofon><p/></colofon>
</pod>
<revisionDesc>
<change>
<date>2010-12-17</date>
<respStmt>
<name type="person">AD</name>
</respStmt>
<item>colofon toegevoegd</item>
</change>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text>
<interpGrp>
<interp type="primair" value="bild002dich01"/>
</interpGrp>
<body>
<cf><div type="chapter">
<pb n="I"/>
<p>DE DICHTWERKEN</p>
<p/>
<p>VAN</p>
<p/>
<p>BILDERDIJK.</p>
<p/>
<p>I.</p>
<pb n="III"/>
<p>DE DICHTWERKEN</p>
<p>VAN</p>
<p>BILDERDIJK.</p>
<p>EERSTE DEEL.</p>
<p>HAARLEM,</p>
<p>A.C. KRUSEMAN.</p>
<p>1856.</p>
<pb n="IV"/>
<p>Gedrukt bij A.C. Kruseman.</p>
<pb n="V"/>
<p>INHOUD.</p>
<p/>
<p>ROMANCEN EN BALLADEN..</p>
<p>
<table>
<row>
<cell>Olinde en Theodoor</cell>
<cell>Bladz. 3.</cell></row>
<row>
<cell>Elius</cell>
<cell>Bladz. 16.</cell></row>
<row>
<cell>Op de beeldtenis van Elius</cell>
<cell>Bladz. 54.</cell></row>
<row>
<cell>Op de afbeelding van Heile, in treurgewaad</cell>
<cell>Bladz. 54.</cell></row>
<row>
<cell>Ahacha</cell>
<cell>Bladz. 55.</cell></row>
<row>
<cell>Yrwin en Vreedebag</cell>
<cell>Bladz. 65.</cell></row>
<row>
<cell>Ada</cell>
<cell>Bladz. 73.</cell></row>
<row>
<cell>Bertha</cell>
<cell>Bladz. 77.</cell></row>
<row>
<cell>Katharina Herman</cell>
<cell>Bladz. 83.</cell></row>
<row>
<cell>Roosjen</cell>
<cell>Bladz. 91.</cell></row>
<row>
<cell>De Indiaansche Maagderoover</cell>
<cell>Bladz. 98.</cell></row>
<row>
<cell>De vrouwen van Wijnsberg</cell>
<cell>Bladz. 101.</cell></row>
<row>
<cell>Urzijn en Valentijn</cell>
<cell>Bladz. 104.</cell></row>
<row>
<cell>Adam Gordon</cell>
<cell>Bladz. 126.</cell></row>
<row>
<cell>Bryan en Pereene</cell>
<cell>Bladz. 133.</cell></row>
<row>
<cell>Sayavedra</cell>
<cell>Bladz. 135.</cell></row>
<row>
<cell>De monnik</cell>
<cell>Bladz. 138.</cell></row>
<row>
<cell>De kluizenaar</cell>
<cell>Bladz. 142.</cell></row>
<row>
<cell>De Heer van Landhorst</cell>
<cell>Bladz. 148.</cell></row></table></p>
<pb n="VI"/>
<p>
<table>
<row>
<cell>Almanzor en Zaïde</cell>
<cell>Bladz. 158.</cell></row>
<row>
<cell>Eduard</cell>
<cell>Bladz. 164.</cell></row>
<row>
<cell>Lindor en Lucia</cell>
<cell>Bladz. 166.</cell></row>
<row>
<cell>Margarethaas geest</cell>
<cell>Bladz. 170.</cell></row>
<row>
<cell>De vloek</cell>
<cell>Bladz. 173.</cell></row>
<row>
<cell>Het nachtspook</cell>
<cell>Bladz. 181.</cell></row>
<row>
<cell>Des minnaars geest</cell>
<cell>Bladz. 186.</cell></row>
<row>
<cell>Jonker Brand van Wijk</cell>
<cell>Bladz. 189.</cell></row>
<row>
<cell>Graaf Floris de Vierde</cell>
<cell>Bladz. 196.</cell></row>
<row>
<cell>De gevangene</cell>
<cell>Bladz. 202.</cell></row>
<row>
<cell>Argme</cell>
<cell>Bladz. 204.</cell></row>
<row>
<cell>Arnold Beilaert</cell>
<cell>Bladz. 216.</cell></row>
<row>
<cell>Hulla</cell>
<cell>Bladz. 224.</cell></row>
<row>
<cell>De Marokkane</cell>
<cell>Bladz. 226.</cell></row>
<row>
<cell>Robbert de Vries</cell>
<cell>Bladz. 231.</cell></row>
<row>
<cell>Eléonoor</cell>
<cell>Bladz. 245.</cell></row>
<row>
<cell>Assenede</cell>
<cell>Bladz. 249.</cell></row>
<row>
<cell>Willem Tell</cell>
<cell>Bladz. 270.</cell></row>
<row>
<cell>De twee broeders voor Bommel</cell>
<cell>Bladz. 274.</cell></row>
<row>
<cell>Radagijs, koning van Warmond</cell>
<cell>Bladz. 279.</cell></row>
<row>
<cell>De kluizenaar aan den Pindus</cell>
<cell>Bladz. 293.</cell></row>
<row>
<cell>Het wiel van Heusden</cell>
<cell>Bladz. 295.</cell></row>
<row>
<cell>Bruiloftsbrand</cell>
<cell>Bladz. 303.</cell></row>
<row>
<cell>Sint-Albaan</cell>
<cell>Bladz. 309.</cell></row>
<row>
<cell>De vloek van 't burchtslot Moy</cell>
<cell>Bladz. 316.</cell></row>
<row>
<cell>De Danaïden</cell>
<cell>Bladz. 323.</cell></row>
<row>
<cell>Europa</cell>
<cell>Bladz. 326.</cell></row>
<row>
<cell>De oorring</cell>
<cell>Bladz. 330.</cell></row>
<row>
<cell>Versmade liefde</cell>
<cell>Bladz. 332.</cell></row>
<row>
<cell>Rolands-Eck aan den Rhijn</cell>
<cell>Bladz. 334.</cell></row></table></p>
<pb n="VII"/>
<p>VERTELLINGEN EN FABELEN.</p>
<p>
<table>
<row>
<cell cols="2">Ridder Sox</cell>
<cell>Bladz. 339.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">De Dervis</cell>
<cell>Bladz. 356.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">De lepel zout</cell>
<cell>Bladz. 357.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">Aristus en Ismeene</cell>
<cell>Bladz. 359.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">De spiegel; of liefde en waan</cell>
<cell>Bladz. 370.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">Selima</cell>
<cell>Bladz. 387.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">De glintwormvlieg</cell>
<cell>Bladz. 389.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">De Waarheid en Ezopus</cell>
<cell>Bladz. 393.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">De Siameezen</cell>
<cell>Bladz. 402.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">Het penzioen</cell>
<cell>Bladz. 404.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">Paris oordeel</cell>
<cell>Bladz. 407.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">De lauwrier</cell>
<cell>Bladz. 410.</cell></row>
<row>
<cell/>
<cell>Proeve van fabelen:</cell>
<cell/></row>
<row>
<cell>1.</cell>
<cell>De opvoeding des leeuwenwelps</cell>
<cell>Bladz. 412.</cell></row>
<row>
<cell>2.</cell>
<cell>De hond</cell>
<cell>Bladz. 412.</cell></row>
<row>
<cell>3.</cell>
<cell>De akker en de dijk</cell>
<cell>Bladz. 413.</cell></row>
<row>
<cell>4.</cell>
<cell>De diamant by de boeren</cell>
<cell>Bladz. 414.</cell></row>
<row>
<cell>5.</cell>
<cell>De vos en de hond</cell>
<cell>Bladz. 415.</cell></row>
<row>
<cell>6.</cell>
<cell>De jonge hond</cell>
<cell>Bladz. 416.</cell></row>
<row>
<cell>7.</cell>
<cell>De twee honden</cell>
<cell>Bladz. 416.</cell></row>
<row>
<cell>8.</cell>
<cell>Het paard en de stalknecht</cell>
<cell>Bladz. 417.</cell></row>
<row>
<cell>9.</cell>
<cell>De wolven</cell>
<cell>Bladz. 418.</cell></row>
<row>
<cell>10.</cell>
<cell>Het getuigenis van een' herdershond</cell>
<cell>Bladz. 418.</cell></row>
<row>
<cell>11.</cell>
<cell>De paauw met zijn vrienden</cell>
<cell>Bladz. 419.</cell></row>
<row>
<cell>12.</cell>
<cell>De vogelen</cell>
<cell>Bladz. 420.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">Fabel</cell>
<cell>Bladz. 421.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">Minerva</cell>
<cell>Bladz. 422.</cell></row>
<row>
<cell cols="2">De drie vijanden</cell>
<cell>Bladz. 424.</cell></row></table></p>
<pb n="VIII"/>
<p>
<table>
<row>
<cell>Het sijsjen</cell>
<cell>Bladz. 428.</cell></row>
<row>
<cell>Sadig</cell>
<cell>Bladz. 437.</cell></row>
<row>
<cell>De nachtegaal en de koekoek</cell>
<cell>Bladz. 438.</cell></row>
<row>
<cell>Koekeloer, of de eerste April</cell>
<cell>Bladz. 440.</cell></row>
<row>
<cell>De krokodillenkoning</cell>
<cell>Bladz. 455.</cell></row>
<row>
<cell>Romoald</cell>
<cell>Bladz. 457.</cell></row>
<row>
<cell>De lelie en de daauwdrop</cell>
<cell>Bladz. 459.</cell></row>
<row>
<cell>Polytechnes en Aëdon</cell>
<cell>Bladz. 461.</cell></row>
<row>
<cell>Fabel</cell>
<cell>Bladz. 467.</cell></row>
<row>
<cell>De paauw en de raaf</cell>
<cell>Bladz. 469.</cell></row>
<row>
<cell>Rechtsgeding</cell>
<cell>Bladz. 469.</cell></row>
<row>
<cell>De afgod</cell>
<cell>Bladz. 473.</cell></row>
<row>
<cell><hi rend="sc">Aanteekeningen</hi></cell>
<cell>Bladz. 475.</cell></row></table></p></div></cf>
<div type="chapter">
<pb n="*1"/>
<p>
<figure>
<p><xptr to="bild002dich01ill01.gif"/></p></figure></p>
<div type="section"><pb n="1"/>
<head rend="h2">Romancen en balladen.</head>
<pb n="3"/>
<head rend="h3"><xptr to="a003"/>Olinde en Theodoor.<note n="*" place="foot">Bloemtjens, 113.</note></head>
<lg type="poem">
<l>O nimium faciles anrem praebere puellae!</l>
<l rend="; 1tab">Discite desertae non temere esse bonae.</l></lg>
<lg type="poem">
<l>Met zweet, en bloed, en stof begruisd,</l>
<l rend="; 1tab">Toog ridder Theodoor,</l>
<l>Beroemd door zijn gevreesde vuist,</l>
<l rend="; 1tab">In koning Arthurs spoor.</l>
<l>Van adel oud, van inborst fier,</l>
<l rend="; 1tab">Kent Turk en Heidendom</l>
<l>Den wissen slag van 't blank rapier,</l>
<l rend="; 1tab">Dat in zijn handen glom.</l>
<l/>
<l>Ten strijd gehard door strijd op strijd,</l>
<l rend="; 1tab">In 't pantser opgegroeid,</l>
<l>Daar 't vuur, dat door zijn aders rijdt,</l>
<l rend="; 1tab">Hem uit zijn oogen gloeit;</l>
<l>Gantsch krijgsman, ijvrig Paladijn,</l>
<l rend="; 1tab">Verweet men hem alleen,</l>
<l>Een vreemdeling aan 't hof te zijn,</l>
<l rend="; 1tab">En zonder zwier te treên.</l>
<l/>
<l>Maar was des ridders houding ruw,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn boezem had gevoel:</l>
<l>De wenkbraauw stond hem stuurs en schuw,</l>
<l rend="; 1tab">Maar 't harte was niet koel.</l>
<l>En, leidde hij der joffren hand</l>
<l rend="; 1tab">Niet sierlijk op, ten dans;</l>
<l>Dat hart was aan haar dienst verpand,</l>
<l rend="; 1tab">Aan 't kruis alleen zijn lans.</l>
<pb n="4"/>
<l>Aan 't hof van Karel leefde een maagd,</l>
<l rend="; 1tab">Vervuld van eedlen trots:</l>
<l>Van duizend aangezocht, belaagd,</l>
<l rend="; 1tab">Maar jegens ieder, rots.</l>
<l>Der jonkren laffe zoutloosheên,</l>
<l rend="; 1tab">Verdienstelooze praal,</l>
<l>En wat haar meer verachtlijk scheen,</l>
<l rend="; 1tab">Bewees zij geen onthaal.</l>
<l/>
<l>Maar walgend van dien weeken stoet,</l>
<l rend="; 1tab">In 't hoofsch vermaak doorkneed,</l>
<l>Deed ze in verhitten wrevelmoed</l>
<l rend="; 1tab">Een' roekeloozen eed.</l>
<l>'t Is al wat op mijn gunsten wacht,</l>
<l rend="; 1tab">(Dus sprak zij) mij onwaard:</l>
<l>Ik haat het mannelijk geslacht;</l>
<l rend="; 1tab">'k Blijf eeuwig ongepaard!</l>
<l/>
<l>De Liefde hoorde dat zij zwoer,</l>
<l rend="; 1tab">En loeg om haar besluit.</l>
<l>Een zuchtjen, dat haar borst ontvoer,</l>
<l rend="; 1tab">Drukte andre wenschen uit.</l>
<l>De schoone wist niet van dien zucht,</l>
<l rend="; 1tab">Maar peinsde, wat haar trof?</l>
<l>En zocht in stille buitenlucht</l>
<l rend="; 1tab">Gestaâge peinzensstof.</l>
<l/>
<l>De naam van Theodoor klonk voort,</l>
<l rend="; 1tab">En vloog van stad tot stad.</l>
<l>Olinde had dien naam gehoord,</l>
<l rend="; 1tab">Maar bevende als een blad.</l>
<l>Ach (sprak ze) zulk een heldenaart!</l>
<l rend="; 1tab">Zoo veel roemruchte moed!</l>
<l>Zie daar een ziel, beminnenswaard</l>
<l rend="; 1tab">Voor maagden van mijn bloed!</l>
<pb n="5"/>
<l>Ik haat den echt en wulpsche min;</l>
<l rend="; 1tab">Maar, zoo ik minnen kon,</l>
<l>Geen ander nam mijn hart ooit in,</l>
<l rend="; 1tab">Dan die zijn glorie won!</l>
<l>Die grootheid, die geen weêrga' vindt,</l>
<l rend="; 1tab">Heeft meer dan dit verdiend;</l>
<l>En zalig zij, die hij bemint!</l>
<l rend="; 1tab">Maar 'k wensch hem mij tot vriend!</l>
<l/>
<l>De Liefde loeg nog eens op 't woord,</l>
<l rend="; 1tab">En zag haar oog bedaauwd,</l>
<l>En 't roosjen, dat haar lipjens boordt,</l>
<l rend="; 1tab">Van lieverleê verflaauwd.</l>
<l>Hij juichte om 't welgelegd begin,</l>
<l rend="; 1tab">Vloog op, en riep verheugd:</l>
<l>Geen boezem sluit zich voor de min,</l>
<l rend="; 1tab">Genaakbaar voor de deugd!</l>
<l/>
<l>De schoone beeldt zich al zijn daân</l>
<l rend="; 1tab">Met gloênde kleuren af;</l>
<l>En deelt met hem de lauwerblaân,</l>
<l rend="; 1tab">Die hem zijn krijgsmoed gaf.</l>
<l>Nu voegt ze er nieuwe daden bij,</l>
<l rend="; 1tab">In eigen brein gesmeed:</l>
<l>Ze plaatst hem zuchtend aan heur zij',</l>
<l rend="; 1tab">En zucht aleer zij 't weet.</l>
<l/>
<l>Ze merkt dien zucht, en bloost. - Waarom?</l>
<l rend="; 1tab">Neen, (zegt ze) 'k min hem niet;</l>
<l>Maar wie uit Gaulens jufferdom</l>
<l rend="; 1tab">Of hij zijn wenschen bied'?</l>
<l>Ach, 't voorwerp doe zijn' keur geen schand!</l>
<l rend="; 1tab">Zij moet een Godheid zijn!</l>
<l>De schoonste van gantsch Frankenland,</l>
<l rend="; 1tab">Maar - met een hart als 't mijn!</l>
<pb n="6"/>
<l>Zij bloost op nieuw. - Neen (zegt ze) o neen,</l>
<l rend="; 1tab">'k Draag hem geen liefde toe.</l>
<l>Gevoel van vriendschap is 't alleen,</l>
<l rend="; 1tab">Is 't alles, wat ik voê.</l>
<l>Ik haat het huwlijksledikant,</l>
<l rend="; 1tab">En nu, veel meer dan ooit:</l>
<l>En wie er dinge naar mijn hand....</l>
<l rend="; 1tab">Hier zucht ze - en blijft verstrooid.</l>
<l/>
<l>De fiere ridder kwam ten hoof</l>
<l rend="; 1tab">En bood zich aan den vorst.</l>
<l>Zijn roem scheen aller glorie doof,</l>
<l rend="; 1tab">En gloeide borst aan borst:</l>
<l>Den braven uit der riddren kring</l>
<l rend="; 1tab">Met ijver tot den strijd;</l>
<l>Den zwakken, met verwondering;</l>
<l rend="; 1tab">'t Hovaardig hart, met nijd.</l>
<l/>
<l>Olinde! - Gij, verlaat gij 't land?</l>
<l rend="; 1tab">Gij weêr naar 't hofgewoel!</l>
<l>Zij dobbert - raadpleegt nu 't verstand,</l>
<l rend="; 1tab">Dan, 't innerlijk gevoel.</l>
<l>'t Gevoel spreekt luid, en houdt steeds aan;</l>
<l rend="; 1tab">'t Verstand heeft weinig klem. -</l>
<l>Maar 't hart heeft de uitspraak reeds gedaan,</l>
<l rend="; 1tab">Verstand geeft ook zijn stem.</l>
<l/>
<l>Ja, tot een waardig eerbewijs</l>
<l rend="; 1tab">Van zulk een' Paladijn,</l>
<l>Kan (zegt ze) niets, hoe hoog in prijs,</l>
<l rend="; 1tab">Kan niets te dierbaar zijn!</l>
<l>Daar heel de jufferlijke stoet</l>
<l rend="; 1tab">Met schittrend feestgewaad</l>
<l>Hem tot een blijk van eer ontmoet,</l>
<l rend="; 1tab">Waar 't achterblijven, smaad!</l>
<pb n="7"/>
<l>Wie weet, wie al, op luttel schoon,</l>
<l rend="; 1tab">Op afkomst trots, of rang,</l>
<l>Aanloklijkheden spreî ten toon,</l>
<l rend="; 1tab">Waar zij den held in vang'!</l>
<l>Hoe licht wordt niet zijn edel hart,</l>
<l rend="; 1tab">Indien men 't niet verhoed -,</l>
<l>In strikken van een min verward,</l>
<l rend="; 1tab">Waar van hij blozen moet!</l>
<l/>
<l>Wie blijft voor 't manlijk harte borg,</l>
<l rend="; 1tab">Door vrouwenlist bestreên?</l>
<l>Wie weet het? mooglijk redt mijn zorg</l>
<l rend="; 1tab">Zijn hart en eer met een! -</l>
<l>Olinde! - neen, het schoon geslacht</l>
<l rend="; 1tab">Verdient dien ijver niet:</l>
<l>'t Is op geen harteroof bedacht,</l>
<l rend="; 1tab">Daar 't slechts verdienste ziet.</l>
<l/>
<l>Geen schitterende wapendosch,</l>
<l rend="; 1tab">Geen rijkversierd helmet</l>
<l>Met hagelblanken vederbosch,</l>
<l rend="; 1tab">Of fraaigetoomd genet;</l>
<l>Geen houding vol bevalligheên,</l>
<l rend="; 1tab">Trekt hier het vrouwlijk oog.</l>
<l>Olinde, neen, bij u-alleen</l>
<l rend="; 1tab">Staat riddermoed zoo hoog.</l>
<l/>
<l>Doch ga nochthands. - Zij ging, verscheen,</l>
<l rend="; 1tab">En zag en werd gezien:</l>
<l>Flux wappert om haar zijden heen</l>
<l rend="; 1tab">Een stoet van jonge liên.</l>
<l>Men zoekt haar oog, als in den wed,</l>
<l rend="; 1tab">Te vesten op een kleed,</l>
<l>Een' haarlok, een' gemeten tred;</l>
<l rend="; 1tab">Al vruchteloos besteed.</l>
<pb n="8"/>
<l>Olinde zag den oorlogsheld,</l>
<l rend="; 1tab">En niets behalven hem.</l>
<l>Maar, van een' vreemden schrik bekneld,</l>
<l rend="; 1tab">Ontbrak haar borst de stem.</l>
<l>Zij stond en wilde nader treên,</l>
<l rend="; 1tab">Doch wankelde op haar kniên,</l>
<l>En trachtte, onwetend van de reên,</l>
<l rend="; 1tab">Des ridders oog te ontvliên.</l>
<l/>
<l>Te laat - de ridder kent haar reê</l>
<l rend="; 1tab">Voor de eer van Karels rijk,</l>
<l>Die zoo veel minnaars zuchten deê:</l>
<l rend="; 1tab">En geene, haar gelijk.</l>
<l>Haar houding toonde 't fier gemoed,</l>
<l rend="; 1tab">Voor lang alom verbreid;</l>
<l>En 't zachte schoon ontleende een' gloed</l>
<l rend="; 1tab">Van eerbre zedigheid.</l>
<l/>
<l>Hij nadert haar, maar met den groet</l>
<l rend="; 1tab">Van geenen hoveling.</l>
<l>De hulde, die zijn mond haar doet,</l>
<l rend="; 1tab">Is edel, doch gering:</l>
<l>Maar echter schijnt het aan haar ziel,</l>
<l rend="; 1tab">Als of met dezen groet</l>
<l>De Keizer aan haar voeten viel,</l>
<l rend="; 1tab">In vollen minnegloed.</l>
<l/>
<l>Daar stond zij, roerloos en verward,</l>
<l rend="; 1tab">Geheel van zin beroofd;</l>
<l>Van schaamte siddrende in het hart,</l>
<l rend="; 1tab">En gloeiende om haar hoofd.</l>
<l>Het andwoord borrelde uit dat hart,</l>
<l rend="; 1tab">Bleef smorende op haar tong,</l>
<l>En 't was, als of een neevlig zwart</l>
<l rend="; 1tab">Zich voor haar oogen drong.</l>
<pb n="9"/>
<l>Zij zweeg - maar, zweeg haar lieve mond,</l>
<l rend="; 1tab">Haar drijvend oog zweeg niet: -</l>
<l>Van siddring vol dat hij 't verstond,</l>
<l rend="; 1tab">En wenschend dat hij 't ried;</l>
<l>Van duizend tegenstrijdigheên</l>
<l rend="; 1tab">Op 't levendigst geschokt;</l>
<l>Van zielsangst hijgend naar 't geween;</l>
<l rend="; 1tab">Door blijdschap aangetokt. -</l>
<l/>
<l>De ridder drong tot in haar borst,</l>
<l rend="; 1tab">En loeg die onrust toe.</l>
<l>Hij voelde, dat hij hopen dorst,</l>
<l rend="; 1tab">Maar akelig te moê.</l>
<l>Zijn hart voorspelde hem iets groots,</l>
<l rend="; 1tab">Een zege die hem vleit:</l>
<l>Maar 't somber fakkellicht des doods</l>
<l rend="; 1tab">Scheen over 't beeld verspreid.</l>
<l/>
<l>Hij hief een oogstraal op vol gloed,</l>
<l rend="; 1tab">Doch, daar de schroom in spreekt.</l>
<l>Dat oog wordt door haar oog ontmoet,</l>
<l rend="; 1tab">En de achterhouding breekt.</l>
<l>Onmachtig stort hij aan haar kniên,</l>
<l rend="; 1tab">Van teêr gevoel verkropt,</l>
<l>Om haar een' boezem aan te biên,</l>
<l rend="; 1tab">Die niet dan voor haar klopt.</l>
<l/>
<l>Olinde, kost ge dit weêrstaan?</l>
<l rend="; 1tab">Dien minnaar aan uw kniên!</l>
<l>Gij, die een wareld zoudt versmaân,</l>
<l rend="; 1tab">Om hem naar 't oog te zien!</l>
<l>Wat doet ge in zulk een' engen nood?</l>
<l rend="; 1tab">Waar blijft uw eedle trots?</l>
<l>Indien ge er duizend weêrstand boodt,</l>
<l rend="; 1tab">Wees nu, wees hier, een rots.</l>
<pb n="10"/>
<l>De ridder vat haar teedre hand,</l>
<l rend="; 1tab">Besproeit ze met een' traan.</l>
<l>Die traan beroert haar 't ingewand:</l>
<l rend="; 1tab">Olinde, dit weêrstaan! -</l>
<l>Hij drukt die hand aan 't zwoegend hart:</l>
<l rend="; 1tab">Nu brengt hij ze aan den mond: -</l>
<l>Een kus, die vlam en kolen tart,</l>
<l rend="; 1tab">Slaat al heur kracht te grond.</l>
<l/>
<l>Ze zucht, - ze snikt - een lieve lonk,</l>
<l rend="; 1tab">Die 't harte kennen deê -;</l>
<l>Een traantjen, daar de vreugd in blonk,</l>
<l rend="; 1tab">Nam al haar strengheid meê.</l>
<l>Aan vreemde drift bij drift ten doel,</l>
<l rend="; 1tab">Zich-zelve naauw bewust,</l>
<l>Verlaat ze blindlings zich 't gevoel,</l>
<l rend="; 1tab">En blaakt van minnelust.</l>
<l/>
<l>Gelieven -! zacht! - onttrekt uw min</l>
<l rend="; 1tab">Aan de oogen van het hof.</l>
<l>Maar ach, wie houdt zijn vlammen in,</l>
<l rend="; 1tab">Wien liefde waarlijk trof?</l>
<l>Denkt echter, teedren, waar gij zijt; -</l>
<l rend="; 1tab">Beseft wat u omringt; -</l>
<l>Nog eens, 't is tijd, 't is meer dan tijd,</l>
<l rend="; 1tab">Dat ge uw gevoel bedwingt.</l>
<l/>
<l>De Paladijn geleidt haar straks;</l>
<l rend="; 1tab">Maar alles barst van spijt;</l>
<l>En 't oog des trotschen Dorulaks</l>
<l rend="; 1tab">Schiet vonken uit van nijd.</l>
<l>Hij slaat de hand aan 't zwaar geweer,</l>
<l rend="; 1tab">Dat leeuwen had gekloofd:</l>
<l>Olinde beeft voor d' eersten keer,</l>
<l rend="; 1tab">Bedreigt te waard een hoofd!</l>
<pb n="11"/>
<l>De ridder speurt haar angst, ziet om,</l>
<l rend="; 1tab">En 't zinkend lemmer stort,</l>
<l>Terwijl een saamgeschoten drom</l>
<l rend="; 1tab">Om zijne Olinde snort.</l>
<l>Hij werpt zich op dit roovrenrot,</l>
<l rend="; 1tab">Met uitgetoogen dagg',</l>
<l>Treft twintig snoodaarts in den strot,</l>
<l rend="; 1tab">En tevens mist de slag.</l>
<l/>
<l>Een tweede klieft de lucht alreê,</l>
<l rend="; 1tab">Maar breekt op 't ridderstaal,</l>
<l>Dat sneller losvliegt uit de scheê,</l>
<l rend="; 1tab">Dan wind of bliksemstraal.</l>
<l>En eer de snoodaart zich herstelt,</l>
<l rend="; 1tab">Ligt hij voor 's ridders voet</l>
<l>Met half gespleten' kop geveld,</l>
<l rend="; 1tab">In 't spattend brein en bloed.</l>
<l/>
<l>Hij viel! geen enkle vijand meer,</l>
<l rend="; 1tab">Die d' overwinnaar stuit!</l>
<l>Hij won, hij vindt Olinde weêr!</l>
<l rend="; 1tab">Olinde werd zijn buit!</l>
<l>Olinde, zij! de zaligheid,</l>
<l rend="; 1tab">Waar heel zijn ziel op doelt!</l>
<l>Gevoelt hoe eindloos veel dit zeit;</l>
<l rend="; 1tab">Gevoelt dit, die gevoelt!</l>
<l/>
<l>De schoone vliegt, en weet het niet,</l>
<l rend="; 1tab">Haar redder te gemoet';</l>
<l>Een oog, dat heldenbliksems schiet;</l>
<l rend="; 1tab">Een vuist, die glimt van bloed:</l>
<l>Een boezem, die van wellust schreit;</l>
<l rend="; 1tab">Een hart, zoo maagdlijk week! -</l>
<l>Neen, 't waar hier meer dan menschlijkheid,</l>
<l rend="; 1tab">Indien men niet bezweek.</l>
<pb n="12"/>
<l>Daar zijgt ze in de armen van den held:</l>
<l rend="; 1tab">Daar zijgt hij aan heur hart,</l>
<l>Daar 't zwelt, en bonst, en hijgt, en snelt,</l>
<l rend="; 1tab">Van gloed, van lust, van smart.</l>
<l>Daar schaaklen zich de ontroerde leên</l>
<l rend="; 1tab">Al siddrende in elkaâr:</l>
<l>Daar zinken kennis, oordeel, reên,</l>
<l rend="; 1tab">En God en deugd met haar.</l>
<l/>
<l>Het is gedaan! - De nevel vliedt.</l>
<l rend="; 1tab">Die oog en brein bevong:</l>
<l>Zij kennen nog den wellust niet,</l>
<l rend="; 1tab">En voelen reeds zijn' wrong.</l>
<l>Haar voorhoofd gloeit; maar 't bloost niet meer</l>
<l rend="; 1tab">Van 't eerbaar inkarnaat;</l>
<l>En schaamte brengt, voor d'eersten keer,</l>
<l rend="; 1tab">Een' doodkleur op 't gelaat.</l>
<l/>
<l>Haar oog voedt feller gloed dan eerst,</l>
<l rend="; 1tab">Maar minder teêr, maar woest,</l>
<l>En 't zuchtjen, dat haar hart beheerscht,</l>
<l rend="; 1tab">Schijnt in haar borst verroest.</l>
<l>'t Verheft den schoonen boezem nog,</l>
<l rend="; 1tab">Maar moeilijk, maar bedeesd,</l>
<l>En voert een angstverwekkend och</l>
<l rend="; 1tab">In 's minnaars doffen geest.</l>
<l/>
<l>Het stroomt, het vloeit hem niet meer toe</l>
<l rend="; 1tab">Uit zulk een open hart,</l>
<l>Als toen het, wederhoudens moê,</l>
<l rend="; 1tab">Hem 't eerst ontsloten werd:</l>
<l>Toen, met een wederkeerig slaan,</l>
<l rend="; 1tab">Hun harten in elkaâr</l>
<l>Een' wellust deden overgaan,</l>
<l rend="; 1tab">Voor God ondadelbaar.</l>
<pb n="13"/>
<l>Geen lachjen meer, dat om haar mond</l>
<l rend="; 1tab">Of in die oogen zweeft,</l>
<l>Waar thands een treurige avondstond</l>
<l rend="; 1tab">De kim betrokken heeft:</l>
<l>Geen kalme rust die rozen strooit,</l>
<l rend="; 1tab">Verzelt en voedt heur vlam:</l>
<l>Hem echter mint zij meer dan ooit,</l>
<l rend="; 1tab">Die de onschuld haar ontnam.</l>
<l/>
<l>En hij, wat geeft dat hart hem in,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo bruischend straks van gloed?</l>
<l>Wat rest er van die teêre min,</l>
<l rend="; 1tab">Te vroeg, eilaas! geboet?</l>
<l>Een flaauw, een onbestemd gevoel</l>
<l rend="; 1tab">Zweeft om in 't ledig hart,</l>
<l>(Hoe heeter straks, hoe meerder koel!)</l>
<l rend="; 1tab">Van deernis, wrevel, smart.</l>
<l/>
<l>De schoone strekt haar armen uit,</l>
<l rend="; 1tab">En hangt hem aan den hals:</l>
<l>‘Mijn ridder!’ - ‘Mijn geliefde bruid!</l>
<l rend="; 1tab">Neen, hou mijn hart niet valsch.</l>
<l>Het leest in uw angstvallig oog,</l>
<l rend="; 1tab">'t Gevoelt het geen het smeekt!</l>
<l>En treff' mij 't wraakvuur van omhoog,</l>
<l rend="; 1tab">Eer 't ooit er aan ontbreekt!’ -</l>
<l/>
<l>‘Ach, ridder, ken Olindes ziel!</l>
<l rend="; 1tab">Ze vreest, ze wantrouwt niet;</l>
<l>Maar zie, hoe laag, hoe diep, ze viel,</l>
<l rend="; 1tab">En lenig heur verdriet.</l>
<l>o Dat uw zegerijke hand</l>
<l rend="; 1tab">Mij aan den smaad onttrekk'!</l>
<l>Ik volg u naar uw vaderland,</l>
<l rend="; 1tab">Maar wisch mij van dien vlek!’ -</l>
<pb n="14"/>
<l>‘Dien vlek! - de bruid van Theodoor!</l>
<l rend="; 1tab">Zij schaamt zich zijner min? -</l>
<l>Neen, dat mij 't heilig kruisbeeld hoor,</l>
<l rend="; 1tab">Zij stelt haar eer daar in.</l>
<l>Maar 't zij een Godgeheiligde echt,</l>
<l rend="; 1tab">Die om ons beider hand</l>
<l>Het zaligende zegel hecht</l>
<l rend="; 1tab">Aan onzen liefdeband!’</l>
<l/>
<l>‘Melieve! - Stel uw wenschen uit!</l>
<l rend="; 1tab">De dag is ons nabij,</l>
<l>Waar op ik aan mijn dierbre bruid</l>
<l rend="; 1tab">Mijn trouw voor eeuwig wij.</l>
<l>Mijn boezem hijgt reeds naar dien dag:</l>
<l rend="; 1tab">Verbeid slechts met geduld,</l>
<l>Tot dat gij me uit den naasten slag</l>
<l rend="; 1tab">Verwinnaar groeten zult.</l>
<l/>
<l>'k Zwoer op den rand van 't heilig graf,</l>
<l rend="; 1tab">Bij 't ridderlijke zwaard,</l>
<l>En rust en echtgenoegen af,</l>
<l rend="; 1tab">Voor 's Heilands kruisstandaard;</l>
<l>Tot dat ik, in herhaald gevecht,</l>
<l rend="; 1tab">Des Sultan Selims baard</l>
<l>Aan 's Veldheers eervaan hebb' gehecht,</l>
<l rend="; 1tab">Bij d' elfden paardestaart.</l>
<l/>
<l>'k Vervulde 't gantsch getal alreê;</l>
<l rend="; 1tab">'k Ontnam den Saraceen</l>
<l>Zes ruiterstanders, twee voor twee,</l>
<l rend="; 1tab">En zeven, een voor een.</l>
<l>Maar waar ik 't lemmer blinken deed,</l>
<l rend="; 1tab">Hoe veel ik mocht bestaan,</l>
<l>Het schoonst gedeelte van mijn' eed</l>
<l rend="; 1tab">Blijft schandlijk onvoldaan.</l>
<pb n="15"/>
<l rend="; 1tab">Neen, zucht niet, stort geen tranen meer:</l>
<l rend="; 2tab">Ik doe dien eed gestand;</l>
<l rend="; 1tab">En dan, wanneer ik wederkeer,</l>
<l rend="; 2tab">Dan bied ik u mijn hand.</l>
<l rend="; 1tab">Zij rookt nog van geen koningsbloed,</l>
<l rend="; 2tab">Ze is uwer nog niet waard: -</l>
<l rend="; 1tab">Voor 't minst, geen gift, die mijnen moed,</l>
<l rend="; 2tab">Mijn grootheid, evenaart.’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Dus spreekt hij, zadelt straks zijn ros,</l>
<l rend="; 2tab">Stijgt op, en - ziet nog om.</l>
<l rend="; 1tab">Daar ligt de schoone, zonder blos,</l>
<l rend="; 2tab">Verstijfd, gevoelloos, stom.</l>
<l rend="; 1tab">Hij ziet het, beeft, klimt af, en zucht;</l>
<l rend="; 2tab">Omhelst haar koude borst;</l>
<l rend="; 1tab">Vliegt flux ten zadel op, en vlucht,</l>
<l rend="; 2tab">Weêr enkel gloriedorst.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Dat monster!’ - Lieve schoone, zacht!</l>
<l rend="; 2tab">Wat gaat u 't monster aan?</l>
<l rend="; 1tab">Vraagt, die hij heeft ten val gebracht,</l>
<l rend="; 2tab">Hoe 't met haar zij vergaan?</l>
<l rend="; 1tab">Gij geeuwt! - mijn zang is al te lang?</l>
<l rend="; 2tab">'k Erken het, lieve maagd,</l>
<l rend="; 1tab">Maar 't roerendst voorwerp in dien zang,</l>
<l rend="; 2tab">Wie is dat? - <hi rend="spat">Die niets vraagt</hi>.</l>
<l/>
<l>1785.</l></lg></div></div>
<div type="chapter">
<pb n="16"/>
<head rend="h3"><xptr to="a016"/>Elius.<note n="*" place="foot">Uitgave van 1788.</note></head>
<lg type="poem">
<l rend="; 1tab">- Hine progeniem virtute futuram</l>
<l>Egregiam!</l>
<l/>
<l rend="; 2tab"><hi rend="sc">virg</hi>.</l></lg>
<lg type="poem">
<head>I.</head>
<l>Daar, waar de grijze Rhijn, gereed</l>
<l rend="; 1tab">Om Neêrland af te zakken,</l>
<l>De breedte van zijn' stroom verdeelt</l>
<l rend="; 1tab">In twee verscheiden takken;</l>
<l/>
<l>Daar, waar hij zijn alouden roem</l>
<l rend="; 1tab">Verbergende onder 't vloeien,</l>
<l>Om, onder min verbreiden naam</l>
<l rend="; 1tab">Bedekt, naar zee te spoeien,</l>
<l/>
<l>Als Waal de vette zoomen kust</l>
<l rend="; 1tab">Der welige landouwe,</l>
<l>Die nog den ouden wrok gedenkt</l>
<l rend="; 1tab">Der Duitsche Koningsvrouwe;</l>
<l/>
<l>Daar, waar zijn vloed de vest bespoelt,</l>
<l rend="; 1tab">Die met heur jonger kruinen</l>
<l>Aan 't nageslacht den naam vernieuwt</l>
<l rend="; 1tab">Van Magums oude puinen:</l>
<l/>
<l>Daar plag voor meer dan duizend jaar</l>
<l rend="; 1tab">Een hooge Koningstoren</l>
<l>Met steilgetopte kap en spits</l>
<l rend="; 1tab">Door lucht en zwerk te booren.</l>
<l/>
<l>Zijn trans bespiedde 't gantsche land</l>
<l rend="; 1tab">Zoo verr' het oog kon reiken;</l>
<l>Terwijl zijn voet in schaduw school</l>
<l rend="; 1tab">Van eeuwenheugende eiken.</l>
<pb n="17"/>
<l>Van d' omgang van zijn' breeden muur,</l>
<l rend="; 1tab">Uit tofsteen ruw gehouwen,</l>
<l>Plagt Diedrijk 't ruime Teisterband,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn erfgoed, rond te schouwen.<note n="*" place="foot">A<hi rend="sup">o</hi>. 660 enz.</note></l>
<l/>
<l>Hier telde hij, terwijl hij soms</l>
<l rend="; 1tab">De grijze lokken schudde,</l>
<l>De vlekken van zijn Erfvoogdij,</l>
<l rend="; 1tab">Als schapen van een kudde.</l>
<l/>
<l>Hier had zijn toezicht menigmaal</l>
<l rend="; 1tab">Een' vijand voorgekomen,</l>
<l>En aan- op aanslag tegens zich</l>
<l rend="; 1tab">Verdwijnen doen in droomen.</l>
<l/>
<l>Hier plag hij op den stouten Fries</l>
<l rend="; 1tab">Het voordeel af te loeren,</l>
<l>En koos den rijksten roof zich uit</l>
<l rend="; 1tab">Om 's nabuurs land te ontvoeren.</l>
<l/>
<l>Maar thands, om Vaders droeven dood,</l>
<l rend="; 1tab">In diepen rouw verzonken,</l>
<l>Sloeg schoone Heile 't oog hier rond,</l>
<l rend="; 1tab">In tranenvocht verdronken.</l>
<l/>
<l>Hier zat ze in 't zwarte treurgewaad,</l>
<l rend="; 1tab">Met aaklig floers omhangen,</l>
<l>De doffe kwijning in 't gezicht,</l>
<l rend="; 1tab">De bleekheid op de wangen:</l>
<l/>
<l>Maar echter met die waardigheid,</l>
<l rend="; 1tab">Die, waar zij de oogen wendde,</l>
<l>In 't geen zij om haar henen zag,</l>
<l rend="; 1tab">Geen wedergade kende.</l>
<pb n="18"/>
<l>Hier zag ze in 't dampig landverschiet,</l>
<l rend="; 1tab">Tot aan de hoogste kimmen,</l>
<l>In ieder rijzend slot bij slot</l>
<l rend="; 1tab">Het slot eens vijands klimmen.</l>
<l/>
<l>Hier zat ze, eer de eerste morgenstraal</l>
<l rend="; 1tab">In 't oosten aan kwam breken,</l>
<l>Den Hemel met een mannenhart</l>
<l rend="; 1tab">Om mannenkracht te smeeken.</l>
<l/>
<l>Hier greep zij soms die ijzren speer,</l>
<l rend="; 1tab">Die Diedrijk plagt te drillen,</l>
<l>En voelde, in weêrwil van haar hart,</l>
<l rend="; 1tab">Haar hart inwendig trillen.</l>
<l/>
<l>Hier waagde zij 't, haar poezle borst</l>
<l rend="; 1tab">In zijn kuras te prangen,</l>
<l>En rilde op 't aanzien van 't rapier,</l>
<l rend="; 1tab">In d' ijzren riem gehangen.</l>
<l/>
<l>Hier, dobbrend tusschen heldenmoed</l>
<l rend="; 1tab">En maagdelijke weekheid,</l>
<l>Riep ze eens de schim heurs Vaders aan,</l>
<l rend="; 1tab">Bij 's maanlichts sombre bleekheid.</l>
<l/>
<l>Gij, sprak ze, die en Sax en Fries</l>
<l rend="; 1tab">Door wapens wist te temmen!</l>
<l>ô! Zie uw' onderdaan in 't bloed,</l>
<l rend="; 1tab">Uw kroost, in tranen zwemmen!</l>
<l/>
<l>Uw erf, door roof en moord verwoest:</l>
<l rend="; 1tab">Uw land, vertrapt, vertreden:</l>
<l>Uw telg, onmachtig t' uwer wraak:</l>
<l rend="; 1tab">Uw mannen, afgestreden!</l>
<pb n="19"/>
<l>ô! Bleef in 's noodlots ijzren nacht</l>
<l rend="; 1tab">U nog beseffing over,</l>
<l>Waak, waak slechts voor een' oogwenk op,</l>
<l rend="; 1tab">En straf uws erfgoeds roover!</l>
<l/>
<l>Of neen, maar stort uw teedre telg</l>
<l rend="; 1tab">Van 't schrikbre krijgsvermogen</l>
<l>Slechts één, één enkel teeken in,</l>
<l rend="; 1tab">Als bliksemde uit uw oogen!</l>
<l/>
<l>Dus zegt ze, en vat dat zelfde zwaard</l>
<l rend="; 1tab">Haar handen pas ontgleden,</l>
<l>Maar ploft verbijsterd op den grond</l>
<l rend="; 1tab">Met sidderende leden.</l>
<l/>
<l>Wat voelde zij? - Door schok op schok</l>
<l rend="; 1tab">Den gantschen toren beven,</l>
<l>En 't aardrijk, onder haar gescheurd,</l>
<l rend="; 1tab">Een' gloed van vlammen geven.</l>
<l/>
<l>Wat hoorde zij? - Een woest rumoer</l>
<l rend="; 1tab">Van ratelenden donder,</l>
<l>En 't gieren van een' wervelwind,</l>
<l rend="; 1tab">En loeiend vuur daar onder.</l>
<l/>
<l>Wat zag zij? - Uit een' rossen gloed</l>
<l rend="; 1tab">Een blaauwend licht verschijnen,</l>
<l>En in dat blaauwend hemellicht</l>
<l rend="; 1tab">Den standaard der Urzijnen.</l>
<l/>
<l>Zij zag het, stak heure armen uit,</l>
<l rend="; 1tab">En greep met beide handen;</l>
<l>Maar vatte' damp en dunne lucht,</l>
<l rend="; 1tab">Die om haar vingers brandden.</l>
<pb n="20"/>
<l>Zij gilt! - Zie daar heurs Vaders beeld</l>
<l rend="; 1tab">Met blinkend staal omtoogen,</l>
<l>Dat, eer haar de adem nog herkomt,</l>
<l rend="; 1tab">Zich opdoet voor haar oogen.</l>
<l/>
<l>Zich opdoet; niet, als toen ze op 't laatst,</l>
<l rend="; 1tab">Na 't breken van zijn' degen,</l>
<l>Hem stervende in haar armen ving,</l>
<l rend="; 1tab">Van Sigons lans doorregen.</l>
<l/>
<l>De wond zijns boezems rookte niet,</l>
<l rend="; 1tab">Noch sijpelde van bloede;</l>
<l>En 't voorhoofd glom hem niet van 't zweet,</l>
<l rend="; 1tab">Noch 't oog van oorlogswoede.</l>
<l/>
<l>Maar zacht, maar glinstrend van gelaat,</l>
<l rend="; 1tab">Gelijk men de Englen beeldde,</l>
<l>Dreef 't stil genoegen in dat oog,</l>
<l rend="; 1tab">Met flikkering van weelde.</l>
<l/>
<l>Mijn dochter, zegt hij, met een' toon,</l>
<l rend="; 1tab">Ontzachlijk, maar aanminlijk:</l>
<l>Uw redding hangt aan dezen ring;</l>
<l rend="; 1tab">Wees fier en onverwinlijk!</l>
<l/>
<l>Hij sprak, en toont haar 't ronde goud,</l>
<l rend="; 1tab">En heft het in den hoogen,</l>
<l>En werpt het in heur' kuischen schoot,</l>
<l rend="; 1tab">En alles is vervlogen.</l>
<l/>
<l>Zij siddert; twijfelt; vindt den ring,</l>
<l rend="; 1tab">En brengt hem aan heur lippen,</l>
<l>En laat door 't siddren van heur hand</l>
<l rend="; 1tab">Hem uit de vingers glippen.</l>
<pb n="21"/>
<l>Hij viel, - ontschiet heur vingren weêr,</l>
<l rend="; 1tab">En kantelt van den toren.</l>
<l>Wat doet ge, ô Heile! - sta! - vergeefs! -</l>
<l rend="; 1tab">Het kleinood is verloren! -</l></lg>
<lg type="poem">
<head>II.</head>
<l>Aan d' inham, daar de breede stroom,</l>
<l rend="; 1tab">In 't schuren van de wallen,</l>
<l>Een' houten' voorburg omgeleid,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn meeste slib liet vallen;</l>
<l/>
<l>Daar schuilde, in schaâuw van wilgeblaân</l>
<l rend="; 1tab">En hooggeschoten rieten,</l>
<l>De schoonste stroom- en vijverzwaan</l>
<l rend="; 1tab">Van alle watervlieten.</l>
<l/>
<l>Die vogel had zich sins voorlang</l>
<l rend="; 1tab">In deze vrije plassen</l>
<l>Een donzig pluimennest bereid,</l>
<l rend="; 1tab">Met teder wier bewassen.</l>
<l/>
<l>Daar vond hij met zijn fier gezin</l>
<l rend="; 1tab">Zich onder Diedrijks muren</l>
<l>De zelfde veiligheid verleend,</l>
<l rend="; 1tab">Als duizend nageburen:</l>
<l/>
<l>Daar plag hij de opgezette borst</l>
<l rend="; 1tab">Te spieglen in de baren,</l>
<l>En met een' trotsgebogen' hals</l>
<l rend="; 1tab">Den landstroom op te varen:</l>
<pb n="22"/>
<l>Daar was hij Heiles zoetst vermaak</l>
<l rend="; 1tab">Door 't schittren van zijn pluimen:</l>
<l>Daar voedde hem heur blanke hand</l>
<l rend="; 1tab">Met keur van tarwekruimen.</l>
<l/>
<l>Maar thands, in haar' ontroostbren rouw,</l>
<l rend="; 1tab">Van dag tot dag vergeten,</l>
<l>Thands aasde hij op 't enkle kroos,</l>
<l rend="; 1tab">En lisch, en waterbeeten.</l>
<l/>
<l>Dus weidend tusschen 't dichte wier,</l>
<l rend="; 1tab">Bij 't riet op één gekrompen,</l>
<l>Ontdekt en bijt hij in den ring,</l>
<l rend="; 1tab">Vast drijvende op de plompen.</l>
<l/>
<l>Hij bijt, en drukt zich 't kantig goud</l>
<l rend="; 1tab">Door 't al te vinnig bijten</l>
<l>Onachtzaam in de harde sneb,</l>
<l rend="; 1tab">Dat vlies en beenders splijten.</l>
<l/>
<l>Flux schudt hij kop, en hals, en sneb,</l>
<l rend="; 1tab">En trapt en klept door 't water,</l>
<l>En schreeuwt zijn pijn al wringende uit,</l>
<l rend="; 1tab">Met ijsselijk geschater.</l>
<l/>
<l>Hij krimpt; hij duikt; hij tuimelt om,</l>
<l rend="; 1tab">En rept de breede vlerken;</l>
<l>Maar al zijn woelen is onnut</l>
<l rend="; 1tab">Om 't kleinood los te werken.</l>
<l/>
<l>Daar springt hij woedende op den wal!</l>
<l rend="; 1tab">Nu stort hij zich ten gronde;</l>
<l>En strooit den stroom met vlokken dons,</l>
<l rend="; 1tab">Bezoedeld van zijn wonde.</l>
<pb n="23"/>
<l>Hij spart en staart en wieken uit,</l>
<l rend="; 1tab">En heft zich naar den hoogen:</l>
<l>Ploft neêr, en schept in 't spattend nat</l>
<l rend="; 1tab">Een paar van regenboogen:</l>
<l/>
<l>Rijst weêr, met opgesteken' kop</l>
<l rend="; 1tab">En uitgebreide pennen,</l>
<l>En kneedt en klieft de dunne lucht,</l>
<l rend="; 1tab">En - is niet meer te kennen.</l>
<l/>
<l>Waar vloog hij? - Daar hij 't Rhijnstroomnat</l>
<l rend="; 1tab">Van de eeuwiggrijzende Alpen,</l>
<l>In éénen wijden kom gegaârd,</l>
<l rend="; 1tab">Langs 't Zwitsersch zand zag zwalpen.</l>
<l/>
<l>Daar was het, dat hij, in een woud</l>
<l rend="; 1tab">Van hooggetopte dennen,</l>
<l>Een' Ridderhaften oorlogsman</l>
<l rend="; 1tab">Den steenbok na zag rennen.</l>
<l/>
<l>Daar zag hij dien de breede borst</l>
<l rend="; 1tab">Van Heldenijver blaken,</l>
<l>En 't edelmoedig Vorstenbloed</l>
<l rend="; 1tab">Staan gloeien op de kaken.</l>
<l/>
<l>Daar hoorde hij gebergte en bosch</l>
<l rend="; 1tab">Van zijnen jachthoorn daveren,</l>
<l>En 't roofnest, op dien toon voor uit,</l>
<l rend="; 1tab">Op klip en spitsen klaveren.</l>
<l/>
<l>Daar trok zijn vlucht 't opmerkzaam oog</l>
<l rend="; 1tab">Des Ridders onder 't jagen:</l>
<l>Daar bleef dat oog, bevreemdingvol,</l>
<l rend="; 1tab">Op 't vreemde dier geslagen.</l>
<pb n="24"/>
<l>Daar streek hij bij den Ridder neêr,</l>
<l rend="; 1tab">En klapwiekte aan zijn voeten:</l>
<l>Daar scheen hij met gerekten hals</l>
<l rend="; 1tab">Den Held te willen groeten.</l>
<l/>
<l>Daar toonde hij in 't moedig oog</l>
<l rend="; 1tab">Een deernissmeekend teeken,</l>
<l>En hield hem de open wonde voor,</l>
<l rend="; 1tab">Waar in de ring bleef steken.</l>
<l/>
<l>Wie was die Ridder, Zangerin,</l>
<l rend="; 1tab">Die daar aan d' oever jaagde,</l>
<l>En 't steile en glibbrige ijsgebergt</l>
<l rend="; 1tab">Van 't ongedierte vaagde?</l>
<l/>
<l>Wie was 't? De dappere Elius,</l>
<l rend="; 1tab">Gewoon aan zegevieren,</l>
<l>Aan 't Oosten als de steun bekend</l>
<l rend="; 1tab">Van Flippicus banieren.</l>
<l/>
<l>Geverfd in 't bloed van Rhinotmeet,</l>
<l rend="; 1tab">Van oorlogsroem verzadigd,</l>
<l>Onttrok hij zich aan 't stortend rijk,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo lang door hem verdadigd.</l>
<l/>
<l>Nu, woud en bergen moê doorkruist,</l>
<l rend="; 1tab">Bezocht hij deze streken,</l>
<l>En proefde daar voor 't eerst de rust,</l>
<l rend="; 1tab">Van kindsbeen af ontweken.</l>
<l/>
<l>De rust! maar zoo ze een' Held betaamt,</l>
<l rend="; 1tab">Gewoon laurieren te oesten,</l>
<l>Die 't menschdom tot bescherming was,</l>
<l rend="; 1tab">En 't lemmer niet liet roesten.</l>
<pb n="25"/>
<l>De Held beschouwt het moedig dier,</l>
<l rend="; 1tab">Daar 't om zijn voeten spartelt,</l>
<l>En streelt het met een bolle hand,</l>
<l rend="; 1tab">Die in zijn pluimen dartelt.</l>
<l/>
<l>Hij strijkt, hij strookt het borst en rug,</l>
<l rend="; 1tab">En hals en hoofd te gader,</l>
<l>En voelt, en ziet de wondre gift</l>
<l rend="; 1tab">Van Heiles grooten vader!</l>
<l/>
<l>‘Wat, Hemel! wil dit huwlijksgoud,</l>
<l rend="; 1tab">Door 's vogels sneb getoogen?</l>
<l>Wat zeldzaam wonder koomt mij voor!</l>
<l rend="; 1tab">Wat bracht het voor mijne oogen!’</l>
<l/>
<l>Wat zal hij? - Zal hij 't blinkend goud</l>
<l rend="; 1tab">Aan 't vleiend dier ontscheuren?</l>
<l>Of moet hij dit voor lagen roof,</l>
<l rend="; 1tab">Voor heiligschennis keuren? -</l>
<l/>
<l>Hij twijfelt, peinst, en voelt de zwaan</l>
<l rend="; 1tab">Zijn hand en vingers lekken,</l>
<l>En (roerloos van besluitloosheid)</l>
<l rend="; 1tab">Den snavel tot hem strekken.</l>
<l/>
<l>In 't eind! De vogel brengt zijn' ring</l>
<l rend="; 1tab">Hem tusschen de open vingeren,</l>
<l>En weet met onverwachten zwaai</l>
<l rend="; 1tab">Zich van hem los te slingeren.</l>
<l/>
<l>Het bloed vloeit drupplend uit de wond,</l>
<l rend="; 1tab">En druipt hem op de broozen,</l>
<l>En verft de riemen met den blos</l>
<l rend="; 1tab">Van gloeiende abrikozen.</l>
<pb n="26"/>
<l>De ring blijft siddrende in zijn hand:</l>
<l rend="; 1tab">De vogel stijgt ten hemel,</l>
<l>En gaggelt zijn genoegen uit,</l>
<l rend="; 1tab">Met klepperend gewemel.</l>
<l/>
<l>Daar las hij op dien gouden ring</l>
<l rend="; 1tab">Een kantschrift uitgedreven:</l>
<l>‘Der waardigste uit den maagdenrei</l>
<l rend="; 1tab">Zij ik ten echt gegeven.’</l></lg>
<lg type="poem">
<head>III.</head>
<l>De Ridder leest dit wonderschrift,</l>
<l rend="; 1tab">En leest het weêr, en weder,</l>
<l>En keert den ring vast om en om,</l>
<l rend="; 1tab">En slaat zijne oogen neder.</l>
<l/>
<l>Hij spreekt: Van waar dit kleinood toch?</l>
<l rend="; 1tab">Van waar die toovertrekken?</l>
<l>En welke schoone hand moet dit</l>
<l rend="; 1tab">Ten Bruidschenkaadjen strekken?</l>
<l/>
<l>Hij zwijgt. Een heimelijke gloed</l>
<l rend="; 1tab">Beroert zijne ingewanden!</l>
<l>Zijn boezem rijst, en klopt, en daalt;</l>
<l rend="; 1tab">En 't goud ontvalt zijn' handen.</l>
<l/>
<l>Hij grijpt, herneemt, beschouwt den ring:</l>
<l rend="; 1tab">De letters zijn verdwenen,</l>
<l>En 't kleinood glinstert met een' glans</l>
<l rend="; 1tab">Van diamanten steenen!</l>
<pb n="27"/>
<l>Op 't flikkren volgt een dof gesuis;</l>
<l rend="; 1tab">Op 't suizen, barstend kraken;</l>
<l>Op 't kraken, toovervlam bij vlam,</l>
<l rend="; 1tab">Die lichter laaie blaken.</l>
<l/>
<l>Het vuur verspreidt zich, breidt zich uit</l>
<l rend="; 1tab">In zeven kleurde kringen,</l>
<l>En 't midden toont een schittering</l>
<l rend="; 1tab">Van vier gekruiste klingen.</l>
<l/>
<l>Zij schittren, klettren tegens een,</l>
<l rend="; 1tab">En geven vlam en vonken,</l>
<l>En, bij die vlammen, stralen uit,</l>
<l rend="; 1tab">Als nimmer heller blonken.</l>
<l/>
<l>Acht scepters, in een' kring verspreid,</l>
<l rend="; 1tab">Als zoo veel zonnestralen,</l>
<l>Gelijken zich in 't blinkend licht</l>
<l rend="; 1tab">Op golvend bloed te malen.</l>
<l/>
<l>In 't midden praalt die zelfde ring,</l>
<l rend="; 1tab">Van dubblen gloed omschenen:</l>
<l>Hij leest er op: <hi rend="sc">verdien en win</hi>!</l>
<l rend="; 1tab">En alles is verdwenen.</l>
<l/>
<l>Verbaasd, verschrikt, verhit, doorgloeid,</l>
<l rend="; 1tab">En weggerukt van zinnen:</l>
<l>Verdienen? - winnen? (zegt hij) ja!</l>
<l rend="; 1tab">Maar waar zijt gij te winnen?</l>
<l/>
<l>Hij staat, heft beurtlings 't oog om hoog,</l>
<l rend="; 1tab">En slaat het beurtlings neder.</l>
<l>Een zoete traan ontspringt dat oog,</l>
<l rend="; 1tab">Een vuurblik droogt het weder.</l>
<pb n="28"/>
<l>Ach! (zegt hij) vogel van mijn heil!</l>
<l rend="; 1tab">Gezant des Ongezienen!</l>
<l>ô Wees gij, wees mij tot een' gids,</l>
<l rend="; 1tab">En ik, ik zal verdienen.</l>
<l/>
<l>Flux laat hij de oogen heinde en verr'</l>
<l rend="; 1tab">Langs meir en vlakte weiden;</l>
<l>Maar ach! hij ziet de blanke zwaan</l>
<l rend="; 1tab">In open veld noch heiden.</l>
<l/>
<l>Ach! zegt hij, 't is te veel gemard,</l>
<l rend="; 1tab">Te groot een goed verloren.</l>
<l>Maar is aan de eerzucht iets ontzegd?</l>
<l rend="; 1tab">Voor haar niet na te sporen?</l>
<l/>
<l>Hij sprak, ontbloot zijn breed rapier,</l>
<l rend="; 1tab">En houwt in drie paar slagen</l>
<l>Den zwaarsten eik des oevers om,</l>
<l rend="; 1tab">Zich tot een' waterwagen.</l>
<l/>
<l>Hij werpt hem in den ruimen vloed,</l>
<l rend="; 1tab">Besnoeit de breede takken,</l>
<l>En zet zich neêr op 't drijvend hout,</l>
<l rend="; 1tab">Om 't stroomnat af te zakken.</l>
<l/>
<l>Hier, zegt hij, hier op 's lots gelei'</l>
<l rend="; 1tab">Verlaat ik me aan de baren:</l>
<l>De Hemel moog mij 't daglicht slechts,</l>
<l rend="; 1tab">Ik zal mijn' roem bewaren.</l>
<l/>
<l>Doch, Hemel, tergt mijn moed u niet,</l>
<l rend="; 1tab">En zal hem de uitslag kroonen,</l>
<l>Zoo laat mij 't blaauwend stroomverschiet</l>
<l rend="; 1tab">Één gunstig teeken toonen!</l>
<pb n="29"/>
<l>Zoo sprak hij, sloeg 't gezicht in 't rond,</l>
<l rend="; 1tab">En zag (en schreide op 't teeken)</l>
<l>De lang vergeefs gezochte zwaan</l>
<l rend="; 1tab">De borst ten vloed uit steken.</l>
<l/>
<l>Daar dreef zij langs het vloeibre spoor,</l>
<l rend="; 1tab">En scheen het hem te wijzen,</l>
<l>En, zwemmende om en om het vlot,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn stout bestaan te prijzen.</l>
<l/>
<l>Daar dreef zij 't ruwe vlot voor uit,</l>
<l rend="; 1tab">En scheen, heur borst verbreedend,</l>
<l>Een jachtschip met gezwollen zeil,</l>
<l rend="; 1tab">Het brekend water knedend.</l>
<l/>
<l>Nu scheen zij eens een kleene boot</l>
<l rend="; 1tab">In 't roeien na te bootsen,</l>
<l>En 't vlot, bij 't kronklen van den stroom,</l>
<l rend="; 1tab">De bochten in te lootsen.</l>
<l/>
<l>Dan scheen zij met een' breeden boeg</l>
<l rend="; 1tab">Het vlot voor uit te trekken,</l>
<l>Om als een lichter oorlogsbark</l>
<l rend="; 1tab">Een zwarer kiel te dekken.</l>
<l/>
<l>Nu breidde ze eens de wieken uit,</l>
<l rend="; 1tab">En rekte hals en pennen,</l>
<l>Als waar 't om wieling, bank, of plaat,</l>
<l rend="; 1tab">Door seinen te doen kennen.</l>
<l/>
<l>Maar eindlijk kon men 't hoogste spits</l>
<l rend="; 1tab">Van uit den vloed bespeuren,</l>
<l>Waar Heile steeds om Diedrijks dood,</l>
<l rend="; 1tab">En om zijn gift, bleef treuren:</l>
<pb n="30"/>
<l>Maar eindlijk was de naaste bocht</l>
<l rend="; 1tab">Des landstrooms afgedreven:</l>
<l>Zie daar den vogel flux om hoog</l>
<l rend="; 1tab">En naar den toren streven!</l>
<l/>
<l>Zie daar een vreeslijk krijgsrumoer:</l>
<l rend="; 1tab">Gesnor van dichte pijlen;</l>
<l>En 't bonzen van den oorlogsram</l>
<l rend="; 1tab">Op ijzren poort en stijlen!</l>
<l/>
<l>Zie daar den dollen wapenkreet,</l>
<l rend="; 1tab">Bij 't steken der trompetten:</l>
<l>'t Val aan, klim op, schiet toe, ruk in,</l>
<l rend="; 1tab">En 't brieschen der genetten!</l>
<l/>
<l>'t Geklikklak van het rammlend staal;</l>
<l rend="; 1tab">'t Gedreun der harrenassen:</l>
<l>Al krijschend hortend tegens een,</l>
<l rend="; 1tab">En krakende rondassen!</l>
<l/>
<l>Zie daar 't geschreeuw van bloed en moord,</l>
<l rend="; 1tab">Doormengd met woedend gillen,</l>
<l>Dat harten, niet in 't bloed gevoed,</l>
<l rend="; 1tab">Van siddring dwingt te lillen!</l>
<l/>
<l>Zie daar al 's oorlogs ijslijkheên,</l>
<l rend="; 1tab">In één geluid vereenigd,</l>
<l>Zich opdoen aan des Ridders geest,</l>
<l rend="; 1tab">In één verwarde menigt'!</l>
<l/>
<l>Zie daar zijn stil, zijn peinzend oog</l>
<l rend="; 1tab">In eens ten krijg ontstoken!</l>
<l>Zijn' hals zich strekken naar 't geluid!</l>
<l rend="; 1tab">Zijn bloed in de aders koken!</l>
<pb n="31"/>
<l>Hij springt, (de Rhijnzwaan vloog hem voor)</l>
<l rend="; 1tab">En, springende de boorden</l>
<l>Des kabbelenden waters op,</l>
<l rend="; 1tab">Barst los in deze woorden:</l>
<l/>
<l>Zie daar dan 't veld, waar de eer mij riep!</l>
<l rend="; 1tab">Hier valt iets groots te winnen.</l>
<l>Hier zal ('t voorleden zij vergaan!)</l>
<l rend="; 1tab">Mijn levensloop beginnen!</l>
<l/>
<l>Zoo zegt hij, vindt een rennend ros,</l>
<l rend="; 1tab">Zijns rijders hand ontstoven;</l>
<l>Bestijgt het; stort in 't heetst gevecht;</l>
<l rend="; 1tab">En valt aan 't helmenkloven.</l></lg>
<lg type="poem">
<head>IV.</head>
<l>De groote Diedrijk lag in 't stof,</l>
<l rend="; 1tab">Die leeuw, geducht in 't strijden!</l>
<l>Thands moest, van wolf en dog begrimd,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn rif vertrapping lijden.</l>
<l/>
<l>Reeds hadden Thuringer en Sax</l>
<l rend="; 1tab">Een macht van wapenturen</l>
<l>Doldriftig op de been gebracht,</l>
<l rend="; 1tab">Geslagen om zijn muren.</l>
<l/>
<l>De woeste Sigon was aan 't hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">En liet bij zijn banieren</l>
<l>Het zevenvoudig plompenblad</l>
<l rend="; 1tab">Van roover Gerlak zwieren.</l>
<pb n="32"/>
<l>Zijn' schildknaap had hij met een' eed</l>
<l rend="; 1tab">Den schoonsten van de pluimen</l>
<l>Uit Diedrijks helmkam toegezegd,</l>
<l rend="; 1tab">Bij 's berkemeiers schuimen.</l>
<l/>
<l>Aan Gerlak was een rijke buit,</l>
<l rend="; 1tab">Hem onlangs pas ontwrongen,</l>
<l>Vrouw Heile tot des Heidens bruid,</l>
<l rend="; 1tab">Het Slot voor hem, bedongen.</l>
<l/>
<l>Men vecht, men stormt op 't oude Slot,</l>
<l rend="; 1tab">En wordt van trans en wallen</l>
<l>Met slappe handen afgeweerd:</l>
<l rend="; 1tab">Het bolwerk was gevallen!</l>
<l/>
<l>Het bolwerk, sterker dan een muur,</l>
<l rend="; 1tab">Uit hecht metaal geklonken:</l>
<l>De dapperheid van 't strijdbaar Hoofd</l>
<l rend="; 1tab">Was aan de burcht ontzonken.</l>
<l/>
<l>Men spilt nochtans van tinne en spits</l>
<l rend="; 1tab">Op 's vijands legerknechten</l>
<l>Een aantal schichten, slecht bestierd,</l>
<l rend="; 1tab">Die in geen wapens hechten.</l>
<l/>
<l>De schoone Heile zelv' gaat voor</l>
<l rend="; 1tab">De slappe boog te rekken,</l>
<l>En, met haars Vaders hart in 't oog,</l>
<l rend="; 1tab">Den krijgsmoed op te wekken.</l>
<l/>
<l>Vergeefs: de vijand ramt en beukt;</l>
<l rend="; 1tab">Verdubbelt slag op slagen:</l>
<l>De voorpoort kraakt, en buigt, en valt,</l>
<l rend="; 1tab">Met de ijzers, die haar dragen.</l>
<pb n="33"/>
<l>'t Valt met de poort ten voorburg in,</l>
<l rend="; 1tab">En ijlt....Te rug, Barbaren!</l>
<l>De tedere Prinses schiet toe,</l>
<l rend="; 1tab">En zal heur bloed niet sparen!</l>
<l/>
<l>Zij zelv' schiet ongewapend toe:</l>
<l rend="; 1tab">Geen ijzeren kurassen,</l>
<l>Die om die slanke maagdeheup,</l>
<l rend="; 1tab">Die om dien boezem passen!</l>
<l/>
<l>Zij staat, en biedt de borst aan 't staal,</l>
<l rend="; 1tab">Met luttel eigen mannen;</l>
<l>De boog gericht, de pijl daarop;</l>
<l rend="; 1tab">De taaie pees gespannen.</l>
<l/>
<l>Haar dekt een zevendubble spits</l>
<l rend="; 1tab">Van aangelegde speeren,</l>
<l>Die 't op haar stortend stormgeweld</l>
<l rend="; 1tab">Op scherpe punten keeren.</l>
<l/>
<l>Men rukt, men valt in 't moordend staal,</l>
<l rend="; 1tab">En gilt, en knarst de tanden,</l>
<l>En braakt uit de opgereten borst</l>
<l rend="; 1tab">En bloed en ingewanden.</l>
<l/>
<l>Men staat: men deinst: men wordt te rug,</l>
<l rend="; 1tab">En uit den burg, gedreven.</l>
<l>Nu schijnt gewapend man aan man,</l>
<l rend="; 1tab">Nu, borst aan borst te kleven.</l>
<l/>
<l>Men strijdt, men dringt, men hort op een,</l>
<l rend="; 1tab">Dat schild op schilden botsen;</l>
<l>Nu zwaaien, druipend van het bloed,</l>
<l rend="; 1tab">En legerbijl en knotsen.</l>
<pb n="34"/>
<l>Nu snort de pijl van alle kant;</l>
<l rend="; 1tab">Nu storten heete paarden</l>
<l>Op Heiles smallen krijgshoop in,</l>
<l rend="; 1tab">Met bliksemende zwaarden.</l>
<l/>
<l>Nu trappelt hoef en ruitervoet</l>
<l rend="; 1tab">Op halfgekneusde koppen,</l>
<l>En maakt een open wijd en zijd,</l>
<l rend="; 1tab">Door krijgsmoed niet te stoppen.</l>
<l/>
<l>'t Valt al om Heiles zijden neêr:</l>
<l rend="; 1tab">Zij zelv staat onbewogen,</l>
<l>En houdt in 't midden van den moord</l>
<l rend="; 1tab">Één vederbosch voor oogen.</l>
<l/>
<l>'t Was Sigons. - Sigon rent in 't rond</l>
<l rend="; 1tab">Door 't midden van zijn benden,</l>
<l>En voert een' troep van Saxen aan,</l>
<l rend="; 1tab">Die hem als Heer erkenden.</l>
<l/>
<l>Hij naakt. De woedende Vorstin....</l>
<l rend="; 1tab">‘Sterf, moorder van mijn' Vader!’</l>
<l>Dit woord en de afgeschoten schacht</l>
<l rend="; 1tab">Gaan samen en te gader.</l>
<l/>
<l>Zij treft....ô Neen, zij mist zijn hoofd.</l>
<l rend="; 1tab">In 't woest gedrang gevallen,</l>
<l>Is 't Elius, wiens hoofd ze ontmoet</l>
<l rend="; 1tab">Uit zoo veel honderdtallen.</l>
<l/>
<l>Hem treft ze, en blijft 't gehelmde hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">Daar 't om haar recht te wreken</l>
<l>Zich midden in de slachting werpt,</l>
<l rend="; 1tab">In zijn pluimaadje steken.</l>
<pb n="35"/>
<l>Zij trof, maar drong den helm niet door,</l>
<l rend="; 1tab">Die, altijd onveranderd,</l>
<l>Zich boven alle hoofden heft,</l>
<l rend="; 1tab">Gelijk een ruiterstanderd.</l>
<l/>
<l>Die, waar hij slechts 't vizier naar keert,</l>
<l rend="; 1tab">In 't hart van 's vijands benden,</l>
<l>De slachting, met den schrik voor uit,</l>
<l rend="; 1tab">Schijnt voor zich heen te zenden.</l>
<l/>
<l>Die midden onder 't dichtst gedrang</l>
<l rend="; 1tab">Geen' sabel schijnt te zwaaien;</l>
<l>Maar met een opgeheven seis</l>
<l rend="; 1tab">Bestrijders weg te maaien.</l>
<l/>
<l>Die nu, als in een woud verward</l>
<l rend="; 1tab">Van vijandlijke lansen,</l>
<l>Op wier door een gedommeld staal</l>
<l rend="; 1tab">De zonnestralen dansen;</l>
<l/>
<l>Die nu, verwikkeld in 't gevecht,</l>
<l rend="; 1tab">In eens weêr uit koomt blinken,</l>
<l>Wat om hem is verstuiven doet,</l>
<l rend="; 1tab">Wat voor hem is, verzinken:</l>
<l/>
<l>Die dan weêr, als een zomerwind</l>
<l rend="; 1tab">Een veld met korenairen,</l>
<l>De deinzende geleden schudt</l>
<l rend="; 1tab">Der saamgepreste scharen!</l>
<l/>
<l>Die eindlijk, na een bloedig slaan,</l>
<l rend="; 1tab">Zich, boven stapels dooden,</l>
<l>Van 't rookend slagveld meester ziet,</l>
<l rend="; 1tab">En alles weg gevloden!</l>
<pb n="36"/>
<l>Maar hoe! de vijand is verjaagd;</l>
<l rend="; 1tab">Zelfs Sigon strekt zijn leden</l>
<l>In plassen bloeds op 't zandbed uit,</l>
<l rend="; 1tab">In eigen vlucht vertreden:</l>
<l/>
<l>'t Viel al, of vlood wat vlieden kon;</l>
<l rend="; 1tab">Maar 't schittren van den veder,</l>
<l>Waar Heiles oog zoo lang aan hing,</l>
<l rend="; 1tab">Verheugt dat oog niet weder.</l>
<l/>
<l>Verheugt? - doorboort haar 't hart op eens</l>
<l rend="; 1tab">Daar ze onder 's vijands lijken</l>
<l>En pluim en ridder storten ziet,</l>
<l rend="; 1tab">En met zijn ros bezwijken.</l>
<l/>
<l>Zij gilt! - Men vliegt ter redding' heen.</l>
<l rend="; 1tab">Waartoe? Hij is gevallen,</l>
<l>En aâm- en roerloos voert men hem</l>
<l rend="; 1tab">In de eerst ontzette wallen.</l></lg>
<lg type="poem">
<head>V.</head>
<l>Aan u, ô groote Willebrord,</l>
<l rend="; 1tab">ô Heiligste der mannen,</l>
<l>Door wien het Heidensch bijgeloof</l>
<l rend="; 1tab">Uit Neêrland werd gebannen!</l>
<l/>
<l>Aan u, die Zeelands Hermenzuil</l>
<l rend="; 1tab">Stoutmoedig hebt verbroken!</l>
<l>Aan u, voor u, zij jaar aan jaar</l>
<l rend="; 1tab">Het wasschen licht ontstoken!</l>
<pb n="37"/>
<l>Gij zelf hadt met gewijde bron,</l>
<l rend="; 1tab">In spijt van Satans bassen,</l>
<l>Gij zelf hadt met den Kersten doop</l>
<l rend="; 1tab">Vorst Diedrijk 't hoofd gewasschen.</l>
<l/>
<l>Gij zelf, gij hadt dat achtbaar hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">Met zegenende handen,</l>
<l>Het heilig vormsel toegediend,</l>
<l rend="; 1tab">En Vorstelijke banden.</l>
<l/>
<l>Gij heiligde dien diadeem,</l>
<l rend="; 1tab">En heiligde den schedel:</l>
<l>Geen kroon, zoo heilig, voor noch na!</l>
<l rend="; 1tab">Maar ook, geen kruin zoo edel!</l>
<l/>
<l>Men zegt, een glans van heiligheid,</l>
<l rend="; 1tab">En glinsterig geflonker,</l>
<l>Bleef sints den purpren hairband bij,</l>
<l rend="; 1tab">En toonde zich in 't donker.</l>
<l/>
<l>Men zegt, dien glans verzelde een geur</l>
<l rend="; 1tab">Die alle kwalen heelde,</l>
<l>Wanneer een maagdelijke hand</l>
<l rend="; 1tab">De gouden doppen streelde.</l>
<l/>
<l>Hoe 't zij, als Heile in diep gevoel,</l>
<l rend="; 1tab">(Gelijk haar soms gebeurde)</l>
<l>Op platgebogen kniên gebukt,</l>
<l rend="; 1tab">Voor 't zilvren kruisbeeld treurde;</l>
<l/>
<l>En als zij dan dit hoofdsieraad,</l>
<l rend="; 1tab">Daar 't op het outer rustte,</l>
<l>Aan sidderende lippen bracht,</l>
<l rend="; 1tab">Met zielvervoering kuste;</l>
<pb n="38"/>
<l>Dan was 't, als of een kalme lucht,</l>
<l rend="; 1tab">En waassem van amomen,</l>
<l>Van uit dat dierbaar pand gevloeid,</l>
<l rend="; 1tab">Haar' boezem in kwam stroomen.</l>
<l/>
<l>Dan week de praam der droefenis,</l>
<l rend="; 1tab">De banden der verstikking,</l>
<l>Met d' eersten traan die 't oog ontvloot,</l>
<l rend="; 1tab">Voor hemelsche verkwikking.</l>
<l/>
<l>Dit hulsel lag daar op 't sameet,</l>
<l rend="; 1tab">Waar voor zij de uchtendplichten,</l>
<l>En thands, met stroomend tranenvocht,</l>
<l rend="; 1tab">Heur' dankplicht kwam verrichten.</l>
<l/>
<l>Heur' dankplicht! ach! hoe droef een' plicht!</l>
<l rend="; 1tab">De redder van heur dagen,</l>
<l>Die haar der roovren klaauw ontjoeg,</l>
<l rend="; 1tab">Lag voor haar oog verslagen!</l>
<l/>
<l>Verslagen! - Ach! 't pantsier ontgespt,</l>
<l rend="; 1tab">Den stormhoed afgesmeten,</l>
<l>Zie daar zijn zij', zijn heldenheup</l>
<l rend="; 1tab">Bebloed en opgereten!</l>
<l/>
<l>‘Ach, zou zijn borst, zijn hart nog slaan?</l>
<l rend="; 1tab">Mij dunkt, ik voel het beven. -</l>
<l>Zijn wonden gaan niet tot aan 't hart.</l>
<l rend="; 1tab">Er is nog hoop van leven!’</l>
<l/>
<l>Neen, Vredegond, mislei mij niet!</l>
<l rend="; 1tab">Hij moest mijn zegepralen,</l>
<l>Hij moest, ik voel het aan mijn hart,</l>
<l rend="; 1tab">Het met zijn dood betalen.</l>
<pb n="39"/>
<l>ô Ridder, ridder, wie gij zijt -</l>
<l rend="; 1tab">Gij zijt van Christen bloede:</l>
<l>Dit tuigt uw rusting; dit het zwaard,</l>
<l rend="; 1tab">Waar meê gij mij behoedde: -</l>
<l/>
<l>ô Waan niet, dat zoo duur een prijs</l>
<l rend="; 1tab">Mij 't leven kon doen smaken:</l>
<l>Uw bloed, helaas! uw heldendienst,</l>
<l rend="; 1tab">Zal 't me eeuwig haatlijk maken.</l>
<l/>
<l>ô Hemel! Hemel! roept ze, en zet</l>
<l rend="; 1tab">Den nagel in de wangen:</l>
<l>Hij stierf en mocht van Diedrijks spruit</l>
<l rend="; 1tab">Geen blijk van dank ontfangen!</l>
<l/>
<l>Helaas! dat zelfs zijn brekend oog</l>
<l rend="; 1tab">Niet eens voor 't minst beschouwde,</l>
<l>Voor wie hij 't leven had gespild,</l>
<l rend="; 1tab">En wie zijn dood berouwde!</l>
<l/>
<l>Ach! dat hij stervende, en voldaan</l>
<l rend="; 1tab">Een' Ridderdood te sterven,</l>
<l>Ook tevens waar voldaan geweest,</l>
<l rend="; 1tab">Om mij het licht te derven!</l>
<l/>
<l>Zoo spreekt ze, en werpt zich voor 't altaar:</l>
<l rend="; 1tab">Vergeef mij, dierbre Vader!</l>
<l>Hij redde uw spruit, uw bloed, uw erf!</l>
<l rend="; 1tab">Wie ooit geleek u nader?</l>
<l/>
<l>Vergeef mijn hart zijn dankbaarheid,</l>
<l rend="; 1tab">Steeds was het uw rechtvaardig!</l>
<l>Die hairband is dit hoofd alleen,</l>
<l rend="; 1tab">Nooit andren schedel waardig!</l>
<pb n="40"/>
<l>Geen andren schedel zal hij ooit</l>
<l rend="; 1tab">Na d' uwen mogen dekken.</l>
<l>ô Laat hij hem in 't duister graf</l>
<l rend="; 1tab">Ten eereteeken strekken!</l>
<l/>
<l>Zij sprak, bedekt het heilig snoer</l>
<l rend="; 1tab">Met eerbiedvolle kussen,</l>
<l>En rukt een hairvlecht van heur hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">En strengelt die er tusschen.</l>
<l/>
<l>Met halfontloken' eglentier</l>
<l rend="; 1tab">En luttel eppeblaâren</l>
<l>Besteekt ze en drukt den diadeem</l>
<l rend="; 1tab">Op 's Ridders bruine hairen.</l>
<l/>
<l>Ontfang, dus zegt ze, en grijpt zijn hand:</l>
<l rend="; 1tab">Ontfang van die gij redde,</l>
<l>Een' dankprijs, dien ge nooit verkreegt,</l>
<l rend="; 1tab">Dan op dit eerebedde!</l>
<l/>
<l>Ontfang hem met dit barstend hart,</l>
<l rend="; 1tab">Dat en 't geredde leven</l>
<l>En 't opgeöfferd leven beî</l>
<l rend="; 1tab">U wenschte weêr te geven.</l>
<l/>
<l>Zij zwijgt, en drukt die hand, en schreit,</l>
<l rend="; 1tab">En net ze met heur tranen,</l>
<l>En wischt ze met met heur' sluier af,</l>
<l rend="; 1tab">En ziet - den roof des zwanen!</l>
<l/>
<l>Zij ziet, en zwijmt. - Mijn Vader, ach!</l>
<l rend="; 1tab">Dit kost ze slechts doen hooren,</l>
<l>En blijft, in d' arm van heur slavin,</l>
<l rend="; 1tab">In nokkend snikken smooren.</l>
<pb n="41"/>
<l>Wat zingt, wat wilt ge, ô Zangerin?</l>
<l rend="; 1tab">Een dubbele uitvaart vieren?</l>
<l>Moet dan de maagde- en oorlogspalm</l>
<l rend="; 1tab">De zelfde rouwbaar sieren?</l>
<l/>
<l>Helaas! - de schorre Joffrenkeel</l>
<l rend="; 1tab">Had reeds genoeg te schreien:</l>
<l>Zij wil, zij zal, - zij kan niet meer</l>
<l rend="; 1tab">Uw klanken begeleiên.</l>
<l/>
<l>Ruk af, ruk af dat moordziek koord,</l>
<l rend="; 1tab">Dat niet dan handenwringen,</l>
<l>Dat niet dan bloed en tranen klinkt,</l>
<l rend="; 1tab">En leer het Iö zingen!</l>
<l/>
<l>Het Iö roept ons de Echo na,</l>
<l rend="; 1tab">Door beemden en gehuchten! -</l>
<l>Het Iö klinkt ook op uw lier;</l>
<l rend="; 1tab">Maar ach! de toon is zuchten!</l></lg>
<lg type="poem">
<head>VI.</head>
<l>Welaan, mijn Zangeres, welaan!</l>
<l rend="; 1tab">De koorden afgewrongen!</l>
<l>De Cyther op een nieuw gesnaard!</l>
<l rend="; 1tab">Een' nieuwen toon gezongen!</l>
<l/>
<l>Ter dood door 't strijden afgemat,</l>
<l rend="; 1tab">Door bloedverlies bezweken,</l>
<l>Scheen Elius geruimen tijd</l>
<l rend="; 1tab">Aan 's aardrijks kring ontweken.</l>
<pb n="42"/>
<l>Maar 't rusten, maar de wonderkracht,</l>
<l rend="; 1tab">In 't Vorstlijk snoer gelegen,</l>
<l>Gaf d' adem weder aan zijn borst,</l>
<l rend="; 1tab">Hoe stijf ook neêrgezegen.</l>
<l/>
<l>Zijn bloed hernam een' ruimer loop</l>
<l rend="; 1tab">Door hart en aderbuizen:</l>
<l>'t Besef kwam lieverleê te rug,</l>
<l rend="; 1tab">Met geestbedwelmend zuizen.</l>
<l/>
<l>Hij hoort, - verward, onzeker, dof,</l>
<l rend="; 1tab">En weet niet, wat te hooren: -</l>
<l>Een mommlend, staamlend lijkmisbaar,</l>
<l rend="; 1tab">Een treurgalm treft zijne ooren.</l>
<l/>
<l>Hij luistert: - vrouwestem bij stem -</l>
<l rend="; 1tab">Hij ziet: - een rei van maagden -</l>
<l>Doen onverhoeds zich voor hem op,</l>
<l rend="; 1tab">Als of zij rouweklaagden.</l>
<l/>
<l>Een aaklig brommend klokgeklep,</l>
<l rend="; 1tab">Met bang en gonzend bommen,</l>
<l>Klinkt dommlend onder 't momplen door</l>
<l rend="; 1tab">Vervangt het bij 't verstommen.</l>
<l/>
<l>Onzeker, beurt hij 't hoofd om hoog,</l>
<l rend="; 1tab">En ziet de burgzaal over,</l>
<l>En vindt zich op een veldmatras,</l>
<l rend="; 1tab">Bestrooid met frissen lover:</l>
<l/>
<l>De heup ontgord, en 't hoofd ontbloot,</l>
<l rend="; 1tab">De borst in wol gewonden:</l>
<l>De lokken om 't ontbloote hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">In trossen opgebonden:</l>
<pb n="43"/>
<l>De ruime zaal waar in hij ligt,</l>
<l rend="; 1tab">Uit hooge vensterronden</l>
<l>Van 't daglicht niet dan flaauw vervuld;</l>
<l rend="; 1tab">En die er om hem stonden:</l>
<l/>
<l>Zijn eigen toestand, pas ontwaakt:</l>
<l rend="; 1tab">De doodsche rouwgeluiden:</l>
<l>De sombre stilte tusschen beî:</l>
<l rend="; 1tab">Kon niets dan ramp beduiden.</l>
<l/>
<l>Doch welk een grievend treurtoneel!</l>
<l rend="; 1tab">In de armen van heur vrouwen</l>
<l>Een minnelijke Prinsentelg</l>
<l rend="; 1tab">In stervensnood te aanschouwen!</l>
<l/>
<l>In stervensnood? wellicht geweest!</l>
<l rend="; 1tab">Waarschijnlijk reeds verloren!</l>
<l>Beweeg- en levenloos albast!</l>
<l rend="; 1tab">Zoo kwam zij hem te vooren.</l>
<l/>
<l>Albast! - maar edeler gewrocht</l>
<l rend="; 1tab">Dan 't staal der kunstenaren</l>
<l>'t Bezwijmend Moederbeeld vertoont</l>
<l rend="; 1tab">Aan 's Heilands kruisaltaren.</l>
<l/>
<l>Vergeefs wordt vocht en reuk gespild,</l>
<l rend="; 1tab">Heur' boezem lucht gegeven: -</l>
<l>Noch losgeregen keurs noch geur</l>
<l rend="; 1tab">Roept haar te rug in 't leven.</l>
<l/>
<l>De Ridder rijst: verbazing heerscht!</l>
<l rend="; 1tab">Met wankelende schreden....</l>
<l>‘Help, Hemel! Hemel, ach! hij leeft,</l>
<l rend="; 1tab">Van God weêrom gebeden!’</l>
<pb n="44"/>
<l>Dees eene kreet gaat op en stuit</l>
<l rend="; 1tab">Op hollen boog en wanden:</l>
<l>'t Valt alles schreiende aan zijn kniên,</l>
<l rend="; 1tab">En kust zijn bleeke handen.</l>
<l/>
<l>‘ô Ridder, redder van ons bloed!</l>
<l rend="; 1tab">Behoeder onzer dagen!</l>
<l>ô Dat u Diedrijks telg als wij</l>
<l rend="; 1tab">Heur dankplicht op mocht dragen!’</l>
<l/>
<l>Wie, Diedrijks -? groote Godheid! hoe!</l>
<l rend="; 1tab">Die steun der Christenvanen,</l>
<l>Die Oorlogsbliksem - ‘leeft niet meer!</l>
<l rend="; 1tab">Geloof aan onze tranen!’</l>
<l/>
<l>Zijn telg -? ‘Zij werd door u bevrijd:’</l>
<l rend="; 1tab">Zijn burcht -? ‘door u behouen.’</l>
<l>En 't lot verijdelde al mijn heil,</l>
<l rend="; 1tab">Ik moet mijn werk berouwen!</l>
<l/>
<l>Daar zinkt hij in een' zetel neêr,</l>
<l rend="; 1tab">Met opgesparde blikken,</l>
<l>Verstijfde tong, verwrongen leên,</l>
<l rend="; 1tab">En schijnt in rouw te stikken.</l>
<l/>
<l>De wanhoop schuilt in 't hol gezicht,</l>
<l rend="; 1tab">De dood op de open lippen;</l>
<l>En ziel en adem dreigt zijn borst</l>
<l rend="; 1tab">In d' eersten zucht te ontglippen.</l>
<l/>
<l>Dit (zegt hij) is dan 't heuchlijk eind'</l>
<l rend="; 1tab">Van al die zoete droomen!</l>
<l>Die zoete droomen van 't geluk</l>
<l rend="; 1tab">Dat me eenmaal toe zou stroomen!</l>
<pb n="45"/>
<l>Dit had de Rhijnzwaan mij gespeld!</l>
<l rend="; 1tab">Zijn edele schenkaadjen!</l>
<l>En 't wonderbare vuurgezicht,</l>
<l rend="; 1tab">In Zwitserlands boschaadjen!</l>
<l/>
<l>Bedrieglijk - haatlijk - gruwzaam spook,</l>
<l rend="; 1tab">Dat voor mijn oog kwam waren! -</l>
<l>Verraderlijk - en vloekbaar dier! -</l>
<l rend="; 1tab">Waar zijt gij heen gevaren?</l>
<l/>
<l>Gevaren? - met dat tooverschrift -!</l>
<l rend="; 1tab">Die valsche tooverlettren,</l>
<l>Waar uit de hel heur bliksems schoot</l>
<l rend="; 1tab">Om mij de kruin te plettren?</l>
<l/>
<l>Wat wordt, wat wierd, wat is er van?</l>
<l rend="; 1tab">Wat deed mij 't noodlot hopen?</l>
<l>ô Ja, ik heb verdiend, ik won,</l>
<l rend="; 1tab">En - de afgrond spart zich open!</l>
<l/>
<l>Verdienen! - winnen! - 't Is volbracht,</l>
<l rend="; 1tab">Waar 't lot mij toe verdaagde!</l>
<l>Gij, schenk mij 't loon, bedrieglijk lot!</l>
<l rend="; 1tab">Vertraag, als ik vertraagde!</l>
<l/>
<l>Zoo spreekt hij, rolt een grimmig oog</l>
<l rend="; 1tab">Verwilderd heen en weder,</l>
<l>En werpt zich straks met ongestuim</l>
<l rend="; 1tab">Aan Heiles voeten neder.</l>
<l/>
<l>ô, Spreekt hij, waardigste in 't heelal!</l>
<l rend="; 1tab">ô Waardigste te winnen!</l>
<l>Om wie de dood voor 't Ridderhart,</l>
<l rend="; 1tab">Zelfs roemloos, waar te minnen!</l>
<pb n="46"/>
<l>Gij dan, gij waart de onschatbre prijs,</l>
<l rend="; 1tab">Waarnaar mijn arm moest streven!</l>
<l>Die 't edel te verdienen was!</l>
<l rend="; 1tab">Te winnen, hoogst verheven!</l>
<l/>
<l>Neen, 'k had mijn hart te veel gevleid,</l>
<l rend="; 1tab">Niet meer van 't lot te vragen.</l>
<l>Die winst is niet te duur betaald,</l>
<l rend="; 1tab">Met al mijns levens dagen.</l>
<l/>
<l>Neen, 'k heb het lot te veel beticht,</l>
<l rend="; 1tab">Het kon niet meer beloven.</l>
<l>'k Verdiende, ik won -! 't Bezit daar bij</l>
<l rend="; 1tab">Ging 't sterflijk zijn te boven. -</l>
<l/>
<l>Welaan! 'k begeer, ik eisch niets meer -</l>
<l rend="; 1tab">Maar, door mijn bloed gehuldigd,</l>
<l>Ontfang, van die u heeft verdiend,</l>
<l rend="; 1tab">Het pand, aan u verschuldigd!</l>
<l/>
<l>Hij zwijgt, rijst op, en steekt den ring</l>
<l rend="; 1tab">(Terwijl hem de oogen vloeien)</l>
<l>Al bevend aan de maagdehand,</l>
<l rend="; 1tab">Waar op zijn tranen gloeien.</l>
<l/>
<l>Hij snikt! - Welaan, ik ben voldaan,</l>
<l rend="; 1tab">Zie daar mijn lot volkomen!</l>
<l>Hij sprak, ziet om, en grijpt zijn staal,</l>
<l rend="; 1tab">En - beken bloeds aan 't stroomen!</l></lg>
<pb n="47"/>
<lg type="poem">
<head>VII.</head>
<l>Barbaren, die in tranen weidt,</l>
<l rend="; 1tab">Wien 't lust, in 't bloed te wasschen!</l>
<l>Treedt toe, voldoet uw bloeddorst hier:</l>
<l rend="; 1tab">Hier vloeit het, bloed bij plassen!</l>
<l/>
<l>Gewelf en wanden druipen bloed;</l>
<l rend="; 1tab">'t Bruischt op uit vloer en steenen,</l>
<l>En gutst en vloeit in golven saam,</l>
<l rend="; 1tab">En zwalpt er over henen.</l>
<l/>
<l>Van waar dit wonder, Zangerin -?</l>
<l rend="; 1tab">Wat 's dit -? Een aantal lijken</l>
<l>Spoelt dobbrend door dat wallend bloed,</l>
<l rend="; 1tab">En hoogt zich op als dijken.</l>
<l/>
<l>Verstom hier, Ridder! ja verstom,</l>
<l rend="; 1tab">En laat u 't staal ontvallen!</l>
<l>De zolder scheurt, de muur deinst af -</l>
<l rend="; 1tab">Gij staat voor Narboos wallen.</l>
<l/>
<l>Voor Narbo! daar de donder loeit,</l>
<l rend="; 1tab">De bliksem licht en flikkert,</l>
<l>De pest heur seis in 't duister zwaait,</l>
<l rend="; 1tab">En 't zwaard des hongers blikkert.</l>
<l/>
<l>Gij ijst? - ô neen. - Zie daar den schicht</l>
<l rend="; 1tab">Die u door 't hart zal booren! -</l>
<l>Gij lacht het glimmend ijzer toe? -</l>
<l rend="; 1tab">Nog meer is u beschoren!</l>
<pb n="48"/>
<l>‘Nog meer! - (dus klinkt den held in 'toor) -</l>
<l rend="; 1tab">Barst, ratelende winden,</l>
<l>Barst, stormen, barst, orkanen, los!</l>
<l rend="; 1tab">Doet de aarde in 't niet verzwinden!’</l>
<l/>
<l>Daar stormt, daar giert de rukwind aan,</l>
<l rend="; 1tab">Met knallen, baldren, klaatren! -</l>
<l>Een nevel stijgt - een nacht valt neêr! -</l>
<l rend="; 1tab">Nu joelen 's afgronds waatren!</l>
<l/>
<l>Waar ben ik? roept de Ridder uit,</l>
<l rend="; 1tab">En ziet de golven klimmen: -</l>
<l>Die golven worden rood als vuur,</l>
<l rend="; 1tab">En schemeren van schimmen.</l>
<l/>
<l>Waar ben ik? roept hij andermaal,</l>
<l rend="; 1tab">En wendt de hand voor de oogen!</l>
<l>Waar ben ik? en verheft het hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">En 't schouwspel is vervlogen.</l>
<l/>
<l>Vervlogen; maar een blinkend licht</l>
<l rend="; 1tab">Beschijnt hem uit de wolken,</l>
<l>En brengt een murmlend zuizen meê</l>
<l rend="; 1tab">Van stille waterkolken.</l>
<l/>
<l>Flux treedt in dezen Hemelglans</l>
<l rend="; 1tab">De laatste der Urzijnen,</l>
<l>De groote Diedrijk-zelf, hervoort,</l>
<l rend="; 1tab">In 't wit der Serafijnen.</l>
<l/>
<l>Mijn zoon, dus zegt hij, treed vrij toe!</l>
<l rend="; 1tab">Uw hart is mijner waardig.</l>
<l>Wees sterk: de kracht is deugd: ze is God,</l>
<l rend="; 1tab">En Hij, Hij is rechtvaardig.</l>
<pb n="49"/>
<l>Gij sidderde op 't gezicht des bloeds,</l>
<l rend="; 1tab">Des jammers, der ellenden -</l>
<l>Op 't eindloos vergezicht des doods,</l>
<l rend="; 1tab">Waar alle ontwerpen enden -</l>
<l/>
<l>Gij sidderde onder 't duizendtal</l>
<l rend="; 1tab">Van angst- en schrikbre spoken,</l>
<l>Die 't onherhaalbaar stervensuur</l>
<l rend="; 1tab">Bij al wat leeft bestoken -</l>
<l/>
<l>Gij sidderde, gij beefde nooit;</l>
<l rend="; 1tab">Uw moed bleef onbezweken:</l>
<l>Waar de onschuld leê, 't geweld verwon,</l>
<l rend="; 1tab">Uw arm was reê tot wreken.</l>
<l/>
<l>Welaan, dus wil 't het Albestuur,</l>
<l rend="; 1tab">Aanbid zijn welbehagen!</l>
<l>Hij, God in al wat Hem betaamt,</l>
<l rend="; 1tab">Hij maakt Zijn werk volslagen.</l>
<l/>
<l>Uw bloed zal aan de Kristenheid</l>
<l rend="; 1tab">Een reeks van Vorsten geven:</l>
<l>Geweldbetemmers, u gelijk,</l>
<l rend="; 1tab">Die op ons voetspoor streven!</l>
<l/>
<l>Een trits van zonen, die uw' stam</l>
<l rend="; 1tab">In Duitschland uit zal breiden.</l>
<l>Zal looten uit hun lendenen</l>
<l rend="; 1tab">Door gantsch Euroop verspreiden.</l>
<l/>
<l>Zie Diedrijk, die bij 't bloedig schild,<note n="†" place="foot">A<hi rend="sup">o</hi>. 734.</note></l>
<l rend="; 1tab">Bezaaid met scepterstaven,</l>
<l>Uw' gouden' sabel zwieren zal,</l>
<l rend="; 1tab">Aan 't hoofd der Kleefsche Graven!</l>
<pb n="50"/>
<l>Zijn telgen zullen Oost en West</l>
<l rend="; 1tab">Met Grafelijke snoeren,</l>
<l>Hertooglijk bont, en kroonengoud,</l>
<l rend="; 1tab">Gebied en wapens voeren.</l>
<l/>
<l>Door hem zal rollende eeuw aan eeuw</l>
<l rend="; 1tab">Uw bloed mijn' zetel drukken -</l>
<l>Tot....Hemel! hemel, weer dit af!</l>
<l rend="; 1tab">Mijn bloed zou kunnen bukken! -</l>
<l/>
<l>Hij spreekt, het vorstlijk oog wordt rood</l>
<l rend="; 1tab">En 't voorhoofd trekt zich samen,</l>
<l>En Elius gevoelt een' blos</l>
<l rend="; 1tab">Van ongewillig schamen.</l>
<l/>
<l>‘Mijn vader, (zegt hij) vader, ach!</l>
<l rend="; 1tab">Wie zal mijne asch dus honen?<note n="†" place="foot">A<hi rend="sup">o</hi>. 1544. 7 Sept.</note></l>
<l>Mijn vloek en de uwe sla hem 't hoofd!</l>
<l rend="; 1tab">Nooit moet hem 't daglicht toonen!’</l>
<l/>
<l>Mijn zoon, de Hemel vormt ons hart!</l>
<l rend="; 1tab">Zijn wil moet heilig wezen!</l>
<l>Hij deelde 't honderd andren meê,</l>
<l rend="; 1tab">Hij weigerde 't aan dezen!</l>
<l/>
<l>Sla de oogen op uw' tweeden zoon,<note n="§" place="foot">§ A<hi rend="sup">o</hi>. 734.</note></l>
<l rend="; 1tab">Die aan zijn forsche lenden</l>
<l>Uw' gouden' jachthoorn wappren laat,</l>
<l rend="; 1tab">Die Zweissens bergen kenden.</l>
<l/>
<l>Zijn lot zal minder zijn, doch fier,</l>
<l rend="; 1tab">En, zonder oneer, dalen.</l>
<l>Zie nu zijn' broeder nevens hem</l>
<l rend="; 1tab">Met uwen echtring pralen!</l>
<pb n="51"/>
<l>Hij, heet op roem, zal 't Hessisch huis</l>
<l rend="; 1tab">Een teelt van Helden schenken,</l>
<l>Wier daden d' oorsprong van hun bloed</l>
<l rend="; 1tab">Aan de eeuwen doen gedenken.</l>
<l/>
<l>‘Maar, vader, ach! mijn eerste hoop,</l>
<l rend="; 1tab">Mijn Diedrijk, gaat verloren!</l>
<l>Zijn tak versterft: een vreemd geslacht<note n="†" place="foot">A<hi rend="sup">o</hi>. 1669.</note></l>
<l rend="; 1tab">Is onze staf beschoren.’</l>
<l/>
<l>Hou moed, mijn zoon! uw eigen bloed</l>
<l rend="; 1tab">Vloeit dit geslacht door de aâren:</l>
<l>Uw scepters passen in den klaauw</l>
<l rend="; 1tab">Van Pruissens adelaren.</l>
<l/>
<l>Doch zie te rug: uws Diedrijks bloed<note n="§" place="foot">A<hi rend="sup">o</hi>. 821.</note></l>
<l rend="; 1tab">Na honderdjarig stroomen,</l>
<l>In twee paar takken uitgebreid,</l>
<l rend="; 1tab">Heeft zonen voort doen komen.</l>
<l/>
<l>Wend de oogen op die lange reeks</l>
<l rend="; 1tab">Van mannelijke looten:</l>
<l>Die schakel is onafgeknot,</l>
<l rend="; 1tab">En uit zijn heup gesproten.</l>
<l/>
<l>‘Wie is hij, die zijn' wapenrok<note n="*" place="foot">A<hi rend="sup">o</hi>. 817.</note></l>
<l rend="; 1tab">Met gloênde wielen teekent?</l>
<l>De aaloude krijgsmoed van zijn huis</l>
<l rend="; 1tab">Staat in zijne oogen sprekend.’</l>
<l/>
<l>Mijn zoon, gij ziet een nieuwe spruit!</l>
<l rend="; 1tab">Zijne afkomst wordt verduisterd,<note n="§§" place="foot">A<hi rend="sup">o</hi>. 1290.</note></l>
<l>Maar echter door geen eeuwverloop</l>
<l rend="; 1tab">In Riddermoed ontluisterd.</l>
<pb n="52"/>
<l>Zie daar aan 's Hemels firmament</l>
<l rend="; 1tab">De star van Nassauw stijgen:</l>
<l>Die star, die met een' luister blinkt,</l>
<l rend="; 1tab">Waar van onze oogleên nijgen!</l>
<l/>
<l>Die star, die Volken vrijen zal;</l>
<l rend="; 1tab">Die de aarde zou regeeren,</l>
<l>Zoo de eeuw van 't recht, van rust, van trouw,</l>
<l rend="; 1tab">Nog eens te rug moest keeren.</l>
<l/>
<l>Die star zal, eeuwen na deez' dag,<note n="†" place="foot">A<hi rend="sup">o</hi>. 1566. enz. enz. enz.</note></l>
<l rend="; 1tab">In deze reeks van telgen</l>
<l>Zijn trouwste medestanders zien,</l>
<l rend="; 1tab">De rechtstgeäarte Belgen.</l>
<l/>
<l>Zie daar in 't staatlijk pleeggewaad</l>
<l rend="; 1tab">Een rij van uwe Neven</l>
<l>Voor Nassauw, recht, en Nederland,</l>
<l rend="; 1tab">En onschuld, staan gebleven!</l>
<l/>
<l>Zie daar hen, die in 't dolst gestorm,</l>
<l rend="; 1tab">Als onverwrikbre dijken</l>
<l>Aan 't geeslend zeenat, weêrstand biên,</l>
<l rend="; 1tab">En buigen noch bezwijken.</l>
<l/>
<l>Zie daar hen voor 't geschonden recht,</l>
<l rend="; 1tab">Waar eer en godvrucht wenken,</l>
<l>Zich zelf met lust en Riddren moed</l>
<l rend="; 1tab">Geheel ten beste schenken:</l>
<l/>
<l>Zich zelf! hun bloed, hun erf, hunn' rang,</l>
<l rend="; 1tab">Met al hun Staatsverwachting! -</l>
<l>Ja, - zie, en ken uw zuiverst bloed</l>
<l rend="; 1tab">Aan deze plichtsbetrachting!</l>
<pb n="53"/>
<l>Zie hen de dolken van 't geweld,</l>
<l rend="; 1tab">En 's afgronds zwadder, tarten;</l>
<l>En vinden, met het oog op God,</l>
<l rend="; 1tab">Het loon in hunne harten. -</l>
<l/>
<l>Gij weent, mijn zoon? - Dit lot is groot!</l>
<l rend="; 1tab">Vervolgren zelfs benijdbaar,</l>
<l>Die -! Monsters beeft! gij vindt mijn bloed</l>
<l rend="; 1tab">Ook in den tabbaard strijdbaar.</l>
<l/>
<l>‘Mijn vader, welk een jeugdig hoofd</l>
<l rend="; 1tab">Verheft zich uit die allen?</l>
<l>Wat wacht hem, welk is 't scheemrend lot,</l>
<l rend="; 1tab">Dat hem te beurt moet vallen?’</l>
<l/>
<l>....Mijn zoon! de morgen is noch verr',</l>
<l rend="; 1tab">Die op zijn kruin moet dagen!</l>
<l>De Hemel -! maar genoeg, mijn zoon,</l>
<l rend="; 1tab">Dat hij uw' naam zal dragen.</l>
<l/>
<l>‘Mijn naam! - hij zal hem waardig zijn!</l>
<l rend="; 1tab">'k Lees in die teedre trekken</l>
<l>Mijn kroost, mijn eigen kroost - ô God!</l>
<l rend="; 1tab">ô Wil zijn dagen rekken!</l>
<l/>
<l>ô God! hij draagt zijns vaders hart,</l>
<l rend="; 1tab">En, wat hem ook bejegent,</l>
<l>Ik zie, want uw belofte staat,</l>
<l rend="; 1tab">Ons bloed in hem gezegend.</l>
<l/>
<l>....Ik zie - een nieuwe dageraad -</l>
<l rend="; 1tab">Daar rijst hij! maak u vaardig! -</l>
<l>U spel ik, Kind van onze hoop....!</l>
<l rend="; 1tab">ô Wees uw' naam slechts waardig!’</l>
<pb n="54"/>
<l rend="; 1tab">Zoo zegt hij, valt op 't aanzicht neêr,</l>
<l rend="; 2tab">En in een' kring van stralen</l>
<l rend="; 1tab">Staat Diedrijk naast hem, en alleen,</l>
<l rend="; 2tab">Terwijl er rozen dalen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zijn hand vat Heiles rechterhand,</l>
<l rend="; 2tab">Herroept haar aan het leven,</l>
<l rend="; 1tab">En doet haar deze rechterhand</l>
<l rend="; 2tab">Aan haar' behoeder geven.</l>
<l/>
<l>1786.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Op de beeldtenis van Elius,
<lb/>in een gesteente gesneden.</head>
<lg type="poem">
<l>De vracht der Rhijnstroomzwaan, wiens schouders 't Oosten schoorden;</l>
<l rend="; 1tab">Wiens naam de Kristenheid met dankbren eerbied spelt;</l>
<l>Wiens af komst de Aard' beheerscht tot in den nacht van 't Noorden,</l>
<l rend="; 1tab">En daar 't Bataafsche duin in Tethys armen smelt:</l>
<l>Verlosser van Martel, van Franken, en Teutonen;</l>
<l rend="; 1tab">Betemmer van den Fries, den Sax, en Saraceen;</l>
<l>In wien zich de oorsprong grondt van twintig Koningskronen;</l>
<l rend="; 1tab">Krijgshaftige Elius vertoont zich in deez' steen.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">1788.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Op de afbeelding van Heile,
<lb/>in treurgewaad.</head>
<lg type="poem">
<l>De laatste en schoonste roos, uit d' eedlen sprank gesproten.</l>
<l rend="; 1tab">Die eenmaal 't hoofd verborg in 't roemrijkst rozenbed.</l>
<l>Als 't kwijnend Rome in rouw zijn' throon zag omgestoten,</l>
<l rend="; 1tab">En de eer der Kristenheid in heur' banier gered;</l>
<l>Het laatste bloemtje eens stams, die, in den nacht der tijden</l>
<l rend="; 1tab">Geworteld, heinde en verr' zijn scheuten heeft geplant,</l>
<l>Wien 't Vorstlijk purper zelf heur' luister moet benijden;</l>
<l rend="; 1tab">Die roos vertoont zich hier in heur' verlaten' stand.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">1788.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="55"/>
<head rend="h3">Ahacha.<note n="*" place="foot">Mengelingen I, 221, uitg. 1828.</note><note n="*" place="end">Dit stukjen is voor verscheiden jaren, doch naar een gebrekkig afschrift en als werkelijke Vertaling uit het Guineesch verspreid geworden, doch men geeft het hier volledig, en gelijk het is, als oorspronklijk.</note>
<lb/>(Guineesche Romance.)</head>
<lg type="poem">
<l>Wat ligt ge daar begraven!</l>
<l rend="; 1tab">Bedolven onder 't zand!</l>
<l>Wat staat uw kroeze schedel</l>
<l rend="; 1tab">Daar op die spiets geplant!</l>
<l/>
<l>Wat had ik toch misdreven?</l>
<l rend="; 1tab">Misdreven, Ahacha!</l>
<l>Dat ik zo dra na 't paren,</l>
<l rend="; 1tab">In 't eenzaam lijnwaat ga?<note n="1" place="end">De linnenen Weduwen sluier, ten voeten afhangende.</note></l>
<l/>
<l>De dag kwam tweemaal weder</l>
<l rend="; 1tab">Na tweemaal maneschijn,</l>
<l>Sints onzer beider handen</l>
<l rend="; 1tab">Te saam gevlochten zijn.</l>
<l/>
<l>De zon rees uit de kimmen</l>
<l rend="; 1tab">Als ik u eerstmaal zag.</l>
<l>Ik zag uw grimmig wezen</l>
<l rend="; 1tab">Verhelderd door een' lach.</l>
<l/>
<l>Ik zag uw' breeden boezem,</l>
<l rend="; 1tab">Gezwollen door den moed:</l>
<l>Ik zag uw oogen vonklen</l>
<l rend="; 1tab">Van echten krijgsmans gloed.</l>
<l/>
<l>Ik zag uw gladde schouders,</l>
<l rend="; 1tab">En gitzwart aangezicht,</l>
<l>Van koopren weêrglans glimmen</l>
<l rend="; 1tab">By 't stijgend zonnelicht.</l>
<pb n="56"/>
<l>Ik zag u, en mijne oogen....!</l>
<l rend="; 1tab">Beschaamd sloeg ik ze neêr.</l>
<l>Mijn boezem rees en daalde,</l>
<l rend="; 1tab">Als 't golvend Westermeer.</l>
<l/>
<l>Gy zaagt dit maagdlijk schamen,</l>
<l rend="; 1tab">En lachend tradt gy toe:</l>
<l>Uw breede mond ontsloot zich!</l>
<l rend="; 1tab">In 't minlijk <hi rend="spat">Hikaboe</hi>.<note n="2" place="end">De groet eens Minnaars: <hi rend="sc">ik bemin u</hi>.</note></l>
<l/>
<l>Ik zag uw breede tanden,</l>
<l rend="; 1tab">Van 't frissche vleesch omboord;</l>
<l>Het frissche vleesch der lippen;</l>
<l rend="; 1tab">Waar op de bloedkraal gloort.</l>
<l/>
<l>Ik zag die breede tanden,</l>
<l rend="; 1tab">Dat effen parelsnoer,</l>
<l>Al lachend zich verwijden,</l>
<l rend="; 1tab">Als gaapte een paarlemoer.</l>
<l/>
<l>Uw oogen lonkten teder</l>
<l rend="; 1tab">Van 't bruischend liefdevier,</l>
<l>En gloeiden van genoegen,</l>
<l rend="; 1tab">Als de oogen van den gier.</l>
<l/>
<l>In weêrwil van mijn schamen,</l>
<l rend="; 1tab">Verried ik al mijn vreugd:</l>
<l>Mijn vreugd, dat gy my minde!</l>
<l rend="; 1tab">En trilde van geneugt'.</l>
<l/>
<l>Uw hand, my aangeboden,</l>
<l rend="; 1tab">Aanvaardde ik met ontzag,</l>
<l>En teedrer dan ooit meisjen,</l>
<l rend="; 1tab">Vierde ik mijn' bruiloftsdag.</l>
<pb n="57"/>
<l>Ik schatte my gelukkig</l>
<l rend="; 1tab">In de armen van een' man;</l>
<l>Een' man, die stevige eiken</l>
<l rend="; 1tab">Als rieten buigen kan.</l>
<l/>
<l>Ik schatte my gelukkig</l>
<l rend="; 1tab">In de armen van een' gâ,</l>
<l>Een' gâ die my beminde,</l>
<l rend="; 1tab">En dacht mijn' heilstand na.</l>
<l/>
<l>Gy toogt naar gindsche heuvels,</l>
<l rend="; 1tab">En velde gems of stier;</l>
<l>En op uw forsche schoften</l>
<l rend="; 1tab">Bracht gy my 't wildbraad hier.</l>
<l/>
<l>Ik roostte zelv' de spieren</l>
<l rend="; 1tab">En 't smeulig ingewand</l>
<l>Van de omgebrachte dieren,</l>
<l rend="; 1tab">Met maagdelijke hand.</l>
<l/>
<l>Wy deelden beet by bete,</l>
<l rend="; 1tab">En vielen moê en mat,</l>
<l>Met d'avond die vast daalde,</l>
<l rend="; 1tab">In 't dorre palmenblad.</l>
<l/>
<l>We ontwaakten bly te moede.</l>
<l rend="; 1tab">Gelukkig door de trouw:</l>
<l>Gy, als mijn man gelukkig!</l>
<l rend="; 1tab">Ik, zalig als uw vrouw!</l>
<l/>
<l>We ontwaakten bly te moede,</l>
<l rend="; 1tab">En eer gy my verliet,</l>
<l>Geleidde gy mijn schreden</l>
<l rend="; 1tab">Naar de aangelegen vliet.</l>
<pb n="58"/>
<l>Wy kwamen aan den oever;</l>
<l rend="; 1tab">Daar hield uw hand my staan,</l>
<l>En wees my met den vinger</l>
<l rend="; 1tab">Het ruim des hemels aan.</l>
<l/>
<l>‘Beschouw daar aan den hemel</l>
<l rend="; 1tab">Dat thands verbleekend licht!</l>
<l>Het houdt zijn kromme hoornen<note n="3" place="end">De Maan, in heur laatste vierdedeel.</note></l>
<l rend="; 1tab">Te bergwaart heen gericht.</l>
<l/>
<l>Nog negenmaal na dezen</l>
<l rend="; 1tab">Zal dit gehorend licht</l>
<l>Met de eigen kromtens prijken</l>
<l rend="; 1tab">Om 't slinkend aangezicht.</l>
<l/>
<l>En tienmaal zal na dezen</l>
<l rend="; 1tab">Dit blinkend Hemellicht</l>
<l>Geheel zijn' glans verliezen,</l>
<l rend="; 1tab">En wijken uit 't gezicht.</l>
<l/>
<l>En tienmaal zal na dezen</l>
<l rend="; 1tab">Dat weggekrompen licht</l>
<l>Zijn horens weêr vertoonen.</l>
<l rend="; 1tab">Met omgewend gezicht.</l>
<l/>
<l>En tienmaal zal na dezen</l>
<l rend="; 1tab">Dat weêr herboren licht</l>
<l>Zijn holle kaken vullen</l>
<l rend="; 1tab">Om 't blinkend aangezicht.</l>
<l/>
<l>En als ge dan zijn horens</l>
<l rend="; 1tab">Weêr bergwaart heen ziet staan,</l>
<l>Zult gy een teder wichtjen</l>
<l rend="; 1tab">In deze plassen baân.’ -</l>
<pb n="59"/>
<l>Hoe huppelde op die woorden</l>
<l rend="; 1tab">Mijn teêrgevoelend hart!</l>
<l>Hoe golfde 't in mijn boezem,</l>
<l rend="; 1tab">Of 't overweldigd werd!</l>
<l/>
<l>Uw mond drukte op den mijnen</l>
<l rend="; 1tab">Het zegel van uw woord,</l>
<l>En flux waart ge uit mijne oogen,</l>
<l rend="; 1tab">En heden - ach! vermoord!</l>
<l/>
<l>De dag vlood heen, ging onder:</l>
<l rend="; 1tab">De zwarte nacht viel neêr.</l>
<l>De maan besteeg den heuvel,</l>
<l rend="; 1tab">Maar gy verscheent niet weêr.</l>
<l/>
<l>Daar zat ik stil te peinzen,</l>
<l rend="; 1tab">En telde zonder end</l>
<l>De starren die er rezen</l>
<l rend="; 1tab">Aan 't draaiend firmament.</l>
<l/>
<l>Daar zat ik stil te zuchten,</l>
<l rend="; 1tab">In priemend ongeduld,</l>
<l>Naar 't eerste morgenstraaltjen</l>
<l rend="; 1tab">Dat de Oosterkim verguldt.</l>
<l/>
<l>Daar zat ik stil te peinzen,</l>
<l rend="; 1tab">En vond mijne oogen nat;</l>
<l>En zag, als ik ze droogde,</l>
<l rend="; 1tab">Mijn hand met bloed bespat.</l>
<l/>
<l>Ik schrikte van dit teeken,</l>
<l rend="; 1tab">En wischte hand en oog:</l>
<l>Maar de eene werd niet zuiver,</l>
<l rend="; 1tab">Het ander werd niet droog.</l>
<pb n="60"/>
<l>Ik rees in angen moede,</l>
<l rend="; 1tab">En trad de stulpdeur uit:</l>
<l>En, Hemel! wat vertooning!</l>
<l rend="; 1tab">Wat schrikbaar rouwgeluid!</l>
<l/>
<l>'t Rinkinkte langs de straten!</l>
<l rend="; 1tab">Verwoesting, roof, en moord,</l>
<l>Met bloeddorst, slachting, woede,</l>
<l rend="; 1tab">'t Holde al, vereenigd voort.</l>
<l/>
<l>Door wijken en gehuchten.</l>
<l rend="; 1tab">Langs velden, wegen, paân,</l>
<l>'t Was alles bloed en lijken;</l>
<l rend="; 1tab">Doorstooten; nederslaan.</l>
<l/>
<l>Ik zag de ruwe knotsen</l>
<l rend="; 1tab">Van 't weeke brein bemorst.</l>
<l>Ik zag de spitse pramen</l>
<l rend="; 1tab">Gevlijmd door rug en borst.</l>
<l/>
<l>De zoon van Zon en Aarde,<note n="4" place="end">Tijtel des konings.</note></l>
<l rend="; 1tab">De Koning, was niet meer.</l>
<l>De staf ontviel zijn handen,</l>
<l rend="; 1tab">En hy den stoel der eer.</l>
<l/>
<l>Zie daar de felle krijgers,</l>
<l rend="; 1tab">Die, tijgerlijk verwoed,</l>
<l>Des Vorsten uitvaart vieren</l>
<l rend="; 1tab">In 't golvend menschenbloed!</l>
<l/>
<l>Zie daar hun woeste bende,</l>
<l rend="; 1tab">Met akelig gehuil,</l>
<l>Den vorst zijn graftent bouwen</l>
<l rend="; 1tab">Op d' uitgedolven kuil!</l>
<pb n="61"/>
<l>Zie daar de stapels dooden,</l>
<l rend="; 1tab">Doorboord met spriet en schicht,</l>
<l>Door zand en bloedstroom sleepen</l>
<l rend="; 1tab">Naar 't open lijkgesticht!</l>
<l/>
<l>'k Zag zelfs het doodhol delven,</l>
<l rend="; 1tab">En bloedig lijk by lijk</l>
<l>By 't vorstlijk lichaam zenden,</l>
<l rend="; 1tab">Naar aller schimmen wijk.</l>
<l/>
<l>'k Zag de omgedolven aarde</l>
<l rend="; 1tab">De menigte van doôn</l>
<l>Met bloedig zand, bedekken,</l>
<l rend="; 1tab">By d' Eigenaar der kroon.</l>
<l/>
<l>'k Zag hoofden afgehouwen,</l>
<l rend="; 1tab">En 't aaklig doodenbed</l>
<l>Met de afgehouwen hoofden</l>
<l rend="; 1tab">Op piek by piek, omzet.</l>
<l/>
<l>Ik dwaalde langs die hoofden,</l>
<l rend="; 1tab">En zag ze siddrend na:</l>
<l>‘Licht vinde ik onder allen</l>
<l rend="; 1tab">Mijn dierbren Ahacha.’ -</l>
<l/>
<l>Zoo dacht ik en verbleekte,</l>
<l rend="; 1tab">Daar ik op 't oogenblik</l>
<l>Mijn' Echtgenoot herkende,</l>
<l rend="; 1tab">En stond versteend van schrik.</l>
<l/>
<l>Mijn' Echtgenoot! den mijne!</l>
<l rend="; 1tab">Den man, dien ik aanbad!</l>
<l>Die my voor duizend vrouwen,</l>
<l rend="; 1tab">Zich uitgekozen had!</l>
<pb n="62"/>
<l>Die my uit duizend maagden</l>
<l rend="; 1tab">Zich uitkoor tot een vrouw!</l>
<l>Dien ik me uit alle mannen</l>
<l rend="; 1tab">Ten egâ kiezen zou!</l>
<l/>
<l>Hy was het! hy - de aanminn'ge!</l>
<l rend="; 1tab">En 't edel forsch gelaat</l>
<l>Droeg nog in d'enklen aanblik,</l>
<l rend="; 1tab">Al wat een' held verraadt.</l>
<l/>
<l>Ik zag de gapende oogen,</l>
<l rend="; 1tab">Verwrongen en verspard!</l>
<l>De lippen openhangend,</l>
<l rend="; 1tab">En overdekt met zwart!</l>
<l/>
<l>De fletsche en slappe wangen,</l>
<l rend="; 1tab">Van glans en schoon ontbloot!</l>
<l>Den hollen mond vertrokken</l>
<l rend="; 1tab">Door 't grijnzen van de dood!</l>
<l/>
<l>De zwartgekroesde hairen</l>
<l rend="; 1tab">Door 't ronnend bloed gesleurd!</l>
<l>Den vetten hals geschonden,</l>
<l rend="; 1tab">En van den romp gescheurd!</l>
<l/>
<l>Dit zag ik, en mijne oogen,</l>
<l rend="; 1tab">Hoe hebt gy 't kunnen zien?</l>
<l>En, zonder weg te smelten?</l>
<l rend="; 1tab">In tranen weg te vliên?</l>
<l/>
<l>Dit zag ik, en mijn boezem,</l>
<l rend="; 1tab">Hoe kost gy 't wederstaan?</l>
<l>Hoe, zonder by dit jammer</l>
<l rend="; 1tab">Van ijzing te vergaan?</l>
<pb n="63"/>
<l>Hoe, zonder by dit jammer</l>
<l rend="; 1tab">Te bersten van den schrik?</l>
<l>Of in den rouw te smooren</l>
<l rend="; 1tab">Op 't eigenst oogenblik?</l>
<l/>
<l>Of doet de rouw slechts lijden?</l>
<l rend="; 1tab">Slechts lijden zonder maat?</l>
<l>En voedt hy zich door 't lijden?</l>
<l rend="; 1tab">En wordt hy nooit verzaad?</l>
<l/>
<l>Ach! waren er geen knotsen,</l>
<l rend="; 1tab">Geen schicht of spietsen meer,</l>
<l>Om my met een' te dooden</l>
<l rend="; 1tab">Op 't graf van 's warelds heer?<note n="5" place="end">Andere tijtel des konings.</note></l>
<l/>
<l>Helaas, rampzaalge weduw!</l>
<l rend="; 1tab">Waar henen thands gevlucht?</l>
<l>Rampzalig zijt gy heden!</l>
<l rend="; 1tab">Rampzalig is uw vrucht!</l>
<l/>
<l>Ga henen, arme droeve,</l>
<l rend="; 1tab">Vlied henen, verr' van hier!</l>
<l>En voer uw wee en klachten</l>
<l rend="; 1tab">Naar woud- en heuvelstier.</l>
<l/>
<l>Tref daar met troostloos huilen</l>
<l rend="; 1tab">Des tijgers ingewand;</l>
<l>En meng een zee van tranen</l>
<l rend="; 1tab">Aan 't heet geblakerd zand.</l>
<l/>
<l>Leg daar uw schreiend wichtjen,</l>
<l rend="; 1tab">Als 't ijslijk uur daar is,</l>
<l>Uw eigen ingewanden,</l>
<l rend="; 1tab">Ten prooi der wildernis.</l>
<pb n="64"/>
<l>Leg daar dat heilloos wichtjen</l>
<l rend="; 1tab">Op luttel struiken neêr:</l>
<l>Verbied uw oog de tranen,</l>
<l rend="; 1tab">En zie het nimmer weêr.</l>
<l/>
<l>Laat vrij uw horens wassen,</l>
<l rend="; 1tab">Of krimpen, zilvren maan!</l>
<l>Laat vrij uw licht verdwijnen,</l>
<l rend="; 1tab">Of heel uw schijf beslaan.</l>
<l/>
<l>Wacht niet, dat ik met de oogen</l>
<l rend="; 1tab">Uw omtocht begelei';</l>
<l>Of, met aandoenlijk staren,</l>
<l rend="; 1tab">Uw wederkomst verbei'.</l>
<l/>
<l>Gy zijt voor my geen teeken,</l>
<l rend="; 1tab">Geen streelend teeken meer.</l>
<l>Voor my geen blijdschapsbode!</l>
<l rend="; 1tab">Dat alles nam een' keer!</l>
<l/>
<l>Ik zal in deze vlieten,</l>
<l rend="; 1tab">(Ik zal het nimmer, neen!)</l>
<l>Geen teder jongske wasschen,</l>
<l rend="; 1tab">Als my beschoren scheen.</l>
<l/>
<l>Ik zal geen teder jongske,</l>
<l rend="; 1tab">Het beeld mijns Echtsgenoots,</l>
<l>Van onder 't hart ontbinden,</l>
<l rend="; 1tab">Dan tot een prooi des doods.</l>
<l/>
<l>Ik zal dat teder pandtjen</l>
<l rend="; 1tab">Het daglicht niet doen zien,</l>
<l>Om 't eens in koestrende armen</l>
<l rend="; 1tab">Den tepel aan te biên.</l>
<pb n="65"/>
<l rend="; 1tab">Mijn bloed zal 't nimmer voeden,</l>
<l rend="; 2tab">Mijn hand niet streelen, neen!</l>
<l rend="; 1tab">Mijn lach zijn' lach verzellen;</l>
<l rend="; 2tab">Mijn schreien, zijn geween.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Neen, 'k druk 't veroordeeld weesjen</l>
<l rend="; 2tab">Slechts eenmaal aan mijn hart;</l>
<l rend="; 1tab">En (dit zij mijn vertroosting!)</l>
<l rend="; 2tab">Dan sterf ik van de smart.</l>
<l/>
<l>1788.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Yrwin en vreedebag,<note n="1" place="end">De naam is Friddabag: dit is, in 't Yslandsch, juweel der vrouwen. Men zou eigenlijk Vrijdebag of Vrijbag moeten zeggen, gelijk wy Vrij-dag zeggen van het zelfde Fridda: doch dit luidt te hard. Yrwin is schutter.</note>
<lb/>of de steenrotsklip.<note n="*" place="foot">Nieuwe Mengelingen II. 99. Uitg. 1817.</note>
<lb/>(Laplandsche Romance.)</head>
<lg type="poem">
<l>V. ‘Wat zucht ge, ô Yrwin, aan mijn borst?</l>
<l rend="; 1tab">Van wellust? Neen, van smart!</l>
<l>Wat wolkjen drijft er in uw oog</l>
<l rend="; 1tab">als ik u druk aan 't hart?</l>
<l>Ontbreekt er aan uw' heilstand iets?</l>
<l rend="; 1tab">Is u mijn min tot last?</l>
<l>Wat eischt, wat wil, wat wenscht uw ziel?</l>
<l rend="; 1tab">Wat klemt me uw arm zoo vast!’ -</l>
<pb n="66"/>
<l>Y. ‘Geminde! neen; ik wensch niets meer;</l>
<l rend="; 1tab">uw liefde zij mijn deel!</l>
<l>Maar 'k weet niet wat voor somberheid</l>
<l rend="; 1tab">beheerscht mijn ziel geheel.</l>
<l>Ik weet niet welk een voorgevoel</l>
<l rend="; 1tab">van dreigend ongeval</l>
<l>Grijpt my in al mijn leden aan.</l>
<l rend="; 1tab">Wat of ons naken zal!’-</l>
<l/>
<l>V. ‘Ons naken? Yrwin! Aan uw zij'!</l>
<l rend="; 1tab">Daar ken ik geen gevaar.</l>
<l>De hemel storte en brijzle my!</l>
<l rend="; 1tab">uw boezem is mijn baar.</l>
<l>Neen, Yrwin, neen, ons dreigt geen leed,</l>
<l rend="; 1tab">mijn ziel getuigt het my!</l>
<l>Zy huppelt in mijn smachtend hart.</l>
<l rend="; 1tab">Wat vreeze ik aan uw zij'!’ -</l>
<l/>
<l>Zoo sprak de blonde Vreedebag,</l>
<l rend="; 1tab">daar ze in 't gekrulde gras</l>
<l>In de armen van heur' Bruigom zeeg,</l>
<l rend="; 1tab">en in zijne oogen las.</l>
<l>De zon, die nog een' flaauwen straal</l>
<l rend="; 1tab">door de avondkimmen schoot,</l>
<l>Verlichtte 't maagdlijk aangezicht</l>
<l rend="; 1tab">met vurig blinkend rood.</l>
<l/>
<l>‘Ach, Yrwin, zie, hoe gloeit de kim</l>
<l rend="; 1tab">terwijl het daglicht zinkt!</l>
<l>Wat overheerlijke avondglans,</l>
<l rend="; 1tab">waar meê de hemel blinkt!</l>
<l>Gewis, dit stil, dit grootsch verschiet</l>
<l rend="; 1tab">heeft iets ontzettends in.</l>
<l>De nacht koomt op, de schaduw klimt;</l>
<l rend="; 1tab">kom, spoên wy naar 't gezin.’</l>
<pb n="67"/>
<l>‘Het duister valt, de wijk is verr':</l>
<l rend="; 1tab">wy zijn hier gants alleen.</l>
<l>Ja, Yrwin, ja, ik voel het ook,</l>
<l rend="; 1tab">er waart iets om ons heen.</l>
<l>Iets gruwzaams hangt ons boven 't hoofd:</l>
<l rend="; 1tab">het klamme zweet breekt me uit:</l>
<l>Mijn boezem beeft als schuddend riet:</l>
<l rend="; 1tab">wat of dit toch beduidt?</l>
<l/>
<l>Maar hoe! wat wil dit woest gelaat!</l>
<l rend="; 1tab">Ach, Yrwin, zijt gy 't wel?</l>
<l>Nog nooit heb ik u dus gezien!</l>
<l rend="; 1tab">Wat staan uw oogen fel!</l>
<l>Van waar dat gruwzaam steigrend hair?</l>
<l rend="; 1tab">Dat gapen van dien mond?</l>
<l>De loodverf die uw kaak betrekt?</l>
<l rend="; 1tab">Wat ziet ge dus in 't rond?</l>
<l/>
<l>Omhels my! ken uw Vreedebag,</l>
<l rend="; 1tab">die aan uw' boezem hangt;</l>
<l>Die d' adem van uw hijgend hart</l>
<l rend="; 1tab">op hare lippen vangt!</l>
<l>Wat doet gy? Yrwin, zijt gy 't nog?</l>
<l rend="; 1tab">Zijt gy 't, mijn Yrwin! gy!</l>
<l>Is 't droom? is 't zinbedrog? is 't spook?</l>
<l rend="; 1tab">ô Hemel, sta my by!’ -</l>
<l/>
<l>Zoo spreekt ze, en ijst van 't monsterdier</l>
<l rend="; 1tab">dat in heure armen gromt;</l>
<l>Valt, ijslijk gillend, ruglings neêr,</l>
<l rend="; 1tab">en blijft van schrik verstomd.</l>
<l>Geen Yrwin, neen, een Winterbeer,</l>
<l rend="; 1tab">als zy zich wedervond,</l>
<l>Snoof met een vreesselijke snuit</l>
<l rend="; 1tab">om haren boezem rond.</l>
<pb n="68"/>
<l>Zy gilt, zy schreeuwt, zy vlucht, zy vliegt,</l>
<l rend="; 1tab">en voelt geen' grond in 't vliên!</l>
<l>Reeds is zy in heurs Vaders stulp,</l>
<l rend="; 1tab">maar waagt niet, óm te zien.</l>
<l>Zy zit, zy zwijgt. Men vraagt vergeefs:</l>
<l rend="; 1tab">geen andwoord (wat men vraagt),</l>
<l>Wat haar, wat Yrwin is gebeurd,</l>
<l rend="; 1tab">verkrijgt men van de Maagd. -</l>
<l/>
<l>Daar brengt men Yrwins opperkleed,</l>
<l rend="; 1tab">zijn spriet en leêren hoed:</l>
<l>Dees door eens wolven tand gescheurd;</l>
<l rend="; 1tab">en 't eerste, rood van bloed.</l>
<l>Nu twijfelt niemand aan zijn' dood:</l>
<l rend="; 1tab">Gewis, hy is geweest!</l>
<l>Voorzeker werd hy tot den prooi</l>
<l rend="; 1tab">van eenig grimmig beest! -</l>
<l/>
<l>Nu gist men de oorzaak van heur' rouw;</l>
<l rend="; 1tab">heeft deernis met heur' staat;</l>
<l>Neemt troost en teedre oplettendheên,</l>
<l rend="; 1tab">en zorg en kunst te baat.</l>
<l>Men vond haars Minnaars sabelpels,</l>
<l rend="; 1tab">zijn walvischbeenen spriet,</l>
<l>En zoekt zijn overschot langs 't strand;</l>
<l rend="; 1tab">maar beenders vindt men niet.</l>
<l/>
<l>Men werpt nogthands een' aardhoop op,</l>
<l rend="; 1tab">en richt, zijn' naam ter eer',</l>
<l>Den dennehouten staak daar naast,</l>
<l rend="; 1tab">en plant er zijn geweer.</l>
<l>De schoone ziet het zwijgende aan;</l>
<l rend="; 1tab">en met een' woesten blik,</l>
<l>Dien niemand van heur huis verstaat,</l>
<l rend="; 1tab">verraadt zy niets dan schrik.</l>
<pb n="69"/>
<l>Dus zit zy twintig weken lang,</l>
<l rend="; 1tab">geeft spraak noch spraakgeluid,</l>
<l>En smelt in stomme tranen weg,</l>
<l rend="; 1tab">en treedt de hut niet uit.</l>
<l>Op 't laatst, daar niets vermogend is</l>
<l rend="; 1tab">tot stilling van haar wee,</l>
<l>Voert haar heurs grijzen Vaders zorg</l>
<l rend="; 1tab">naar d' oever van de zee.</l>
<l/>
<l>Nu koomt zy aan haars Vaders hand</l>
<l rend="; 1tab">by 't dorre strandgevaart',</l>
<l>Waar Thor<note n="2" place="end"><hi rend="sc">Thor</hi> is de opperste Godheid der Laplanderen. Een bloote boomtronk gants van takken ontbloot, en met een ruw zweemsel van een menschlijk gelaat daar in uitgehakt, stelt hem voor. Aan dezen tronk zijn, als onderscheidende kenmerken dezer Godheid, een <hi rend="spat">moker</hi> met een <hi rend="spat">steen</hi> en <hi rend="spat">vuurstaal</hi> opgehangen, waar door tevens de Donderaar en de Schepper des Lichts in hem beteekend worden.</note> d' ontzachbren mokerstaf</l>
<l rend="; 1tab">met staal en vuursteen paart.</l>
<l>Zy siddren op den drempelsteen,</l>
<l rend="; 1tab">die voor den ingang ligt,</l>
<l>En heffen de oogen trillende op</l>
<l rend="; 1tab">naar 't vormloos aangezicht.</l>
<l/>
<l>De Priester leidt hen voor 't altaar;</l>
<l rend="; 1tab">daar knielen zy in 't zand:</l>
<l>Hy vat de grove tooverbom,<note n="3" place="end">De Tooverbom dient den Wichlaar ter bezweering van Goden en Geesten, op dat zy hem het verborgene ontdekken en instorten. Door heur zuizing en gonzing bedwelmd, strekt hy zich voor over op den grond, en vervalt in een mijmering, waar uit hy oprijst om zijne uitspraken te doen.</note></l>
<l rend="; 1tab">beschilderd door zijn hand.</l>
<l>Hy rommelt, draait haar over 't hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">en zuist den God in 't oor,</l>
<l>En smeekt hem voor de kranke Maagd</l>
<l rend="; 1tab">genaderijk gehoor.</l>
<l/>
<l>De vuurslag klinkt, de vonk springt af,</l>
<l rend="; 1tab">de Godheid hoort gebeên.</l>
<l>Hy strekt zich op de borst in 't stof</l>
<l rend="; 1tab">met uitgebreide leên.</l>
<l>De trommel rinkelt op zijn rug:</l>
<l rend="; 1tab">'t ontzag der Godheid groeit!</l>
<l>'t Wordt aaklig in den tempelkring,</l>
<l rend="; 1tab">en 's Wichlaars borst ontgloeit.</l>
<pb n="70"/>
<l>‘De misdaad (bromt hy) treft het huis,</l>
<l rend="; 1tab">dat d' onmensch schuilplaats gaf.</l>
<l>Heur wraak vervolgt en u en hem</l>
<l rend="; 1tab">tot in de nacht van 't graf.</l>
<l>Het euvel beef voor 's Hemels roê,</l>
<l rend="; 1tab">waar 't op de zwakheid woedt.</l>
<l>Heur zaak is aller Goden zaak:</l>
<l rend="; 1tab">zy vordren - menschenbloed.’ -</l>
<l/>
<l>De Wichlaar zwijgt: de tempel dreunt</l>
<l rend="; 1tab">van 't gonzen van de trom;</l>
<l>En 't heilig woord van d' Offeraar</l>
<l rend="; 1tab">bant elk van 't heiligdom.</l>
<l>Daar gaat de droeve Vader heen</l>
<l rend="; 1tab">met zijn onredbaar kind:</l>
<l>Nu, beide, spraak- en wezenloos,</l>
<l rend="; 1tab">en in hun misdaad blind.</l>
<l/>
<l>De Vader vouwt zijn handen saam,</l>
<l rend="; 1tab">en slaat het oog om hoog;</l>
<l>Ziet nu zijn droeve Dochter aan,</l>
<l rend="; 1tab">en dan, des hemels boog.</l>
<l>‘Ach, Hemel (zegt hy) neem dit hoofd!</l>
<l rend="; 1tab">mijn bloed verzoen' de schuld,</l>
<l>De bloedschuld, die mijn huis bevlekt,</l>
<l rend="; 1tab">zoo dit uw wraak vervult!</l>
<l/>
<l>Mijn hart, mijn hand, zijn vrij van 't kwaad;</l>
<l rend="; 1tab">mijne oogen, rein daar van;</l>
<l>Mijn eenvoud kent bedrog noch list,</l>
<l rend="; 1tab">die iemand schaden kan.</l>
<l>En gy, mijn kroost! en, Yrwin, gy!</l>
<l rend="; 1tab">Waar zijn uw euveldaân?</l>
<l>Gy immers voelt u even rein?</l>
<l rend="; 1tab">of, wat hebt gy begaan!’ -</l>
<pb n="71"/>
<l>Hy sprak, en kust zijn Dochters wang,</l>
<l rend="; 1tab">van tranen thands doorgroefd:</l>
<l>En zet haar aan een' heuvel neêr,</l>
<l rend="; 1tab">meer zinloos dan bedroefd.</l>
<l>Hy loopt verbijsterd om en om,</l>
<l rend="; 1tab">maar zonder oogmerk om;</l>
<l>Nu, vloekende op zijn schuldloosheid,</l>
<l rend="; 1tab">en dan op 't Godendom.</l>
<l/>
<l>Een grimmige IJsbeer heft het hoofd</l>
<l rend="; 1tab">van uit het bonzend meer;</l>
<l>Schiet toe, en valt op 't oeverzand</l>
<l rend="; 1tab">aan 's meisjens voeten neêr.</l>
<l>De Grijzaart schrikt: het walvischbeen</l>
<l rend="; 1tab">blinkt ijlings in zijn hand</l>
<l>Snort weg, en boort door 't borstlig hair</l>
<l rend="; 1tab">in 's ondiers ingewand.</l>
<l/>
<l>Hy schreeuwt, treedt toe; en 't monster huilt</l>
<l rend="; 1tab">en wentelt in zijn bloed.</l>
<l>Hy nadert, met de vreugde in 't hart,</l>
<l rend="; 1tab">dat hy zijn telg behoedt.</l>
<l>Hy trekt het wapen uit de wond;</l>
<l rend="; 1tab">maar, eer hy weder treft,</l>
<l>ô Wonder! 't dier verliest zijn' schijn,</l>
<l rend="; 1tab">terwijl hy d' arm verheft.</l>
<l/>
<l>Zijn muil, die gapend scheen naar moord,</l>
<l rend="; 1tab">zijn breede snuit, versmalt:</l>
<l>Zijn borstels worden menschlijk hair,</l>
<l rend="; 1tab">dat op zijn schoften valt:</l>
<l>Zijn klaauwen, armen, strekt hy uit,</l>
<l rend="; 1tab">en toont eens Jonglings borst.</l>
<l>'t Is Yrwin (hemel!) die daar ligt,</l>
<l rend="; 1tab">en 't hoofd nog opwaarts torscht.</l>
<pb n="72"/>
<l>'t Is Yrwin (hemel!) die daar ligt,</l>
<l rend="; 2tab">en in zijn' bloedstroom zwemt!</l>
<l>Die nog met machtelooze hand</l>
<l rend="; 2tab">des Grijzaarts handen klemt!</l>
<l>‘Ach (zegt hy)! 'k heb aan 't lot voldaan;</l>
<l rend="; 2tab">mijn onheil was verdiend.</l>
<l>Ik had de menschheid uitgeschud,</l>
<l rend="; 2tab">'k verried een' boezemvriend.’ -</l>
<l/>
<l>Zoo zegt hy; richt het hoofd nog op;</l>
<l rend="; 2tab">bezwaarlijk! stort en sneeft.</l>
<l>Den Grijzaart knikt het lijf; verstijfd,</l>
<l rend="; 2tab">niet wetende of hy leeft.</l>
<l>Zijn Dochter bleef versteend van schrik;</l>
<l rend="; 2tab">hy-zelf, hy werd een klip;</l>
<l>En beide strekken thands ten baak</l>
<l rend="; 2tab">aan 't golvenklievend schip.</l>
<l/>
<l>De zee bespoelde sints hunn' voet,</l>
<l rend="; 2tab">en sneed hen af van 't land;</l>
<l>Maar sedert waagt geen misdaad ooit</l>
<l rend="; 2tab">zich zoo naby aan 't strand.</l>
<l>En sedert blijft de Vriendentrouw</l>
<l rend="; 2tab">by 't menschdom ongeschend:</l>
<l>Want Yrwin en de Steenrotsklip</l>
<l rend="; 2tab">zijn al wat leeft, bekend.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1788.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="73"/>
<head rend="h3">Ada.<note n="*" place="foot">Verspreide Gedichten I, 149.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Ada vlood langs veld en heiden</l>
<l rend="; 1tab">Met de doodangst in 't gemoed:</l>
<l>Wie zal Adaas tranen droogen?</l>
<l rend="; 1tab">Wie geleidt heur' teêren voet?</l>
<l/>
<l>Van den boord der Vechterweiden</l>
<l rend="; 1tab">Liep zy, zonder duur of rust,</l>
<l>Naar de vette Veluwzoomen,</l>
<l rend="; 1tab">Daar de Waal de velden kust.</l>
<l/>
<l>Aan de bocht der krommende Amstel</l>
<l rend="; 1tab">Wacht Reinier zijn lieve spruit;</l>
<l>Ziet hy met verlangende oogen</l>
<l rend="; 1tab">Naar zijn lieve dochter uit.</l>
<l/>
<l>Vruchtloos wacht gy, teder vader;</l>
<l rend="; 1tab">Vruchtloos klopt u 't hart van angst.</l>
<l>Ada vliedt uw minnende armen;</l>
<l rend="; 1tab">Ada spot met uw verlangst.</l>
<l/>
<l>‘Ada, roept de droeve grijzaart;</l>
<l rend="; 1tab">Ada, heel mijn schat alleen!</l>
<l>Laatste sprankel van mijn leven!</l>
<l rend="; 1tab">Ach! waar zijt, waar vloodt gy heen?’</l>
<l/>
<l>Vruchtloos! Ada hoort geen weenen,</l>
<l rend="; 1tab">Geen geliefden vaders stem;</l>
<l>Ada zoekt, op woeste heiden,</l>
<l rend="; 1tab">Naar een toevlucht verr' van hem.</l>
<pb n="74"/>
<l>De ochtend, by zijn eersten schemer,</l>
<l rend="; 1tab">Had heur eerste vlucht gezien;</l>
<l>De avond zag haar rust verlangen,</l>
<l rend="; 1tab">Maar nog even rustloos vliên.</l>
<l/>
<l>Wind en regen sloeg aan 't huilen,</l>
<l rend="; 1tab">Lucht en hemel stonden naar:</l>
<l>Dichtgepakte donderbuien</l>
<l rend="; 1tab">Kruiden krakend op elkaâr.</l>
<l/>
<l>Nu voltooide 't dikste duister</l>
<l rend="; 1tab">'t Aaklig van den hollen nacht.</l>
<l>Tastend trad zy op de vlakte,</l>
<l rend="; 1tab">Door een felle hageljacht.</l>
<l/>
<l>Thans genaakt zy naarder streken;</l>
<l rend="; 1tab">Trapt op menschelijk gebeent;</l>
<l>Gaat door onbegraven lijken;</l>
<l rend="; 1tab">Huivrend en van schrik versteend.</l>
<l/>
<l>Hier, hier had een dolle woede</l>
<l rend="; 1tab">By de binnenlandsche twist</l>
<l>'t Bloedig moordtuig opgeheven,</l>
<l rend="; 1tab">Dierbaar menschenbloed verkwist.</l>
<l/>
<l>Ada spoedt met aaklig rillen</l>
<l rend="; 1tab">Daar heur voet haar naauwlijks draagt:</l>
<l>‘Wee u, zegt zy, droeve lijken!</l>
<l rend="; 1tab">Wee, die een van u beklaagt!’</l>
<l/>
<l>Straks begon het bliksemstralen</l>
<l rend="; 1tab">Dat het aardrijk om haar spleet!</l>
<l>Wie zal Adaas ijzing malen?</l>
<l rend="; 1tab">Wie de schokken die zy leed?</l>
<pb n="75"/>
<l>Wie heur brandende gebeden?</l>
<l rend="; 1tab">Wie het grievend naberouw,</l>
<l>Dat zy met verhaaste schreden,</l>
<l rend="; 1tab">Vruchteloos ontvlieden wou?</l>
<l/>
<l>‘Ada, neen, daar valt geen vlieden,</l>
<l rend="; 1tab">'t Naberouw is niet te ontgaan.</l>
<l>Schoon gy ook de nacht ontvlodet;</l>
<l rend="; 1tab">Daar is geen ontkomen aan.</l>
<l/>
<l>Ada, neen, daar valt geen vlieden!</l>
<l rend="; 1tab">Die zijn ouders liefde vlood,</l>
<l>ô Die vindt, waarheen hy vliede,</l>
<l rend="; 1tab">Geene toevlucht dan de dood.’</l>
<l/>
<l>Bevend hoort zy deze woorden,</l>
<l rend="; 1tab">Die het ruischen van de lucht</l>
<l>In heur ooren scheen te voeren;</l>
<l rend="; 1tab">En verstijfde met een' zucht.</l>
<l/>
<l>Bevend hoort zy 't en verstijfde;</l>
<l rend="; 1tab">Bloed, en stem, en adem, stond:</l>
<l>Schenen in heur borst bevangen,</l>
<l rend="; 1tab">Opgesloten in heur' mond!</l>
<l/>
<l>Niets meer hoort ze; niets verneemt ze;</l>
<l rend="; 1tab">Duizlend stort zy plotsling neêr:</l>
<l>Vlammen scheemren voor haar oogen:</l>
<l rend="; 1tab">Nog een gil, en ze is niet meer!</l>
<l/>
<l>Daar, daar is dat laatste teeken,</l>
<l rend="; 1tab">Dat de dood van 't leven scheidt. -</l>
<l>Neen, het is een diep verzuchten!</l>
<l rend="; 1tab">'t Is een kreet vol gruwzaamheid!</l>
<pb n="76"/>
<l rend="; 1tab">'t Oog verheft zich vol verschrikking;</l>
<l rend="; 2tab">'t Weidt wanhoopig in het rond.</l>
<l rend="; 1tab">Wat beschouwt ze, groote Hemel'</l>
<l rend="; 2tab">Wat gevoelt ze deze stond!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Raimond, lust van Adaas leven,</l>
<l rend="; 2tab">Die met haar de schapen dreef;</l>
<l rend="; 1tab">Die, naar elders heengeweken,</l>
<l rend="; 2tab">In haar denkbeeld achterbleef:</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Die haar, als de lente bloeide,</l>
<l rend="; 2tab">Om heur hart en liefde vroeg;</l>
<l rend="; 1tab">En van wien ze sints die lente,</l>
<l rend="; 2tab">'t Pand der teêrste liefde droeg:</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Raimond, aan heur min ontstolen,</l>
<l rend="; 2tab">En te wapen opgeprest,</l>
<l rend="; 1tab">Raimond stond daar voor heur oogen:</l>
<l rend="; 2tab">Bleek, en tot de dood gekwetst.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Raimond stak zijn dorre palmen</l>
<l rend="; 2tab">Bevend, bloedloos, naar haar uit:</l>
<l rend="; 1tab">Opende verstijfde lippen,</l>
<l rend="; 2tab">Met een schrikbaar hol geluid.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Ada (zegt hy) zie my sterven!</l>
<l rend="; 2tab">Stervend wenschte ik u te zien.</l>
<l rend="; 1tab">'k Zie u! wees mijn stof niet grimmig,</l>
<l rend="; 2tab">Schoon ik ook uw' haat verdien.’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Ada!’ - IJlings zijgt hy samen!</l>
<l rend="; 2tab">Blaast den flaauwen adem uit;</l>
<l rend="; 1tab">En het meisjen stort daar nevens:</l>
<l rend="; 2tab">‘Raimond (zegt zy) neem uw bruid!’</l>
<l>1790.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="77"/>
<head rend="h3">Berta.<note n="*" place="foot">Verspreide Gedichten I, 157.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Berta was weêromgegeven</l>
<l rend="; 1tab">Aan den Egâ dien ze aanbad.</l>
<l>Adelheide met heur loten</l>
<l>Van het echte bed verstoten,</l>
<l rend="; 1tab">Dat zy ingenomen had.</l>
<l/>
<l>Berta was de lust en 't leven</l>
<l rend="; 1tab">Van een' teedren Echtgenoot;</l>
<l>Zy, op zijnen throon geheven,</l>
<l>Had hem wettig kroost gegeven</l>
<l rend="; 1tab">Uit een' onvervalschten schoot.</l>
<l/>
<l>Berta heerschte Koninginne</l>
<l rend="; 1tab">Naast heur' waardigen Gemaal.</l>
<l>Zy, haars Egaâs hartvriendinne,</l>
<l>Hield hem, blakende van minne,</l>
<l rend="; 1tab">In een' band geklemd van staal.</l>
<l/>
<l>Zwaait Pepijn den staf der Franken</l>
<l rend="; 1tab">In zijne oorlogshafte hand;</l>
<l>Berta doet zijn huwlijksboeien</l>
<l>Van de frisschte rozen bloeien,</l>
<l rend="; 1tab">Zaligt huis en vaderland.</l>
<l/>
<l>Schoone Berta, aan uw voeten</l>
<l rend="; 1tab">Prest zich weêuw en wees om strijd.</l>
<l>Elk verdrukte durft het wagen,</l>
<l>Om zijn' Koning recht te vragen,</l>
<l rend="; 1tab">Daar gy-zelv zijn voorspraak zijt.</l>
<pb n="78"/>
<l>Zie die schaar van hulpeloozen,</l>
<l rend="; 1tab">Op uw aanzien reeds gerust;</l>
<l>Zie dien toevloed dankbre zielen,</l>
<l>Die daar om u henen knielen,</l>
<l rend="; 1tab">En wier mond uw' voetstap kust!</l>
<l/>
<l>Daaglijks ziet ge zoo veel oogen</l>
<l rend="; 1tab">Naar uw edel oog gestrekt!</l>
<l>Daaglijks ziet ge zoo veel palmen,</l>
<l>Ondersteund door zoo veel galmen,</l>
<l rend="; 1tab">Naar uw weldaân uitgerekt!</l>
<l/>
<l>Maar wie vliegt op 't staatlijk heden,</l>
<l rend="; 1tab">Daar de tempels openstaan,</l>
<l>Wie vliegt thands voor ieder henen,</l>
<l>Om, met hartbewegend weenen,</l>
<l rend="; 1tab">Aan uw voeten neêr te slaan?</l>
<l/>
<l>Zie dien grijzaart, zat van dagen;</l>
<l rend="; 1tab">Ademloos in 't stof gebukt;</l>
<l>Wien zijn leden niet meer dragen;</l>
<l>Vol van 't merk van wreede slagen,</l>
<l rend="; 1tab">In zijn' open' rug gedrukt.</l>
<l/>
<l>‘Grijzaart, zegt ze, zoo mishandeld,</l>
<l rend="; 1tab">Wat begeert gy, wraak of heul?</l>
<l>Wat verlichting voor uw pijnen,</l>
<l>Die my onverduurbaar schijnen?</l>
<l rend="; 1tab">Wat vergelding voor uw' beul?’</l>
<l/>
<l>De oude ziet met starende oogen</l>
<l rend="; 1tab">Op haar deernistoonend oog.</l>
<l>Zwijgend heft hy, vol ontroering,</l>
<l>En in diepe geestvervoering,</l>
<l rend="; 1tab">Dorre handen naar om hoog.</l>
<pb n="79"/>
<l>‘Droeve grijzaart, roept zy weder,</l>
<l rend="; 1tab">Wat verlangt gy? eischt gy wraak?</l>
<l>Vraagt gy my een gunstbetooning?</l>
<l>Wenscht gy rechtspraak van den Koning?</l>
<l rend="; 1tab">Spreek, ik deel in uwe zaak.’</l>
<l/>
<l>‘Neen, Vorstin, sprak de afgeleefde,</l>
<l rend="; 1tab">'k Schrei u om geen weldaân toe:</l>
<l>'k Heb de maat vervuld der dagen,</l>
<l>Die mijn God my gaf te dragen,</l>
<l rend="; 1tab">'k Ben en gunst en rechtzaak moê.’</l>
<l/>
<l>‘Wat dan voert u, oude vader,</l>
<l rend="; 1tab">Aan mijn voeten op den weg?</l>
<l>Wat kan ik voor u verrichten,</l>
<l>Tot vervulling van de plichten,</l>
<l rend="; 1tab">Die ik willig op my leg?’</l>
<l/>
<l>‘Niets voor my, ja niets, Vorstinne!</l>
<l rend="; 1tab">'t Is voor my niet, wat ik vraag!</l>
<l>Zie dees open wonden vloeien,</l>
<l>Zie haar uw gewaad besproeien!</l>
<l rend="; 1tab">Zie de builen die ik draag!’</l>
<l/>
<l>‘'k Zie ze, grijzaart, met meêdogen.</l>
<l rend="; 1tab">'k Wil ze droogen met mijn hand.</l>
<l>'k Wil ze met mijn kleed verbinden,</l>
<l>U mijn' bijstand doen bevinden;</l>
<l rend="; 1tab">Rijs slechts, hef u uit het zand.’</l>
<l/>
<l>‘Neen, Vorstin, hier moet ik sterven,</l>
<l rend="; 1tab">Of mijn eisch my zijn verleend.</l>
<l>'Laat my hier de troost genieten,</l>
<l>Dat mijn tranen, daar ze vlieten,</l>
<l rend="; 1tab">Niet onvruchtbaar zijn geweend!’</l>
<pb n="80"/>
<l>‘Ween, ô grijzaart, pleng uw tranen,</l>
<l rend="; 1tab">'k Neem er deel in, stort ze vrij!</l>
<l>En neem deze hand ten teeken,</l>
<l>Dat het geen ge my zult smeeken,</l>
<l rend="; 1tab">U vooruit geschonken zij!’</l>
<l/>
<l>Op die woorden, op dit teeken,</l>
<l rend="; 1tab">Rijst de grijzaart, ziet haar aan:</l>
<l>‘Berta! zegt hy, 'k eisch uw leven!</l>
<l>Morgen zult gy 't wedergeven</l>
<l rend="; 1tab">Aan den Heer van uw bestaan!’</l>
<l/>
<l>Berta schrikt! heur kniën beven!</l>
<l rend="; 1tab">Ze antwoordt: ‘Zoo de Hemel wil!’</l>
<l>Maar de blos ontschoot heur wangen:</l>
<l>Hoofd, en hals, en leden, hangen;</l>
<l rend="; 1tab">En heur sprekend oog zwijgt stil.</l>
<l/>
<l>In een' draaikolk van verwarring</l>
<l rend="; 1tab">Keert zy weêr in 't wachtend hof.</l>
<l>Vol van onbestemde tochten,</l>
<l>En van rondsom aangevochten,</l>
<l rend="; 1tab">Knielt zy siddrend in het stof.</l>
<l/>
<l>Bidden wil zy! - kon zy bidden!</l>
<l rend="; 1tab">Schreien! - tranen vindt zy niet!</l>
<l>Zich tot heur' Verlosser keeren,</l>
<l>En van hem den troost begeeren,</l>
<l rend="; 1tab">Die haar wijd en zijd ontvliedt! -</l>
<l/>
<l>Mocht zy dat! - maar vruchtloos pogen!</l>
<l rend="; 1tab">'t Hart is al zijne aandacht kwijt.</l>
<l>'t Hart, als in heur borst versteenend,</l>
<l>Schijnt zich met heur angst vereenend;</l>
<l rend="; 1tab">Ieder hartklop, een verwijt.</l>
<pb n="81"/>
<l>Berta! Gy, zoo groots weldadig,</l>
<l rend="; 1tab">In wat wanhoop stort ge neêr!</l>
<l>Waar is thands uw moed gebleven?</l>
<l>Waar uw gants Godsdienstig leven?</l>
<l rend="; 1tab">Heeft dan dit geen waarde meer?</l>
<l/>
<l>Hoe! wat woeste, felle blikken,</l>
<l rend="; 1tab">Die gy tot den Hemel wendt!</l>
<l>Wat ellendig handenwringen!</l>
<l>Welk een klem van folteringen,</l>
<l rend="; 1tab">Die alleen de wanhoop kent!</l>
<l/>
<l>Gy vertwijfelt dan bij 't sterven?</l>
<l rend="; 1tab">Wanhoopt by de stond des doods?</l>
<l>Zijn dan al uw vrome daden</l>
<l>Nu als weggedorde bladen?</l>
<l rend="; 1tab">Haar herdenken, troosteloos?</l>
<l/>
<l>Durft ge, met dien dosch omhangen,</l>
<l rend="; 1tab">Niet gerust tot Goël treên?</l>
<l>Met dien dosch van schoone deugden,</l>
<l>Die u altijd zoo verheugden,</l>
<l rend="; 1tab">Daar gy om wierdt aangebeên? -</l>
<l/>
<l>Maar - daar zijgt zy nokkend neder;</l>
<l rend="; 1tab">'t Lichtschuw voorhoofd kust den groud;</l>
<l>Tranen, die de nood leert weenen,</l>
<l>Stroomen langs de marmersteenen</l>
<l rend="; 1tab">Waar de throon gespannen stond.</l>
<l/>
<l>‘Heiland -!’ zegt zy, heft haar oogen! -</l>
<l rend="; 1tab">De eigen grijzaart doet zich op.</l>
<l>Hy, die, voor haar neêrgebogen,</l>
<l>Haar zoo teder had bewogen,</l>
<l rend="; 1tab">En haar wanhoop dreef ten top.</l>
<pb n="82"/>
<l rend="; 1tab">De eigen grijzaart, maar verhelderd,</l>
<l rend="; 2tab">Maar verjeugdigd van gelaat:</l>
<l rend="; 1tab">Zonder trekken van verouding,</l>
<l rend="; 1tab">En in rijzige englenhouding,</l>
<l rend="; 2tab">Met een hagelwit gewaad.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Blonde lokken, rijk van luister,</l>
<l rend="; 2tab">Zwieren om 't aanminnig hoofd;</l>
<l rend="; 1tab">En een glans van zilvren stralen</l>
<l rend="; 1tab">Schijnt als om hem rond te dwalen,</l>
<l rend="; 2tab">Die den middagglans verdooft.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Berta, zegt hy, ken u-zelve!</l>
<l rend="; 2tab">Leer wat ware rust verschaff”:</l>
<l rend="; 1tab">Leer uw deugden recht beschouwen:</l>
<l rend="; 1tab">Ken het valsche zelfbetrouwen:</l>
<l rend="; 2tab">Sta van dezen afgod af!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Jezus zag uw zelfmisleiding;</l>
<l rend="; 2tab">Zijn genade kwam u voor:</l>
<l rend="; 1tab">Zijn verdienste zal u kleeden;</l>
<l rend="; 1tab">Offer Hem uw dankbre beden,</l>
<l rend="; 2tab">Met het Uitverkoornen choor!’</l>
<l/>
<l>1792.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="83"/>
<head rend="h3">Katharina Herman.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II. 130, uitg. 1823.</note></head>
<lg type="poem">
<l>In 't onderaardsche kelderhol</l>
<l rend="; 1tab">Aan blok en steen geklonken,</l>
<l>Lag de onbekende, mat en krank,</l>
<l>In duistren damp en kerkerstank,</l>
<l rend="; 1tab">Op 't vuile stroo gezonken.</l>
<l/>
<l>Daar lag zy ongehavend neêr,</l>
<l rend="; 1tab">Vermast door boei en banden,</l>
<l>Gants uitgemergeld en verbleekt,</l>
<l>Het oog van tranen blind geweekt;</l>
<l rend="; 1tab">En zweeg, en wrong de handen.</l>
<l/>
<l>Van pijn en kommer uitgeput,</l>
<l rend="; 1tab">Van onrust afgemarteld,</l>
<l>Behield zy niets dan 't blonde hair,</l>
<l>Waar aan zy nog te kennen waar,</l>
<l rend="; 1tab">Dat om de schouders spartelt.</l>
<l/>
<l>Maar niemand, niemand kent haar hier.</l>
<l rend="; 1tab">De schoone Westfriezinne</l>
<l>Wekt thands in 't slordig mansgewaad,</l>
<l>Geen achterdenken door 't gelaat,</l>
<l rend="; 1tab">Geen sporelooze minne.</l>
<l/>
<l>Dus lag zy, als in 't holle kluis</l>
<l rend="; 1tab">De Spaansche kerkerwachten</l>
<l>Door 't naauw ontgrendeld venstergat</l>
<l>Het zeemlenbrood met luttel nat</l>
<l rend="; 1tab">Aan hun Gevangnen brachten.</l>
<pb n="84"/>
<l>Daar werpt men elk het harde brood</l>
<l rend="; 1tab">Verachtlijk op de steenen;</l>
<l>Daar reikt men elk de waterkruik,</l>
<l>Te klein voor 't noodigste gebruik,</l>
<l rend="; 1tab">En let niet op het weenen.</l>
<l/>
<l>Zoo gaat men ieder kerker rond,</l>
<l rend="; 1tab">En nadert ook den haren.</l>
<l>Den haren, daar zy, flaauw van smart,</l>
<l>In ieder klopping van het hart</l>
<l rend="; 1tab">De laatste meent te ontwaren.</l>
<l/>
<l>De Wachter, met een enklen wenk,</l>
<l rend="; 1tab">Beschouwt heur brekende oogen;</l>
<l>Hy zet zijn vracht daar achtloos neêr,</l>
<l>En spoedt en sluit den grendel weêr,</l>
<l rend="; 1tab">En gaat, en - wordt bewogen.</l>
<l/>
<l>Bewogen? Ja, voor d' eerstenmaal:</l>
<l rend="; 1tab">Hy voelt zijn hart ontroeren,</l>
<l>En vliegt (van zuchten weet hy niet,</l>
<l>Noch hoe die wondere aandrift hiet)</l>
<l rend="; 1tab">Om bystand aan te voeren.</l>
<l/>
<l>Daar keert hy met een Priester weêr,</l>
<l rend="; 1tab">En stelt de kluisdeur open;</l>
<l>En leidt den grijzen vader in,</l>
<l>Wien zuivre God- en menschenmin</l>
<l rend="; 1tab">Tot ieders redding nopen.</l>
<l/>
<l>De grijzaart spreekt haar vruchtloos aan,</l>
<l rend="; 1tab">En hoort heur borst slechts hijgen.</l>
<l>Hy voelt haar voorhoofd koud bezweet,</l>
<l>En legt de hand op 't overkleed,</l>
<l rend="; 1tab">En wil haar lucht doen krijgen.</l>
<pb n="85"/>
<l>Hy schrikt! de boezem van een vrouw,</l>
<l rend="; 1tab">In 't manlijk kleed verholen? -</l>
<l>ô Ja, hy twijfelt langer niet!</l>
<l>Hy nadert schichtig, ziet, herziet!</l>
<l rend="; 1tab">Gewis, hy kan niet dolen.</l>
<l/>
<l>Ja, 't is een vrouw, een teedre vrouw,</l>
<l rend="; 1tab">Die fier, in dees vermomming,</l>
<l>Van jammer en ellend vergaat,</l>
<l>En niemand heur geheim verraadt,</l>
<l rend="; 1tab">Tot zijn, tot elks verstomming.</l>
<l/>
<l>Wat oogmerk, wat geheime drift,</l>
<l rend="; 1tab">Wat doelwit mag het wezen,</l>
<l>Dat ze onder dit gewaad verbergt;</l>
<l>Waarom zy zooveel rampen tergt;</l>
<l rend="; 1tab">En niets betoont te vreezen? -</l>
<l/>
<l>Dit weet men: ze is voor weken tijds</l>
<l rend="; 1tab">In 't Spaansche heir gevonden,</l>
<l>En toen, by 's Veldheers legerwacht</l>
<l>Van heilloos landverspiên verdacht,</l>
<l rend="; 1tab">Ten kerker opgezonden.</l>
<l/>
<l>Meer weet men niet. - Met zorg en vlijt</l>
<l rend="; 1tab">Herroept men haar in 't leven;</l>
<l>Maar zy slaat allen bystand af,</l>
<l>En wil niet anders dan het graf,</l>
<l rend="; 1tab">En schijnt voor 't licht te beven.</l>
<l/>
<l>De vrome vader spreekt haar toe,</l>
<l rend="; 1tab">Met tederheid in de oogen.</l>
<l>‘Mijn dochter (zegt hy), wees gedwee;</l>
<l>Wat God u ook verduren deê,</l>
<l rend="; 1tab">Hy treft uit mededoogen.</l>
<pb n="86"/>
<l>De wanhoop hoont zijn gunst, zijn macht.</l>
<l rend="; 1tab">ô Draag uw lot geduldig!</l>
<l>Ontsluit uw boezem voor mijn troost;</l>
<l>Wy allen zijn zijn schuldig kroost:</l>
<l rend="; 1tab">Geen onzer leeft onschuldig.’ -</l>
<l/>
<l>‘Mijn vader (zegt ze, diep geraakt,</l>
<l rend="; 1tab">In afgebroken snikken.)</l>
<l>Wie heeft u mijn geslacht ontdekt?</l>
<l>Of wie my met een schuld bevlekt? -</l>
<l rend="; 1tab">Of spant de list my strikken?</l>
<l/>
<l>Welaan dan! 't Is zoo: 'k ben een vrouw!</l>
<l rend="; 1tab">Ik kan het niet verheelen.</l>
<l>Maar Echte min en Huwlijkstrouw,</l>
<l>Zie daar de misdaad van die vrouw,</l>
<l rend="; 1tab">En wat haar doet verkwelen!</l>
<l/>
<l>Ga, breng dit aan uw meesters aan:</l>
<l rend="; 1tab">Ik zal mijn lot verwachten.</l>
<l>Doch meld my slechts of Herman leeft,</l>
<l>Die hier zijn boei gevonden heeft?</l>
<l rend="; 1tab">Dit zal my 't al verzachten.</l>
<l/>
<l>Om hem, die hier gevangen zat,</l>
<l rend="; 1tab">Om aan zijn zij' te sterven,</l>
<l>Bestond ik alles wat ik deed:</l>
<l>En, hebt gy deernis met mijn leed,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo doe my dat verwerven!’ -</l>
<l/>
<l>De grijzaart stort een stillen traan:</l>
<l rend="; 1tab">En, schreiende opgerezen:</l>
<l>‘Bedrukte (zegt hy)! hoop op God.</l>
<l>Voor my, my deert uw gruwzaam lot. -</l>
<l rend="; 1tab">Hy leeft - maar is verwezen.’ -</l>
<pb n="87"/>
<l>‘Verwezen? - Hemel! - Gruwbre slag!</l>
<l rend="; 1tab">Wat heeft hy dan misdreven?</l>
<l>Hy nam voor 't dierbaar vaderland</l>
<l>Gerechte wapens in de hand;</l>
<l rend="; 1tab">En kost hem dit het leven?’ -</l>
<l/>
<l>De grijzaart zwijgt, en nokt, en schreit,</l>
<l rend="; 1tab">En wil, maar kan niet spreken.</l>
<l>De ontroering sluit den mond hem dicht,</l>
<l>Maar deernis zweeft op 't aangezicht,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn edel hart ten teeken.</l>
<l/>
<l>Hy gaat, Kathryne bleef alleen,</l>
<l rend="; 1tab">Heur smart ten prooi gegeven.</l>
<l>‘Ach (zegt zy)! slechts eene enkle beê,</l>
<l>ô Hemel, in mijn snerpend wee!</l>
<l rend="; 1tab">ô! Laat ons samen sneven!’ -</l>
<l/>
<l>‘Wij zullen!’ roept een teedre stem;</l>
<l rend="; 1tab">‘Wij zullen, dierbre Gade!’</l>
<l>Dus roept haar Herman, nat beschreid,</l>
<l>En door den Priester ingeleid.</l>
<l rend="; 1tab">‘God geeft ons die genade.’</l>
<l/>
<l>Zy ziet hem; zuizelt van de vreugd;</l>
<l rend="; 1tab">En stort zich in zijne armen.</l>
<l>‘Mijn Herman! Herman! 'k heb u weêr!</l>
<l>En zien we ons thands den laatsten keer,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo wil zich God erbarmen!’ -</l>
<l/>
<l>‘Mijn dierbre! ja, ik ga ter dood:</l>
<l rend="; 1tab">Mijn strafuur is verschenen!</l>
<l>Vaarwel, vaarwel, geliefde Gâ!’ -</l>
<l>Mijn Herman! neen, ik volg u na.</l>
<l rend="; 1tab">Wat vliedt, wat vliedt gy henen?</l>
<pb n="88"/>
<l>‘Men rooft u uit mijne armen niet.’ -</l>
<l rend="; 1tab">‘Gy zult my spoedig volgen.</l>
<l>Men heeft my voor een uur gemeld,</l>
<l>Dat ook uw vonnis wordt geveld.</l>
<l rend="; 1tab">De Veldheer is verbolgen.’ -</l>
<l/>
<l>‘ô Heilrijk dan 't Soldatenkleed.</l>
<l rend="; 1tab">Dat my die dood bereidde!’ -</l>
<l>‘Neen, Dierbre, neen! vloekwaardig kleed,</l>
<l>Dat u een lot verkrijgen deed,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo gruwzaam voor ons beide!</l>
<l/>
<l>Dan, waarom ons het hart verscheurd,</l>
<l rend="; 1tab">Reeds al te veel bewogen?</l>
<l>Wy weten, dat de dood ons toeft:</l>
<l>Welaan, men treê hem, onbedroefd,</l>
<l rend="; 1tab">En moedig, onder de oogen!</l>
<l/>
<l>Vaarwel, mijn Dierbre! laat my los!</l>
<l rend="; 1tab">Ik smeek u, stort geen tranen!</l>
<l>Gy volgt my op mijn bloedig spoor.</l>
<l>De Heiland ging onschuldig voor,</l>
<l rend="; 1tab">Om ons den weg te banen. -</l>
<l/>
<l>‘Ja, Jezus ging ons allen voor:</l>
<l rend="; 1tab">Dat u zijn Geest geleide!’</l>
<l>Dus roept de ontroerde Priester uit,</l>
<l>Terwijl de deur zich weêr ontsluit.</l>
<l rend="; 1tab">‘Zijn lijden trooste u-beide!</l>
<l/>
<l>Maar toeft, een enkel oogenblik...!</l>
<l rend="; 1tab">ô! God is groot en machtig!’ -</l>
<l>‘Mijn vader, waarom thands vertraagd?...</l>
<l>Ik voel mijn zwakheid onderschraagd!...</l>
<l rend="; 1tab">Wees me in uw beê gedachtig!’ -</l>
<pb n="89"/>
<l>‘Een oogenblik nogthands, mijn zoon!...</l>
<l rend="; 1tab">Aan God hangt dood en leven.</l>
<l>Wie weet...!’ - ‘Ach, vader, vlei my niet,</l>
<l>Daar de Engel die den dood gebiedt,</l>
<l rend="; 1tab">Het zwaard reeds heeft geheven.’ -</l>
<l/>
<l>‘Mijn zoon, geen ijdle, valsche hoop</l>
<l rend="; 1tab">Poog ik u aan te bieden.</l>
<l>Doch waartoe zoo veel ongeduld,</l>
<l>Eer 't uur uws levens is vervuld!</l>
<l rend="; 1tab">Laat 's Hemels wil geschieden! -</l>
<l/>
<l>Ja, te aarzlen als Gods stem ons roept,</l>
<l rend="; 1tab">Is schuldig, is te doemen. -</l>
<l>Maar dat men elke stond waardeert,</l>
<l>Die God door ons bestaan vereert,</l>
<l rend="; 1tab">Is 's menschen plicht te noemen.</l>
<l/>
<l>Dit oogenblik - is 's Hemels gaaf -</l>
<l rend="; 1tab">En zoudt gy dat verachten? -</l>
<l>Laat u geen woeste stervensdrift</l>
<l>Ondankbaar maken voor die gift;</l>
<l rend="; 1tab">Maar leer ze recht betrachten! -</l>
<l/>
<l>Gy, zijt gy rijp voor de Eeuwigheid? -</l>
<l rend="; 1tab">Daal in u-zelven neder! -</l>
<l>Vertwijfling, die ten grave vliedt,</l>
<l>Is 't Christlijk onderwerpen niet,</l>
<l rend="; 1tab">Steeds stil, gematigd, teder.’ -</l>
<l/>
<l>‘Ach, vader!’ zegt het weenend paar,</l>
<l rend="; 1tab">‘Heeft ons het hart bedrogen;</l>
<l>Ach, waarom rukt uw liefdeplicht</l>
<l>Ons dezen blinddoek van 't gezicht?</l>
<l rend="; 1tab">Wat stelt gy ons voor oogen!’</l>
<pb n="90"/>
<l rend="; 1tab">‘Mijn kindren (zegt hy)! 'k zeg u niets,</l>
<l rend="; 2tab">Het geen uw hart kan wraken.</l>
<l rend="; 1tab">Mijn plicht is, om by 't dolend lam,</l>
<l rend="; 1tab">Uit welken stal het tot my kwam,</l>
<l rend="; 2tab">Voor zijn behoud te waken.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Ik waak voor u: 'k voldeed mijn' plicht!</l>
<l rend="; 2tab">Gij zult het my vergeven,</l>
<l rend="; 1tab">Indien ik 't hart u openrijt. -</l>
<l rend="; 1tab">Men koomt: ik hoor het - thands is 't tijd!</l>
<l rend="; 2tab">Treedt toe - gy hebt het leven!’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Ja, leeft! - Dus riep de Veldheer-zelf.</l>
<l rend="; 2tab">Zijt vrij, en hebt het leven!</l>
<l rend="; 1tab">Ik koom', ô ongelijkbre Vrouw,</l>
<l rend="; 1tab">Uw' moed, uw gadelooze trouw,</l>
<l rend="; 2tab">Een blijk van eerbied geven!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Dees grijzaart trof my 't eerlijk hart:</l>
<l rend="; 2tab">Dank hem voor uw bevrijding.</l>
<l rend="; 1tab">Zie daar de vrijspraak van mijn hand!</l>
<l rend="; 1tab">Gaat, leeft in 't roemrijk Nederland,</l>
<l rend="; 2tab">Der wareld tot benijding!’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hy sprak: het paar blijft roerloos staan.</l>
<l rend="; 2tab">De Veldheer is verdwenen.</l>
<l rend="; 1tab">Hy ging, om hunnen dank te ontgaan:</l>
<l rend="; 1tab">Zijn hart had aan zich-zelf voldaan.</l>
<l rend="; 2tab">Nu doet de blijdschap weenen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De grijzaart vat hun beider hand,</l>
<l rend="; 2tab">En zegt: ‘geliefde vrinden!</l>
<l rend="; 1tab">Gaat, zegent Gods voorzienigheid!</l>
<l rend="; 1tab">Zy had u slechts aan 't graf geleid,</l>
<l rend="; 2tab">Om u bereid te vinden.’</l>
<l>1793-1798.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="91"/>
<head rend="h3">Roosjen.<note n="*" place="foot">Verspreide Gedichten I, 169.</note></head>
<lg type="poem">
<l>In Duivenheim kent men des Farheers hof,</l>
<l rend="; 1tab">Daar spookt het by nacht door de bladeren.</l>
<l>Daar fluistert, daar kreunt het, daar zucht het zoo naar!</l>
<l>Daar wordt men zoo angstig een stenen gewaar,</l>
<l>Als 't duifjen doet hooren in 's levens gevaar,</l>
<l rend="; 1tab">Wanneer het een' havik voelt naderen.</l>
<l/>
<l>Daar flikkert een vlam aan den waterkant,</l>
<l rend="; 1tab">Die wemelt en dwaalt langs de biezen.</l>
<l>Daar treft men een plekjen, waar 't gras niet op vat,</l>
<l>Dat wordt van den daauw of den regen niet nat;</l>
<l>De wind ruist er, huivrig, door 't trillende blad,</l>
<l rend="; 1tab">En doet er u de aders bevriezen.</l>
<l/>
<l>De Dochter des Farheers van Duivenheim</l>
<l rend="; 1tab">Was eventjes zeventien jaren:</l>
<l>Een Duifjen gelijk, zoo onnoozel en zoet;</l>
<l>Een meisjen vol schoonheid en levendig bloed:</l>
<l>En schaars had een knaapjen dat meisjen ontmoet,</l>
<l rend="; 1tab">Of 't wenschte om met <hi rend="sc">roosjen</hi> te paren.</l>
<l/>
<l>Aan de overzij' van een loopende beek,</l>
<l rend="; 1tab">Die ginds van den heuvel kwam jagen,</l>
<l>Vertoonde zich, hoog uit den rijzenden grond,</l>
<l>En schitterde en blonk heele mijlen in 't rond,</l>
<l>Wanneer er de zon tegen avond op stond,</l>
<l rend="; 1tab">Een Landhuis van oudere dagen.</l>
<pb n="92"/>
<l>Daar leefde de Jonker van Valkenstein</l>
<l rend="; 1tab">In overvloed, wellust, en weelde.</l>
<l>Het meisjen sloeg dikwijls haar oog op dat huis;</l>
<l>En als zy den Jonker, in woelig gedruis,</l>
<l>Den jachtstoet zag leiden naby aan heur kluis,</l>
<l rend="; 1tab">'t Was, of het heur hartjen dan streelde.</l>
<l/>
<l>Hy schreef haar een briefjen op zijden papier,</l>
<l rend="; 1tab">Omtogen met goudene randen!</l>
<l>Hy voude zijn beeldtnis in 't vleiende blad,</l>
<l>Op 't schoonst in een hartjen van paarlen gevat,</l>
<l>Verlokkend geschilderd, hoogkostbaar geschat:</l>
<l rend="; 1tab">En speelde 't het meisjen in handen.</l>
<l/>
<l>‘Lief Roosjen, laat loopen al wat om u vrijt:</l>
<l rend="; 1tab">Vergooi u niet, lust van mijn leven!</l>
<l>U wordt vrij wat beters door 't noodlot gespaard.</l>
<l>Gy zijt my de schoonste, de minlijkste op aard;</l>
<l>En 'k acht u den besten der Ridderen waard;</l>
<l rend="; 1tab">En waard, om bevelen te geven.</l>
<l/>
<l>Ik heb u een woordtjen te zeggen, lief kind!</l>
<l rend="; 1tab">Maar moet u in 't heimelijk spreken.</l>
<l>Mijn aanzoek waar mooglijk uw” vader verdacht.</l>
<l>Ik zal aan uw huis zijn om 't midden der nacht;</l>
<l>Indien gy my dan op uw kamer verwacht,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo geef my een kennelijk teeken.’ -</l>
<l/>
<l>Zy gaf hem geen teeken: maar echter hy kwam;</l>
<l rend="; 1tab">Geheel in zijn' mantel gewonden,</l>
<l>Gewapend met jachtmes en zwanger pistool,</l>
<l>De voeten omwikkeld met viltene zool,</l>
<l>En sloop als een schaduw door moeshof en kool:</l>
<l rend="; 1tab">En stilde de wakende honden.</l>
<pb n="93"/>
<l>Daar staat hy, daar draait hy, daar loert hy in 't rond,</l>
<l rend="; 1tab">Geschokt tusschen vreezen en hopen;</l>
<l>En stapt op de teenen dat niemand hem hoort,</l>
<l>Met de ooren strakluistrend, door de achterwegspoort,</l>
<l>En zoo naar de stulpdeur al tastende voort,</l>
<l rend="; 1tab">En, net! doet het meisjen hem open!</l>
<l/>
<l>Daar weet hy de schoone heur oor en heur hart</l>
<l rend="; 1tab">Zoo zoet, zoo bekruipend te streelen!</l>
<l>Ach! 't hart van het meisjen was teder en zacht;</l>
<l>De ontroering zoo hevig, zoo boven heur macht;</l>
<l>Hy spaarde geen pooging, geen lokäas, geen kracht,</l>
<l rend="; 1tab">Om haar in zijn vuur te doen deelen.</l>
<l/>
<l>Ach! 't hart van een meisjen is teder en zacht!</l>
<l rend="; 1tab">Heur schuwheid zoo schielijk te tammen!</l>
<l>Hy zwoer haar, voor eeuwig, een' eeuwigen gloed;</l>
<l>Hy klemt haar in de armen, hy valt haar te voet,</l>
<l>Vervoert haar de zinnen, ontsteekt haar het bloed,</l>
<l rend="; 1tab">En zet heur verbeelding in vlammen.</l>
<l/>
<l>Hy leidt ze op een bedtjen, met bonen beplant,</l>
<l rend="; 1tab">En voelt, dat de leden haar beven.</l>
<l>Daar jaagt haar het hartjen, daar zwelt haar de borst!</l>
<l>Daar bluscht zy, begocheld, zijn ziedende dorst!</l>
<l>Daar heeft hy heur onschuld voor eeuwig bemorst!</l>
<l rend="; 1tab">Heur zielsrust den doodsteek gegeven!</l>
<l/>
<l>Welhaast zien de bonen by 't groeien van 't jaar,</l>
<l rend="; 1tab">Heur geurige bloesems verdroogen.</l>
<l>Daar vindt zich het meisjen zoo kwalijk, zoo bang;</l>
<l>Daar vallen de nachten haar slaaploos en lang:</l>
<l>Verlept haar het roosjen op voorhoofd en wang;</l>
<l rend="; 1tab">Verdooft zich de glans van heur oogen.</l>
<pb n="94"/>
<l>En als nu de stoving van hoogere zon</l>
<l rend="; 1tab">De peul aan den boonstaak deed rijpen;</l>
<l>En 't zwellende kersjen zijn blosjen schier had;</l>
<l>Toen rees haar de boezem van 't moederlijk nat,</l>
<l>En 't keursjen, dat altijd zoo puntigjens zat,</l>
<l rend="; 1tab">Begon haar de middel te nijpen.</l>
<l/>
<l>En als nu de sikkel te veldewaart ging</l>
<l rend="; 1tab">Om d' akker zijn schatting te vergen;</l>
<l>De najaarswind over de stoppelen woei,</l>
<l>En 't aardrijk ontblootte van leven en groei,</l>
<l>En 't woud zich ontkleedede op 't stormengeloei;</l>
<l rend="; 1tab">Toen liet het zich niet meer verbergen.</l>
<l/>
<l>Haar vader, een grijzaart, gevoelig voor smaad,</l>
<l rend="; 1tab">Valt straks in een radeloos huilen.</l>
<l>‘Hergeef my (dus krijt hy) mijn kind en mijn eer!’</l>
<l>Hy stoot met de vuist haar in dolheid ter neêr,</l>
<l>En slaat haar het lichaam, zoo krank en zoo teêr,</l>
<l rend="; 1tab">Vol bloedige wonden en builen. -</l>
<l/>
<l>Hy stoot haar ten huiz' uit by donkere nacht,</l>
<l rend="; 1tab">By 't snerpen der wintersche vlagen.</l>
<l>Zy steigert door rotsen, door hagel, en wind,</l>
<l>Beklautert den heuvel, van droefheid ontzind,</l>
<l>En sleept zich naar 't landhuis, om hem, dien zy mint,</l>
<l rend="; 1tab">Heur razende smarten te klagen.</l>
<l/>
<l>‘Ach! (zegt ze) gy hebt my tot moeder gemaakt,</l>
<l rend="; 1tab">Eer dat ge my vrouw hebt doen worden.</l>
<l>Beschouw hier, beschouw hier mijn jammer en smaad!</l>
<l>Beschouw hier de vrucht van uw roeklooze daad:</l>
<l>En hoe my het lichaam in pijnen vergaat;</l>
<l rend="; 1tab">En hoe my de kaken verdorden!’</l>
<pb n="95"/>
<l>Zy valt hem al nokkend en snikkend om 't hart.</l>
<l rend="; 1tab">‘Ach! dat ik u schreiend bezweere,</l>
<l>Herstel wat gy me eens onherroeplijk misdeedt!</l>
<l>Gy hebt my gestort in een' afgrond van leed;</l>
<l>Met schande beladen, zoo trouwloos als wreed:</l>
<l rend="; 1tab">ô Breng my nu weder ter eere!’ -</l>
<l/>
<l>‘Arm meisjen (hernam hy)! hoe deert my uw staat!</l>
<l rend="; 1tab">Wy zullen 't dien beul doen berouwen.</l>
<l>Maar maak u door 't klagen niet ieder ten spot:</l>
<l>Blijf by my, en troost u, bedaard in uw lot!</l>
<l>Ik zal u een kamer doen geven op 't slot,</l>
<l rend="; 1tab">En komen u daar onderhouen.’ -</l>
<l/>
<l>‘Ach! Hier is geen tijd meer voor langer beraân!</l>
<l rend="; 1tab">Geen troost in bedaardheid te vinden.</l>
<l>Hebt ge eenmaal aan Roosjen uw liefde verpand,</l>
<l>Zoo doe zonder uitstel uw' eeden gestand;</l>
<l>Zoo leg voor Gods aanschijn uw hand in heur hand,</l>
<l rend="; 1tab">En laat ons het Echtsnoer verbinden’! -</l>
<l/>
<l>‘Zacht, meisjen! zoo heb ik het nimmer verstaan.</l>
<l rend="; 1tab">Hoe zou ik mijn hand aan u schenken?</l>
<l>Gy weet, dat ik spruit uit een' edelen stam:</l>
<l>Wat waar het, indien ik (o argeloos lam!)</l>
<l>Een meisjen als u tot mijne Echtgenoot nam!</l>
<l rend="; 1tab">Hoe zou ik mijn' adeldom krenken!</l>
<l/>
<l>Lief bekjen, ik breek u mijn woord echter niet:</l>
<l rend="; 1tab">Steeds zult ge mijn troetellief wezen.</l>
<l>En, staat u mijn jager of kamerknecht aan,</l>
<l>Zoo mag er een handvol dukaten op staan,</l>
<l>Om met hem quansuis voor den Farheer te gaan,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo hebt ge geen opspraak te vreezen.’</l>
<pb n="96"/>
<l>‘Dat God u, ontmenschte, verharde barbaar!</l>
<l rend="; 1tab">Dat God u ter hell' doe verzinken!</l>
<l>Onteerde ik, als gade, uw hoogäadlijke bloed,</l>
<l>Waarom dan, ô booswicht, uw eerloozen gloed,</l>
<l>Waarom dan uw lust met mijn onschuld geboet?</l>
<l rend="; 1tab">My in mijn geween doen verdrinken?</l>
<l/>
<l>Ga heen dan, en neem u een wijf als u past.</l>
<l rend="; 1tab">Doch eens moet het blaadtjen zich wenden!</l>
<l>God ziet ons, en hoort ons, en weigert geen recht.</l>
<l>Eens moet ge in uw' hoogen, uw' aadlijken echt,</l>
<l>Den laagsten, verachtsten, verachtlijksten knecht</l>
<l rend="; 1tab">Uw bed voor uwe oogen zien schenden!</l>
<l/>
<l>Gevoel dan, verrader! gevoel dan hoe 't smaakt,</l>
<l rend="; 1tab">Aan eer en geluk te verzaken!</l>
<l>Poog, poog dan uw voorhoofd, met onëer belaân,</l>
<l>Op muren en wanden te pletter te slaan;</l>
<l>Verwensch uw geboorte, vervloek uw bestaan;</l>
<l rend="; 1tab">En - stort u de hel in de kaken!’ -</l>
<l/>
<l>Zy scheurde zich woedend van uit het kasteel,</l>
<l rend="; 1tab">En kan 't in heur wanhoop niet harden!</l>
<l>Daar rent ze nu henen door heide, door gras,</l>
<l>Door distels en dorens, door slijk en moeras,</l>
<l>By 't huilen der honden en 't ravengekras,</l>
<l rend="; 1tab">En rijt zich de voeten aan flarden.</l>
<l/>
<l>‘Waar heen nu, waar henen, ontfermende God!</l>
<l rend="; 1tab">Waar zal ik, verlaatne, my wenden!’</l>
<l>Dus roept zy, vertwijfeld aan onschuld en eer,</l>
<l>En vindt in den hof van heur' vader zich weêr,</l>
<l>En zijgt daar op 't eigenste plaatsjen ter neêr,</l>
<l rend="; 1tab">Daar de aanvang was van heur ellenden.</l>
<pb n="97"/>
<l>Daar kruipt zy, en wringt zich, en wentelt langs de aard,</l>
<l rend="; 1tab">En voelt zich het ingewand scheuren.</l>
<l>Daar grijpt haar de weedom des barensnoods aan;</l>
<l>Daar waant ze in de vlagen der pijn te vergaan:</l>
<l>En vindt tot heur leger geen handtjenvol blaân,</l>
<l rend="; 1tab">Om 't krimpende lijf op te beuren.</l>
<l/>
<l>Daar scheurt zich een wichtjen van onder heur hart,</l>
<l rend="; 1tab">In wilde en ondraaglijke smarte.</l>
<l>Daar gilt zy, verwilderd, en wordt het gewaar,</l>
<l>En wringt zich de handen met gruwzaam misbaar,</l>
<l>En rukt zich de hairnaald verwoed uit het hair,</l>
<l rend="; 1tab">En drijftze het kindtjen in 't harte.</l>
<l/>
<l>En naauw is die gruwel, die bloedschuld begaan,</l>
<l rend="; 1tab">Of straks koomt haar geest tot bedaren.</l>
<l>Verbaasdheid, en ijzing, en gruwen vangt aan!</l>
<l>Zy waagt het, haar oogen ten hemel te slaan!</l>
<l>‘ô Jezus, mijn Heiland! wat heb ik gedaan!’</l>
<l rend="; 1tab">En 't bloed vliegt te rug in heur aâren.</l>
<l/>
<l>Zy groeft met haar nagels voor 't lijkjen een graf,</l>
<l rend="; 1tab">Aan 't kantjen van 't biezige water.</l>
<l>‘Daar! rust daar, mijn wichtjen, tot jammer gebaard!</l>
<l>Hier zijt ge voor eeuwig voor schande bewaard.’</l>
<l>Dus spreekt zy, en plompt zich het hoofd in de vaart,</l>
<l rend="; 1tab">Met woest en afgrijslijk geschater! -</l>
<l/>
<l>Dat is nu die vlam aan den waterkant,</l>
<l rend="; 1tab">Die wemelt en dwaalt langs de biezen.</l>
<l>Dat is nu dat plekjen, waar 't gras niet op vat,</l>
<l>Door daauw noch door regen bevochtigd met nat,</l>
<l>Daar 't windtjen steeds schuifelt door 't trillende blad,</l>
<l rend="; 1tab">En de aders van ijzing bevriezen.</l>
<pb n="98"/>
<l>Somwijlen vertoont zich daar boven den stroom,</l>
<l rend="; 2tab">Wanneer men het vlamtjen ziet blinken,</l>
<l>Een schijnsel, een schaduw met grimmig gelaat,</l>
<l>En blaast op het lichtjen, zoo lang het daar staat,</l>
<l>En tracht het te blusschen, maar woelt zonder baat,</l>
<l rend="; 2tab">Tot dat men 't in 't riet ziet verzinken.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab"><hi rend="sc">Burger</hi> vrij nagevolgd.</l>
<l rend="; 3tab">1794.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">De Indiaansche maagderoover.<note n="*" place="foot">Verspreide Gedichten I, 181</note></head>
<lg type="poem">
<l>‘Waar heen, waar voert ge my, Verrader,</l>
<l rend="; 2tab">In deez' afgrijsbren nacht!</l>
<l>Voeg, voeg my by mijn' grijzen vader,</l>
<l rend="; 1tab">Door uw' vervloekten arm geslacht!</l>
<l>Zijn bloed bedruipt my van uw handen,</l>
<l rend="; 3tab">En schreeuwt om wraak:</l>
<l>Verhoor het, God der Zuiderlanden!</l>
<l rend="; 3tab">Ontwaak! ontwaak!’</l>
<l/>
<l>Zoo schreide, en schreeuwde, en kreet, en vulde</l>
<l rend="; 2tab">De gansche lucht met schrik,</l>
<l>Terwijl heur stem afgrijslijk brulde,</l>
<l rend="; 1tab">De teêrgevoelige Amadik.</l>
<l>De woeste Fedor sleept ze intusschen,</l>
<l rend="; 3tab">In d' ijzren band,</l>
<l>Al hijgende om zijn' brand te blusschen,</l>
<l rend="; 3tab">Langs 't huilend strand.</l>
<pb n="99"/>
<l>De golven, middlerwijl, aan 't koken,</l>
<l rend="; 2tab">Staan bruischende overend.</l>
<l>De stormwind, uit zijn kolk gebroken,</l>
<l rend="; 1tab">Doorvliegt heel 't rommlend firmament.</l>
<l>Afgrijselijke nevels vallen</l>
<l rend="; 3tab">Op 't halve rond,</l>
<l>En ratelende donders knallen,</l>
<l rend="; 3tab">Van stond tot stond.</l>
<l/>
<l>De Wreedaart spoedt vast voort, in 't midden</l>
<l rend="; 2tab">Van zoo veel ijslijkheên.</l>
<l>Men moog des bliksems slag verbidden:</l>
<l rend="; 1tab">Hy hoort verwijting noch gebeên.</l>
<l>De gloed, die vonkelt uit zijne oogen,</l>
<l rend="; 3tab">Blaakt even fel;</l>
<l>En werd zijn boezem ooit bewogen,</l>
<l rend="; 3tab">Zoo loeg de Hel.</l>
<l/>
<l>De bulderende orkanen mengen</l>
<l rend="; 2tab">En lucht, en golf, en zand</l>
<l>Door één. De zware kabelstrengen</l>
<l rend="; 1tab">Zijn voor hun schokken niet bestand.</l>
<l>Daar zinkt, van 't anker losgereten,</l>
<l rend="; 3tab">Des Roovers boot,</l>
<l>Door 't golfgeklots om verr' gesmeten,</l>
<l rend="; 3tab">In 's afgronds schoot!</l>
<l/>
<l>Hy ziet het: uitzicht en vertrouwen</l>
<l rend="; 2tab">Verzinken daar met één'.</l>
<l>Hy ziet, met de afgesneden touwen,</l>
<l rend="; 1tab">Zich alle toevlucht afgesneên.</l>
<l>Hy ziet het, en voor 't eerst zijns levens</l>
<l rend="; 3tab">Ontzet zijn moed;</l>
<l>En wanhoop, woede, en ijzing tevens,</l>
<l rend="; 3tab">Doorkookt zijn bloed.</l>
<pb n="100"/>
<l rend="; 1tab">Neen, zegt hy, 'k heb den rug der baren</l>
<l rend="; 3tab">Niet vruchtloos doorgehotst,</l>
<l rend="; 1tab">En nacht, en storm, en doodsgevaren,</l>
<l rend="; 2tab">Om zulk een' schoonen roof getrotst; -</l>
<l rend="; 1tab">Ik heb geens vaders bloed doen stroomen,</l>
<l rend="; 4tab">En buit gemaakt,</l>
<l rend="; 1tab">Op dat me een goed, zoo duur bekomen,</l>
<l rend="; 4tab">Weêr worde ontschaakt!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zoo spreekt hy, hoort klaroenen klinken,</l>
<l rend="; 3tab">En ziet, op 't krijgsgerucht,</l>
<l rend="; 1tab">Van verr' een reeks van fakkels blinken,</l>
<l rend="; 2tab">Wier glansen opgaan in de lucht.</l>
<l rend="; 1tab">Hy aarzelt; slaat een oog vol woede</l>
<l rend="; 4tab">Op lucht en zee,</l>
<l rend="; 1tab">En rukt zijn staal, nog laauw van bloede,</l>
<l rend="; 4tab">Weêr uit de scheê.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Nu ziet hy, aan zijn' voet gezegen,</l>
<l rend="; 3tab">Die hy gekluisterd hield;</l>
<l rend="; 1tab">Heft ze op, verheft den schrikbren degen;</l>
<l rend="; 2tab">En - reeds is ze in zijn' arm ontzield.</l>
<l rend="; 1tab">Hy ziet het, bliksemt met de tanden;</l>
<l rend="; 4tab">En kust heur' mond;</l>
<l rend="; 1tab">En drijft zich 't zwaard in de ingewanden;</l>
<l rend="; 4tab">En bijt den grond.</l>
<l/>
<l>1794.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="101"/>
<head rend="h3">De vrouwen van Wijnsberg.<note n="*" place="foot">Verspreide Gedichten I, 186.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Wie zegt my best, waar Wijnsberg ligt?</l>
<l rend="; 1tab">Het is een stad met eeren:</l>
<l>Zy is door Noäch-zelv' gesticht;</l>
<l>Daar woont zoo menig lief gezicht,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo menig brave Deeren! -</l>
<l>Indien ik van mijn leven trouw,</l>
<l>Uit Wijnsberg neem ik vast een vrouw.</l>
<l/>
<l>De Keizer Koenraad (lang geleên!)</l>
<l rend="; 1tab">Was op die stad gebeten.</l>
<l>Hy bracht een leger op de been,</l>
<l>En stommelde om heur muren heen,</l>
<l rend="; 1tab">Als of hy ze op wou vreten.</l>
<l>Toen plantte hy zijn grof geschut,</l>
<l>En schoot de halve stad tot grut.</l>
<l/>
<l>En als het steedjen weêrstand bood,</l>
<l rend="; 1tab">Toen zond hy zijn' Trompetter,</l>
<l>Die dreigde 't alles met de dood,</l>
<l>Wat leven in de vest genoot,</l>
<l rend="; 1tab">En bulderde als een ketter:</l>
<l>‘Weet, Schurken, koom ik in den wal,</l>
<l>Dat ik u allen hangen zal.’</l>
<l/>
<l>Zoo haast de Burger dat verstond,</l>
<l rend="; 1tab">Gaf elk den moed verloren.</l>
<l>Men zag verwilderd in het rond;</l>
<l>En bibberde als een juffershond,</l>
<l rend="; 1tab">Te halver lijf geschoren.</l>
<l>Het brood was duur in dezen staat,</l>
<l>Maar nog veel durer, goede raad.</l>
<pb n="102"/>
<l>‘O weh mir, weh mir!’ riep het al.</l>
<l rend="; 1tab">‘O Mise - miserere!</l>
<l>Es ahndet mir ein Todtesfall!</l>
<l>(Die treurtoon klonk door vest en wal)</l>
<l rend="; 1tab">Dasz ich nur aussen wäre!’ -</l>
<l>‘O weh mir! (klonk de neventoon)</l>
<l>Es juckt mir an der Kehle schon.’</l>
<l/>
<l>Doch, als de nood ten hoogsten graad</l>
<l rend="; 1tab">Van 't onheil is geklommen,</l>
<l>Dan is het somtijds vrouwenraad,</l>
<l>Die redding uitdenkt voor het kwaad,</l>
<l rend="; 1tab">Daar mannen by verstommen. -</l>
<l>Want vrouwenlist, zoo 't spreekwoord zeit,</l>
<l>Gaat boven alle listigheid.</l>
<l/>
<l>Een wijfjen, als een Engelin,</l>
<l rend="; 1tab">Gehuwd sints twee paar dagen,</l>
<l>Schoot straks een inval in den zin,</l>
<l>(De vrucht van brave Huwlijksmin)</l>
<l rend="; 1tab">Die ieder moest behagen,</l>
<l>En daar ge, hebt ge slechts geduld,</l>
<l>Om lachen of by huilen zult.</l>
<l/>
<l>In 't midden van de holle nacht,</l>
<l rend="; 1tab">Trok daar een Ambassade,</l>
<l>Van schoone vrouwtjens, onverwacht,</l>
<l>By Koenraad in zijn legermacht,</l>
<l rend="; 1tab">En smeekte zijn genade. -</l>
<l>Zy baden daar met al heur kunst;</l>
<l>Maar -! wonnen niets dan deze gunst:</l>
<l/>
<l>‘Den vrouwen wordt het toegestaan,</l>
<l rend="; 1tab">Om met heur beste panden,</l>
<l>Te voet, het steedtjen uit te gaan;</l>
<l>Maar wat men zoo niet op kan laân,</l>
<l rend="; 1tab">Vervalt in 's Keizers handen!’</l>
<l>Met deze boodschap keert men weêr,</l>
<l>En ziet droefgeestig voor zich neêr.</l>
<pb n="103"/>
<l rend="; 1tab">De morgen rees; de dag kwam voort.</l>
<l rend="; 2tab">Maar, let eens, wat voor kuren!</l>
<l rend="; 1tab">Daar opent zich de naaste poort;</l>
<l rend="; 1tab">Daar trekken, op 't gegeven woord,</l>
<l rend="; 2tab">De vrouwtjens uit de muren;</l>
<l rend="; 1tab">En ieder torscht een' grooten zak,</l>
<l rend="; 1tab">Waar <hi rend="spat">zij haar</hi>' <hi rend="spat">eigen</hi>' <hi rend="spat">man in</hi> stak!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De lansknecht merkt de kneep, en raast;</l>
<l rend="; 2tab">Zy zien zich aangehouen.</l>
<l rend="; 1tab">Maar Koenraad nadert met der haast,</l>
<l rend="; 1tab">En, 't hart was by hem wel geplaatst,</l>
<l rend="; 2tab">Hy prijst de brave vrouwen.</l>
<l rend="; 1tab">‘Neen, (zegt hy), 'k gaf mijn woord van eer,</l>
<l rend="; 1tab">En de uitleg staat aan my niet meer.’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hy gaf een algemeen <hi rend="spat">pardon</hi>,</l>
<l rend="; 2tab">En liet de pauken klinken;</l>
<l rend="; 1tab">Vernagelde zijn veldkanon;</l>
<l rend="; 1tab">Schonk elk' soldaat een' dukaton,</l>
<l rend="; 2tab">Om op zijn gunst te drinken;</l>
<l rend="; 1tab">En, jaarlijks, ter gedachteniss',</l>
<l rend="; 1tab">Drie grossen voor een vrouwenmis.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Wie zegt my nu, waar Wijnsberg ligt?</l>
<l rend="; 2tab">Het is een stad met eeren:</l>
<l rend="; 1tab">Zy is door Noäch-zelv' gesticht;</l>
<l rend="; 1tab">Daar woont zoo menig lief gezicht,</l>
<l rend="; 2tab">Zo menig brave Deeren!</l>
<l rend="; 1tab">Indien ik van mijn leven trouw,</l>
<l rend="; 1tab">Uit Wijnsberg neem ik vast een vrouw.</l>
<l/>
<l>1794.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="104"/>
<head rend="h3">Urzijn en Valentijn.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 90.</note></head>
<lg type="poem">
<head>Eerste zang.</head>
<l>Als Floraas hand den hof schakeert</l>
<l rend="; 1tab">Met krokus en jasmijn,</l>
<l>Dan viert men in het hooge Choor</l>
<l rend="; 1tab">Den dag van Valentijn. -</l>
<l/>
<l>De Vorst der Franken reed dien dag</l>
<l rend="; 1tab">Ter vroege morgenjacht,</l>
<l>En rende 't woud van Rennes in</l>
<l rend="; 1tab">Met vorstelijke pracht.</l>
<l/>
<l>Een sleep van Heeren, rijk gedoscht,</l>
<l rend="; 1tab">Bewaakt huns Konings spoor;</l>
<l>En 't vrolijk daavrend veldgeschrei</l>
<l rend="; 1tab">Rolt bosch en dalen door.</l>
<l/>
<l>Zy treên door 't dichtbewassen groen</l>
<l rend="; 1tab">In scheemrend twijfellicht,</l>
<l>En vinden in den duistren dan</l>
<l rend="; 1tab">Een pasgeboren wicht.</l>
<l/>
<l>Daar lag het in een zijden doek,</l>
<l rend="; 1tab">Met bloemen rijk gestikt,</l>
<l>Omwonden van een purpren kleed,</l>
<l rend="; 1tab">Met zilver vastgestrikt. -</l>
<l/>
<l>Op 't onverwacht gezicht verbaasd,</l>
<l rend="; 1tab">Vliegt alles in galop,</l>
<l>En zoekt, en roept; maar zoekt vergeefs:</l>
<l rend="; 1tab">Geen moeder doet zich op. -</l>
<pb n="105"/>
<l>De Koning naakt het lieve kind;</l>
<l rend="; 1tab">Beschouwt het met ontzag;</l>
<l>En 't reikt den Vorst zijn handtjens toe,</l>
<l rend="; 1tab">Met kinderlijken lach.</l>
<l/>
<l>‘Aanminnig knaapjen, dat my treft,</l>
<l rend="; 1tab">Dus barst de Koning uit:</l>
<l>Gewis, gy zijt van edel bloed:</l>
<l rend="; 1tab">Wellicht een Konings spruit! -</l>
<l/>
<l>Welaan! men brenge 't naar mijn Hof,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo zorglijk als men mag:</l>
<l>En doope, en noeme 't Valentijn,</l>
<l rend="; 1tab">Ter eer van dezen dag! -</l>
<l/>
<l>Gaat! schaft my straks een Voedster aan,</l>
<l rend="; 1tab">Die 't opkweke aan heur borst;</l>
<l>En niets ontbreke er aan het wicht,</l>
<l rend="; 1tab">Betaambaar by een' Vorst!’ -</l>
<l/>
<l>Men schafte straks een Voedster aan,</l>
<l rend="; 1tab">Die 't opkweekte aan heur borst;</l>
<l>En niets ontbrak er by het wicht,</l>
<l rend="; 1tab">Betaambaar by een Vorst. -</l>
<l/>
<l>Zoo groeide kleene Valentijn,</l>
<l rend="; 1tab">Van Vorst en Hof bemind,</l>
<l>En toonde, in al wat hy bestond,</l>
<l rend="; 1tab">Zich meerder dan een kind.</l>
<l/>
<l>Zijn oog, zijn houding had iets groots</l>
<l rend="; 1tab">Dat door de harten drong:</l>
<l>Bevallig was zijn frisch gelaat;</l>
<l rend="; 1tab">Lieftallig was zijn tong.</l>
<pb n="106"/>
<l>Zijn boezem aâmde deugd en roem;</l>
<l rend="; 1tab">Zijn hart was fier, maar zacht.</l>
<l>Zijn wijsheid liep den tijd vooruit;</l>
<l rend="; 1tab">Zijn moed, de lichaamskracht.</l>
<l/>
<l>En, met een gloed voor 't wapenspel,</l>
<l rend="; 1tab">Waar niets by halen kon,</l>
<l>Had Frankrijk reeds zijn weêrga niet,</l>
<l rend="; 1tab">Eer nog zijn jeugd begon. -</l>
<l/>
<l>Nu spreidde zich het eerste dons</l>
<l rend="; 1tab">Om 's Jonglings rozenmond,</l>
<l>Als Valentijn zich Ridder zag,</l>
<l rend="; 1tab">En naar gevaren stond. -</l>
<l/>
<l>‘Een gunst, een gunst, genadig Vorst,</l>
<l rend="; 1tab">Voor uwen Voedsterling!</l>
<l>Het eerst zich opdoende avontuur</l>
<l rend="; 1tab">Zij thands voor mijnen kling!’ -</l>
<l/>
<l>‘Het eerst zich opdoende avontuur</l>
<l rend="; 1tab">(Was 't antwoord van Pepijn,</l>
<l>Terwijl zijn oog van vreugde blonk:)</l>
<l rend="; 1tab">Zal voor mijn pleegzoon zijn.’ -</l>
<l/>
<l>Slechts weinig dagen vlogen om,</l>
<l rend="; 1tab">Of, hemel! wat gebeurt?</l>
<l>Drie Pelgrims traden in 't Paleis,</l>
<l rend="; 1tab">Met kleedren, gants verscheurd.</l>
<l/>
<l>‘Genadig Koning, sta ons by,</l>
<l rend="; 1tab">Dit smeeken wy geknield.</l>
<l>We ontvloden uit het Rennisch bosch,</l>
<l rend="; 1tab">Van doodschrik half ontzield.</l>
<pb n="107"/>
<l>In 't binnenst van dat gruwzaam woud</l>
<l rend="; 1tab">Vernacht een Wildeman,</l>
<l>Die alles nedervelt en moordt</l>
<l rend="; 1tab">Wat hy bereiken kan.</l>
<l/>
<l>Hy legert in een beerenhol,</l>
<l rend="; 1tab">By beeren opgevoed:</l>
<l>Hy jaagt den roof met beeren op,</l>
<l rend="; 1tab">En leeft van menschenbloed.</l>
<l/>
<l>Met meer dan menschelijken stal</l>
<l rend="; 1tab">Verbindt hy reuzenkracht.</l>
<l>Geen wapen, dat bestaanbaar is</l>
<l rend="; 1tab">Op zijn begroeide vacht!</l>
<l/>
<l>Een onzer viel zijn woên ten roof,</l>
<l rend="; 1tab">Verpletterd door zijn knots!</l>
<l>En wy, dat wy den dood ontvloôn,</l>
<l rend="; 1tab">Is door de goedheid Gods.’ -</l>
<l/>
<l>Straks rijst de jonge Valentijn,</l>
<l rend="; 1tab">En neemt dit proefstuk aan,</l>
<l>‘Ga heen, verwin hem, zegt Pepijn,</l>
<l rend="; 1tab">Voltrek uw grootsch bestaan.’ -</l>
<l/>
<l>Gestegen op een melkwit ros;</l>
<l rend="; 1tab">Zijn rusting onbewrocht,</l>
<l>Gelijk een' maagdlijk' Ridder past,</l>
<l rend="; 1tab">Die nog geen roem bevocht;</l>
<l/>
<l>Begeeft hy zich naar 't Rennisch bosch,</l>
<l rend="; 1tab">Gezwinder dan de wind;</l>
<l>En vindt den wilden jongeling,</l>
<l rend="; 1tab">Die zijnen prooi verslindt.</l>
<pb n="108"/>
<l>Zijn breede schouders hingen woest</l>
<l rend="; 2tab">Van 't hangend hair bedekt:</l>
<l>Zijn oog stond woest in 't woest gelaat,</l>
<l rend="; 2tab">Geheel met bloed bevlekt.</l>
<l/>
<l>Zijn nagels tartten d' Arendsklaauw;</l>
<l rend="; 2tab">Zijn leden d' Elefant:</l>
<l>Ontzachlijk zwaar was de eikentronk,</l>
<l rend="; 1tab">Besloten in zijn hand. -</l>
<l/>
<l>Naauw ziet hy Valentijn naby,</l>
<l rend="; 2tab">Of neemt een schrikbren sprong,</l>
<l>En brult een ijslijk huilen uit,</l>
<l rend="; 2tab">Dat door de wouden drong.</l>
<l/>
<l>Gelijk, op 's wandlaars eerst gezicht,</l>
<l rend="; 1tab">Een tijger, dol te moê,</l>
<l>Hem ijlings naar den gorgel vliegt;</l>
<l rend="; 2tab">Zoo vloog de Wilde toe.</l>
<l/>
<l>Zoo sprong hy met geheven knots</l>
<l rend="; 2tab">Naar d' eedlen Valentijn;</l>
<l>Maar liep in 's Ridders taaien speer,</l>
<l rend="; 2tab">En zonk op beî zijn kniên.</l>
<l/>
<l>Een tweede stoot uit 's Ridders vuist</l>
<l rend="; 2tab">Ploft hem geheel in 't zand.</l>
<l>Een sprong herstelt hem, met een drift,</l>
<l rend="; 2tab">Die al zijn vezels spant.</l>
<l/>
<l>Nu zwaait zijn knots om 's Ridders hoofd,</l>
<l rend="; 2tab">Met ijsselijk geweld:</l>
<l>Maar dees ontwijkt den fellen slag,</l>
<l rend="; 2tab">Die nu zijn wapen geldt.</l>
<pb n="109"/>
<l>De speer verbrijzelt zich tot gruis;</l>
<l rend="; 1tab">En, als een bliksemstraal,</l>
<l>Vliegt Valentijn den zadel af,</l>
<l rend="; 1tab">Met uitgetogen staal.</l>
<l/>
<l>De woestaart vliegt op 't blank rapier,</l>
<l rend="; 1tab">Met de eigen snelheid, aan,</l>
<l>En vat, en wringt het schittrend blad,</l>
<l rend="; 1tab">Gereed hem afteslaan.</l>
<l/>
<l>Tot driewerv' grijpt hy 't lemmer vast,</l>
<l rend="; 1tab">En voelt de felle sneê:</l>
<l>Tot driewerv' vlijmt het door zijn vuist,</l>
<l rend="; 1tab">En neemt een' vleeschklomp meê.</l>
<l/>
<l>Nu brult hy met nog woester kreet,</l>
<l rend="; 1tab">En bliksemt uit het oog:</l>
<l>Zijn lichaam trilt gelijk de pees</l>
<l rend="; 1tab">Op de afgeschoten boog.</l>
<l/>
<l>Hy klemt, met onvoorzienen sprong,</l>
<l rend="; 1tab">Zich om den Ridder vast;</l>
<l>En rukt, met onweêrstaanbren schok,</l>
<l rend="; 1tab">Hem neder door zijn last.</l>
<l/>
<l>De Ridder valt; maar, onberoerd,</l>
<l rend="; 1tab">Wringt hy zich de armen los:</l>
<l>En nu strekt beider strijdbre vuist</l>
<l rend="; 1tab">In plaats van zwaard en knots.</l>
<l/>
<l>Zy wentlen, bloedend, langs den grond,</l>
<l rend="; 1tab">En worstlen uit hun macht:</l>
<l>Dees, met behendigheid van kunst,</l>
<l rend="; 1tab">En die, met woeste kracht.</l>
<pb n="110"/>
<l>Maar kunstgeleerde dapperheid</l>
<l rend="; 1tab">Betemt het woest geweld.</l>
<l>De Ridder overwint in 't eind,</l>
<l rend="; 1tab">En houdt het bloedig veld.</l>
<l/>
<l>Hy bindt zijn' overwonneling</l>
<l rend="; 1tab">Een keten om de leên,</l>
<l>En voert hem aan de staart van 't ros,</l>
<l rend="; 1tab">Naar zijnen meester heen. -</l>
<l/>
<l>Hy nadert door den dichten kring,</l>
<l rend="; 1tab">Die om den Koning sluit,</l>
<l>En biedt hem, op de knie gebukt,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn duurgewonnen buit.</l>
<l/>
<l>De vorst omhelst, en heft hem op;</l>
<l rend="; 1tab">En dronken van de vreugd,</l>
<l>De vreugde van eens vaders hart,</l>
<l rend="; 1tab">Verheft zijn heldendeugd.</l>
<l/>
<l>Hy neemt het gouden ketensnoer,</l>
<l rend="; 1tab">Dat op zijn boezem hing,</l>
<l>En hangt het om den fieren hals</l>
<l rend="; 1tab">Van zijnen Voedsterling.</l>
<l/>
<l>Hy schenkt hem, tot zijn wapenpraal,</l>
<l rend="; 1tab">Een hert op gouden grond,</l>
<l>Dat uit het bosch van Rennes vliedt,</l>
<l rend="; 1tab">Waar hy den Ridder vond.</l>
<l/>
<l>‘Mijn zoon, dus zegt hy, dierbre zoon!</l>
<l rend="; 1tab">Gewis, gy zijt mijn bloed.</l>
<l>Ik voel het aan mijn kloppend hart:</l>
<l rend="; 1tab">Gy, toont het door uw moed.’ -</l>
<pb n="111"/>
<l>Des Wilden bloed- en krachtverlies</l>
<l rend="; 1tab">Verzachtte zijnen aart;</l>
<l>En eindlijk wierd hem Valentijn,</l>
<l rend="; 1tab">Hy, zijn' verwinnaar waard.</l>
<l/>
<l>Zijn boschverblijf in 't beerennest</l>
<l rend="; 1tab">Bestemde hem een naam,</l>
<l>Die steeds roemruchtig klinken zal</l>
<l rend="; 1tab">Door 't zilver van de Faam.</l></lg>
<lg type="poem">
<head>Tweede zang.</head>
<l>Nu leefde Ridder Valentijn</l>
<l rend="; 1tab">By 's Konings Hofgezin,</l>
<l>En zamelde den rijksten oogst</l>
<l rend="; 1tab">Van wapenglorie in.</l>
<l/>
<l>Zijn helmkam, met het hert versierd,</l>
<l rend="; 1tab">Was vijanden geducht;</l>
<l>Zijn naam, der zwakken troost en schuts,</l>
<l rend="; 1tab">Door heldendaân berucht.</l>
<l/>
<l>De zorg en wellust van Pepijn,</l>
<l rend="; 1tab">Genoot hy, onverpoosd,</l>
<l>Wat staat-, wat eerzucht streelen kan</l>
<l rend="; 1tab">Van jeugdig Prinsenkroost.</l>
<l/>
<l>'t Ontzag van al wat om hem was;</l>
<l rend="; 1tab">De hoogste Vorstenpraal;</l>
<l>De zege, die geklonken scheen</l>
<l rend="; 1tab">Aan zijn verwinnend staal;</l>
<pb n="112"/>
<l>De liefde van een machtig Rijk;</l>
<l rend="; 1tab">Zijns Konings tederheid;</l>
<l>'t Bewust zijn van zijn eigen kracht,</l>
<l rend="; 1tab">Dat zoo verrukkend vleit! -</l>
<l/>
<l>Maar ach! die hooge wapenroem</l>
<l rend="; 1tab">Verwekt der Grooten spijt,</l>
<l>En wordt een giftige angelspits,</l>
<l rend="; 1tab">Die ieders hart doorsnijdt. -</l>
<l/>
<l>Eens gaf de Vorst een kostbaar feest</l>
<l rend="; 1tab">Aan heel zijn Adeldom;</l>
<l>Waar 't al van diamant, en goud,</l>
<l rend="; 1tab">En Ridderketens, glom.</l>
<l/>
<l>De kroes ging schuimende in het rond,</l>
<l rend="; 1tab">Met lach en gulle scherts;</l>
<l>Doch de afgunst mengt die gulle vreugd</l>
<l rend="; 1tab">Met heimlijk tandgekners.</l>
<l/>
<l>Een Ridder, door den wijn verhit,</l>
<l rend="; 1tab">Verwijt aan Valentijn,</l>
<l>Van twijfelachtige geboort'</l>
<l rend="; 1tab">En duister bloed te zijn.</l>
<l/>
<l>Dit laag verwijt doorgrieft hem 't hart:</l>
<l rend="; 1tab">Hy doet een duren eed,</l>
<l>Dat nooit zijn voet weêr rusten zal,</l>
<l rend="; 1tab">Eer hy zijne ouders weet.</l>
<l/>
<l>Straks zegt hy Hof en Rijk vaarwel,</l>
<l rend="; 1tab">Met onverzetbren zin;</l>
<l>En stapt, voor daauw en morgenrood,</l>
<l rend="; 1tab">De wijde wareld in.</l>
<pb n="113"/>
<l>Zijn toestel maakt zijn rusting uit;</l>
<l rend="; 1tab">Zijn moedig heldenpaard;</l>
<l>Zijn stevige esschenhouten speer;</l>
<l rend="; 1tab">Zijn altijd zeegrijk zwaard.</l>
<l/>
<l>Nog droeg hy onder 't opperkleed</l>
<l rend="; 1tab">Den purpren sluierband,</l>
<l>Die 't dekkleed van zijn kindsheid was;</l>
<l rend="; 1tab">Als zijn geboortepand.</l>
<l/>
<l>Urzijn, wien de eêlste plicht sints lang</l>
<l rend="; 1tab">Aan zijne zij' verknocht:</l>
<l>Urzijn, zijn trouwe lotgenoot,</l>
<l rend="; 1tab">Verzelt hem op den tocht. -</l>
<l/>
<l>Zy dwalen over heide en veld,</l>
<l rend="; 1tab">En dal, en heuveltop;</l>
<l>Door gloênde zonnebranding heen,</l>
<l rend="; 1tab">En kouden avonddrop. -</l>
<l/>
<l>Reeds hadden zy verscheiden maal</l>
<l rend="; 1tab">Met taai geduld en moed,</l>
<l>Den moeden dag te bed gebracht,</l>
<l rend="; 1tab">En rijzend weêr begroet.</l>
<l/>
<l>Reeds hadden zy verscheiden maal</l>
<l rend="; 1tab">De fakkel van de nacht</l>
<l>Gedoofd, en weêr ontglimd gezien;</l>
<l rend="; 1tab">Gevolgd, en ingewacht.</l>
<l/>
<l>In 't eind genaken ze aan den zoom</l>
<l rend="; 1tab">Van eene omwalde gracht:</l>
<l>Daarover lag een koopren brug</l>
<l rend="; 1tab">Van ongemeene pracht.</l><pb n="114"/>
<l>Daarachter rees een heerlijk slot,</l>
<l rend="; 1tab">Uit marmersteen gebouwd;</l>
<l>Wiens transen heerschten over 't land,</l>
<l rend="; 1tab">En glinsterden van goud.</l>
<l/>
<l>Den brug bewaarde een klokkenspel</l>
<l rend="; 1tab">Aan een onzichtbaar snoer;</l>
<l>Dat mensch noch dier hem over mocht,</l>
<l rend="; 1tab">Of alles vloog in roer. -</l>
<l/>
<l>Pas zet ons strijdbaar heldenpaar</l>
<l rend="; 1tab">Den voet op 't koopren plat,</l>
<l>Of 't klinglen klinkt van alle kant</l>
<l rend="; 1tab">Hun de ooren doof en mat.</l>
<l/>
<l>De slotpoort opent zich terstond</l>
<l rend="; 1tab">Op 't ringlend belgeluid,</l>
<l>En ijlings schrijdt een felle Reus</l>
<l rend="; 1tab">De wijde boogdeur uit.</l>
<l/>
<l>'t Was Diedfurcht, die in dit gesticht</l>
<l rend="; 1tab">Zijn roofnest had gevest.</l>
<l>Hy, opgevoed met menschenbrein;</l>
<l rend="; 1tab">De schrik van zijn gewest!</l>
<l/>
<l>‘Vermeetlen, schreeuwt hy, geeft u op;</l>
<l rend="; 1tab">(Met ijsselijken strot);</l>
<l>Of 'k geve u wolf en raaf ten prooi!</l>
<l rend="; 1tab">Wat wilt gy in mijn slot?’</l>
<l/>
<l>‘Gy blaaskaak, roept de Ridder uit!</l>
<l rend="; 1tab">Ik lach met uwen waan.</l>
<l>Ik koom uw wetteloozen roof</l>
<l rend="; 1tab">Uit uwe ketens slaan.’</l>
<pb n="115"/>
<l>Flux geeft hy 't moedig ros de spoor,</l>
<l rend="; 1tab">En stoot den reus op 't hart</l>
<l>Maar breekt zijn speer op 's vijands borst,</l>
<l rend="; 1tab">Die naauw beschadigd werd.</l>
<l/>
<l>Hy bloedt nogthands, aanschouwt zijn bloed,</l>
<l rend="; 1tab">En voelt de pijn der wond.</l>
<l>De vlam ontspringt zijn grimmig oog;</l>
<l rend="; 1tab">Het schuim zijn woesten mond.</l>
<l/>
<l>Hy heft zijn ijzren kolf om hoog,</l>
<l rend="; 1tab">En zwaait haar door de locht,</l>
<l>Dat de enkle windvang van den slag</l>
<l rend="; 1tab">Een woudös dooden mocht.</l>
<l/>
<l>Hy mist zijn slag; en Valentijn</l>
<l rend="; 1tab">Snort als een wervelwind,</l>
<l>Met blooten sabel om hem heen,</l>
<l rend="; 1tab">Waar hy hem trefbaar vindt.</l>
<l/>
<l>Als tallooze axten, van rondsom</l>
<l rend="; 1tab">Op eenen eik geveld,</l>
<l>Zoo vlogen 's Ridders slagen rond</l>
<l rend="; 1tab">Op d' overdwelmden Kelt.</l>
<l/>
<l>En, even als een stortende eik</l>
<l rend="; 1tab">Des wandlaars schedel plet,</l>
<l>Zoo sloeg de ontzachbre reuzenknots</l>
<l rend="; 1tab">Naar 't Ridderlijk helmet. -</l>
<l/>
<l>Maar ach! zie daar eene enkle bots,</l>
<l rend="; 1tab">Die 's jonglings hoofd ontmoet! -</l>
<l>Hy duizelt, - braakt een golf van bloed, -</l>
<l rend="; 1tab">En rolt voor Diedfurchts voet.</l>
<pb n="116"/>
<l>De reus stapt grijnzende op hem aan,</l>
<l rend="; 1tab">Hervat een tweeden slag,</l>
<l>En zegt: ‘Braak nu den adem uit!</l>
<l rend="; 1tab">Zie hier uw laatsten dag!’</l>
<l/>
<l>Maar eer hy 't woord nog heeft geuit,</l>
<l rend="; 1tab">Terwijl hy d' arm verheft,</l>
<l>Verbrijzelt hem één gruwbre strook,</l>
<l rend="; 1tab">Die beî zijn schouders treft.</l>
<l/>
<l>Urzijn, op 's Ridders schrikbren val,</l>
<l rend="; 1tab">Geheel in vuur en vlam:</l>
<l>Urzijn was 't, van wiens eikenstaf</l>
<l rend="; 1tab">Dit plettrend onweêr kwam.</l>
<l/>
<l>De reus zinkt weêrloos voor zijn voet,</l>
<l rend="; 1tab">Met opgesparden muil,</l>
<l>De rollende oogen diep in 't hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">En aaklig doodsgehuil.</l>
<l/>
<l>De ruige strijder, niet voldaan,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo lang zijn vijand leeft,</l>
<l>Herhaalt zijn poging, treft op nieuw;</l>
<l rend="; 1tab">En hy, - hy gilt en sneeft.</l>
<l/>
<l>Nu vliegt hy naar zijn dierbren vriend,</l>
<l rend="; 1tab">Wiens bloed nog om hem stroomt,</l>
<l>En die, zijn teedre zorg ten dank,</l>
<l rend="; 1tab">In zijnen arm bekoomt. -</l>
<l/>
<l>Flux treedt het overwinnend paar</l>
<l rend="; 1tab">Blijmoedig door de poort;</l>
<l>En zoekt den hollen burchtwal door,</l>
<l rend="; 1tab">Vol teekens van den moord.</l>
<pb n="117"/>
<l>Zy treffen, schier op ieder tred,</l>
<l rend="; 1tab">In 't mul en bloedig zand</l>
<l>Gekneusde menschenschedels aan,</l>
<l rend="; 1tab">En rookend ingewand.</l>
<l/>
<l>Zy vinden uitgebleekt gebeent',</l>
<l rend="; 1tab">Op stapels saamgebracht;</l>
<l>Met leêge rustings zonder tal,</l>
<l rend="; 1tab">En keur van wapendracht. -</l>
<l/>
<l>In 't eind vernemen ze onverhoeds,</l>
<l rend="; 1tab">In 't afgelegenst oord,</l>
<l>Het jammren van een vrouwestem,</l>
<l rend="; 1tab">Die uit de diepte boort. -</l>
<l/>
<l>Zy volgen 't aaklig hol geluid</l>
<l rend="; 1tab">Tot aan een wenteltrap.</l>
<l>Dien stijgen ze op den klaagtoon af,</l>
<l rend="; 1tab">Die toeneemt, stap voor stap.</l>
<l/>
<l>Nu vinden ze, in een duistren gang,</l>
<l rend="; 1tab">Een onderaardsch gebouw;</l>
<l>En daar, in 't aakligst kelderkot,</l>
<l rend="; 1tab">Eene onbekende vrouw. -</l>
<l/>
<l>Haar houding, vol van Majesteit,</l>
<l rend="; 1tab">Verried een Koningin;</l>
<l>En 't door den rouw beneveld oog</l>
<l rend="; 1tab">Gaf diepen eerbied in.</l>
<l/>
<l>Maar uitgeteerd, geschreid, gewaakt;</l>
<l rend="; 1tab">De kaken hol en bleek;</l>
<l>Geleek ze eens afgestorven' schim,</l>
<l rend="; 1tab">Die uit de grafkuil streek. -</l>
<pb n="118"/>
<l>De Ridder breekt heur kluisters los,</l>
<l rend="; 1tab">En buigt en hoofd en knie;</l>
<l>En vraagt heur staat, heur lotgeval,</l>
<l rend="; 1tab">En wat zy is, en wie? -</l>
<l/>
<l>‘Ach, jongling! zegt zy, met een traan,</l>
<l rend="; 1tab">Gy ziet (terwijl zy bloost)</l>
<l>Eene Egâ zonder Echtgenoot!</l>
<l rend="; 1tab">Een moeder zonder kroost! -</l>
<l/>
<l>Zie daar mijn lot in eens geschetst!</l>
<l rend="; 1tab">Wat wilt, wat eischt gy meer?</l>
<l>'t Is even foltrend voor mijn hart,</l>
<l rend="; 1tab">Als grievend voor mijne eer. -</l>
<l/>
<l>Maar neen, gy vergt het, jeugdig Held! -</l>
<l rend="; 1tab">'k Ben alles u verplicht. -</l>
<l>Welaan dan! hoor mijn rampen aan;</l>
<l rend="; 1tab">Licht, dat het my verlicht'!’ -</l></lg>
<lg type="poem">
<head>Derde zang.</head>
<l>‘Reeds twintig winters (ving zy aan)</l>
<l rend="; 1tab">In dit afgrijslijk slot</l>
<l>Geheel vergeten van 't Heelal,</l>
<l rend="; 1tab">Vervloekte ik mensch en God.</l>
<l/>
<l>Getuige van afgrijslijkheên,</l>
<l rend="; 1tab">Voor 't zonlicht nooit ontbloot</l>
<l>Sleepte ik mijn haatlijk leven voort,</l>
<l rend="; 1tab">Steeds snakkend naar de dood.</l>
<pb n="119"/>
<l>Vergeefs, helaas! ik adem nog,</l>
<l rend="; 1tab">En, door uw' moed, weêr vrij,</l>
<l>Maar, zeker! tot een nieuwe ramp,</l>
<l rend="; 1tab">Alleen bewaard voor my! -</l>
<l/>
<l>Weet: 'k ben de zuster van een Vorst</l>
<l rend="; 1tab">Van uitgebreiden Staat;</l>
<l>En huwde, in d' opgang van mijn jeugd,</l>
<l rend="; 1tab">Een' machtig' Potentaat.</l>
<l/>
<l>Een Liefde, wederkeerig teêr,</l>
<l rend="; 1tab">Had onzen Huwlijksband</l>
<l>Met zachte rozenblaân getooid</l>
<l rend="; 1tab">En welige amarant.</l>
<l/>
<l>Gelukkig leefde ik in die Echt</l>
<l rend="; 1tab">Een jaar, een dag, een nacht,</l>
<l>Wanneer 't verfoeilijkst gruwelstuk</l>
<l rend="; 1tab">Mijn heil den doodsteek bracht.</l>
<l/>
<l>Een Priester, die door schijn van deugd</l>
<l rend="; 1tab">En strenge heiligheid,</l>
<l>Zijns meesters hart gewonnen had,</l>
<l rend="; 1tab">Beging dit gruwzaam feit.</l>
<l/>
<l>Een feestdag, als ik aan zijn kniên</l>
<l rend="; 1tab">Met diepen oodmoed bad,</l>
<l>Belaagde hy mijn zuiverheid,</l>
<l rend="; 1tab">In dolheid uitgespat.</l>
<l/>
<l>Met d' afschrik van een schuldloos hart</l>
<l rend="; 1tab">Wees ik het monster af;</l>
<l>Hief allen toegang voor hem op;</l>
<l rend="; 1tab">En dreigde hem zijn straf.</l>
<pb n="120"/>
<l>Straks wendt hy diepe wroeging voor,</l>
<l rend="; 1tab">En knielt en kruipt in 't stof;</l>
<l>En smeekt my, dat ik 't feit verheel'</l>
<l rend="; 1tab">Voor 't honderdöogig Hof. -</l>
<l/>
<l>Onnoozle! door 't berouw geroerd,</l>
<l rend="; 1tab">Beloof ik 't; zwijg; vergeef!</l>
<l>En ach! wat kost my die genâ! -</l>
<l rend="; 1tab">Den staat, waarin ik leef. -</l>
<l/>
<l>De booswicht fluistert mijn Gemaal</l>
<l rend="; 1tab">Bedekten argwaan in;</l>
<l>Vervult zijn hart met achterdocht;</l>
<l rend="; 1tab">En rooft my zijne min. -</l>
<l/>
<l>Een slaaf, naby mijn ledikant</l>
<l rend="; 1tab">In mijn geheimst vertrek</l>
<l>Verstoken, en by nacht ontdekt,</l>
<l rend="; 1tab">Vervult zijn gantsch bestek. -</l>
<l/>
<l>Daar stond ik voor mijn Hofgezin</l>
<l rend="; 1tab">(Beklagenswaarde vrouw!)</l>
<l>Beticht, gevangen en beschaamd,</l>
<l rend="; 1tab">Als schenster van mijn trouw.</l>
<l/>
<l>Mijn Weêrhelft, dol van woede en spijt,</l>
<l rend="; 1tab">Doemt me ongehoord ter dood;</l>
<l>Niet trefbaar voor mijn zuivringsëed,</l>
<l rend="; 1tab">Noch mijn bevruchten schoot.</l>
<l/>
<l>De deernis echter met mijn staat</l>
<l rend="; 1tab">Behoudt my 't zwangre lijf,</l>
<l>En 'k ga in woeste ballingschap,</l>
<l rend="; 1tab">Verstoten Koningswijf! -</l>
<pb n="121"/>
<l>Daar trekke ik door de wildernis,</l>
<l rend="; 1tab">In eindeloos geween,</l>
<l>Naar 't verr' gelegen Koningrijk</l>
<l rend="; 1tab">Van mijnen broeder heen.</l>
<l/>
<l>En lang reeds kruiste ik land by land</l>
<l rend="; 1tab">Met wagglend kruipen door;</l>
<l>Wanneer ik in een eenzaam woud</l>
<l rend="; 1tab">Mijn weg en hoop verloor.</l>
<l/>
<l>De scheurende arbeid greep my aan,</l>
<l rend="; 1tab">En wierp my op den grond;</l>
<l>En - niemand om my by te staan,</l>
<l rend="; 1tab">Wanneer mijn schoot ontbond. -</l>
<l/>
<l>Zie daar me, in 't aakligste aller weên,</l>
<l rend="; 1tab">Dat naauw van dood verscheelt,</l>
<l>Twee kindren van het hart gerukt,</l>
<l rend="; 1tab">Huns vaders evenbeeld! -</l>
<l/>
<l>Het oudste knaapjen, blank als sneeuw,</l>
<l rend="; 1tab">En schoon als 't morgenlicht: -</l>
<l>Het jongste, gants met hair bedekt,</l>
<l rend="; 1tab">En van een norsch gezicht. -</l>
<l/>
<l>Maar hier begon mijn wreedste leed;</l>
<l rend="; 1tab">Want daar ik 't oudste kind</l>
<l>Teêrhartig voor de lucht bedekk',</l>
<l rend="; 1tab">En in mijn sluier wind';</l>
<l/>
<l>Verrast me een grimmige beerin,</l>
<l rend="; 1tab">Die my mijn jongste rooft. -</l>
<l>De liefde zet my wieken by;</l>
<l rend="; 1tab">De schrik verrukt my 't hoofd. -</l>
<pb n="122"/>
<l>Ik vlieg den roover achter na,</l>
<l rend="; 1tab">Maar spil mijn laatste kracht,</l>
<l>En stortte onmachtig, roerloos, neêr,</l>
<l rend="; 1tab">Waar ik de dood verwacht. -</l>
<l/>
<l>Mijn ramp was echter niet voleind:</l>
<l rend="; 1tab">Ik vind den adem weêr,</l>
<l>En zoek mijn kinders wijd en zijd,</l>
<l rend="; 1tab">Maar vind ze nergens meer.</l>
<l/>
<l>En daar ik, jammrende om mijn kroost,</l>
<l rend="; 1tab">Het bosch ten einde dwaal,</l>
<l>Ontmoet ik dezen fellen reus,</l>
<l rend="; 1tab">En word zijn zegepraal. -</l>
<l/>
<l>Maar 't zij mijn leed zijn gruwzaamheid</l>
<l rend="; 1tab">Ter mijner gunst' verbad,</l>
<l>Of 't noodlot nog niet lang genoeg</l>
<l rend="; 1tab">Mijn ziel gefolterd had;</l>
<l/>
<l>Ik zag my aan mijn ijzren boei</l>
<l rend="; 1tab">In dezen kerkermuur</l>
<l>'t Wanhopig leven steeds gespaard,</l>
<l rend="; 1tab">Tot dit verlossingsuur.’ -</l>
<l/>
<l>De Ridder, in de ziel ontzet,</l>
<l rend="; 1tab">Blijft peinzende op 't verhaal: -</l>
<l>En eindlijk, aan zich-zelv' ontrukt,</l>
<l rend="; 1tab">Barst uit in deze taal:</l>
<l/>
<l>‘Zoo zijt gy de eedle Belizant',</l>
<l rend="; 1tab">De zuster van Pepijn?</l>
<l>Des Griekschen Keizers Gemalin?</l>
<l rend="; 1tab">Gy kunt geene andre zijn!</l>
<pb n="123"/>
<l>Vaak hoorde ik aan uws broeders Hof</l>
<l rend="; 1tab">Een deel van al uw leed,</l>
<l>Waarvan my 't denkbeeld reis aan reis</l>
<l rend="; 1tab">De tranen stroomen deed.</l>
<l/>
<l>Maar nu, verneem des booswichts dood,</l>
<l rend="; 1tab">Die al uw jammer wrocht;</l>
<l>En zelf zijn gruwzaam feit beleed,</l>
<l rend="; 1tab">Door 's Hemels wraak bezocht.</l>
<l/>
<l>Verneem des Keizers woede en rouw</l>
<l rend="; 1tab">Om uw verhaaste straf:</l>
<l>De wroeging, waar zijn lijdend hart</l>
<l rend="; 1tab">Zich gants aan overgaf:</l>
<l/>
<l>Zijn rustloos sporen naar zijn Gâ</l>
<l rend="; 1tab">Door heel des warelds kring;</l>
<l>Zijn wanhoop op 't mislukt bestaan:</l>
<l rend="; 1tab">Zijn boete en zuivering.’ -</l>
<l/>
<l>Een traan ontrolt haar: ‘Heilig God!</l>
<l rend="; 1tab">(Dus valt zy snikkende in)</l>
<l>Zoude ik den Vorst nog wederzien,</l>
<l rend="; 1tab">Dien ik zoo teêr bemin!’ -</l>
<l/>
<l>‘Gewis, Mevrouw, roept Valentijn,</l>
<l rend="; 1tab">Terwijl zijn boezem kookt:</l>
<l>Gy zult het, en gelukkig zijn!</l>
<l rend="; 1tab">De Hel heeft uitgespookt! -</l>
<l/>
<l>Maar stelt ge u nog den sluier voor,</l>
<l rend="; 1tab">Waar in uw tederheid</l>
<l>Uw oudste spruit gewikkeld had? -</l>
<l rend="; 1tab">Of - wordt mijn hart misleid?’ -</l>
<pb n="124"/>
<l>Dus zegt hy, werpt zich aan heur kniên,</l>
<l rend="; 1tab">Ontdekt haar 't dierbaar pand,</l>
<l>Verborgen door zijn opperkleed;</l>
<l rend="; 1tab">En - kust haar bleeke hand.</l>
<l/>
<l>Flux geeft ze een gil, valt ruglings neêr,</l>
<l rend="; 1tab">En is den adem kwijt;</l>
<l>Maar vindt zich in zijn arm weêrom: -</l>
<l rend="; 1tab">‘ô Meld my, wie gy zijt?’ -</l>
<l/>
<l>Zy vraagt, zy hoort zijn levensloop;</l>
<l rend="; 1tab">Beschouwt zijn jeugdlijk schoon;</l>
<l>En valt hem schreiende om den hals;</l>
<l rend="; 1tab">En kent hem voor haar zoon.</l>
<l/>
<l>‘Maar wie, wie is dees ruige knaap,</l>
<l rend="; 1tab">Die zoo op u gelijkt?</l>
<l>Mijn tweede wierd den beer ten prooi....!</l>
<l rend="; 1tab">Helaas! mijn hart bezwijkt!’ -</l>
<l/>
<l>‘Mevrouw, hy is in 't eigenst woud</l>
<l rend="; 1tab">Van beeren opgevoed, -</l>
<l>En mooglijk....’ ‘Ja, gewis! mijn zoon;</l>
<l rend="; 1tab">Gy beide zijt mijn bloed.’ -</l>
<l/>
<l>‘Maar is u van dien tweeden zoon</l>
<l rend="; 1tab">Geen teeken meer bekend?’ -</l>
<l>‘Hy had een purperroode roos</l>
<l rend="; 1tab">Vlak boven 't hart geprent.’ -</l>
<l/>
<l>‘Vorstin! zie daar die purpren roos</l>
<l rend="; 1tab">Die op mijn boezem gloeit! -</l>
<l>Herken uw weêrgevonden kroost,</l>
<l rend="; 1tab">Dat uwe hand besproeit.’ -</l>
<pb n="125"/>
<l rend="; 1tab">Nu drukt zy beî heur wakkre zoons</l>
<l rend="; 2tab">Aan 't warme moederhart,</l>
<l rend="; 1tab">En in een' milden tranenvloed</l>
<l rend="; 2tab">Vergeet zy al heur smart.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Flux stijgt zy op des Ridders ros,</l>
<l rend="; 2tab">Door zijne hand geleid;</l>
<l rend="; 1tab">En trekt naar Frankrijks Koningsstad,</l>
<l rend="; 2tab">In sombre vrolijkheid.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Doch wie beschrijft des Konings vreugd</l>
<l rend="; 2tab">Wen hy heur komst vernam?</l>
<l rend="; 1tab">En wie drukt 's Keizers blijdschap uit,</l>
<l rend="; 2tab">Als hy die maar bekwam?</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Gezwind vergaârt hy d' eêlsten bloem</l>
<l rend="; 2tab">Zijns Adels, tot den tocht,</l>
<l rend="; 1tab">En vindt in de armen van heur kroost,</l>
<l rend="; 2tab">Die hy zoo vruchtloos zocht.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Sints leefden ze in volmaakte min</l>
<l rend="; 2tab">Op Griekens troon hereend,</l>
<l rend="; 1tab">Tot hooggeklommen ouderdom,</l>
<l rend="; 2tab">En werden teêr beweend.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hun zetel werd na beider dood</l>
<l rend="; 2tab">Bestegen door Urzijn:</l>
<l rend="; 1tab">En Valentijn bleef Frankrijks roem,</l>
<l rend="; 2tab">En heerschte na Pepijn.</l>
<l/>
<l>1795</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="126"/>
<head rend="h3"><xptr to="a126"/>Adam Gordon.<note n="1" place="end">Men zie de geschiedenis in Spitwoods History of the Church of Scotland. p. 259.</note><note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 116.</note>
<lb/>(Uit het Oud-Schotsch.)</head>
<lg type="poem">
<l>Het Najaarsweêr verscheen in 't veld,</l>
<l rend="; 1tab">En blies met hol geluid,</l>
<l>Als Adam tot zijn knechten sprak:</l>
<l rend="; 1tab">‘Wy moeten op den buit.’</l>
<l/>
<l>‘En waar dan gaan wy nu op af?’</l>
<l rend="; 1tab">Vroeg zijn verwonderd rot.</l>
<l>‘Wy gaan de schoone Lady zien,</l>
<l rend="; 1tab">Op Ridder<note n="2" place="end">Ridder Alexander Forbes.</note> Forbés Slot.’<note n="3" place="end">'t Slot van Tavoy.</note></l>
<l/>
<l>De Lady stond op d' ommegang</l>
<l rend="; 1tab">En keek vast van den trans:</l>
<l>Met zag ze een gantschen Ruitrentroep</l>
<l rend="; 1tab">Met opgeheven lans.</l>
<l/>
<l>‘ô Zie eens hier, mijn torenknecht!</l>
<l rend="; 1tab">Mijn hart ontstelt er van!</l>
<l>My dunkt, daar koomt een Ruitrentroep.</l>
<l rend="; 1tab">Wat of dat wezen kan?’</l>
<l/>
<l>Men dacht, het was heur lieve man,</l>
<l rend="; 1tab">Die weêrkwam van de jacht.</l>
<l>Maar neen! het was de wreedaart Dam,</l>
<l rend="; 1tab">Die God noch Duivel acht.</l>
<l/>
<l>Zy heeft nog naauw, in allen ijl,</l>
<l rend="; 1tab">Heur bouwen aangedaan,</l>
<l>Als Adam door zijn ruiterknechts</l>
<l rend="; 1tab">Een' kring om 't Slot doet slaan.</l>
<pb n="127"/>
<l>Zy heeft den soobren avonddisch</l>
<l rend="; 1tab">Ter naauwernood gedekt,</l>
<l>Als Adam met zijn ruiterknechts</l>
<l rend="; 1tab">De buitengors betrekt.</l>
<l/>
<l>De Lady vliegt op 't poortportaal,</l>
<l rend="; 1tab">En steekt den witten vlag,</l>
<l>Of zy hem met een zoet gesprek</l>
<l rend="; 1tab">Mag brengen tot verdrag.</l>
<l/>
<l>Maar als hy de eedle Lady ziet,</l>
<l rend="; 1tab">En allen toegang dicht,</l>
<l>Bekruipt de moedwil heel zijn hart,</l>
<l rend="; 1tab">En stijgt hem in 't gezicht.</l>
<l/>
<l>‘Kom af, gy schoone vrouw, kom af!</l>
<l rend="; 1tab">Kom af, ter goeder trouw!</l>
<l>Van nacht zult gy mijn bijslaap zijn,</l>
<l rend="; 1tab">En morgen vroeg, mijn vrouw.’</l>
<l/>
<l>‘Ik koom niet af, gy booswicht, neen!</l>
<l rend="; 1tab">Ik koom, ik koom niet af.</l>
<l>Waan nooit, dat ik de trouw verbreek,</l>
<l rend="; 1tab">Die ik mijn' Egâ gaf!’</l>
<l/>
<l>‘Geef op dan 't huis, vermeetle vrouw!</l>
<l rend="; 1tab">Geef op, geef op het huis!</l>
<l>Of ik verbrand u-zelv daar in,</l>
<l rend="; 1tab">Met al uw jong gespuis.’</l>
<l/>
<l>‘Ik geef, ik geef het huis niet op,</l>
<l rend="; 1tab">Onmenschelijke Draak!</l>
<l>En, moordt ge mijn onnoozel kroost,</l>
<l rend="; 1tab">Mijn Egâ leeft ter wraak. -</l>
<pb n="128"/>
<l>Maar Glaud, reik my mijn handpistool,</l>
<l rend="; 1tab">En laad mijn jachtgeweer!</l>
<l>Doorschiet ik dezen bloedhond niet,</l>
<l rend="; 1tab">Ik heb geen kinders meer.’ -</l>
<l/>
<l>Daar stond zy op den opperwal,</l>
<l rend="; 1tab">En schoot twee kogels af:</l>
<l>Maar ach! zy mist des bloedhonds hart,</l>
<l rend="; 1tab">En treft zijn wapenstaf.</l>
<l/>
<l>‘Brengt fakkels aan, roept Adam uit,</l>
<l rend="; 1tab">En zet het Slot in vlam.</l>
<l>Ik zweer, dat haar berouwen zal</l>
<l rend="; 1tab">Hetgeen zy ondernam.’</l>
<l/>
<l>[De toortsen gaan van hand tot hand,</l>
<l rend="; 1tab">En gonzen door de lucht,</l>
<l>Op 't dorre hout van wal en poort,</l>
<l rend="; 1tab">En wat verbranding ducht.</l>
<l/>
<l>Heur vlammen laten vonken na; -</l>
<l rend="; 1tab">Die vonken gloeien aan; -</l>
<l>En schichtig ziet men dezen gloed</l>
<l rend="; 1tab">Tot vlammen overgaan. -</l>
<l/>
<l>‘Waar toeft, waar toeft gy, mijn Gemaal!</l>
<l rend="; 1tab">Uw vijand zweert mijn dood.</l>
<l>Ach! waarom zijt ge nu van huis,</l>
<l rend="; 1tab">En laat my in den nood? -</l>
<l/>
<l>Waar toeft, waar toeft gy, mijn Gemaal!</l>
<l rend="; 1tab">Ik toon u hier mijn trouw:</l>
<l>En gy, gy laat my 't vuur ten prooi'!</l>
<l rend="; 1tab">Ach! red uw dierbre vrouw!]</l>
<pb n="129"/>
<l>Rep handen, haast u, trouwe Bob!</l>
<l rend="; 1tab">Ik geef u kost en huur:</l>
<l>Wat staat gy daar bewegingloos,</l>
<l rend="; 1tab">En laat my dus in 't vuur?</l>
<l/>
<l>Nog eens, rep handen, trouwe Bob!</l>
<l rend="; 1tab">Ik geef u kost en huur:</l>
<l>Wat staat gy daar bewegingloos?</l>
<l rend="; 1tab">Verweer den vestingmuur!’ -</l>
<l/>
<l>‘Gy geeft my wel de kost, Mevrouw;</l>
<l rend="; 1tab">Gy geeft my wel mijn huur: -</l>
<l>Maar ik geef my aan Adam op;</l>
<l rend="; 1tab">Ik waag my niet aan 't vuur.’ -</l>
<l/>
<l>[Het vuur dringt door; het smeult, het smookt;</l>
<l rend="; 1tab">De zwarte rook stijgt op;</l>
<l>Stijgt kringswijs by de muren op;</l>
<l rend="; 1tab">Verdikt zich om hun top.</l>
<l/>
<l>Nu is het op de boventrans</l>
<l rend="; 1tab">Niet langer uit te staan:</l>
<l>De damp tast tevens borst en long,</l>
<l rend="; 1tab">En oog en oogleên aan.</l>
<l/>
<l>De hitte van 't doordringend vuur</l>
<l rend="; 1tab">Joeg ieder van beneên:</l>
<l>De scherpe rook verteert u hier!</l>
<l rend="; 1tab">Rampzaligen! waar heen? -]</l>
<l/>
<l>Heur kleinste knaapjen schreit zich blind,</l>
<l rend="; 1tab">En jammert van de smart:</l>
<l>Ach, red my, lieve Moeder, ach!</l>
<l rend="; 1tab">De damp verstikt mijn hart. -</l>
<pb n="130"/>
<l>‘Mijn kind! dat goud u redden mocht,</l>
<l rend="; 1tab">God weet het, wat ik gaf! -</l>
<l>Maar zet u aan de zij' des winds,</l>
<l rend="; 1tab">Die waait hem van ons af.’ -</l>
<l/>
<l>- ô! Riep haar jeugdig maagdelijn,</l>
<l rend="; 1tab">Een meisjen, lief en teêr!</l>
<l>- ô! Wind me een dubblen deken om,</l>
<l rend="; 1tab">- En laat my daar in neêr! -</l>
<l/>
<l>Zy windt het wicht de dekens om,</l>
<l rend="; 1tab">En laat het daar in neêr.</l>
<l>Maar ach! het vindt een wreede dood,</l>
<l rend="; 1tab">En valt in Adams speer.</l>
<l/>
<l>ô! Vriendlijk was heur schoone mond;</l>
<l rend="; 1tab">Heur koontjen, lief gegrubt;</l>
<l>En blond, heur sierlijkgolvend hair,</l>
<l rend="; 1tab">Nu, met heur bloed bedrupt.</l>
<l/>
<l>Hy wendt haar om met de eigen speer.</l>
<l rend="; 1tab">Hoe was heur schoon verflenst!</l>
<l>‘Dit 's de eerste, sprak hy, die ik ooit</l>
<l rend="; 1tab">Weêr levend heb gewenscht.’</l>
<l/>
<l>Hy wendt haar weêr en wederom:</l>
<l rend="; 1tab">Hoe bleek was mond en kaak!</l>
<l>‘Ik wou, ik had dat lief gezicht</l>
<l rend="; 1tab">Gespaard tot zoeter wraak!’ -</l>
<l/>
<l>[Zijn hart ontroert voor d'eersten keer:</l>
<l rend="; 1tab">Hy voelt zijn boezem slaan.</l>
<l>‘Voort, brave Hopliên, voort herby!</l>
<l rend="; 1tab">Dit lijkjen hier van daan! </l>
<pb n="131"/>
<l>Voort, brave Hopliên, voort herby!</l>
<l rend="; 1tab">Dit voorspook baart my schrik:</l>
<l>Ik kan dat zacht gelaat niet zien,</l>
<l rend="; 1tab">Met dien ontzetbren blik.’ -</l>
<l/>
<l>‘Geen voorspook treft dan hem die 't vreest:</l>
<l rend="; 1tab">Uw voorspook zij uw zwaard!</l>
<l>Laat nooit van Adam zijn gezegd,</l>
<l rend="; 1tab">Dat hem een lijk vervaart!’ -</l>
<l/>
<l>Als nu de onzalige om haar hoofd</l>
<l rend="; 1tab">De vlammen op zag gaan,</l>
<l>Zoo drukt zy beî heur zoons aan 't hart,</l>
<l rend="; 1tab">En zegt: ‘Het is gedaan!’ -</l>
<l/>
<l>De bloedhond blaast zijn veldtrompet,</l>
<l rend="; 1tab">En roept: ‘Trekt af, trekt af!</l>
<l>Het Slot staat thands in volle vlam;</l>
<l rend="; 1tab">Nu heeft het wijf heur straf!’ -</l>
<l/>
<l>Maar juist toog Ridder Forbes aan,</l>
<l rend="; 1tab">En zag de bende vliên,</l>
<l>En 't Slot in lichterlaaien gloed,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo verr' zijn oog kon zien.</l>
<l/>
<l>Een doodschrik overstelpt zijn hart</l>
<l rend="; 1tab">Daar hy dien brand beoogt.</l>
<l>‘Rent voort, mijn brave Krijgsliên, rent!</l>
<l rend="; 1tab">Zoo hard gy rennen moogt!</l>
<l/>
<l>Rent voort, mijn brave knechten, voort!</l>
<l rend="; 1tab">Zoo hard gy immer kont!</l>
<l>Die de achterste der bende blijft,</l>
<l rend="; 1tab">Staat nooit weêr in mijn front!’ -</l>
<pb n="132"/>
<l rend="; 2tab">Nu rukt, nu rent men, elk om strijd,</l>
<l rend="; 3tab">En vliegt, en raakt geen land: -</l>
<l rend="; 2tab">Maar eer de voorste 't Slot bereikt,</l>
<l rend="; 3tab">Zijn vrouw en kroost verbrand. -</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Hy stampvoet, rijt zich 't kleed van een,</l>
<l rend="; 3tab">En wang en borst, aan bloed.</l>
<l rend="; 2tab">Zijn oogstraal is een bliksemstraal;</l>
<l rend="; 3tab">Zijn adem, enkel gloed.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">‘Verraders! 'k leg mijn hoofd niet neêr,</l>
<l rend="; 3tab">Eer ik u achterhaal,</l>
<l rend="; 2tab">En my dit ijslijk gruwelstuk</l>
<l rend="; 3tab">Met al uw bloed betaal!’</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Hy vliegt des booswichts bende na</l>
<l rend="; 3tab">En haalt hem woedende in.</l>
<l rend="; 2tab">En straks doorboort hy 's monsters hart,</l>
<l rend="; 3tab">En wreekt zijn huisgezin.</l>
<l/>
<l><hi rend="spat">Richmont</hi>.</l>
<l rend="; 1tab">1795.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="133"/>
<head rend="h3"><xptr to="a133"/>Bryan en Pereene.<note n="1" place="end"/><note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 124.</note></head>
<lg type="poem">
<l>De wind blies flaauwtjens uit het Oost,</l>
<l rend="; 1tab">Het vaartuig kon niet voort:</l>
<l>Bryan besloot, en kroop door 't wand,</l>
<l rend="; 1tab">En gaf zich over boord.</l>
<l/>
<l>Pereene, een Peruaansche maagd,</l>
<l rend="; 1tab">Verbeidt hem aan de kust:</l>
<l>Zy, lang meestresse van zijn hart!</l>
<l rend="; 1tab">Zijn boezem had geen rust.</l>
<l/>
<l>Een lang, lang jaar, een maand, een dag,</l>
<l rend="; 1tab">Hield in Euroop hem op:</l>
<l>Geen uur vergat hy zijn Pereen;</l>
<l rend="; 1tab">Geen enklen harteklop.</l>
<l/>
<l>Bryan was rijzig, sterk, en kloek,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn jeugdig oog, vol gloed.</l>
<l>Zijn houding was bevallig fier;</l>
<l rend="; 1tab">Zijn stem, innemend zoet.</l>
<l/>
<l>Maar hoe zijn lieve bruid geschetst</l>
<l rend="; 1tab">In heure aanminnigheên?</l>
<l>Euroop zag zeldzaam zoo veel schoons:</l>
<l rend="; 1tab">Ook hier was 't ongemeen.</l>
<l/>
<l>Heur vlechten dartlen om heur hals,</l>
<l rend="; 1tab">Als ranken om hun stam.</l>
<l>Heur kaak doorstraalt een applenblos;</l>
<l rend="; 1tab">Heur oog, een zachte vlam.</l>
<pb n="134"/>
<l>Zoo dra zy 't welkoom schip verneemt,</l>
<l rend="; 1tab">Smijt zy heur rouwkleed af;</l>
<l>En vliegt naar 't palmboomrijke strand,</l>
<l rend="; 1tab">Waar hy haar eerst begaf.</l>
<l/>
<l>Daar staat zy vol van ongeduld,</l>
<l rend="; 1tab">In 't zeegroen sluierkleed;</l>
<l>En staroogt, hoe de vlugge knaap</l>
<l rend="; 1tab">Het golvend water kneedt.</l>
<l/>
<l>Haar hand ontplooit een zijden doek,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn afscheidsgift aan haar!</l>
<l>Die aanblik geeft hem dubble kracht</l>
<l rend="; 1tab">In 't klieven van de baar.</l>
<l/>
<l>Het strand, van heur gespelen vol,</l>
<l rend="; 1tab">Weêrgalmt van vreugdgeschal;</l>
<l>En hy, hy zwemt op 't juichen toe,</l>
<l rend="; 1tab">En raakt alreeds den wal.</l>
<l/>
<l>Zy ijlt met open arm en hart</l>
<l rend="; 1tab">Zijn kussen te gemoet',</l>
<l>Als (ach!) een haai hem 't lijf doorsnijdt;</l>
<l rend="; 1tab">En de oever drinkt zijn bloed.</l>
<l/>
<l>Hy gilt! zijn helft ontspringt den vloed,</l>
<l rend="; 1tab">En spartelt nog op 't land:</l>
<l>En de andre vindt een levend graf</l>
<l rend="; 1tab">In 's roofdiers ingewand.</l>
<l/>
<l>Schiet toe, ô Maagden! ijlings toe!</l>
<l rend="; 1tab">Schept water uit de vliet!</l>
<l>De schoone zwijmt, en zijgt daar neêr -</l>
<l rend="; 1tab">Maar neen! het baat haar niet.</l>
<pb n="135"/>
<l rend="; 3tab">ô Legt het teêr en maagdlijk lijk</l>
<l rend="; 4tab">In zuivere aard ter rust'.</l>
<l rend="; 3tab">En strooit er frissche bloemtjens op,</l>
<l rend="; 4tab">De schoonste van de kust!</l>
<l/>
<l rend="; 3tab">En schenkt by elke nieuwe Lent',</l>
<l rend="; 4tab">Een kransjen aan heur asch!</l>
<l rend="; 3tab">Zoo treffe u nooit het deerlijk lot,</l>
<l rend="; 4tab">Dat haar beschoren was!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab"><hi rend="spat">Glukstad</hi>.</l>
<l rend="; 2tab">1795.</l>
<l/>
<l>Naar het Engelsch.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Sayavedra.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 127.</note>
<lb/>(Uit het Spaansch.)</head>
<lg type="poem">
<l>Frissche stroomen, frissche stroomen,</l>
<l rend="; 1tab">Die daar bruischend zeewaart snelt!</l>
<l>Hoeveel lijken voert gy mede,</l>
<l rend="; 1tab">Door het moordend zwaard geveld!</l>
<l/>
<l>Aan de groenbewassen zoomen</l>
<l rend="; 1tab">Van uw golvend waterspoor,</l>
<l>Viel zoo menig bloedig treffen</l>
<l rend="; 1tab">Tusschen Moor en Christen voor.</l>
<l/>
<l>Legerhoofden, Vorsten, Graven,</l>
<l rend="; 1tab">Bogen hier het roemrijk hoofd:</l>
<l>Hier, de glans van Spanjes adel,</l>
<l rend="; 1tab">In heur opgang uitgedoofd!</l>
<pb n="136"/>
<l>Hier viel ook de brave Alonzo,</l>
<l rend="; 1tab">Overdekt met bloed en roem:</l>
<l>Hier de dappere Urdiales,</l>
<l rend="; 1tab">Vroeggeknotte Lentebloem!</l>
<l/>
<l>Dwars door 's vijands ruiterdrommen</l>
<l rend="; 1tab">Baant Saâvedra zich een wijk.</l>
<l>In Sevillaas vest geboren,</l>
<l rend="; 1tab">Was geen Ridder hem gelijk.</l>
<l/>
<l>By de Moorsche Veldstandaarden</l>
<l rend="; 1tab">Vond zich een Afvalleling,</l>
<l>Die zijn Heiland had verlochend,</l>
<l rend="; 1tab">En de Moorsche wet ontfing.</l>
<l/>
<l>Dees herkent hem, houdt hem staande</l>
<l rend="; 1tab">Door dit bloedige verwijt:</l>
<l>‘Sta, Saâvedra! sta, onëedle,</l>
<l rend="; 1tab">Waarom vliedt gy uit den strijd?</l>
<l/>
<l>'k Ken u -: 'k zag u menigmalen</l>
<l rend="; 1tab">Op Sevillaas wapenplein</l>
<l>Lansen met de Ridders breken,</l>
<l rend="; 1tab">Fier op uwen kostbren trein.</l>
<l/>
<l>'k Ken uw huis; uw grijzen vader;</l>
<l rend="; 1tab">En uw Klaraas hooge borst.</l>
<l>'k Heb u duurvervloekte keten</l>
<l rend="; 1tab">Zeven jaar als slaaf getorscht.</l>
<l/>
<l>Thands zult gy de mijne dragen;</l>
<l rend="; 1tab">(Dit verleen' my Gods Profeet!)</l>
<l>En gy zult van my verduren,</l>
<l rend="; 1tab">Wat ge my verduren deedt.’ -</l>
<pb n="137"/>
<l rend="; 2tab">Op die woorden drijft Saâvedra</l>
<l rend="; 3tab">Hem een oogstraal toe, vol gloed:</l>
<l rend="; 2tab">Hy den Held, een Moorschen jachtpijl,</l>
<l rend="; 3tab">Maar die neêrvalt voor zijn voet.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Wisser raamt de held zijn slagen;</l>
<l rend="; 3tab">Splijt zijns 's vijands hoofd door 't zwaard;</l>
<l rend="; 2tab">En de blaffer ploft met eenen</l>
<l rend="; 3tab">Spraak- en levenloos ter aard'. -</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Daadlijk valt een vloed van Mooren</l>
<l rend="; 3tab">Hem van alle kanten aan.</l>
<l rend="; 2tab">Duizend sneuvlen van zijn degen,</l>
<l rend="; 3tab">Tot de krachten hem vergaan.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Echter staat hy, onverschrokken,</l>
<l rend="; 3tab">Tegen zijn bespringers pal.</l>
<l rend="; 2tab">Van zijn stortend ros begeven,</l>
<l rend="; 3tab">Maakt hy zich dat lijk ten wal.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Hoe verwoed op één gedrongen,</l>
<l rend="; 3tab">Breekt hy nog hun benden door:</l>
<l rend="; 2tab">Maar zijn kniën wagglen, zinken,</l>
<l rend="; 3tab">Van het bloed dat hy verloor.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Eindlijk, by een steilen heuvel,</l>
<l rend="; 3tab">Zijgt de Ridder zielloos neêr.</l>
<l rend="; 2tab">Maar zijn naam bleef eeuwig leven;</l>
<l rend="; 3tab">Eeuwig, zijn verkregen eer!</l>
<l><hi rend="spat">Hamburg</hi>.</l>
<l rend="; 1tab">1795.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="138"/>
<head rend="h3">De monnik.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 147.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Daar ging een Monnik langs het veld</l>
<l rend="; 1tab">En prevelde zijn beden;</l>
<l>Met een kwam daar, in Pelgrims dosch,</l>
<l rend="; 1tab">Een Jonkvrouw aangetreden.</l>
<l/>
<l>‘Eerwaarde Vader, wie gy zijt,</l>
<l rend="; 1tab">(Dus sprak zy) wees gegroet!</l>
<l>Zeg, hebt gy aan uw biechtgestoelt'</l>
<l rend="; 1tab">Mijn Minnaar ook ontmoet?’ -</l>
<l/>
<l>Waar is uw Minnaar kenbaar aan,</l>
<l rend="; 1tab">Of ik hem had ontmoet? -</l>
<l>‘Aan Pelgrimsstaf en zandelschoen,</l>
<l rend="; 1tab">En schelpen aan den hoed.</l>
<l/>
<l>Maar boven al aan 't frisch gelaat,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo zedig als oprecht;</l>
<l>Zijn helderblaauw innemend oog,</l>
<l rend="; 1tab">En losse blonde vlecht.’</l>
<l/>
<l>Ach, Jonkvrouw! die is dood en weg!</l>
<l rend="; 1tab">Naar beter wareld heen.</l>
<l>Zijn hoofd ligt op een groene zoô;</l>
<l rend="; 1tab">Zijn voeten, aan een steen.</l>
<l/>
<l>Hy kwijnde een poos in dit mijn kluis,</l>
<l rend="; 1tab">Maar raakte haast in 't graf;</l>
<l>Steeds schreiende om een schoone Maagd,</l>
<l rend="; 1tab">Die hem geen weêrmin gaf.</l>
<pb n="139"/>
<l>Zes knaapjens droegen hem daar heen,</l>
<l rend="; 1tab">Met onbedekt gelaat.</l>
<l>En menig traan vloot op zijn lijk,</l>
<l rend="; 1tab">Waar ginds dat kruis op staat. -</l>
<l/>
<l>‘Zoo zijt gy dood, gy, liefste op aard!</l>
<l rend="; 1tab">Naar beter wareld heen!</l>
<l>En zeegt ge dus om my in 't graf!</l>
<l rend="; 1tab">ô Breek dan, hart van steen!’ -</l>
<l/>
<l>ô Ween niet, Jonkvrouw, ween zoo niet!</l>
<l rend="; 1tab">Ik bid u, ween zoo niet!</l>
<l>Zoek geestelijken troost in 't leed,</l>
<l rend="; 1tab">En matig uw verdriet! -</l>
<l/>
<l>‘Ach, vader! spreek my van geen troost!</l>
<l rend="; 1tab">Mijn smart heeft grond genoeg.</l>
<l>Ik ben den liefsten minnaar kwijt,</l>
<l rend="; 1tab">Die ooit om weêrmin vroeg.</l>
<l/>
<l>Helaas! om uw bedroefd verlies</l>
<l rend="; 1tab">Treur ik mijn leven af.</l>
<l>Om u wenschte ik het licht alleen:</l>
<l rend="; 1tab">Om u wensch ik het graf.’ -</l>
<l/>
<l>Neen, schrei niet, Jonkvrouw, schrei niet meer!</l>
<l rend="; 1tab">Gy doet uw jeugd te kort.</l>
<l>Het schreien geeft de bloem niet weêr,</l>
<l rend="; 1tab">Die eenmaal is verdord.</l>
<l/>
<l>De vreugd is vluchtig als een droom;</l>
<l rend="; 1tab">Zou droefheid eeuwig zijn?</l>
<l>Treur niet om 't geen geen rugkeer heeft:</l>
<l rend="; 1tab">Dat meerdert slechts de pijn. -</l>
<pb n="140"/>
<l>‘Ach, goede Vader! spreek zoo niet!</l>
<l rend="; 1tab">Mijn droefheid is te groot.</l>
<l>Nu hy om my gestorven is,</l>
<l rend="; 1tab">Strekt schreien my voor brood.</l>
<l/>
<l>Ach! zie ik hem dan nimmer weêr?</l>
<l rend="; 1tab">Hem nimmer, nimmer weêr?</l>
<l>Ach neen! daar ligt hy in zijn graf!</l>
<l rend="; 1tab">Daar is, daar is geen keer!</l>
<l/>
<l>Wat roos beschaamde zijn gelaat!</l>
<l rend="; 1tab">Wat hart, zijn edel hart!</l>
<l>En ach! daar ligt hy thands in 't graf!</l>
<l rend="; 1tab">Onheelbaar is mijn smart!’ -</l>
<l/>
<l>ô Zucht niet, Jonkvrouw, zucht niet meer:</l>
<l rend="; 1tab">De min was steeds bedrog;</l>
<l>De minnaars, steeds veranderlijk;</l>
<l rend="; 1tab">En zoo, zoo is het nog.</l>
<l/>
<l>Zoo gy hem weêrmin hadt getoond,</l>
<l rend="; 1tab">Hy had u ras veracht:</l>
<l>Zoo lang 't geboomte bladers droeg,</l>
<l rend="; 1tab">Was dus het gantsch geslacht. -</l>
<l/>
<l>‘Neen, goede Vader, spreek zoo niet,</l>
<l rend="; 1tab">Te billijk is mijn rouw:</l>
<l>Mijn Minnaar had het trouwste hart;</l>
<l rend="; 1tab">Was onverwrikbaar trouw.</l>
<l/>
<l>En zijt gy dood, Trouwhartigste!</l>
<l rend="; 1tab">Om my, de prooi van 't graf! -</l>
<l>Vaarwel dan maagschap, huis, en land!</l>
<l rend="; 1tab">Ik leg dit kleed nooit af.</l>
<pb n="141"/>
<l>Voor eeuwig wil ik Pelgrim zijn,</l>
<l rend="; 1tab">En dolen, zonder rust,</l>
<l>Van land tot land, van oord tot oord,</l>
<l rend="; 1tab">Van oost- tot avondkust.</l>
<l/>
<l>Maar eerst op mijns geliefden graf</l>
<l rend="; 1tab">Mijn moede leên gestrekt!</l>
<l>En eerst het dierbaar stof gekust,</l>
<l rend="; 1tab">Dat zijn gebeente dekt!’ -</l>
<l/>
<l>Blijf, schoone Jonkvrouw, blijf! hou stand!</l>
<l rend="; 1tab">En zet u eerst wat neêr.</l>
<l>Zie hoe de wind de hagen schudt!</l>
<l rend="; 1tab">Het wordt een bijster weêr.</l>
<l/>
<l>‘Ach, heilig Vader, laat het zijn!</l>
<l rend="; 1tab">Ach, hou my slechts niet op!</l>
<l>Geen onweêr vaagt mijn misdrijf af,</l>
<l rend="; 1tab">Geen wind of regendrop.’ -</l>
<l/>
<l>Blijf echter, schoone! keer te rug,</l>
<l rend="; 1tab">En droog die tranen vrij!</l>
<l>Zie hier uw trouwen Minnaar weêr,</l>
<l rend="; 1tab">In dezen graauwen pij! -</l>
<l/>
<l>Ik nam, in hopelooze min,</l>
<l rend="; 1tab">Mijn toevlucht tot dit kleed;</l>
<l>En had my hier het eind bestemd</l>
<l rend="; 1tab">Van leven en van leed.</l>
<l/>
<l>Mijn proefjaar is bijna volënd</l>
<l rend="; 1tab">By deze Broederschap:</l>
<l>Maar gunt ge my uw weêrmin nog,</l>
<l rend="; 1tab">Vaarwel dan kleed en kap! -</l>
<pb n="142"/>
<l rend="; 1tab">‘Vaarwel dan hoed en Pelgrimsstaf!</l>
<l rend="; 2tab">En droefheid! en geween!</l>
<l rend="; 1tab">Nu ik u weêrgevonden heb,</l>
<l rend="; 2tab">Scheidt niets ons ooit van een!’</l>
<l/>
<l>1796.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">De kluizenaar.<note n="*" place="foot">Mengelpoezy II, 152.</note></head>
<lg type="poem">
<l>‘Gy, Kluiznaar, die daar voor my treedt,</l>
<l rend="; 1tab">Ik bid u, hou wat stand,</l>
<l>En wijs my 't voetpad naar 't gehucht,</l>
<l rend="; 1tab">Waar 't gindsche toortslicht brandt.</l>
<l/>
<l>'k Dool hier de onoverzienbre hei</l>
<l rend="; 1tab">Al hijgende op en neêr,</l>
<l>Die elken voetstap zich verlengt;</l>
<l rend="; 1tab">En heb geen adem meer.’ -</l>
<l/>
<l>‘Mijn zoon (dus roept de Kluiznaar uit),</l>
<l rend="; 1tab">Ga op dat licht niet af.</l>
<l>Dat schijnsel wijkt steeds voor u heen,</l>
<l rend="; 1tab">En voerde u naar uw graf.</l>
<l/>
<l>Maar hier, hier staat mijn needrig kluis</l>
<l rend="; 1tab">Steeds open voor den nood;</l>
<l>En, 'k geef het met een Christen hart,</l>
<l rend="; 1tab">Al is mijn deel niet groot.</l>
<l/>
<l>Neem daar uw intrek voor den nacht,</l>
<l rend="; 1tab">En deel, indien 't u lust,</l>
<l>Mijn strooien leger, schralen disch,</l>
<l rend="; 1tab">En storelooze rust.</l>
<pb n="143"/>
<l>Ik heb geen slachtvee in de wei,</l>
<l rend="; 1tab">Maar gruw van moord en bloed:</l>
<l>Die steeds om Gods genade smeekt,</l>
<l rend="; 1tab">Heeft nooit een wreed gemoed.</l>
<l/>
<l>Maar 'k gaâr my van het milde veld</l>
<l rend="; 1tab">En d' een' of andren boom</l>
<l>Een schuldloos maal van moes en ooft,</l>
<l rend="; 1tab">Met water uit den stroom.</l>
<l/>
<l>Dus, Pelgrim, kom, vergeet uw leed!</l>
<l rend="; 1tab">'t Is dwaasheid, wat ons schort.</l>
<l>'t Is weinig, wat een mensch behoeft,</l>
<l rend="; 1tab">En, Hemel! voor hoe kort!’ -</l>
<l/>
<l>Als frissche daauw viel 's Kluiznaars taal</l>
<l rend="; 1tab">Op 's Pelgrims zwoegend hart.</l>
<l>Met zedig buigen neemt hy 't aan,</l>
<l rend="; 1tab">En volgt hem, gants verward.</l>
<l/>
<l>In 't eenzaamst van de wildernis</l>
<l rend="; 1tab">Stond de afgelegen stulp:</l>
<l>Behoeftigen tot toeverlaat;</l>
<l rend="; 1tab">Verdoolden tot behulp.</l>
<l/>
<l>Geen schat, die onder 't biezen dak</l>
<l rend="; 1tab">Bewaring noodig had!</l>
<l>De deur, waar door men binnen kwam</l>
<l rend="; 1tab">Ging open met een lat.</l>
<l/>
<l>Terwijl de Wandlaar zit en peinst,</l>
<l rend="; 1tab">Verdiept in droefenis,</l>
<l>Steekt de eigenaar zijn haardvuur aan,</l>
<l rend="; 1tab">En dekt zijn avonddisch.</l>
<pb n="144"/>
<l>Hy legt zijn' gast de veldvrucht voor;</l>
<l rend="; 1tab">En saust zijn slecht onthaal</l>
<l>Met vriendlijk oog, en heuschen mond,</l>
<l rend="; 1tab">En gulle hartetaal.</l>
<l/>
<l>Nu brengt hy ernst en stichting by;</l>
<l rend="; 1tab">Dan noodigt hy tot vreugd,</l>
<l>En paart vernuft en wetenschap</l>
<l rend="; 1tab">Met kortswijl van de jeugd.</l>
<l/>
<l>De huiskat dartelt om hen heen,</l>
<l rend="; 1tab">En krabbelt langs den muur:</l>
<l>De krekel piept in 't haardsteĥol;</l>
<l rend="; 1tab">De mutsert kraakt in 't vuur.</l>
<l/>
<l>Maar niets vermocht in 't minste deel</l>
<l rend="; 1tab">Op 's vreemdlings blijkbre smart.</l>
<l>Zijn tranen vloten tegens dank</l>
<l rend="; 1tab">Van 't volgekropte hart.</l>
<l/>
<l>De Kluiznaar ziet den brakken stroom,</l>
<l rend="; 1tab">Die in zijne oogen zwelt.</l>
<l>‘Wat is er, jongman (roept hy uit),</l>
<l rend="; 1tab">Dat u zoo hevig kwelt?</l>
<l/>
<l>Verdreef u 't ongelijk misschien</l>
<l rend="; 1tab">Uit staat, en erflijk goed? -</l>
<l>Betreurt ge een afgestorven vriend? -</l>
<l rend="; 1tab">Een wreedversmaden gloed? -</l>
<l/>
<l>Helaas! de lust van schat en staat</l>
<l rend="; 1tab">Is nietig, ras voorby,</l>
<l>En die aan nietigheden hangt,</l>
<l rend="; 1tab">Nog nietiger dan zy.</l>
<pb n="145"/>
<l>En wat is vriendschap dan een naam!</l>
<l rend="; 1tab">Een droom, die niet bestaat!</l>
<l>Een schim, die welvaart vergezelt,</l>
<l rend="; 1tab">Maar rampspoed weenen laat!</l>
<l/>
<l>En liefde is nog veel ijdler klank,</l>
<l rend="; 1tab">Waar dartelheid meê speelt.</l>
<l>Noch nimmer dan in 't nest gezien,</l>
<l rend="; 1tab">Waar in de tortel kweelt.</l>
<l/>
<l>Ach! schaam u, lieve jongeling!</l>
<l rend="; 1tab">Veracht die u veracht!</l>
<l>En smoor een dwazen boezemgloed,</l>
<l rend="; 1tab">Waar meê een meisjen lacht!’ -</l>
<l/>
<l>Zoo sprak hy met een zachten lach;</l>
<l rend="; 1tab">Maar onder dit vertoog,</l>
<l>Verraadt een Maagdelijke blos</l>
<l rend="; 1tab">Den Pelgrim aan zijn oog.</l>
<l/>
<l>Verbaasd beschouwt hy 't morgenrood</l>
<l rend="; 1tab">In al zijn heerlijkheid,</l>
<l>Op schoonheên, die hy thans ontwaart,</l>
<l rend="; 1tab">Gelijk een waas, verspreid.</l>
<l/>
<l>De volle boezem, 't schuchter oog,</l>
<l rend="; 1tab">'t Tuigt alles van bedrog;</l>
<l>De vreemde blijkt een vrouw te zijn!</l>
<l rend="; 1tab">Hy ziet, en twijfelt nog.</l>
<l/>
<l>‘Helaas! (dus barst zy weenende uit)</l>
<l rend="; 1tab">Vergeef my, ô vergeef,</l>
<l>Het geen een droeve vreemde maagd,</l>
<l rend="; 1tab">In heuren nood misdreef!</l>
<pb n="146"/>
<l>Vergeef, zoo ze in 't gewijd verblijf,</l>
<l rend="; 1tab">Waar gy en Godvrucht woont,</l>
<l>D' onheilgen voetstap heeft gezet;</l>
<l rend="; 1tab">Uw gastvrij dak gehoond!</l>
<l/>
<l>Heb deernis met een jonge bloem,</l>
<l rend="; 1tab">Door liefde gants ontzind;</l>
<l>Die wijd en heinde zoekt naar rust,</l>
<l rend="; 1tab">En niet dan wanhoop vindt!</l>
<l/>
<l>Mijn vader woont aan d' arm der Twijn,</l>
<l rend="; 1tab">En is een man van stand.</l>
<l>Zijn schatten waren my bestemd,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn eenig huwlijkspand.</l>
<l/>
<l>Een reeks van minnaars zonder tal</l>
<l rend="; 1tab">Hield by hem om my aan,</l>
<l>En roemde me om bevalligheên,</l>
<l rend="; 1tab">Die ik my voor liet staan.</l>
<l/>
<l>Zy voelden, of zy veinsden min,</l>
<l rend="; 1tab">En booden rang en schat;</l>
<l>Maar Edwin was het, hy-alleen,</l>
<l rend="; 1tab">Die my getroffen had.</l>
<l/>
<l>By hem was staat noch overvloed,</l>
<l rend="; 1tab">Noch uiterlijk gebral.</l>
<l>Verdienste was zijn gantsche schat:</l>
<l rend="; 1tab">En dit was my 't Heelal.</l>
<l/>
<l>Geen hart van 't bloemtjen dat ontluikt,</l>
<l rend="; 1tab">Geen daauw, wanneer hy daalt,</l>
<l>Wier onbesmette zuiverheid</l>
<l rend="; 1tab">By 't hart van Edwin haalt.</l>
<pb n="147"/>
<l>Doch zoo en daauw en bloesem schoon,</l>
<l rend="; 1tab">Maar onbestendig, zijn;</l>
<l>Dat schoon was Edwins deel, helaas!</l>
<l rend="; 1tab">Dat onbestendig, mijn!</l>
<l/>
<l>Want, ijdel op mijn Minn'renstoet,</l>
<l rend="; 1tab">Weêrstreefde ik aan mijn hart;</l>
<l>En schoon zijn vlam my innig trof,</l>
<l rend="; 1tab">Nog spotte ik met zijn smart.</l>
<l/>
<l>Tot hy, verpletterd door mijn smaad,</l>
<l rend="; 1tab">Me aan 't knagen overliet,</l>
<l>Een afgelegen oord betrok,</l>
<l rend="; 1tab">En omkwam van verdriet.</l>
<l/>
<l>Mijne is de schuld, en 't leed daarvan!</l>
<l rend="; 1tab">'k Wil boeten voor zijn leed,</l>
<l>En zoeken 't oord dat Edwin vond,</l>
<l rend="; 1tab">En doen wat Edwin deed.</l>
<l/>
<l>Daar scheur ik 't hart van wanhoop op,</l>
<l rend="; 1tab">En leg my neêr, en sneef.</l>
<l>Zie daar, wat hy om my bestond!</l>
<l rend="; 1tab">Wat ik hem schuldig bleef!’ -</l>
<l/>
<l>‘Verhoê dit, Hemel!’ roept terstond</l>
<l rend="; 1tab">De Kluiznaar gillende uit,</l>
<l>En drukt haar trillende aan zijn borst,</l>
<l rend="; 1tab">Met sprakeloos geluid.</l>
<l/>
<l>De schoone schrikt, en wringt zich los,</l>
<l rend="; 1tab">En siddert als een blad.</l>
<l>'t Was Edwin, 't was haar Edwin-zelf,</l>
<l rend="; 1tab">Die haar in de armen had.</l>
<pb n="148"/>
<l rend="; 1tab">‘Mijne Angelina! zie my aan!</l>
<l rend="; 2tab">Mijn ziel, mijn zielsgodin!</l>
<l rend="; 1tab">Zie hier uw eigen Edwin weêr,</l>
<l rend="; 2tab">Hergeven aan uw min!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">ô Laat me u kleven aan dit hart</l>
<l rend="; 2tab">In volle zaligheid!</l>
<l rend="; 1tab">En scheur' die Macht ons nooit van een,</l>
<l rend="; 2tab">Die u te mywaart leidt!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Neen, nimmer scheidt ons iets van een!</l>
<l rend="; 2tab">Na dezen oogenblik</l>
<l rend="; 1tab">Is, dat uw jongste snik zal zijn,</l>
<l rend="; 2tab">Ook Edwins jongste snik!’</l>
<l/>
<l>1796.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<interpGrp>
<interp type="primair" value="landh001"/>
</interpGrp>
<head rend="h3">De heer van Landhorst.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 160.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Op gindschen heuvel staat een slot,</l>
<l rend="; 1tab">Met transen hoog gebouwd;</l>
<l>Daar waait een Liebaart van den top;</l>
<l>Daar woont de Heer van Landhorst op,</l>
<l rend="; 1tab">Een Ridder, kloek en stout.</l>
<l/>
<l>Dees Ridder rees voor dag en daauw,</l>
<l rend="; 1tab">En, wandlende op den wal,</l>
<l>Daar 't al nog lag in diepen slaap,</l>
<l>Verneemt hy Geertes Edelknaap,</l>
<l rend="; 1tab">Aanhupplend door het dal.</l>
<pb n="149"/>
<l>De Jonker wenkt hem toe van verr',</l>
<l rend="; 1tab">En ijlt hem in 't gemoet,</l>
<l>En, bruischend van verliefde hoop,</l>
<l>Genaakt en stuit hem in zijn loop,</l>
<l rend="; 1tab">Naby des heuvels voet. -</l>
<l/>
<l>‘Gy, Paadje (zegt hy), wees gegroet!</l>
<l rend="; 1tab">Gy Paadje, wees gegroet!</l>
<l>ô Meld my, hoe mijn schoone vaart,</l>
<l>Mijn eenigste belang op aard,</l>
<l rend="; 1tab">En wat ge brengt voor goed?’ -</l>
<l/>
<l>‘Ik breng geen goed, Heer Ridder, neen!</l>
<l rend="; 1tab">Mijn Jonkvrouw zit en schreit.</l>
<l>Zy schreit om d' onverzoenbren haat,</l>
<l>Die beider hart op tranen staat,</l>
<l rend="; 1tab">En u haar huis ontzeidt.</l>
<l/>
<l>Deez' zijden draagband zendt zy u,</l>
<l rend="; 1tab">Van duizend tranen nat;</l>
<l>En smeekt, dat gy haar niet vergeet,</l>
<l>Die ge eenmaal, tot u-beider leed,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo teêr hebt lief gehad.</l>
<l/>
<l>Deez' gouden hoepring zendt zy u</l>
<l rend="; 1tab">Ten jongsten minnepand';</l>
<l>En smeekt, dat gy dien dragen moogt</l>
<l>(Daar 't noodlot anders niet gedoogt)</l>
<l rend="; 1tab">Wanneer zy rust in 't zand.</l>
<l/>
<l>Want ach! heur boezem barst van smart</l>
<l rend="; 1tab">En kent geen leven meer;</l>
<l>Want morgen maakt de dag haar vrouw</l>
<l>Door de allerhatelijkste Trouw;</l>
<l rend="; 1tab">En nimmer ziet ze u weêr.</l>
<pb n="150"/>
<l>Haar vader geeft haar Jonker Jobst</l>
<l rend="; 1tab">Van 't overzeesche strand.</l>
<l>En morgen, eer de middag daalt,</l>
<l>Is de akelige stond bepaald;</l>
<l rend="; 1tab">Dan geeft zy hem de hand.’ -</l>
<l/>
<l>‘Vlieg ijlings heen, klein knaapjen, vlieg!</l>
<l rend="; 1tab">En groet uw Edelvrouw.</l>
<l>En geef haar moed in tongeval,</l>
<l>En zeg, dat ik haar redden zal</l>
<l rend="; 1tab">Van die gehate Trouw.</l>
<l/>
<l>Vlieg ijlings heen, klein knaapjen, vlieg!</l>
<l rend="; 1tab">En zeg de Jonkvrouw aan,</l>
<l>Zoo slechts de moed haar niet ontvall',</l>
<l>Dat haar heur Ridder redden zal,</l>
<l rend="; 1tab">Of in heur dienst vergaan.</l>
<l/>
<l>Ga, zeg haar, kleine Paadje, zeg,</l>
<l rend="; 1tab">Dat zy my deze nacht,</l>
<l>Het ga my hoe het moog vergaan,</l>
<l>Voor 't eerste kraaien van den haan,</l>
<l rend="; 1tab">Aan hare venster wacht'!’ -</l>
<l/>
<l>De Paadje huppelt, vliegt, en rent,</l>
<l rend="; 1tab">En rust of pleistert niet,</l>
<l>Voor dat hy in heur slaapvertrek,</l>
<l>In heet verlangen naar 't gesprek,</l>
<l rend="; 1tab">De Jonkvrouw wederziet.</l>
<l/>
<l>Hy knielt, en zegt: ‘ô Edelvrouw!</l>
<l rend="; 1tab">Uw Ridder kust uw hand.</l>
<l>Zijn boezem deelt in uwe pijn;</l>
<l>Van nacht zal hy aan 't venster zijn</l>
<l rend="; 1tab">Tot uwen onderstand!’ -</l>
<pb n="151"/>
<l>De dag gaat om, de nacht valt neêr:</l>
<l rend="; 1tab">'t Slaapt alles vast op 't Slot;</l>
<l>Alleen de schoone Geerte waakt,</l>
<l>En siddert voor den dag die naakt,</l>
<l rend="; 1tab">En jammert om heur lot.</l>
<l/>
<l>Op eens verneemt zy 's Ridders stem,</l>
<l rend="; 1tab">Die fluistert uit de gracht:</l>
<l>‘Sta op, sta op, schoon vrouwelijn!</l>
<l>Betoon u thands getrouw te zijn!</l>
<l rend="; 1tab">Ik ben het, dien gy wacht.</l>
<l/>
<l>Sta op, sta op, schoon vrouwelijn!</l>
<l rend="; 1tab">Bestijg dit schoon genet!</l>
<l>Gebruik de stond die 't lot ons gaf;</l>
<l>En klim by deze koordleer af,</l>
<l rend="; 1tab">Eer iemand ons verlett'.’ -</l>
<l/>
<l>‘Ach neen, geliefde Ridder, neen!</l>
<l rend="; 1tab">Ach neen, dat durf ik niet.</l>
<l>Wat wordt, wat wordt er van mijn eer,</l>
<l>(De Maagdenroem is schrikbaar teêr)</l>
<l rend="; 1tab">Indien ik met u vlied?’ -</l>
<l/>
<l>‘Wat schroomt gy in uws Ridders schuts?</l>
<l rend="; 1tab">Of ben ik u verdacht?</l>
<l>Ai, maak my meester van uw lot:</l>
<l>Ik breng u naar mijn Moeders Slot,</l>
<l rend="; 1tab">Waar ons de Priester wacht.’ -</l>
<l/>
<l>‘Mijn vader is een oud Baron,</l>
<l rend="; 1tab">Vol moeds op zijn geslacht.</l>
<l>Wat ware 't, zoo zijn Dochters vlucht,</l>
<l>Vergiftigd door een boos gerucht,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn huis in opspraak bracht</l>
<pb n="152"/>
<l>Voorzeker had hy rust noch duur,</l>
<l rend="; 1tab">En nutte spijs noch vocht;</l>
<l>Tot dat hy in verhitten moed,</l>
<l>In uwen laatsten druppel bloed</l>
<l rend="; 1tab">Dien schandvlek wasschen mocht.’ -</l>
<l/>
<l>‘ô! Zat ge slechts in dezen zaâl,</l>
<l rend="; 1tab">Mijn schoone Jonkvrouw, ach!</l>
<l>Ik vreesde voor geens vaders haat,</l>
<l>Noch wat de dolle wraak bestaat,</l>
<l rend="; 1tab">Hoe veel haar drift vermag!</l>
<l/>
<l>ô Waart ge slechts in dezen zaâl,</l>
<l rend="; 1tab">En in de ruime locht!</l>
<l>Ik lachte met uws vaders haat,</l>
<l>En wat de razerny bestaat;</l>
<l rend="; 1tab">Het ging dan zoo het mocht!’ -</l>
<l/>
<l>De schoone zucht, de schoone schreit:</l>
<l rend="; 1tab">Haar handtjen trilt en beeft.</l>
<l>Zy daalt; zy aarzelt; schrikt; houdt stand: -</l>
<l>In 't eind, hy vat die blanke hand,</l>
<l rend="; 1tab">Die in de zijne kleeft.</l>
<l/>
<l>Hy leidt haar van de ladder af;</l>
<l rend="; 1tab">Ziet ongerust in 't rond;</l>
<l>Verbergt het geen zijn ziel benart;</l>
<l>En drukt haar driemaal aan zijn hart,</l>
<l rend="; 1tab">En kust haar bleeken mond.</l>
<l/>
<l>Haar oogen stroomen als een bron</l>
<l rend="; 1tab">Op 't luchtig reisgewaad:</l>
<l>Geluid of woorden vindt zy niet:</l>
<l>Heur kmën wagglen als een riet,</l>
<l rend="; 1tab">En knikken daar zy staat.</l>
<pb n="153"/>
<l>Hy heft haar op een schoon genet,</l>
<l rend="; 1tab">En stijgt zijn lijfpaard op,</l>
<l>Het snelste, dat hy ooit beklom!</l>
<l>En hangt zijn zilvren horen om,</l>
<l rend="; 1tab">En - flux in vol galop! -</l>
<l/>
<l>Dit hoorde, kuchende in heur bed,</l>
<l rend="; 1tab">De Jonkvrouws oude Min,</l>
<l>En sprak: ‘Dit spoedig aangebracht!</l>
<l>Voorzeker, dit 's een gouden nacht!</l>
<l rend="; 1tab">Dit brengt my vast wat in.</l>
<l/>
<l>Ontwaak, mijn oude Heer, ontwaak!</l>
<l rend="; 1tab">Ontwaak, mijn goede Heer!</l>
<l>Uw Dochter gaat met Landhorst door:</l>
<l>Sta op, en kom dien toeleg voor,</l>
<l rend="; 1tab">En red uw eigen eer!’ -</l>
<l/>
<l>De vader rijst, met schrik ontwaakt,</l>
<l rend="; 1tab">En roept zijn Luiden saam.</l>
<l>‘“Gy ook, Heer Jobst, zit ijlings op,</l>
<l>En kloven wy des schakers kop!</l>
<l rend="; 1tab">Voorkomen we onzen blaam!”’ -</l>
<l/>
<l>De schoone had nog pas een mijl,</l>
<l rend="; 1tab">Een kleene mijl, gereên,</l>
<l>Als zy zich door een' smallen troep,</l>
<l>Die opkoomt met een luid geroep,</l>
<l rend="; 1tab">Den weg ziet afgesneên.</l>
<l/>
<l>Nu vliegt daar Jonker Jobst voor uit,</l>
<l rend="; 1tab">Van 't overzeesche strand:</l>
<l>‘“Hou stand, verrader, met uw buit,</l>
<l>Braak hier uw Roovers adem uit!</l>
<l rend="; 1tab">Het is mijn goed: hou stand!</l>
<pb n="154"/>
<l>Die Jonkvrouw is van Gravenbloed</l>
<l rend="; 1tab">En ouden Adelstand:</l>
<l>Het voegt geen' bastaart-Edelman,</l>
<l>Die geen kwartieren toonen kan,</l>
<l rend="; 1tab">Te dingen naar heur hand.”’ -</l>
<l/>
<l>‘Gy liegt (vaart hem de Ridder toe),</l>
<l rend="; 1tab">Mijn bloed is onbesmet:</l>
<l>Het is uit Ridders voortgeplant,</l>
<l>Aan Prinselijken stam verwant,</l>
<l rend="; 1tab">En van een eerbaar bed.</l>
<l/>
<l>Maar gy, mijn schoone, zit hier af!</l>
<l rend="; 1tab">Zit af, en hou dit paard!</l>
<l>Terwijl ik dees verwaten laf</l>
<l>Voor zijn vermetel blaffen straff',</l>
<l rend="; 1tab">En proef geef van mijn zwaard!’ -</l>
<l/>
<l>De Jonkvrouw zucht, de Jonkvrouw schreit,</l>
<l rend="; 1tab">Haar bevend hartjen krimpt,</l>
<l>Terwijl het Ridderlijk rapier,</l>
<l>Aan beiden zijden even fier,</l>
<l rend="; 1tab">Met valen<note n="1" place="end">Men bedenke, dat het nacht is.</note> weêrglans glimt.</l>
<l/>
<l>De dood vliegt dreigende af en aan</l>
<l rend="; 1tab">Op beider scheemrend staal;</l>
<l>Doch Landhorst splijt zijns vijands hoofd,</l>
<l>En stort hem, van gevoel beroofd,</l>
<l rend="; 1tab">Van uit den Ridderzaâl. -</l>
<l/>
<l>Nu schiet heurs vaders manschap toe</l>
<l rend="; 1tab">Van achter 's heuvels top.</l>
<l>Wat zal de schoone Jonkvrouw nu?</l>
<l>Bedroefden, ach! hoe redt gy u?</l>
<l rend="; 1tab">Daar zit geen vlucht meer op!</l>
<pb n="155"/>
<l>Zy ziet haar vader-zelf aan 't hoofd:</l>
<l rend="; 1tab">Haar Minnaar gants alleen:</l>
<l>Den toegang in het rond bezet! -</l>
<l>Geen bliksemstraal die meer verplet!</l>
<l rend="; 1tab">Helaas! waar zal het heen?</l>
<l/>
<l>Hij zet den horen aan zijn mond,</l>
<l rend="; 1tab">En blaast uit al zijn aâm;</l>
<l>En straks vliegt ook zijn eigen stoet,</l>
<l>Met lossen toom en heeten moed,</l>
<l rend="; 1tab">Langs hei en heuvels saam. -</l>
<l/>
<l>‘Laat af, Baron! Baron, laat af!</l>
<l rend="; 1tab">Ik bid u, laat nu af!</l>
<l>Waan niet, dat gy me een hart ontscheurt,</l>
<l>Dat bloed en rang my waardig keurt,</l>
<l rend="; 1tab">En ware min my gaf.</l>
<l/>
<l>Ik minde uw Dochter eindloos teêr,</l>
<l rend="; 1tab">Voor menig eindloos jaar:</l>
<l>Haar vlam beantwoordt aan mijn brand:</l>
<l>ô Schenk my haar geliefde hand</l>
<l rend="; 1tab">Voor 't heilig Echtaltaar!</l>
<l/>
<l>Mijn min is zuiver, onbevlekt,</l>
<l rend="; 1tab">Gelijk haar kuisch gemoed:</l>
<l>Mijn moed, in 't Riddrenperk vermaard;</l>
<l>Mijn huis en afkomst eerbiedwaard;</l>
<l rend="; 1tab">Mijn stam, van Koningsbloed.</l>
<l/>
<l>Mijn Moeder is eens Graven kind,</l>
<l rend="; 1tab">En, ondanks uwen haat,</l>
<l>Mijns vaders glorie, openbaar.</l>
<l>ô Maak ons een gelukkig paar!</l>
<l rend="; 1tab">Het zaligst dat bestaat!’ -</l>
<pb n="156"/>
<l>De Vader fronst het gram gelaat,</l>
<l rend="; 1tab">En keert zich, grijnzende, om.</l>
<l>Zijn norsche wenkbraauw trekt om hoog;</l>
<l>De gramschap flikkert uit zijn oog;</l>
<l rend="; 1tab">De woede maakt hem stom. -</l>
<l/>
<l>De Jonkvrouw zucht, de Jonkvrouw schreit,</l>
<l rend="; 1tab">En trilt, hem aan te zien.</l>
<l>In 't eind, zy grijpt zijn handen vast,</l>
<l>Terwijl zy in heur tranen plast,</l>
<l rend="; 1tab">En stort zich op de kniên. -</l>
<l/>
<l>‘Mijn vader! vader, ach! vergeef</l>
<l rend="; 1tab">Deez' Ridder en uw kind!</l>
<l>Vergeef ons dees gedwongen hoon!</l>
<l>Geloof me, u had ik nooit ontvloôn;</l>
<l rend="; 1tab">Steeds heb ik u bemind.</l>
<l/>
<l>'k Was steeds uw lust, uw lieveling!</l>
<l rend="; 1tab">Ik heb u nooit weêrstaan.</l>
<l>Maar 'k ijsde voor die schrikbare Echt,</l>
<l>Met Jonker Jobst my toegelegd!</l>
<l rend="; 1tab">Nooit kon ik ze ondergaan.</l>
<l/>
<l>Ach! trap uw Geerte niet op 't hart,</l>
<l rend="; 1tab">Daar ze aan uw voeten smeekt!</l>
<l>Verdenk haar hart niet van bedrog.</l>
<l>Ach! ze is uw dierbre Geerte nog,</l>
<l rend="; 1tab">In uwen arm gekweekt!’ -</l>
<l/>
<l>De vader wendt het aanzicht af,</l>
<l rend="; 1tab">En voelt zijn hart doorweekt:</l>
<l>Zijn ziel verzinkt in overleg:</l>
<l>Hy strijkt een heimlijk traantjen weg,</l>
<l rend="; 1tab">Dat langs zijn konen leekt.</l>
<pb n="157"/>
<l rend="; 1tab">Hy blijft een tijd lang roerloos staan,</l>
<l rend="; 2tab">In diep gepeins verward. -</l>
<l rend="; 1tab">Nu geeft zich Geerte van den grond,</l>
<l rend="; 1tab">En drukt heur lippen op zijn mond,</l>
<l rend="; 2tab">En klemt zich aan zijn hart. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘“Hier, Ridder, neem haar van mijn hand,</l>
<l rend="; 2tab">Dus barst hy eindlijk uit.</l>
<l rend="; 1tab">Hier! neem mijn lief, mijn eenig kind!</l>
<l rend="; 1tab">Bemin haar, als mijn hart ze mint!</l>
<l rend="; 2tab">Ik geef haar u ter Bruid.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Uw vader heeft my eens gehoond</l>
<l rend="; 2tab">Uit fellen overmoed: -</l>
<l rend="; 1tab">Gy, maak het geen hy my misdeed,</l>
<l rend="; 1tab">Het geen ik om zijn zoon vergeet,</l>
<l rend="; 2tab">Aan mijne Dochter goed.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Haar welzijn is mijn eenigst heil!</l>
<l rend="; 2tab">Ik vraag geen ander loon!</l>
<l rend="; 1tab">Ga, maak haar als uw gemalin</l>
<l rend="; 1tab">Gelukkig door een duurbre min,</l>
<l rend="; 2tab">En strek me tot een zoon!”’ -</l>
<l/>
<l>1797.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="158"/>
<head rend="h3">Almanzor en Zaide.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 171.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Lieflijk blaast het avondkoeltjen,</l>
<l rend="; 1tab">Lieflijk daalt de vochte Nacht,</l>
<l>Daar Almanzor in den donker,</l>
<l>Schuw van 't minste lichtgeflonker,</l>
<l rend="; 1tab">Op zijn lieve schoone wacht.</l>
<l/>
<l>Hier, hier woont zy, zijn Zaïde,</l>
<l rend="; 1tab">'t Voorwerp van zijn kuischen gloed!</l>
<l>Zy, de roem der Moorsche schoonen</l>
<l>Die Sevillaas vest bewonen;</l>
<l rend="; 1tab">Hy, van 't edelst Moorsche bloed.</l>
<l/>
<l>Hijgend naar 't bestemde teeken,</l>
<l rend="; 1tab">Stapt hy, sluipt hy, af en aan.</l>
<l>Nu vermindert hy zijn schreden,</l>
<l>Dan verdubbelt hy zijn treden,</l>
<l rend="; 1tab">Dan weêr blijft hy roerloos staan.</l>
<l/>
<l>Beurtlings maakt zich hoop en siddring</l>
<l rend="; 1tab">Meester van zijn krank gemoed.</l>
<l>Nu verheft hy borst en oogen,</l>
<l>Van een bruischend vuur bewogen;</l>
<l rend="; 1tab">Dan weêr waggelt hem de voet.</l>
<l/>
<l>Nu eens, als zijn noodlot zeker,</l>
<l rend="; 1tab">Schijnt hy alles zich getroost.</l>
<l>Dan, als onder 't leed bezweken,</l>
<l>Voelt hy zich de wang verbleeken,</l>
<l rend="; 1tab">Nu weêr, van de spijt gebloosd.</l>
<pb n="159"/>
<l>Wat ontroert gy, teder Minnaar?</l>
<l rend="; 1tab">Uw verlangde Noordstar daagt!</l>
<l>Nimmer blijder noch gewenschter!</l>
<l>Zie naar 't gindsche kamervenster,</l>
<l rend="; 1tab">Daar verschijnt de schoone Maagd.</l>
<l/>
<l>Lieflijk is den moeden wachter</l>
<l rend="; 1tab">De eerste dagbraak aan 't gezicht:</l>
<l>Lieflijk den by nacht verdwaalde,</l>
<l>Wien en weg en uitzicht faalde,</l>
<l rend="; 1tab">'t Opgaan van het zilvren licht.</l>
<l/>
<l>Lieflijk zijn de zonnestralen</l>
<l rend="; 1tab">Aan 's verloren zeemans oog,</l>
<l>Als zy door de nevels booren</l>
<l>En het dreigend onweêr stooren,</l>
<l rend="; 1tab">Dat zich om den Hemel toog.</l>
<l/>
<l>Maar oneindig meer beminlijk</l>
<l rend="; 1tab">Was voor 's Minnaars hartewond,</l>
<l>In het knagen dezer pijnen,</l>
<l>'t Eerste blijk van heur verschijnen,</l>
<l rend="; 1tab">'t Flaauw gelispel van heur mond.</l>
<l/>
<l>Met het driftigste verlangen,</l>
<l rend="; 1tab">Rekt hy hals en heupen uit;</l>
<l>Heft zich op den top der tenen;</l>
<l>Beurt het hoofd ten venster henen;</l>
<l rend="; 1tab">En verslindt dat blijd geluid.</l>
<l/>
<l>Met het driftigste verlangen,</l>
<l rend="; 1tab">Staart en tuurt hy naar omhoog,</l>
<l>Om heur schemering te vangen;</l>
<l>Met het driftigste verlangen,</l>
<l rend="; 1tab">Schiet zijn ziel zich door het oog. -</l>
<pb n="160"/>
<l>Na een aantal diepe zuchten,</l>
<l rend="; 1tab">Uit den boezem opgehaald:</l>
<l>‘Allah hoed' u, mijn Zaïde!</l>
<l>Dat ik u dien groet nog biede!</l>
<l rend="; 1tab">Zeg my, is mijn dood bepaald?</l>
<l/>
<l>Is het droef bericht waarachtig,</l>
<l rend="; 1tab">Dat uw Maagd mijn' Paadje gaf?</l>
<l>Staat gy voor verachtbre schatten,</l>
<l>Die geen handvol heil bevatten,</l>
<l rend="; 1tab">Trouw, en heil, en minnaar af?</l>
<l/>
<l>'k Weet uws vaders streng begeeren</l>
<l rend="; 1tab">Voor een grijzen Renegaat.</l>
<l>Maar Zaïde, kan ik denken,</l>
<l>Dat ge dus uw trouw zult krenken?</l>
<l rend="; 1tab">Dat ge dus mijn Min verraadt?</l>
<l/>
<l>Ach! ontdek mijn lot volkomen!</l>
<l rend="; 1tab">Drijf de spot niet met mijn leed!</l>
<l>Kunt gy met mijn leven spelen?</l>
<l>Waartoe zoudt ge my verheelen,</l>
<l rend="; 1tab">Wat geheel Sevilla weet?’ -</l>
<l/>
<l>Diep verzucht de droeve schoone,</l>
<l rend="; 1tab">Daar zy in heur tranen plast:</l>
<l>‘Ach! het is maar al te zeker!</l>
<l>Maak mijn boezem slechts niet weeker;</l>
<l rend="; 1tab">Ja, mijn zwakheid werd verrast.</l>
<l/>
<l>Het is uit met onze ontwerpen;</l>
<l rend="; 1tab">Onze liefde werd ontdekt:</l>
<l>Mijn Verwanten zijn in woede:</l>
<l>'k Ben gesteld in enge hoede;</l>
<l rend="; 1tab">En mijne onschuld wordt bevlekt.</l>
<pb n="161"/>
<l>Vrees, verwijten, en bedreiging</l>
<l rend="; 1tab">Stormden op mijn week gemoed!</l>
<l>'k Kon mijn' vader niet weêrstreven!</l>
<l>'k Moet, ik moet u wel begeven!</l>
<l rend="; 1tab">Wist gy hoe het hart my bloed'!</l>
<l/>
<l>'t Schijnt een nooitverdoofbre veete,</l>
<l rend="; 1tab">Die ons-beider stamhuis blaakt.</l>
<l>Waarom werd op 't onvoorzienste</l>
<l>Door uw blinkende verdienste</l>
<l rend="; 1tab">Mijn gevoelig hart geraakt?</l>
<l/>
<l>Ach! gy weet hoe ik u minde</l>
<l rend="; 1tab">Ondanks dien geduchten haat!</l>
<l>Hoe ik voor uw liefde leefde!</l>
<l>Hoe ik voor een vader beefde,</l>
<l rend="; 1tab">Die zich nooit verbidden laat!</l>
<l/>
<l>Ach! gy weet wat ieder avond</l>
<l rend="; 1tab">Ons gesprek my heeft gekost!</l>
<l>Wat al angst ik leed en zorgen!</l>
<l>En hoe veel ik ieder morgen</l>
<l rend="; 1tab">Om uw aanspraak doorstaan most!</l>
<l/>
<l>'t Is gedaan: ik gaf my over!</l>
<l rend="; 1tab">'k Ben bezweken in dien toets.</l>
<l>Morgen sleept me een haatlijk Minnaar,</l>
<l>Als de buit van een verwinnaar,</l>
<l rend="; 1tab">Naar de wreede Huwlijkskoets.</l>
<l/>
<l>Waan niet, echter, dat Zaïde</l>
<l rend="; 1tab">Dezen gruwel overleeft!</l>
<l>Neen, ô neen! mijn barstend harte</l>
<l>Overtuigt my in mijn smarte,</l>
<l rend="; 1tab">Dat het daar geen nood van heeft.</l>
<pb n="162"/>
<l>Vaar dan wel, mijn dierbre Almanzor!</l>
<l rend="; 1tab">Neem dees gordel van mijn hand:</l>
<l>'k Heb mijn hart u lang gegeven;</l>
<l>'k Zeg met u vaarwel aan 't leven.</l>
<l rend="; 1tab">Gy, gedenk my by dit pand!</l>
<l/>
<l>Ga, een meer begaafde schoone</l>
<l rend="; 1tab">Droog' weldra uw tranen af!</l>
<l>Zoo mijn beeld u niet ontvliede,</l>
<l>Meld haar dan, hoe uw Zaïde</l>
<l rend="; 1tab">Om uw liefde zeeg in 't graf!’ -</l>
<l/>
<l>Overstelpt van duizend tochten,</l>
<l rend="; 1tab">Hoort hy deze ontzetbre reên:</l>
<l>Snikt, en roept: ‘Zaïde! wreede!</l>
<l>Hoor my! slechts een laatste bede!</l>
<l rend="; 1tab">Scheur my 't hart zoo niet van een!</l>
<l/>
<l>Zou ik u zoo wreed verliezen!</l>
<l rend="; 1tab">Waant gy mijne Min zoo laf?</l>
<l>Geef my duizend dooden tevens;</l>
<l>Maar ik sta voor duizend levens</l>
<l rend="; 1tab">U geen' Medeminnaar af.</l>
<l/>
<l>Kunt ge u-zelv dus overgeven?</l>
<l rend="; 1tab">Neen, breek uit, en vlied tot my!</l>
<l>'k Zal u met mijn bloed beschermen,</l>
<l>'k Zal u dekken met mijne armen</l>
<l rend="; 1tab">Voor zoo wreed een Dwinglandy.’ -</l>
<l/>
<l>‘'t Is vergeefs, vergeefs, Almanzor!</l>
<l rend="; 1tab">'k Word bewaakt in deze zaal.</l>
<l>Daar 's geen uitzicht van ontkomen;</l>
<l>Alle middel is benomen:</l>
<l rend="; 1tab">'k Spreek u voor de laatste maal.</l>
<pb n="163"/>
<l rend="; 1tab">'k Hoor mijn vader herwaarts stuiven:</l>
<l rend="; 2tab">Ach! mijn boezem lijdt te fel.</l>
<l rend="; 1tab">Mocht ik slechts dit uur nog rekken</l>
<l rend="; 1tab">Dierbre, ga: ik moet vertrekken</l>
<l rend="; 2tab">Vaar - ô vaar voor eeuwig wel!’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De eedle jongling hoort haar snikken:</l>
<l rend="; 2tab">Spraakloos wendt hy zich in 't rond:</l>
<l rend="; 1tab">Vonkt en bliksemt met zijne oogen;</l>
<l rend="; 1tab">Heft ze driemaal naar den hoogen;</l>
<l rend="; 2tab">Slaat ze driemaal naar den grond.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Eindlijk neemt hy 't blinkend lemmer,</l>
<l rend="; 2tab">Dat aan zijne zijde hing:</l>
<l rend="; 1tab">Zet de punt zich tegen 't harte;</l>
<l rend="; 1tab">Grijnst van de innigste aller smarte;</l>
<l rend="; 2tab">En valt brullende in den kling. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Aan het venster vastgeketend</l>
<l rend="; 2tab">Door een voorgevoel van 't leed,</l>
<l rend="; 1tab">Hoort de Maagd heur Minnaar vallen,</l>
<l rend="; 1tab">En met een den donder knallen</l>
<l rend="; 2tab">In zijn doodelijken kreet.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">IJlings stort ze zich voorover</l>
<l rend="; 2tab">Op het voorwerp van heur gloed.</l>
<l rend="; 1tab">Samen hart aan hart geregen,</l>
<l rend="; 1tab">Wringen ze om den zelfden degen,</l>
<l rend="; 2tab">En vereenen in hun bloed.</l>
<l/>
<l>1797.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="164"/>
<head rend="h3">Eduard.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 178.</note>
<lb/>(Oud-Schotsche Romance.)</head>
<lg type="poem">
<l rend="speaker"><hi rend="sc">eduards moeder</hi>.</l>
<l>Hoe druipt uw degen zoo van bloed?</l>
<l rend="; 2tab">Zeg, Eduard, mijn zoon!</l>
<l>Hoe druipt uw degen zoo van bloed?</l>
<l rend="; 1tab">En hoe zoo droef gemoed? - Ach!</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">eduard</hi>.</l>
<l>Ik stak mijn wakkren havik dood,</l>
<l rend="; 2tab">ô Moeder, Moeder, ach!</l>
<l>Ik stak mijn wakkren havik dood,</l>
<l rend="; 1tab">En ben nu gants ontbloot. - Ach!</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">de moeder</hi>.</l>
<l>Uws haviks bloed had nooit die kleur,</l>
<l rend="; 2tab">ô Eduard, mijn zoon!</l>
<l>Uws haviks bloed had nooit die kleur,</l>
<l rend="; 1tab">Die ik aan 't zwaard bespeur. - Ach!</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">eduard</hi>.</l>
<l>Ik heb mijn rijpaard omgebracht,</l>
<l rend="; 2tab">ô Moeder, Moeder, ach!</l>
<l>Ik heb mijn rijpaard omgebracht,</l>
<l rend="; 1tab">Dat bruin zoo hoog geacht. - Ach!</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">de moeder</hi>.</l>
<l>Het paard was oud, gy hebt er meer,</l>
<l rend="; 2tab">ô Eduard, mijn zoon!</l>
<l>Het paard was oud, gy hebt er meer:</l>
<l rend="; 1tab">Dit doet uw hart geen zeer. - Ach!</l>
<pb n="165"/>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">eduard</hi>.</l>
<l>Ik heb mijns vaders bloed gestort,</l>
<l rend="; 2tab">ô Moeder, Moeder, ach!</l>
<l>Ik heb mijns vaders bloed gestort:</l>
<l rend="; 1tab">En dat is 't, wat my schort! - Ach!</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">de moeder</hi>.</l>
<l>En hoe dat gruwelstuk geboet?</l>
<l rend="; 2tab">ô Eduard, mijn zoon!</l>
<l>En hoe dat gruwelstuk geboet?</l>
<l rend="; 1tab">ô! Zeg my wat gy doet! - Ach!</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">eduard</hi>.</l>
<l>Ik zet my in de gindsche boot,</l>
<l rend="; 2tab">ô Moeder, Moeder, ach!</l>
<l>Ik zet my in de gindsche boot,</l>
<l rend="; 1tab">En zoek op zee de dood. - Ach!</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">de moeder</hi>.</l>
<l>En wat dan met uw Slot verricht?</l>
<l rend="; 2tab">ô Eduard, mijn zoon!</l>
<l>En wat dan met uw Slot verricht?</l>
<l rend="; 1tab">Dat heerelijk gesticht! - Ach!</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">eduard</hi>.</l>
<l>Dat moog vergaan van ouderdom!</l>
<l rend="; 2tab">ô Moeder, Moeder, ach!</l>
<l>Dat moog vergaan van ouderdom!</l>
<l rend="; 1tab">Ik zie het nooit weêrom. - Ach</l>
<l><hi rend="sc">de moeder</hi>.</l>
<l>En wat laat ge aan uw vrouw en kind?</l>
<l rend="; 2tab">ô Eduard, mijn zoon!</l>
<l>En wat laat ge aan uw vrouw en kind</l>
<l rend="; 1tab">Als ge u op zee bevindt? - Ach!</l>
<pb n="166"/>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">eduard</hi>.</l>
<l>Laat die gaan beedlen om hun brood!</l>
<l rend="; 3tab">ô Moeder, Moeder, ach!</l>
<l>Laat die gaan beedlen om hun brood;</l>
<l rend="; 2tab">De wareld is zoo groot! - Ach!</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">de moeder</hi>.</l>
<l>En wat laat ge aan uw Moeder dan,</l>
<l rend="; 3tab">Ach, Eduard, mijn zoon!</l>
<l>En wat laat ge aan uw Moeder dan,</l>
<l rend="; 2tab">Dat haar vertroosten kan? - Ach!</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">eduard</hi>.</l>
<l>Haar kneuz' mijn helsche vloek den kop!</l>
<l rend="; 3tab">Die Moeder! Moeder, ach!</l>
<l>Haar kneuz' mijn helsche vloek den kop!</l>
<l rend="; 2tab">Zoo voedde zy my op! - Ach!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1797.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Lindor en Lucia.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 140.</note></head>
<lg type="poem">
<l rend="; 1tab">Draagt Leinster op de schoonheên roem,</l>
<l>Die langs zijn klaverweiden treden,</l>
<l rend="; 1tab">Lucîa was heur aller bloem</l>
<l>Door duizenden aantreklijkheden:</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">En nooit zag Liffijs blonde stroom,</l>
<l>Waarin zy 't wollig melkvee wasschen,</l>
<l rend="; 1tab">Een zoo beminnelijke Maagd</l>
<l>De kniën spieglen in zijn plassen:</l>
<pb n="167"/>
<l rend="; 1tab">Tot wreede min en knagend leed</l>
<l>Haar rozenblos allengs verflaauwen,</l>
<l rend="; 1tab">Haar lipkoraal verbleeken deed,</l>
<l>En 't oog, vol vuurgloed, fletser blaauwen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zaagt ge ooit een bleeke leliebloem</l>
<l>Op halfgeknakten stengel hangen?</l>
<l rend="; 1tab">Zoo hong haar 't moede hoofd naar 't graf!</l>
<l>Zoo was de bleekheid van heur wangen!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Gy, schoonen, wacht u, zijt gy wijs,</l>
<l>Voor onbetrouwbre minneklachten!</l>
<l rend="; 1tab">Gy, minnaars, hoedt u voor de wraak,</l>
<l>Die trouw- en eedbreuk staat te wachten!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Tot driewerf in het holst des nachts</l>
<l>Verneemtze een aaklig hondenbassen;</l>
<l rend="; 1tab">En driewerf koomt de zwarte raaf</l>
<l>Klapwiekende in heur venster krassen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Tot driewerf in het holst des nachts</l>
<l>Hoort ze een onzetbre doodklok brommen.</l>
<l rend="; 1tab">De wachtsters aan heur legersteê</l>
<l>Vernemen 't met haar, en verstommen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De kranke maagd gevoelt in 't hart,</l>
<l>Wat voorspook deze teekens dragen,</l>
<l rend="; 1tab">En wendt zich, met een veegen mond,</l>
<l>Tot de om heur bed bestorven magen:</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Ik hoor een stem, die gy niet hoort,</l>
<l>Die my te rug roept uit dit leven:</l>
<l rend="; 1tab">Ik zie me een hand, voor u bedekt,</l>
<l>Den wenk tot mijn verhuizing geven.</l>
<pb n="168"/>
<l rend="; 1tab">Ik sterf in 't opgaan van mijn jeugd,</l>
<l>Om de ontrouw van een weiflend harte.</l>
<l rend="; 1tab">Helaas! hy vond een rijker bruid;</l>
<l>En ik ben 't offer van mijn smarte.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Ach, Lindor! geef uw hand haar niet:</l>
<l>Die hand is mijne, my verkregen!</l>
<l rend="; 1tab">En, Bruid, wijs gy zijn lippen af,</l>
<l>En vlei u met geen huwlijkszegen!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Treedt morgen vrolijk naar 't altaar</l>
<l>Om u in 't echtsnoer saam te binden!</l>
<l rend="; 1tab">Maar weet, gy Valschaart! en gy, Bruid!</l>
<l>Gy zult er ook Lucië vinden!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Gespelen! draagt mijn lijk daar heen,</l>
<l>En stel den Bruigom my voor oogen:</l>
<l rend="; 1tab">Hem, in zijn bruiloftsfeestgewaad</l>
<l>My, met mijn doodwaâ aangetogen.’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zy sprak, zy stierf: - men draagt haar heen,</l>
<l>En stelt den Bruigom haar voor oogen:</l>
<l rend="; 1tab">Hem, in zijn bruilofstfeestgewaad!</l>
<l>Haar, met de doodwaâ aangetogen</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Wat voelde Lindor toen om 't hart?</l>
<l>Wat wierd er van dat Echtvereenen? -</l>
<l rend="; 1tab">De bruiloft schoolt om 't Maagdlijk lijk,</l>
<l>En heel de wareld slaat aan 't weenen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Beschaming, wroeging, zelfverwijt,</l>
<l>En wanhoop, doen zijn boezem beven:</l>
<l rend="; 1tab">Het doodzweet breekt zijn voorhoofd uit;</l>
<l>Hy valt; hy gilt; en liet het leven.</l>
<pb n="169"/>
<l rend="; 2tab">De droeve Bruid (geen bruid nu meer!)</l>
<l rend="; 1tab">Verbleekt, en voelt haar kniën knikken,</l>
<l rend="; 2tab">Daar ze, aan heur Mededingsters baar,</l>
<l rend="; 1tab">Heur bruigom zielloos aan moet blikken.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Men draagt hem met Lucîa weg,</l>
<l rend="; 1tab">En, samen in één graf besloten,</l>
<l rend="; 2tab">Vermengt zich beider stof in één,</l>
<l rend="; 1tab">Nu, in den doodslaap, Echtgenooten!</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Vaak koomt de trouwe Herderjeugd,</l>
<l rend="; 1tab">Met lieve Herderinnenreien,</l>
<l rend="; 2tab">De terp met geurig voorjaarkruid</l>
<l rend="; 1tab">En frissche bloemen overspreien.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Maar gy, wijkt af van deze plaats,</l>
<l rend="; 1tab">Die d'eed een spel maakt voor de winden!</l>
<l rend="; 2tab">Gedenkt aan Lindors deerlijk lot;</l>
<l rend="; 1tab">En beeft, dat noodlot daar te vinden!</l>
<l/>
<l>1798.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="170"/>
<head rend="h3">Margarethaas geest.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 144.</note></head>
<lg type="poem">
<l rend="; 1tab">Het was in 't stil, ontzachlijk, uur,</l>
<l>Als nacht en uchtend samenpalen,</l>
<l rend="; 1tab">Dat Margareeths vergrimde geest</l>
<l>Door Willems slaapvertrek kwam dwalen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Daar hield zy voor zijn nachtkoets stand,</l>
<l>Met star op hem gevestigde oogen,</l>
<l rend="; 1tab">Waar uit een Lentemorgen scheen,</l>
<l>Met Winterwolken overtogen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Heur blanke hand was kil als lood,</l>
<l>En aan het linnen kleed geslagen,</l>
<l rend="; 1tab">Het eenigst, dat we uit d' overvloed</l>
<l>Met ons naar de enge woning dragen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Eens bloeide ze als de Lentebloem,</l>
<l>Met wasdomrijken daauw begoten;</l>
<l rend="; 1tab">De roos, ontloken op heur kaak,</l>
<l>Was even uit de knop geschoten.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Maar Min (gelijk een worm in 't hart)</l>
<l>Zat al haar bloesem af te knagen:</l>
<l rend="; 1tab">De roos werd bleek, werd dor, viel af;</l>
<l>Zy, voor heur tijd naar 't graf gedragen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Ontwaak (dus riep zy)! 'k Ben Margreeth:</l>
<l>'k Verliet der afgestorv'nen bedden:</l>
<l rend="; 1tab">Hoor thands de Maagd met siddring aan,</l>
<l>Die ge eerst uit min niet wilde redden!</l>
<pb n="171"/>
<l rend="; 1tab">Dit is het somber, aaklig uur,</l>
<l>Dat wy, mishandelde, ons beklagen.</l>
<l rend="; 1tab">Nu geeft het graf zijn dooden op,</l>
<l>Om trouweloozen na te jagen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zie thands met ijzing op uw schuld,</l>
<l>Uw eed- en echtpandschennis, neder:</l>
<l rend="; 1tab">En geef mijne eens gegeven trouw,</l>
<l>Mijn Maagdelijke trouw, my weder.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Wat zwoert gy me uwe liefde toe,</l>
<l>Om eerloos van uw woord te scheien?</l>
<l rend="; 1tab">Wat roemde gy me een schoon gelaat,</l>
<l>En doemde 't tot een eeuwig schreien?</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Wat riept gy me als aanbidlijk uit,</l>
<l>Om me uw verachting toe te dragen?</l>
<l rend="; 1tab">Wat stalt ge my mijn schuldloos hart,</l>
<l>Om daar den moordpriem door te jagen?</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Wat noemde gy mijn lippen lief,</l>
<l>Om ze al heur blozing af te rooven?</l>
<l rend="; 1tab">En ik, onnoozel meisjen, ik!</l>
<l>Wat moest ik uw gevlei gelooven?</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Mijn aanzicht (laas!) is niet meer schoon;</l>
<l>Mijn lippen, met geen blos betogen:</l>
<l rend="; 1tab">De dood sloot my 't verduisterd oog:</l>
<l>Wat minzaam was, is weggevlogen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">'t Gewormte deelt my als zijn buit;</l>
<l>En, in de boei des doods geslagen,</l>
<l rend="; 1tab">Omringt ons steeds een ijzren nacht,</l>
<l>Tot eens het jongste licht zal dagen.</l>
<pb n="172"/>
<l rend="; 2tab">Maar zacht! de morgenwachter kraait.</l>
<l rend="; 1tab">Vaarwel! ik word van hier gedreven!</l>
<l rend="; 2tab">Kom, valschaart, kom de rustplaats zien,</l>
<l rend="; 1tab">Van die om uwe min moest sneven!’ -</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">De Leeuwrik zingt met luider stem;</l>
<l rend="; 1tab">'t Ontsluimrend aardrijk juicht in 't ronde;</l>
<l rend="; 2tab">Doch Willem siddert ieder lid,</l>
<l rend="; 1tab">En mijmrend rijst hy van de sponde.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Hy sleept zich naar de doodsche plaats,</l>
<l rend="; 1tab">Die Margarethes lijk bedekte;</l>
<l rend="; 2tab">Waar hy, in diepen, stommen rouw,</l>
<l rend="; 1tab">Zich op de zoden nederstrekte.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Nu roept hy driewerf aan Margreeth,</l>
<l rend="; 1tab">En driewerf blijft hy nokkend steken.</l>
<l rend="; 2tab">Hy drukt zijn wang in 't vochte gras,</l>
<l rend="; 1tab">En de adem is zijn borst ontweken.</l>
<l/>
<l>1798.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="173"/>
<head rend="h3">De vloek.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 181.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Treedt toe en leent aandachtige ooren</l>
<l rend="; 1tab">Aan dit mijn Dicht,</l>
<l>En leert, wat onbedachte toren</l>
<l rend="; 1tab">Al jammer sticht!</l>
<l>Niet verr' van hier, in onze dagen,</l>
<l rend="; 1tab">Viel 't onheil voor:</l>
<l>Men hoort het nog met schrik gewagen</l>
<l rend="; 1tab">Heel Brabant door.</l>
<l/>
<l>ô Moeders! ô verbiedt uw spruiten</l>
<l rend="; 1tab">Het minnen niet.</l>
<l>Gy wekt u-zelf, om dit te stuiten,</l>
<l rend="; 1tab">Onnut verdriet.</l>
<l>Hier baat noch bidden, noch vermanen,</l>
<l rend="; 1tab">Noch harde dwang:</l>
<l>De lieve hartjens storten tranen;</l>
<l rend="; 1tab">Maar gaan heur gang.</l>
<l/>
<l>Zegt alle boosheid van de mannen,</l>
<l rend="; 1tab">Zooveel gij wilt;</l>
<l>Hen uit een meisjens hart te bannen,</l>
<l rend="; 1tab">Is vlijt verspild.</l>
<l>De liefjens weten 't in den stille;</l>
<l rend="; 1tab">En, stil of luid,</l>
<l>Het gaat u-allen als Sibille:</l>
<l rend="; 1tab">Men lacht u uit.</l>
<pb n="174"/>
<l>Sibille was de vroome Tante</l>
<l rend="; 1tab">Van Margareet:</l>
<l>Een statige Kollegiante,</l>
<l rend="; 1tab">In 't weeûwenkleed.</l>
<l>Het mutsjen stond haar zeer bescheiden;</l>
<l rend="; 1tab">Maar als zy keef,</l>
<l>Dan wisten Drommel, Nicht, en Meiden,</l>
<l rend="; 1tab">Niet waar men bleef.</l>
<l/>
<l>Margreta had pas zestien jaren,</l>
<l rend="; 1tab">Was schoon en teêr,</l>
<l>Haar gitbruin oog en zwarte hairen</l>
<l rend="; 1tab">Beloofden meer.</l>
<l>Haar warme lonk by gloênde wangen</l>
<l rend="; 1tab">Deed buiten dat,</l>
<l>De jonge Heertjens om haar hangen</l>
<l rend="; 1tab">Waar heen zy trad.</l>
<l/>
<l>Haar hart nogthands, hoe heet en woelig,</l>
<l rend="; 1tab">Was rein en schoon,</l>
<l>En slechts voor Hildebrand gevoelig,</l>
<l rend="; 1tab">Haars buurmans Zoon.</l>
<l>Vaak spraken zich de twee Gelieven,</l>
<l rend="; 1tab">By lichte maan,</l>
<l>In 't uur der minnaars en der dieven,</l>
<l rend="; 1tab">Door 't venster aan.</l>
<l/>
<l>De borst, schoon nieuw in minnehandel,</l>
<l rend="; 1tab">Wordt ras een held,</l>
<l>En brengt haar menig kraakamandel</l>
<l rend="; 1tab">Van vaders geld.</l>
<l>Hy koopt haar een katoenen jakjen;</l>
<l rend="; 1tab">En, week aan week,</l>
<l>Steekt hy zijn leêge hand in 't zakjen</l>
<l rend="; 1tab">By d' avondpreek.</l>
<pb n="175"/>
<l>De Tante, listig en doorslepen,</l>
<l rend="; 1tab">Bemerkt het haast.</l>
<l>En heeft het naauwlijks half begrepen,</l>
<l rend="; 1tab">Of vloekt en raast.</l>
<l>Het schaap doet nietwes naar behooren,</l>
<l rend="; 1tab">Maar wordt verbluft.</l>
<l>Zy heeft de zinnen gants verloren</l>
<l rend="; 1tab">En peinst en suft.</l>
<l/>
<l>Indien zy naait, de draden breken</l>
<l rend="; 1tab">Als enkel vlas:</l>
<l>In 't breien vallen al de steken,</l>
<l rend="; 1tab">Of 't kortswijl was.</l>
<l>De kervel wordt niet goed verlezen;</l>
<l rend="; 1tab">'t Gebak is test;</l>
<l>De soep schijnt voor den gal te wezen;</l>
<l rend="; 1tab">En zoo de rest.</l>
<l/>
<l>‘Kind! zegt haar Tante heel koelzinnig,</l>
<l rend="; 1tab">'t Kan zoo niet gaan!</l>
<l>Gy weet, mijn hart bemint u innig.</l>
<l rend="; 1tab">Wat schort er aan?</l>
<l>Gy zijt verliefd. - Nu! geen verbloemen!</l>
<l rend="; 1tab">Hoe heet de kwant?’ -</l>
<l>Och, Tante! zoo ik hem moet noemen,</l>
<l rend="; 1tab">‘'t Is Hildebrand.’</l>
<l/>
<l>‘Hoe! (riep zy aanstonds, vol van woede)</l>
<l rend="; 1tab">Is dat de zaak?</l>
<l>En zonder dat ik iets vermoedde!</l>
<l rend="; 1tab">Dat schreeuwt om wraak.</l>
<l>Foei, kleuter! dus mijn huis te onteeren,</l>
<l rend="; 1tab">Gy, vuile teef!</l>
<l>Ik zal die stoutheid u verleeren,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo waar ik leef!</l>
<pb n="176"/>
<l>Geen woord meer zult gy met hem spreeken,</l>
<l rend="; 1tab">Van deze stond!</l>
<l>En (hier begon zy los te breken</l>
<l rend="; 1tab">Met vollen mond.)</l>
<l>En, hebt ge verder zulke knepen,</l>
<l rend="; 1tab">Gij onverlaat!</l>
<l>De Duivel zal u met zich sleepen!</l>
<l rend="; 1tab">Maak daarop staat!’ -</l>
<l/>
<l>Het arme meisjen beeft van 't schrikken,</l>
<l rend="; 1tab">En maakt een kruis;</l>
<l>En sluipt, maar zonder iets te kikken,</l>
<l rend="; 1tab">In 's Buurmans huis.</l>
<l>Uit moedwil niet, of wederstreven;</l>
<l rend="; 1tab">Vooral niet! Neen!</l>
<l>Maar om hem d' afscheidsgroet te geven,</l>
<l rend="; 1tab">Ging zy er heen.</l>
<l/>
<l>Flux ijlt ze om zich te bed te leggen.</l>
<l rend="; 1tab">Ter juister tijd.</l>
<l>Men hoort haar de avondbede zeggen</l>
<l rend="; 1tab">Met dubble vlijt.</l>
<l>De Tante koomt heur slaap ontrusten,</l>
<l rend="; 1tab">En snaauwt ze aan 't oor:</l>
<l>‘Verslaap uw zedelooze lusten,</l>
<l rend="; 1tab">Gy duivelssloor!’ -</l>
<l/>
<l>Maar, 't is geen middernacht geslagen,</l>
<l rend="; 1tab">En alles stil,</l>
<l>Of huis, en bed, en kamer, wagen</l>
<l rend="; 1tab">Van hol gegil.</l>
<l>Een stem schreeuwt ijslijk: ‘“Margarete!</l>
<l rend="; 1tab">Nu moet ge meê.”’ -</l>
<l>Beddenk, wie meest van doodsangst zweette</l>
<l rend="; 1tab">Van onze twee!</l>
<pb n="177"/>
<l>Met gloeiende oogen, lange tanden,</l>
<l rend="; 1tab">En wijden mond,</l>
<l>Tast daar een nachtspook langs de wanden</l>
<l rend="; 1tab">De kamer rond:</l>
<l>Het stapt en klotst, tot elks ontzetting,</l>
<l rend="; 1tab">Gelijk een paard;</l>
<l>En rammelt met een lange ketting;</l>
<l rend="; 1tab">En schudt zijn staart.</l>
<l/>
<l>Hy kwam, met ijsselijk gestommel,</l>
<l rend="; 1tab">Waar Tante sliep.</l>
<l>‘Ik ben, ik ben het niet, Heer Drommel!’</l>
<l rend="; 1tab">Was 't geen zy riep.</l>
<l>‘Ik bid u, ga een weinig verder!</l>
<l rend="; 1tab">Daar slaapt mijn Nicht.’ -</l>
<l>De Duivel gaat en klotst nog harder,</l>
<l rend="; 1tab">En grijpt het wicht.</l>
<l/>
<l>Het meisjen, siddrend als een rietjen,</l>
<l rend="; 1tab">Schuilt vruchtloos weg.</l>
<l>Geen deken helpt het arme Grietjen,</l>
<l rend="; 1tab">Geen overleg.</l>
<l>De Duivel vat haar in zijn klaauwen,</l>
<l rend="; 1tab">En sleept ze voort:</l>
<l>Men hoort op straat de katten maauwen;</l>
<l rend="; 1tab">Van haar, geen woord.</l>
<l/>
<l>Flux springt hy, met zijn prooi in de armen,</l>
<l rend="; 1tab">Wie weet waar heen!</l>
<l>De Tante jammert uit erbarmen,</l>
<l rend="; 1tab">Maar hy verdween.</l>
<l>In 't eind, hy had het huis verlaten,</l>
<l rend="; 1tab">En alles zweeg.</l>
<l>Nu roept zy, maar het kan niet baten:</l>
<l rend="; 1tab">Het bed is leêg.</l>
<pb n="178"/>
<l>Wat blijft ter wareld ooit verborgen,</l>
<l rend="; 1tab">Hoe diep verhuld?</l>
<l>De gantsche stad is d' eigen morgen</l>
<l rend="; 1tab">Daar van vervuld.</l>
<l>‘De Duivel (zegt men) is gekomen</l>
<l rend="; 1tab">By vrouw Sibil,</l>
<l>En heeft de kwezel meêgenomen,</l>
<l rend="; 1tab">Met boek en bril.’</l>
<l/>
<l>Maar spoedig bleek de rechte waarheid:</l>
<l rend="; 1tab">Het was Margreet.</l>
<l>Toen gaf het een bedroefde naarheid,</l>
<l rend="; 1tab">En ieder kreet.</l>
<l>Er waren echter jonge schoonen,</l>
<l rend="; 1tab">Die riepen ras:</l>
<l>‘Men zag wel aan heur roode konen,</l>
<l rend="; 1tab">Wat soort ze was.’ -</l>
<l/>
<l>Sibil blijft in gedachten steken,</l>
<l rend="; 1tab">Om 't geen zy deê.</l>
<l>‘De Duivel voert op 't eerste spreken</l>
<l rend="; 1tab">Mijn Nichtjen meê.</l>
<l>Zy werd hem naauwlijks nog gegeven,</l>
<l rend="; 1tab">Of is zijn roof!</l>
<l>Maar toen mijn man nog was in 't leven,</l>
<l rend="; 1tab">Toen was hy doof!’</l>
<l/>
<l>Dus peinst en mijmert ze alle dagen</l>
<l rend="; 1tab">Heur hairen graauw,</l>
<l>En is, in 't naar den duivel jagen,</l>
<l rend="; 1tab">Niet meer zoo gaauw.</l>
<l>Zy noemt den Satan boos en grillig</l>
<l rend="; 1tab">En vuil en wreed!</l>
<l>Voor die hem roepen, niet gewillig,</l>
<l rend="; 1tab">Dan tot hun leed!</l>
<pb n="179"/>
<l>Zoo brengt zy veertig lange weken</l>
<l rend="; 1tab">Al mijmrend om:</l>
<l>Verliest den smaak van kwaad te spreken,</l>
<l rend="; 1tab">En wordt schier stom.</l>
<l>Zy laat de gantsche wareld drijven,</l>
<l rend="; 1tab">En elk in rust:</l>
<l>En, somtijds op de meid te kijven,</l>
<l rend="; 1tab">Blijft al heur lust.</l>
<l/>
<l>Nu koomt een heertjen haar begroeten,</l>
<l rend="; 1tab">Een vreemde haan!</l>
<l>Die buigt zich statig tot de voeten,</l>
<l rend="; 1tab">En spreekt haar aan:</l>
<l>‘Mevrouw, 't is thands niet op uw vloeken,</l>
<l rend="; 1tab">Dat gy my ziet.</l>
<l>Maar 'k wou u graag tot peet verzoeken:</l>
<l rend="; 1tab">Ontzeg het niet!’ -</l>
<l/>
<l>‘Hoe! - (zegt ze) - hoe! wat wil dat zeggen?</l>
<l rend="; 1tab">Wat vreemdigheên!’ -</l>
<l>‘Mevrouw! indien ik 't uit moet leggen,</l>
<l rend="; 1tab">Ik ben te vreên.</l>
<l>Maar 'k bid, bereid u eerst een beetjen,</l>
<l rend="; 1tab">Licht dat ge ontroert!</l>
<l>Ik ben - de duivel, die - Margreetjen</l>
<l rend="; 1tab">Heeft weggevoerd.</l>
<l/>
<l>Zy heeft my hart en hand geschonken,</l>
<l rend="; 1tab">En thands een kind;</l>
<l>Maar daar men paardenhoef noch bonken,</l>
<l rend="; 1tab">Noch staart aan vindt.</l>
<l>Lang hebt gy om uw Nicht geleden,</l>
<l rend="; 1tab">En zonder hoop:</l>
<l>Thands wordt gy tot het feest gebeden</l>
<l rend="; 1tab">Van 's jongskens doop.’</l>
<pb n="180"/>
<l rend="; 1tab">'t Verrassend vreemde van de ontmoeting,</l>
<l rend="; 2tab">En 't blij. bericht,</l>
<l rend="; 1tab">Geeft aan de schaking weêr verzoeting,</l>
<l rend="; 2tab">Daar 't toch zoo ligt.</l>
<l rend="; 1tab">Zy meesmuilt, legt de handen samen,</l>
<l rend="; 2tab">En scheidt ze weêr:</l>
<l rend="; 1tab">‘Daar is (dus zegt zy) noch betamen,</l>
<l rend="; 2tab">Noch Godvrucht meer!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Maar echter, 't heeft zoo moeten wezen,</l>
<l rend="; 2tab">Dat zie ik klaar.</l>
<l rend="; 1tab">De Hemel zij daar voor geprezen,</l>
<l rend="; 2tab">Dat ik 't ervaar.</l>
<l rend="; 1tab">Eerst hadt ge my haast beet gekregen,</l>
<l rend="; 2tab">In plaats van haar:</l>
<l rend="; 1tab">O! had ik toen maar stil gezwegen!</l>
<l rend="; 2tab">Ik, malle Saar!’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Nu wist men 't, dat er niets aan faalde,</l>
<l rend="; 2tab">Door 't gansche land:</l>
<l rend="; 1tab">‘De Duivel, die Margrietjen haalde,</l>
<l rend="; 2tab">Was Hildebrand! -</l>
<l rend="; 1tab">Ja, morgen zal men 't kleintjen doopen!</l>
<l rend="; 2tab">Sibil is Peet!’</l>
<l rend="; 1tab">En alles kwam te samen loopen</l>
<l rend="; 2tab">Van wijd en breed.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De Sexe hoorde dit vertellen,</l>
<l rend="; 2tab">En lachte er om!</l>
<l rend="; 1tab">Maar sommigen met heimlijk kwellen,</l>
<l rend="; 2tab">En bleven stom.</l>
<l rend="; 1tab">Eéne enkle slechts riep zonder smalen,</l>
<l rend="; 2tab">Met gullen mond:</l>
<l rend="; 1tab">‘Och! kwam my ook zoo'n Duivel halen!</l>
<l rend="; 2tab">Ik ging terstond.’</l>
<l/>
<l>1798.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="181"/>
<head rend="h3">Het nachtspook.<note n="*" place="foot">Poëzy II, 188. Uitg. 1822.</note></head>
<lg type="poem">
<l rend="; 1tab">Te viervoet, trapplend, stap voor stap,</l>
<l>Reed Jonker Egmond door de heide,</l>
<l rend="; 1tab">Die Hildesheim van Brunswijk scheidt,</l>
<l rend="; 1tab">Waar, in mistroostige eenzaamheid.</l>
<l>Zijn teedre Weêrhelft hem verbeidde.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De nacht viel zwart op 't aardrijk neêr,</l>
<l>Doorweekt van eindeloozen regen.</l>
<l rend="; 1tab">Daar waadde hy door plas aan plas,</l>
<l rend="; 1tab">Geheel onzeker waar hy was,</l>
<l>Langs gants in slib verkeerde wegen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Het plascht, het plascht, het klatst, het kletst,</l>
<l>En slobbert door moeras en kreken.</l>
<l rend="; 1tab">Het ros ontzet op ieder tred,</l>
<l rend="; 1tab">En struikelt in het moddrig wed,</l>
<l>Of blijft in taaien kleigrond steken.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!</l>
<l>My blindt dit ondoorzienbre donker.</l>
<l rend="; 1tab">ô Zie voor u en my met één,</l>
<l rend="; 1tab">En voer my door dees afgrond heen;</l>
<l>Uw meester, zonder u, verzonk er!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!</l>
<l>Ga voort, de Maan zal spoedig rijzen.</l>
<l rend="; 1tab">Voort, voort, en zet uw voeten vast;</l>
<l rend="; 1tab">De welvoorziene haverkast</l>
<l>Zal u eens meesters dank bewijzen.</l>
<pb n="182"/>
<l rend="; 1tab">Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!</l>
<l>Voer my in mijn Geliefdes armen;</l>
<l rend="; 1tab">Zy strekken zich te mywaart uit;</l>
<l rend="; 1tab">Wanneer zy me aan heur boezem sluit,</l>
<l>Zult gy u ook op stal verwarmen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!</l>
<l>Nog drie of vierdhalf moeilijke uren!</l>
<l rend="; 1tab">De Hemel, die my ginds verwacht,</l>
<l rend="; 1tab">Verdient een nog veel slimmer nacht,</l>
<l>Dan dien we op dezen weg verduren.’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Dus rijdt de Jonker immer toe,</l>
<l>Met altijd ongewisse schreden:</l>
<l rend="; 1tab">‘Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort;’</l>
<l rend="; 1tab">Terwijl hy buik en zijden spoort,</l>
<l>En 't paard reeds machtloos heeft gereden.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hy vordert weg, maar zacht en traag;</l>
<l>En 't immer feller groeiend haken</l>
<l rend="; 1tab">Zet borst en ingewand in vuur;</l>
<l rend="; 1tab">En schijnt van 't oogenblik een uur,</l>
<l>Van 't uur een eeuwigheid te maken.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Nu, afgemat door 't ongeduld,</l>
<l>En 't hart bezwijkend van verlangen,</l>
<l rend="; 1tab">Knikt hem 't van slaap bezwaarde hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">Dat, van gemijmer afgesloofd,</l>
<l>Hem machtloos op de borst blijft hangen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Nu weêr als met een schrik ontwaakt,</l>
<l>Om al zijn krachten saam te gaderen,</l>
<l rend="; 1tab">Herwekt hy d' uitgedoofden moed;</l>
<l rend="; 1tab">En nieuwe veêrkracht drijft zijn bloed</l>
<l>Met ruimer omloop door zijne aderen.</l>
<pb n="183"/>
<l rend="; 1tab">Nu stelt hy zich zijne Egâ voor,</l>
<l>Hoe ze, ongerust om 't lang vertoeven,</l>
<l rend="; 1tab">Hem in den hollen donkren nacht</l>
<l rend="; 1tab">Op d' ijsbren weg verloren acht,</l>
<l>In steedsvermeerend zielsbedroeven.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Nu luistert zy naar 't windgeruisch;</l>
<l>Nu (waant hy) hoort zy naar den regen.</l>
<l rend="; 1tab">Nu ziet zy angstig naar de lucht,</l>
<l rend="; 1tab">En zendt my heete zucht op zucht</l>
<l>In hijgend zielsverlangen tegen. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Nu denkt zy my de Stad nabv,</l>
<l>En hoopt my altijd na en nader;</l>
<l rend="; 1tab">En kust in 't ingeslapen wicht,</l>
<l rend="; 1tab">Dat aan heur kuischen boezem ligt,</l>
<l>Het beeld van d' aangebeden Vader. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Nu wekt zy 't ongeduldig op,</l>
<l>Om 't wederom in slaap te wiegen,</l>
<l rend="; 1tab">Of zy van d'emdeloozen tijd,</l>
<l rend="; 1tab">Waar in zy om mijn afzijn lijdt,</l>
<l>Een nietig ondeel mocht bedriegen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Nu hoort ze een ritslen op de straat,</l>
<l>Door een gemengd met hondenbassen:</l>
<l rend="; 1tab">Daar is hy (roept zy juichend uit)!</l>
<l rend="; 1tab">Maar straks verwijdert dat geluid,</l>
<l>En ach! heur oogen staan in plassen!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Neen; denkt zy, nooit zoo laat als nu!</l>
<l>Wat onheil of hem mocht gebeuren!</l>
<l rend="; 1tab">Een onheil -! Lieve, schrei niet, neen!</l>
<l rend="; 1tab">De Hemel brengt ons haast by een:</l>
<l>Schep moed, en staak uw angstvol treuren!</l>
<pb n="184"/>
<l rend="; 1tab">Ach! dat de Hemel weêr een tijd</l>
<l>Na zoo veel lijdens wou gehengen,</l>
<l rend="; 1tab">Die ieder laafde met de troost,</l>
<l rend="; 1tab">Van met zijn Gâ en dierbaar kroost</l>
<l>Zijn leven door te mogen brengen!’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Dus denkt, dus peinst hy, zonder rust,</l>
<l>En noopt en spoort uit al zijn krachten. -</l>
<l rend="; 1tab">Vergeefs! het paard blijft schichtig staan,</l>
<l rend="; 1tab">Daar is geen verder drijven aan:</l>
<l>Hier moet, hier zal hy overnachten!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Geen maanlicht toont zich aan de kim,</l>
<l>Dat door dit duister heen kan boren:</l>
<l rend="; 1tab">De hemel is met zwart beplekt;</l>
<l rend="; 1tab">De grond, met water overdekt;</l>
<l>En spoor, en pad, en weg, verloren.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Neen (zegt hy), neen, hier blijf ik niet,</l>
<l>Om op den weg van koû te sneven.</l>
<l rend="; 1tab">Veeleer het uiterst onderstaan,</l>
<l rend="; 1tab">Dan dat ik werkloos zou vergaan,</l>
<l>En in den nood my-zelv' begeven!’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hy spoort, hy noopt, hy dringt, hy drijft,</l>
<l>En wringt en rukt met toom en stangen;</l>
<l rend="; 1tab">Perst borst en ribben tot malkaâr;</l>
<l rend="; 1tab">Maar 't beest, onwrik-, onhandelbaar,</l>
<l>Geeft niets om sporendruk of prangen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hy heft de rijzweep woedende op,</l>
<l>En klemt haar 't dier om heup en lenden:</l>
<l rend="; 1tab">De zweepslag klinkt door lucht en veld;</l>
<l rend="; 1tab">Maar vruchtloos, hoe hy knalt of knelt,</l>
<l>Hy kan het voort doen gaan noch wenden.</l>
<pb n="185"/>
<l rend="; 1tab">Versuft, bedwelmd, en uitgeput</l>
<l>Van 't lang en vruchtloos zielsvermoeien,</l>
<l rend="; 1tab">Gevoelt by 't hart van ijzing slaan,</l>
<l rend="; 1tab">Het doodzweet op zijn voorhoofd staan,</l>
<l>En 't bruischend bloed naar 't hart toe vloeien.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Een flaauwe en bleeke neveldamp</l>
<l>Vertoont zich eensklaps voor zijne oogen,</l>
<l rend="; 1tab">En schijnt hem in den weg te treên,</l>
<l rend="; 1tab">Met vormloos lijf en reuzenleên,</l>
<l>Met aaklig duister overtogen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Een aanzicht als het beeld des doods,</l>
<l>Met holle en uitgeteerde wangen:</l>
<l rend="; 1tab">Twee armen, schrikbaar uitgerekt,</l>
<l rend="; 1tab">En grijpend naar hem toegestrekt,</l>
<l>Of 't ware om ros en man te omvangen:</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Een lijf van onafmeetbren stal,</l>
<l>Dat nu, tot aan het zwerk verheven,</l>
<l rend="; 1tab">En hals en hoofd door wolken dringt,</l>
<l rend="; 1tab">En dan weêr in elkander zinkt,</l>
<l>En laag by de aarde schijnt te zweven.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Wat wilt gy (roept hem Edmond toe)?</l>
<l>Gy, Geest, of schrikbeeld van mijn zinnen!</l>
<l rend="; 1tab">Geef andwoord, of verzink in 't niet!</l>
<l rend="; 1tab">En, zoo gy 't aaklig graf verliet,</l>
<l>Gy, Afgrond, hoû uw dooden binnen!’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Geen andwoord! maar een dof gehuil</l>
<l>Van Winden die van verre loeien,</l>
<l rend="; 1tab">En 't glimmen van een hol gezicht,</l>
<l rend="; 1tab">Welks oogen, met een vluchtig licht,</l>
<l>Uit opgespalkte leden, gloeien!</l>
<pb n="186"/>
<l rend="; 2tab"><xptr to="a186"/>Hy roept op nieuw. Een ketenklank,</l>
<l rend="; 1tab">Die gruwzaam in zijne ooren rinkelt,</l>
<l rend="; 2tab">Vermengt zich met den doffen wind,</l>
<l rend="; 2tab">Terwijl een glans zijne oogen blindt,</l>
<l rend="; 1tab">Waar alles door elkaâr voor krinkelt.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Geen andwoord meer. Maar 't paard stapt toe,</l>
<l rend="; 1tab">En Edmond, gants bedwelmd van zinnen,</l>
<l rend="; 2tab">Rijdt eensklaps, zonder dat hy 't dacht,</l>
<l rend="; 2tab">Terwijl hy zich verloren acht,</l>
<l rend="; 1tab">Langs d' ophaalbrug de Stadpoort binnen.</l>
<l/>
<l>1799.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Des minnaars geest.<note n="*" place="foot">Poëzy II, 151.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Daar kwam een Geest voor Grietjens deur,</l>
<l rend="; 1tab">Met akelig gegil:</l>
<l>Hy trok en rammelde aan den klink;</l>
<l rend="; 1tab">Maar zy, zy hield zich stil.</l>
<l/>
<l>‘Is 't Vader Henrik die daar klopt,</l>
<l rend="; 1tab">Of Broeder William?</l>
<l>Of is 't mijn trouwe Frederik,</l>
<l rend="; 1tab">Die versch uit Schotland kwam?’</l>
<l/>
<l>‘Het is uw Vader Henrik niet,</l>
<l rend="; 1tab">Noch Broeder William:</l>
<l>Maar 't is uw trouwe Frederik:</l>
<l rend="; 1tab">Die versch uit Schotland kwam.</l>
<pb n="187"/>
<l>Maar hoor my, dierbre Margareet,</l>
<l rend="; 1tab">En wijs my zoo niet af.</l>
<l>Geef my mijn woord en trouw te rug,</l>
<l rend="; 1tab">Die ik u voormaals gaf.’</l>
<l/>
<l>‘Uw woord en trouw geef <hi rend="sc">ik</hi> niet weêr;</l>
<l rend="; 1tab">(Nooit wordt my die ontrukt!)</l>
<l>Eer dat gy in mijn kamer koomt,</l>
<l rend="; 1tab">En my de lippen drukt.’</l>
<l/>
<l>‘Indien ik in uw kamer trad,</l>
<l rend="; 1tab">Gy zwijmdet van den schrik,</l>
<l>En naderde ik uw frisschen mond.</l>
<l rend="; 1tab">Gy wierdt een Geest als ik.</l>
<l/>
<l>Neen, hoor my, dierbre Margareet,</l>
<l rend="; 1tab">En wijs my zoo niet af.</l>
<l>Geef my mijn woord en trouw te rug,</l>
<l rend="; 1tab">Die ik u voormaals gaf!’</l>
<l/>
<l>‘Uw woord en trouw geef <hi rend="sc">ik</hi> niet weêr;</l>
<l rend="; 1tab">(Nooit wordt my die ontrukt!)</l>
<l>Eer dat gy me in uw grafsteê voert,</l>
<l rend="; 1tab">En in uw armen drukt.’</l>
<l/>
<l>‘Mijn beenders liggen wijd van hier,</l>
<l rend="; 1tab">Aan 't uiterst van de kust:</l>
<l>En 't is mijn geest alleen, Margreet,</l>
<l rend="; 1tab">Die tot u vliedt om rust.’</l>
<l/>
<l>Zy steekt haar blanke hand hem toe,</l>
<l rend="; 1tab">Zich-zelve naauw bewust:</l>
<l>‘Zie daar uw woord en trouw weêrom!</l>
<l rend="; 1tab">God geev uw ziel nu rust!’ -</l>
<pb n="188"/>
<l>Zy neemt haar zijden tabbaart op,</l>
<l rend="; 1tab">En spelt hem by malkaâr,</l>
<l>En wandelt heel den langen nacht</l>
<l rend="; 1tab">Heur dooden minnaar naar. -</l>
<l/>
<l>‘Ach! is er aan uw hoofd geen plaats?</l>
<l rend="; 1tab">Geen plaatsjen aan uw zij'?</l>
<l>Geen plaatsjen, hoe gering, mijn Lief?</l>
<l rend="; 1tab">Zoo ja, zoo geef het my!’</l>
<l/>
<l>‘Daar is geen plaatsjen aan mijn hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">Waar ik een Liefste breng'.</l>
<l>Geen plaatsjen aan mijn zij', Margreet!</l>
<l rend="; 1tab">Mijn doodkist is zoo eng.’</l>
<l/>
<l>Met kraaide daar de Dorpsteêhaan,</l>
<l rend="; 1tab">En scheidde zich de lucht.</l>
<l>‘'t Is tijd, 't is tijd, mijn Margareet,</l>
<l rend="; 1tab">Dat ik den schemer vlucht.’</l>
<l/>
<l>‘Hy spreekt, en met een hol gehuil,</l>
<l rend="; 1tab">Of alles zou vergaan,</l>
<l>Verdween hy in een wolk van damp,</l>
<l rend="; 1tab">En liet het Meisjen staan.</l>
<l/>
<l>ô Toef, mijn Dierbre (roept zy), toef!</l>
<l rend="; 1tab">Keer tot mijne armen weêr!’</l>
<l>Haar wang verbleekt, haar oog verschiet,</l>
<l rend="; 1tab">En zielloos zijgt zy neêr.</l>
<l/>
<l>1799.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="189"/>
<head rend="h3">Jonker Brand van Wijk.<note n="*" place="foot">Poëzy II, 174.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Laatst strookte Jonker Brand van Wijk</l>
<l rend="; 1tab">Zijn schimmel met de hand:</l>
<l>Met één kwam daar een Jonkvrouw aan,</l>
<l rend="; 1tab">De schoonste van het land.</l>
<l/>
<l>‘Goên dag (dus sprak zy), Jonker Brand!</l>
<l rend="; 1tab">Ach, zie eens wat my schort!</l>
<l>Mijn bouwen was my eerst te lang,</l>
<l rend="; 1tab">Nu is hy my te kort. -</l>
<l/>
<l>Ik draag een wichtjen onder 't hart,</l>
<l rend="; 1tab">Het woelt my door het lijf:</l>
<l>Mijn gordel was my eerst te wijd,</l>
<l rend="; 1tab">Nu klemt hy my te stijf.’ -</l>
<l/>
<l>‘Indien dat kind het mijne waar,</l>
<l rend="; 1tab">Gelijk gy my vertelt;</l>
<l>Zoo schonk ik u mijn halve Land,</l>
<l rend="; 1tab">En nog een huis vol geld. -</l>
<l/>
<l>Indien dat kind het mijne waar,</l>
<l rend="; 1tab">En ik daar zeker van;</l>
<l>Zoo schonk ik u mijn gantsche Land,</l>
<l rend="; 1tab">Met Heerenrecht en ban.’ -</l>
<l/>
<l>‘Veel liever had ik eenen kus,</l>
<l rend="; 1tab">Mijn Jonker, van uw mond,</l>
<l>Dan heel het halve Land van Waas,</l>
<l rend="; 1tab">Met honderdduizend pond. -</l>
<pb n="190"/>
<l>Veel liever had ik van uw mond</l>
<l rend="; 1tab">Één vriendelijken lach,</l>
<l>Dan heel het gantsche Land van Waas,</l>
<l rend="; 1tab">Met Rechtsdwang en gezag.’ -</l>
<l/>
<l>‘Op morgen, Klare, moet ik voort,</l>
<l rend="; 1tab">Hier schrikbaar verr' van daan:</l>
<l>En 't schoonste meisjen dat er leeft,</l>
<l rend="; 1tab">Moet met my derwaart gaan.’ -</l>
<l/>
<l>‘Al ben ik 't schoonste meisjen niet,</l>
<l rend="; 1tab">Neem echter, neem my meê,</l>
<l>En laat my slechts uw Voetknaap zijn,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo hou ik my te vreê.’ -</l>
<l/>
<l>‘Zoo gy mijn Voetknaap wezen zult,</l>
<l rend="; 1tab">En doen mijn paard gerijf,</l>
<l>Zoo moet uw tabberd afgesneên,</l>
<l rend="; 1tab">Een spanbreed onder 't lijf. -</l>
<l/>
<l>Zoo moet uw blonde hairlok af,</l>
<l rend="; 1tab">Een duimbreed boven 't oog;</l>
<l>En dan kunt gy mijn Voetknaap zijn,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo lang ik het gedoog.’</l>
<l/>
<l>De dag ging om; de nacht verstreek,</l>
<l rend="; 1tab">En 't licht begroette de aard:</l>
<l>De Jonkvrouw houdt den stegelreep,</l>
<l rend="; 1tab">En hy, hy klimt te paard. -</l>
<l/>
<l>De Jonker reed den gantschen dag;</l>
<l rend="; 1tab">Zy liep er blootsvoets by;</l>
<l>En nog had hy het woord te goed:</l>
<l rend="; 1tab">Kom, zit wat op, en rij.</l>
<pb n="191"/>
<l>De Jonker reed den gantschen dag,</l>
<l rend="; 1tab">En liet haar blootsvoets gaan;</l>
<l>En nog had hy het woord te goed:</l>
<l rend="; 1tab">Kom, doe uw schoenen aan. -</l>
<l/>
<l>‘Rijd zachtjens, Jonker (riep de Maagd)!</l>
<l rend="; 1tab">Mijn lichaam krimpt van smart.</l>
<l>Het wichtjen dat ik van u draag,</l>
<l rend="; 1tab">Bezwijkt my onder 't hart.’ -</l>
<l/>
<l>‘Beschouwt gy (sprak hy) gindschen stroom,</l>
<l rend="; 1tab">Die door den heirweg schiet?’ -</l>
<l>‘Ten minste spaar mijn zwanger lijf,</l>
<l rend="; 1tab">En schoon my van den vliet.’ -</l>
<l/>
<l>Dus sprak zy met een lonkend oog,</l>
<l rend="; 1tab">Waarin een traantjen glom. -</l>
<l>De Jonker geeft het paard de spoor,</l>
<l rend="; 1tab">En zwijgt, en ziet niet om. -</l>
<l/>
<l>Nu kwamen ze aan den oeverkant:</l>
<l rend="; 1tab">Hy zette 't door den vloed.</l>
<l>‘ô Hemel (riep zy), sta my by,</l>
<l rend="; 1tab">Indien ik zwemmen moet! -’</l>
<l/>
<l>Het water hief haar 't kleed omhoog,</l>
<l rend="; 1tab">En ging haar tot de kin:</l>
<l>De Jonker zag heur angst en nood,</l>
<l rend="; 1tab">Maar hield zijn draf niet in. -</l>
<l/>
<l>En als zy door het water was,</l>
<l rend="; 1tab">En weder by hem stond:</l>
<l>‘Zie toe (dus sprak hy), Klare, zie!</l>
<l rend="; 1tab">Daar zijdwaart rijst de grond!</l>
<pb n="192"/>
<l>Beschouwt gy daar dat gulden dak,</l>
<l rend="; 1tab">Daar waar de Zon op stuit?</l>
<l>Een tiental Juffers houdt daar feest:</l>
<l rend="; 1tab">De schoonste wordt mijn Bruid.’ -</l>
<l/>
<l>‘Ik zie dat dak, ô Jonker Brand,</l>
<l rend="; 1tab">Dat, waar de Zon op stuit.</l>
<l>God geef zijn zegen over u,</l>
<l rend="; 1tab">En uw geliefde Bruid!’ -</l>
<l/>
<l>Een tiental Juffers hield daar feest,</l>
<l rend="; 1tab">En vierde daar een Bal:</l>
<l>Maar, Klare, schooner dan die tien,</l>
<l rend="; 1tab">Bracht 's Jonkers paard op stal.</l>
<l/>
<l>Een tiental Juffers hield daar feest</l>
<l rend="; 1tab">En speelde met de klos:</l>
<l>Maar Klare, schooner dan zy al,</l>
<l rend="; 1tab">Gaf voeder aan het ros. -</l>
<l/>
<l>Des Jonkers Zuster sprak hem aan:</l>
<l rend="; 1tab">‘“Wel, Jonker Brand van Wijk!</l>
<l>Wat schooner Voetknaap hebt gy daar</l>
<l rend="; 1tab">Nooit zag ik zijns gelijk.</l>
<l/>
<l>Zijn kleed is wat te hoog gegord,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn lijf wat opgezet:</l>
<l>Maar 'k gunde hem, met al mijn hart,</l>
<l rend="; 1tab">Een plaatsjen in mijn bed.”’</l>
<l/>
<l>‘Geen slechte Voetknaap, zoo als hy,</l>
<l rend="; 1tab">Die rent door dun en dik,</l>
<l>Zou passen in een Jonkvrouws bed,</l>
<l rend="; 1tab">Met voeten, vuil van slik.</l>
<pb n="193"/>
<l>Veel beter voegt het zulk een knaap,</l>
<l rend="; 1tab">Met slib en stof bemorst,</l>
<l>Te zitten by het keukenvuur;</l>
<l rend="; 1tab">Te knaauwen op een korst.’ -</l>
<l/>
<l>Nu had men 't avondmaal gehad,</l>
<l rend="; 1tab">En alles lei zich neêr.</l>
<l>Nu riep hy: ‘Voetknaap, koom eens hier,</l>
<l rend="; 1tab">En hoor wat ik begeer!</l>
<l/>
<l>Ga henen naar de naaste stad,</l>
<l rend="; 1tab">En kruis de straten rond,</l>
<l>En zoek my daar een meisjen uit;</l>
<l rend="; 1tab">Met frissche wang en mond.</l>
<l/>
<l>En zoek my die ten byslaap uit,</l>
<l rend="; 1tab">En breng haar in mijn bed: -</l>
<l>Maar draag haar in uw arm langs straat,</l>
<l rend="; 1tab">Dat zy heur voet niet smett'.’ -</l>
<l/>
<l>De schoone wandelt naar de stad.</l>
<l rend="; 1tab">En kruist door straat aan straat;</l>
<l>En zoekt het schoonste meisjen uit,</l>
<l rend="; 1tab">Dat zich ontdekken laat.</l>
<l/>
<l>Zy zoekt hem dit ten byslaap uit,</l>
<l rend="; 1tab">En voert het in zijn bed;</l>
<l>En draagt het in haar arm daar heen,</l>
<l rend="; 1tab">Dat zy den voet niet smet. -</l>
<l/>
<l>‘Vergun my thands, ô Jonker Brand,</l>
<l rend="; 1tab">Wat bedstroo aan uw voet!</l>
<l>ô Geef my daar een luttel plaats,</l>
<l rend="; 1tab">Eer ik bezwijken moet.’ -</l>
<pb n="194"/>
<l>Hy gunde 't haar; zy vleit zich neêr,</l>
<l rend="; 1tab">Zich moê en machtloos neêr.</l>
<l>Nu ging de nacht allengskens om,</l>
<l rend="; 1tab">En riep den ochtend weêr.</l>
<l/>
<l>‘Rijs (riep hy), Voetknaap! rijs, rijs op,</l>
<l rend="; 1tab">En voeder mijn genet!.</l>
<l>Geef hooi en haver aan het beest,</l>
<l rend="; 1tab">En luier niet in 't bed!’ -</l>
<l/>
<l>De schoone rijst wilvaardig op,</l>
<l rend="; 1tab">En doet wat hy beval;</l>
<l>Geeft hooi en haver aan het beest,</l>
<l rend="; 1tab">En reinigt tuig en stal.</l>
<l/>
<l>Zy leunt zich zuchtend aan de ruif,</l>
<l rend="; 1tab">En schreeuwt en gilt het uit,</l>
<l>En kromt het lichaam van de pijn,</l>
<l rend="; 1tab">Waarmeê het zich ontsluit.</l>
<l/>
<l>De droeve jammert hier en schreit,</l>
<l rend="; 1tab">Van allen heul ontbloot:</l>
<l>Niets speurt zy dan een scheurend wee;</l>
<l rend="; 1tab">Niets wacht zy dan de dood.</l>
<l/>
<l>Des Jonkers Moeder hoort haar stem,</l>
<l rend="; 1tab">En wordt van angst bekneld.</l>
<l>‘Rijs op (dus roept zy), Jonker Brand</l>
<l rend="; 1tab">Wat is daar voor geweld!</l>
<l/>
<l>Daar 's wis een Nachtgeest in uw stal;</l>
<l rend="; 1tab">Die maakt een vreemd gerucht:</l>
<l>Of 't is een Vrouw in barensnood,</l>
<l rend="; 1tab">Die naar verlossing zucht.’ -</l>
<pb n="195"/>
<l rend="; 1tab">De Jonker gaf zich uit zijn bed,</l>
<l rend="; 2tab">En trok zijn nachtrok aan,</l>
<l rend="; 1tab">En sloeg een sluier om zijn lijf,</l>
<l rend="; 2tab">Om naar den stal te gaan.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">En als hy voor de staldeur kwam,</l>
<l rend="; 2tab">Zoo stond hy stom en stil,</l>
<l rend="; 1tab">En hoorde straks een zacht geschrei,</l>
<l rend="; 2tab">Na 't aakligst doodsgegil.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Sus (riep zy)! sus, onnoozel Wicht,</l>
<l rend="; 2tab">Mijn hart zoo dier en waard!</l>
<l rend="; 1tab">Ach! dat uw Vader Koning waar!</l>
<l rend="; 2tab">Uw Moeder onder de aard!’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Meer wilde zy, meer kon zy niet,</l>
<l rend="; 2tab">En nokkend breekt zy af:</l>
<l rend="; 1tab">‘Ach! dat uw Vader Koning waar!</l>
<l rend="; 2tab">Uw Moeder in het graf!’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Nu geeft een vloed van tranen lucht</l>
<l rend="; 2tab">Aan 't overkropt gemoed:</l>
<l rend="; 1tab">En hy, hy ziet het aan, treedt toe,</l>
<l rend="; 2tab">En stort zich aan heur voet.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘ô Klaag niet, dierbre (barst hy los)!</l>
<l rend="; 2tab">Uw weedom heeft thands uit.</l>
<l rend="; 1tab">Ontfang dees ring ten huwlijkspand,</l>
<l rend="; 2tab">En wees mijne echte Bruid!’</l>
<l/>
<l>1800.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<interpGrp>
<interp type="secundair" value="flor003"/>
</interpGrp>
<pb n="196"/>
<head rend="h3">Graaf Floris de Vierde.<note n="*" place="foot">Mengelingen I, 60.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Trompetten en schalmeien</l>
<l rend="; 1tab">Doorklonken hof en wal:</l>
<l>De Ridders vloeiden samen</l>
<l rend="; 1tab">Op 't daavrend Feestgeschal.</l>
<l/>
<l>Van 't overwelfde venster</l>
<l rend="; 1tab">Van Klermonts opperzaal,</l>
<l>Zag Blanka, de overschoone,</l>
<l rend="; 1tab">Den rijken wapenpraal.</l>
<l/>
<l>Daar lag zy in het venster,</l>
<l rend="; 1tab">Behangen met fluweel,</l>
<l>In 't midden van heur maagden,</l>
<l rend="; 1tab">Gedoscht in 't aadlijk geel.</l>
<l/>
<l>Daar stond zy voor het venster,</l>
<l rend="; 1tab">In hemelsblaauw gewaad,</l>
<l>Gelijk het korenbloemtjen</l>
<l rend="; 1tab">In 't rijpend graanbed staat.</l>
<l/>
<l>Zy droeg een gouden keten</l>
<l rend="; 1tab">Met diamanten boot;</l>
<l>Die hong haar van de schouders,</l>
<l rend="; 1tab">En wapperde in haar' schoot.</l>
<l/>
<l>Haar volle boezem zwoegde,</l>
<l rend="; 1tab">Haar nieuwsgier oog vloog rond,</l>
<l>Een blos besteeg haar wangen,</l>
<l rend="; 1tab">Een lach, haar heuschen mond.</l>
<pb n="197"/>
<l>Zy zag de fiere Ridders,</l>
<l rend="; 1tab">Versierd met zijde en goud;</l>
<l>Zy zag hun fiere rossen,</l>
<l rend="; 1tab">Op hun berijders stout.</l>
<l/>
<l>Zy zag die fiere rossen,</l>
<l rend="; 1tab">Met Korduaan getoomd,</l>
<l>Bekleed met purpren dekken,</l>
<l rend="; 1tab">Met franjen rijk omzoomd.</l>
<l/>
<l>Zy zag de Ridders draven</l>
<l rend="; 1tab">Op 't steigerende ros,</l>
<l>Het moedig hoofd omwemeld</l>
<l rend="; 1tab">Met struis- en reigerbosch.</l>
<l/>
<l>Zy zag hun wapens blinken,</l>
<l rend="; 1tab">Met kleuren groots bemaald;</l>
<l>Hun breede bandelieren,</l>
<l rend="; 1tab">Beschilderd met de naald.</l>
<l/>
<l>Zy zag de wapenschilden,</l>
<l rend="; 1tab">Gedragen rij aan rij,</l>
<l>Door rijkgedoschte knapen</l>
<l rend="; 1tab">In 't blinkend eerlivrij.</l>
<l/>
<l>Zy zag de Baanderollen</l>
<l rend="; 1tab">Van Graaf en Koningskind</l>
<l>In duizend bochten golven,</l>
<l rend="; 1tab">En zweven op den wind.</l>
<l/>
<l>Haar oog begon te glanzen</l>
<l rend="; 1tab">Van schuldelooze vreugd,</l>
<l>En dwaalde, vol verrukking,</l>
<l rend="; 1tab">Door al de Ridderjeugd.</l>
<pb n="198"/>
<l>Ach, zeg my, riep zy driftig,</l>
<l rend="; 1tab">Van argwaan ongewis,</l>
<l>Wie onder al die Ridders</l>
<l rend="; 1tab">De Graaf van Holland is.</l>
<l/>
<l>Haar Ega hoort haar 't vragen,</l>
<l rend="; 1tab">En ziet haar vorschend aan.</l>
<l>Haar mond verbleekt en siddert,</l>
<l rend="; 1tab">Haar hart begint te slaan.</l>
<l/>
<l>Zy slaat haar oogen neder,</l>
<l rend="; 1tab">En hals en borst wordt rood:</l>
<l>Zy voelt haar kniën schudden;</l>
<l rend="; 1tab">Haar leden, koud als lood.</l>
<l/>
<l>Zy wil, maar kan niet spreken,</l>
<l rend="; 1tab">En ziet, noch denkt, noch hoort;</l>
<l>Noch weet den blik te ontduiken,</l>
<l rend="; 1tab">Die door haar' boezem boort!</l>
<l/>
<l>‘Zie (sprak hy, grijnzend lachend)</l>
<l rend="; 1tab">In gindschen Gravenstoet,</l>
<l>Op 't wapenveld van goude</l>
<l rend="; 1tab">Dien Liebaart, rood als bloed.</l>
<l/>
<l>Dat is de Graaf van Holland,</l>
<l rend="; 1tab">Die Ridder, zoo volmaakt!</l>
<l>Beschouw hem wel ter degen,</l>
<l rend="; 1tab">Want weet zijn stond genaakt.’</l>
<l/>
<l>Zoo spreekt hy en verlaat ze,</l>
<l rend="; 1tab">En geeft zich naar beneên,</l>
<l>En Blanka glipt een parel</l>
<l rend="; 1tab">Langs wang en boezem heen.</l>
<pb n="199"/>
<l>De schoone wijkt van 't venster,</l>
<l rend="; 1tab">En zet zich bevend neêr:</l>
<l>Daar is voor Blankaas oogen</l>
<l rend="; 1tab">Geen feest of schouwpraal meer.</l>
<l/>
<l>Daar breekt de gouden keten,</l>
<l rend="; 1tab">En schiet haar in den schoot:</l>
<l>De steen verliest zijn' luister,</l>
<l rend="; 1tab">En kondigt schrik en dood. -</l>
<l/>
<l>In 't midden van de Helden,</l>
<l rend="; 1tab">Op 't brieschende genet,</l>
<l>Reed Floris blij en moedig,</l>
<l rend="; 1tab">Met statelijken tred.</l>
<l/>
<l>De Schildknaap aan zijn zijde,</l>
<l rend="; 1tab">Droeg speer en Veldbanier,</l>
<l>En wit gepluimden hellem</l>
<l rend="; 1tab">Met openstaand vizier.</l>
<l/>
<l>Zijn helder voorhoofd glansde,</l>
<l rend="; 1tab">Van vreugd, van majesteit;</l>
<l>Van 't blinkend git der lokken,</l>
<l rend="; 1tab">Om 't edel hoofd verspreid.</l>
<l/>
<l>Zijn treffend oog vereende</l>
<l rend="; 1tab">In 't hemclschoon gelaat,</l>
<l>De heuschheid van een' Ridder;</l>
<l rend="; 1tab">Het vuur van een' Soldaat;</l>
<l/>
<l>Den glimlach van 't genoegen;</l>
<l rend="; 1tab">Den blos van echten moed;</l>
<l>En de onmiskenbre trekken</l>
<l rend="; 1tab">Van 't Frankisch Koningsbloed.</l>
<pb n="200"/>
<l>In 't midden van de Helden</l>
<l rend="; 1tab">Stak 't Prinslijk hoofd zich uit,</l>
<l>Gelijk de fiere lely</l>
<l rend="; 1tab">By 't needrig heidekruid.</l>
<l/>
<l>In 't midden van de Helden,</l>
<l rend="; 1tab">Scheen al wat om hem vloog,</l>
<l>Als voor zijn dienst geschapen,</l>
<l rend="; 1tab">Te hangen aan zijn oog.</l>
<l/>
<l>In 't midden van de Helden,</l>
<l rend="; 1tab">Hong aller hart hem aan;</l>
<l>En, niemand, die zich vleide,</l>
<l rend="; 1tab">Met hem gelijk te staan. -</l>
<l/>
<l>Daar reed men naar de poorte,</l>
<l rend="; 1tab">Waar boven Blanka zat,</l>
<l>En zag de Hofjonkvrouwen,</l>
<l rend="; 1tab">Wier rij zy om zich had.</l>
<l/>
<l>Hy heft het oog naar boven,</l>
<l rend="; 1tab">En biedt den schoonen stoet</l>
<l>Die afziet uit de vensters,</l>
<l rend="; 1tab">Den Ridderlijken groet.</l>
<l/>
<l>Hy heft het oog naar boven,</l>
<l rend="; 1tab">En valschen Klermonts speer</l>
<l>Doorboort hem 't argloos harte,</l>
<l rend="; 1tab">En ploft hem zielloos neêr.</l>
<l/>
<l>Het bloed ontvliet de wonde;</l>
<l rend="; 1tab">Het licht, zijn brekend oog,</l>
<l>Dat rondziet naar zijn' Moorder,</l>
<l rend="; 1tab">En wraak vraagt van omhoog.</l>
<pb n="201"/>
<l rend="; 1tab">Een schreeuw gaat op ten hemel,</l>
<l rend="; 2tab">En alles woelt door een!</l>
<l rend="; 1tab">Maar niemand zag de wonde</l>
<l rend="; 2tab">Dan brave Kleef alleen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hy grijpt zijn' Heldendegen,</l>
<l rend="; 2tab">Graaf Floris Vriendschapspand,</l>
<l rend="; 1tab">En wringt den laffen moorder</l>
<l rend="; 2tab">Dat staal in 't ingewand.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Daar hoort de ontroerde Blanka,</l>
<l rend="; 2tab">Den gruwel en zijn straf!</l>
<l rend="; 1tab">Daar ziet de ontroerde Blanka,</l>
<l rend="; 2tab">Op beide lijken af!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Haar kniën knikken samen;</l>
<l rend="; 2tab">Haar bloed en adem stalt;</l>
<l rend="; 1tab">Zy gilt en liet het leven;</l>
<l rend="; 2tab">En 't zwart tooneeldoek valt.</l>
<l/>
<l>1803.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="202"/>
<head rend="h3">De gevangene.<note n="*" place="foot">Mengelingen I, 82.</note>
<lb/>(Uit het Russisch.)</head>
<lg type="poem">
<l>Lieve zijsjen, vreugdebode die de komst der Lente spelt,</l>
<l>Hoor, en zeg den wouden over, zeg ze wat mijn Cijther meldt.</l>
<l/>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot!</l>
<l rend="; 1tab">Harde kluisters, stalen banden,</l>
<l rend="; 1tab">Dichte deuren, holle wanden,</l>
<l rend="; 1tab">Yzren tralies, staâge nacht;</l>
<l rend="; 1tab">Niets dat andwoordt op zijn weenen</l>
<l rend="; 1tab">Dan de weêrklank van de steenen,</l>
<l rend="; 1tab">En een onverbidbre wacht!</l>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot!</l>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!</l>
<l/>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.</l>
<l rend="; 1tab">Innig hartzeer, prangend knagen,</l>
<l rend="; 1tab">Lichaamspijnen, hersenplagen,</l>
<l rend="; 1tab">Vuile Lucht, en kerkersmet,</l>
<l rend="; 1tab">Schimlig brood doorweekt van tranen,</l>
<l rend="; 1tab">Hadden blos en glans doen tanen,</l>
<l rend="; 1tab">Hadden moed en geest verplet.</l>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.</l>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!</l>
<l/>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.</l>
<l rend="; 1tab">Onder 't drukkend leed bezweken,</l>
<l rend="; 1tab">Van ontzet en hoop versteken,</l>
<l rend="; 1tab">Schreef hy aan zijn naaste bloed:</l>
<l rend="; 1tab">‘Lieve Broeder, 'k zucht in ketens;</l>
<pb n="203"/>
<l rend="; 2tab">Hoor de roepstem des gewetens;</l>
<l rend="; 2tab">Los my voor een handvol goed.’</l>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.</l>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!</l>
<l/>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.</l>
<l rend="; 2tab">Ach! de Broeder las zijn bede;</l>
<l rend="; 2tab">De oude Moeder las haar mede:</l>
<l rend="; 2tab">Ieder zweeg en schudde 't hoofd!</l>
<l rend="; 2tab">'k Ken geen' broeder, sprak de Broeder,</l>
<l rend="; 2tab">Ik geen' zoon, hernam de Moeder,</l>
<l rend="; 2tab">Die my eer en welvaart rooft.</l>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.</l>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!</l>
<l/>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.</l>
<l rend="; 2tab">Wanhoop werd het, wat hem griefde,</l>
<l rend="; 2tab">En hy schrijft zijn Zielsgeliefde,</l>
<l rend="; 2tab">‘'k Zucht in ketens, maak me vry!’</l>
<l rend="; 2tab">'t Meisjen leest en droogt heur oogen,</l>
<l rend="; 2tab">Komt ter redding aangevlogen,</l>
<l rend="; 2tab">En geeft hulsel en kleedy.</l>
<l>Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.</l>
<l>Zijn Geliefde werd zijn redder! ô Hoe zoet was beider lot!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1803.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="204"/>
<head rend="h3">Argine.<note n="*" place="foot">Mengelingen I, 67.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Vorst Edel drukte Deiraas<note n="1" place="end">Koninkrijk, makende het Zuidelijk gedeelte van het oude Saxische Rijk van Northumberland uit.</note> throon,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn Broeder was niet meer,</l>
<l>En liet een eenig spruitjen na,</l>
<l rend="; 1tab">Een meisjen, jong en teêr.</l>
<l/>
<l>Wanneer de stervende Adelbrecht,</l>
<l rend="; 1tab">Op 't jongste krankbed lag,</l>
<l>En met een onbeneveld oog</l>
<l rend="; 1tab">Den dood genaken zag;</l>
<l/>
<l>Zoo greep hy met zijn veege hand</l>
<l rend="; 1tab">Zijns Broeder rechterhand,</l>
<l>Beval zijn ziel aan Gods genaâ,</l>
<l rend="; 1tab">Aan hem, dit dierbaar pand.</l>
<l/>
<l>‘By 't Kroonrecht, tusschen ons verdeeld;</l>
<l rend="; 1tab">By 't Broederlijke bloed;</l>
<l>By Hem, voor wiens gericht ik ga,</l>
<l rend="; 1tab">En gy eens volgen moet;</l>
<l/>
<l>By al wat heilig is op de aard,</l>
<l rend="; 1tab">Of wat uw hart bemint,</l>
<l>Bezweer ik u met veegen mond,</l>
<l rend="; 1tab">Behoed mijn eenig kind.</l>
<l/>
<l>Behoed ze, breng ze, als de uwe, groot,</l>
<l rend="; 1tab">En dan, verdruk ze niet;</l>
<l>Maar stel den scepter in haar hand,</l>
<l rend="; 1tab">Dien ik in de uwe liet!’</l>
<pb n="205"/>
<l>De Broeder deed een' duren eed,</l>
<l rend="; 1tab">En zei hem alles toe.</l>
<l>‘Zoo zeker zij mijn deel by God,</l>
<l rend="; 1tab">Als ik uw' wil voldoe!’ -</l>
<l/>
<l>Helaas! de vader sluit het oog,</l>
<l rend="; 1tab">En Edel voert zijn' staf.</l>
<l>En delft Geweten, Trouw, en Eer,</l>
<l rend="; 1tab">By 's broeders lijk in 't graf.</l>
<l/>
<l>Argine groeit in schoonte en jeugd,</l>
<l rend="; 1tab">En 't Maagdlijk knopjen rijpt;</l>
<l>En Edel wordt eene angst gewaar,</l>
<l rend="; 1tab">Die in zijn' boezem grijpt:</l>
<l/>
<l>Een aantal Prinsen vraagt haar hand!</l>
<l rend="; 1tab">De Koning slaat hen af.</l>
<l>‘Neen (zegt hy met een gram gelaat),</l>
<l rend="; 1tab">Bewaren wy den staf!’</l>
<l/>
<l>Het schuldloos Meisjen, niets bewust,</l>
<l rend="; 1tab">Wordt ijlings ingespard.</l>
<l>Geen toegang bleef er tot de Maagd,</l>
<l rend="; 1tab">Geen uitzicht op haar hart!</l>
<l/>
<l>De Prins der Deenen zag haar schoon,</l>
<l rend="; 1tab">En was 'er van geroerd;</l>
<l>Nu hoort hy Edels strengen last,</l>
<l rend="; 1tab">Met strengheid uitgevoerd.</l>
<l/>
<l>Wat zal, wat kan de ontroerde Prins?</l>
<l rend="; 1tab">Haar redden of vergaan! -</l>
<l>Ach, dolheid van eene eerste drift!</l>
<l rend="; 1tab">Hier is geen redden aan.</l>
<pb n="206"/>
<l>Vergeefsch, met wapens in de hand</l>
<l rend="; 1tab">De wachters aangetast!</l>
<l>Vergeefsch, een vreemd, een gastvrij land</l>
<l rend="; 1tab">Met stroomen bloeds beplascht!</l>
<l/>
<l>Vergeefsch de burchtwalpoort beloerd,</l>
<l rend="; 1tab">Of aangerand door 't goud!</l>
<l>Geen toegang is 'er in den muur,</l>
<l rend="; 1tab">Die haar gevangen houdt.</l>
<l/>
<l>Wat doet hy? - Min heeft list te baat!</l>
<l rend="; 1tab">Hy schudt den Kroonprins uit,</l>
<l>En doscht zich in cens Landmans pij,</l>
<l rend="; 1tab">En speelt een boerenfluit.</l>
<l/>
<l>Hy biedt zich-zelv' den slotvoogd aan,</l>
<l rend="; 1tab">Vermaakt hem met zijn' toon,</l>
<l>En treedt als Huisknaap in zijn' dienst,</l>
<l rend="; 1tab">Hy, grooten Kanoets zoon!</l>
<l/>
<l>Thands ziet hy die zijn hart aanbidt,</l>
<l rend="; 1tab">Argine, van naby,</l>
<l>En trekt, en vest heur vorschend oog,</l>
<l rend="; 1tab">Op zijn geringe pij.</l>
<l/>
<l>Iets eedlers dan de dosch verried;</l>
<l rend="; 1tab">In houding en gelaat,</l>
<l>Vertoonde een meer dan boeren teelt;</l>
<l rend="; 1tab">En streed met dit gewaad.</l>
<l/>
<l>Nogthands, zijn zachte nedrigheid,</l>
<l rend="; 1tab">Dienstvaardig vroeg en laat,</l>
<l>Had hem als met zijn' staat vereend,</l>
<l rend="; 1tab">En eerde dezen staat.</l>
<pb n="207"/>
<l>Eens dat hy tot Argine trad,</l>
<l rend="; 1tab">Ontvloot zijn oog een traan.</l>
<l>‘Ach! (riep hy) wist gy wie ik ben....!’</l>
<l rend="; 1tab">En bleef als spraakloos staan.</l>
<l/>
<l>De schoone werd in 't hart geroerd,</l>
<l rend="; 1tab">Maar sloeg een vinnig oog,</l>
<l>Een oog van gramschap op den Prins,</l>
<l rend="; 1tab">En al zijn hoop vervloog.</l>
<l/>
<l>Zijn min bleef echter niet bedekt;</l>
<l rend="; 1tab">(Wie hield ooit min gesmoord!)</l>
<l>Maar werd weldra in 't slot vermoed,</l>
<l rend="; 1tab">Verrast en nagespoord;</l>
<l/>
<l>Wanneer hy soms de Boerenpijp,</l>
<l rend="; 1tab">In zoelen avonddaauw,</l>
<l>'t Aandoenlijk klaaglied zingen deed</l>
<l rend="; 1tab">Van zijn onheelbren rouw:</l>
<l/>
<l>Wanneer hy met verwarden geest,</l>
<l rend="; 1tab">Niet wetend wat hy deed,</l>
<l>‘Argine! - mijne Argine?’ riep,</l>
<l rend="; 1tab">En dan zijn lippen beet:</l>
<l/>
<l>Wanneer hy, van gelaat verbleekt,</l>
<l rend="; 1tab">Verslonden van 't verdriet,</l>
<l>Het eer zoo moedig jeugdig hoofd</l>
<l rend="; 1tab">Wanhopig hangen liet. -</l>
<l/>
<l>De Koning hoorde van den knaap,</l>
<l rend="; 1tab">En zijn' belachbren gloed.</l>
<l>Hy kwam, en zag den jongeling,</l>
<l rend="; 1tab">En gaf zijn Liefde, moed.</l>
<pb n="208"/>
<l>‘Het Lot onthield u schat en staat,</l>
<l rend="; 1tab">Maar braafheid niet noch eer:</l>
<l>En, wijst men uw geringheid af,</l>
<l rend="; 1tab">Wees Edels Kamerheer!’</l>
<l/>
<l>Dus sprak hy, zelf in 't hart verheugd,</l>
<l rend="; 1tab">Dat zoo gering een Trouw</l>
<l>De Schoone, kwam zy slechts tot stand,</l>
<l rend="; 1tab">Van 't Kroonrecht weeren zou.</l>
<l/>
<l>Dus sprak hy en betuigt zijn Nicht,</l>
<l rend="; 1tab">Hy reikhalst naar heur Echt,</l>
<l>En heeft haar (zy weêrstreef hem niet!)</l>
<l rend="; 1tab">Een Bruîgom toegelegd.</l>
<l/>
<l>Meer zegt hy, meer ontdekt hy niet;</l>
<l rend="; 1tab">Ze ontwart nogthands den knoop,</l>
<l>En ziet met schaamte beide en spijt,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn oogmerk en zijn hoop.</l>
<l/>
<l>‘“Hoe! Ik, het bloed van Adelbrecht;</l>
<l rend="; 1tab">Zoo veler Vorsten kroost;</l>
<l>Vernederd tot zoo laag een Echt -”’</l>
<l rend="; 1tab">Hier houdt zy op, en bloost!</l>
<l/>
<l>Verdrukking had zy ondergaan,</l>
<l rend="; 1tab">Heur hart boog willig neêr:</l>
<l>Maar thands, vernederd tot dat punt,</l>
<l rend="; 1tab">Verhief zich hart en eer.</l>
<l/>
<l>Vermomd in onbekend gewaad,</l>
<l rend="; 1tab">Begunstigd door de nacht,</l>
<l>Ontvliedt zy langs de wildernis</l>
<l rend="; 1tab">En dwang en Kerkerwacht.</l>
<pb n="209"/>
<l>De Prins verneemt haar stille vlucht,</l>
<l rend="; 1tab">En, met de dood in 't hart,</l>
<l>Zoekt verr' van 't hem nu haatlijk slot</l>
<l rend="; 1tab">Den balsem voor zijn smart.</l>
<l/>
<l>Zich-zelv vergetend, staat, en rang,</l>
<l rend="; 1tab">Geboorte, Vaderland,</l>
<l>En wat hem immer dierbaar was,</l>
<l rend="; 1tab">Doorkruist hy heide en zand.</l>
<l/>
<l>Maar ach! waar zoekt, waar vindt hy haar,</l>
<l rend="; 1tab">Waar al zijn heil in rust!</l>
<l>Vergeefsch, door heide en zand gekruisd!</l>
<l rend="; 1tab">Hy kent noch heil noch lust.</l>
<l/>
<l>Dus dwaalt hy jaren in en uit,</l>
<l rend="; 1tab">Tot eindlijk, zwervens zat,</l>
<l>Een eenzaam dal zijn woning wordt,</l>
<l rend="; 1tab">Vervreemd van Hof en Stad.</l>
<l/>
<l>Daar neemt hy in een Boersch gehucht</l>
<l rend="; 1tab">Den tasch en herdersstaf,</l>
<l>En drijft een kudde wollig vee,</l>
<l rend="; 1tab">En zweert de grootheid af.</l>
<l/>
<l>Daar vindt hy in behoefte en vlijt</l>
<l rend="; 1tab">De rust en kalmte weêr:</l>
<l>En in zijn nieuw en vredig lot</l>
<l rend="; 1tab">Verliest zich 't wreed <hi rend="spat">welëer</hi>.</l>
<l/>
<l>Maar ziet! een jonge Herdersmaagd,</l>
<l rend="; 1tab">Die daar een' troep geleidt,</l>
<l>Trekt, eer hy 't weet, zijn oog en hart,</l>
<l rend="; 1tab">Waar hy zijn schapen weidt.</l>
<pb n="210"/>
<l>Aanminnig was haar zoete mond,</l>
<l rend="; 1tab">Waarop het kersjen bloost,</l>
<l>Aantreklijk heel heur lief gelaat,</l>
<l rend="; 1tab">In 't zonlicht bruin geroost.</l>
<l/>
<l>Geheel de dartle Herderjeugd</l>
<l rend="; 1tab">Aanbad en liep haar na.</l>
<l>En wie 't beminlijk meisjen zag,</l>
<l rend="; 1tab">Die wenschte haar tot Gâ.</l>
<l/>
<l>Maar statige ernst en waardigheid</l>
<l rend="; 1tab">Die 't blinkend voorhoofd hult,</l>
<l>Hield al de dartle Herderjeugd</l>
<l rend="; 1tab">Met diep ontzag vervuld.</l>
<l/>
<l>De Prins vergeet en kudde en stal,</l>
<l rend="; 1tab">En mijmert en verkwijnt,</l>
<l>De kalmte van zijn ziel heeft uit;</l>
<l rend="; 1tab">Zijn lust, zijn rust, verdwijnt.</l>
<l/>
<l>Hy zucht, hy aarzelt, en besluit;</l>
<l rend="; 1tab">Treedt weêr te rug, en zwijgt.</l>
<l>In 't einde, hy ontdekt zijn vlam,</l>
<l rend="; 1tab">Die immer hooger stijgt.</l>
<l/>
<l>Eens dreef hy 't vee, naby haar vee,</l>
<l rend="; 1tab">Op d' eigen' heuvelgrond,</l>
<l>En zette zich in 't malsche gras,</l>
<l rend="; 1tab">Waar 's meisjens veldhut stond.</l>
<l/>
<l>Het vee herkaauwde langs de wei;</l>
<l rend="; 1tab">De wachthond, aan zijn' voet,</l>
<l>Sliep by de zachte koestring in</l>
<l rend="; 1tab">Van Lentes zonnegloed.</l>
<pb n="211"/>
<l>Nu stelde hy zijn Herderspijp,</l>
<l rend="; 1tab">Gewrocht uit stevig riet,</l>
<l>En zong op zoeten minnetoon,</l>
<l rend="; 1tab">Een Boersch maar teder lied.</l>
<l/>
<l>‘Wat schuwt gy, lieve Herderin,</l>
<l rend="; 1tab">Die om uw liefde smacht?</l>
<l>Of wat onttrekt ge u aan zijn oog,</l>
<l rend="; 1tab">En dartelt met zijn klacht!</l>
<l/>
<l>Beschouw mijn hut en lamm'renkooi,</l>
<l rend="; 1tab">En oordeel onverblind,</l>
<l>Of ik zoo gants onwaardig ben,</l>
<l rend="; 1tab">Dat my een Meisjen mint?</l>
<l/>
<l>Ik ken my-zelv' en uw waardy,</l>
<l rend="; 1tab">Uw schoon, uw zedigheid!</l>
<l>Maar weinig weet gy, lieve Maagd,</l>
<l rend="; 1tab">Wie om uw gunsten pleit!</l>
<l/>
<l>Doch zie den Herder slechts in my;</l>
<l rend="; 1tab">Den Herder, die u lieft;</l>
<l>Die niet dan voor u ademhaalt;</l>
<l rend="; 1tab">Dien gy wanhopig grieft.</l>
<l/>
<l>ô Zeg my, zoo uw moedig hart</l>
<l rend="; 1tab">Uw kunne niet verzaakt,</l>
<l>Wien wacht, wien kiest gy tot gemaal,</l>
<l rend="; 1tab">Indien gy herders wraakt!</l>
<l/>
<l>De Bouwman kent by os en ploeg</l>
<l rend="; 1tab">Geen ware tederheên.</l>
<l>Zijn liefde, zoo zijn bloed ontsteekt,</l>
<l rend="; 1tab">Is diersche drift alleen.</l>
<pb n="212"/>
<l>De Werkman slaaft van vroeg tot laat</l>
<l rend="; 1tab">Om 't schrale broodgewin.</l>
<l>En ronkt na d' afgeloopen dag</l>
<l rend="; 1tab">Gevoel- en zielloos in.</l>
<l/>
<l>De Koopman streeft door land en zee,</l>
<l rend="; 1tab">Terwijl zijn teedre vrouw</l>
<l>Haar jeugd, haar leven, slijten moet</l>
<l rend="; 1tab">In weduwlijken rouw.</l>
<l/>
<l>Neen, kies een' Herder, dierbre Maagd!</l>
<l rend="; 1tab">Hem boeit geen harde plicht,</l>
<l>Hem scheurt geen hebzucht van de Gâ,</l>
<l rend="; 1tab">Die aan zijn' boezem ligt.</l>
<l/>
<l>Bij 't eerste krieken van het licht</l>
<l rend="; 1tab">Ontsluit hy kooi en stal,</l>
<l>En slijt den dag in vreugde en spel,</l>
<l rend="; 1tab">Naar eigen welgeval.</l>
<l/>
<l>En daalt de Zon in 't gloeiend West,</l>
<l rend="; 1tab">Hy keert vernoegd en blij,</l>
<l>En neuriet by den zakpijptoon,</l>
<l rend="; 1tab">Of speelt een melody.</l>
<l/>
<l>De Nacht heeft stille rust voor hem,</l>
<l rend="; 1tab">Door vrees noch angst gestoord.</l>
<l>Het storm' te land of over 't meir,</l>
<l rend="; 1tab">Geen kommer jaagt hem voort.</l>
<l/>
<l>Hy ducht geen' hagel voor zijn graan,</l>
<l rend="; 1tab">Geen' werkeloozen dag;</l>
<l>Geen bankbreuk, roof, of zeeverlies</l>
<l rend="; 1tab">Verbant zijn' gullen lach.</l>
<pb n="213"/>
<l>Geloof my, 'k weet het, lieve Maagd,</l>
<l rend="; 1tab">De Herder slaapt gerust;</l>
<l>Geruster dan een Koning slaapt,</l>
<l rend="; 1tab">Door staâge zorg onthutst.</l>
<l/>
<l>Een Koning is niet meer dan mensch;</l>
<l rend="; 1tab">Ik ben een mensch als hy;</l>
<l>En meerder is genoegen waard,</l>
<l rend="; 1tab">Dan heel een Monarchy.</l>
<l/>
<l>Ik kende een' Koning, verr' van hier:</l>
<l rend="; 1tab">Hy liet een Dochter na:</l>
<l>In schoonheid had zy, buiten u,</l>
<l rend="; 1tab">Gelijk noch wedergâ: -’</l>
<l/>
<l>Hier zweeg hy, gaf een diepe zucht,</l>
<l rend="; 1tab">Die door zijn' boezem sneed;</l>
<l>En 't scheen of hem zijn bloedend hart</l>
<l rend="; 1tab">Zijn nieuwe min verweet. -</l>
<l/>
<l>Hy zweeg. De schoone treedt hervoort,</l>
<l rend="; 1tab">Op 't hevigst aangedaan;</l>
<l>En vraagt hem, wie die schoonheid was,</l>
<l rend="; 1tab">En bidt hem voort te gaau.</l>
<l/>
<l>‘Ach (zegt hy)! verg my geen verhaal</l>
<l rend="; 1tab">Van hare aanloklijkheên!</l>
<l>Mijn oog heeft ze al te wel gezien;</l>
<l rend="; 1tab">Mijn hart daar voor geleên.</l>
<l/>
<l>Neen 'k schetse u, noch heur' eedlen tred,</l>
<l rend="; 1tab">Vol majesteit en zwier;</l>
<l>Noch 't minlijk lachjen van heur' mond,</l>
<l rend="; 1tab">By al heur zachtheid, fier.</l>
<pb n="214"/>
<l>Ik male u, noch heur vlammend oog,</l>
<l rend="; 1tab">Dat door de harten drong;</l>
<l>Noch 't kwijnend drijven van dat oog,</l>
<l rend="; 1tab">Waar al mijn heil aan hong:</l>
<l/>
<l>Noch 't golvend goud dat d' elpen hals</l>
<l rend="; 1tab">In dartle lokken sloot: -</l>
<l>Ach! 't was de Godheid van mijn hart;</l>
<l rend="; 1tab">Maar, waard te zijn vergood!</l>
<l/>
<l>Neen nooit had oog, of tong, of hart</l>
<l rend="; 1tab">Zoo veel volkomenheên</l>
<l>Gezien, geroemd, gewenscht, gedacht,</l>
<l rend="; 1tab">Vereerd, of aangebeên.</l>
<l/>
<l>Zoo schoon, zoo minlijk, zoo volmaakt</l>
<l rend="; 1tab">Was zy van wie ik spreek:</l>
<l>Slechts eene op aard die haar gelijkt,</l>
<l rend="; 1tab">Of die haar ooit geleek.</l>
<l/>
<l>Argine...’ - ‘Ik ken haar (zegt de Maagd):</l>
<l rend="; 1tab">Ik zag heur vaders Hof;</l>
<l>Maar 'k vond heur schoon zoo zeldzaam niet,</l>
<l rend="; 1tab">En verr' van zulk een' lof.</l>
<l/>
<l>Men hoort wel 't is een Boerenknaap,</l>
<l rend="; 1tab">By schapen opgekweekt,</l>
<l>Die dus de schoonheid uittrompet,</l>
<l rend="; 1tab">En naar zijn inzien spreekt!</l>
<l/>
<l>Doch, wat benevelt dus uw oog!’</l>
<l rend="; 1tab">De Herder stort een' traan;</l>
<l>En zy, ze ontroert, verbleekt en bloost,</l>
<l rend="; 1tab">En blijft als roerloos staan.</l>
<pb n="215"/>
<l>‘Ach (zegt hy)! 'k ben de veldknaap niet,</l>
<l rend="; 1tab">Tot wien dit kleed my maakt.</l>
<l>'k Heb me eenmaal om Argines min,</l>
<l rend="; 1tab">En thands om u, verzaakt.</l>
<l/>
<l>Haar minde ik teêr, rampzalige ik!</l>
<l rend="; 1tab">En ach! wat doe ik nu!</l>
<l>Ik minde een haatster van de min,</l>
<l rend="; 1tab">Nu sterve ik; maar voor u!</l>
<l/>
<l>'k Ben Kuran, Prins van 't Deensche rijk,</l>
<l rend="; 1tab">En heb me aan Edels Hof</l>
<l>In Vorstelijken staat getoond,</l>
<l rend="; 1tab">Tot my de Liefde trof.</l>
<l/>
<l>Maar hoe! wat zie ik? - hoe! gy schreit!</l>
<l rend="; 1tab">Wat wil die vlotte traan?’ -</l>
<l>Zy weent, en beide staan ontroerd,</l>
<l rend="; 1tab">En zien zich zwijgend aan.</l>
<l/>
<l>In 't einde: ‘Neen, het is te veel</l>
<l rend="; 1tab">(Dus barst zy schreiende uit)!</l>
<l>Argine heeft uw hart beproefd;</l>
<l rend="; 1tab">Ontfang haar als uw Bruid!’</l>
<l/>
<l>Dus sprak ze, en valt d' ontzetten Prins</l>
<l rend="; 1tab">In d'arm, die haar omvat;</l>
<l>‘Herken in die uw hart bemint</l>
<l rend="; 1tab">Haar, die het eens aanbad!’</l>
<l/>
<l>1804.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="216"/>
<head rend="h3">Arnold Beilaert.<note n="*" place="foot">Mengelingen I, 84.</note></head>
<lg type="poem">
<l>‘Neen, waan niet, onbedachte Vrouw,</l>
<l rend="; 1tab">Dat Holland voor u bukt:</l>
<l>Wy buigen voor den hoogmoed niet,</l>
<l rend="; 1tab">Die u het hoofd verrukt.</l>
<l/>
<l>Neen, Hollands adeloude teelt<note n="1" place="end"><hi rend="spat">Teelt</hi>: Geslacht, volk.</note></l>
<l rend="; 1tab">Is veel te groot van ziel:</l>
<l>Het sterflot bracht haar om heur' Heer,<note n="2" place="end"><hi rend="spat">Hun Heer</hi>: Graaf Willem VI.</note></l>
<l rend="; 1tab">Maar niet aan 't Spinnewiel.<note n="3" place="end"><hi rend="spat">Niet aan</hi> 't <hi rend="spat">Spinnewiel</hi>, <hi rend="spat">of aan</hi> 't <hi rend="spat">Spinrokken</hi>: dat is, aan eene vrouw. Holland was, volgens hem, gelijk volgens Keizer Sigismund en de Hoeksche party in Holland, geen <hi rend="spat">spilleleen</hi> of <hi rend="spat">konkelleen</hi>: en Margaretha van Henegouwen was 'er bevorens slechts door den Keizer, haar Gemaal, meê verleid geworden uit 's Keizers baatzucht en tegen recht.</note></l>
<l/>
<l>Ga, boet uw lust in dartelheid,</l>
<l rend="; 1tab">Naar uwen wulpschen aart!</l>
<l>Maar strek geen handen naar den staf,</l>
<l rend="; 1tab">Of - wees voor 't minst hem waard!</l>
<l/>
<l>Doch, wat Jacobaas recht ook waar</l>
<l rend="; 1tab">Op 't Vaderlijk gebied;</l>
<l>Wy zwoeren eed aan Hertog Jan,</l>
<l rend="; 1tab">En ik, ik breek dien niet.’ -</l>
<l/>
<l>Dus was 't, dat wakkre Beilaert sprak</l>
<l rend="; 1tab">In Hollands oudste Stad,</l>
<l>Terwijl hy in den breeden Raad,</l>
<l rend="; 1tab">Aan 't hoofd der burgren zat.</l>
<l/>
<l>Maar ach! Jacobaas heir verschijnt</l>
<l rend="; 1tab">Met heel der Hoekschen kracht:</l>
<l>De moed ontzinkt de Burgerschaar:</l>
<l rend="; 1tab">De Stad is in heur macht.</l>
<pb n="217"/>
<l>Nu eischt zy d' onverlaat ter dood,</l>
<l rend="; 1tab">Die zoo baldadig sprak:</l>
<l>En Beilaert wordt gevat, gedoemd,</l>
<l rend="; 1tab">Dat hy zijn trouw niet brak.</l>
<l/>
<l>Men doemt als kwetser van 't ontzag,</l>
<l rend="; 1tab">Hem straks ter gruwbre straf:</l>
<l>Te smooren, levend, onder de aard,</l>
<l rend="; 1tab">In 't toegeworpen graf.</l>
<l/>
<l>‘'k Wist (sprak hy), dat ik sterven moet,</l>
<l rend="; 1tab">Het zij dan vroeg of spâ:</l>
<l>De dood heeft niets dat my ontzet;</l>
<l rend="; 1tab">Zy is ons altijd na.</l>
<l/>
<l>'k Was altijd voor het graf bereid;</l>
<l rend="; 1tab">Maar 'k heb nog eene plicht,</l>
<l>Waar van ik my te kwijten heb,</l>
<l rend="; 1tab">En die me op 't harte ligt,</l>
<l/>
<l>Vergun my, dat ik voor mijn dood,</l>
<l rend="; 1tab">Die teedre plicht voldoe,</l>
<l>En sta my zeven dagen tijds</l>
<l rend="; 1tab">Tot haar vervulling toe.</l>
<l/>
<l>Men laat' my onverhinderd gaan:</l>
<l rend="; 1tab">Op morgen reis ik af,</l>
<l>En keer in zeven dagen weêr,</l>
<l rend="; 1tab">En onderga mijn straf.</l>
<l/>
<l>Zie daar mijn woord! een woord van eer,</l>
<l rend="; 1tab">Het geen ik nimmer schond!</l>
<l>In zeven dagen keere ik weêr,</l>
<l rend="; 1tab">En delft men me in den grond.’ -</l>
<pb n="218"/>
<l>Hy gaat, (men stond zijn bede toe!)</l>
<l rend="; 1tab">En 't lijdt een korte stoot,<note n="4" place="end">En 't <hi rend="spat">lijdt een korte stoot</hi>, is rein Nederduitsch. <hi rend="sc">Stoot</hi> is van den voorleden' tijd van <hi rend="spat">hy staat</hi>, <hi rend="spat">hy stoet</hi>, <hi rend="spat">gestaën</hi>, want dus schreef men oudtijds richtig, even als <hi rend="spat">hy waadt</hi>, <hi rend="spat">hy woed</hi>, <hi rend="spat">gewaden</hi>; <hi rend="spat">hy draagt</hi>, <hi rend="spat">hy droeg</hi>, <hi rend="spat">gedragen</hi>, enz. <hi rend="sc">Stond</hi>, dat gelijke beteekenis heeft, is van <hi rend="spat">hy standt</hi>, <hi rend="spat">hy stond</hi>, <hi rend="spat">gestanden</hi>. Iets anders is <hi rend="sc">stoot</hi> van <hi rend="spat">hy stoot</hi>, <hi rend="spat">hy stiet</hi>, <hi rend="spat">gestoten</hi>, dat Mannelijk is. Dit ons <hi rend="sc">stoot</hi>, dat niet verouderd, maar in bloeiend gebruik is, is vrouwelijk. - <hi rend="sc">Lijden</hi> is <hi rend="spat">duren</hi>. Een ander <hi rend="sc">lijden</hi> is <hi rend="spat">voorbijgaan</hi>, en van daar de Deelwoorden <hi rend="spat">geleden</hi> en <hi rend="spat">verleden</hi>, dat men thands veelal <hi rend="spat">voorleden</hi> schrijft.</note></l>
<l>En Utrechts fiere Mijtherstad</l>
<l rend="; 1tab">Ontfangt hem in haar schoot.</l>
<l/>
<l>Het eenig spruitjen van zijn Echt,</l>
<l rend="; 1tab">Een Meisjen teêr en zoet,</l>
<l>Werd daar voor 's Heilands kruisaltaar</l>
<l rend="; 1tab">In Godvrucht opgevoed.</l>
<l/>
<l>'t Kwam Moederloos de wareld in,</l>
<l rend="; 1tab">Beklagenswaardig wicht!</l>
<l>Haar, die haar uit heur' schoot ontbond,</l>
<l rend="; 1tab">Haar kostte zy het licht.</l>
<l/>
<l>Naauw had zy vijftien jaar bereikt,</l>
<l rend="; 1tab">En was door schoonte en deugd</l>
<l>De bloem der jonge Maagdenrei,</l>
<l rend="; 1tab">En al heurs Vaders vreugd.</l>
<l/>
<l>De Lelie bloeit zoo statig niet,</l>
<l rend="; 1tab">Het Roosjen niet zoo zacht,</l>
<l>Als 't bloemtjen van heur frisch gelaat</l>
<l rend="; 1tab">Waar uit een Engel lacht.</l>
<l/>
<l>Haar boezem kweekt geen andre zucht,</l>
<l rend="; 1tab">Dan voor haar God-alleen,</l>
<l>Den sluier en het Nonnenkleed,</l>
<l rend="; 1tab">En, 's hemels Heerlijkheên.</l>
<l/>
<l>Doch, anders was heurs Vaders hoop.</l>
<l rend="; 1tab">Hy had dit dierbaar pand,</l>
<l>Het laatste spruitjen van zijn' stam</l>
<l rend="; 1tab">Bestemd ten huwlijksband.</l>
<pb n="219"/>
<l>De Brave Herman, jong en fier,</l>
<l rend="; 1tab">Van overoud geslacht:</l>
<l>Ziedaar den Bruigom die haar vraagt,</l>
<l rend="; 1tab">Dien hy haar waardig acht.</l>
<l/>
<l>'t Was Herman, die in Utrechts wal</l>
<l rend="; 1tab">Des Bisschops macht gebood,</l>
<l>Een rein en Hollandsch hart bezat,</l>
<l rend="; 1tab">En uit oud Kenheim sproot.</l>
<l/>
<l>Hy keerde van den Wapenschouw;</l>
<l rend="; 1tab">En gaf zich naar de stad,</l>
<l>Wanneer hy Beilaert naadren zag,</l>
<l rend="; 1tab">Die in den Voorburg trad.</l>
<l/>
<l>Flux vliegt hy in zijns halsvriends arm,</l>
<l rend="; 1tab">Dees drukt hem teêr aan 't hart:</l>
<l>Een traan van teêrheid nat zijn oog,</l>
<l rend="; 1tab">Maar dit verraadt geen smart.</l>
<l/>
<l>‘Mijn Herman (zegt hy) is uw gloed</l>
<l rend="; 1tab">(Gy hebt haar eens bemind.)</l>
<l>Noch even teder als hy plach</l>
<l rend="; 1tab">Voor mijn geliefdkoosd kind?’ -</l>
<l/>
<l>‘Wat vraagt gy (sprak de jongeling)!</l>
<l rend="; 1tab">Ach! lees in mijn gemoed.</l>
<l>Hy blaakt steeds heviger dan ooit:</l>
<l rend="; 1tab">Ondoofbaar is die gloed.’ -</l>
<l/>
<l>‘En zoudt gy om haars Vaders wil</l>
<l rend="; 1tab">Haar liefde niet versmaân,</l>
<l>Indien hy voor zijns Vorsten zaak</l>
<l rend="; 1tab">De dood moest ondergaan?’ -</l>
<pb n="220"/>
<l>‘Te dierbrer wierd heur dierbre hand</l>
<l rend="; 1tab">My om haars Vaders lot;</l>
<l>Al trad hy voor eene eedle zaak</l>
<l rend="; 1tab">Op 't eerloos strafschavot!’ -</l>
<l/>
<l>‘Welaan! aanvaard haar van mijn hand</l>
<l rend="; 1tab">Voltrek, volvoer uw Echt;</l>
<l>En blijf de zegen van omhoog</l>
<l rend="; 1tab">Aan uwen stam gehecht!</l>
<l/>
<l>Voor my, mijn sterfuur is naby;</l>
<l>En ik, ik ben gereed,</l>
<l>Zoo dra ik mijn verlaten kind</l>
<l>Met u gelukkig weet.’ -</l>
<l/>
<l>Des jonglings hart weêrhoudt zich niet,</l>
<l rend="; 1tab">Maar huppelt op van vreugd.</l>
<l>‘Mijn Vader (zegt hy), wees gerust!</l>
<l rend="; 1tab">Uw Herman mint de deugd.’ -</l>
<l/>
<l>Nu naadren zy het Kloosterstift,</l>
<l rend="; 1tab">Waar 't jeugdig Meisjen beidt;<note n="5" place="end"><hi rend="sc">Beiden</hi> is <hi rend="spat">wonen</hi>; waarvan in 't Engelsch, <hi rend="spat">abode</hi>, een woning, verblijf.</note></l>
<l>Waar naaldwerk, Choorzang, en Gebed,</l>
<l rend="; 1tab">Haar uren onderscheidt.</l>
<l/>
<l>Zy valt heur' Vader straks te voet: -</l>
<l rend="; 1tab">‘Mijn Dochter (roept hy uit)!</l>
<l>Thans vorder ik gehoorzaamheid.</l>
<l rend="; 1tab">Wees heden Hermans bruid!’</l>
<l/>
<l>‘Mijn Vader!....Herman!....Hermans bruid!</l>
<l rend="; 1tab">Ach! waarom zoo gezwind?</l>
<l>Waar, waarom dus een hart verrast,</l>
<l rend="; 1tab">Dat siddert dat het mint!’ -</l>
<pb n="221"/>
<l>‘Het mint!’ - ‘Mijn Vader!’ - ‘'t Is genoeg:</l>
<l rend="; 1tab">Mijn hoop heeft my verraân.</l>
<l>Zoo Hermans hand u haatlijk is,</l>
<l rend="; 1tab">Ga, neem den sluier aan.<note n="6" place="end"><hi rend="sc">De Sluier</hi>: naamlijk der geestelijke Dochters.</note></l>
<l/>
<l>Gy, Herman! 'k vraag mijn woord terug.</l>
<l rend="; 1tab">Mijn zoetste hoop heeft uit,</l>
<l>Mijn uitzicht op een Nageslacht!</l>
<l rend="; 1tab">Nooit wordt mijn Dochter Bruid.’ -</l>
<l/>
<l>‘Mijn Vader, hoor my! - ken mijn hart!</l>
<l rend="; 1tab">Het mint, zich-zelf ter spijt.</l>
<l>Maar ken de liefde die het trof,</l>
<l rend="; 1tab">Of zy uw' wil bestrijd.’ -</l>
<l/>
<l>‘Mijn Dochter?’ - ‘Vader! - ach! mijn hart,</l>
<l rend="; 1tab">Verwin u, wees oprecht!</l>
<l>Mijn liefde kwam uw wenschen voor;</l>
<l rend="; 1tab">Ik stem in Hermans echt.’ -</l>
<l/>
<l>De jongling stort zich aan heur' voet.</l>
<l rend="; 1tab">Hun tranen vloeien saam;</l>
<l>En 't menschlijk heilgevoel op aard</l>
<l rend="; 1tab">Is hier geen bloote naam.</l>
<l/>
<l>De Priester legt hun, hand in hand;</l>
<l rend="; 1tab">Spreekt zegen over 't paar,</l>
<l>En de Englen roepen zegen uit,</l>
<l rend="; 1tab">En wappren om 't Altaar.</l>
<l/>
<l>‘Nu (zegt de Martlaar van de trouw),</l>
<l rend="; 1tab">Nu is mijn ziel gerust!</l>
<l>Nu delf men my in d' open kuil,</l>
<l rend="; 1tab">Ik sterf met hartelust.’</l>
<pb n="222"/>
<l>Drie dagen deelt hy in de vreugd</l>
<l rend="; 1tab">Van 't vieren van hun Feest:</l>
<l>Drie dagen deelt hy in hun heil</l>
<l rend="; 1tab">Met onbewolkten geest.</l>
<l/>
<l>De vierde morgen daagt in 't Oost:</l>
<l rend="; 1tab">Nu doet hy 't juichend kroost</l>
<l>Een gift van alles wat hy heeft,</l>
<l rend="; 1tab">En smaakt een nieuwe troost.</l>
<l/>
<l>Het vijfde licht bestijgt den trans:</l>
<l rend="; 1tab">Hy knielt voor 't Outer neêr,</l>
<l>Ontlast zijn ziel voor 't Godlijk oog,</l>
<l rend="; 1tab">En keert gezuiverd weêr.</l>
<l/>
<l>Maar eindlijk steekt de zesde zon</l>
<l rend="; 1tab">Het hoofd ten kimmen uit:</l>
<l>‘Mijn kindren (zegt hy)! nu is 't tijd,</l>
<l rend="; 1tab">Dat ik mijn hart ontsluit.</l>
<l/>
<l>Omhelst me en drukt u aan mijn hart!</l>
<l rend="; 1tab">Het is de laatste keer,</l>
<l>Dat ik die teedre troost geniet:</l>
<l rend="; 1tab">Ik zie u nimmer weêr.</l>
<l/>
<l>'k Begeef u - De Almagt blijve uw schuts,</l>
<l rend="; 1tab">Uw hoop en toeverlaat!</l>
<l>Zy zegene u met overvloed,</l>
<l rend="; 1tab">En met een vruchtbaar zaad!</l>
<l/>
<l>Neemt thands het afscheid van mijn hart,</l>
<l rend="; 1tab">(Eens Vaders afscheid!) aan.</l>
<l>'k Begeef u - maar, mijn dierbaar kroost!</l>
<l rend="; 1tab">Maar - om ter dood te gaan.</l>
<pb n="223"/>
<l>Ge ontzet u? - Ja! ik ben gedoemd,</l>
<l rend="; 1tab">En gaf mijn woord van eer.</l>
<l>Op morgen graaft men my in 't zand:</l>
<l rend="; 1tab">Op heden keere ik weêr.</l>
<l/>
<l>Ik val Jacobaas haat ten zoen,</l>
<l rend="; 1tab">En, offer van heur wraak:</l>
<l>Maar sneuvel, van my-zelv' te vreên;</l>
<l rend="; 1tab">En voor eene eedle zaak.</l>
<l/>
<l>Wat schreit gy? Maakt my 't hart niet week!</l>
<l rend="; 1tab">'t Behoeft geheel zijn moed;</l>
<l>ô 't Sterven is een' Vader licht!</l>
<l rend="; 1tab">Maar! - 't scheiden van zijn bloed!</l>
<l/>
<l>Wat klemt ge u beiden om my vast?</l>
<l rend="; 1tab">Weêrhoudt my niet, mijn kroost.</l>
<l>My, is 't een plicht, ter dood te gaan,</l>
<l rend="; 1tab">U, dat ge u-zelf vertroost!</l>
<l/>
<l>Mijne eer, mijn trouw bleef onverlet:</l>
<l rend="; 1tab">ô! Deelt uws Vaders eer!</l>
<l>Op hem, die trouwe en eed betracht,</l>
<l rend="; 1tab">Ziet God genadig neêr.</l>
<l/>
<l>Hy loont eens Vaders deugd in 't kroost,</l>
<l rend="; 1tab">Het geen hy achterliet:</l>
<l>ô Gy, verbeurt door wederstand,</l>
<l rend="; 1tab">Verbeurt dien zegen niet!</l>
<l/>
<l>Vaart wel! Nog eens voor 't laatst, vaart wel!’ -</l>
<l rend="; 1tab">Hy gaat, en ziet niet om;</l>
<l>En 't Echtpaar, van hem losgescheurd,</l>
<l rend="; 1tab">Blijft in zijn droefheid stom.</l>
<pb n="224"/>
<l rend="; 1tab">Hy gaat. Hy vliegt naar Dordrechts <note n="*" place="foot">De kundige Lezer zal licbt opmerken dat men het Tooneel der gebeurtenis uit Schoonhoven naar Dordrecht verplaatst heeft, om redenen die een' Dichter niet onverschillig kunnen zijn.</note> wal,</l>
<l rend="; 2tab">En biedt zich aan de straf:</l>
<l rend="; 1tab">Men delft het aardrijk voor hem op,</l>
<l rend="; 2tab">En hy verzinkt in 't graf.</l>
<l>1804.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Hulla.<note n="*" place="foot">Poëzy IV, 173.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot:</l>
<l rend="; 1tab">Trouwe Alexis was verdwenen,</l>
<l rend="; 1tab">En geen eind was aan haar weenen,</l>
<l rend="; 2tab">Heel den dag en langen nacht!</l>
<l rend="; 1tab">Alles om haar, scheen te kwijnen,</l>
<l rend="; 1tab">Al het uitzicht te verdwijnen,</l>
<l rend="; 2tab">Waar zy redding van verwacht.</l>
<l>Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;</l>
<l>Van de felste smart doordrongen, zuchtte ze om Alexis lot!</l>
<l/>
<l>Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot.</l>
<l rend="; 1tab">De Echo, die haar klacht herhaalde,</l>
<l rend="; 1tab">De uchtenddaauwdrop die er daalde,</l>
<l rend="; 2tab">Prognes droevig rouwmisbaar,</l>
<l rend="; 1tab">'t Tortelduifjens kirrend klagen,</l>
<l rend="; 1tab">'t Bloemprieel ter neêrgeslagen,</l>
<l rend="; 2tab">Alles treurt en klaagt met haar!</l>
<l>Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;</l>
<l>Liefde schiep haar schrikbre schimmen van Alexis heilloos lot!</l>
<l/>
<l>Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot:</l>
<l rend="; 1tab">Niets meer zag zy om zich henen;</l>
<l rend="; 1tab">Niets vermocht zy dan te weenen,</l>
<l rend="; 2tab">Dan te smelten in haar smart.</l>
<l rend="; 1tab">Plotslings doen zich klanken hooren,</l>
<l rend="; 1tab">Plotslings treft een Luit haar ooren,</l>
<l rend="; 2tab">Maar tot foltring van haar hart.</l>
<l>Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;</l>
<l>Naauwlijks kon haar hart nog zuchten om haars minnaars gruwzaam lot.</l>
<pb n="225"/>
<l>Hulla hoort de cyther klinken voor de poorten van het slot.</l>
<l rend="; 1tab">‘Wie, wie koomt mijn smarten tergen?</l>
<l rend="; 1tab">Wie koomt hier mijne aandacht vergen?</l>
<l rend="; 2tab">Stoorder van mijn rust, ô wijk!</l>
<l rend="; 1tab">Stemt gy (roept zy) in die tonen,</l>
<l rend="; 1tab">Die mijn kommer gruwzaam honen,</l>
<l rend="; 2tab">Mijn Alexis grafmuzijk!</l>
<l>Wie ge ook zijt, ô wreede zanger, ga, verlaat dit eenzaam slot!</l>
<l>Of kunt gy me tijding brengen van mijns droeven minnaars lot?’</l>
<l/>
<l>‘Ween niet (roept Alexis paadje die de cyther roert voor 't slot):</l>
<l rend="; 1tab">Uw Alexis leeft, Mevrouwe! -</l>
<l rend="; 1tab">Wat verteert ge u hier in rouwe!</l>
<l rend="; 2tab">(Roept hy haar weemoedig toe.)</l>
<l rend="; 1tab">In het onderaardsche duister,</l>
<l rend="; 1tab">Zucht hy in de Poolsche kluister,</l>
<l rend="; 2tab">Reddingloos en droef te moê!</l>
<l>Gy alleen, gy kunt hem slaken uit het aaklig kerkerkot:</l>
<l>Moeder, broeders, zijn ontaarten, zijn gevoelloos voor zijn lot!’</l>
<l/>
<l>Hulla waakte als uit een doodslaap, en zy hief den blik tot God:</l>
<l rend="; 1tab">‘Red ons Hemel (riep ze, ontzettend)!</l>
<l rend="; 1tab">Welk een doodslag, hoe verplettend!</l>
<l rend="; 2tab">Maar hy geeft mijn' boezem kracht!</l>
<l rend="; 1tab">Peter, gy, gelei mijn schreden:</l>
<l rend="; 1tab">Moest ik tot den afgrond treden,</l>
<l rend="; 2tab">Voer my waar me Alexis wacht.’</l>
<l>Hulla wischte fluks haar tranen, en ontvlood heurs Vaders slot,</l>
<l>En na drie paar lange dagen naakte zy het kerkerkot.</l>
<l/>
<l>Hullaas ziel bezwijmt van schrikken als zy grendels ziet en slot.</l>
<l rend="; 1tab">Naauwlijks vindt zy d' adem weder,</l>
<l rend="; 1tab">Of zy stort zich schreiend neder</l>
<l rend="; 2tab">Voor den grijnzenden Sarmaat:</l>
<l rend="; 1tab">‘Neem dit goud en deze steenen</l>
<l rend="; 1tab">(Roept zy, stikkende in haar weenen,</l>
<l rend="; 2tab">En zy scheurt ze van 't gewaad)!</l>
<l>‘Red mijn minnaar (roept zy snikkend)! red hem uit dit gruwzaam slot!</l>
<l>Of, ontmenschte, zie mijn tranen, doe my deelen in zijn lot.’</l>
<pb n="226"/>
<l>Hulla ziet in 's wachters blikken deernis voor haar droevig lot.</l>
<l rend="; 2tab">Daar ontsluiten zich de deuren</l>
<l rend="; 2tab">Waar Alexis zit te treuren!</l>
<l rend="; 3tab">Daar heeft rouw en rampspoed uit!</l>
<l rend="; 2tab">Kluisters vallen, banden breken,</l>
<l rend="; 2tab">En Alexis tranen leken</l>
<l rend="; 3tab">Aan den boezem van zijn bruid!</l>
<l>Hulla had haar minnaar weder, ô hoe zalig was haar lot!</l>
<l>En Alexis ruilt den hemel voor het aakligst kerkerkot.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab"><hi rend="spat">Brunswijk</hi>, 1805.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<interpGrp>
<interp type="primair" value="marok01"/>
</interpGrp>
<head rend="h3">De Marokkane.<note n="*" place="foot">Nieuwe Mengelingen II, 75. Uitg. 1835.</note></head>
<lg type="poem">
<l>‘Deel my, braaf en edel Christen,</l>
<l rend="; 1tab">Die hier in uw keten zucht;</l>
<l>Deel my meê, waar op gy mijmert!</l>
<l rend="; 1tab">Peinst gy immer aan uw vlucht?’ -</l>
<l/>
<l>Staan my dan de stranden open?</l>
<l rend="; 1tab">My, in band geklemde man!</l>
<l>Zou ik my voor iets verhitten,</l>
<l rend="; 1tab">Dat my niet gebeuren kan! -</l>
<l/>
<l>‘Maar gesteld, uw banden vielen,</l>
<l rend="; 1tab">En de weêrkomst stond u vrij;</l>
<l>Zou uw borst niet vurig haken</l>
<l rend="; 1tab">Naar het eind dier slaverny?’ -</l>
<l/>
<l>Waartoe my het hart te peilen?</l>
<l rend="; 1tab">Lieve schoonheid, dit 's te wreed!</l>
<l>'k Draag mijn kluister, en gemoedigd.</l>
<l rend="; 1tab">Voeg geen zwaarte by haar leed. -</l>
<pb n="227"/>
<l>‘Waan niet, dat ik u bespotte,</l>
<l rend="; 1tab">Jeugdig Ridder, wie gy zijt.</l>
<l>'k Heb een teêrgevoelig harte,</l>
<l rend="; 1tab">Dat met uwe ellende lijdt.’</l>
<l/>
<l>'k Zie uw oog een traan ontvloeien.</l>
<l rend="; 1tab">God vergelde u dezen traan!</l>
<l>'k Voel de keten minder knellen,</l>
<l rend="; 1tab">Ziet gy haar gevoelig aan. -</l>
<l/>
<l>‘Jongling, mocht mijn hart u redden!</l>
<l rend="; 1tab">Wat bestond dat hart niet al!</l>
<l>Maar gy zult my licht verachten</l>
<l rend="; 1tab">Om het geen ik melden zal?’ -</l>
<l/>
<l>God verhoede 't, lieve Schoone!</l>
<l rend="; 1tab">Neen, uw argwaan doet my pijn.</l>
<l>Ieder zuchtjen van dien boezem,</l>
<l rend="; 1tab">Zou my dat niet heilig zijn! -</l>
<l/>
<l>‘Zeg my dan, ô dierbaar Christen:</l>
<l rend="; 1tab">Waarom wraakt gy onze Wet?</l>
<l>Immers, gy gelooft in Allah!<note n="1" place="end">God.</note></l>
<l rend="; 1tab">Waarom niet in Mahomed?’ -</l>
<l/>
<l>Wy gelooven, lieve Schoone,</l>
<l rend="; 1tab">Ja, in Allah, wien gy eert!</l>
<l>Issa<note n="2" place="end">Jezus.</note> is zijn Eengeboren,</l>
<l rend="; 1tab">In wiens naam de Christen zweert. -</l>
<l/>
<l>‘Wy, wy eeren ook uw' Issa!</l>
<l rend="; 1tab">Issa is ons meer dan mensch,</l>
<l>Meer dan Engel uit den Hemel!</l>
<l rend="; 1tab">Hy, der Joden hoop en wensch!’ -</l>
<pb n="228"/>
<l>Amen! Ja, hy is dat Spruitjen,</l>
<l rend="; 1tab">Daar reeds Ibrahim<note n="3" place="end">Abraham.</note> op zag:</l>
<l>Hy, Messias van de Joden;</l>
<l rend="; 1tab">Rechter in den jongsten dag. -</l>
<l/>
<l>‘Wy erkennen 't, lieve Christen!</l>
<l rend="; 1tab">En het is geen Muzulman,</l>
<l>Die in Hem der Joden Heiland,</l>
<l rend="; 1tab">'s Warelds rechter, loochnen kan.</l>
<l/>
<l>Zegen zij, en eer en glorie,</l>
<l rend="; 1tab">Aan uws Issaas heilgen naam!</l>
<l>Hoon en jammer aan den snoode,</l>
<l rend="; 1tab">Die zich Issaas smaadheên schaam!’ -</l>
<l/>
<l>Gy, erkent ge dat, Zaïde?</l>
<l rend="; 1tab">O hoe roert dit mijn gemoed!</l>
<l>Ach, die traan dien gy my plengde,</l>
<l rend="; 1tab">Valt mijn hart thans eens zoo zoet. -</l>
<l/>
<l>‘Lieve Christen, zie my schreien.</l>
<l rend="; 1tab">Ja, wy hebben een geloof!</l>
<l>Een geloof zal ons behouden,</l>
<l rend="; 1tab">Wie hier dartel', wie hier sloov!’ -</l>
<l/>
<l>Issa schenke u die genade</l>
<l rend="; 1tab">In Zijn alverzoenend bloed!</l>
<l>Hy vergoot het voor de zijnen;</l>
<l rend="; 1tab">Stoot Zijn heil niet met den voet! -</l>
<l/>
<l>‘Christnen, laast ge nooit den Koran?</l>
<l rend="; 1tab">Vondt gy daar uw' Issa niet?</l>
<l>Issa, in den hoogsten hemel,</l>
<l rend="; 1tab">Waar hy Gabriel gebiedt!’ -</l>
<pb n="229"/>
<l>'k Zag mijn' Issa daar verheven:</l>
<l rend="; 1tab">Hem erkent ook uw Profeet.</l>
<l>Maar veel grooter is Zijn luister,</l>
<l rend="; 1tab">Dan uw Wet u kennen deed. -</l>
<l/>
<l>‘'t Geen mijn Wet van Hem verkondigt,</l>
<l rend="; 1tab">Laat by my geen schepsel toe.</l>
<l>'k Kniel met u voor Issaas voeten,</l>
<l rend="; 1tab">Als ik het voor Allah doe!’ -</l>
<l/>
<l>Ja, Zaïde, buig u neder!</l>
<l rend="; 1tab">Issa neemt uw beden aan.</l>
<l>Kniel hier met my voor zijn Godheid,</l>
<l rend="; 1tab">Om geheiligd op te staan! -</l>
<l/>
<l>‘Issa, Zoon der hooge Godheid!</l>
<l rend="; 1tab">Issa, zelf waarachtig God!</l>
<l>Zie mijn hand zijn hand omvatten:</l>
<l rend="; 1tab">O vereen ons beider lot!</l>
<l/>
<l>Christen! zie dit water vlieten:</l>
<l rend="; 1tab">Schep, ô schep het in uw hand!</l>
<l>Laat het my het voorhoofd netten,</l>
<l rend="; 1tab">Tot een hartverzeekrend pand!</l>
<l/>
<l>'k Wil aan Issa toebehooren.</l>
<l rend="; 1tab">'k Wil de Zijne zijn als gy.</l>
<l>Issaas bloed mocht voor u vlieten;</l>
<l rend="; 1tab">O het vloei' ook over my!’ -</l>
<l/>
<l>Zoo erkent ge God den Vader?</l>
<l rend="; 1tab">Zoo erkent ge God den Zoon?</l>
<l>Zoo, den reinen Geest der Godheid,</l>
<l rend="; 1tab">Die zich uitstort van haar throon? -</l>
<pb n="230"/>
<l>‘Ik erken U, Bron der dingen!</l>
<l rend="; 1tab">Schuldverzoener! Reine Geest!</l>
<l>Uwen naam gewijd te worden,</l>
<l rend="; 1tab">Dit is mijn Geboortefeest!’ -</l>
<l/>
<l>Rijs dan, lieve! rijs Christinne!</l>
<l rend="; 1tab">Leef thans zuiver, onbevlekt,</l>
<l>En vereer met heel uw' wandel</l>
<l rend="; 1tab">Hem naar wien u 't harte trekt! -</l>
<l/>
<l>‘Dit, dit geef my Gods genade,</l>
<l rend="; 1tab">Issaas bloed, door beider Geest!</l>
<l>Hier ontspringt voor my het leven:</l>
<l rend="; 1tab">'k Ben tot heden dood geweest.’ -</l>
<l/>
<l>Wat dan is u thands geworden</l>
<l rend="; 1tab">'t Geen u Mahomed beveelt?</l>
<l>Wat is hy u thands, Zaïde,</l>
<l rend="; 1tab">Nu de Doop u heeft herteeld? -</l>
<l/>
<l>‘Mahomed is my de Stichter</l>
<l rend="; 1tab">Van een groot en magtig rijk!</l>
<l>Waardig Afgodsdienstverdelger!</l>
<l rend="; 1tab">Held en Dichter te gelijk!’ -</l>
<l/>
<l>Ja, dit is hy my, Zaïde!</l>
<l rend="; 1tab">Dit aan ieder die hem kent,</l>
<l>En gezaligd moog hy opstaan,</l>
<l rend="; 1tab">Als ons God Zijn' Engel zendt! -</l>
<l/>
<l>‘Christen, wilt ge thands vertrekken?</l>
<l rend="; 1tab">Zie dit goud in mijnen schoot!</l>
<l>'t Is uw losprijs - en Zaïde</l>
<l rend="; 1tab">Volgt u als haar Echtgenoot!’ -</l>
<pb n="231"/>
<l rend="; 1tab">Hoe! Zaïde, mijn bevrijdster!</l>
<l rend="; 2tab">‘Ja, uw Ega, uw Vriendin!’ -</l>
<l rend="; 1tab">Welk een liefde, mijn Zaïde! -</l>
<l rend="; 2tab">‘Eindloos grooter, Issaas min!’</l>
<l/>
<l>1805.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Robbert de Vries.<note n="*" place="foot">Nieuwe Mengelingen II, 95.</note></head>
<lg type="poem">
<head>Eerste zang.</head>
<l>Graaf Boudewijn<note n="1" place="end">Boudewijn de Vijfde, Graaf van Vlaanderen.</note> had jaren lang</l>
<l rend="; 1tab">Gantsch Vlaanderen berecht,</l>
<l>En had, nu grijs en afgeleefd,</l>
<l rend="; 1tab">Twee Zonen uit zijn Echt.</l>
<l/>
<l>De Jonker<note n="2" place="end">Men weet, dat de naam van de <hi rend="spat">Jonker</hi> aan den Leenopvolger eigen was. Alhoewel men, beleefdheidshalve, jongere Zonen wel met den tytel van Jonker begroette, de <hi rend="spat">Jonker</hi> zag altijd op den oudste. Zoo was 't in Engeland oudtijds met <hi rend="spat">Child</hi>; in Spanje, met <hi rend="spat">Infant</hi>, enz. De Jonker is hier Boudewijn, als Graaf na zijn' Vader, de Zesde.</note> droeg zijns Vaders naam,</l>
<l rend="; 1tab">En was een rechte bloed:</l>
<l>De jongste was een woeste knaap,</l>
<l rend="; 1tab">En had noch land noch goed.</l>
<l/>
<l>Zijn Vader had een zwak voor hem,</l>
<l rend="; 1tab">Maar 't gaf hem menig kruis.</l>
<l>Nu dacht hy: Beter verr' van hand,</l>
<l rend="; 1tab">Dan al te na by huis.</l>
<l/>
<l>Hy rust een knappe Krijgsvloot toe,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo netjens als een pop,</l>
<l>En takelt en bemant ze wel,</l>
<l rend="; 1tab">En zet dien Zoon daar op.</l>
<pb n="232"/>
<l>‘Hoor, Jongen, zei de grijze paai,</l>
<l rend="; 1tab">Gy moet eens in den wind:</l>
<l>Gy zijt nu reeds een Jongeling,</l>
<l rend="; 1tab">En geen onnoozel kind.</l>
<l/>
<l>Gy hebt, zoo dunkt my, lang genoeg</l>
<l rend="; 1tab">Gezeten op de kruk.</l>
<l>Ga henen nu, en vlieg eens uit:</l>
<l rend="; 1tab">Licht maakt gy uw geluk.</l>
<l/>
<l>De wareld is zoo uitgestrekt,</l>
<l rend="; 1tab">Daar moet nog ruimte zijn;</l>
<l>Zie dat gy aan een plekjen raakt,</l>
<l rend="; 1tab">Waar van ge zegt: dat's mijn.</l>
<l/>
<l>Daar zijn nog kusten onbezet;</l>
<l rend="; 1tab">Ga, zoek ze met uw vloot:</l>
<l>En vindt ge 't nergens leêg genoeg,</l>
<l rend="; 1tab">Sla hier of daar wat dood.</l>
<l/>
<l>Ik had u graag een Graaf of zoo,</l>
<l rend="; 1tab">(Maar niet te dichte by!)</l>
<l>Of Koning, of zoo'n ander ding,</l>
<l rend="; 1tab">Het zij dan wat het zij.</l>
<l/>
<l>Zoo simpel <hi rend="spat">Robbert</hi> klinkt niet goed:</l>
<l rend="; 1tab">Niets rijmt er op dien naam.</l>
<l>Want <hi rend="spat">schobbert</hi> is geen deftig woord,</l>
<l rend="; 1tab">Noch dient in onzen kraam.</l>
<l/>
<l>Voor my, ik heb geen Koningrijk,</l>
<l rend="; 1tab">Dat ik verdeelen kan;</l>
<l>Uw Broeder krijgt mijn gantsch gebied,</l>
<l rend="; 1tab">En gy geen' brok daar van.</l>
<pb n="233"/>
<l>En daarom, ga! - Geluk op reis,</l>
<l rend="; 1tab">Mooi weêr, en goeden wind!</l>
<l>Men zegt, de Fenix zingt zoo fraai;</l>
<l rend="; 1tab">Zie toe, dat gy hem vindt.’ -</l>
<l/>
<l>Hier zweeg hy, en de jonge borst</l>
<l rend="; 1tab">Gaf andwoord met een zucht:</l>
<l>‘Ja, Vader, dat is goed en wel:</l>
<l rend="; 1tab">Ik hou wel van een klucht.</l>
<l/>
<l>Maar echter, 't spookt zoo, naar men zegt,</l>
<l rend="; 1tab">In 't hartjen van de zee:</l>
<l>Daar zwemmen boze haaien in:</l>
<l rend="; 1tab">Ligt neemt er een my meê.</l>
<l/>
<l>Of zoo het al geen zeedier doet,</l>
<l rend="; 1tab">De wareld, wijd en breed,</l>
<l>Is vol van Sarraceensch gebroed</l>
<l rend="; 1tab">Dat Christenmenschen vreet.’ -</l>
<l/>
<l>‘Kom, kom wat, Jongen! wees niet bang!</l>
<l rend="; 1tab">Hier zijt gy zulk een haan.</l>
<l>Ga heen en troost u maar, en trek</l>
<l rend="; 1tab">Uw stoute schoenen aan.’ -</l>
<l/>
<l>‘Wel nu dan, Vader, als 't moet zijn,</l>
<l rend="; 1tab">Vaarwel, en leef gezond!</l>
<l>En kus mijn Moeder goeden dag;</l>
<l rend="; 1tab">Ik reis de wareld rond!’ -</l>
<l/>
<l>Daar gaat hy, knoopt zijn' neusdoek om,</l>
<l rend="; 1tab">En haalt het zeil om hoog.</l>
<l>En, wip, daar vliegt zijn vloot in zee,</l>
<l rend="; 1tab">Den Vader uit het oog!</l></lg>
<pb n="234"/>
<lg type="poem">
<head>Tweede zang.</head>
<l>In Spanje kwam de vloot te land.</l>
<l rend="; 1tab">Men dronk er zoete most;</l>
<l>Doch Robbert vond het daar te heet,</l>
<l rend="; 1tab">En vijgen slechte kost.</l>
<l/>
<l>Ook reisde hy de landstreek door,</l>
<l rend="; 1tab">De stroomen op en af;</l>
<l>Maar niemand was er zoo beleefd,</l>
<l rend="; 1tab">Die hem een Graafschap gaf.</l>
<l/>
<l>‘Och, zei hy tot een' Moorschen Prins</l>
<l rend="; 1tab">Ik kom zoo verr' van daan:</l>
<l>Ei lieve, doe my dat pleizier,</l>
<l rend="; 1tab">Uw Rijk my af te staan!’ -</l>
<l/>
<l>‘“Mijn Rijk? dat houde ik, zei de Vorst,</l>
<l rend="; 1tab">Van God en van mijn zwaard.</l>
<l>En 'k sta het (ja, by Mahomed!)</l>
<l rend="; 1tab">Niet af dan met mijn' baard.”’ -</l>
<l/>
<l>‘Wel nu, is dat de zwarigheid,</l>
<l rend="; 1tab">Dan zijn wy aanstonds klaar,</l>
<l>Sprak Robbert met een' blijden lach:</l>
<l rend="; 1tab">Zie hier een Fransche schaar!’ -</l>
<l/>
<l>Maar ô wat keek de Sultan fel,</l>
<l rend="; 1tab">En Robbert, op zijn neus!</l>
<l>‘Nu, zei hy, nu! verstoor u niet:</l>
<l rend="; 1tab">Het was maar om de leus.’ -</l>
<pb n="235"/>
<l>Maar, leus of niet, het was verbruid:</l>
<l rend="; 1tab">Hy kreeg den wind voor in,</l>
<l>En kroop weêr in zijn Galeas,<note n="3" place="end">Dat <hi rend="spat">Galeas</hi> een Oorlogsschip was van kleiner slag, weet men. Een <hi rend="spat">Galjoen</hi> is een groot Galeas, <hi rend="spat">Galeone</hi> in 't Italiaansch, met den vergrootenden uitgang <hi rend="spat">one</hi>, <hi rend="spat">Galeon</hi> in het Spaansch. Daar een Galeas een Krijgs- of Roofschip was, en niet geschikt om lading van eenig belang in te nemen, begrijpt men de onwilligheid der Dantsigers om zulk een Vlootjen door te laten, en tevens de reden van hun andwoord im den Derden Zang.</note></l>
<l rend="; 1tab">Zoo kwaad gelijk een spin.</l>
<l/>
<l>Die kromme sabels van den Moor,</l>
<l rend="; 1tab">Die stonden hem niet aan.</l>
<l>Hy was een Christen in zijn hart,</l>
<l rend="; 1tab">Hy mocht geen Halve maan.</l>
<l/>
<l>Dus pakte hy zijn biezen op,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo stil gelijk een muis,</l>
<l>En kwam, met kous en broek op 't hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn' Vader weder t' huis.</l>
<l/>
<l>Papaatjen haalt de schouders op,</l>
<l rend="; 1tab">Ontfangt hem met een' zoen;</l>
<l>En broeder Boudtjen krabt den kop:</l>
<l rend="; 1tab">Wat zou de sukkel doen!</l>
<l/>
<l>Men houdt hem nog een jaar of twee,</l>
<l rend="; 1tab">Maar was er meê gebruid:</l>
<l>Steeds had hy krullen in de kruin;</l>
<l rend="; 1tab">En voerde potsjens uit.</l>
<l/>
<l>In 't eind, de Vader wordt het moê:</l>
<l rend="; 1tab">‘Kom, zegt hy, Jongen, kom!</l>
<l>Hier aan te bakken aan den haard,</l>
<l rend="; 1tab">Dat past geen jonge blom.</l>
<l/>
<l>Kom, kom! het zal nu beter gaan,</l>
<l rend="; 1tab">Slechts nieuwen moed gevat!</l>
<l>Hier t'huis is niets voor u te doen:</l>
<l rend="; 1tab">Hier zit gy u maar plat.</l>
<pb n="236"/>
<l>Gy wordt, dit ligt my op het hart,</l>
<l rend="; 1tab">Nog Koning hier of daar;</l>
<l>Al kreegt ge maar in Amsterdam</l>
<l rend="; 1tab">Het rijk van Jorisvaâr.’ -</l>
<l/>
<l>‘In Gods naam, zegt hy! Goeden dag!</l>
<l rend="; 1tab">Ik ben alweêr te vreên;</l>
<l>Maar zend my heel de wareld rond,</l>
<l rend="; 1tab">Doch naar geen' Saraceen.’ -</l>
<l/>
<l>‘Wel nu dan, sprak de grijze Graaf.</l>
<l rend="; 1tab">Daar is nog ruime keur:</l>
<l>Indien ge rog noch wijting lust,</l>
<l rend="; 1tab">Daar is ook snoek en steur.</l>
<l/>
<l>Ga heen, en zeil de Weissel op:</l>
<l rend="; 1tab">Gy zijt een knappe borst,</l>
<l>De Polen zitten zonder heer,</l>
<l rend="; 1tab">Licht neemt men u tot Vorst.’ -</l>
<l/>
<l>‘Adieu dan, Vader! Flux aan boord:</l>
<l rend="; 1tab">Voort, jongens, brassen los!</l>
<l>De vlag en wimpels uitgerold!</l>
<l rend="; 1tab">En, <hi rend="spat">Benedicat nos</hi>!’<note n="4" place="end">Een soort van Hymne of Kerkgezang, dus beginnende, die de in zee stekenden aanhieven.</note> -</l></lg>
<lg type="poem">
<head>Derde zang.</head>
<l>Daar zeilde Robbert stout en fier,</l>
<l rend="; 1tab">En streefde door de Zond,</l>
<l>En dreef met uitgespannen zeil</l>
<l rend="; 1tab">De Weissel in den mond.</l>
<pb n="237"/>
<l>Maar als hy met zijn watermacht</l>
<l rend="; 1tab">Voor Dantzigs muren kwam,</l>
<l>Daar stoot hy onvoorziens het hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">En valt zijn vingers lam.</l>
<l/>
<l>Daar koomt een kleine Barkorol<note n="5" place="end">Een havenschip in dien tijd.</note></l>
<l rend="; 1tab">Die vraagt: ‘Wat koomtge doen?</l>
<l>Niet verder! halt, du luderhans!</l>
<l rend="; 1tab">Eer ik u henen boen.’ -</l>
<l/>
<l>‘Ik ben een koopman, zegt de Held,</l>
<l rend="; 1tab">Ik kom om hout en graan.’ -</l>
<l>‘Wel ja! ge ziet er wel na uit.</l>
<l rend="; 1tab">Voort, scheer u hier van daan!’ -</l>
<l/>
<l>‘Dat's kluchtig, zegt hy; maar ik wou....’</l>
<l rend="; 1tab">‘Wat woudt gy, kale klant?</l>
<l>Vertrek, of 'k steek u in een' zak,</l>
<l rend="; 1tab">En heel uw vloot in brand.’ -</l>
<l/>
<l>Hy haalt de schouders op. ‘Kom aan,</l>
<l rend="; 1tab">De steven omgewend!</l>
<l>Ik zie het, die vervloekte zee</l>
<l rend="; 1tab">Wordt nooit mijn Element.’ -</l>
<l/>
<l>Hy keert, en ziet een Karavel;<note n="6" place="end">Een klein schip, dat tot allerlei einden gebruikt wierd. Naderhand werd deze naam anders toegepast. - Zich voor Koopman uitgevende, had hy den Deenschen tol verkort met zijne vrije doorvaart; en van daar dit beslag.</note></l>
<l rend="; 1tab">Die voert de Deensche vlag,</l>
<l>En neemt, in naam van Koning Knoet,<note n="7" place="end">Kanoet de Groote, denk ik, die, in 1014 Koning geworden, Engeland met het Deensche Rijk vereenigd hield.</note></l>
<l rend="; 1tab">Zijn schepen in beslag.</l>
<l/>
<l>‘Alweêr iets, zegt hy; telkens wat;</l>
<l rend="; 1tab">Men mag noch in noch uit.</l>
<l>De Duivel haal dit gekkenland;</l>
<l rend="; 1tab">Het lijkt naar visch noch kuit.’ -</l>
<pb n="238"/>
<l>Men voert hem, met zijn vloot, met al,</l>
<l rend="; 1tab">Naar 't slot van Elzeneur,</l>
<l>En laat hem dat van binnen zien,</l>
<l rend="; 1tab">Met grendels op de deur.</l>
<l/>
<l>Daar zit hy, kruipt de tralie door,</l>
<l rend="; 1tab">En vindt een kleine Kaan;<note n="8" place="end">Nog kleiner Vaartuig.</note></l>
<l>Die neemt hem, daar ze juist vertrekt,</l>
<l rend="; 1tab">Op naam van ballast aan.</l>
<l/>
<l>Daar koomt hy weder by Papa:</l>
<l rend="; 1tab">‘Neen, zegt hy, zoo niet weêr!</l>
<l>Die Moffen zijn zoo onbeschoft,</l>
<l rend="; 1tab">Het gaat my aan mijn eer.</l>
<l/>
<l>De zeetocht is mijn zaak zoo niet;</l>
<l rend="; 1tab">Maar zie! zoo'n reis te land,</l>
<l>Dat, dunkt my, zou veel beter gaan;</l>
<l rend="; 1tab">Dat vind ik meer plaizant.’ -</l>
<l/>
<l>‘Mijn vloot, riep grijze Boudewijn!</l>
<l rend="; 1tab">Mijn vloot! mijn arme vloot!</l>
<l>Foei, Jongen, zoo veel gelds verkwist!</l>
<l rend="; 1tab">Gy doet my nog de dood!</l>
<l/>
<l>Ach! had ge slechts, voor 't allerminst,</l>
<l rend="; 1tab">(Nooit hebt gy overleg!)</l>
<l>Een lading stokvisch meêgebracht,</l>
<l rend="; 1tab">Dan was niet alles weg.</l>
<l/>
<l>Ik wenschte...!’ - ‘Nu wat woudtge dan,</l>
<l rend="; 1tab">Zegt Robbert, wees niet mal!</l>
<l>Ik lag daar met mijn neus op stroo,</l>
<l rend="; 1tab">In dusken<note n="9" place="end"><hi rend="spat">Dusken</hi> is een Vlaamsch woord, hoedanige men hier verscheiden aan Robbert en zijn' Vader in den mond legt. Het beteekent <hi rend="spat">zulk een</hi>. Zoo is het met <hi rend="spat">ik peis</hi>, voor <hi rend="spat">ik denk</hi>; <hi rend="spat">voorwaar</hi>, voor <hi rend="spat">gewis</hi> of <hi rend="spat">zeker</hi>; en de bastaardwoorden <hi rend="spat">portuur</hi>, <hi rend="spat">bonheur</hi>, <hi rend="spat">pleizant</hi>, alle in 't Vlaamsch geëigend. Even zoo is <hi rend="spat">Prince jent</hi>, <hi rend="spat">valjant</hi> eene rein Vlaamsche uitdrukking.</note> muizenval! -</l>
<pb n="239"/>
<l>Wat zendtge me ook naar zulk een oord?</l>
<l rend="; 1tab">Het vriest er dat het kraakt;</l>
<l>Zoo dat het elk' regtschapen' mensch</l>
<l rend="; 1tab">Aan brein en zinnen raakt.</l>
<l/>
<l>Maar geeft me 't geen er toe behoort,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo trek ik, als een heer,</l>
<l>Naar 't lieve vruchtbre Holland toe:</l>
<l rend="; 1tab">Dit toch bevalt my meer.</l>
<l/>
<l>Wel nu, zegt Vader; maar geen vloot!</l>
<l rend="; 1tab">Wat zakgeld krijgt ge meê,</l>
<l>Een ransel, met een' overrok,</l>
<l rend="; 1tab">Een nieuwe pruik-quarreê.</l>
<l/>
<l>Zie dat ge daar uw' weg meê vindt,</l>
<l rend="; 1tab">Maar haal me niet meer af,</l>
<l>(Ik zit op al te grooten last)</l>
<l rend="; 1tab">En breng my niet in 't graf!’ -</l></lg>
<lg type="poem">
<head>Vierde zang.</head>
<l>Graaf Floris,<note n="10" place="end">Graaf Floris de Eerste van Holland, zijnen Broeder Diedrijk IV in 1049 opgevolgd, en in 1061 gestorven.</note> met het Rijk verzoend,</l>
<l rend="; 1tab">Dacht weinig aan verraad,</l>
<l>En, zoo men met een spreekwoord zegt,</l>
<l rend="; 1tab">Wist van den Prins geen kwaad;</l>
<l/>
<l>Als Robbert aan den Yzendijk</l>
<l rend="; 1tab">Den Keulenaar ontmoet,</l>
<l>Die Diedrijk<note n="11" place="end">Diedrijk den Vierde, op den 14 van Louwmaand 1049, door een verraderlijken pijlschoot naamlijk getroffen.</note> op den Dordschen wal</l>
<l rend="; 1tab">Deed ploffen in zijn bloed.</l>
<pb n="240"/>
<l>Dees, altijd vluchtend voor de wraak</l>
<l rend="; 1tab">Die moorders achterhaalt,</l>
<l>Had nergens, nergens duur noch rust,</l>
<l rend="; 1tab">Maar steeds heromgedwaald.</l>
<l/>
<l>De Vlaming wordt hem dra bekend:</l>
<l rend="; 1tab">Zy drinken broederschap,<note n="12" place="end">Gelijk nog by de Duitschers zoo wel als de Vlamingen in gebruik is: na 't welk zy elkander altijd met <hi rend="spat">du</hi> aanspreken; (<hi rend="spat">tutoyer</hi> zeggen de Franschen.) Hier van het <hi rend="spat">du bist</hi> in het volgende Couplet, en vervolgens <hi rend="spat">zijdy</hi>; beide Vlaamsch. Naderhand zegt Graaf Boudewijn ook <hi rend="spat">wat</hi> <hi rend="sc">bist du</hi> <hi rend="spat">voor een laf</hi>; maar het is daar de stijl der Gramschap en Verachting. - Even zoo was het oudtijds by ons ook; zelfs nog ten tijde van Cats, die in <hi rend="spat">Athenaïs</hi> den Keizer in toorn doet zeggen: <hi rend="spat">Ha</hi>! <hi rend="spat">du bist een snoode vrouwe</hi>! en dikwijls als eene vriendlijke spreekwijze zijn <hi rend="spat">zijdy wijs</hi> gebruikt. Onze Bijbelvertaling heeft het eerst by ons het <hi rend="spat">du</hi> geheel afgeschaft.</note></l>
<l>En gaan te saam op avontuur</l>
<l rend="; 1tab">En loopen op den klap.</l>
<l/>
<l>‘Hoor, Jonker, zegt zijn medgezel!</l>
<l rend="; 1tab">Du bist van Gravenstaat:</l>
<l>Dit schooien gaat niet eeuwig goed:</l>
<l rend="; 1tab">Ik weet veel beter raad.</l>
<l/>
<l>Het krielt van knapen, die, als wy,</l>
<l rend="; 1tab">Maar leven op den boer;<note n="13" place="end"><hi rend="spat">Op den klap loopen</hi> is eigenlijk, <hi rend="spat">op het geen de Lazarusklap</hi> of <hi rend="spat">klep opbrengt</hi>: dus bedelen, schooien. <hi rend="spat">Op den boer</hi> loopen, leven, of teeren, is 't platte land berooven. Echter zijn beide spreekwijzen reeds zeer oud met elkander vermengd.</note></l>
<l>Ik weet er honderd en nog meer;</l>
<l rend="; 1tab">Die heb ik aan mijn snoer.</l>
<l/>
<l>Vereenen we ons! Zijdy ons Hoofd;</l>
<l rend="; 1tab">En met vereende hand</l>
<l>Dan 't rijke Holland kaal geplukt,</l>
<l rend="; 1tab">Beroofd, en platgebrand!’ -</l>
<l/>
<l>‘Te droes, zegt Robbert! wel bedacht!</l>
<l rend="; 1tab">En winnen wy het land,</l>
<l>Dan wil ik Graaf van Vriesland<note n="14" place="end">De Vlamingen noemden Holland toen Vriesland. Van daar dat zy Robbert toen hy Voogd van Holland was de benaming van <hi rend="spat">de Vries</hi> (als ware 't, <hi rend="spat">de Hollander</hi>) toevoegden. Zoo noemen de vreemden nu Gelderland, Overijssel, Vriesland, met den naam van Holland; en als een Overijsselsche boer in Duitschland zijn vermengde en meer dan half Westfaalsche wanspraak uitkraamt, zegt men daar, dat het Hollandsch veel van het platduitsch heeft! - By ons zou deze Held zekerlijk <hi rend="spat">Robbert de Vlaming</hi> moeten heeten: maar gelijk het de aart van onze natie is, naar den aart der Christelijke Liefde anderen altijd uitnemender dan zichzelve te gelooven, zoo hebben we deze als allerlei andere zotheden (blaaskakerijen en valschheden daar onder) gewillig in onze Historie aangenomen, en thands dient men er by te blijven, wil men elkander verstaan.</note> zijn:</l>
<l rend="; 1tab">Een kolfjen naar mijn hand!’ -</l>
<l/>
<l>Daar vliegt hy naar den boord der Scheld',</l>
<l rend="; 1tab">En plant den zwarten Leeuw,</l>
<l>En ligt een' troep van Snaphaans op,<note n="15" place="end"><hi rend="spat">Snaphaans</hi> zijn gewapende Roovers, van wie de vuursteenroeren (<hi rend="spat">fusils</hi>) hunnen naam ontleend hebben, om dat zy de zulke gebruikten, ten einde in hunne donkere schuilhoeken, waar uit zy de reizigers overvielen, niet door den gloed of de reuk van het <hi rend="spat">lont</hi>, dat men toen op den haan of spring zette, verraden te worden. De spreekwijs <hi rend="spat">lont ruiken</hi> verklaart zich hier door. Verscheiden ondernemingen om steden by duister te verrassen zijn door de sterke reuk der musketlonten mislukt; waar van men verscheiden zeer merkwaardige voorbeelden uit de zestiende Eeuw kan opzamelen.</note></l>
<l rend="; 1tab">De schandvlek van hun eeuw.</l>
<pb n="241"/>
<l>Nu valt men, zonder krijgsheraut,</l>
<l rend="; 1tab">Ontzeg, of vedebrief,</l>
<l>Het arme Zeeland op het lijf,</l>
<l rend="; 1tab">En waarschouwt als een dief.</l>
<l/>
<l>Daar ligt het kleene Veer in asch,</l>
<l rend="; 1tab">En Kruining staat in vlam;</l>
<l>Daar vlucht men reeds uit Zonnemeer,</l>
<l rend="; 1tab">En beeft tot in Schiedam.</l>
<l/>
<l>Daar plondert men de gantsche streek</l>
<l rend="; 1tab">Van Maas- en Waalstroom uit;</l>
<l>En speelt er den gebraden haan;</l>
<l rend="; 1tab">En mest zich met de buit.</l>
<l/>
<l>Graaf Floris weet niet hoe hy 't heeft,</l>
<l rend="; 1tab">Maar zendt een kleine macht;</l>
<l>Die vindt mijn' Graaf van Vriesland<note n="16" place="end">Naamlijk, Robbert, die zich deze houding gaf.</note> daar,</l>
<l rend="; 1tab">Die op geen weêrstand dacht.</l>
<l/>
<l>Daar vlucht hy over hals en hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">En tuimelt als een kloot,</l>
<l>En Holland, en gantsch Zeeland uit,</l>
<l rend="; 1tab">En plascht door kreek en sloot.</l>
<l/>
<l>De Strijne<note n="17" place="end">Dit water strekte van de Schelde, achter Tholen om, tot de oude Maas of Merwede, en stroomde, uit verscheiden kleine kreeken en rivieren ontfangen, in beide uit.</note>, rood van 't Vlaamsche bloed,</l>
<l rend="; 1tab">Brengt tijding aan de Scheld</l>
<l>Van 't heerlijk uiteind van den tocht,</l>
<l rend="; 1tab">En roemt den dappren held!</l>
<l/>
<l>Nu koomt hy by den Heer van Aalst,</l>
<l rend="; 1tab">En vraagt zijn Slot tot wijk.</l>
<l>Die zegt: ‘ik hou geen roovrennest;</l>
<l rend="; 1tab">Ga, vraag het uws gelijk.’<note n="18" place="end">Deze trek is Historisch. De Heer van Aalst was Leenman van Boudewijn die het van 't Rijk hield. De overoude vermaagschapping van mijn Geslacht met het huis van Aalst door de Familie de Bie, en wel den oudsten tak van dezelve, die de enkele Bie voert (de andere takken zijn jonger, en hun wapens niet van voor het eind der vijftiende Eeuw, wanneer de stam zich verdeelde, en het wapen het eerst door verdubbeling der figuren gebroken wierd, hetgeen sedert veelvuldige malen geschied is) stelt my in staat, hier van byzonderheden te weten die nog onbekend zijn.</note></l>
<pb n="242"/>
<l>In 't eind, hy koomt, berooid en krank,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo mager als een muis,</l>
<l>Zijn' Vader, met de kous op 't hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">Ten derden maal weêr t'huis.</l>
<l/>
<l>‘Och, Jongen, roept hy vloekende uit,</l>
<l rend="; 1tab">Wat bistu voor een laf!</l>
<l>De Duivel sleep' u naar de Hel,</l>
<l rend="; 1tab">En my de dood in 't graf!’ -</l></lg>
<lg type="poem">
<head>Vijfde zang.</head>
<l>‘Ja, Vaartjen, zegt hy; ja, 't is waar,</l>
<l rend="; 1tab">Ik lei het kwalijk aan:</l>
<l>Maar geef my slechts een' nieuwen rok</l>
<l rend="; 1tab">Het zal nu beter gaan.</l>
<l/>
<l>Graaf Floris, neen, dien stond ik niet!</l>
<l rend="; 1tab">Maar hy is uit den tijd,</l>
<l>En Geertrui<note n="19" place="end">Geertrui, Weduwe van Floris den Eerste.</note> is een jonge Weeûw,</l>
<l rend="; 1tab">Wel waard te zijn gevrijd.</l>
<l/>
<l>Wat meentge? Was dat geen portuur?</l>
<l rend="; 1tab">Haar Zoontjen is een wees;</l>
<l>En zoo ik Voogd of Ruwaard wierd,<note n="20" place="end">Het Landbestier, niet in naam, maar in plaats van een onmondigen of ter Regeering onbekwamen Graaf, werd by ons van ouds <hi rend="spat">Ruwaardy</hi> genoemd. Zoo werd Hertog Albrecht van Beieren Ruwaard, by zijns Broeders krankzinnigheid. Zoo Filips van Burgonje wegens Vrouw Jacobaas onbekwaamheid.</note></l>
<l rend="; 1tab">Dan, dunkt me, klaar was Kees!’ -</l>
<l/>
<l>‘Wel, Robbert, wel, ge zegt zoo wat,</l>
<l rend="; 1tab">Dat plan is niet zoo zot.</l>
<l>Dat waar voorwaar een groot bonheur!</l>
<l rend="; 1tab">Maar trek niet weêr de pot!’ -</l>
<pb n="243"/>
<l>‘Maar, Vader, 'k zie er heel wel uit,</l>
<l rend="; 1tab">Ben flink van lijf en leên,</l>
<l>En k hou my beter by een Vrouw</l>
<l rend="; 1tab">Dan by zoo'n Saraceen.</l>
<l/>
<l>Gy zondt me wel naar Spanje heen,</l>
<l rend="; 1tab">En Deen, en Mof, en Pool:</l>
<l>Hier waag ik hoofd- noch beenbreuk by,</l>
<l rend="; 1tab">Al wierd het ook weêr kool.’ -</l>
<l/>
<l>‘Ja, Robbert, maar zoo'n dolleman....!</l>
<l rend="; 1tab">Ik peis niet dat zy wil.’ -</l>
<l>‘Och, Vader, 't Wijfjen is nog jong:</l>
<l rend="; 1tab">Dat's beter dan te stil.’ -</l>
<l/>
<l>‘Maar de Adel duldt het zeker niet,</l>
<l rend="; 1tab">Gy zijt zoo dom, zoo los.’ -</l>
<l>‘Te liever ben ik hun voor Voogd:</l>
<l rend="; 1tab">Al waar ik ook een Os.’ -</l>
<l/>
<l>‘Wel nu, beproef het avontuur!</l>
<l rend="; 1tab">Zoo menig leêge kruin,</l>
<l>Zoo menig losbol, goed tot niets,</l>
<l rend="; 1tab">Maakt aan een Vrouw fortuin.’ -</l>
<l/>
<l>Daar gaat Mejonker, fraai gedoscht,</l>
<l rend="; 1tab">En maakt Mevrouw zijn hof:</l>
<l><hi rend="spat">Il parle sentiment</hi>, gantsch bloed!</l>
<l rend="; 1tab">Slechts is de toon wat grof.</l>
<l/>
<l>Hy vrijt, en vleit, en vlijmt,<note n="21" place="end"><hi rend="spat">Vlijme</hi> is eigenlijk het oud Nederduitsch woord voor het geen de Franschen <hi rend="spat">flegme</hi> noemen; en van daar beide de werkwoorden <hi rend="spat">vlijmen</hi> en <hi rend="spat">flemen</hi>.</note> en fleemt;</l>
<l rend="; 1tab">En snoeft, en blaast, en pocht:</l>
<l>En troost haar van Graaf Floris dood,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo handig als hy mocht.</l>
<pb n="244"/>
<l>In 't kort: aleer men 't weet of gist,</l>
<l rend="; 1tab">Zy geeft hem hart en hand;</l>
<l>En tevens wordt hy haar Gemaal,</l>
<l rend="; 1tab">En Voogd van Graaf en Land.</l>
<l/>
<l>Zie daar dien zelfden Robbert nu</l>
<l rend="; 1tab">In vollen glans en eer:</l>
<l>Nu koomt hy met den kous op 't hoofd</l>
<l rend="; 1tab">Zijn' Vader toch niet weêr!</l>
<l/>
<l>Maar, Geertrui, wat hebt gy verricht? -</l>
<l rend="; 1tab">‘Een' Ega nam ik aan,</l>
<l>Om my, mijn' Zoon, mijn Volk, en Land,</l>
<l rend="; 1tab">Met wapens voor te staan.’ -</l>
<l/>
<l>Te recht! O welk een schoone keus!</l>
<l rend="; 1tab">Zoo'n wijdgeduchten Held!</l>
<l>Vraag Spanje wat zijn daden zijn!</l>
<l rend="; 1tab">Of vraag het Zond en Belt!</l>
<l/>
<l>Of vraag het, wilt gy meer bescheid,</l>
<l rend="; 1tab">Aan d' oever van de Maas!</l>
<l>Ja, 't is een <hi rend="spat">Prince jent</hi>, <hi rend="spat">valjant</hi>;</l>
<l rend="; 1tab">Mits op zijn rechte plaats.</l>
<l/>
<l>Daar neemt de fiere Godefried<note n="22" place="end">Hertog Godefried met de Bult.</note></l>
<l rend="; 1tab">De wapens in de hand,</l>
<l>En drijft Beschermer, Wees, en U,</l>
<l rend="; 1tab">Als schapen uit het land.</l>
<l/>
<l>O lieve teedre Vorstenspruit,<note n="23" place="end">De jonge Graaf Diedrijk de Vijfde, die niet, dan na Godefrieds dood, zijne landen herwon.</note></l>
<l rend="; 1tab">Wat valt die vlucht u bang!</l>
<l>Hoe zorgde uw Moeder, door haar Echt,</l>
<l rend="; 1tab">Voor u, voor uw belang!</l>
<pb n="245"/>
<l rend="; 1tab">Ja, Moeders! als gy weder trouwt,</l>
<l rend="; 2tab">(Nu! waarom toch gebloosd?)</l>
<l rend="; 1tab">Geen ander oogmerk drijft u aan,</l>
<l rend="; 2tab">Dan liefde voor uw kroost:</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Maar echter, zoo gy trouwen wilt,</l>
<l rend="; 2tab">Zie voor u, <hi rend="spat">wien</hi>? en <hi rend="spat">hoe</hi>?</l>
<l rend="; 1tab">Vertrouw uws voorkinds erf en goed</l>
<l rend="; 2tab">Geen' naakten zwerver toe.</l>
<l/>
<l>1805.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Eléonoor.<note n="1" place="end">Gemalin van Koning Henrijk II van Engeland.</note><note n="*" place="foot">Nieuwe Mengelingen II, 117.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Eléonoor lag krank en slecht,</l>
<l rend="; 1tab">Die goede Koningin!</l>
<l>Nu dacht zy aan haar laatste stond,</l>
<l rend="; 1tab">En wou den Hemel in.</l>
<l/>
<l>Dus zocht zy in gewijde Biecht</l>
<l rend="; 1tab">Op 't angstig sterfbed rust:</l>
<l>En eischte daar een Priester toe,</l>
<l rend="; 1tab">Maar van de Fransche kust.</l>
<l/>
<l>‘Lord Maarschalk (riep de Koning), hoor!</l>
<l rend="; 1tab">Wy zijn vertrouwde maats:</l>
<l>Ga meê, ik biecht de Koningin,</l>
<l rend="; 1tab">In 's Franschen Priesters plaats.</l>
<pb n="246"/>
<l>Zoo'n Vrouwenbiecht moet grappig zijn,</l>
<l rend="; 1tab">Zy zij dan hoe zy zij:</l>
<l>Wat Vrouwen op het harte ligt,</l>
<l rend="; 1tab">Is altijd voddery!’ -</l>
<l/>
<l>‘“Een beê, een beê (riep de arme Lord,</l>
<l rend="; 1tab">En boog zich op de knie)!</l>
<l>Dat, wat de kranke biechten mag,</l>
<l rend="; 1tab">Aan niemand leed geschiê.”’ -</l>
<l/>
<l>‘Ik zet mijn Ridderwoord te pand,</l>
<l rend="; 1tab">Mijn scepter, kroon, en al,</l>
<l>Dat, wat de kranke biechten mag,</l>
<l rend="; 1tab">Het niemand schaden zal.</l>
<l/>
<l>Steek gy u slechts in 't Munnikskleed,</l>
<l rend="; 1tab">Ik doe er ook een aan;</l>
<l>En ik, ik zal de Priester zijn,</l>
<l rend="; 1tab">En gy, mijn Kapellaan.’</l>
<l/>
<l>Zy steken zich in 't Munnikskleed,</l>
<l rend="; 1tab">En treden <hi rend="spat">White-Hall</hi> door<note n="2" place="end">Lees <hi rend="spat">Wijt</hi>-<hi rend="spat">hol</hi>.</note>:</l>
<l>De handbel klinkt, de waskaars licht,</l>
<l rend="; 1tab">De kwispel gaat hen voor.</l>
<l/>
<l>Zy komen voor het Ledikant,</l>
<l rend="; 1tab">En knielen op 't Karpet:</l>
<l>‘Het biechtgeld, lieve Koningin!</l>
<l rend="; 1tab">Het is er toe gezet!’ -</l>
<l/>
<l>‘Verklaart my, of gy Franschen zijt?</l>
<l rend="; 1tab">Die vroeg ik voor mijn biecht.</l>
<l>En maakt op strop en dwarshout staat,</l>
<l rend="; 1tab">Indien ge my bedriegt.’ -</l>
<pb n="247"/>
<l>‘Wy komen op dit oogenblik</l>
<l rend="; 1tab">Zoo versch uit Frankrijk aan,</l>
<l>En hebben sints wy zijn in 't land</l>
<l rend="; 1tab">Nog zelfs geen mis gedaan.’ -</l>
<l/>
<l>‘Zoo hoort dan wat ik u verklaar;</l>
<l rend="; 1tab">Mijn zonden doen my leed:</l>
<l>Lord Maarschalk had mijn maagdenblom:</l>
<l rend="; 1tab">Voor 't minst, zooveel ik weet!’ -</l>
<l/>
<l>‘Dat's lelijk (roept de Koning uit):</l>
<l rend="; 1tab">Maar God vergeef u 't kwaad!’ -</l>
<l>Lord Maarschalk zegt er <hi rend="spat">amen</hi> toe;</l>
<l rend="; 1tab">Maar siddert daar hy staat.</l>
<l/>
<l>‘Mijn tweede boevenstuk was dit;</l>
<l rend="; 1tab">De zonde doet my leed.</l>
<l>Eens maakte ik voor des Konings drank</l>
<l rend="; 1tab">Een Poeijertjen gereed.’ -</l>
<l/>
<l>‘Dat's lelijk (roept de Koning weêr)</l>
<l rend="; 1tab">Maar God vergeef u 't kwaad!’ -</l>
<l>Lord Maarschalk zegt er <hi rend="spat">amen</hi> toe:</l>
<l rend="; 1tab">‘“Het was een booze daad.”’ -</l>
<l/>
<l>‘Mijn derde boevenstuk was dit:</l>
<l rend="; 1tab">Maar 'k weet niet of 't my spijt:</l>
<l>'k Gaf Rozemond een drankjen in,</l>
<l rend="; 1tab">Het was uit minnenijd.’ -</l>
<l/>
<l>‘Dat's lelijk (zegt de Koning weêr)</l>
<l rend="; 1tab">Maar God vergeef u 't kwaad!’</l>
<l>Lord Maarschalk zegt er <hi rend="spat">amen</hi> toe:</l>
<l rend="; 1tab">‘“Het was een booze daad.”’ -</l>
<pb n="248"/>
<l rend="; 1tab">‘Beschouwt me daar dien kleinen knaap,</l>
<l rend="; 2tab">Nog spelende in zijn kreb!</l>
<l rend="; 1tab">Dat is Lord Maarschalks eigen kind:</l>
<l rend="; 2tab">Het liefste dat ik heb.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Beschouwt me daar dien grooter knaap,</l>
<l rend="; 2tab">Hy eet zijn Chelsea-bonn!<note n="3" place="end">Lees, op zijn Fransch: <hi rend="spat">Chelsie</hi>-<hi rend="spat">bon</hi>; een morgenbroodtjen, zeer geacht in Londen.</note></l>
<l rend="; 1tab">Dat kind is Koning Hendriks zoon,</l>
<l rend="; 2tab">Dien 'k nimmer lijden kon.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hy heeft een regte varkenssnuit,</l>
<l rend="; 2tab">Een bullenkop als hy.’ -</l>
<l rend="; 1tab">‘Dat schaadt niet (riep de Koning uit),</l>
<l rend="; 2tab">Te liever is hy my.’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De Koning smeet zijn keuvel af,</l>
<l rend="; 2tab">Met heel zijn munnikspij.</l>
<l rend="; 1tab">‘Foei (riep zy), wat een vuil bedrog,</l>
<l rend="; 2tab">Wat snoode schelmery!’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De Koning keek den armen Lord,</l>
<l rend="; 2tab">Maar over schouder, aan:</l>
<l rend="; 1tab">‘Lord Maarschalk (zei hy)! 'k gaf mijn woord;</l>
<l rend="; 2tab">'t Zou anders zoo niet gaan!’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Zoo loopt het (riep de slimme feeks)</l>
<l rend="; 2tab">Met diergelijke list.</l>
<l rend="; 1tab">Steeds brengt zy heel wat anders uit,</l>
<l rend="; 2tab">Dan wat men gaarne wist.’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Lord Maarschalk keek geweldig slecht,</l>
<l rend="; 2tab">Doch sprak den Koning aan:</l>
<l rend="; 1tab">‘“Heer Koning, gy moest Priester zijn,</l>
<l rend="; 2tab">En ik uw Kapellaan!”’</l>
<l>1805.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="249"/>
<head rend="h3"><xptr to="a249"/>Assenede.<note n="*" place="foot">Nieuwe Mengelingen II, 1.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Geheel Egipte was in rouw,</l>
<l rend="; 1tab">In rouw om Thammus dood,</l>
<l>En 't strenge Jaarfeest duurde nog,</l>
<l rend="; 1tab">Dat alle vreugd verbood.</l>
<l/>
<l>De sisters zuisden door de lucht,</l>
<l rend="; 1tab">Gemengeld met geween,</l>
<l>En alles hijgde naar den dag,</l>
<l rend="; 1tab">Dat Apis weêr verscheen.</l>
<l/>
<l>Alleen de minlijke Asseneed,</l>
<l rend="; 1tab">By de algemeene smart,</l>
<l>Vond in de during van dien rouw</l>
<l rend="; 1tab">Verlichting voor haar hart.</l>
<l/>
<l>Zy, door des Konings Gunsteling</l>
<l rend="; 1tab">Verkoren tot zijn Bruid,</l>
<l>Zy gruwt en siddert voor dien band,</l>
<l rend="; 1tab">En barst in tranen uit.</l>
<l/>
<l>Dat jeugdig, dat gevoelig hart</l>
<l rend="; 1tab">Ziet, siddrend en beklemd,</l>
<l>Die blijde weêrkomst te gemoed</l>
<l rend="; 1tab">Als voor haar Echt bestemd.</l>
<l/>
<l>Van de eerste kindsheid aan, slavin,</l>
<l rend="; 1tab">Uit Midian gekocht,</l>
<l>Ontzet zy voor haars meesters arm,</l>
<l rend="; 1tab">Als voor een wangedrocht.</l>
<pb n="250"/>
<l>Zy weet niet, welk een wondre drift</l>
<l rend="; 1tab">Haar boezem ijzen doe:</l>
<l>Alleen Gods Engel kent die drift,</l>
<l rend="; 1tab">En wenkt die gunstig toe.</l>
<l/>
<l>‘Ach (zegt zy) strenge Potifar!</l>
<l rend="; 1tab">Verzwaar mijn slaverny!</l>
<l>Maar laat mijn hart, mijn teder hart,</l>
<l rend="; 1tab">Van band en kluister vrij!</l>
<l/>
<l>Wat deed ik, jeugdig Maagdelyn,</l>
<l rend="; 1tab">Dat by de schapen liep!</l>
<l>Het geen my uit dat zalig lot</l>
<l rend="; 1tab">Naar praal en Hofpracht riep?</l>
<l/>
<l>Wat was het dat my overgaf</l>
<l rend="; 1tab">Aan uw gehate min?</l>
<l>Ach, zalig was ik op het veld;</l>
<l rend="; 1tab">Gelukkig, als slavin!</l>
<l/>
<l>Zal ik, tot eeuwig leed gedoemd;</l>
<l rend="; 1tab">Mijn gruwzaam leven lang</l>
<l>Versmachten op de Huwlijkskoets,</l>
<l rend="; 1tab">In onverduurbren dwang?</l>
<l/>
<l>Ik, in een' hatelijken rang</l>
<l rend="; 1tab">Mijns Meesters Bedgenoot,</l>
<l>Hem met een bloed, verstijfd van schrik,</l>
<l rend="; 1tab">Ontfangen in mijn' schoot?</l>
<l/>
<l>Ik sterven van de schaamte en angst,</l>
<l rend="; 1tab">Als hy mijn borst genaakt! -</l>
<l>Genadig Schutsgeest, kom dit voor,</l>
<l rend="; 1tab">O Gy, die voor my waakt!’ -</l>
<pb n="251"/>
<l>Dus treurt ze, en baadt in 't biglend vocht,</l>
<l rend="; 1tab">Dat langs heur kaken daauwt;</l>
<l>En schrikt by elken morgenstraal,</l>
<l rend="; 1tab">Die aan den hemel graauwt.</l>
<l/>
<l>‘Ach (zegt ze)! weêr een nacht voorby!</l>
<l rend="; 1tab">Alweêr een dag gereed,</l>
<l>Die 't gruwzaamst leed my nader brengt!</l>
<l rend="; 1tab">Het ondoorstaanbaarst leed!</l>
<l/>
<l>Ja, Potifar, 'k vereer uw deugd;</l>
<l rend="; 1tab">En niet, met slaafsch ontzag:</l>
<l>Maar dood en wee vervulle uw bed,</l>
<l rend="; 1tab">Eer ik het drukken mag!’ -</l>
<l/>
<l>Afgrijslijk giert het midlerwijl</l>
<l rend="; 1tab">Door Stad en Tempelwijk:</l>
<l>Afgrijslijk galmt het langs de straat</l>
<l rend="; 1tab">Met sleepend treurmuzyk:</l>
<l/>
<l>Afgrijslijk joelt het om haar heen</l>
<l rend="; 1tab">Met kermend lijkmisbaar;</l>
<l>Met woedend kloppen op de borst</l>
<l rend="; 1tab">Van Vrouw en Maagdenschaar.</l>
<l/>
<l>'t Roept alles, alles, wee en ach!</l>
<l rend="; 1tab">En scheurt zich vlecht en kleed;</l>
<l>Maar niets dat by de droefheid haalt</l>
<l rend="; 1tab">Van minlijke Asseneed!</l>
<l/>
<l>Helaas! het is Oziris niet,</l>
<l rend="; 1tab">Waarom heur boezem treurt!</l>
<l>Het is Anubis woede niet,</l>
<l rend="; 1tab">Dat haar de borst verscheurt!</l>
<pb n="252"/>
<l>De dag, het voorwerp van haar schrik,</l>
<l rend="; 1tab">Genaakt, en spoedt steeds aan.</l>
<l>De rouw, de feestrouw loopt op 't eind,</l>
<l rend="; 1tab">Als Apis op zal staan!</l>
<l/>
<l>Op morgen, en het Feestgejuich</l>
<l rend="; 1tab">Verkondt den nieuwen God!</l>
<l>Op morgen, en een oogenblik</l>
<l rend="; 1tab">Bepaalt heur gruwzaam lot!</l>
<l/>
<l>Nu vliegt, nu streeft zy raadloos om,</l>
<l rend="; 1tab">De wanhoop op 't gelaat:</l>
<l>‘O Hemel, red my! red, ô red!</l>
<l rend="; 1tab">Eer deze nacht vergaat!’ -</l>
<l/>
<l>De slaven staan bedeesd en stom,</l>
<l rend="; 1tab">Ontzien zoo diep een smart,</l>
<l>En wanen 't sombre Godsdienstdrift,</l>
<l rend="; 1tab">Die zich verheft in 't hart.</l>
<l/>
<l>Maar neen, zy eert geen stiergeloei,</l>
<l rend="; 1tab">Geen keffend hondgebas,</l>
<l>Maar Hem, die aarde en hemel schiep,</l>
<l rend="; 1tab">Die eeuwig is en was.</l>
<l/>
<l>Dien God vol macht en majesteit,</l>
<l rend="; 1tab">Wiens wenk het al beschikt!</l>
<l>Tot Dien is 't, dat haar teder hart</l>
<l rend="; 1tab">Weemoedig henenblikt.</l>
<l/>
<l>Wanneer zy 't wollig melkvee dreef</l>
<l rend="; 1tab">In Gozens vruchtbren schoot,</l>
<l>Toen had ze, als kind, een knaapjen lief,</l>
<l rend="; 1tab">Het geen uit Hebron sproot.</l>
<pb n="253"/>
<l>Dien Jongling, van verheven' geest,</l>
<l rend="; 1tab">En edel van gemoed,</l>
<l>Had ze altijd aan de zij' gekleefd,</l>
<l rend="; 1tab">Als met hem opgevoed!</l>
<l/>
<l>Vaak viel zy met dien jongen knaap,</l>
<l rend="; 1tab">By 't gloeiende avondlicht,</l>
<l>Voor Hem, die 't licht zijn schijnsel geeft,</l>
<l rend="; 1tab">Op 't blozend aangezicht.</l>
<l/>
<l>Vaak knielde ze in het morgenrood,</l>
<l rend="; 1tab">Doortinteld van ontzag,</l>
<l>Met hem voor d' Ongenaakbre neêr,</l>
<l rend="; 1tab">En zegende den dag.</l>
<l/>
<l>Vaak zat zy naast hem aan een beek,</l>
<l rend="; 1tab">En sloeg de schaapjens gâ;</l>
<l>Wanneer hy naar den hemel wees,</l>
<l rend="; 1tab">Den throon van Eloa.</l>
<l/>
<l>Dan meldde haar zijn zachte mond,</l>
<l rend="; 1tab">Hoe al wat aanzijn heeft,</l>
<l>Uit Hem-alleen zijn' oorsprong nam,</l>
<l rend="; 1tab">Door Hem-alleenig leeft.</l>
<l/>
<l>Hoe 't menschdom, door Zijn hand gewrocht,</l>
<l rend="; 1tab">Hem schaamteloos vergat;</l>
<l>Aan dartle lust zich overgaf;</l>
<l rend="; 1tab">Zijn wetten overtrad.</l>
<l/>
<l>Hoe teêr Hy echter voor hun waakt,</l>
<l rend="; 1tab">En hoe zijn milde hand</l>
<l>Den dag zijn licht en warmte schenkt,</l>
<l rend="; 1tab">En wasdom spreidt op 't land.</l>
<pb n="254"/>
<l>Hoe teêr Hy hen voor 't kwaad behoedt,</l>
<l rend="; 1tab">En, schoon ter wraak gesard,</l>
<l>Verzoening wil, verzoening biedt</l>
<l rend="; 1tab">Aan elk benepen hart.</l>
<l/>
<l>‘“Ach (riep hy dikwerf, met een' traan</l>
<l rend="; 1tab">In 't zacht en helder oog)!</l>
<l>Ach, dat zich deze God van heil</l>
<l rend="; 1tab">U eens ontdekken moog!”’</l>
<l/>
<l>Dan tokkelde zijn fixe hand</l>
<l rend="; 1tab">De zoetgesnaarde Luit,</l>
<l>En dreef er Jaoos dierbre Lof</l>
<l rend="; 1tab">In grootsche Hymnen uit.</l>
<l/>
<l>Des meisjens weeke borst bezweek,</l>
<l rend="; 1tab">En kon dit niet weêrstaan;</l>
<l>Maar bad den God dien hy aanbad,</l>
<l rend="; 1tab">En, met dien God, hem aan.</l>
<l/>
<l>Hoe smolt dan haar betoovrend oog,</l>
<l rend="; 1tab">Hoe smolt haar zwellend hart</l>
<l>Van wellust die geen weêrgâ heeft!</l>
<l rend="; 1tab">Van nooitgevoelde smart!</l>
<l/>
<l>Hoe hing zy aan dien rozenmond.</l>
<l rend="; 1tab">Waar zoo veel troost uit vloot!</l>
<l>Hoe aasde zy op ieder woord,</l>
<l rend="; 1tab">Dat van die lippen schoot!</l>
<l/>
<l>Hoe zalig was het zalig veld</l>
<l rend="; 1tab">In deze zaligheên!</l>
<l>Hoe zoet gevoelde zy heur' staat,</l>
<l rend="; 1tab">Met Jozef lotgemeen!</l>
<pb n="255"/>
<l>Maar ach! die tijden zijn geweest,</l>
<l rend="; 1tab">En alle heil verbeurd!</l>
<l>Van al wat prijs had voor heur hart</l>
<l rend="; 1tab">Is ze eeuwig afgescheurd!</l>
<l/>
<l>‘O God, Dien Jozefs hart aanbidt,</l>
<l rend="; 1tab">Dien hy my kennen deed!</l>
<l>(Dus roept, dus schreit, dus gilt zy uit)</l>
<l rend="; 1tab">Zie neder op mijn leed!</l>
<l/>
<l>O schenk my slechts een' oogwenk troost</l>
<l rend="; 1tab">Van Jozefs dierbren mond;</l>
<l>En dan, bevrij my van het licht,</l>
<l rend="; 1tab">En van dit Echtverbond!’ -</l>
<l/>
<l>Zy zwijgt: en wie, wie doet zich op</l>
<l rend="; 1tab">Terwijl zy 't hoofd verheft?</l>
<l>Is 't Jozef? Jozef! Is hy 't niet?</l>
<l rend="; 1tab">Wiens beeld heur oogen treft!</l>
<l/>
<l>‘Ach! (roept zy, schrikkende en verbaasd)</l>
<l rend="; 1tab">Ach, hemel! kan het zijn?</l>
<l>Of is 't bedwelming van mijn' geest,</l>
<l rend="; 1tab">En lichaamlooze schijn?’ -</l>
<l/>
<l>De Jongling buigt zich op de knie:</l>
<l rend="; 1tab">‘“Mevrouw (dus vangt hy aan),</l>
<l>Herken my, eerst uw' medeslaaf,</l>
<l rend="; 1tab">En thands uw' onderdaan!</l>
<l/>
<l>Uw Bruigom, mijn weldadig Heer,</l>
<l rend="; 1tab">Onttrok my aan de stulp,</l>
<l>En vorderde in het huisbestuur</l>
<l rend="; 1tab">Zijns armen Veeknaaps hulp.</l>
<pb n="256"/>
<l>Thands zendt zijn gunst my aan zijn Bruid,</l>
<l rend="; 1tab">Opdat ik haar begroet'.</l>
<l>Ach! Jaoos zegen zij uw deel</l>
<l rend="; 1tab">By vreugd en overvloed!”’ -</l>
<l/>
<l>Hy zwijgt, en kust den zoom van 't kleed,</l>
<l rend="; 1tab">Dat langs haar schouders plooit.</l>
<l>Hy wacht haar andwoord knielend af,</l>
<l rend="; 1tab">En zy, zy blijft verstrooid.</l>
<l/>
<l>In 't einde, met een' diepen zucht,</l>
<l rend="; 1tab">Die uit haar binnenst schiet:</l>
<l>‘Rijs (zegt zy), dierbre Jozef, rijs!</l>
<l rend="; 1tab">Die plaats is de uwe niet.</l>
<l/>
<l>Ach, zoeter lage ik aan uw kniên</l>
<l rend="; 1tab">Bevrijd van dezen dwang,</l>
<l>In Gozens onvergeetbaar dal</l>
<l rend="; 1tab">Te luistren naar uw' zang!</l>
<l/>
<l>Ach, zoeter lage ik aan uw kniên</l>
<l rend="; 1tab">Te weenen in het stof,</l>
<l>Dan Jozef aan mijn' voet te zien</l>
<l rend="; 1tab">In dit afgrijslijk Hof!</l>
<l/>
<l>Ach, Jozef! heeft uw teedre ziel</l>
<l rend="; 1tab">Ooit iets voor my gevoeld? -</l>
<l>Ooit deernis met mijn vroege jeugd? -</l>
<l rend="; 1tab">Of ooit mijn heil bedoeld? -</l>
<l/>
<l>Hebt ge ooit de kindsheid lief gehad</l>
<l rend="; 1tab">Van dees beklaagbre maagd: -</l>
<l>Ooit deugden in haar borst gestort,</l>
<l rend="; 1tab">Die gy in de uwe draagt: -</l>
<pb n="257"/>
<l>Hebt ge ooit van zorg voor haar geblaakt,</l>
<l rend="; 1tab">En d' onbegrijpbren God</l>
<l>Verkondigd aan haar leergraag hart;</l>
<l rend="; 1tab">Heb deernis met haar lot!</l>
<l/>
<l>Wat is my staat, of rang, of goud,</l>
<l rend="; 1tab">Of purper, of gesteent';</l>
<l>Wat waar my Faroos elpenstaf,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo 't hart zich-zelf beweent!</l>
<l/>
<l>O red my, red my van deze Echt!</l>
<l rend="; 1tab">Ik vloek haar gruwbren band.</l>
<l>Ik volg u naar het eind der aard;</l>
<l rend="; 1tab">O bied my slechts de hand!</l>
<l/>
<l>Gy aarzelt -? Jozef! wend dat oog,</l>
<l rend="; 1tab">Dat Hemelsch oog niet af!</l>
<l>Zie op uw teedre Kweekling neêr:</l>
<l rend="; 1tab">Zy drukt den rand van 't graf!</l>
<l/>
<l>Zy stort haar hart, haar ziel, haar al,</l>
<l rend="; 1tab">In uwen boezem uit:</l>
<l>Zy stort zich voor uw voeten neêr,</l>
<l rend="; 1tab">Ontfang haar als uw Bruid!</l>
<l/>
<l>Uw Bruid, uw Gâ, uw Gezellin</l>
<l rend="; 1tab">Door zand en woesteny!</l>
<l>Uw hand, mijn Jozef, of de dood!</l>
<l rend="; 1tab">De dood aan uwe zij'!</l>
<l/>
<l>Gy, immers, kent mijn zuiver hart:</l>
<l rend="; 1tab">Gy kent het! lees daar in.</l>
<l>Of - acht gy u dat hart onwaard,</l>
<l rend="; 1tab">Ik volg u als slavin.’ -</l>
<pb n="258"/>
<l>Zoo spreekt zy, werpt zich op den grond,</l>
<l rend="; 1tab">En klemt zijn kniën vast.</l>
<l>‘Neen (zegt zy), één genadig woord!</l>
<l rend="; 1tab">Eer my de dood verrast.’ -</l>
<l/>
<l>De Jongling zwijgt, en zucht, en beeft.</l>
<l rend="; 1tab">‘“Aanminnige Asseneed!”’</l>
<l>Dit's alles wat hy uiten kon!</l>
<l rend="; 1tab">Wat aan zijn hart ontgleed!</l>
<l/>
<l>In 't eind, hy heft haar trillende op:</l>
<l rend="; 1tab">Zijn boezem stikt en nokt. -</l>
<l>Een vloed van tranen geeft hem lucht,</l>
<l rend="; 1tab">Terwijl zijn lichaam schokt.</l>
<l/>
<l>“‘Geliefde -!’” barst hy los, en bloost;</l>
<l rend="; 1tab">Maar wederroept het woord.</l>
<l>“‘Gy (zegt hy), gy, mijns Meesters Bruid!....</l>
<l rend="; 1tab">Ach, heb ik wel gehoord!</l>
<l/>
<l>O gy, die Jaoos Godheid kent,</l>
<l rend="; 1tab">Gy wilt u-zelv' en my</l>
<l>Vervoeren tot een' gruwbren roof! -</l>
<l rend="; 1tab">Algoedheid, sta my by!</l>
<l/>
<l>Zie Gy, ô zie op deze stond</l>
<l rend="; 1tab">Op my, verlaatnen, neêr!</l>
<l>Ik stort, steunt my uw Almacht niet!</l>
<l rend="; 1tab">Mijn boezem kan niet meer! -</l>
<l/>
<l>Wie zijt gy - Potifars slavin!</l>
<l rend="; 1tab">Gy, die zijn wettig recht,</l>
<l>Zijn eigendom, zijn goedheên hoont,</l>
<l rend="; 1tab">En 't heilig snoer der Echt?</l>
<pb n="259"/>
<l>Wie ik -? Zijn eigendom, als gy. -</l>
<l rend="; 1tab">Ik rooven -! vluchten! ik! -</l>
<l>Ontmenschte, verg mijn andwoord niet,</l>
<l rend="; 1tab">Eer zich mijn ziel verstrikk'.</l>
<l/>
<l>Roep God, die de echte banden sluit,</l>
<l rend="; 1tab">Roep, in uwe angst, Hem aan!</l>
<l>Hy is het, die ons lot bestuurt!</l>
<l rend="; 1tab">Hy, Heer van ons bestaan!</l>
<l/>
<l>Vaarwel”’ -! ‘Neen (breekt zy woedende uit,</l>
<l rend="; 1tab">En knelt hem om de leên)!</l>
<l>Neen, 'k heb geene andre hoop dan u,</l>
<l rend="; 1tab">Geen' God dan u-alleen.</l>
<l/>
<l>Neen, 'k laat dien boezem nimmer los,</l>
<l rend="; 1tab">Met klippig ijs omschorscht:</l>
<l>Ik kleef er my voor eeuwig aan,</l>
<l rend="; 1tab">Ik zieltoog aan die borst.</l>
<l/>
<l>Geene Almacht rukt my van die borst:</l>
<l rend="; 1tab">Hier sterf ik, hier! ja hier!</l>
<l>Hier smelt ik dat bevrozen hart</l>
<l rend="; 1tab">Door mijn onleschbaar vier!</l>
<l/>
<l>Hier...!’ Ziedend drukt haar lieve mond</l>
<l rend="; 1tab">Zich op zijn lippen vast,</l>
<l>En drinkt den adem uit zijn borst,</l>
<l rend="; 1tab">Van tranen overplast.</l>
<l/>
<l>‘Hier (zegt zy)...!’ Gloeiende om het hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">Niet wetend wat hy doet,</l>
<l>Deinst Jozef, weert hare armen af,</l>
<l rend="; 1tab">En valt de Maagd te voet.</l>
<pb n="260"/>
<l>‘“Bezadig u! - om 's hemels wil!</l>
<l rend="; 1tab">Om God, u-zelv, en my!”’ -</l>
<l>‘Neen (zegt zy), neen, het is gedaan.</l>
<l rend="; 1tab">Dees oogwenk dood of vrij!</l>
<l/>
<l>Barbaar! of hier ons lot vereend!</l>
<l rend="; 1tab">Of - sterven van uw hand!’ -</l>
<l>‘“Gy, Hemel (zucht hy), dit's te veel!</l>
<l rend="; 1tab">Hier waar geen hart bestand!</l>
<l/>
<l>Vaar eeuwig wel!”’ - ‘Ontmenschte, blijf!</l>
<l rend="; 1tab">Of sleep my met u meê.</l>
<l>Sleep, sleep my schreiende, in mijn bloed,</l>
<l rend="; 1tab">Naar 's afgronds jammerstee!’ -</l>
<l/>
<l>Hy vliedt - zy streeft hem woedend na,</l>
<l rend="; 1tab">En grijpt zijn opperkleed.</l>
<l>'t Scheurt los; zy houdt het in de hand,</l>
<l rend="; 1tab">En geeft een gruwbren kreet.</l>
<l/>
<l>Aâmechtig, spraakloos, stort zy neêr,</l>
<l rend="; 1tab">Verstikt in tranenvloed;</l>
<l>En kneust zich 't voorhoofd op den vloêr,</l>
<l rend="; 1tab">En wentelt in haar bloed.</l>
<l/>
<l>Aâmechtig was zy neêrgestort,</l>
<l rend="; 1tab">Verstikt in tranenvloed;</l>
<l>Het voorhoofd op den vloer gekneusd,</l>
<l rend="; 1tab">En wentlende in heur bloed.</l>
<pb n="261"/>
<l>En schaamte, en spijt, en woede, en tocht,</l>
<l rend="; 1tab">Verdeelen haar gevoel.</l>
<l>Zy gilt, zy schreit, zy roept, zy schreeuwt!</l>
<l rend="; 1tab">Maar zonder wit of doel.</l>
<l/>
<l>Men vliegt, men nadert op 't gerucht,</l>
<l rend="; 1tab">En vindt haar op den grond.</l>
<l>Het kleed van Jozef in haar hand:</l>
<l rend="; 1tab">Haar, zwijmende en gewond!</l>
<l/>
<l>‘Behoed ons, Izis (galmt het al)!</l>
<l rend="; 1tab">Ach! wat is hier gebeurd!</l>
<l>De schoone Bruid van Potifar</l>
<l rend="; 1tab">De slaapzaal doorgesleurd!</l>
<l/>
<l>Gekwetst! en 't kostbre Bruidsgewaad</l>
<l rend="; 1tab">Verkronkeld en vertrapt!</l>
<l>Een slaveumantel in heur hand!</l>
<l rend="; 1tab">De vuige boef ontsnapt!</l>
<l/>
<l>Ach, Potifar! uw teedre Bruid!</l>
<l rend="; 1tab">Helaas! zy leed geweld!</l>
<l>Gezwind den booswicht nagejaagd,</l>
<l rend="; 1tab">En in den boei gekneld!’ -</l>
<l/>
<l>Hoe valt die tijding u op 't hart,</l>
<l rend="; 1tab">O moedig Hoveling!</l>
<l>De luister van uw bed onteerd!</l>
<l rend="; 1tab">Zy, waar uw hart aan hing!</l>
<l/>
<l>Die schoonheid, teêrder aan uw ziel</l>
<l rend="; 1tab">In dees uw' ouderdom,</l>
<l>Dan die by 't dartle vuur der jeugd</l>
<l rend="; 1tab">Uw frissche borst ontglom!</l>
<pb n="262"/>
<l>Daar biedt men Jozef aan zijn wraak,</l>
<l rend="; 1tab">Met ketenen belaân.</l>
<l>‘Verwaten (roept hy) beef, ja beef!</l>
<l rend="; 1tab">Uw straf is niet te ontgaan!</l>
<l/>
<l>Ontmenschte roover van mijn heil,</l>
<l rend="; 1tab">Die dus mijn gunst beloont!</l>
<l>Waar, waarom uw' verfoeibren aart</l>
<l rend="; 1tab">Niet openbaar getoond?</l>
<l/>
<l>Waar, waarom, als een vuige slaaf</l>
<l rend="; 1tab">Uw' moedwil niet geboet,</l>
<l>Maar my in 't dierbaarst aangerand,</l>
<l rend="; 1tab">In 't onwaardeerbaarst goed?</l>
<l/>
<l>Ach! hield die blos van zedigheid,</l>
<l rend="; 1tab">Die onschuld op 't gelaat,</l>
<l>Zoo zwart, zoo helsch een hart bedekt!</l>
<l rend="; 1tab">Zoo schendig een verraad!</l>
<l/>
<l>Spreek echter: wat vervoerde u dus?</l>
<l rend="; 1tab">Of - wat verlichtte uw schuld?</l>
<l>Ik hoor. Doch smaad mijn goedheid niet,</l>
<l rend="; 1tab">Noch terg mijn ongeduld!’ -</l>
<l/>
<l>‘“Mijn Meester! wacht niet, dat ik me ooit</l>
<l rend="; 1tab">Ontschuldige, of beticht'!</l>
<l>Daar leeft een God, die alles ziet,</l>
<l rend="; 1tab">En alles brengt aan 't licht.</l>
<l/>
<l>Aan Hem, wien de onschuld dierbaar is,</l>
<l rend="; 1tab">Aan Hem behoort die eer!</l>
<l>Mijn leven leg ik, waar gy 't eischt,</l>
<l rend="; 1tab">Aan uwe voeten neêr.</l>
<pb n="263"/>
<l>Gy echter, die mijn' wandel kent,</l>
<l rend="; 1tab">Doorzoek uw eigen ziel;</l>
<l>En vraag, of ooit een menschlijk hart</l>
<l rend="; 1tab">Zich dus op eens ontviel?</l>
<l/>
<l>'k Gevoel, dat me alles, alles doemt:</l>
<l rend="; 1tab">Ik onderga mijn lot.</l>
<l>Gy, wat uw Echtbond ook verbrak,</l>
<l rend="; 1tab">Geef gy den dank aan God!”’ -</l>
<l/>
<l>‘Hoe!’ zegt hy. - ‘“'k Heb genoeg gezegd.</l>
<l rend="; 1tab">Heb deernis met uw Bruid!</l>
<l>Mijn hart bezwaart geen naberouw.</l>
<l rend="; 1tab">Gy, spreek mijn vonnis uit!”’</l>
<l/>
<l>Hy gaat. De brave Potifar</l>
<l rend="; 1tab">Is hevig aangedaan.</l>
<l>‘Ach (zegt hy)! met haar opgevoed! -</l>
<l rend="; 1tab">Haar schoon te wederstaan! -</l>
<l/>
<l>Vergeeflijk, hemel, waar 't vergrijp!</l>
<l rend="; 1tab">Maar, aan zijn Heer verloofd -!</l>
<l>Dit - schoon mijn hart hem sparen wou,</l>
<l rend="; 1tab">Ja, dit, dit kost hem 't hoofd.</l>
<l/>
<l>Licht heeft zy-zelv zijn vlam gevleid!</l>
<l rend="; 1tab">In 't heimlijk hem bemind! -</l>
<l>Hy, jongling vol van bruischend bloed!</l>
<l rend="; 1tab">Zy, naauwlijks meer dan kind! -</l>
<l/>
<l>Neen, smacht' hy in den kerkermuur!</l>
<l rend="; 1tab">In weêrwil van mijn' gloed,</l>
<l>Mijn hart voedt deernis en geen wraak;</l>
<l rend="; 1tab">Ik dorst niet naar zijn bloed.’ -</l>
<pb n="264"/>
<l>Intusschen vliegt de schelle Faam</l>
<l rend="; 1tab">Door Memfis breeden wal;</l>
<l>En alles daagt den slaaf ter straff',</l>
<l rend="; 1tab">Met gruwzaam moordgeschal.</l>
<l/>
<l>‘Hoe! Izis! een verachte slaaf,</l>
<l rend="; 1tab">Uit Hebron hier gebracht!</l>
<l>Een vreemdling, door zijn' Heer gekocht,</l>
<l rend="; 1tab">Eene Edelvrouw verkracht!</l>
<l/>
<l>Wraak, Hemel! Wraak, rechtvaardig Vorst!</l>
<l rend="; 1tab">Het is hier aller zaak!</l>
<l>Geen vrouw is veilig in heur huis,</l>
<l rend="; 1tab">Vindt dit geen heugbre wraak!’ -</l>
<l/>
<l>Men sleept des Jonglings opperkleed,</l>
<l rend="; 1tab">Getuige van zijn feit,</l>
<l>Voor Faroos hoogen rechterstoel,</l>
<l rend="; 1tab">En roept: Gerechtigheid!</l>
<l/>
<l>De Koning ziet de schouderslip</l>
<l rend="; 1tab">Den gespriem afgescheurd.</l>
<l>Maar Hemel! hoe ontroert zijn ziel</l>
<l rend="; 1tab">Om wat hy meer bespeurt!</l>
<l/>
<l>Wat vindt hy? (Hemel, 't is Uw wil,</l>
<l rend="; 1tab">De waarheid breekt hervoort.)</l>
<l>De vingren, stijf in 't kleed gedrukt:</l>
<l rend="; 1tab">Het kleed, daar van doorboord.</l>
<l/>
<l>Doch waar? Van achtren in den sleep,</l>
<l rend="; 1tab">Die, reikende aan den grond,</l>
<l>In 't vluchten, ja, te grijpen was,</l>
<l rend="; 1tab">Maar niet, van die weêrstond.</l>
<pb n="265"/>
<l>Die vingermerken opgescheurd</l>
<l rend="; 1tab">Tot onder aan den rand,</l>
<l>En dien in kronkels saamgeprest</l>
<l rend="; 1tab">Van 't knijpen van de hand.</l>
<l/>
<l>‘“Dit teeken (zegt hy) tuigt van vliên,</l>
<l rend="; 1tab">Maar geenzins van geweld.</l>
<l>Een slaaf, die aan een vrouw ontvliedt,</l>
<l rend="; 1tab">Wier vuist zijn kleed beknelt.</l>
<l/>
<l>Geen blijk van afgelegd gewaad</l>
<l rend="; 1tab">Ter pleging van het feit;</l>
<l>Niets losgegespt, en niets ontgord;</l>
<l rend="; 1tab">Maar louter zedigheid.</l>
<l/>
<l>Alleen de teekens van een vrouw</l>
<l rend="; 1tab">Die al haar krachten spant,</l>
<l>Op dat zy hem van 't vliên weerhou.</l>
<l rend="; 1tab">Dit tuigt het onderpand!</l>
<l/>
<l>Zoo 't kleed het misdrijf staven moet,</l>
<l rend="; 1tab">Hem toont het schuldeloos;</l>
<l>En echter 't vindt zich in uw hand!</l>
<l rend="; 1tab">Bloos, Assenede, bloos!”’ -</l>
<l/>
<l>‘Ja (zegt zy)! Wreedaarts, scheurt my 't hart,</l>
<l rend="; 1tab">Het wroegend hart, van één!</l>
<l>Maar wie, wie heeft hem ooit beticht,</l>
<l rend="; 1tab">Dan gy, dan gy-alleen?</l>
<l/>
<l>Ik, in vertwijfling weggerukt,</l>
<l rend="; 1tab">My-zelve niet bewust -</l>
<l>Mijn ziel is enkel razerny;</l>
<l rend="; 1tab">Mijn reden, uitgebluscht.</l>
<pb n="266"/>
<l>Neen, spaart den eedlen Jongeling!</l>
<l rend="; 1tab">Aan my behoort de straf!</l>
<l>Zet hem de kroon der onschuld op!</l>
<l rend="; 1tab">Ik - honger naar het graf.’ -</l>
<l/>
<l>Verwilderd ziet zy in het rond:</l>
<l rend="; 1tab">‘Heb deernis, groote Vorst!’</l>
<l>Dus zegt zy, grijpt een fellen pook,</l>
<l rend="; 1tab">En wringt hem in haar borst. -</l>
<l/>
<l>Rampzalig, teder Maagdelijn,</l>
<l rend="; 1tab">Wien deert uw onheil niet!</l>
<l>Maar ach, de redding is naby,</l>
<l rend="; 1tab">Het eind van uw verdriet.</l>
<l/>
<l>Des Konings Arts verschijnt, en ziet,</l>
<l rend="; 1tab">En peilt, en stooft de wond:</l>
<l>Hy, die Oziris Priesterschap</l>
<l rend="; 1tab">Met de eêlste kunst verbond.</l>
<l/>
<l>Hy, die de kracht van kruid en plant,</l>
<l rend="; 1tab">En erts, en dierrijk kent;</l>
<l>En wien geen wond te machtig is,</l>
<l rend="; 1tab">Dan die het Noodlot zendt!</l>
<l/>
<l>Hy ziet de schoone, gants verbleekt,</l>
<l rend="; 1tab">Op 't aaklig krankenbed;</l>
<l>Hy ziet ze in 't kille stervenszweet;</l>
<l rend="; 1tab">En voelt zijn hart ontzet.</l>
<l/>
<l>‘“Zijt gy 't, ô lieve frissche bloem!”’</l>
<l rend="; 1tab">(Dus zucht hy diep bekneld.)</l>
<l>‘“En ik, ik heb u 't hart gegriefd!</l>
<l rend="; 1tab">Mijn arm u neêrgeveld!</l>
<pb n="267"/>
<l>Maar neen, ô neen; ik wil, ik zal</l>
<l rend="; 1tab">Vergoeden wat ik deed,</l>
<l>En schenken u een heil weerom,</l>
<l rend="; 1tab">Dat opweegt by uw leed.</l>
<l/>
<l>Gy weet, ô Vorst! ô Potifar!</l>
<l rend="; 1tab">Hoe verr' mijn kennis strekt.</l>
<l>Dat niets wat is of wezen zal</l>
<l rend="; 1tab">Zich aan mijn oog onttrekt.</l>
<l/>
<l>Ik raamde in d' aanvang van uw Echt</l>
<l rend="; 1tab">Haar lot, ô Potifar!</l>
<l>Ik zag een' schrikbren nevelgloed</l>
<l rend="; 1tab">Om uw Geboortestar.</l>
<l/>
<l>Ik zag in 't draaiend firmament</l>
<l rend="; 1tab">Een lieve huwlijksvrucht,</l>
<l>Maar doodlijk voor die 't licht haar gaf!</l>
<l rend="; 1tab">Voor u nog meer geducht!</l>
<l/>
<l>Ik zag uw vroeg gescheurde koets</l>
<l rend="; 1tab">Door 't wentlend hemelrond</l>
<l>Met bloedschuld van omhoog gedreigd</l>
<l rend="; 1tab">En 't gruwlijkst Echtverbond.</l>
<l/>
<l>Ik zag het, viel bekommerd neêr,</l>
<l rend="; 1tab">En bad het onheil af. -</l>
<l>Helaas! uw Dochter zag het licht!</l>
<l rend="; 1tab">Uw Ega zeeg in 't graf.</l>
<l/>
<l>Nu beefde ik voor 't gevolg, en ach!</l>
<l rend="; 1tab">Ik wilde 't kwaad voorzien.</l>
<l>Ik pleegde voor het outer raad,</l>
<l rend="; 1tab">En deed uw huis bespiên.</l>
<pb n="268"/>
<l>Ik roofde u 't lief onnoozel kind,</l>
<l rend="; 1tab">En voerde 't verr' van hier,</l>
<l>Waar 't noodlot haar een schuilplaats wees,</l>
<l rend="; 1tab">Bestempeld door Ozier.</l>
<l/>
<l>Want eenmaal had ik op 't altaar,</l>
<l rend="; 1tab">In stille Tempelwacht,</l>
<l>Verzoenende offermelk geplengd,</l>
<l rend="; 1tab">En 't eerste Lam geslacht:</l>
<l/>
<l>Wanneer ik 't lillend ingewand</l>
<l rend="; 1tab">Behoedzaam ondervroeg,</l>
<l>En 't daavrend woord van Midian</l>
<l rend="; 1tab">My flux door de ooren joeg.”’</l>
<l/>
<l>‘““Daar (sprak hy) trooste 't schuldloos wicht</l>
<l rend="; 1tab">Zich boei en slaverny,</l>
<l>Tot dat zy, 't dreigend leed ontgaan,</l>
<l rend="; 1tab">Gelukkig word' en vrij!””’ -</l>
<l/>
<l>‘“Wat was 't? Uit Midian vervoerd,</l>
<l rend="; 1tab">Wordt ze u ten eigendom,</l>
<l>En keert, haar Vader onbekend,</l>
<l rend="; 1tab">In zijnen arm weêrom.</l>
<l/>
<l>De star des onheils hangt en broeit!</l>
<l rend="; 1tab">Zy nadert tot uw bed.</l>
<l>Maar neen, de Hemel kwam het voor,</l>
<l rend="; 1tab">Die beider onschuld redt.</l>
<l/>
<l>Zie hier uw lieve telgjen weêr!</l>
<l rend="; 1tab">Uw droef verlies vergoed!</l>
<l>Het onheil, door 't gestarnt' bedreigd,</l>
<l rend="; 1tab">Het onheil is geboet!</l>
<pb n="269"/>
<l>Het bloed dat uit hare aders vloot</l>
<l rend="; 1tab">Verzoende 't gramme lot:</l>
<l>Thans wacht haar, in een zalige Echt,</l>
<l rend="; 1tab">Het streelendst heilgenot.”’ -</l>
<l/>
<l>Zoo sprak hy. 't Zwellend Vaderhart</l>
<l rend="; 1tab">Herkent de kracht van 't bloed.</l>
<l>‘Ja (zegt hy), 't geen ik heb beproefd,</l>
<l rend="; 1tab">Was Ouderlijke gloed.</l>
<l/>
<l>Ja, 'k had een aanspraak op uw hart,</l>
<l rend="; 1tab">Mijn dierbare Asseneed!</l>
<l>Maar de aanspraak van eens Vaders hart,</l>
<l rend="; 1tab">Dat nooit zijn kroost vergeet!</l>
<l/>
<l>Ja, thands doorgrond ik 't diep geheim.</l>
<l rend="; 1tab">Gy gruwde van mijne Echt;</l>
<l>En ik, verblinde, drong my op,</l>
<l rend="; 1tab">Gy waart my toegelegd!’ -</l>
<l/>
<l>Nu eindlijk nam de Vorst het woord,</l>
<l rend="; 1tab">En stapte van zijn throon:</l>
<l>‘“Gy, juicht ge in 't afgewende leed,</l>
<l rend="; 1tab">Vervul den wil der Goôn!</l>
<l/>
<l>Die Macht, die door een' andren gloed</l>
<l rend="; 1tab">Uw gruwbare Echt voorkwam,</l>
<l>Die Macht zij openlijk geëerd!</l>
<l rend="; 1tab">Geëerd in deze vlam!</l>
<l/>
<l>De Jongling, door dien God verwekt,</l>
<l rend="; 1tab">Die al wat is bestiert;</l>
<l>Die Jongling ware een' scepter waard,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo deugd vergolden wierd!</l>
<pb n="270"/>
<l rend="; 1tab">Reeds heb ik, door zijn raad verlicht,</l>
<l rend="; 2tab">Zijn banden losgemaakt;</l>
<l rend="; 1tab">Reeds, hem in d' eersten rang gesteld</l>
<l rend="; 2tab">Die 't naast mijn' throon genaakt.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Welaan dan! Wederzijdsche gloed</l>
<l rend="; 2tab">Nam beider boezems in;</l>
<l rend="; 1tab">Zoo zij een Godbehaaglijke Echt</l>
<l rend="; 2tab">Het zegel dezer min!’</l>
<l/>
<l>1805.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<interpGrp>
<interp type="primair" value="zwits01"/>
</interpGrp>
<head rend="h3">Willem Tell.<note n="*" place="foot">Nieuwe Dichtschakeering I, 132.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Tell in 's bozen Landvoogds boeien</l>
<l rend="; 1tab">Schuimt en grijnst en knarsetandt,</l>
<l>Doch zijn ingewanden gloeien</l>
<l rend="; 1tab">Voor 't vernederd Vaderland.</l>
<l/>
<l>‘Hemel! (roept hy) doe my sneven,</l>
<l rend="; 1tab">'k Vraag u hulp noch wraak voor my;</l>
<l>Maar behoud mijn kroost in 't leven,</l>
<l rend="; 1tab">Dat het eens zijn Land bevrij'!’ -</l>
<l/>
<l>Gesler grimlacht:‘Zoo, Vermetele,</l>
<l rend="; 1tab">Zit den jongen dat in 't bloed?</l>
<l>'k Weet, zoo dit uw hart nog ketele,</l>
<l rend="; 1tab">Hoe ik dit verhoeden moet.’ -</l>
<pb n="271"/>
<l>Gesler wenkt, en voor zijn oogen</l>
<l rend="; 1tab">Wordt het knaapjen ingebracht;</l>
<l>Lachend, van geen schrik bewogen,</l>
<l rend="; 1tab">En onwetend wat hem wacht.</l>
<l/>
<l>Tell ontzet; zijn kniën knikken;</l>
<l rend="; 1tab">Naauwlijks roept hy: ‘ô mijn God!’</l>
<l>Landvoogd, smeeken stem en blikken,</l>
<l rend="; 1tab">Spaar my in dit overschot! -</l>
<l/>
<l>Ach! de blikken van een vader</l>
<l rend="; 1tab">Zijn verstaanbrer dan de taal.</l>
<l>Gesler andwoordt: ‘Neen, verrader,</l>
<l rend="; 1tab">Beide treft het zelfde staal!’ -</l>
<l/>
<l>Daar, daar zijgt de krijgsman neder,</l>
<l rend="; 1tab">En ontlast zich, gantsch vermand:</l>
<l>‘Geef mijn kind de vrijheid weder,</l>
<l rend="; 1tab">Ik....verzaak mijn Vaderland.’ -</l>
<l/>
<l>‘Neen (spreekt Gesler), hy zal sterven;</l>
<l rend="; 1tab">Of gy schutter, zoo vermaard,</l>
<l>Moet het door uw kunst verwerven,</l>
<l rend="; 1tab">Dat hem 't leven zij gespaard.</l>
<l/>
<l>Stel dat kind op vijftig schreden</l>
<l rend="; 1tab">Met een appel op zijn hoofd,</l>
<l>En mijn gramschap is verbeden</l>
<l rend="; 1tab">Zoo uw schot dien appel klooft.</l>
<l/>
<l>Mist gy, - beide moet gy sneven!</l>
<l rend="; 1tab">Treft gy, - beide zijt gy vrij!</l>
<l>Waarom, woestaart, thands te beven?</l>
<l rend="; 1tab">Vrees geen trouwloosheid in my.</l>
<pb n="272"/>
<l>Zwakken trotsen, zwakken breken</l>
<l rend="; 1tab">'t Eens gegeven woord, ik niet.</l>
<l>Ik behoef geen slaventreken,</l>
<l rend="; 1tab">Ik, die hier als Vorst gebied!</l>
<l/>
<l>Boeit hem los!’ - Zijn banden vallen;</l>
<l rend="; 1tab">'t Lieve wicht vliegt aan zijn hart.</l>
<l>Tranen, ja by duizendtallen,</l>
<l rend="; 1tab">Toonen niets van zulk een smart.</l>
<l/>
<l>‘Landvoogd (zegt hy), ja, ik sidder.</l>
<l rend="; 1tab">'k Zie hier pijl en boog gereed;</l>
<l>Maar, vond rampspoed ooit verbidder, -</l>
<l rend="; 1tab">Dit uw vonnis is te wreed. -</l>
<l/>
<l>'k Wil 't my echter niet onttrekken.</l>
<l rend="; 1tab">Geef slechts uitstel voor één dag,</l>
<l>('k Mocht mijn kind ten beul verstrekken)</l>
<l rend="; 1tab">Dat mijn bloed bedaren mag.’ -</l>
<l/>
<l>‘Niet een uur,’ zegt de onverwrikbre,</l>
<l rend="; 1tab">Die nooit last herroepen had.</l>
<l>‘Toon u thands nog d' onverschrikbre</l>
<l rend="; 1tab">Die zich 't uiterste vermat.’ -</l>
<l/>
<l>Tell omvangt den dierbren kleenen</l>
<l rend="; 1tab">Met een vaderlijk gevoel,</l>
<l>Maar verbiedt zijn oog te weenen,</l>
<l rend="; 1tab">Schemerblikkend op het doel.</l>
<l/>
<l>'t Ergloos knaapjen lacht hem tegen,</l>
<l rend="; 1tab">Daar hy aanlegt met de schicht.</l>
<l>Slechts een hairbreed, God van zegen!</l>
<l rend="; 1tab">Of hy moordt het lieve wicht.</l>
<pb n="273"/>
<l>De ijffel siddert in zijn vingeren,</l>
<l rend="; 1tab">En de pijl op 't spannend koord;</l>
<l>Hemel! met het minste slingeren</l>
<l rend="; 1tab">Is dat lief gelaat doorboord. -</l>
<l/>
<l>God is met hem. - Onbeschadigd</l>
<l rend="; 1tab">Valt daar de appel van het hoofd,</l>
<l>(De Almacht heeft het kind verdadigd)</l>
<l rend="; 1tab">De appel, door den pijl gekloofd.</l>
<l/>
<l>'t Jongske vliegt hem weêr in de armen,</l>
<l rend="; 1tab">Weêrgegeven pand van God.</l>
<l>Die zich de onschuld weet te erbarmen,</l>
<l rend="; 1tab">Hy bestuurde 't hachlijk schot!</l>
<l/>
<l>Christen -! ja, de vader beefde;</l>
<l rend="; 1tab">Maar zijn teder huwlijkspand,</l>
<l>Schoon de pijl te hemwaart streefde,</l>
<l rend="; 1tab">Zag gerust op 's vaders hand.</l>
<l/>
<l>Vader, sprak zijn hart, mijn vader,</l>
<l rend="; 1tab">Is zijn' lievling nimmer wreed;</l>
<l>Wat van zijne hand my nader',</l>
<l rend="; 1tab">Is een weldaad, en geen leed.</l>
<l/>
<l>Waarom, waarom dan, de ontroering,</l>
<l rend="; 1tab">Als uws Vaders boog zich kromt?</l>
<l>Waartoe dan die schrikvervoering,</l>
<l rend="; 1tab">Als zijn donder om u gromt?</l>
<pb n="274"/>
<l rend="; 1tab">Vaster dan ooit boogbedwinger</l>
<l rend="; 2tab">Treft die schutter die nooit mist:</l>
<l rend="; 1tab">Nimmer faalt of beeft Zijn vinger,</l>
<l rend="; 2tab">En uw lot is steeds beslist.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Laat u 't leed dan nooit vertsagen,</l>
<l rend="; 2tab">Hoe het dreige, nijp', of prang'!</l>
<l rend="; 1tab">De Almacht schept geen welbehagen</l>
<l rend="; 2tab">In Zijns schepsels ondergang.</l>
<l/>
<l>1818.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<interpGrp>
<interp type="secundair" value="15990000"/>
</interpGrp>
<head rend="h3">De twee broeders voor Bommel.<note n="*" place="foot">Krekelzangen II, 123.</note>
<lb/>(In 1599.)</head>
<lg type="poem">
<l>‘Wie zijt gy, krijgsman zoo vol moed,</l>
<l rend="; 1tab">Met wien ik gistren streed;</l>
<l>Wiens arm my reeds met d' eersten slag</l>
<l rend="; 1tab">Het voorhoofd duizlen deed?</l>
<l/>
<l>'t Was de aftocht-roffel van de trom</l>
<l rend="; 1tab">Die u mijn oog onttrok;</l>
<l>Maar 'k voel den zwaardslag nog op 't hoofd,</l>
<l rend="; 1tab">En hier in 't hart, den wrok.</l>
<l/>
<l>Kom thands, vernieuwen wy 't gevecht,</l>
<l rend="; 1tab">En toon'we wie wy zijn.</l>
<l>De kans moet tusschen ons beslist.</l>
<l rend="; 1tab">Uw leven, of het mijn!’ -</l>
<pb n="275"/>
<l>Dus sprak, voor Bommels sterken wal,</l>
<l rend="; 1tab">De stoute Van der Zaan,</l>
<l>Die onder Nassaus vaandels vocht,</l>
<l rend="; 1tab">Een Spaanschen krijger aan.</l>
<l/>
<l>De Spanjaart ziet verwondert op,</l>
<l rend="; 1tab">En ‘Brave makker, neen,</l>
<l>(Dus zegt hy) niet om ijdlen roem!</l>
<l rend="; 1tab">Ik vecht uit plicht-alleen.</l>
<l/>
<l>Aan 't kalfsvel deed ik eenmaal eed:</l>
<l rend="; 1tab">'k Gehoorzaam als dat spreekt,</l>
<l>Hoe smartlijk me ieder bloeddrup valt</l>
<l rend="; 1tab">Die van mijn lemmer leekt:</l>
<l/>
<l>Maar 'k heb geen vijand in dit land,</l>
<l rend="; 1tab">'k Behoor het toe, als gy;</l>
<l>En 't is in weêrwil van mijn hart,</l>
<l rend="; 1tab">Wien uwer ik bestrij.’ -</l>
<l/>
<l>‘Hoe! (sprak de Staatsche,) Hollands bloed!</l>
<l rend="; 1tab">Dat tegen Holland vecht!’ -</l>
<l>‘'k Werd, kind, by Spanjaarts grootgebracht;</l>
<l rend="; 1tab">'k Ben aan hun kerk gehecht.’ -</l>
<l/>
<l>‘Is 't mooglijk! kind...? Aan Spanjes kust?’ -</l>
<l rend="; 1tab">‘Nog naauwlijks derdhalf jaar,</l>
<l>En, Wees door beider Oudren dood,</l>
<l rend="; 1tab">Hervond ik 't leven daar.’ -</l>
<l/>
<l>‘Uw Vader?’ - ‘Was een stugge Fries,</l>
<l rend="; 1tab">Een zeeman, nooit versaagd.</l>
<l>Een schipbreuk wierp ons daar op 't strand.</l>
<l rend="; 1tab">Doch waarom dus gevraagd?’ -</l>
<pb n="276"/>
<l>‘Zijn naam?’ - ‘Wat zou diens Vaders naam?</l>
<l rend="; 1tab">Die 't leven my behield,</l>
<l>Diens naam nam ik als kweekling aan,</l>
<l rend="; 1tab">Door dankbaarheid bezield.’ -</l>
<l/>
<l>‘ô Wist gy....Neen, verheel my niets,</l>
<l rend="; 1tab">Ik verg dit, vreemdling, spreek!</l>
<l>Mijn bloed ontroert by 't geen gy zegt;</l>
<l rend="; 1tab">Geheel mijn hart wordt week.</l>
<l/>
<l>Ja wist gy....Vreemdling, nogmaals, spreek.</l>
<l rend="; 1tab">'k Weet zelf niet wat my drijft;</l>
<l>Maar, zeg my, zeg me uws Vaders naam;</l>
<l rend="; 1tab">Geheel mijn bloed verstijft.’ -</l>
<l/>
<l>‘Zijn naam’ - ‘ô Meld hem!’ - ‘Van der Zaan.’ -</l>
<l rend="; 1tab">‘Gerechte Hemel! hoe!</l>
<l>Mijn Broeder! - Heb ik wel verstaan?</l>
<l rend="; 1tab">Mijn God, waar kwam ik toe!’</l>
<l/>
<l>Daar valt hy, zwijmende, als versteend,</l>
<l rend="; 1tab">Den Spanjaart op het hart;</l>
<l>Zijne armen klemmen om zijn borst:</l>
<l rend="; 1tab">En deze staat verward.</l>
<l/>
<l>Een snik, een zielzucht geeft hem 't licht,</l>
<l rend="; 1tab">De stem, den adem, weêr.</l>
<l>‘Mijn Broeder (zegt hy), dank zij God!</l>
<l rend="; 1tab">Wy zijn geen vijand meer.</l>
<l/>
<l>Uw Vader was de mijne meê;</l>
<l rend="; 1tab">Eén Moeder zoogde ons beî.</l>
<l>Ik ben uw ouder broeder Wif.</l>
<l rend="; 1tab">Die in uw armen schrei.</l>
<pb n="277"/>
<l>Gy zijt hun Egge, my zoo waard</l>
<l rend="; 1tab">Wanneer ik hen verliet.</l>
<l>U voerden ze op het meir van hier;</l>
<l rend="; 1tab">En ach! zy keerden niet.</l>
<l/>
<l>God gaf me u heden dan te rug!</l>
<l rend="; 1tab">Hy, altijd wijs en goed!</l>
<l>Hy heeft in dit gezegend uur,</l>
<l rend="; 1tab">Een broedermoord verhoed!</l>
<l/>
<l>Kom, volg my, deel uws broeders erf!</l>
<l rend="; 1tab">Wat staat gy dus bedeesd?</l>
<l>Wy beiden dienen eenen God,</l>
<l rend="; 1tab">Die beider hart doorleest.’ -</l>
<l/>
<l>De Spanjaart drukt hem aan de borst,</l>
<l rend="; 1tab">Met broederlijk gevoel.</l>
<l>‘Ach! (zegt hy), zoo ik 't hopen kon! -</l>
<l rend="; 1tab">Neen, acht mijn hart niet koel. -</l>
<l/>
<l>Maar 'k zwoer mijn kerk en koning trouw:</l>
<l rend="; 1tab">Die breken....kan ik niet:</l>
<l>En, broeder! - ô Wat twijfeling! -</l>
<l rend="; 1tab">Wat vreeselijk verschiet! -</l>
<l/>
<l>Mijn hand - met broederbloed bedrupt</l>
<l rend="; 1tab">In weêrwil van mijn hart? -</l>
<l>Mijn hart - verzaker van zijn eed? -</l>
<l rend="; 1tab">ô Duldelooze smart! -</l>
<l/>
<l>Neen, Hemel! dat vermag ik nooit.</l>
<l rend="; 1tab">Waar ik mijne oogen sla,</l>
<l>'t Is vloek aan de eene en de andre zij',</l>
<l rend="; 1tab">En 't wroegen volgt my na.</l>
<pb n="278"/>
<l>ô Dat ik in dit oogenblik,</l>
<l rend="; 1tab">Een' broeder, lang gezocht,</l>
<l>(Dus zegt hy met een diepen zucht),</l>
<l rend="; 1tab">In de armen sterven mocht! -</l>
<l/>
<l>Ja, dat ik in dees teedre stond,</l>
<l rend="; 1tab">Van uwen arm bekneld,</l>
<l>In 't smaken dezer reine vreugd</l>
<l rend="; 1tab">Nog schuldloos wierd' geveld!’ -</l>
<l/>
<l>‘Mijn broeder (roept zijn broeder uit);</l>
<l rend="; 1tab">Ja, gave ons beider God</l>
<l>Te sneuvlen aan elkanders hart</l>
<l rend="; 1tab">Door een en 't zelfde schot!’ -</l>
<l/>
<l>Hy sprak. Het flikkert van den wal,</l>
<l rend="; 1tab">En eer men 't buldren hoort,</l>
<l>Heeft de eigen kogel uit een slang</l>
<l rend="; 1tab">Hun beider borst doorboord.</l>
<l/>
<l>1818.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<interpGrp>
<interp type="primair" value="warmo001"/>
</interpGrp>
<pb n="279"/>
<head rend="h3">Radagijs,
<lb/>Koning van Warmond.<note n="*" place="foot">Nederlandsche Muzen-Almanak, 1819.</note></head>
<lg type="poem">
<head>I.</head>
<l>Wat verder van den Hellespont</l>
<l rend="; 1tab">Dan van den Diemerdijk,</l>
<l>Lag eenmaal in dit wareldrond</l>
<l rend="; 1tab">Een machtig koninkrijk.</l>
<l/>
<l>'t Was daar, waar de oude vader Rhijn,</l>
<l rend="; 1tab">In 't wandlen half verstijfd,</l>
<l>Van water zwaarder dan van wijn,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn golfjens strandwaart drijft.</l>
<l/>
<l>Daar rees, maar neen, zoo heet het niet,</l>
<l rend="; 1tab">(Veel beter zweeg ik stil!)</l>
<l>Een Dichter spreekt als of hy 't ziet,</l>
<l rend="; 1tab">En ziet, hetgeen hy wil.</l>
<l/>
<l>Daar rijst aan Ledes zachten stroom,</l>
<l rend="; 1tab">De throon van Warmeland,</l>
<l>Die, tot den Saxenheimschen boôm,</l>
<l rend="; 1tab">Het aardrijk overspant.</l>
<l/>
<l>Daar leeft de koning Radagijs</l>
<l rend="; 1tab">Met Warmonds koningin;</l>
<l>Een Mavors in het slachtgekrijsch,</l>
<l rend="; 1tab">Een doffer in de min;</l>
<pb n="280"/>
<l>Gelukkig door den teedren band</l>
<l rend="; 1tab">Der hemelzalige Echt,</l>
<l>Dien schoone Thiedelindes hand</l>
<l rend="; 1tab">Met enkel roos doorvlecht.</l>
<l/>
<l>Die Gâ, uit Frankisch bloed geteeld,</l>
<l rend="; 1tab">Bevallig, als Dioon</l>
<l>Met Rubens kleuren afgebeeld,</l>
<l rend="; 1tab">Maar dan, nog eens zoo schoon.</l>
<l/>
<l>Zijn vader lei in 't stervensuur</l>
<l rend="; 1tab">Hun beider handen saam.</l>
<l>Hy, schrik van ieder Nagebuur</l>
<l rend="; 1tab">Door zijn ontzachtbren naam.</l>
<l/>
<l>Want ieder wist van heinde en veer,</l>
<l rend="; 1tab">Van hier tot 's aardrijks as,</l>
<l>En over 't kolokwintenmeir,</l>
<l rend="; 1tab">Wie Hermengiskel was.</l>
<l/>
<l>‘Mijn zoon (dus klonk des veegen taal,</l>
<l rend="; 1tab">Door zucht op zucht gestuit,)</l>
<l>Wie ooit u aanzoek' tot gemaal,</l>
<l rend="; 1tab">Neem nooit een Britsche bruid.</l>
<l/>
<l>Ik weet, de luister van mijn staf</l>
<l rend="; 1tab">Steekt England fel in 't oog;</l>
<l>Maar eerder keer ik me om in 't graf,</l>
<l rend="; 1tab">Dan ik zoo'n echt gedoog'.</l>
<l/>
<l>Thiedlinde zij uw echtgenoot!</l>
<l rend="; 1tab">Haar kies ik tot mijn Snaar;</l>
<l>En daarom, levendig of dood,</l>
<l rend="; 1tab">Geluk, geluk met haar!’</l>
<pb n="281"/>
<l>Hier sloot het onvermurwbre lot</l>
<l rend="; 1tab">Den nooit volprezen Vorst</l>
<l>Zijn mond en oogleên als een pot,</l>
<l rend="; 1tab">En 's levens ader borst.</l>
<l/>
<l>De held was dood; zy waren 't eens;</l>
<l rend="; 1tab">En plechtig was de trouw;</l>
<l>Dus, na wat huilens en geweens,</l>
<l rend="; 1tab">Zy werden man en vrouw.</l>
<l/>
<l>Wie thands gelukkiger op aard</l>
<l rend="; 1tab">Dan dees vereende twee? -</l>
<l>Geen kneutertj' in de maand van Maart,</l>
<l rend="; 1tab">Geen bruinvisch in de zee.</l>
<l/>
<l>Maar ach! die wreevle schikgodin,</l>
<l rend="; 1tab">Die lust uit tranen put,</l>
<l>Was nijdig op hun huwlijksmin,</l>
<l rend="; 1tab">En al die vreugd was....fut!</l>
<l/>
<l>De staf van 't machtig eiland Wight,</l>
<l rend="; 1tab">(Als Alwin was verhuisd,)</l>
<l>Berustede in dit tijdsgewricht</l>
<l rend="; 1tab">In maagdelijke vuist.</l>
<l/>
<l>Thalestris Ella voerde dien</l>
<l rend="; 1tab">Met mannelijken moed:</l>
<l>En England, moê van weer te biên,</l>
<l rend="; 1tab">Viel eindlijk haar te voet.</l>
<l/>
<l>Maar, wat zich in haar kluisters boog,</l>
<l rend="; 1tab">Haar hart bleef onvoldaan;</l>
<l>Iets grootschers stak haar nog in 't oog,</l>
<l rend="; 1tab">En - Warmond moest er aan.</l>
<pb n="282"/>
<l>De naam van eedlen Radagijs</l>
<l rend="; 1tab">Vermoeide steeds de Faam:</l>
<l>Wat dapper, minlijk was, of wijs,</l>
<l rend="; 1tab">Vereenigde in dien naam.</l>
<l/>
<l>Die naam en Warmonds koningdom,</l>
<l rend="; 1tab">Zie daar haar hoogste doel,</l>
<l>En, sints die zucht haar borst ontglom,</l>
<l rend="; 1tab">Haar eenigste gevoel!</l>
<l/>
<l>Zy stapt met honderdduizend man</l>
<l rend="; 1tab">Van 't een op 't ander strand,</l>
<l>En houdt (de wareld beeft er van)</l>
<l rend="; 1tab">By Warmonds grenspaal stand.</l>
<l/>
<l>Haar Heirbô, met een leeuw op 't hart,</l>
<l rend="; 1tab">Een andren op zijn rug,</l>
<l>En achtbaar als een oude Bard,</l>
<l rend="; 1tab">Maar als Merkuur zoo vlug:</l>
<l/>
<l>Haar Heirbô streeft de throonzaal in</l>
<l rend="; 1tab">Waar Thiedelinde zat,</l>
<l>En, vrolijk met haar Hofgezin,</l>
<l rend="; 1tab">Een bosch radijzen at.</l>
<l/>
<l>Want, van zijn Adeldom verzeld,</l>
<l rend="; 1tab">Was Radagijs ter jacht,</l>
<l>En joeg de wachtels uit het veld,</l>
<l rend="; 1tab">De kikkers uit de gracht.</l>
<l/>
<l>Dus zat zy, in haar vrouwenstoet,</l>
<l rend="; 1tab">Met koninklijk ontzag;</l>
<l>Die 't spinnewiel vast snorren doet,</l>
<l rend="; 1tab">En vlasch herschept tot rag.</l>
<pb n="283"/>
<l>Hier nadert haar die krijgsheraut,</l>
<l rend="; 1tab">En buigt met hoofd en kroon,</l>
<l>En toont zijn wapenstaf van goud,</l>
<l rend="; 1tab">En spreekt met forschen toon:</l>
<l/>
<l>‘Uit naam van Ella brenge ik hier</l>
<l rend="; 1tab">Aan koning, volk, en land,</l>
<l>Aan slachtvee, pluimvee, visch, en pier,</l>
<l rend="; 1tab">Een' eeuwgen oorlogsbrand.</l>
<l/>
<l>Ik zeg den grond verwoesting aan;</l>
<l rend="; 1tab">Den Warmers, roof en dood;</l>
<l>Zoo lang er gras op 't veld zal staan,</l>
<l rend="; 1tab">Of water in één sloot:</l>
<l/>
<l>Den Vorst, een muilband als een fret,</l>
<l rend="; 1tab">Een boei van klinkklaar staal;</l>
<l>In 't kerkerhol, of Ellaas bed;</l>
<l rend="; 1tab">Als krijgsslaaf of gemaal!</l>
<l/>
<l>Hy kiez', en onderwerp' zich dra!</l>
<l rend="; 1tab">Gevangenis of echt!</l>
<l>Want, zoo dit daglicht onderga,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn noodlot is beslecht!’</l></lg>
<lg type="poem">
<head>II.</head>
<l>De Heirbô had zijn wreede last</l>
<l rend="; 1tab">Met fierheid uitgebromd,</l>
<l>En alles, van den schrik verrast,</l>
<l rend="; 1tab">Bleef siddrend en verstomd.</l>
<pb n="284"/>
<l>Maar wie, wie maalt Thiedlindes schrik!</l>
<l rend="; 1tab">Hoe schokt haar 't week gemoed!</l>
<l>De wanhoop vonkelt in haar blik;</l>
<l rend="; 1tab">De woede, door haar bloed.</l>
<l/>
<l>‘Wat! (zegt ze,) oneedle wapenknecht....!’</l>
<l rend="; 1tab">Doch reeds verliet hy 't Hof.</l>
<l>Licht had ze er anders bygezegd:</l>
<l rend="; 1tab">‘Gy maakt het veel te grof.’</l>
<l/>
<l>Maar thands, in edel zelf bedwang,</l>
<l rend="; 1tab">Versmoort zy 't geen zy denkt,</l>
<l>Tot Febus by zijn ondergang</l>
<l rend="; 1tab">Haar Gâ haar wederschenkt.</l>
<l/>
<l>Zijn fierc koninklijke tred</l>
<l rend="; 1tab">Verkondt hem langs den trap:</l>
<l>Zijn muiltjens zijn reeds klaar gezet,</l>
<l rend="; 1tab">En zilvren avondnap.</l>
<l/>
<l>Die nap, met oude kuit gevuld,</l>
<l rend="; 1tab">Die forscher is dan wijn,</l>
<l>De randen van de kroes verguldt,</l>
<l rend="; 1tab">En riekt als ambrozijn.</l>
<l/>
<l>Blijmoedig, juichende in zijn vangst,</l>
<l rend="; 1tab">(Vijf mossen, één konijn,)</l>
<l>Is thands zijn eenigste verlangst,</l>
<l rend="; 1tab">Een kus van Tiedelijn.</l>
<l/>
<l>ô Zalig was die avondstond,</l>
<l rend="; 1tab">Die, na een milde jacht,</l>
<l>Hem vrolijk aan zijn Tietjens mond,</l>
<l rend="; 1tab">Aan Tietjens boezem bracht.</l>
<pb n="285"/>
<l>Hy nadert, strekt haar de armen uit,</l>
<l rend="; 1tab">Maar beeft als hy ze ziet:</l>
<l>Thiedlinde! zy, de smart ten buit!</l>
<l rend="; 1tab">Wier schoot van tranen vliet!</l>
<l/>
<l>Verwonderd ziet hy om en om:</l>
<l rend="; 1tab">De Hofstoet staat bedeesd.</l>
<l>Ja, zelfs de kwartel houdt zich stom,</l>
<l rend="; 1tab">Al is het maar een beest.</l>
<l/>
<l>Hy wenkt, en in een oogenblik</l>
<l rend="; 1tab">Wijkt alles uit de zaal,</l>
<l>En nu breekt nieuwe snik op snik</l>
<l rend="; 1tab">Thiedlindes droef verhaal.</l>
<l/>
<l>‘Ach (zegt zy) wie, wie dacht dit ooit!</l>
<l rend="; 1tab">De schrik van Oost en West</l>
<l>Heeft hier haar krijgsbanier ontplooid,</l>
<l rend="; 1tab">Haar legertent gevest.</l>
<l/>
<l>Ja, Ella, Ella, denk eens aan!</l>
<l rend="; 1tab">Zy kondigt ons den krijg;</l>
<l>En....'k kon u meer nog doen verstaan,</l>
<l rend="; 1tab">Maar 't best is, dat ik zwijg.’ -</l>
<l/>
<l>‘Neen, zwijg niet (roept hy,) dierbre Gâ,</l>
<l rend="; 1tab">Neen, meld my al het leed.</l>
<l>In spijt van 's noodlots ongenâ,</l>
<l rend="; 1tab">Mijn’ moed is niets te wreed.</l>
<l/>
<l>‘Dees borst is halsberg en pantsier,</l>
<l rend="; 1tab">Dit hoofd, den helm gewend:</l>
<l>En, grijp ik strijdaxt of rapier,</l>
<l rend="; 1tab">De krijg is haast ten end’.</l>
<pb n="286"/>
<l>‘Dit weet ge, en de oorlog (stel ik wis,)</l>
<l rend="; 1tab">Ontroert u niet zoo zeer:</l>
<l>Maar zeg my wat er verder is;</l>
<l rend="; 1tab">Wat is dat aaklig <hi rend="spat">meer</hi>?’ -</l>
<l/>
<l>‘Helaas! (herneemt ze,) 't is om. niet,</l>
<l rend="; 1tab">Indien ik 't u verheel.</l>
<l>De stroom, die uit mijn oogen schiet,</l>
<l rend="; 1tab">Ontdekt u reeds te veel.</l>
<l/>
<l>Die Ella....Maar het gruwzaam woord</l>
<l rend="; 1tab">Besterft my in den mond.</l>
<l>Ach had mijn oor het nooit gehoord!</l>
<l rend="; 1tab">Hier - heeft het my gewond.</l>
<l/>
<l>Die Ella wil uw Egâ zijn!</l>
<l rend="; 1tab">(Zoo! zegt hy, schuilt het daar?)</l>
<l>En ik, rampzaalge Thiedelijn!</l>
<l rend="; 1tab">Ik -! onderdoen voor haar!’ -</l>
<l/>
<l>‘'t Is hard (dus zegt hy,) op mijn eer!</l>
<l rend="; 1tab">Maar - zoo ik 't wel bekijk -</l>
<l>Waarheen, en hoe ik 't blaadtjen keer,</l>
<l rend="; 1tab">Zy heeft wel wat gelijk.</l>
<l/>
<l>Het heugt my, hoe voor honderd jaar,</l>
<l rend="; 1tab">Eer ik of zy bestond,</l>
<l>Mijn Overgrootvaârs Bestevaâr</l>
<l rend="; 1tab">Ons reeds aan één verbond.</l>
<l/>
<l>Dat huwlijk was een Staatsverdrag,</l>
<l rend="; 1tab">Gemaakt door kroon met kroon;</l>
<l>Hetgeen geene afkomst breken mag;</l>
<l rend="; 1tab">Geen nazaat op den throon.’ -</l>
<pb n="287"/>
<l>‘Uw vader....?’ ‘Was een oude sul,</l>
<l rend="; 1tab">En wist niet wat hy dreef.’ -</l>
<l>‘Onze Echtknoop....?’ ‘Is voorzeker nul.</l>
<l rend="; 1tab">Ja nul, zoo waar ik leef.’ -</l>
<l/>
<l>‘En wy, wy ruilden hart en hand,</l>
<l rend="; 1tab">En juichten in die trouw.’ -</l>
<l>‘Het schoot my toen niet in 't verstand;</l>
<l rend="; 1tab">En gy, gy waart een vrouw.’ -</l>
<l/>
<l>‘Mijn weêrhelft!’ - ‘Lieve Thiedelind!’ -</l>
<l rend="; 1tab">‘Mijn wellust, mijn gemaal!</l>
<l>Ach! heeft uw hart my ooit bemind?</l>
<l rend="; 1tab">Gy moordt my door die taal.</l>
<l/>
<l>Wat wierd van my, verlaten weêuw,</l>
<l rend="; 1tab">Indien gy my verstiet?</l>
<l>Waar voerde ik dan mijn' jammerschreeuw?</l>
<l rend="; 1tab">Waar endde ik mijn verdriet?’ -</l>
<l/>
<l>‘Nu, (zegt hy,) de eerste zoudt gy niet,</l>
<l rend="; 1tab">Noch ook de laatste zijn.</l>
<l>Bedenk! - de minlijke Alpaïed!</l>
<l rend="; 1tab">Dit voorbeeld gaf Pepijn.’ -</l>
<l/>
<l>‘Dit, Wreedaart! is dan al uw troost!</l>
<l rend="; 1tab">Dit zegt my Radagijs!</l>
<l>En zonder dat zijn voorhoofd bloost,</l>
<l rend="; 1tab">Of 't bloed hem stolt tot ijs!’ -</l>
<l/>
<l>‘Sus, sus! 't loopt mooglijk niet zoo slim.</l>
<l rend="; 1tab">Ga welgemoed naar bed.</l>
<l>Nog vecht ge met een bloote schim;</l>
<l rend="; 1tab">'t Wordt alles licht bered.</l>
<pb n="288"/>
<l>Ik ben geen lafaart, week en blô,</l>
<l rend="; 1tab">Als ik de krijgsspeer dril;</l>
<l>En 'k trouw niet om een haverstroo</l>
<l rend="; 1tab">Met ieder die maar wil.</l>
<l/>
<l>In 't korte; wees maar niet beschroomd,</l>
<l rend="; 1tab">Zet alle vrees ter zij,;</l>
<l>Indien het tot het uiterst koomt,</l>
<l rend="; 1tab">Zy vindt haar' man aan my.’ -</l>
<l/>
<l>‘Dit hoop ik! Nu, mijn ziel herleeft. -</l>
<l rend="; 1tab">Vaarwel, en goede nacht! -</l>
<l>Doch....voel eens hoe mijn hartje beeft. -</l>
<l rend="; 1tab">Vooral, hou goede wacht!’ -</l></lg>
<lg type="poem">
<head>III.</head>
<l>De koning legt zich neêr in 't dons</l>
<l rend="; 1tab">En rust zijn matte leên;</l>
<l>Maar zy, bevreesd voor 't minst gebons,</l>
<l rend="; 1tab">Sluipt op haar kousjens heen;</l>
<l/>
<l>Versterkt de wacht aan deur en poort;</l>
<l rend="; 1tab">Verbiedt dat iemand slaap;</l>
<l>Schenkt elken man een zilvren oort,</l>
<l rend="; 1tab">Een groot aan ieder knaap.</l>
<l/>
<l>Nu zoekt ze in 't stille ledikant</l>
<l rend="; 1tab">Verpoozing van haar smart;</l>
<l>Het hoofd gebukt op de eene hand,</l>
<l rend="; 1tab">En de andere op het hart.</l>
<pb n="289"/>
<l>Zy waakt, zy woelt, zy sluimert in;</l>
<l rend="; 1tab">Tot haar een droom verkwikt:</l>
<l>Een droom die haar verdoolden zin</l>
<l rend="; 1tab">In zachte banden strikt.</l>
<l/>
<l>Zy droomt van plechtig feestgebaar,</l>
<l rend="; 1tab">Zich-zelve, en Radagijs,</l>
<l>En palmloof om een kerkaltaar,</l>
<l rend="; 1tab">Naar kloosterlijke wijs:</l>
<l/>
<l>Zy ziet een lichtstraal van omhoog,</l>
<l rend="; 1tab">Die op haar boezem straalt;</l>
<l>Een luchtgeest uit d' azuren boog,</l>
<l rend="; 1tab">Die aan haar zijde daalt:</l>
<l/>
<l>Die luchtgeest roept haar vrede toe,</l>
<l rend="; 1tab">En de aard ontzinkt haar voet;</l>
<l>Als 't bulken van haar lievlingkoe</l>
<l rend="; 1tab">Haar slaap verstuiven doet.</l>
<l/>
<l>Ze ontzet, en hoort een dof geluid,</l>
<l rend="; 1tab">En rammlend krijgsgeraas;</l>
<l>En wipt het eenzaam leger uit,</l>
<l rend="; 1tab">Trots de allerbeste haas.</l>
<l/>
<l>Doch waar, waar vliegt, waar ijlt zy toch?</l>
<l rend="; 1tab">Wat tast haar blanke hand;</l>
<l>Nog bevend van het droombedrog,</l>
<l rend="; 1tab">In 't duister naar den wand? -</l>
<l/>
<l>Toef, teedre! toef: ach! al te vroeg</l>
<l rend="; 1tab">Verneemt gy 't geen gebeurt.</l>
<l>Die tijding komt nog tijds genoeg,</l>
<l rend="; 1tab">Die 't hart u openscheurt.</l>
<pb n="290"/>
<l>Maar moedige Ella had de nacht,</l>
<l rend="; 1tab">Na 't tijdperk van beraad,</l>
<l>Met Heldenkoenheid afgewacht</l>
<l rend="; 1tab">In 't volle krijgsgewaad.</l>
<l/>
<l>En naauw ontrolde 't hemelfloers</l>
<l rend="; 1tab">Zich over 't halve rond,</l>
<l>Of Ella, zonder veel rumoers,</l>
<l rend="; 1tab">Betrekt des vijands grond.</l>
<l/>
<l>In minder dan een oogwenk tijds,</l>
<l rend="; 1tab">Dan 't draaien van mijn hand,</l>
<l>Stond heel het Rijk van Radagijs</l>
<l rend="; 1tab">Bedekt en overmand.</l>
<l/>
<l>Bedenk eens! 't Warmondsch rijksgebied,</l>
<l rend="; 1tab">En honderdduizend man,</l>
<l>Wat plekjen gronds dit open liet?</l>
<l rend="; 1tab">Helaas! geen halve span.</l>
<l/>
<l>Ja zelfs, zoo nog 't historieblad</l>
<l rend="; 1tab">Geen leugentaal getuigt,</l>
<l>Geen dak, waarop geen manschap zat!</l>
<l rend="; 1tab">Geen schoorsteen, die niet buigt!</l>
<l/>
<l>De koningswacht, gedoscht in 't staal,</l>
<l rend="; 1tab">Aan 't overrompeld Slot,</l>
<l>Lag snorkend in het Hofportaal,</l>
<l rend="; 1tab">Als varkens in hun kot.</l>
<l/>
<l>Kloekmoedig dronk zy 't lijf zich vol</l>
<l rend="; 1tab">Voor Thiedelindes fooi,</l>
<l>En, de oogen draaiende als een tol,</l>
<l rend="; 1tab">Kroop ieder naar zijn kooi.</l>
<pb n="291"/>
<l>Nu zag men Hofzaal, slaapsalet,</l>
<l rend="; 1tab">Ja, tot den zwijnstal toe,</l>
<l>Met Brittenlandsche macht bezet,</l>
<l rend="; 1tab">En niemand wist er, hoe?</l>
<l/>
<l>Het leger stond op een geprest,</l>
<l rend="; 1tab">Verschriklijk voor het oog,</l>
<l>Naar 't voorbeeld van een muizennest;</l>
<l rend="; 1tab">Wel drie, ja vier man hoog.</l>
<l/>
<l>De Vorst, halfslapend by 't gerucht,</l>
<l rend="; 1tab">Springt uit de zwanenpluim;</l>
<l>Zijn boezem hijgt van oorlogszucht,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn lippen blazen schuim.</l>
<l/>
<l>Ja 't scheen byna, of de oude kuit,</l>
<l rend="; 1tab">Die in zijn hersens klom,</l>
<l>Hem schitterde ten oogen uit,</l>
<l rend="; 1tab">En door zijn konen glom.</l>
<l/>
<l>Hy slaat de rechterhand aan 't zwaard,</l>
<l rend="; 1tab">De linker aan de scheê,</l>
<l>Maar schoon hy kracht noch poging spaart,</l>
<l rend="; 1tab">Het lemmer wil niet meê.</l>
<l/>
<l>Wat vloekbre geest, wat tooverkracht,</l>
<l rend="; 1tab">(Dus klinkt zijn schorre stem,)</l>
<l>‘Wat spook beheerscht dees schrikbre nacht,</l>
<l rend="; 1tab">En laat my hier in klem!’</l>
<l/>
<l>Helaas! hoe fel zijn gramschap bruischt,</l>
<l rend="; 1tab">Vergeefsch was 't, wat hy trok:</l>
<l>Geen degen hield hy in de vuist;</l>
<l rend="; 1tab">Het was de beddestok.</l>
<pb n="292"/>
<l>Hy ziet het, siddert, knersetandt,</l>
<l rend="; 1tab">En weet niet wat hy doet:</l>
<l>Maar eindlijk, heel zijn ziel ontbrandt</l>
<l rend="; 1tab">Van dubblen heldenmoed.</l>
<l/>
<l>‘De woede (roept hy) die my blaakt,</l>
<l rend="; 1tab">Maakt alles tot geweer:</l>
<l>Stort, snoodaarts! 'kben thands half ontwaakt,</l>
<l rend="; 1tab">Voor dees mijn slagen neêr!’</l>
<l/>
<l>Hy heft - maar vruchtloos tandgeknerst!</l>
<l rend="; 1tab">In 't prangende gedrang</l>
<l>Blijft de arm hem stijf aan 't lijf geperst,</l>
<l rend="; 1tab">En 't wapen - is te lang.</l>
<l/>
<l>Ook dees, dees laatste proef mislukt!</l>
<l rend="; 1tab">Wat zal hy thands bestaan? -</l>
<l>Helaas! voor 't wrange lot gebukt,</l>
<l rend="; 1tab">Neemt hy de ketens aan.</l>
<l/>
<l>Thands nadert de eedle Amazoon,</l>
<l rend="; 1tab">Met nooit zoo'n hooge borst,</l>
<l>Verövraares van Warmonds kroon</l>
<l rend="; 1tab">En Warmonds dappren Vorst.</l>
<l/>
<l>Zy bliksemt met d' ontbloten kling,</l>
<l rend="; 1tab">In fieren staatsietooi,</l>
<l>En ziet op d' overwonneling</l>
<l rend="; 1tab">Als 't havikj' op zijn prooi.</l>
<l/>
<l>Haar volgt een priester, oud en grijs,</l>
<l rend="; 1tab">En, in eens omziens tijd,</l>
<l>Daar trouwt zy d'armen Radagijs,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn eigen baard ten spijt. -</l>
<pb n="293"/>
<l rend="; 1tab"><xptr to="a293"/>Wat doet nu de eedle Thiedelind?</l>
<l rend="; 2tab">Helaas! zy zwijmt van rouw,</l>
<l rend="; 1tab">En 't eerste klooster dat zy vindt,</l>
<l rend="; 2tab">Daar wordt zy Stiftsmevrouw.</l>
<l/>
<l>1819.</l></lg>
<div type="section">
<head rend="h4">De kluizenaar aan den Pindus.<note n="*" place="foot">Nasprokkeling, 105.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Or se tu sei vil scrva, è il tuo servaggio</l>
<l>(Non ti lagnar) giustizia, e non oltraggio.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab"><hi rend="sc">Tasso</hi> I. St. 51.</l></lg>
<lg type="poem">
<l rend="speaker"><hi rend="sc">een klept</hi>.</l>
<l>Zit ge daar in stille beden</l>
<l rend="; 1tab">Rustig in uw rieten kluis?</l>
<l>Kom, te wapen opgetreden!</l>
<l rend="; 1tab">Ginder ruischt het krijgsgedruis. -</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">de kluizenaar</hi>.</l>
<l>Ik te wapen? ik ten strijde?</l>
<l rend="; 1tab">Tegen U? of dat gezag</l>
<l>Dat my tot dit uur bevrijdde</l>
<l rend="; 1tab">Van uw helschen roovrendagg'? -</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">de klept</hi>.</l>
<l>Roover ben ik, als mijn vaderen,</l>
<l rend="; 1tab">Ja, daar draag ik glorie op.</l>
<l>En geen bloeddrop in mijn aderen,</l>
<l rend="; 1tab">Of de haat bezielt dien drop.</l>
<l/>
<l>Eeuwen schuilden we in de bosschen,</l>
<l rend="; 1tab">En we leefden van den roof;</l>
<l>Maar - nu komen we u verlossen</l>
<l rend="; 1tab">Van geweld en wangeloof. -</l>
<pb n="294"/>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">de kluizenaar</hi>.</l>
<l>Gy, geweldnaars en Godloozen!</l>
<l rend="; 1tab">Gy die Kruis en Recht vertreedt,</l>
<l>En, in slaverny des boozen,</l>
<l rend="; 1tab">Van geen God of Heiland weet!</l>
<l/>
<l>Weg van my, gevloekte rotten,</l>
<l rend="; 1tab">Pesten van mijn Vaderland!</l>
<l>Uw Banier is God bespotten,</l>
<l rend="; 1tab">En uw Vrijheid, Duivlenband.</l>
<l/>
<l>Neen, Godslasterlijke snooden!</l>
<l rend="; 1tab">Neemt mijn leven met mijn vloek;</l>
<l>Zie mijn borst u aangeboden;</l>
<l rend="; 1tab">Dit 's de Vrijheid die ik zoek!</l>
<l/>
<l>Neen, ik haat geen Muzulmannen,</l>
<l rend="; 1tab">Wier gemoed mijn <hi rend="sc">Heiland</hi> eert;</l>
<l>Maar een Moedwil van tijrannen</l>
<l rend="; 1tab">Die op Vrijheidsnaam regeert.</l>
<l/>
<l><hi rend="sc">Hy</hi> zal, wie Hem eert, verlichten,</l>
<l rend="; 1tab">Als 't Genadig uur daar is;</l>
<l>Maar die Heidensche outers stichten,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn Zijn Hemelwraak gewis!</l>
<l/>
<l>Vuige slaven der Helleenen,</l>
<l rend="; 1tab">Vreemd aan 't oude Grieksche bloed;</l>
<l>Broedsel, aan de paardenspenen</l>
<l rend="; 1tab">Van Tartaren opgevoed!</l>
<l/>
<l>Gaat, verblindt met vrijheidschreeuwen</l>
<l rend="; 1tab">'t Dom gepeupel dat u vleit;</l>
<l>'t Voegt den schandvlek aller eeuwen</l>
<l rend="; 1tab">Dien zich 't onverpand bereidt.</l>
<pb n="295"/>
<l rend="; 1tab">Ik verfoei u, Moordenaren,</l>
<l rend="; 2tab">Eens Euroop tot geesselroê;</l>
<l rend="; 1tab">En aan u den vloek te sparen,</l>
<l rend="; 2tab">Koomt geen' eerlijk Christen toe! -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hier, hier zweeg hy; hief Zijn handen</l>
<l rend="; 2tab">Met een kalm gelaat tot God;</l>
<l rend="; 1tab">En de Klept, in 't knarsentanden,</l>
<l rend="; 2tab">Dreef hem 't moordtuig door den strot.</l>
<l/>
<l>1825.</l></lg></div></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Het wiel van Heusden.<note n="*" place="foot">Nederlandsche Muzen-Almanak, 1821, 149.</note></head>
<lg type="poem">
<l>‘Men roept, men roept van d' overkant</l>
<l rend="; 1tab">Der Burchtgracht, eedle vrouw!</l>
<l>Het schijnt een reiziger in nood,</l>
<l rend="; 1tab">Die trantelt van de koû.’ -</l>
<l/>
<l>‘Een Reiziger? Wy zijn alleen,</l>
<l rend="; 1tab">En mijn Gemaal is verr'.</l>
<l>Wat ware 't, zoo er onraad school,</l>
<l rend="; 1tab">Als ik de deur ontsperr'!’</l>
<pb n="296"/>
<l>‘Het maanlicht schijnt, hy 's onverzeld: -</l>
<l rend="; 1tab">Zijn uitzicht spelt geen kwaad: -</l>
<l>De wind snijdt fel, de sneeuwlok valt: -</l>
<l rend="; 1tab">Wat vreest gy voor verraad?’</l>
<l/>
<l>‘Welaan dan! laat de valbrug neêr,</l>
<l rend="; 1tab">En lei hem in de zaal.</l>
<l>Maar, Herman, hou een wakend oog.</l>
<l rend="; 1tab">Ik beef voor dit onthaal.</l>
<l/>
<l>Ik weet niet welk een voorgevoel,</l>
<l rend="; 1tab">Wat heimelijke schrik,</l>
<l>Zich van mijn boezem meester maakt</l>
<l rend="; 1tab">Als in een oogenblik.’ -</l>
<l/>
<l>De valbrug daalt, de poort ontsluit,</l>
<l rend="; 1tab">De Reizende treedt in,</l>
<l>En wordt de Burchtzaal opgeleid</l>
<l rend="; 1tab">By Roberts gemalin.</l>
<l/>
<l>Zijn houding fluistert eerbred in;</l>
<l rend="; 1tab">Hy draagt den boezem hoog;</l>
<l>En meer dan Krijgsmans waardigheid</l>
<l rend="; 1tab">Ontschittert aan zijn oog.</l>
<l/>
<l>Zijn stem, schoon thands door 't weêr verschraald,</l>
<l rend="; 1tab">Klinkt deftig uit de borst;</l>
<l>En ieder voetstap, ieder wenk,</l>
<l rend="; 1tab">Draagt kenmerk van een Vorst.</l>
<l/>
<l>Zy-zelve zit met ééne Maagd</l>
<l rend="; 1tab">(Die aan heur zijde staat,)</l>
<l>De hand aan 't snorrend spinnewiel,</l>
<l rend="; 1tab">En spint een purpren draad.</l>
<pb n="297"/>
<l>Een zilvren lampjen aan 't gewelf</l>
<l rend="; 1tab">Geeft flaauw en scheemrend licht,</l>
<l>En werpt een schaduw over haar,</l>
<l rend="; 1tab">Maar schijnt hem in 't gezicht.</l>
<l/>
<l>‘Wees welkom (zegt zy), vreemdeling;</l>
<l rend="; 1tab">Ontschuil hier 't baldrend weêr,</l>
<l>En smaak hier 't brood van onze teelt,</l>
<l rend="; 1tab">En zit bemoedigd neêr.</l>
<l/>
<l>Zie daar een zetel; hier den disch,</l>
<l rend="; 1tab">Met avondbrood gedekt;</l>
<l>En 't zachte leger wordt gespreid,</l>
<l rend="; 1tab">Dat gy uw leden strekt!’ -</l>
<l/>
<l>‘“Ik neem, (dus spreekt hy,) eedle vrouw,</l>
<l rend="; 1tab">Uw aanbod dankende aan;</l>
<l>Uw dak, uw brood, uw waterdronk,</l>
<l rend="; 1tab">Als moede en mat gegaan.</l>
<l/>
<l>Maar neen, geen koets omvangt my 't lijf,</l>
<l rend="; 1tab">Geen leden strek ik uit;</l>
<l>Zoo lang ik 't geen ik zoek, niet vind;</l>
<l rend="; 1tab">En 'k zoek - een dierbre spruit.”’ -</l>
<l/>
<l>‘Een spruit?’ Vraagt Ada, diep geroerd. -</l>
<l rend="; 1tab">‘“Een dochter (zegt hy), ja!</l>
<l>En de eenige uit een zalige Echt;</l>
<l rend="; 1tab">Om wie ik zwerven ga.</l>
<l/>
<l>Reeds zwierde ik twee paar jaren lang</l>
<l rend="; 1tab">Door zand en heiden om;</l>
<l>Mijn hair werd aan mijn slapen grijs,</l>
<l rend="; 1tab">Mijn kniën stram en krom.</l>
<pb n="298"/>
<l>Dan, dan eerst rust ik 't moede lijf,</l>
<l rend="; 1tab">En strek ik 't op de koets,</l>
<l>Als God mij 't kostlijk pand hergeeft,</l>
<l rend="; 1tab">De laatste hoop mijns bloeds.</l>
<l/>
<l>Dit zwoer, dit houde ik.”’ - Ada zucht;</l>
<l rend="; 1tab">‘Ach!’ zegt zy, en verbleekt.</l>
<l>Thands kent zy hem die voor haar staat</l>
<l rend="; 1tab">Wiens taal haar ziel doorsteekt.</l>
<l/>
<l>Haar borst verkropt, en vindt geen lucht;</l>
<l rend="; 1tab">Haar tong is vastgeklemd;</l>
<l>En 't hoofd zinkt snikkend naar den schoot,</l>
<l rend="; 1tab">Die van heur tranen zwemt.</l>
<l/>
<l>Zy twijfelt, hoe of wat te doen?</l>
<l rend="; 1tab">Wat taal is 't die hier voegt?</l>
<l>En hoe verbergt zy d'ijsbren schok</l>
<l rend="; 1tab">Waarvan haar boezem zwoegt?</l>
<l/>
<l>Het lamplicht knapt, en flikkert op,</l>
<l rend="; 1tab">Als oogde 't naar haar om;</l>
<l>Maar zy verbergt zich 't aangezicht,</l>
<l rend="; 1tab">En 't snorrend wiel wordt stom. -</l>
<l/>
<l>‘“Mijn ramp, mijn Vaderlijke ramp,</l>
<l rend="; 1tab">(Dus zegt de vreemde gast)</l>
<l>Heeft, teedre vrouw, u 't hart ontroerd,</l>
<l rend="; 1tab">Uw zacht gevoel verrast.</l>
<l/>
<l>Heb dank voor zulk een derenis;</l>
<l rend="; 1tab">En de alvoorziende God,</l>
<l>Zoo ge eenmaal blijde moeder wordt,</l>
<l rend="; 1tab">Behoede u voor mijn lot!</l>
<pb n="299"/>
<l>Beproef, ô teedre, proef het nooit,</l>
<l rend="; 1tab">Hoe Oudrenboezem treurt</l>
<l>Wanneer men uit het ingewand</l>
<l rend="; 1tab">Het hart voelt weggescheurd!”’ -</l>
<l/>
<l>‘ô Hemel! (roept zy) hemel ach!’ -</l>
<l rend="; 1tab">Een onmacht grijpt haar aan.</l>
<l>Haar Maagd schiet toe, de Grijzaart schrikt.</l>
<l rend="; 1tab">Hoe zal het hier vergaan?</l>
<l/>
<l>Men sprenkelt haar 't ontverfd gelaat</l>
<l rend="; 1tab">Met frisch geschepte born;</l>
<l>Men houdt ze een vlaschwiek vlammend voor,</l>
<l rend="; 1tab">Met rookende eikelkorn.</l>
<l/>
<l>Zy gilt! verwilderd heft zy 't oog,</l>
<l rend="; 1tab">En slaat het woest in 't rond;</l>
<l>Maar 't sluit zich door een krampstuip weêr,</l>
<l rend="; 1tab">Met saamgeschroefden mond.</l>
<l/>
<l>De tanden kleppren op elkaâr,</l>
<l rend="; 1tab">Of klemmen stijf op één;</l>
<l>En 't lichaam, van zijne angst vermast,</l>
<l rend="; 1tab">Blijft roerloos als een steen. -</l>
<l/>
<l>Nu klinkt de jachthoorn door de lucht,</l>
<l rend="; 1tab">En davert aan de poort.</l>
<l>Die schok hergeeft haar d' ademtocht:</l>
<l rend="; 1tab">Zy heeft de stem gehoord.</l>
<l/>
<l>‘'t Is Heusden! (roept zy) Hemel, dank!</l>
<l rend="; 1tab">Ja, 't is mijn Echtgenoot!</l>
<l>Zijn weêrkomst vloog mijn hoop vooruit;</l>
<l rend="; 1tab">Hy redt my van de dood!’ -</l>
<pb n="300"/>
<l>Men opende; - de Ridder stijgt</l>
<l rend="; 1tab">Langs d' ouden marmertrap: -</l>
<l>Men hoort door 't holle gangportaal</l>
<l rend="; 1tab">Den weêrgalm van zijn stap. -</l>
<l/>
<l>Daar vliegt hem de Egâ nu om 't hart;</l>
<l rend="; 1tab">Daar zinkt zy aan zijn knie,</l>
<l>‘Ach (zegt ze) de Almagt zij geloofd,</l>
<l rend="; 1tab">Dat ik u wederzie!’ -</l>
<l/>
<l>‘Wat deert u, Dierbre?’ - ‘Zie slechts om!</l>
<l rend="; 1tab">Beschouw wie voor u staat;</l>
<l>En dan, Geliefde, vraag niet meer,</l>
<l rend="; 1tab">Waarom my 't hart dus slaat.’ -</l>
<l/>
<l>De schildknaap nadert met zijn toorts,</l>
<l rend="; 1tab">De Burchtzaal is verlicht:</l>
<l>‘Wat wonder, (roept de Ridder uit!)</l>
<l rend="; 1tab">Wat koomt my voor 't gezicht!</l>
<l/>
<l>Hoe! (zegt hy,) Englands Koning hier!’</l>
<l rend="; 1tab">‘“Hoe! Heusden (roept de Vorst)!”’ -</l>
<l>En zy schreeuwt ‘ô mijn vader,’ uit,</l>
<l rend="; 1tab">Met sidderende borst.</l>
<l/>
<l>‘ô (Roept zy)! ô vergeef!’ - en valt</l>
<l rend="; 1tab">Dien Vader aan zijn voet;</l>
<l>En Ethelyn, zich-zelv' ontrukt,</l>
<l rend="; 1tab">Verstijft en kookt het bloed.</l>
<l/>
<l>‘“Ja (zegt hy), 'k ben die Ethelyn,</l>
<l rend="; 1tab">Die vader zonder kind,</l>
<l>Die 't hier den Roover wedereischt,</l>
<l rend="; 1tab">In wiens geweld hy 't vindt.</l>
<pb n="301"/>
<l>Hergeef, gy, Roover, dees uw prooi -</l>
<l rend="; 1tab">Of - sidder voor mijn zwaard!”’ -</l>
<l>‘Ik siddren? ik!’ roept Heusden uit,</l>
<l rend="; 1tab">Kloekmoedig, maar bedaard:</l>
<l/>
<l>‘De Hemel schonk my Adaas hart;</l>
<l rend="; 1tab">Ik smeekte u om haar hand.</l>
<l rend="; 1tab">'k Ben Ridder, Vrijheer, u gelijk;</l>
<l rend="; 1tab">En Koningen verwant. -</l>
<l/>
<l>“Ik, Vader.” - Ja, uw telg ten heil.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Wees Vader; geen tyran!</l>
<l>Het hart neemt geen beveldwang aan;</l>
<l rend="; 1tab">De liefde gruwt daarvan.</l>
<l/>
<l>Het Godlijk oog waakt over de Echt:</l>
<l rend="; 1tab">Van God, de Huwlijksmin!</l>
<l>Ontmenschte, streve uw overmoed</l>
<l rend="; 1tab">Daar vruchtloos tegen in!</l>
<l/>
<l>Een heilige Echt voor de eeuwigheid</l>
<l rend="; 1tab">Verbindt ons hart en hand,</l>
<l>En zegende haar kuischen schoot</l>
<l rend="; 1tab">Door 't tederst liefdepand.</l>
<l/>
<l>Verstomt gy? - Trap uw telg op 't hart,</l>
<l rend="; 1tab">Wreedaartige barbaar!</l>
<l>Als Vader hebt gy 't diep gegriefd;</l>
<l rend="; 1tab">Voleind als Moordenaar!</l>
<l/>
<l>Of - keer tot menschlijkheid te rug,</l>
<l rend="; 1tab">En hoor de stem van 't bloed;</l>
<l>En dan - zie 't bloed van Teisterband</l>
<l rend="; 1tab">Met Ada aan uw voet!’ -</l>
<pb n="302"/>
<l>Den Grijzaart beven hart en kniên:</l>
<l rend="; 1tab">Zijn oog ontvloeit een traan. -</l>
<l>Zijn kroost, en Heusden, aan zijn voet! -</l>
<l rend="; 1tab">Hy ziet ze zwijgende aan.</l>
<l/>
<l>‘Mijn Vader (barst thands Ada uit),</l>
<l rend="; 1tab">ô! Zegen onze Trouw!</l>
<l>Die zegen zal ons hemel zijn!</l>
<l rend="; 1tab">Die eindigt allen rouw!’ -</l>
<l/>
<l>Nu breken 's Konings tranen los,</l>
<l rend="; 1tab">En stroomen als een vloed.</l>
<l>‘“Gy, Hemel, (zegt hy) wilt het dus;</l>
<l rend="; 1tab">Gy, die mijn wrok verzoet!</l>
<l/>
<l>Mijn kindren, ja, vergeve u God</l>
<l rend="; 1tab">De smart, my toegebracht!</l>
<l rend="; 1tab">Hy schonk mijne Ada aan een Held,</l>
<l>Een Koninklijk geslacht!</l>
<l/>
<l>Rijs, Ada! brave Heusden, rijs!</l>
<l rend="; 1tab">Omhelst my! 'k Ben te vreên:</l>
<l>De Hemel gaf mijn dochter weêr,</l>
<l rend="; 1tab">En schenkt me een zoon met één.</l>
<l/>
<l>ô Bloeie uw huis, eeuw in, eeuw uit,</l>
<l rend="; 1tab">Door Telgen, onzer waard;</l>
<l>Doorluchtig door een edel hart!</l>
<l rend="; 1tab">Doorluchtig door het zwaard!</l>
<l/>
<l>En voere 't in zijn wapenschild</l>
<l rend="; 1tab">Het snorrend purperwiel,</l>
<l>Waarby ik 't kleinood wedervond,</l>
<l rend="; 1tab">Het leven van mijn ziel!</l>
<pb n="303"/>
<l rend="; 1tab">Rust thands, mijn matte leden, rust,</l>
<l rend="; 2tab">En strekt u over 't dons!</l>
<l rend="; 1tab">Gelofte en eed, gy zijt voldaan:</l>
<l rend="; 2tab">Want God hereenigde ons.”’</l>
<l/>
<l>1821.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Bruiloftsbrand.<note n="*" place="foot">Krekelzangen I, 109.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Een Edelman reed door zijn hertenwarand,</l>
<l rend="; 1tab">Met schuimende teugels en toomen;</l>
<l>Zijn rechtsban ging over het groenende land</l>
<l rend="; 1tab">En over de blaauwende stroomen:</l>
<l>Maar wat zegt het, rijk zijn, of machtig, of Vorst,</l>
<l>By 't zuchtjen van liefde uit een Maagdlijke borst!</l>
<l/>
<l>In 't bosch liep een wandlaar zijn schenkelen plat,</l>
<l rend="; 1tab">En 't trotschte miljoenen van hakkers;</l>
<l>De visch van zijn vijvers verdrong zich in 't nat;</l>
<l rend="; 1tab">Zijn ploeg sneed door mijlen van akkers:</l>
<l>Maar wat is 't bezitten van akkers of grond,</l>
<l>By 't kusjen der liefde op een blozenden mond.</l>
<l/>
<l>Wel honderden melken zijn vee in de wei.</l>
<l rend="; 1tab">En voeren zijn oogst in de schuren;</l>
<l>Wel honderden staan er in 't gouden livrei,</l>
<l rend="; 1tab">In 't Slot, op zijn wenken te turen:</l>
<l>Maar wat is vermogen, of schat of geweld,</l>
<l>Waar 't snoer van de liefde het hart heeft omkneld!</l>
<pb n="304"/>
<l>Geen hemel is blaauw meer, geen boschjen meer groen;</l>
<l rend="; 1tab">Waar 't hart van de Min is bevangen:</l>
<l>Straks wijken en jachtlust, en oogst, en plantsoen,</l>
<l rend="; 1tab">Voor 't roosjen van Celiaas wangen.</l>
<l>Haar ziet hy, haar denkt hy, en brandt in haar min;</l>
<l>En drinkt uit haar oogen den toovergloed in.</l>
<l/>
<l>Zachtmoedig en zedig, en buigzaam als wasch,</l>
<l rend="; 1tab">Gelijkt zy 't viooltjen der velden:</l>
<l>Zijn borst staat in vlammen en blakert tot asch,</l>
<l rend="; 1tab">En zou dit zijn oog dan niet melden?</l>
<l>Ja, 't spreekt tot haar hartjen, het vonkelt zich uit: -</l>
<l>Ze ontroert, en een traantjen....Daar is zy zijn bruid!</l>
<l/>
<l>Op 't Lustslot des Ridders was 't Bruilofts onthaal;</l>
<l rend="; 1tab">Men weet er van vrees noch allarmen:</l>
<l>De Bruigom wordt dartel en vrijer van taal,</l>
<l rend="; 1tab">En zy - zinkt beschaamd in zijne armen.</l>
<l>Hy liefkoost en dartelt; zy glimlacht, maar ach!</l>
<l>Een traantjen van weemoed breekt door by dien lach.</l>
<l/>
<l>Nu lept hy die traan van haar blozende wang;</l>
<l rend="; 1tab">Die kus doet er meer nog ontschieten.</l>
<l>‘Mijn dierbre, dus zegt hy, hoe zucht gy zoo bang,</l>
<l rend="; 1tab">En wat doet u tranen vergieten?’ -</l>
<l>‘Ach! wordt gy dat lichtjen, zoo blaauw en zoo naar,</l>
<l>(Dus fluistert ze) op 't hoofd van Ragosk niet gewaar?’</l>
<l/>
<l>‘Och laat daar dat lichtjen, 't mag blaauw zijn of rood:</l>
<l rend="; 1tab">Hem moog het (den mijdigaart) deeren!</l>
<l>Geen vlammetjen spelt ons gevaren of dood,</l>
<l rend="; 1tab">Wier boezems gants andre verteeren.</l>
<l>Hier blaken my vlammen van heviger gloed,</l>
<l>Die vreugde noch kommer verflikkeren doet!</l>
<pb n="305"/>
<l>De Nijdigaart hoort iets van 't vluchtige woord,</l>
<l rend="; 1tab">En bijt op zijn loodkleurde lippen;</l>
<l>Verzwelgt het, en rochelt van wraakzucht en moord,</l>
<l rend="; 1tab">Maar laat zich geen wenkjen ontslippen.</l>
<l>Vergeefs vroeg hy 't meisjen de vreugd van haar schoot;</l>
<l>Nu zweert de verrader aan beide de dood.</l>
<l/>
<l>Heel de avond verdronk in de schuimende kop,</l>
<l rend="; 1tab">In Heilwensch en juichende zangen.</l>
<l>De middernacht daalt, en de Bruigom staat op,</l>
<l rend="; 1tab">Doortinteld van 't gloeiendst verlangen.</l>
<l>De Speelnoots geleiden het minnende Paar</l>
<l>Al hupplend naar 't bruidsbed op feestbom en snaar.</l>
<l/>
<l>Een slaapzaal ontfangt haar in 't dichtst van het bosch,</l>
<l rend="; 1tab">Aan woeling en toegang onttogen;</l>
<l>Omnesteld van zangers in vederendosch;</l>
<l rend="; 1tab">Ombloessemd met myrthgroene bogen,</l>
<l>Waar de adem van 't Westen de zorgen verwaait,</l>
<l>En 't Vinkjen der Linden de morgenwacht kraait.</l>
<l/>
<l>Thands leevren de Gasten den minlijken roof</l>
<l rend="; 1tab">Aan 's Bruidegoms ongeduld over,</l>
<l>En juichen en schreeuwen den nachtegaal doof,</l>
<l rend="; 1tab">En wekken al de Echoos van 't lover;</l>
<l>En keeren met dienaars en dartlend gezin,</l>
<l>En 't Paar blijft alleen in den Tempel der Min.</l>
<l/>
<l>De bruiloft week af naar het feestvierend Slot;</l>
<l rend="; 1tab">En 't hartjen der Bruid slaat aan 't beven.</l>
<l>Daar ziet Ridder Erland, en zegent zijn lot,</l>
<l rend="; 1tab">De lelie met d' uchtend omzweven:</l>
<l>De lelie der schoonheid, en 't uchtendrobijn,</l>
<l>Van 't maanlicht betogen met zilversatijn.</l>
<pb n="306"/>
<l>Zy zinken en zwijmen in sluimring van lust:</l>
<l rend="; 1tab">Ragosk en 't verraad blijven waken;</l>
<l>En durven dees vrijplaats van liefde, van rust,</l>
<l rend="; 1tab">Met sluipende schreden genaken.</l>
<l>Hy treedt op de tenen, verslagen en stom,</l>
<l>Bedwingt zich den adem, en gluipt, en ziet om.</l>
<l/>
<l>De snoodaart ontstal zich aan 't vreugdegejuich,</l>
<l rend="; 1tab">En kroop naar die eenzame wanden:</l>
<l>Hy grijpt in het duister een vuurzwanger tuig,</l>
<l rend="; 1tab">En doet er de zwavel ontbranden.</l>
<l>Hy lokte de ontspringende vonk uit den steen,</l>
<l>En legt er nu boomzwam en rijzen omheen.</l>
<l/>
<l>Geen stervling omtrent, die den gruwel vernam!</l>
<l rend="; 1tab">Geen wachter, om 't misdrijf te storen!</l>
<l>Het koeltjen blaast zacht in het spartlen der vlam</l>
<l rend="; 1tab">En rijsjen voor rijsjen ontgloren.</l>
<l>De vuurgloed verspreidt zich, en hand over hand</l>
<l>Omgrijpt hy den voet van den beukhouten wand.</l>
<l/>
<l>'t Bruischt op, en de vlam, overwemeld met damp,</l>
<l rend="; 1tab">Kruipt voort, als een slang door 't gebladert'.</l>
<l>De rook taant het licht van de kwijnende lamp,</l>
<l rend="; 1tab">Daar 't vuur nog zijn krachten vergadert.</l>
<l>‘Het zuist en het knapt zoo, mijn Erland, ontwaak!’</l>
<l>Dus roept zy, half wakker van 't vlammengekraak.</l>
<l/>
<l>‘ô Slaap, mijn Geliefde, mijn Dierbre, neem rust!’</l>
<l rend="; 1tab">Dus zegt hy, haar ledetjens streelend.</l>
<l>‘'t Is 't windtjen der nacht dat de bladertjens kust,</l>
<l rend="; 1tab">Door eiken- en espenloof spelend.’ -</l>
<l>Hy houdt haar het lijf in zijne armen omschorscht,</l>
<l>En zy - drukt het hoofd aan zijn zwoegende borst.</l>
<pb n="307"/>
<l>Doch haast hief de vuurgloed zijn blakenden kam,</l>
<l rend="; 1tab">En weidde nu ruimer en ruimer;</l>
<l>Ze ontwaakt weêr, beangstigd door 't lichten der vlam,</l>
<l rend="; 1tab">En wekt hem op nieuw uit zijn sluimer.</l>
<l>‘Ontwaak, ô mijn Erland, de vlammen slaan uit.</l>
<l>Reeds zie ik het schijnsel op boomen en kruid.’ -</l>
<l/>
<l>‘ô Slaap, mijn Geliefde, en ontrust u toch niet:</l>
<l rend="; 1tab">'t Slaapt zoet, aan uw boezem gezegen.</l>
<l>'t Is 't schijnsel der Maan dat gy wemelen ziet,</l>
<l rend="; 1tab">Dat lacht van de bladers ons tegen.’ -</l>
<l>Met zijgt hy, van slaap en vermoeidheid verdoofd,</l>
<l>En slingert hun beiden het laken om 't hoofd.</l>
<l/>
<l>En als nu de vlam die de kamer omvangt,</l>
<l rend="; 1tab">'t Vertrek als een oven doet gloeien,</l>
<l>Gevoelt zich haar boezem den adem geprangd,</l>
<l rend="; 1tab">Terwijl zy ze als stormend hoort loeien.</l>
<l>‘Ontwaak, ô mijn Erland, een stikkende gloed</l>
<l>Verzengt hier de lakens en kookt my het bloed!’</l>
<l/>
<l>‘ô Slaap, mijn Geliefde, wat maakt gy u bang!</l>
<l rend="; 1tab">Slaap rustigjens voort in mijne armen.</l>
<l>Mijn adem is 't, Lieve, die stooft u de wang;</l>
<l rend="; 1tab">Zoo kan zich de Liefde verwarmen!’ -</l>
<l>Met drukt hy een kus op haar bevenden mond,</l>
<l>Herzinkt in zijn sluimring, en zag nog niet rond.</l>
<l/>
<l>Maar als nu de vuurgloed de muren doorbrandt,</l>
<l rend="; 1tab">En alles rondom staat te blaken;</l>
<l>Nu stort zy wanhopig van 't bruidsledikant,</l>
<l rend="; 1tab">En scheurt hem met drift uit het laken.</l>
<l>‘Sta op, ô mijn Bruîgom, mijn dierbre Gemaal!</l>
<l>De ruischende vlam slaat reeds in door de zaal.’ -</l>
<pb n="308"/>
<l>Hy springt van het bed, en, gestort in den gloed,</l>
<l rend="; 1tab">Daagt vonken en vlammen ten strijde.</l>
<l>Zy grijpt hem in de armen en teugelt zijn moed,</l>
<l rend="; 1tab">En klemmert zich vast om zijn zijde.</l>
<l>Hy - staat als de steenrots beweegloos in 't wee;</l>
<l>Zy - hangt aan zijn leden als 't schuim van de zee.</l>
<l/>
<l>Hy beeft niet, maar roept by dit ijsselijk lot:</l>
<l rend="; 1tab">‘Hier mengt zich een gruweldaad onder.</l>
<l>Maar boven ons leeft een rechtvaardige God,</l>
<l rend="; 1tab">En Hy voert een wrekenden donder!</l>
<l>Hier baten geen tranen, hier moed noch geweld:</l>
<l>Kom, sterven we, elkander in de armen gekneld!’</l>
<l/>
<l>Daar stamelt de Schoone: ‘ô Jammer, ô ramp!</l>
<l rend="; 1tab">Zoo gruwzaam den dood te gevoelen!</l>
<l>Mijn hoofd splijt van hitte, mijn borst van den damp!</l>
<l rend="; 1tab">ô Laat my uw adem verkoelen!’</l>
<l>Terwijl zy den Bruîgom, met gloeiend gelaat,</l>
<l>De vlam met haar lokken van 't aangezicht slaat.</l>
<l/>
<l>Zijn voorhoofd omwaait zy en zwiert met het hair;</l>
<l rend="; 1tab">Zijn adem blaast koelte op haar lippen:</l>
<l>De vlam schijnt bewogen voor 't minnende Paar,</l>
<l rend="; 1tab">En, aarzlend, als rugwaart te glippen.</l>
<l>Maar 't dak stort, doorblakerd, verplettrend ter neêr</l>
<l>En eindigt het jammer. Zy leven niet meer!</l>
<l/>
<l>Na het Deensch van <hi rend="sc">schack staffeldt</hi>.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1822.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="309"/>
<head rend="h3">Sint-Albaan.<note n="*" place="foot">Krekelzangen II, 65.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Ziet, ziet gy dat Burchtslot, zoo vast en zoo hoog?</l>
<l>En ziet ge die Jonkvrouw met tranen in 't oog?</l>
<l>En ziet ge dien Pelgrim van 't Heilige land?</l>
<l>Dien hoed met die schelpen, dien staf in zijn hand?</l>
<l/>
<l>‘Gy Pelgrim van 't Oosten, ik bid u, hou stand!</l>
<l>Wat brengt gy voor nieuws uit het Heilige land?</l>
<l>Hoe gaat het met de oorlog daar over het meir?</l>
<l>Hoe maakt het onze adel, betracht hy zijne eer?’ -</l>
<l/>
<l>‘'t Gaat wel met onze oorlog in 't Heilige land:</l>
<l>Reeds viel ons Napluza, reeds Rama in hand.</l>
<l>Onze adel is moedig, gelijk hem betaamt;</l>
<l>Het Kruis is verwinnend, de Maan wordt beschaamd.’ -</l>
<l/>
<l>Een goudene keten (een gift voor een Vorst!)</l>
<l>Met parels doorschakeld, hing af van haar borst:</l>
<l>‘Och, Pelgrim (dus zegt zy, en werpt hem die om,)</l>
<l>Heb dank voor die troostmaar, waardoor ik bekom!</l>
<l/>
<l>Maar Pelgrim, ai meld my! ook hebt gy misschien</l>
<l>Graaf Albert, den dappre, by 't Leger gezien.</l>
<l>Als 't Kruis overwon en de Maanstander dook,</l>
<l>Was hy niet de voorste, en de zegenrijkste ook?’ -</l>
<l/>
<l>‘Och, Jonkvrouw, het knopjen groent lief aan den boom;</l>
<l>Het water is helder als 't welt tot een stroom;</l>
<l>Uw burchtmuur staat stevig; en hoog zweeft uw hoop;</l>
<l>Maar alles is vatbaar voor ramp en verloop.</l>
<pb n="310"/>
<l>De knopjens verwelken; de donder ontbrandt,</l>
<l>En laat van den burchtwal slechts puinhoop en zand;</l>
<l>De stroom raakt vermodderd; de hoop heeft gedaan. -</l>
<l>Graaf Albert - nam ketens - op Libanon - aan.’ -</l>
<l/>
<l>Nu schudden haar kniën, heur blosjen verschiet;</l>
<l>Maar liefde doorvlamt haar, dus weifelt zy niet.</l>
<l>‘Mijn Albert (dus zegt zy), de mijne voor God!</l>
<l>Ik red u voor eeuwig, of deel in uw lot.’</l>
<l/>
<l>Fluks tuigt zy een ros met gevleugelden voet;</l>
<l>Fluks grijpt zy een slagzwaard, dat dorst heeft naar bloed;</l>
<l>Fluks scheept ze in een vaartuig met goud overhoopt,</l>
<l>Op dat zy Graaf Albert de vrijheid herkoopt.</l>
<l/>
<l>Doch weinig denkt Albert aan haar die hem mint,</l>
<l>Of wat hem als Christen of Ridder verbindt.</l>
<l>Een Heidensche schoonheid wischt alle drie uit,</l>
<l>Des Sultans van Jaffa bekoorlijke spruit.</l>
<l/>
<l>Hem trof, van haar opslag het vlammende git,</l>
<l>De raafzwarte hairvlecht op 't boezemsneeuw-wit,</l>
<l>De zwellende heupzwaai in Oosterschen zwier;</l>
<l>Hy zag die, en stond op den aanblik in vier.</l>
<l/>
<l>Dit gitzwart verdoofde dat teder geweld</l>
<l>Der oogen vol Hemel, waar 't hart in versmelt;</l>
<l>'t Ebeen van die hairlok het golvende blond,</l>
<l>Waar 't hart van den minnaar zijn kluisters in vond;</l>
<l/>
<l>Die statige wending der rijkste gestalt',</l>
<l>De tengere rankheid die 't Westen gevalt!</l>
<l>Die hemel der oogen, die kluisters van goud,</l>
<l>Verdwijnen aan 't harte, voor 't Vaderland koud.</l>
<pb n="311"/>
<l>Straks hangt hy met de oogen aan de edele maagd;</l>
<l>Met oogen, waar 't hart in, om wedermin vraagt.</l>
<l>Zijn lippen besterven! dat hart brengt het uit,</l>
<l>En 't hare verstaat hem, en wenscht zich zijn Bruid.</l>
<l/>
<l>‘ô Christen (dus sprak zy) gy dingt naar mijn min!</l>
<l>Drie zaken begeer ik, zoo willig ik in.</l>
<l>Eerst zult ge u bekeeren tot onze Moskee;</l>
<l>Dit zult gy, ter liefde van Zulimaas beê.</l>
<l/>
<l>En dan zult gy treden in de eenzame grot,</l>
<l>Voor 't heiligend geestvuur, der Kurdmannen God,</l>
<l>Drie nachten doorwakend, aandachtig en stil;</l>
<l>Dit zult gy verrichten om Zulimaas wil.</l>
<l/>
<l>En dan zult gy yvren met schild en rapier,</l>
<l>Om Franken en Christnen te drijven van hier.</l>
<l>Wanneer dit verricht is, alsdan en niet eer,</l>
<l>Ontfang ik u willig tot Man en tot Heer.’ -</l>
<l/>
<l>Straks smijt hy, op 't woord dat de schoone hem gaf,</l>
<l>Zijn Ridderschap, Kruisschild, en degenkruis af;</l>
<l>Verloochent den Heiland in wien hy gelooft,</l>
<l>En zet zich verbijsterd den tulband op 't hoofd.</l>
<l/>
<l>Hy gaat onbekommerd en dringt in de grot</l>
<l>Door 't ijzergeknitter van grendels en slot.</l>
<l>Hy waakt tot het daglicht; niets wordt hy gewaar,</l>
<l>Dan 't flikkren der vlam op het steenen altaar.</l>
<l/>
<l>De Maagd was verwonderd; de Sultan niet min:</l>
<l>Het Priesterdom waant daar een tooverkracht in.</l>
<l>Men zoekt, en - men vindt in een plooi van zijn kleed,</l>
<l>De rozenkrans waar hy zijn beden by deed.</l>
<pb n="312"/>
<l>Hy gaat weêr en waakt in de holle spelonk.</l>
<l>Nu hoort hy gejammer en stormwindgeronk;</l>
<l>Maar alles op afstand, en 't naderde niet;</l>
<l>En 't branden der vuurvlam is al wat hy ziet.</l>
<l/>
<l>Luid morden de Priesters; de Sultan verstomt;</l>
<l>Nu worden er rijmen en vloeken gebromd.</l>
<l>Men zoekt aan zijn lichaam, en vindt op zijn hart</l>
<l>Een kruis dat by 't doopsel hem ingedrukt werd.</l>
<l/>
<l>Men snijdt dit zorgvuldig en pijnelijk uit.</l>
<l>Hy keert in het hol, en een fluistrend geluid</l>
<l>Verrast hem by de intreê. Het was het Vaarwel</l>
<l>Dat de Engel hem toeriep, nu buit van de Hel!</l>
<l/>
<l>Ach, de Engel, zijn wachter, van 't wiegjen af aan,</l>
<l>Die immer getrouw aan aan zijn zij' had gestaan, -</l>
<l>Zijn Leidsman ten hemel, verlaat hem met smart;</l>
<l>En de aakligste ontroering bevangt hem om 't hart.</l>
<l/>
<l>Nu stopplen zijn hairen en rijzen van schrik.</l>
<l>Hy deinst en bedenkt zich, en woest is zijn blik.</l>
<l>Maar neen, hy verhardt zich: hy nam zijn besluit,</l>
<l>De Schoone begeert het, hy voert het ook uit.</l>
<l/>
<l>Naauw over den drempel van de innigste cel,</l>
<l>Omgeeft hem de draaiwind der Macht van de Hell'.</l>
<l>Het rammelt en davert, en in dit gerucht</l>
<l>Verschijnt nu de Vuurgeest op vleugels van lucht.</l>
<l/>
<l>De rots sloeg aan 't loeien, waarheen hy bewoog:</l>
<l>De vlam op het outer verhief zich om hoog:</l>
<l>De bergen ontborsten en schroeiden het kruid,</l>
<l>En riepen aan 't aardrijk den Vlammenvoogd uit.</l>
<pb n="313"/>
<l>Onmeetlijk in grootte, wanschapen van vorm,</l>
<l>Is 't weêrlicht zijn adem; zijn stem is de storm.</l>
<l>De pols van Graaf Albert hield regel noch slag,</l>
<l>Wanneer hy den Vuurgeest in 't aangezicht zag.</l>
<l/>
<l>Zijn hand hield een sabel, doortinteld van 't vuur;</l>
<l>De Libanon schokte met burchtgrond en muur;</l>
<l>‘“Neem (sprak hy) dit staal, dat u alles verneêrt,</l>
<l>Zoo lang gy niet weder den Kruisgod vereert.’ -</l>
<l/>
<l>Eerbiedig ontfangt hy, geknield in het zand,</l>
<l>'t Omwolkte geweer uit de omnevelde hand.</l>
<l>De vuurvlam verflaauwde, de donder deinsde af,</l>
<l>Daar 't spook op zijn luchtwiek den tempel begaf.</l>
<l/>
<l>Nu wapent zich Albert by 't Heidenenrot;</l>
<l>En strijdt tegen vrienden, Verlosser, en God.</l>
<l>Geen kracht, die de kracht van zijn wapen gelijkt!</l>
<l>De Zeismaan herstelt zich! de Kruisvaan bezwijkt.</l>
<l/>
<l>Voor Libanons bosch tot aan 't Westersche meir,</l>
<l>Dreef de aard in één bloedbad van 't Christenenheir,</l>
<l>Tot Boudewyn-zelf, uit Jeruzalems vest,</l>
<l>Hem tegen kwam trekken, tot weêrstand geprest.</l>
<l/>
<l>Men hort met de lansen verwoed op elkaâr;</l>
<l>Trompet en tymbalen verdoven 't misbaar;</l>
<l>Maar Albert werpt ruiters en paarden omveer,</l>
<l>En Boud'wijn, de Koning, bezwijkt voor zijn speer.</l>
<l/>
<l>De Koning zinkt ruglings en schokt in de zaâl;</l>
<l>Zijn bloed sijpelt neêr door de voegsels van 't staal;</l>
<l>En eer hy zich weder ten afweer verheft,</l>
<l>Zwaait Albert den sabel die zekerder treft.</l>
<pb n="314"/>
<l>Daar heft hy zijn vloekzwaard den Vorst boven 't hoofd,</l>
<l>En 't had dien voorzeker de hersens gekloofd,</l>
<l>Maar 't zwaard van een Paadje die tusschen hen snelt,</l>
<l>Houwt dwars door zijn tulband met mannengeweld.</l>
<l/>
<l>De slag was zoo hevig dat Albert zich boog,</l>
<l>En 't Kruisschild des Konings hem schitterde in 't oog.</l>
<l>Bedwelmd en onwetend van 't geen hy bestond,</l>
<l>Ontglipt hem 'ô Jezus' den bevenden mond.</l>
<l/>
<l>Het zwaard gaf een zucht en zijn vloekkracht verdween.</l>
<l>Het vloog uit zijn vuist, en men weet niet, waarheen.</l>
<l>Doch (zegt men) een Poeldraak der zwavelvuur-kom</l>
<l>Bracht daadlijk het lemmer den Vuurgeest weêrom.</l>
<l/>
<l>Hy beet op zijn tanden, en sloeg met zijn hand</l>
<l>Den moedigen Paadje ten zaâl uit, in 't zand.</l>
<l>Daar rolde de helm en het aanzicht was bloot;</l>
<l>En, eer het nog de oogen voor 't levenslicht sloot,</l>
<l/>
<l>Zie daar blonde lokken, bevlekt met haar bloed,</l>
<l>En waterblaauwe oogen, die vonklen van gloed;</l>
<l>En 't maagdelijk aanschijn, den minlijken mond,</l>
<l>Die eenmaal zijn hart aan Klaudina verbond!</l>
<l/>
<l>Zy, die tot zijn redding uit boeien en nood,</l>
<l>Geen zeegevaar schuwde, geen onheil of dood!</l>
<l>Die schoone, die hy met zijn God had verzaakt,</l>
<l>En die van zijn hand hier de marteldood smaakt!</l>
<l/>
<l>‘ô Gruwel!’ Dus zucht hy. Versteend staart hy ze aan,</l>
<l>En voelt zich den boezem van wroegingpijn slaan.</l>
<l>Maar 't Kruisheir dringt voort, als een stroomende vloed,</l>
<l>En drenkt thands zijn spietsen in vijandenbloed.</l>
<pb n="315"/>
<l>De Kurd, de Kalmuk, Saraceen, Arabier,</l>
<l>'t Valt alles en zinkt voor de Christenbanier;</l>
<l>En de arenden vliegen naar 't slagveld om buit,</l>
<l>Tot daar zich 't gebergte aan het middelmeer sluit.</l>
<l/>
<l>De slag is voorby. Maar wie is 't die daar ligt,</l>
<l>Met stuipen van wanhoop in 't grimmig gezicht? -</l>
<l>En wie ligt uaar by hem met bloed overspat? -</l>
<l>'t Is Albert, en zy, die hy schendig vergat.</l>
<l/>
<l>Zy vond van heur minnaar geen naricht by 't heir,</l>
<l>Vermomt zich als Paadje, en omgordt het geweer;</l>
<l>En waant hem te wreken op 't Hagars-gebroed</l>
<l>Wanneer zy het leven des Konings behoedt.</l>
<l/>
<l>De schoone begroef men in melkwit gesteent':</l>
<l>Maar gieren verslonden zijn vleesch van 't gebeent';</l>
<l>Zijn beenders verstrooiden, zijn stam is vergaan,</l>
<l>En de eeuwige vloekspraak vermeldt <hi rend="sc">sint-albaan</hi>.</l>
<l/>
<l>De Luit van de Zangers herdenkt in hun lied</l>
<l>Het lot van Klaudina en die haar verried;</l>
<l>En gy, wien de harten van tederheid slaan,</l>
<l>ô Schenkt aan heur onheil eene enkele traan.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1822.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="316"/>
<head rend="h3"><xptr to="a316"/>De vloek van 't burchtslot Moy.<note n="*" place="foot">Krekelzangen II, 89.</note></head>
<q rend="bq">Negligis immeritis nocituram<lb/>
Postmodo te natis fraudem committere?<lb/>
<hi rend="sc">Horatius</hi>.</q>
<lg type="poem">
<l>Wat feestgebral op 't staatlijk Moy!</l>
<l rend="; 1tab">De toren voert de vlag;</l>
<l>De pikton zet door 't vreugdelicht</l>
<l rend="; 1tab">Het slot in vollen dag.</l>
<l>De wapens blinken in de lucht,</l>
<l rend="; 1tab">Van onder op verlicht,</l>
<l>Op 't donkerblaauw der holle nacht</l>
<l rend="; 1tab">Het Landvolk in 't gezicht.</l>
<l>'t Krioelt op 't voor- en achterplein</l>
<l rend="; 1tab">Met zang en dans, in 't rond,</l>
<l>En de Echo mengt zich aan 't gejuich</l>
<l rend="; 1tab">By 't dreunen van den grond.</l>
<l>Op 't kraambed in 't geheimst vertrek</l>
<l rend="; 1tab">Ligt 's Burgheers Echtgenoot,</l>
<l>En drukt een lieven Zoon aan 't hart,</l>
<l rend="; 1tab">Ontbonden uit heur schoot.</l>
<l>‘Een Zoon! een Zoon! een Erfgenaam</l>
<l rend="; 1tab">Van 't overaadlijk huis!’</l>
<l>Dus galmt het al in dronken vreugd</l>
<l rend="; 1tab">Door 't daavrend volksgedruisch. -</l>
<l>De nacht gaat om, de dans verslapt,</l>
<l rend="; 1tab">Het feestvuur gloeit nog flaauw,</l>
<l>Doch veêl en zakpijp murmlen nog</l>
<l rend="; 1tab">By 't rijzend morgengraauw.</l>
<l>Als uit een hoek van 't bergpoortplein</l>
<l rend="; 1tab">In jammerlijk gewaad,</l>
<l>Een kromgebogen Best verschijnt,</l>
<l rend="; 1tab">Met onheil op 't gelaat.</l>
<l>Haar oog staat hol in 't rimplig hoofd</l>
<l rend="; 1tab">En grijnzend ziet zy rond!</l>
<pb n="317"/>
<l>En de adem van een Helschen geest</l>
<l rend="; 1tab">Scheen walmende op haar mond.</l>
<l>Het ‘Leve en bloei’ het Huis van Moy!'</l>
<l rend="; 1tab">Klonk nogmaals om haar heen,</l>
<l>Maar sterft, daar zy dien mond ontsluit</l>
<l rend="; 1tab">In 't hart ontzettendst <hi rend="sc">neen</hi>!</l>
<l><hi rend="sc">Neen</hi>, roept ze, en wederhaalt dit <hi rend="sc">neen</hi>;</l>
<l rend="; 1tab">En 't ploft op ieders ziel,</l>
<l>Niet anders dan of 't Hemeldak</l>
<l rend="; 1tab">Heel de aard te plettren viel.</l>
<l>In eens verstomt al 't feestgejoel,</l>
<l rend="; 1tab">En alles staat verward;</l>
<l>En vreugdevuur en toorts dooft uit,</l>
<l rend="; 1tab">En siddring grijpt in 't hart.</l>
<l>Zy blikt de gastrij grommende aan,</l>
<l rend="; 1tab">En schudt het ijle hair;</l>
<l>Geen adem geeft de zakpijp meer,</l>
<l rend="; 1tab">Geen toon ontspringt de snaar.</l>
<l>‘Genoeg gedarteld en gespeeld,’</l>
<l rend="; 1tab">Dus bromt haar holle kaak;</l>
<l>‘Hoort thands een andren toon van my,</l>
<l rend="; 1tab">Een toon van bloed en wraak!’</l></lg>
<lg type="poem">
<l>‘Zestig lange jaren rolden over deze burchttin rond,</l>
<l>Sints zich Urquhart door den vrede met den Heer van Moy verbond.</l>
<l>'t Was hier vreugdefeest als heden, 't galmde er over muur en trans,</l>
<l>By het omgaan van den beker, by het zwirlen van den dan s.</l>
<l/>
<l>Plechtig was hun eed gezworen, en de aaloude veet gesmoord,</l>
<l>En hun beider macht, vereenigd, overtrok den Nesserboord.</l>
<l>Stokoude Urquhart werd verachterd, stram, en lang reeds afgestreên;</l>
<l>En met hem reed Alvaas erfzoon, die zijn zijde bleef bekleên.</l>
<pb n="318"/>
<l>Alvaas Erfzoon, die zijn leven aan dit Krijgshoofd had verpand,</l>
<l>'s Grijzaarts dochter teder minde, zich ook vleide met heur hand.</l>
<l>Ach! eenstemmig was die liefde; onverdeeld was beider vlam;</l>
<l>Zy, haar 's Vaders eenigst spruitjen; hy, de laatste van zijn stam.</l>
<l/>
<l>Donker was de lucht betogen, en de stormwind bruischte fel;</l>
<l>Aaklig galmde 't nachtuilknappen dwars door rotsvallei en del.</l>
<l>Ook de gitzwarte onheilsvogel roeit hen krassende over 't hoofd,</l>
<l>Door geen weêrgalm van de bosschen, door geen loofgeruisch, verdoofd.</l>
<l/>
<l>Onverhoeds treft onder 't trekken hun een jachthoornklank in 't oor,</l>
<l>En het blinken van een lemmer doet zich in den schemer voor.</l>
<l>'t Zwaait in 't rond, en honderd handen grijpen in één oogenblik</l>
<l>In de toomen van hun paarden, als de rijders, blind van schrik.</l>
<l/>
<l>Urquhart is ontbloot van weêrstand, eer hy nog van aanval weet:</l>
<l>Alva slechts verheft den sabel met zijns stamhuis wapenkreet:</l>
<l>“Staat, gy helden! wijkt, verraadren!” roept hy, maar men andwoordt niet.</l>
<l>En zijn lemmer spat in splinters, zonder dat hy vijand ziet.</l>
<l/>
<l>Hevig stort hem dit op 't harte; diep verzucht het, eindloos diep,</l>
<l>Daar het zich zijn zielsgeliefde, zijn toekomstig heil, herriep.</l>
<l>Ach! in plaats van 't lieve lachjen dat zijn gantsche ziel bewoog,</l>
<l>Staat hem daar het donkre voorhoofd van den trotschen Moy voor 't oog.</l>
<l/>
<l>Daadlijk worden zy in ketens door den stormwind van de nacht,</l>
<l>Verr' van Margareetes armen, naar het kerkerhol gebracht.</l>
<l>Daar verduren ze in de kluisters, onder dit, dit juichend Slot,</l>
<l>Achter gindsche grendel-valdeur, eens gevangen' vijands lot.</l>
<l/>
<l>Geen drie dagen nog vervloten, of aan 's valschen Dwinglands voet</l>
<l>Ligt een jonge Maagd te baden in onstelpbren tranenvloed,</l>
<l>Om een Vader, om een Minnaar; om hun leven, of hun leed</l>
<l>In de dood te mogen deelen; en - die Maagd is Margareet.</l>
<pb n="319"/>
<l>'s Wreedaarts mond vertrok tot lachen. 't Was de lach van woesten haat,</l>
<l>Zich in 't wanbedrijf verheugend, die hem doorblonk op 't gelaat.</l>
<l>Mooglijk dat hy thands met wraakzucht, 't eens noodlottig uur herdacht,</l>
<l>Toen zy 't aanbod van zijn liefde, met zijn dreigen, had veracht.</l>
<l/>
<l>“Neen, (dus sprak hy) van Margreete mag de beê niet vruchtloos zijn;</l>
<l>'k Zal om haar één offer sparen, hoe ik my ter wraak verpijn'.</l>
<l>Maar het ander ('t is gezworen) moet mijn erfwrok thands voldoen:</l>
<l>En het zij aan haar verbleven, wien zy 't leven wil behoên.</l>
<l/>
<l>Wil ze een Minnaar die haar aanbidt, nederdomplen in het graf,</l>
<l>Voor het leven van den Grijzaart', hem die háár het leven gaf?</l>
<l>Wil ze eens Vaders zilvren hairen met zijn weinig drupplen bloeds</l>
<l>Overspatten, voor de wellust van een zoete bruiloftskoets?” -</l>
<l/>
<l>Hoe verstomde daar Margreete, by dien meer dan donderslag!</l>
<l>Hoe versteef haar long en adem! hoe verging haar oog en dag!</l>
<l>Spraakloos stond zy, zonder tranen, zonder teekens van gevoel;</l>
<l>Als een steen, zich-zelv' onwetend, aan wat storm hy sta ten doel.</l>
<l/>
<l>Spraakloos stond zy; onbewogen; zinloos, duizlende, en versuft:</l>
<l>Twee misvormde spooksels rezen uit de donkre kelderkluft.</l>
<l>Spooksels? - Ach, het was haar Vader, 't was haar teedre harten vrind,</l>
<l>Tusschen wie zy moest verkiezen, toegezegde bruid en kind!</l>
<l/>
<l>IJlings vliegt ze en valt den Minnaar op het hevig kloppend hart,</l>
<l>Hijgend met gebroken adem, en het spannend oog verstard.</l>
<l>“Wy, wy sterven met elkander (roept zy), laat mijn Vader vrij,</l>
<l>Ook de doodkist zal ons zoet zijn aan eens teêrgeliefden zij'!</l>
<l/>
<l>Smaak mijns Vaders grijsheid vrede! rust' de zegen op ons graf!</l>
<l>Als de wraak des moorders beendren lang vermorseld heeft tot kaf,</l>
<l>Zal ons 't mastbosch stil en lieflijk overweemlen met zijn blad,</l>
<l>Tot wy met elkaâr ontwaken, waar geen traan het oog ontspat.”</l>
<pb n="320"/>
<l>Urquharts wangen liepen over als hy zijn Margreete zag.</l>
<l>Hy bedwong zijn zielsontroering met een pijnelijken lach.</l>
<l>Maar nu scheen hem 't hart te ontsluiten, 't rimplig voorhoofd trok zich strak,</l>
<l>Daar hy 't oog van Moy zag branden, dat van dolle spijt ontstak.</l>
<l/>
<l>Statig beurt hy 't hoofd naar boven, als verheven over 't leed;</l>
<l>Rijzig, of hem 't pak der jaren van de matte schouders gleed;</l>
<l>Vurig, of hy al de woede, waar zijn wrokkend hart van barst,</l>
<l>In den donder had vergaderd, die door oog en tanden knarst.</l>
<l/>
<l>“Valsch verrader! was 't u wellust, dat ge een vijand foltren moogt,</l>
<l>Vrees en schaamte schokt uw binnenst', daar gy op uw offers oogt,</l>
<l>(Dus, dus ratelt hem die donder dwars door 't oor en 't ingewand;)</l>
<l>Maar ik zegevier en dartel by dit knellen van mijn band!</l>
<l/>
<l>En ô gy, mijn dierbre Dochter, gy, uws Vaders hoogste roem!</l>
<l>Gy, herroep die keus van wanhoop en uws braven minnaars doem.</l>
<l>Dees verraderlijke torens, waar zoo menig bloed in vloot,</l>
<l>Zullen dit mijn rif bewaren, en eens boeten voor mijn dood.</l>
<l/>
<l>Zoude ik leven tot verachting, zonder wreker, zonder eer;</l>
<l>En mijn schaamte gaan verbergen aan den boord van Lochness meer?</l>
<l>Aan den boord dier zelfde baren die mijn helden uit den strijd</l>
<l>Nimmer weder zagen keeren met beschimping of verwijt!</l>
<l/>
<l>Uitgebleekt zijn deze lokken en mijn baan is afgelegd;</l>
<l>Morgen leg ik 't hoofd toch neder en betaal Natuur haar recht.</l>
<l>Maar uw Alva zal me een Zoon zijn, en uws vaders schim ten zoen,</l>
<l>Door een zee van bloed en vlammen Urquharts roem herleven doen.</l>
<l/>
<l>Valt de Jongling voor uw Vader, beef dan, Margareete, beef!</l>
<l>Wacht dan dat de vloek uws Vaders over uw gebeente zweef! -</l>
<l>Doe hem leven, doe hem slaken, en mijn zegen blijft u by!</l>
<l>Zegen van een stervend Vader, dierbaar aan een Kind als gy!” -</l>
<pb n="321"/>
<l>Snikkend borst zy los in tranen, en, als ving haar boezem lucht,</l>
<l>“Laat, laat Alva leven,” riep zy, met een hartontscheurden zucht.</l>
<l>“Volg' hy my naar Komris hoogte!” - En, met d'ijsselijksten kreet</l>
<l>Vliegt zy naar de woeste heide, zelve onwetend wat zy deed.</l>
<l/>
<l>Daar, daar zit zy op die heide, op die kale dorre hei',</l>
<l>Hoort haar noodgegil herhalen door den weêrgalm der vallei;</l>
<l>Hoort den doodsnik van haar Vader in elk ritslend windgeril,</l>
<l>En beandwoordt elke rilling telkens met een nieuw gegil.</l>
<l/>
<l>Twee paar Wreedaarts, naauwlijks menschlijk in 't afschuwlijk norsch gelaat,</l>
<l>Brengen straks een draagbaar nader, overdekt met rouwgewaad.</l>
<l>“Hier, hier (zeggen ze,) is uw Vader dien gy hoofdloos wederwacht,</l>
<l>En uw Minnaar aan zijn zijde, met hetzelfde zwaard geslacht.” -</l>
<l/>
<l>Daar, daar leggen ze op den heuvel beide lijken voor haar neêr;</l>
<l>Beide bloedig, voor haar oogen; - zy gevoelt of denkt niet meer!</l>
<l>Niet een zucht of traan ontwelt haar, maar versteenend, dag en nacht,</l>
<l>Houdt zy by die overblijfsels onder sneeuw en hagel, wacht.</l>
<l/>
<l>Sneeuw of regen moge dalen; storm of onweêr loeie of blaas,</l>
<l>Slaaploos zit zy by die panden, onverwrikbaar van haar plaats,</l>
<l>Schrikt hyeen en roofgevogelt' met haar woeste blikken af,</l>
<l>Nu, gepaard met aaklig huilen, dan met krijschend hondsgeblaf!</l>
<l/>
<l>Gants onkenbaar aan elks oogen, rijst zy eindlijk van den grond,</l>
<l>Graaft een lijkkuil met heur nagels, tot een grafterp opgerond,</l>
<l>Die in 't hangen van 't gebergte, 't oog der wandlaars tot zich trekt;</l>
<l>En stort daaglijks lijkgebeden op den steenhoop die ze dekt; -</l>
<l/>
<l>Bidt een kinderloos verwelken over 't gruwzaam Moordslot af;</l>
<l>Dat het, wie het ooit bewone, tot vervloeking zij en straf;</l>
<l>Dat des bloedhonds stam verdwijne van het oppervlak der aard,</l>
<l>En met hem, de roekelooze, die den naam van Moy bewaart.</l>
<pb n="322"/>
<l>Hy verging, en liet geen loten; hy met heel zijn tak, verging,</l>
<l>En zijn leven was verkwijnen in gewetensfoltering;</l>
<l>Ieder morgen voegde wroeging by de wroegingvolle nacht.</l>
<l>Maar die vloekbeê blijft bestendig tot het laatste nageslacht.</l>
<l/>
<l>Neen, geen Zoon zal ooit zijn Vader, zoo lang deze Burchtwal staat,</l>
<l>'t Grijs en wagglend hoofd beschutten voor eens bittren vijands smaad,</l>
<l>Of zijn stervende oogen luiken met een kinderlijke hand;</l>
<l>Maar zijn erfgoed steeds vervallen op een verren aanverwant.</l>
<l/>
<l>Op een vijand, dien hy haatte, - op een vreemde zonder recht,</l>
<l>Die den tytel van dit erfgoed aan een naamloos wapen hecht,</l>
<l>En, steeds kinderloos verstervend, 's Hemels wraak getuigen moet,</l>
<l>Voor 't verraderlijk vergieten van het eens verzoende bloed.’</l>
<l/>
<l>Hierop schatert ze uit van lachen, met een ijsselijk geluid.</l>
<l>Alles beeft en drukt zijne ijzing in een stoorloos zwijgen uit.</l>
<l>‘Ik (vervolgt zy) ben die droeve, die van elk verlaten Maagd,</l>
<l>Die haar jammer zestig jaren aan den Hemel heb geklaagd.</l>
<l>Ik, ik ben die Margareete; ik, die op de dorre hei'</l>
<l>Sedert zestig lange jaren om mijn dierste panden schrei.</l>
<l>Ik misvormde, havelooze, maar wier beê de Hemel hoort,</l>
<l>En wier bloed hier vast blijft kleven op dit gruwelhol van moord.’</l>
<l/>
<l>Alle vreugde was verdwenen, en de morgenstond brak aan;</l>
<l>Maar niet één der feestelingen, of hy scheen ter dood te gaan.</l>
<l>Vijfmaal was zy dus verschenen by een Kraamfeest op de Burcht,</l>
<l>Vijfmaal was het jonge spruitjen door onzichtbre hand verwurgd;</l>
<l>Elke hoop op Kroost verwelkte by elke uitgeschoten bot;</l>
<l>En de onzichtbre hand werd kenbaar van een gruwelwrekend God.</l>
<l>Sedert vielen muur en torens in verwoesting op den grond;</l>
<l>En een puinhoop werd tot kenmerk waar het slot van Moy bestond.<note n="1" place="end"/></l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1822.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="323"/>
<head rend="h3">De Danaiden.<note n="*" place="foot">Rotsgalmen I, 205.</note>
<lb/>(Romance naar Horatius.)</head>
<q rend="bq">Impiae nam quid potuere majus!</q>
<lg type="poem">
<l>Onder de Aard, in donkere oorden,</l>
<l rend="; 3tab">Aan de boorden</l>
<l rend="; 1tab">Waar Cocytus pikstroom vloeit,</l>
<l>Waar Ixion rond blijft draaien,</l>
<l>Tityus den gier moet paaien</l>
<l rend="; 1tab">Met de lever die steeds groeit,</l>
<l/>
<l>Staan by menigte Geplaagden</l>
<l rend="; 3tab">Vijftig maagden,</l>
<l rend="; 1tab">(Maar met twee perCent rabat,)</l>
<l>Die de handen lustig reppen</l>
<l>Met gedurig waterscheppen</l>
<l rend="; 1tab">In een ongebodemd vat.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Och! dat gieten, scheppen, putten,</l>
<l rend="; 4tab">Kan niet nutten;</l>
<l rend="; 2tab">'t Loopt er gaauwer uit dan in.</l>
<l rend="; 1tab">Duizend kannen, duizend pullen,</l>
<l rend="; 1tab">Mogen 't nooit ten halve vullen;</l>
<l rend="; 2tab">Altijd is 't een nieuw begin.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Of zy moê zijn? kermen? weenen?</l>
<l rend="; 4tab">'k Zou het meenen!</l>
<l rend="; 2tab">Maar men rust niet in de Hel.</l>
<l rend="; 1tab">'t Vonnis ligt zoo, en zy moeten</l>
<l rend="; 1tab">Voor een lelijk schelmstuk boeten,</l>
<l rend="; 2tab">En dat feit verdiende 't wel.</l>
<pb n="324"/>
<l>'k Was goed meisjens al mijn leven;</l>
<l rend="; 2tab">Daar beneven</l>
<l rend="; 1tab">Nooit geweldig crimineel!</l>
<l>'k Hou van hangen noch van branden;</l>
<l>Maar kreeg ik zoo'n zaak in handen,</l>
<l rend="; 1tab">'t Koste die het deed, de keel.</l>
<l/>
<l>Want, begrijpt eens, goede Luidtjens!</l>
<l rend="; 2tab">'t Waren bruidtjens,</l>
<l rend="; 1tab">Alle, Zusters, knap en net;</l>
<l>En in de eerste nacht van 't huwelijk</l>
<l>Moordden ze, is dat niet afschuwelijk,</l>
<l rend="; 1tab">Elk haar bruigom, in het bed.</l>
<l/>
<l>Zag men zulke boze nukken</l>
<l rend="; 2tab">Eens gelukken,</l>
<l rend="; 1tab">Wat toch wierd er van op 't lest!</l>
<l>Wie zou ooit weêr willen trouwen?</l>
<l>En hoe ging het met de vrouwen,</l>
<l rend="; 1tab">Als geen haan meer kwam op 't nest!</l>
<l/>
<l>Vijftig waren ze in getalle</l>
<l rend="; 2tab">Met heur alle;</l>
<l rend="; 1tab">Maar één was er trouw en goed,</l>
<l>Die niet van zich kon verkrijgen</l>
<l>Om haar man aan 't spit te rijgen</l>
<l rend="; 1tab">Tot een bruilofts welkomgroet.</l>
<l/>
<l>‘Schielijk uit het bed gesprongen,</l>
<l rend="; 2tab">Arme jongen!</l>
<l rend="; 1tab">(Riep zy,) gaauw! 't is hier niet pluis.</l>
<l>Al uw broeders zijn verraden,</l>
<l>Liggen in hun bloed te baden,</l>
<l rend="; 1tab">En de Drommel spookt door 't huis.</l>
<pb n="325"/>
<l rend="; 1tab">Vader bracht het die beulinnen</l>
<l rend="; 3tab">In de zinnen;</l>
<l rend="; 2tab">Maar ik gruw van zulk bedrijf.</l>
<l rend="; 1tab">Foei, wel foei! zijn dat manieren</l>
<l rend="; 1tab">Van een bruiloftsnacht te vieren!</l>
<l rend="; 2tab">Valt men zoo malkaâr op 't lijf!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Neen; dan wou ik 't onder 't laken</l>
<l rend="; 3tab">Anders maken.</l>
<l rend="; 2tab">Doch, haas op! eer 't iemand ziet,</l>
<l rend="; 1tab">En vergeet toch onder 't zwerven,</l>
<l rend="; 1tab">'t Wijfjen dat voor u wil sterven,</l>
<l rend="; 2tab">De arme Hypermnestre, niet!’</l>
<l/>
<l>1823.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="326"/>
<head rend="h3">Europa.<note n="*" place="foot">Krekelzangen III, 163.</note></head>
<lg type="poem">
<l rend="; 1tab">Europa had met blanken voet</l>
<l rend="; 2tab">Een schalken stier beschreden;</l>
<l rend="; 1tab">Maar ach, hoe beefde ze in den vloed,</l>
<l>Hoe bleekte mond en rozenwang, hoe sidderden haar leden!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Pas strekte zich haar elpen hand</l>
<l rend="; 2tab">Om hei'gebloemt' te gaâren,</l>
<l rend="; 1tab">En flux begeeft haar 't wijkend strand,</l>
<l>En ijlings heeft zy niets voor 't oog, dan lucht en blaauwe baren.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zy klemt zich aan den zwemmer vast</l>
<l rend="; 2tab">By 't gapen van de golven;</l>
<l rend="; 1tab">Het schuim omspat haar knie-albast,</l>
<l>Van 't zeegezwalp dat om haar stuift, ter halver been bedolven.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zy beeft; de klacht sterft op haar mond;</l>
<l rend="; 2tab">Zy wil, maar kan niet kermen,</l>
<l rend="; 1tab">Ziet angstig, ziet vertwijfeld rond,</l>
<l>En prangt den breeden hals van 't dier, in saamgenepen armen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De wolken trekken zich by een,</l>
<l rend="; 2tab">En draaien langs den hemel;</l>
<l rend="; 1tab">De winden hupplen om haar heen;</l>
<l>Haaroogwordt star; haar brein verwart, en duizelt van 't gewemel.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Doch als zy uit het deinend nat</l>
<l rend="; 2tab">Op Kretes statige oever,</l>
<l rend="; 1tab">In 't eind den vasten grond betrad,</l>
<l>Ontborst zy, nu zich-zelve weêr, in klachten, eindloos droever.</l>
<pb n="327"/>
<l rend="; 1tab">ô! Roept zy met een diepe zucht</l>
<l rend="; 2tab">Wat deed, wat durfde ik wagen?</l>
<l rend="; 1tab">Mijn huis en Vaderland ontvlucht,</l>
<l>En zwerfster aan uitheemsche kust! Een schandvlek voor mijn Magen!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Mijn Vader! Vader, my zoo teêr!</l>
<l rend="; 2tab">Waar liet ik my vervoeren!</l>
<l rend="; 1tab">Gy hebt, gy hebt geen dochter meer!</l>
<l>Geheiligde invloed der Natuur, verbroken zijn uw snoeren!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Doch waak ik? - Heeft een droomgezicht</l>
<l rend="; 2tab">My 't zuizlend hoofd bevangen? -</l>
<l rend="; 1tab">Verbrak ik maagd- en kinderplicht,</l>
<l>Of rollen om een enklen waan, dees tranen langs mijn wangen?</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Ach! had ik nooit een krans gewrocht</l>
<l rend="; 2tab">En plukte ik nimmer rozen?</l>
<l rend="; 1tab">Onnoozle vreugd, zoo dier bekocht!</l>
<l>Wat moest ik me om een argloos spel, zoo zwaar verroekeloozen?</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Ach! had ik 't valsche monster hier,</l>
<l rend="; 2tab">Hoe wilde ik me op hem wreken!</l>
<l rend="; 1tab">Hoe wenschte ik dien gevloekten stier,</l>
<l>Gesterkt door woede en razerny, de hoornen uit te breken?</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hoe scheurde ik hem den stuggen kop,</l>
<l rend="; 2tab">De logge schoft en lenden,</l>
<l rend="; 1tab">Met dees mijn zwakke nagels op,</l>
<l>En wilde in zulk een zoete wraak, mijn leed en leven enden?</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Helaas, wat zoude ik! - IJdle spijt! -</l>
<l rend="; 2tab">Neen, 'k moet my-zelve straffen.</l>
<l rend="; 1tab">'k Ben Eer, Geslacht, en Vader kwijt;</l>
<l>Ja Eer, ja Vader, ja Geslacht! ik zal u wraak verschaffen.</l>
<pb n="328"/>
<l rend="; 1tab">ô Goden, zoo een God my hoort!</l>
<l rend="; 2tab">ô Dat my tijgrentanden</l>
<l rend="; 1tab">Verscheurden in een eenzaam oord,</l>
<l>En weidden in mijn hartebloed, en lillende ingewanden!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Ontzinde! hoe? gy draalt, gy toeft</l>
<l rend="; 2tab">In dol, in nutloos treuren?</l>
<l rend="; 1tab">Zie hier het geen uw hand behoeft</l>
<l>Om u 't onlijdlijk zelfverwijt, de ondraagbre schand, te ontscheuren!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Uws Vaders eer eischt wraak. Voldoe!</l>
<l rend="; 2tab">Dees riem is u gebleven,</l>
<l rend="; 1tab">Dees olmboom reikt zijn tak u toe,</l>
<l>De dood...zy biedt uw hand zich aan; ontruk u 't haatlijk leven!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Of, wilt ge een andren weg; beklim,</l>
<l rend="; 2tab">Waar klippen overhellen,</l>
<l rend="; 1tab">En werp u van de steenrotskim,</l>
<l>In d'onverzadelijken schoot der woeste waterwellen!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Wat zoudt ge, onteerde Koningsspruit,</l>
<l rend="; 2tab">In 't midden der slavinnen,</l>
<l rend="; 1tab">Mishandling, hoon, en smaad ten buit,</l>
<l>By 't nat betraande mondvol broods, de zoore wolvlok spinnen?</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Of, eens boeleerders vuige lust</l>
<l rend="; 2tab">Verachtlijk prijs gegeven,</l>
<l rend="; 1tab">Wanneer zijn moedwil is gebluscht,</l>
<l>Voor 't vlammend oog vol minnenijd, van uw meestresse, beven?</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Verlaatne, neen; omhels de dood</l>
<l rend="; 2tab">Voor de armen van een roover!</l>
<l rend="; 1tab">Geen vrijplaats, dan in 's aardrijks schoot!</l>
<l>Die blijft d' ellendige open staan, geene andre schiet er over. -</l>
<pb n="329"/>
<l rend="; 2tab">De Liefde, met ontspannen boog,</l>
<l rend="; 3tab">En lachende Dione,</l>
<l rend="; 2tab">Zag met een schalken wenk van 't oog,</l>
<l>Den opgekrabden boezem aan, der jammerende schoone.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">In 't einde riepen ze uit: Laat af!</l>
<l rend="; 3tab">Betoom dat tranenplengen:</l>
<l rend="; 2tab">De schaker biedt zich-zelf ten straff'</l>
<l>En laat u aan 't gehorend hoofd de felste wraak volbrengen.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Gy - zijt de bruid des Dondergods!</l>
<l rend="; 3tab">Ontfang met welbehagen</l>
<l rend="; 2tab">Die gadelooze gunst des Lots,</l>
<l>En, fier op 't machtig warelddeel, dat thands uw naam zaldragen.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Ja, Liefde ('t is geen Fabelvond,)</l>
<l rend="; 3tab">Leidt steeds in blijde haven,</l>
<l rend="; 2tab">Waar Hemelgeest ze in 't harte zond:</l>
<l>Zy sluit al 't aardsche genoegen in, en de opperste aller gaven.</l>
<l rend="; 2tab">Maar wee, wien de aardsche zucht verbond!</l>
<l rend="; 3tab">Dien smeedt zy 't juk van slaven.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1823.</l>
<l><hi rend="sc">Horatius</hi> vrij gevolgd.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="330"/>
<head rend="h3">De oorring.<note n="*" place="foot">Navonkeling I, 184.</note>
<lb/>(Moorsche Romance.)</head>
<lg type="poem">
<l>Ach, mijn oorring, ach mijn oorring is gevallen in den vliet;</l>
<l>Wat, wat zal ik Musa zeggen, ach ik weet, ik weet het niet!</l>
<l>Dus was 't dat de schoone Zelis in wanhopend snikken riep.</l>
<l>Ach, daar ligt hy in het water, in het overgolfde diep.</l>
<l>Musa gaf my deze panden toen hy nokkend my verliet,</l>
<l>En wat zal ik hem vertellen? Hemel ach, ik weet het niet!</l>
<l/>
<l>Ach, mijn schoone, dierbare oorring, paarlemoer in 't goud gewrocht,</l>
<l>Liefdepandtjen van mijn Musa, dat ik aan hem denken mocht!</l>
<l>Dat ik nooit het oor mocht leenen aan eens anders hartewond,</l>
<l>Nooit den afscheidskus vergeten dien hy zegelde op mijn mond!</l>
<l>Komt hy nu weêrom van 't leger en zy liggen in den vliet,</l>
<l>Wat, wat zal ik Musa zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!</l>
<l/>
<l>Ach! Mijn oorring, zal hy zeggen, had geen parel moeten zijn,</l>
<l>Maar een ijdel flikkrende onyx met een valschen schitterschijn.</l>
<l>Neen geen goud of reine parel voegde by een valsch gemoed,</l>
<l>Maar een rein, bestendig harte, niet verkoelbaar in zijn gloed.</l>
<l>Ja, dit zal, dit moet hy denken als zijn oog my wederziet!</l>
<l>En, helaas, wat zal ik zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!</l>
<l/>
<l>Denken zal hy, dat ik stoeide met de wilde kermisvreugd;</l>
<l>Dat ik luisterde naar 't vleien van de dartle Herderjeugd;</l>
<l>Dat me eens anders arm (ô gruwel!) om den hals gegrepen had,</l>
<l>En den oorring los doen schieten, neêr doen ploffen in het nat.</l>
<l>Ach mijn oorring, dierbare oorring! daar, daar ligt hyin den vliet;</l>
<l>En wat zal, wat kan ik zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!</l>
<pb n="331"/>
<l>'k Ben een meisjen, zal hy zeggen, wuft als alle, los van zin,</l>
<l>Dat in 't byzijn, ja, gevoel had voor 't betuigen van zijn min,</l>
<l>Maar, zoo dra hy uit mijn oogen 't vak der golven overstak,</l>
<l>'t Pandtjen van zijn trouw verachtte, en mijn maagdeneed verbrak.</l>
<l>ô Mijn oorring! ô mijn oorring! ô voor my rampzaalge vliet!</l>
<l>Wat, wat zal ik Musa zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!</l>
<l/>
<l>'k Zal hem slechts de waarheid zeggen; ô dat hy 't gelooven mag!</l>
<l>Dat ik altijd aan hem peinsde, t' elken gantschen dag aan dag.</l>
<l>Dat ik peinzende aan zijn liefde, by het dalen van de zon</l>
<l>'t Hangend siersel in mijne ooren spieglend aanschouwde in de bron;</l>
<l>Dat ik 't, in mijn hand genomen, voor mijne oogen schittren liet,</l>
<l>En de flikkring van dat kleinood my verdubbelde in den vliet;</l>
<l/>
<l>Dat ik, na herhaalde kussen, 't diergeliefde minnepand,</l>
<l>Hart en oogen naar den hemel, juichende ophief in de hand;</l>
<l>Dat mijn ziel in duizend zuchten tot hem heenvloog over zee,</l>
<l>En - het pandtjen in die mijmring bevend uit mijn vingren gleê;</l>
<l>Dat zijn liefde nooit dit harte dan met d'ademtocht ontschiet;</l>
<l>En daar dieper ligt bedolven dan deze oorring in den vliet.</l>
<l/>
<l>Musa, ja, dit zal ik zeggen, en uw teêrgevoelig hart</l>
<l>Zal gelooven aan mijn tranen, en verzoeten dees mijn smart.</l>
<l>Ja, uw kussen zal ze droogen; ja, mijn boezem zegt my dit;</l>
<l>Ja, gy zult het hart erkennen dat mijn Musa steeds bezit;</l>
<l>Hart, dat voor zijn oog versmeltend in de tranen die 't vergiet,</l>
<l>In de tederste echtomhelzing met het zijne samenvliet.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1824.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="332"/>
<head rend="h3">Versmade liefde.<note n="*" place="foot">Navonkeling I, 187.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Staatlijk rees de star der avond, 't vale schemerlicht verdween,</l>
<l>En de nacht, den hemel meester, hing haar floers daar over heen,</l>
<l>Als de dappere Abenzaïd uit Medinaas oude stad</l>
<l>Door de rijkbebloemde velden langs de ruischende oever trad,</l>
<l>Waar de stroom van Guadalete kronklend door de vlakte schiet,</l>
<l>En den zwerver op de baren by den stormwind schuilplaats biedt.</l>
<l>Heldenmoed noch edele afkomst kwam zijn lijdend hart te sta;</l>
<l>Trouwloos was zijn Zobeïde, de aan dat hart beloofde gâ;</l>
<l>Zy verliet den wakkren jongling; zy, de minlijkste in 't Heelal;</l>
<l>Hem, van schat en erf verstoken door het nijdig Lotgeval.</l>
<l>Neen, niet nijdig: 't gaf hem krachten, 't gaf hem eer en heldenmoed,</l>
<l>'t Gaf hem d'adel van den boezem by zijn oud en edel bloed;</l>
<l>Maar de onzinnige verlaat hem, om de rimpeldorre hand</l>
<l>Van het grijze hoofd te huwen dat Seville klemt in band.</l>
<l>By het luistren van den strandgalm, stort hy in de stille lucht</l>
<l>Dus zijn klachten, door den rotssteen bang en staamlend nagezucht.</l>
<l rend="; 1tab">Wreede, meer dan 't grommend water by dit donkre meirgeklots,</l>
<l>Harder dan de harde boezem van dees klippige oeverrots!</l>
<l>Kunt gy onze min herdenken? Zobeïde, kunt gy dat,</l>
<l>En een andren 't harte schenken, 't harte dat ik eens bezat!</l>
<l>Al de teedre aanloklijkheden, eens aan dees mijn borst gekleefd,</l>
<l>In eens Grijzaarts armen smijten die er geen gevoel voor heeft!</l>
<l>Kunt gy de uwe zonder schrikken om dien dorren boomtronk slaan,</l>
<l>En den palmtwijg dien gy liefdet in versmachting doen vergaan!</l>
<l>Stelt gy zeven jaren minnens, zeven jaren dienst ter zij',</l>
<l>Om dien Stadstyran te minnen, u zoo onbekend als my!</l>
<l>Hem, hoe rijk hy zij in schatten, armer dan de minste slaaf!</l>
<l>Is dan 't hoopjen slijk des aardrijks in uw oogen meer, dan braaf!</l>
<l>Allah geef dat hy u hate; dat gy eenmaal weêr bemint,</l>
<l>En het pijnlijkst hartverscheuren, Minversmading, ondervindt!</l>
<pb n="333"/>
<l>Moog de nacht haar rust u weigren en de dag verschrikking zijn,</l>
<l>Gy dien Egâ haatlijk worden, en uw aanzien hem tot pijn!</l>
<l>Moog zijn oog uw aanblik schuwen, nooit zich spieglen in uw glans;</l>
<l>Moog hy nooit zijn hand u reiken by het hupplen van den dans!</l>
<l>Nooit u streelen op zijn sponde, nooit u roepen aan zijn disch;</l>
<l>Nimmer kleed of sluier dragen die door u geweven is!</l>
<l>Nooit een statieriem omgorden, die uw hand hem heeft gestikt!</l>
<l>Zij zijn hart in andre liefde, de uwe tot een hoon, verstrikt!</l>
<l>Draag zijn wapen 't liefdecijfer van eene andre liever vrouw,</l>
<l>Daar gy achter 't tralievenster zit te snikken in uw rouw!</l>
<l>Bied' hy andre de gevangen die hy in zijn boei mocht slaan,</l>
<l>Bied' hy haar zijn zegeteeknen aan heur voeten knielend aan!</l>
<l>Leer hem haten, leer hem vloeken, met een hart dat voor hem blaak'!</l>
<l>Dit, ja wreeder, (is er wreeder,) zij mijn liefdegloed ter wraak!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hier, hier zweeg hy, kwam te Xeres in het uur van middernacht;</l>
<l>Vond het Echtpaleis aan 't flikkren in volkomen bruiloftspracht;</l>
<l>Moor by Moor met zilvren toortsen in het kostbre feestlivrei,</l>
<l>Noestig dravende in te rugkeer van den blijden bruiloftsrei.</l>
<l>Hy, hy plaatst zich vlak by 't voetpad, als de Bruîgom nader trad,</l>
<l>Drijft de lans hem door den boezem, dat hem 't bloed in 't aanzicht spat;</l>
<l>IJlings stijgt een kreet ten hemel, heel de bruiloft grijpt naar 't zwaard;</l>
<l>Maar hy stuift door alle klingen, vrij aan ouderlijken haard.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1824.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="334"/>
<head rend="h3">Rolands-Eck aan den Rhijn.<note n="*" place="foot">Oprakeling, 108.</note></head>
<q rend="bq"> Quanti casus humana rotant!<lb/>
<hi rend="sc">Ovidius</hi>.</q>
<lg type="poem">
<l>Wie heeft by 't woeste Tijdgewoel</l>
<l>Nog tranen over voor 't gevoel?</l>
<l>Wiens menschlijk harte neemt nog deel</l>
<l rend="; 1tab">In 't somber filomeel-</l>
<l rend="; 2tab">gekweel,</l>
<l>Wanneer ze in wangestemde maat</l>
<l>Den schorren toon van wanhoop slaat?</l>
<l>Die kome en hoor naar 't stroeve lied</l>
<l>Dat uit getroffen boezem schiet.</l>
<l/>
<l>ô Roland, Roland! strijdbre held!</l>
<l>Waar toefde ge, als van 't Oorlogsveld</l>
<l>Het wild gerucht (te vroeg geloofd,)</l>
<l rend="; 1tab">‘Dat Roland, met het hoofd</l>
<l rend="; 2tab">Gekloofd,</l>
<l>In bloed en lijken nederzonk,’</l>
<l>Het stille Bonn met rouw doorklonk,</l>
<l>En 't teder hart aan stukken reet,</l>
<l>Dat ge eerst de liefde kennen deedt!</l>
<l/>
<l>De schoone hoort -! zy schreit niet, neen;</l>
<l>Haar oog verstart, haar borst wordt steen;</l>
<l>Beweging, kleur, en adem vlucht;</l>
<l rend="; 1tab">Geen traan ontrolt, geen zucht</l>
<l rend="; 2tab">Zoekt lucht;</l>
<l>Haar hart verstijft; - maar 't stokkend bloed</l>
<l>Herneemt zijn prikkel, ze is behoed.</l>
<l>Zy grijpt den sluier, hijgt naar 't graf,</l>
<l>En zweert gevoel en wareld af.</l>
<pb n="335"/>
<l>Ach, pas verhult haar 't Nonnenkleed,</l>
<l>Pas zwoer zy d' onherroepbren eed,</l>
<l>Als 't blij gejuich ten bergtop klom</l>
<l rend="; 1tab">Met zang en zeegrijk trom-</l>
<l rend="; 2tab">gebrom,</l>
<l>En Roland, aan de spits vooruit,</l>
<l>Naar 't weêrzien brandend van zijn bruid,</l>
<l>Zich blinkende opdeed van omhoog</l>
<l>Aan 't op den trein gevestigd oog.</l>
<l/>
<l>Ach! had voor 't ingaan van de nacht</l>
<l>Het gistren hem te rug gebracht,</l>
<l>Hoe waar de wederzijdsche gloed</l>
<l rend="; 1tab">In weêrziens hemelzoet</l>
<l rend="; 2tab">Geboet!</l>
<l>Hoe had hy haar in d'arm geklemd,</l>
<l>(Haar, tot zijn eenig heil bestemd!)</l>
<l>Hoe, zy zich in dien arm gestort,</l>
<l>Die naar haar uitgeslingerd wordt!</l>
<l/>
<l>Hoe, zich aan 's jonglings hart gedrukt,</l>
<l>Hem boven 't menschlijk weggerukt!</l>
<l>Zy, wie hem 't jammer van één nacht,</l>
<l rend="; 1tab">Door geene menschenmacht</l>
<l rend="; 2tab">Verzacht,</l>
<l>En vruchtloos levenslang betreurd,</l>
<l>Nu eeuwig aan dien arm ontscheurt,</l>
<l>En niets dan 's warelds jongste dag</l>
<l>In de Englenvreugd hergeven mag!</l>
<l/>
<l>Zy hoort het, snikt, en leeft niet meer;</l>
<l>En Roland zijgt in wanhoop neêr.</l>
<l>Versteenend houdt hy 't strak gezicht</l>
<l rend="; 1tab">Op 't donkre Kloostersticht</l>
<l rend="; 2tab">Gericht,</l>
<l>En blijft als wortlend aan den grond</l>
<pb n="336"/>
<l rend="; 1tab">Waar zy haar wijk- en grafplaats vond.</l>
<l rend="; 1tab">Die plek is dierbaar aan zijn hart;</l>
<l rend="; 1tab">Zy tergt, en voedt, en zalft zijn smart.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">In 't eind, hy vest een woning daar,</l>
<l rend="; 1tab">En wordt er stille troost gewaar.</l>
<l rend="; 1tab">Daar, dunkt hem, ademt hy een lucht</l>
<l rend="; 2tab">Met zijn Geliefdes zucht</l>
<l rend="; 3tab">Bevrucht;</l>
<l rend="; 1tab">Daar murmelt om zijn legersteê</l>
<l rend="; 1tab">De zoete naklank van haar beê;</l>
<l rend="; 1tab">Daar voelt hy by den vlijm der smart,</l>
<l rend="; 1tab">Haar troost hem stroomen door het hart.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Nog heft zijn Slot den graauwen trans</l>
<l rend="; 1tab">En vangt den vroegen morgenglans,</l>
<l rend="; 1tab">En tuigt van 't voorwerp van mijn lied</l>
<l rend="; 2tab">Aan 's grijzen Rhijnstrooms vliet-</l>
<l rend="; 3tab">gebied,</l>
<l rend="; 1tab">En roept den naam van Roland uit,</l>
<l rend="; 1tab">Die rollende op de bergrots stuit,</l>
<l rend="; 1tab">En de Echo stort elk teder hart</l>
<l rend="; 1tab">Een huivring in van sombre smart.</l>
<l/>
<l>1825.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="337"/>
<head rend="h2">Vertellingen en fabelen.</head>
<pb n="339"/>
<head rend="h3">Ridder Sox.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 1.</note></head>
<q rend="bq">Divum servat tutela.<lb/>
<hi rend="sc">Tibull</hi>.</q>
<q rend="bq">Nec verbum verbo curabis reddere, fidus <lb/>
Interpres: nec desilies imitator in arctum,<lb/>
Unde pedem referre pudor vetat, aut operis lex.<lb/>
<hi rend="sc">Horat</hi>.</q>
<q rend="bq"> ô l' Heureux temps que celui de ces fablesl<lb/>
Des bons démons, des esprits familiers,<lb/>
Des farfadets, aux mortels secourables!<lb/>
On écoutait tous ces faits admirables<lb/>
Dans son château près d'un large foyer:<lb/>
Le père, et l'oncle, et la mère, et la fille,<lb/>
Et les voisins, et toute la famille,<lb/>
Ouvraient l'oreille à monsïeur l'Aumônier,<lb/>
Qui leur faisait des contes de sorcier.<lb/>
<hi rend="sc">Voltaire</hi>.</q>
<lg type="poem">
<l>Terwijl de blonde God der dagen</l>
<l>Het land der Afrikanen zengt,</l>
<l>Ons daaglijks hier te Land een simpel kaartjen brengt,</l>
<l>En strenge Wintermaand heur avonden verlengt,</l>
<l>Hier om den haard een kring geslagen!</l>
<l>Zit neêr, toe, toe! straks koomt het avondmaal;</l>
<l>Mama begint de tafel reeds te dekken:</l>
<l>De tijd valt lang, wat hoeft men hem te rekken?</l>
<l>Men kort hem best door eenig oud verhaal,</l>
<l>Dat niet verveelt, al hoort men 't twintigmaal;</l>
<l>Daar is altijd nog leering uit te trekken.</l>
<l rend="; 1tab">Niet waar, Neef Hein? Wel nu, ik zal u dan</l>
<l>Van avond eens van Ridder Sox vertellen,</l>
<l>Een recht juweel, een parel van een man,</l>
<l>Die zelfs geen kind ('k laat staan, een mensch) zou kwellen,</l>
<l>En in den tijd, toen, zoo als ieder weet,</l>
<l>De Reuzen nog het land met tooveryen plaagden,</l>
<pb n="340"/>
<l>Tot bystand van verdrukte Kristenmaagden,</l>
<l>Door heide en zand op avonturen reed.</l>
<l/>
<l>Dees Ridder trok, in 't harnas, op zijn paard,</l>
<l>Met schild en speer, en zoo'n ontzachlijk zwaard,</l>
<l>Als ze in dien tijd by de oude Franken droegen,</l>
<l>Waarmeê ze in eens een man in driën sloegen,<note n="1" place="end">v. Spanheim, ad Callim. Hymn. in Del. v. <hi rend="i">βαρβαρικον</hi>. -</note></l>
<l>Naar Rome toe: ge weet waar Rome leit?</l>
<l>Oom Steven, daar Neef Jan van plag te spreken,</l>
<l>Was daar geweest, en heeft me wel gezeid</l>
<l>Hoe verr' dat was: ik meen wel negen weken</l>
<l>Of daar omtrent, van Utrecht; en de Paus</l>
<l>Is daar te zien, en laat zijn muilen kusschen.</l>
<l>Dat vindt ge vreemd? Zy zeggen 't ondertusschen,</l>
<l>En, liegt m'er by, wat liegen is de saus.</l>
<l rend="; 1tab">Nu kon men toen niet wel te Rome komen,</l>
<l>Dan door Parijs. Want zie, Parijs lag op den weg,</l>
<l>En - laat eens zien, dat ik niet kwalijk zeg! -</l>
<l>Zoo ongeveer te halfweg Romen.</l>
<l>Thands, hoor ik, loopt Parijs meer naar Marokko heen;</l>
<l>Maar Fransch of Roomsch, dat was voor dezen een.</l>
<l rend="; 1tab">Althands hy zou naar Rome trekken,</l>
<l>En naderde Parijs. Daar was een Boerenmeid,</l>
<l>Een jeugdig ding, vol vuur en aartigheid,</l>
<l>En recht een stal om iemands lust te wekken.</l>
<l>Zy had een hoofd gelijk een vlasch, zoo blond,</l>
<l>Een tronie, als een appeltjen, zoo rond;</l>
<l>Een mondtjen, ô ge zoudt het met een stuiver</l>
<l>Bedekken<note n="2" place="end">Wel Hollandsch mooi! en nog spotten sommigen met der Grieken <hi rend="i">συνοφρυς</hi>. De Bokouus aan de Rivier de Orenoque is van een anderen smaak, en snijdt zijn kinderen den mond tot de ooren toe op.</note>; en twee oogjens als een git:</l>
<l>En op haar lijf was zy zoo schoon en zuiver</l>
<l>Gelijk een brand<note n="3" place="end"><hi rend="spat">Een zwaard</hi> in oud Hollandsch. Als een glinsterende kling.</note>; en heel end'al in 't wit.</l>
<l>Een middeltjen! ge kost het zoo omspannen:</l>
<l>En voetjens wis niet grooter dan mijn duim<note n="4" place="end">Dat 's immers alles recht mooi, Hollanders! - Had men 't in dien smaak maar ten einde kunnen uithouden.</note>.</l>
<l>In 't kort, een meid, al vondt ge duizend mannen,</l>
<l>Zy bracht ze vast in één verliefde luim.</l>
<l>Dat meisjen nu droeg in een hengselmandjen,</l>
<l>Dat ze in haar zij' gevat hield aan haar handtjen,<note n="7" place="end">Pruisisch gevangene, wiens dolle schriften toen in ieders handen waren.</note><note n="8" place="end">Zoo als de <hi rend="spat">Casus Regii</hi> geëvoceerd plegen te worden. Ad Regem scilicet. Neen, ook wel eens aan een collegie, dat weet een Hollander die in 1785 en 1786 geleefd heeft.</note><note n="9" place="end">‘- Si quae externâ referantur nomina linguâ,
<lb/>Hoc operis, non vatis erit. Non omnia verti
<lb/>Possunt, et propriâ melius sub voce notantur.’</note><note n="10" place="end">Bertha hield inderdaad een Hof van Vrouwen op de wijze van 't Hof der Pairs. Maar 't was Bertha, Gemalin van Pepijn, bygenaamd <hi rend="spat">le Bref</hi>. De Gemalin van Dagobert was Gontrade genaamd; en hy verstietze om onvruchtbaarheid. De naam zijner tweede vrouw was Nantilde.</note><note n="11" place="end">De <hi rend="spat">Judicature</hi> over de dieven, of over de monniken was haar dan ook <hi rend="spat">gedelegeerd</hi>? Het zal bij <hi rend="spat">praeventie</hi> zijn. Maar de verhaler neemt het zoo naauw niet. Men herdenke zijn Geografie enz. van zoo even! Ondertusschen 't oude wijf brengt haar zaak ook voor de Koningin, en de Ridder proponeert geen <hi rend="spat">Exceptie declinatoir</hi>. Doch dit was zekerlijk ook een <hi rend="spat">casus muliebris</hi>, of <hi rend="spat">ex continentiâ causae</hi>.</note><note n="12" place="end">De verteller meent ongetwijfeld <hi rend="sc">slecht</hi> <hi rend="spat">getakel</hi>, of <hi rend="sc">slechte</hi> <hi rend="spat">toerusting</hi>. Onze Inlanders zijn even zoo vriendelijk als de oude Grieken, die 't vreemde <hi rend="spat">barbaarsch</hi> noemden. <hi rend="spat">Et nos poma natamus</hi>.</note><note n="13" place="end">v. <hi rend="spat">Concil</hi>. <hi rend="spat">Carthag</hi>. <hi rend="spat">Afr</hi>. I. <hi rend="spat">cap</hi>. 12 c. IX. <hi rend="spat">de pactis</hi>.</note><note n="14" place="end">c. 3 et 8 X. <hi rend="spat">de jurejurando</hi>.</note><note n="15" place="end">ô Verteller! In de Chronologie maakt ge 't weinig beter dan in de rest. Koning Pepijn is meer dan een Eeuw jonger, en Clovis doop 132 jaar voor Dagoberts regeering voorgevallen.</note><note n="16" place="end">Wien onze oude Hollanders <hi rend="spat">Oerson</hi>, of <hi rend="spat">Ourson</hi> noemden, de Italiaan zegt <hi rend="spat">Orsino</hi>, de Duitscher <hi rend="spat">Ursijn</hi>, maar spreekt de U op
zijn Duitsch uit. De Engelschman heeft ons die verbasterde uitspraak van den naam van een Nederlandsch geslacht overgedaan.</note><note n="17" place="end"><hi rend="spat">Historien</hi>, by de oude Nederlanders.</note><note n="18" place="end">Zie Villalpandus op Ezechiel, en 't algemeen gevoelen der R. Kerke.</note><note n="19" place="end">Dat hebt ge uit Ovidius, verteller! Hadt ge er meer van, uw verhaal ware iets beter geweest.</note><note n="20" place="end">Men versta hier juist geen linnen laken door. Zulk eene pracht zou in dien tijd te groot geweest zijn, ten minste ten tijde van Charles VII. was het linnen nog zoo zeldzaam, dat de Koningin er slechts twee hemden van had. Anders was er pracht genoeg in dien tijd: men weet dat Dagobert de Kerk der Abtdy van sint Denys stichtende, die met een zilveren dak beleide, 't geen zijn zoon Clovis II. naderhaud wegnam, en tot gemunt geld sloeg, waar hy aalmoessen van uitdeelde. - Maar 't satijn dan, wat later? Koomt dat met de Chronologie van de Historie overeen? - Wel waarom niet; in 't paleis van een Toovergodin naamlijk?</note></l>
<pb n="341"/>
<l>Een botertjen, zoo versch gekernd en frisch,</l>
<l>Dat dienen moest op een voornamen disch,</l>
<l>En eieren, die zy ter markt zou brengen;</l>
<l>In de andre hand een kan, daar karnemelk in was,</l>
<l>Die ze uit de beek een weinig aan wou lengen,</l>
<l>Waarom ze zich voor over boog in 't gras.</l>
<l rend="; 1tab">De Ridder zag haar juist in 't nederbukken,</l>
<l>En merkte een borst, zoo blank als verschgevallen sneeuw,</l>
<l>Gevoelde in eens zich hart en ziel verrukken,</l>
<l>En gaf van vreugd een onverwachten schreeuw.</l>
<l>Hy zat een poos verward in die beschouwing,</l>
<l>Toen fluks van 't paard, en, zonder wederhouwing,</l>
<l>Haar om den hals! ‘Mijn allerliefste dier,’</l>
<l>(Want in die eeuw gaf m'aan de schoonen</l>
<l>Geen andren naam dan die<note n="5" place="end">Abuis, Verteller! men sprak ze aan met het woord <hi rend="spat">minne</hi>. <hi rend="spat">Dier</hi> is etlijke eeuwen jonger, maar ge wart alles dooreen.</note>: elke eeuw heeft haar manier.)</l>
<l>‘'k Heb in mijn mantelzak nog twintig gouden kroonen,</l>
<l>Dat's al mijn geld: die allen zijn voor u - -!</l>
<l>Wat zegt ge er van?’ Het meisjen keek wat nuuw:</l>
<l>Wat zou ze doen? het geld was in die dagen</l>
<l>Een goede waar, en maklijk meê te dragen.</l>
<l>Ze grimlacht eens, en krijgt een kleur. ‘Mijnheer,</l>
<l>(Dus stamelt ze uit) ge doet me heel veel eer.’</l>
<l>Sox andwoordt niet, maar pakt haar in de kluiven,</l>
<l>En smijt ze omverr', en valt er over heen,</l>
<l>Gooit onbesuisd haar gansche vracht door een,</l>
<l>Den boêl aan gruis. En - wip! zijn paard aan 't schuiven,</l>
<l>Dat van dien val en van 't geraas verschrikt,</l>
<l>In vollen ren het slagveld ging begeven,</l>
<l>Waar teekens van des Ridders daden bleven,</l>
<l>Doch eindlijk met den toom in zeker bosch verstrikt,</l>
<l>Een monnik vond, die zonder 't minste knagen,</l>
<l>Zich van het beest naar zijn konvent deed dragen,</l>
<l>En 't voort verkocht, en toen ten dankbetoon,</l>
<l>Drie missen zeî ter eer' van zijn Patroon.</l>
<l rend="; 1tab">Het meisj' in 't eind, geknuffeld uit den treuren,</l>
<l>Rijst over end, en geeft haar boezem lucht;</l>
<l>Bekijkt haar rok, dien ze op had hooren scheuren;</l>
<l>Herplooit haar doek<note n="6" place="end">Dit is toch ook nog Hollandsch, dunkt my.</note>, en meesmuilt met een zucht;</l>
<l>En zegt op 't laatst: ‘Waar zijn mijn twintig kroonen?’</l>
<pb n="342"/>
<l>De Ridder, gantsch verbijsterd op die stond,</l>
<l>In 't hart beklemd, en gloeiende om zijn konen,</l>
<l>Ziet om, en zoekt en paard en geld in 't rond,</l>
<l>En vindt het niet. Hy spart zijn oogen open,</l>
<l>Ziet in 't verschiet nog even met een zwenk</l>
<l>Zijn Appelgraauw uit al zijn best aan 't loopen,</l>
<l>En 't monnikskleed, en tiert als <hi rend="spat">Van der Trenk</hi><note n="7" place="end">Pruisisch gevangene, wiens dolle schriften toen in ieders handen waren.</note>.</l>
<l>Hy is 't vast kwijt! Hy wil zich-zelv' verschoonen;</l>
<l>Maar neen, och neen, verschooning baat hier niet;</l>
<l>De meid eischt splint, of dreigt hem straks te toonen,</l>
<l>Dat in het land nog deugdzaam recht geschiedt.</l>
<l>Wat zal hy doen? Hy poogt haar neêr te zetten,</l>
<l>Doch wat hy zegt, het raakt haar niet aan 't hart,</l>
<l>Zy huilt van spijt, en eer hy 't kan beletten,</l>
<l>Vliegt zy naar 't hof van Koning Dagobert.</l>
<l rend="; 1tab">Daar schreeuwt zy wraak, en bystand, en erbarming.</l>
<l>‘Een Paladijn, verplicht tot elks bescherming,</l>
<l>Heeft (zegt ze) my geplonderd, en verkracht,</l>
<l>En, boven dien, nog om mijn loon gebracht.’</l>
<l rend="; 1tab">De wijze Vorst hoort haar weemoedig klagen,</l>
<l>En andwoordt straks na luttel ondervragen:</l>
<l>‘'t Raakt maagdenkracht, zoo veel ik word gewaar.</l>
<l>Ga naar mijn vrouw, en breng uw klachten daar.</l>
<l>Dat <hi rend="spat">casus</hi> is een <hi rend="spat">casus muliébris</hi><note n="8" place="end">Zoo als de <hi rend="spat">Casus Regii</hi> geëvoceerd plegen te worden. Ad Regem scilicet. Neen, ook wel eens aan een collegie, dat weet een Hollander die in 1785 en 1786 geleefd heeft.</note>,</l>
<l>Voor ons geslacht altijd <hi rend="spat">implicitus tenébris</hi>.</l>
<l><hi rend="spat">Renvoi</hi> aan haar, indien gy recht begeert;</l>
<l>Maar <hi rend="spat">nihil hîc</hi>: by my zijt gy verkeerd’<note n="9" place="end">‘- Si quae externâ referantur nomina linguâ,
<lb/>Hoc operis, non vatis erit. Non omnia verti
<lb/>Possunt, et propriâ melius sub voce notantur.’</note>.</l>
<l rend="; 1tab">De schoone nijgt; ze heeft hier niets te maken.</l>
<l>Zy koomt te rug met twee beschaamde kaken,</l>
<l>Bedenkt zich wat, en vliegt met dollen kop</l>
<l>Zoo regelrecht den tweeden Hoftrap op,</l>
<l>Naar Bertha<note n="10" place="end">Bertha hield inderdaad een Hof van Vrouwen op de wijze van 't Hof der Pairs. Maar 't was Bertha, Gemalin van Pepijn, bygenaamd <hi rend="spat">le Bref</hi>. De Gemalin van Dagobert was Gontrade genaamd; en hy verstietze om onvruchtbaarheid. De naam zijner tweede vrouw was Nantilde.</note> toe, die met de vroome vrouwen</l>
<l>Van heuren Raad juist vierschaar zat te houwen.</l>
<l>Zy, schoon meêgaande omtrent elk ander feit,</l>
<l>Was vreeslijk streng op 't punt der eerbaarheid.</l>
<l>De Ridder kwam, blootshoofds, en zonder sporen,</l>
<l>Ontgord, beschaamd, en met een bleek gelaat,</l>
<l>Zijn aanklacht voor dat hoog Gerechtshof hooren,</l>
<l>En, vrank van hart, bekende hy de daad.</l>
<pb n="343"/>
<l>‘Hy was op weg verwonnen van den duivel,</l>
<l>En had het feit, het gruwzaam feit, gepleegd,</l>
<l>De meid ontzet van maagdom, geld, en zuivel,</l>
<l>En wist ook wel hoe zwaar dit misdrijf weegt.</l>
<l>Hy had en wet en Ridderplicht geschonden,</l>
<l>Zijn lijf verbeurd ter <hi rend="spat">exemplaire</hi> straf;</l>
<l>En wist geen reên die hem verschoonen konden.’</l>
<l>Dus wachtte hy zijn vonnis knielend af.</l>
<l rend="; 1tab">Sox was zoo wel gemaakt in d'eersten bloei der dagen,</l>
<l>Zoo frisch van bloed, zoo forsch van lijf en leên,</l>
<l>Dat Bertha-zelv, en heel heur Raad met één</l>
<l>Hem niet dan met een oog vol gunst en weemoed zagen;</l>
<l>En dat geen vrouw hem oordeel spreken kon,</l>
<l>Dan wie het tranenvocht langs oog en boezem ron.</l>
<l>De klageres viel in een hoek aan 't schreien,</l>
<l>Niet om haar leed, maar om zijn lijfsverlies,</l>
<l>En als men hem ter dood dacht heen te leien,</l>
<l>Riep zelfs een Ier: ‘G - m! 't <hi rend="spat">is pity that he dies</hi>!’</l>
<l rend="; 1tab">De Koningin liet haar gestrengheid varen,</l>
<l>En daar heur hart zich gants voor hem bewoog,</l>
<l>Bracht zy den Raad kortbondig onder 't oog:</l>
<l>Men kon hem nog wellicht in 't leven sparen,</l>
<l>Indien hy slechts verstands genoeg bezat.</l>
<l>‘Want (sprak ze) elk weet, dat onze aaloude Wetten,</l>
<l>(Waarvan tot nog geen mensch het voorrecht had)</l>
<l>Bevrijding van bepaalde doodstraf zetten,</l>
<l>Voor d' eersten die zijn' rechters kenbaar maakt,</l>
<l><hi rend="sc">Waar naar een vrouw voor alle dingen haakt</hi>.</l>
<l>Met dit verstand, dat hy de zaak verklare,</l>
<l>Zoo ze is, en geen van ons beschame noch bezware.’</l>
<l rend="; 1tab">Dit middel is nog naauwlijks voorgesteld,</l>
<l>Of 't wint elks stem, en wordt aan Sox gemeld.</l>
<l>Vrouw Bertha, die hem tijds genoeg wil schenken,</l>
<l>Geeft hem terstond een week tot zijn bedenken.</l>
<l>Hy neemt dit aan; legt <hi rend="spat">cautie juratoir</hi></l>
<l>Voor Bertha af, dat hy na zeven dagen,</l>
<l>Zich wederom zal stellen in 't verhoor;</l>
<l>Bedankt den Raad, vertrekt geheel verslagen,</l>
<l>En denkt wel duizendmaal, hoe red ik my hier door?</l>
<pb n="344"/>
<l rend="; 1tab">‘Hoe (roept hy al) hoe laat het zich ontdekken,</l>
<l>Wat ieder vrouw altijd en boven al begeert?</l>
<l>En zonder haar of schaamte of spijt te wekken?</l>
<l>Dat mocht de droes! my is het te geleerd.</l>
<l>De Koningin met al haar Raadsheeressen</l>
<l>Had zekerlijk my beter dienst gedaan,</l>
<l>Met kort en goed mijn kop maar af te ketsen,</l>
<l>Dan op dien koop my <hi rend="spat">quasi ceu</hi> te ontslaan.’</l>
<l rend="; 1tab">Zoo mompelt hy, en pruttelt in zich-zelven;</l>
<l>Vermoeit zich met één rustloos overleg;</l>
<l>En, om 't geheim (zoo mooglijk) op te delven,</l>
<l>Ontmoet hy vrouw noch vrijster by den weg,</l>
<l>Of houdt ze staan, en vraagt aan jong en ouden,</l>
<l>Waar of zy toch ter wareld meest van houden?</l>
<l>Maar ach! niet eene, aan wie hy zich vervoegt,</l>
<l>Wier andwoord hem in 't minste vergenoegt.</l>
<l>De eene is voor dit, en de andre voor iets anders:</l>
<l>Geen twee gelijk. Niet eene kwam ter zaak!</l>
<l>Een menigte stond hem niet eens te spraak.</l>
<l>Sox wenschte zich voor duizend Salamanders.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Nu had de zon, met schittrend goud gehuld</l>
<l>Reeds zevenmaal de morgenkim verguld,</l>
<l>Als hy van verr' uit een der groene dalen,</l>
<l>Belommerd van abeel en beukenblaân,</l>
<l>Iets onverwachts zich in het oog zag stralen,</l>
<l>Waar op hy straks gereed stond af te gaan.</l>
<l>Het was een kring van dansende Najaden,</l>
<l>Elk schoon om 't zeerst, en vol aanloklijkheên.</l>
<l>Heur losse zwier en luchtige gewaden</l>
<l>Verrieden hem al wat verborgen scheen.</l>
<l>Het koeltjen, dat heur blanke schouders streelde,</l>
<l>En langs heur borst met vlecht en lokken speelde,</l>
<l>Gaf nieuwe glans en leven aan dat schoon;</l>
<l>Heur voetstap scheen langs 't grazig veld te zweven,</l>
<l>Maar zonder grond en in de lucht geheven;</l>
<l>En ieder pas bracht meer volmaakts ten toon.</l>
<l>Sox nadert haar; hy hoopt op die godinnen,</l>
<l>De ontknoping van zijn raadsel te verwinnen,</l>
<pb n="345"/>
<l>En vleit zich reeds; maar in een oogenblik</l>
<l>Is alles weg! en hy - verstijfd van schrik.</l>
<l rend="; 1tab">De dag liep om. De nacht begon te dalen.</l>
<l>Hy zag niets meer dan slechts een stokoud wijf,</l>
<l>Zoo zwart als roet, zoo dor als eierschalen,</l>
<l>Verdroogd, gekromd, en als een hout zoo stijf,</l>
<l>Van ouderdom bijna tot één gekrompen,</l>
<l>En 't bovenlijf gebogen op een kruk,</l>
<l>Kroop ze erger dan een slak, op doorgesleten klompen,</l>
<l>En scheen een rechte boô van dreigend ongeluk.</l>
<l>Haar tandelooze mond was tot het oor gespleten;</l>
<l>Haar kromme, spitse neus stiet aan haar spitse kin;</l>
<l>Een grijswit hair drie vier scheen op heur hoofd vergeten;</l>
<l>En 't rood en tranend oog hield klompen gomstof in.</l>
<l>Een saaien lap, die eens een vuurmandskleed moest heeten,</l>
<l>Bedekte half en half heur' schrompeligen huid,</l>
<l>En door dat muf verdek, wel half van één gereten,</l>
<l>Stak de arm, nog enkel pees, met scherpe knokkels uit.</l>
<l>Dit beeld, volmaakt een beeld om van te grijzen,</l>
<l>Deed Ridder Sox het hair te berge rijzen.</l>
<l>Zy klampt hem straks, op gants gemeenen toon,</l>
<l>Aan boord, en zegt: ‘Wat scheelt er aan, mijn zoon?</l>
<l>Ik kan 't wel zien, gy steekt in groote kwelling.</l>
<l>Waar hapert het? licht weet ik wel herstelling.</l>
<l>Geen mensch op aard, of ieder heeft zijn kruis:</l>
<l>Dat is ons lot, en koomt een' ieder t'huis.</l>
<l>Maar troost verlicht, en 'k kan u mooglijk raden.</l>
<l>'k Heb niet voor niet zoo'n tachtig jaar beleefd.</l>
<l>'k Heb wat gezien, mijn kind, en meer dan look gebraden,</l>
<l>En 'k heb er wel gekend, die goeden raad versmaadden,</l>
<l>Maar niemand die daarby zich wel bevonden heeft.’</l>
<l rend="; 1tab">De Ridder zegt: ‘Helaas, mijn Bestemoeder!</l>
<l>Ik ben ten einde raad en zoek er vruchtloos naar.</l>
<l>'k Vraag al wat leeft om raad, en vind my nog niet vroeder,</l>
<l>En morgen staat 't schavot onfeilbaar voor my klaar,</l>
<l>Zoo ik aan Berthaas Hof niet kenbaar weet te maken,</l>
<l>Waar vrouwen boven al naar haken.’</l>
<l rend="; 1tab">‘Is 't anders niet (sprak de oude totebel),</l>
<l>Zoo heb geen zorg: dan staan uw zaken wel.</l>
<pb n="346"/>
<l>Wijl 's Hemels hand u tot my heeft gezonden,</l>
<l>Zoo stel voor vast, dat dit uw redding is;</l>
<l>Verlicht uw hart vrij honderdduizend ponden.</l>
<l>Zet al uw angst, met al uw droefenis,</l>
<l>Maar by u neêr, en trek gerust ten Hove;</l>
<l>'k Wil meê op reis, wy zullen samen gaan,</l>
<l>En 'k doe u onder weg dat groot geheim verstaan.</l>
<l>Zie daar mijn hand, en 't geen ik u belove!</l>
<l>Maar zweer gy my, als ik uw leven red,</l>
<l>Dat gy my niet zult handlen als een slet,</l>
<l>Maar deze dienst rechtmatig zult vergelden,</l>
<l>En schenken my, die weldaad ten gevall',</l>
<l>Het geen ik dan van u begeeren zal,</l>
<l>En op zijn tijd behoorlijk melden.</l>
<l>Ondankbaarheid, dat's een onheblijk ding.</l>
<l>Kniel hier in 't zand, doe op uw Ridderkling</l>
<l>Den eed vooraf, en druk op deze handen</l>
<l>Een kuischen kus, tot vaster onderpanden.’</l>
<l rend="; 1tab">De goede Sox zweert aanstonds zoo 't behoort,</l>
<l>En pijnigt zich dat hy zijn lach weêrhoude.</l>
<l>‘Lach niet, de zaak is ernstig,’ sprak onze oude,</l>
<l>En dadelijk gaan zy te samen voort.</l>
<l rend="; 1tab">Haast kwamen ze, in gezelschap van elkander,</l>
<l>Aan 't Raadspaleis, daar Berthaas Hofgezin,</l>
<l>Nieuwsgierig, zoo 't betaamt (daar steekt geen misdrijf in),</l>
<l>Waar Roededrager, Bode, en Ruiterwacht, en Pander,</l>
<l>Deurwaarder, Exploicteur, Sergeant, en Boûtefeu,</l>
<l>Conchierge, Drost, Fiskaal, le Grand-baillif du Lieu,</l>
<l>En allerhande soort van Klerken, daar gevonden,</l>
<l>Van brandend ongeduld, op heete kolen stonden,</l>
<l>Verlangend, hoe de man het voorstel zou verstaan,</l>
<l>En of hy vrij naar huis zou gaan?</l>
<l>Dit laatste dacht geen mensch. Wie zou dat ook verwachten,</l>
<l>En 't vrouwelijk geheim niet onuitvorschbaar achten?</l>
<l rend="; 1tab">Zy kwamen dan. De Raad vergaârt terstond.</l>
<l>De Koningin zit neder, en in 't rond</l>
<l>De Dames volgens rang. Men roept den Ridder binnen,</l>
<l>En elk schiet toe met ongeruste zinnen.</l>
<l>Hy buigt zich straks, treedt voor, en vangt dus aan:</l>
<pb n="347"/>
<l>‘Mevrouwen, 'k stel my weêr aan uw bevelen:</l>
<l>'k Weet uw geheim, in spijt van die 't verheelen,</l>
<l>En zal u thands mijn andwoord doen verstaan.’</l>
<l rend="; 1tab">Hier boog hy weêr, en na een kort verpoozen,</l>
<l>Hervatte hy, met zacht innemend blozen:</l>
<l>‘Hetgeen u 't meest alom en t'allen tijd</l>
<l>Ter harte gaat, zoo velen als gy zijt,</l>
<l>Is altijd niet, veel minnaars te behagen,</l>
<l>Noch ook den prijs van schoonheid weg te dragen;</l>
<l>Maar, jong of oud, verhit of koel van bloed, -</l>
<l>Maar, zacht van aart, of hoog en fier van moed,</l>
<l>Het zij dan maagd, of vrouw, of weeûw, of vrijster,</l>
<l>'t Zij bruin of blond, aanvallig of mismaakt,</l>
<l>Het is één trek, die in u-allen blaakt;</l>
<l>En dat 's alleen, ben ik het spoor niet bijster,</l>
<l><hi rend="sc">Meestres te zijn, zoo in als buitens huis</hi>.</l>
<l>Dit 's mijn begrip! En mocht ik my vergissen,</l>
<l>Men spreke slechts en toon' my mijn abuis!</l>
<l>Zie daar mijn hoofd! ik zal het willig missen.’</l>
<l rend="; 1tab">Zoo als hy zweeg, verstond de gantsche kring,</l>
<l>Dat hy het wit volkomen had beschoten;</l>
<l>Men spreekt hem vrij, en geen Vergadering</l>
<l>Die zoo vernoegd als deze scheen besloten.</l>
<l>Sox kust de hand der goede Koningin,</l>
<l>Doch op dat punt kroop ons verschrompeld Grootjen,</l>
<l>Zoo vuil zy was, de volle Raadzaal in,</l>
<l>En schreeuwde om recht, en drong door al dat zoodtjen</l>
<l>Tot aan den voet des throons, waar ze aâmloos neêrgeknield,</l>
<l>Der Koningin dees redevoering hield.</l>
<l rend="; 1tab">‘ô Koningin, ô schoonheid, van wier lippen</l>
<l>Nooit uitspraak werd gehoord dan strenge billijkheid;</l>
<l>Wier geest onvatbaar is voor valsche wanbegrippen,</l>
<l>En in 't verwikkeldst pleit de waarheid onderscheidt!</l>
<l>Gy, wier gevoelig hart steeds open staat voor 't klagen</l>
<l>Van de ongelukkigen, die recht en bystand vragen!</l>
<l>Dees Paladijn is aan mijn kundigheên</l>
<l>'t Geheim verplicht dat hem behoudt in 't leven.</l>
<l>Ik leerde 't hem; hy leeft door my-alleen,</l>
<l>En heeft my ook en woord en eed gegeven,</l>
<pb n="348"/>
<l>Dat ik van hem dat geen verkrijgen zou</l>
<l>Dat ik begeer. Ik heb zijn riddertrouw.</l>
<l>Ik wacht dan nu geen uitvlucht of verschooning,</l>
<l>Maar vraag mijn recht! Men geef my mijn beloning.’</l>
<l rend="; 1tab">‘'t Is alles waar (zegt Sox), ik stem 't volkomen toe;</l>
<l>Men heeft my nooit tot nog een weldaad zien vergeten;</l>
<l>Maar welk een mooglijkheid dat ik dien eisch voldoe?</l>
<l>'k Ben alles, alles kwijt, wat 'k immer heb bezeten.</l>
<l>'k Had twintig kroonen gelds, een mantelzak, en paard.</l>
<l>Dat was mijn gantsche schat op aard.</l>
<l>Een munnik, dien de droes daar juist op 't mat deed komen</l>
<l>Als ik de boerenmeid in de armen had genomen,</l>
<l>Ging met dat alles door; de hemel weet, waar heen!</l>
<l>'k Heb nu geen enkle duit, en, hoe oprecht ik 't meen,</l>
<l>Hoe dankbaar ik haar blijf zoo lang ik aâm zal halen,</l>
<l>Ik kan volstrekt haar diensten niet betalen.’</l>
<l rend="; 1tab">De Koningin nam hier het woord, en sprak:</l>
<l>‘Is 't om uw goud, uw paard, en mantelzak?</l>
<l>Die zult ge straks volkomen weêr ontfangen,</l>
<l>En 'k zal den dief voor 't klooster op doen hangen<note n="11" place="end">De <hi rend="spat">Judicature</hi> over de dieven, of over de monniken was haar dan ook <hi rend="spat">gedelegeerd</hi>? Het zal bij <hi rend="spat">praeventie</hi> zijn. Maar de verhaler neemt het zoo naauw niet. Men herdenke zijn Geografie enz. van zoo even! Ondertusschen 't oude wijf brengt haar zaak ook voor de Koningin, en de Ridder proponeert geen <hi rend="spat">Exceptie declinatoir</hi>. Doch dit was zekerlijk ook een <hi rend="spat">casus muliebris</hi>, of <hi rend="spat">ex continentiâ causae</hi>.</note>,</l>
<l>Maar, weder in uw eigendom hersteld,</l>
<l>Zoo geef de meid uw twintig kroonen geld,</l>
<l>Het koomt haar toe voor hoon, geweld, en schade:</l>
<l>En sta uw paard dan af aan deze Best.</l>
<l>Wat u betreft, vertrek gy met de rest,</l>
<l>En dank dan nog het Hof voor zijn genade.’</l>
<l rend="; 1tab">‘Ik dank daarvoor (hernam het oude vel).</l>
<l>Die deelparty is op zich-zelve wel;</l>
<l>Maar 't is geen paard dat ik van hem verlange.</l>
<l>'k Wil niets van hem, dan hem, hemzelf-alleen.</l>
<l>Ik ben verliefd op zijn hoedanigheên,</l>
<l>Gun, dat ik hem tot mijn gemaal ontfange,</l>
<l>En dat ons de Echt nog deze nacht vereen.’</l>
<l rend="; 1tab">Op deze taal, die niemand ooit kon wachten,</l>
<l>Stond Sox op eens verbijsterd van gedachten.</l>
<l>Keek nuchtren op, en wist niet, hoe hy 't had,</l>
<l>En of hy nog zijn zinnen wel bezat?</l>
<l>Voorts vest hy 't oog op 't akelig spectakel,</l>
<l>Dat voor hem stond, en heur uitheemsch<note n="12" place="end">De verteller meent ongetwijfeld <hi rend="sc">slecht</hi> <hi rend="spat">getakel</hi>, of <hi rend="sc">slechte</hi> <hi rend="spat">toerusting</hi>. Onze Inlanders zijn even zoo vriendelijk als de oude Grieken, die 't vreemde <hi rend="spat">barbaarsch</hi> noemden. <hi rend="spat">Et nos poma natamus</hi>.</note> getakel,</l>
<pb n="349"/>
<l>Springt van den schrik drie schreden achter uit,</l>
<l>En geeft een schreeuw die door de Hofzaal stuit,</l>
<l>En zegent zich en kruist zich zevenmalen.</l>
<l>‘Och! (roept hy uit) wat heb ik dan gedaan,</l>
<l>Met wat voor vloek mijn schuldig hoofd belaân,</l>
<l>Dat ik dees smaad my op den hals moest halen!</l>
<l>Uw Majesteit, is dit haar vast besluit,</l>
<l>Trouw' me eerder aan des Duivels grootmoêr uit,</l>
<l>Dan aan zoo'n hex! Veel liever nooit geboren!</l>
<l>Het wijf is zot, heeft heur verstand verloren.’</l>
<l rend="; 1tab">De Best hernam met veel aandoenlijkheid:</l>
<l>‘Ik word versmaad, dat ziet uw Majesteit.</l>
<l>Ondankbare! ach! - Helaas, zoo zijn de mannen!</l>
<l>Maar 'k zal hem licht dien afkeer doen verbannen:</l>
<l>Hy zal welhaast uit andere oogen zien,</l>
<l>En doen my 't recht, dat ik zoo wel verdien.</l>
<l>Ik bid hem aan, en zal hem nooit verlaten;</l>
<l>'k Heb hem te lief, om my te kunnen haten:</l>
<l>Het hart is 't al. En, schoon my dan misschien</l>
<l>Dat jeugdig waas van 't schoon begint te ontvliên,</l>
<l>'k Zal des te meer in trouw en teêrheid winnen.</l>
<l>Als 't oordeel rijpt, dan leert men recht beminnen;</l>
<l>En Salomo heeft wel te recht gezeid:</l>
<l>Verstand is meer dan oogbevalligheid.</l>
<l>'k Ben arm, 't is waar: maar kan dat iets beteekenen?</l>
<l>Is de armoê ons tot schande toe te rekenen?</l>
<l>'t Genoegen is aan geenen schat verpand,</l>
<l>En slaapt juist op geen Vorstenledikant.</l>
<l>Gy-zelv, Mevrouw, in dees vergulde woning,</l>
<l>Wanneer ge op 't dons u neêrlegt naast den Koning,</l>
<l>Heeft dan de rust, heeft dan de Huwlijkskoets</l>
<l>Voor u meer heils? voor andren minder zoets?</l>
<l>Gy weet, Mevrouw, indien hier Schrijvers gelden,</l>
<l>Wat de oude blaân ons van Filémon melden!</l>
<l>Die, arm en oud, met zijn getrouwe hulp,</l>
<l>Een koningsgoed verachtte voor zijn stulp,</l>
<l>En honderd jaar zijn grijze Baucis streelde.</l>
<l>Der ouden kwaal, het geemlijk zelfverdriet,</l>
<l>Zet zijnen voet in onze stroohut niet,</l>
<pb n="350"/>
<l>En de ondeugd huist alleen maar bij de weelde.</l>
<l>Wy leven stil; wy zijn in onzen stand</l>
<l>De ware steun, en de eer van 't vaderland;</l>
<l>Wy schaffen u kloekvuistige Soldaten;</l>
<l>En zijn meer waard voor uw ontvolkte staten,</l>
<l>Dan al die stoet van Jonkers, prat op rang,</l>
<l>Voor de overwinst van eigen kinders bang.</l>
<l>En mogelijk dat eens de tijd zal dagen,</l>
<l>Dat we u en hen uit heel het Land verjagen,</l>
<l>En elk die slechts een broek betalen kan,</l>
<l>En muskadijn moet wezen, of Tyran.</l>
<l>Dat schijnt nu vreemd; maar slaat men eens aan 't hollen;</l>
<l>Wie weet hoe raar een dubbeltjen kan rollen?</l>
<l>Althands, met my zal hy gelukkig zijn.</l>
<l>En schoon ik ook wat op mijn dagen schijn',</l>
<l>Indien het lot mijn' eerbren mingenuchten</l>
<l>Het heil ontzegt van spruiten uit mijn schoot,</l>
<l>De bloesem is zoo geurig als de vruchten,</l>
<l>En 'k zal voor 't minst dien plukken tot mijn dood.</l>
<l>Doch hoe 't ook zij, <hi rend="spat">Custodiantur pacta</hi><note n="13" place="end">v. <hi rend="spat">Concil</hi>. <hi rend="spat">Carthag</hi>. <hi rend="spat">Afr</hi>. I. <hi rend="spat">cap</hi>. 12 c. IX. <hi rend="spat">de pactis</hi>.</note>,</l>
<l>Zegt ons 't <hi rend="spat">Decreet</hi> in de Afrikaner <hi rend="spat">Acta</hi>,</l>
<l>En 't gansch beding werd van mijn kant volbracht:</l>
<l>Ook is zijn eed van onverbreekbre kracht,</l>
<l>En met geen schijn van reden in te halen.</l>
<l>Men zie daar van der Pausen Decretalen<note n="14" place="end">c. 3 et 8 X. <hi rend="spat">de jurejurando</hi>.</note>,</l>
<l><hi rend="spat">Hoc titulo</hi>, capittel <hi rend="spat">drie</hi> en <hi rend="spat">acht</hi>.’</l>
<l rend="; 1tab">Het wijfjen, dus zoetvloeiende aan het kouten,</l>
<l>Nam in den Raad de harten voor zich in.</l>
<l>Men schonk vriend Sox aan heur verdorde bouten,</l>
<l>En, of hy gruwt van zulk een gemalin,</l>
<l>De band zijns eeds verstrekt in plaats van min.</l>
<l>Toen kon hy zich niet van den plicht bevrijden,</l>
<l>Om ze in zijn arm op 't paard naar huis te rijden,</l>
<l>Haar huis of hol, waar nog de zelfde nacht</l>
<l>Het zakelijkst van 't huwlijk moest volbracht.</l>
<l rend="; 1tab">De Ridder moet. Hy neemt haar dan in de armen,</l>
<l>En stijgt er meê op zijn herkregen ros.</l>
<l>De schaamte en spijt verwekt hem blos op blos;</l>
<l>Zijn houding is een voorwerp van erbarmen.</l>
<pb n="351"/>
<l>Wel honderdmaal voelt hy een boozen trek,</l>
<l>Die heimelijk zijn boezem koomt bekruipen,</l>
<l>Om haar van 't paard te smijten in den drek,</l>
<l>Of ze onvoorziens in 't water te verzuipen.</l>
<l>Hy liet het toch: de wet der Ridderschap</l>
<l>Stond in dien tijd op veel te hoogen trap</l>
<l>Van heiligheid, en had het niet geleden.</l>
<l>Zijne Ega, dus wat met hem voortgereden,</l>
<l>Vangt een gesprek, vrij onderhoudend, aan,</l>
<l>En haalt daar in de lang verstorven helden</l>
<l>Van zijn geslacht, beroemd in de oorlogsvelden</l>
<l>Of 't kabinet, en hun voornaamste daân,</l>
<l>Met oordeel op: vertelt hem de historie</l>
<l>Van 't groote kruis van Keizer Constantijn,</l>
<l>Van Helena, roemruchtiger memorie,</l>
<l>Van Elius, van Bertha en Pepijn<note n="15" place="end">ô Verteller! In de Chronologie maakt ge 't weinig beter dan in de rest. Koning Pepijn is meer dan een Eeuw jonger, en Clovis doop 132 jaar voor Dagoberts regeering voorgevallen.</note>,</l>
<l>Van Ursen<note n="16" place="end">Wien onze oude Hollanders <hi rend="spat">Oerson</hi>, of <hi rend="spat">Ourson</hi> noemden, de Italiaan zegt <hi rend="spat">Orsino</hi>, de Duitscher <hi rend="spat">Ursijn</hi>, maar spreekt de U op zijn Duitsch uit. De Engelschman heeft ons die verbasterde uitspraak van den naam van een Nederlandsch geslacht overgedaan.</note> en zijn broeder Valentijn,</l>
<l>En wat er meer vermaarde gesten<note n="17" place="end"><hi rend="spat">Historien</hi>, by de oude Nederlanders.</note> zijn;</l>
<l>Te veel, te groot, om alles te beschrijven:</l>
<l>Inzonderheid van Clovis krijgsbedrijven,</l>
<l>En hoe die Prins, door gramschap aangespoord,</l>
<l>Drie vorsten van zijn vrienden had vermoord;</l>
<l>Hoe dit vergrijp zijn teêr geweten prangde;</l>
<l>En hoe hy daar vergeving van erlangde.</l>
<l>Zy had de Duif van sint Remy gezien,</l>
<l>En de oliekruik met olie bovendien,</l>
<l>Met Arons kruik uit ééne olijf gedropen<note n="18" place="end">Zie Villalpandus op Ezechiel, en 't algemeen gevoelen der R. Kerke.</note>,</l>
<l>Waar meê die vorst gezalfd wierd by zijn doopen,</l>
<l>En die de Duif hem uit den Hemel bracht,</l>
<l>Om dienst te doen voor heel zijn nageslacht.</l>
<l>Zy wist dit al lieftalig voort te brengen,</l>
<l>En, op zijn pas, met trekken van verstand,</l>
<l>Gevoel, en smaak, en kwijkens te doormengen,</l>
<l>Die, zonder iets te schaden aan 't verband,</l>
<l>Den hoorder in zijn aandacht bezig hielden,</l>
<l>En 't onderhoud met zeker vuur bezielden,</l>
<l>'t Geen Sox, die een gevoelig harte droeg,</l>
<l>Met open mond deed luistren naar heur preken:</l>
<l>Geheel verrukt, als hy haar hoorde spreken,</l>
<pb n="352"/>
<l>En walgensvol, als hy er 't oog op sloeg.</l>
<l rend="; 1tab">Het vreemde paar kwam eindlijk aan heur woning.</l>
<l>Dit was op nieuw geen streelende vertooning.</l>
<l>Een bank of twee, een slaapbak voor de nacht,</l>
<l>Wat aardewerk - was daar de gantsche pracht.</l>
<l>Het dak was stroo; gescheurd en vuil de wanden.</l>
<l>Zy bindt terstond een schortjen voor heur schoot,</l>
<l>Stroopt de armen op, en met heur zwarte handen,</l>
<l>Bereidt zy 't maal voor haren Echtgenoot.</l>
<l>Twee brokken plank op ongelijke voeten,</l>
<l>Zie daar den disch, waar van zy spijzen moeten.</l>
<l>Een tegelscherf, die onder 't voetstuk past<note n="19" place="end">Dat hebt ge uit Ovidius, verteller! Hadt ge er meer van, uw verhaal ware iets beter geweest.</note>,</l>
<l>Verhelpt de kwaal, en zet de tafel vast.</l>
<l>Zy zitten neêr. Het geen men op moest dragen,</l>
<l>Was juist niet veel: zy brengt het vaardig op.</l>
<l>De Bruîgom zucht, en zwijgt en krabt den kop,</l>
<l>En houdt het oog bestendig neêrgeslagen.</l>
<l>Zy middlerwijl vervrolijkt dezen disch</l>
<l>Met zoute scherts, die altijd moet behagen,</l>
<l>Vol geestigheên en ongemeene slagen,</l>
<l>En dat vernuft, dat zoo innemend is,</l>
<l>En voor die 't mist zich vruchtloos na laat jagen.</l>
<l>Dit smaakt hem toch. Hy grimlacht nu en dan,</l>
<l>En denkt somwijl er nog al beter van;</l>
<l>Ja zelfs, misschien als hy haar meer leert kennen,</l>
<l>Aan 't lelijk vel nog al te zullen wennen.</l>
<l rend="; 1tab">'t Wordt eindlijk laat: de maaltijd is gedaan;</l>
<l>Zy noodt hem nu, met haar naar bed te gaan.</l>
<l>Nu wordt het ernst! de wanhoop en verwoedheid</l>
<l>Vervult hem in dit uiterst tijdgewricht:</l>
<l>Hy wenscht de dood, vervloekt des levens zoetheid;</l>
<l>Maar denkt met één aan eed en Ridderplicht.</l>
<l>Hy legt zich neêr, al vindt hy 't nog zoo vreeslijk:</l>
<l>Zy heeft zijn woord; het kwaad is ongeneeslijk.</l>
<l rend="; 1tab">Het was geen stuk van een vermuften deken,</l>
<l>Waar overal het bedstroo door kwam steken,</l>
<l>Vol gaten, vuil, doorgeten van de mot,</l>
<l>En mooglijk meer dan voor de helft verrot:</l>
<l>Het was geen lap van een doormorsig laken<note n="20" place="end">Men versta hier juist geen linnen laken door. Zulk eene pracht zou in dien tijd te groot geweest zijn, ten minste ten tijde van Charles VII. was het linnen nog zoo zeldzaam, dat de Koningin er slechts twee hemden van had. Anders was er pracht genoeg in dien tijd: men weet dat Dagobert de Kerk der Abtdy van sint Denys stichtende, die met een zilveren dak beleide, 't geen zijn zoon Clovis II. naderhaud wegnam, en tot gemunt geld sloeg, waar hy aalmoessen van uitdeelde. - Maar 't satijn dan, wat later? Koomt dat met de Chronologie van de Historie overeen? - Wel waarom niet; in 't paleis van een Toovergodin naamlijk?</note>,</l>
<pb n="353"/>
<l>Met alle kleur van flenters opgezet,</l>
<l>Dat dienen moest tot deksel van het bed,</l>
<l>En waar in meer dan duizend vlooien staken,</l>
<l>'t Geen onzen Held zoo vreeslijk tegenstond:</l>
<l>Neen, 't was de plicht van 't heilig Echtverbond,</l>
<l>Waar 't bloot besef zijn boezem van deed rillen.</l>
<l>‘Zou (dacht hy al) de wet 't onmooglijk willen?</l>
<l>De Hemel geeft met onweêrstaanbre kracht,</l>
<l>Zoo Rome leert, den wil, en ook de macht.</l>
<l>Maar 'k voel my hier en wil en macht ontbreken.</l>
<l>Mijn vrouw is wel innemend in heur spreken;</l>
<l>Ik vind heur geest, heur hart voortrefflijk goed;</l>
<l>Zy heeft verstand, een juist en bondig oordeel;</l>
<l>Maar, hart, verstand, wat geeft dat toch voor voordeel,</l>
<l>Wanneer m' in 't bed zijn krachten toonen moet?</l>
<l>Als jeugd en lust ons bloed niet op doen bruizen,</l>
<l>Wat zegt het dan, zijn plichten uit te pluizen?’</l>
<l>Dus peinst hy voort, en smijt zich als een steen</l>
<l>Aan 't eind der krib, ter zij' van zijn Heleen,</l>
<l>En veinst terstond, dat de oogen hem beschieten;</l>
<l>Doch wat hy veinst, hy kan geen rust genieten.</l>
<l rend="; 1tab">Het bestjen toen, spreekt hem op 't tederst aan,</l>
<l>En strookt hem vast, en toont zich aangedaan.</l>
<l>‘Mijn Sox, mijn Sox! hoe! gaat gy liggen slapen?</l>
<l>Mijn bruidegom, voor my-alleen geschapen!</l>
<l>Mijn heul, mijn troost! herken uwe Egaas stem!</l>
<l>Koom aan mijn borst, waar ik u vast aan klemm'!</l>
<l>Voltooi, voltooi, mijn dierbre Harteroover,</l>
<l>Uw zegepraal! Ik geef my aan u over.</l>
<l>Doe, doe 't u ook aan mijn ontstoken vlam,</l>
<l>Die heel mijn ziel voor u gevangen nam!</l>
<l>De schuchtre stem der schaamte wordt verdrongen</l>
<l>Door een gevoel, aan allen band ontsprongen:</l>
<l>Mijn zinnen zijn my meester! Ach, ik sterf!</l>
<l>Dat ik van u slechts eenen kus verwerv'!</l>
<l>Ja, 'k sterf! - Helaas! waar toe liet ik my brengen?</l>
<l>Ik voel mijn bloed mijn ingewand verzengen!</l>
<l>Ik smelt, helaas! ik zwijm! ik brand! ik blaak!</l>
<l>'k Word weggerukt in nooitgevoeld vermaak!</l>
<pb n="354"/>
<l>Ik kan niet meer! - Gy laat my dan versmachten!</l>
<l>Ach moest ik dit van Ridder Sox verwachten!</l>
<l>Is dit uw hart? Kunt gy 't verwijt weêrstaan,</l>
<l>Dat ge uwe gaâ in 't bruidsbed liet vergaan?’</l>
<l rend="; 1tab">Sox had een aart, toegeeflijk voor de vrouwen,</l>
<l>Meêwarig, braaf, gemoedlijk, en oprecht:</l>
<l>Hy had reeds half zijn hart aan haar gehecht:</l>
<l>Hy wierd geroerd; dit kon hy niet weêrhouwen.</l>
<l>‘Ach, wist gy slechts (dus zegt hy haar), Mevrouw,</l>
<l>Hoe graag ik u voldoening schenken wou.</l>
<l>Maar wat, helaas! wat kan ik hier verrichten?</l>
<l>De wil moet wel voor 't onvermogen zwichten.’ -</l>
<l>‘Wat (zei de Best), wat is er dat een man</l>
<l>Van uw gestel, en jeugd, en moed, en krachten,</l>
<l>Niet, zoo hy wil, te boven komen kan,</l>
<l>Als de eer hem spoort tot roemrijk plichtbetrachten?</l>
<l>Bedenk, hoe hoog by Berthaas talrijk hof</l>
<l>Dit meesterstuk zal dijen tot uw lof!</l>
<l>Gy vindt my licht niet veel aantreklijkheden,</l>
<l>Wat rimplig, ja, wat walglijk aan mijn leden,</l>
<l>Maar dat zegt niets: een Held vervult zijn plicht,</l>
<l>Hou slechts uw neus, en beî uw oogen dicht.’</l>
<l rend="; 1tab">De Ridder, dus ontstoken door de glorie,</l>
<l>Besloot in 't eind te staan naar die victorie.</l>
<l>Hy valt aan 't werk, en, door den roem geleid,</l>
<l>Vergadert hy zijn gantsche dapperheid;</l>
<l>Trotseert het lot, en vindt dat de ongewoonheid</l>
<l>Een prikkel heeft, zoo wel als jeugd en schoonheid.</l>
<l>Hy sluit het oog, en gaat den plicht voldoen.</l>
<l rend="; 1tab">‘Het is genoeg, (hernam zijne Egâ toen)</l>
<l>'k Mocht thands in u mijn vollen wensch beöogen,</l>
<l>En ge onderwerpt uw hart aan mijn vermogen.</l>
<l>Ik stelde daar mijne eer, mijn glorie in.</l>
<l>Ik had gelijk, thands kunt gy 't zelf betogen,</l>
<l><hi rend="sc">Meestres te zijn</hi>, is steeds der vrouwen zin.</l>
<l>En al het geen ik op u blijf verlangen,</l>
<l>Is, dat ge van mijn zorgen af wilt hangen.</l>
<l>Gehoorzaam nu het vonnis van mijn min:</l>
<l>Ontsluit uw oog, en zie uw gemalin!’</l>
<pb n="355"/>
<l rend="; 1tab">Sox ziet haar aan. Hy ziet, geheel doorflonkerd</l>
<l>Van honderden van luchters<note n="21" place="end">
<lg type="poem">
<l>‘Plura <hi rend="spat">renascentur quae jam cecidere</hi>, cadentque</l>
<l>Quae nunc sunt in honore <hi rend="spat">vocabula</hi>.’ -</l></lg>
<lb/>Van ons oude woord <hi rend="spat">luchter</hi> hebben de Franschen nu <hi rend="spat">lustre</hi> gemaakt. Nemen we ons goed weêrom, 't is bet recht des oorlogs.</note> in het rond,</l>
<l>In plaats der hut, waar in hy zich bevond,</l>
<l>Een Godenzaal, die alle praal verdonkert;</l>
<l>Een Ledikant, bedekt met blank satijn,</l>
<l>Van goud doorwrocht, met open bedgordijn,</l>
<l>Aan 't hemelstel met paarlen opgebonden;</l>
<l>En, in zijn arm, een schoonheid, als Apel</l>
<l>Of Fidias, van Dijk of Rafaël,</l>
<l>Nooit door penceel of bijtel treffen konden.</l>
<l>'t Was Venus-zelv, ja meer dan Venus-zelv;</l>
<l>'t Was Venus, maar verrukt van minneweelde,</l>
<l>Zoo als ze Adoon in Sabaas wouden streelde,</l>
<l>Of op heur koets, in Pafos mirthgewelf,</l>
<l>Gants machteloos van 't hijgende verlangen,</l>
<l>Met floddrend hair en rozen op de wangen,</l>
<l>En vlammend oog, waar liefde en lust uit lacht,</l>
<l>Den krijgsgod in heur brandende armen wacht.</l>
<l rend="; 1tab">‘Dit al is 't uw, (dus riep die mingodinne)</l>
<l>Dit Hof, ik-zelve, en mijn geheele Staat!</l>
<l>Gy hebt in my geen lelijkheid versmaad;</l>
<l>Gy hebt verdiend, dat u de schoonheid minne.’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Thands vraagt ge my, die dees vertelling hoort,</l>
<l>Wie toch die schoone was, wier gunst de Ridder smaakte,</l>
<l>En die in 't bloot verhaal reeds elk van u bekoort?</l>
<l>Zy-zelv', die in heur tijd voor de arme Ridders waakte,</l>
<l><hi rend="sc">Urganda</hi>-zelf, de Tooverkoningin<note n="22" place="end">Die de Franschen zachtheidshalve, om dat zy de G niet wel uit kunnen spreken, Urgelle genoemd hebben.</note>,</l>
<l>Die ge allen kent als ik: zy was die Mingodin.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1793.</l>
<l><hi rend="sc">Voltaire</hi> vrij nagevolgd, en verhollandscht.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="356"/>
<head rend="h3">De Dervis.<note n="*" place="foot">Verspreide Gedichten I, 54.</note></head>
<lg type="poem">
<l rend="; 2tab">Een Dervis at beschimmeld brood,</l>
<l rend="; 3tab">Hield in een grot verblijf,</l>
<l rend="; 2tab">En klaagde, moedernaakt en bloot,</l>
<l rend="; 3tab">En gants verkleumd van lijf.</l>
<l rend="; 2tab">Zijn vriend verborg zich by die grot,</l>
<l rend="; 3tab">En riep, zoo fel hy kon:</l>
<l rend="; 2tab">‘Wat mort ge, booswicht, tegen God?</l>
<l rend="; 3tab">Verwarm u in zijn zon!’</l>
<l rend="; 2tab">De Monnik ging, werd warm, en zweeg.</l>
<l rend="; 3tab">Maar de avond valt met vocht.</l>
<l rend="; 2tab">‘Ach, zegt hy, die een' mantel kreeg,</l>
<l rend="; 3tab">En zich bedekken mocht!’</l>
<l rend="; 2tab">Zijn vriend legt in de duisternis</l>
<l rend="; 3tab">Een' mantel voor hem neêr:</l>
<l rend="; 2tab">‘Zie daar wat u geschonken is,</l>
<l rend="; 3tab">Maar mor nu nimmer weêr!’</l>
<l rend="; 2tab">Hy slaat het dekkleed om zijn leên,</l>
<l rend="; 3tab">Maar zegt, met wrange spot:</l>
<l rend="; 2tab">‘Men ziet byna door 't laken heen:</l>
<l rend="; 3tab">Is dit een gift van God!’</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Ja, stervling, ja, zoo doet gy steeds!</l>
<l rend="; 3tab">Ik schets uw ongeduld.</l>
<l rend="; 2tab">Ge kermt van overmaat des leeds,</l>
<l rend="; 3tab">En geeft aan God de schuld:</l>
<l rend="; 2tab">Aan Hem, die in uw eigen macht</l>
<l rend="; 3tab">De lichtnis heeft gesteld,</l>
<l rend="; 2tab">Of, overtreft zy menschenkracht,</l>
<l rend="; 3tab">Getrouw ter hulpe snelt.</l>
<l rend="; 2tab">Gy, die, wen ge uw bescheiden deel</l>
<l rend="; 3tab">Uit 's Makers hand ontfangt,</l>
<l rend="; 2tab">Dan nog naar 't onbescheiden <hi rend="sc">veel</hi>,</l>
<l rend="; 3tab">En 't grondloos <hi rend="sc">meer</hi> verlangt.</l>
<l rend="; 1tab">1793.</l>
<l>Uit eene Oostersche vertelling.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="357"/>
<head rend="h3">De lepel zout.<note n="*" place="foot">Verspreide Gedichten I, 47.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Nouschirvan was ter jacht geweest,</l>
<l>En had een macht van wild gevangen,</l>
<l>Het geen hy straks ten toon deed hangen,</l>
<l>Aan d' ingang van zijn Lustforeest.</l>
<l>Hy zag zijn vangst, en kreeg behagen,</l>
<l>Om, moê en hongrig van het jagen,</l>
<l>Zijn middagmaal in 't bosch te doen</l>
<l>Met een Mingrelisch waterhoen.</l>
<l>'t Was licht, op takjens, dorre bladen,</l>
<l>Den vogel in zijn vet te braden;</l>
<l>Maar als de vorst den zegen sprak,<note n="1" place="end">De Mahomethaan gaat niet aan tafel noch ter rust' of zegt altijd vooraf: <hi rend="spat">Bism'allah</hi>, of <hi rend="spat">Bismi-'llah</hi>: In den naam van God.</note></l>
<l>Bevond men dat er zout ontbrak.</l>
<l>Toen ras naar 't naaste dorp geloopen</l>
<l>Om daar een lepelvol te koopen.</l>
<l>Men gaf het willig, zonder geld:</l>
<l>Ja zelfs, men achtte zich verheven,</l>
<l>Door zout voor 's Konings disch te geven,</l>
<l>En daar wierd vrij wat in gesteld. -</l>
<l>Intusschen, na verloop van dagen,</l>
<l>Gaf zich de Koning weêr aan 't jagen</l>
<l>En hield zijn maaltijd weêr in 't bosch,</l>
<l>Maar met een' gantschen legertros</l>
<l>Van jagers, jonkers, kamerheeren,</l>
<l>In allerhande slag van kleêren,</l>
<l>En een' afgrijselijken stoet</l>
<l>Bedienden van het slechtst gebroed.</l>
<l>Toen ging men weêr om zout te halen,</l>
<l>Doch zonder melding van betalen;</l>
<l>En 't was geen lepelblad, als eer,</l>
<pb n="358"/>
<l>Maar vijf, zes, zakken vol, of meer. -</l>
<l>Dit jachtmaal werd weldra verbonden</l>
<l>Aan vastgezette tijd en stonden,</l>
<l>En kwam tot viermaal toe in 't jaar.</l>
<l>Toen wierd dat zout een gantsch bezwaar,</l>
<l>'t Geen ieder van de dorpelingen</l>
<l>Zich met misnoegen op zag dringen,</l>
<l>En daar de naam aan wierd gehecht</l>
<l>Van 's Konings Zout- en Tafelrecht. -</l>
<l>'t Gebeurde nu, na vele jaren,</l>
<l>Dat twee, drie, vorsten achter een</l>
<l>Geen vrienden van het jagen waren,</l>
<l>Zoo dat dit jachtfestijn verdween.</l>
<l>Toen immers werd het dorp ontheven</l>
<l>Van 't zout, het geen het plach te geven?</l>
<l>Dus dacht men wel, maar dacht verkeerd:</l>
<l>Dat recht was nu gepraescribeerd.</l>
<l>Men wilde nogthands wel gehengen,</l>
<l>Het in contanten op te brengen,</l>
<l>En ieder woning werd geschat</l>
<l>Ter waarde van een vierdevat. -</l>
<l>Nu kon men, by vervolg van tijden,</l>
<l>Zich van die schatting niet bevrijden,</l>
<l>En bracht ze jaarlijks in de kist,</l>
<l>Schoon niemand meer van d' oorsprong wist.</l>
<l>Doch eindlijk komen de Tartaren</l>
<l>Den oorlog aan het Rijk verklaren,</l>
<l>En, wat er ooit vergaderd was,</l>
<l>Daar is geen penning meer by kas.</l>
<l>Nu is er dubbeld geld van nooden:</l>
<l>De pachters worden opöntboden:</l>
<l>En ieder Impost, door een wet,</l>
<l>Op negen vierden meer gezet;</l>
<l>En by nog later staatsbesluiten,</l>
<l>Wordt schellingen gemaakt van duiten.</l>
<l>Nu eischt men van den armen man</l>
<l>Vrij meerder dan hy dragen kan.</l>
<l>Nu ziet de landman van zijn sloven</l>
<l>Zich al de vrucht en winst ontrooven,</l>
<pb n="359"/>
<l rend="; 1tab">En de akkerïnkomst niet genoeg;</l>
<l rend="; 1tab">Dus houdt hy handen van de ploeg.</l>
<l rend="; 1tab">Nu zinken lust, en bloei, en zeden:</l>
<l rend="; 1tab">'t Verderf stapt aan met reuzenschreden;</l>
<l rend="; 1tab">'t Gehucht vervalt van dag tot dag;</l>
<l rend="; 1tab">'t Verliest zijn burgers, slag op slag;</l>
<l rend="; 1tab">'t Wordt eindlijk gants en al verlaten,</l>
<l rend="; 1tab">En de uilen nestlen in de straten.</l>
<l rend="; 1tab">En 't is die eerste lepel zout,</l>
<l rend="; 1tab">Die nog 't verderf des nazaats brouwt.<note n="2" place="end">Men begrijpe dat dit niet dan een Fabel van mijne uitvinding is! De uitmuntende <hi rend="sc">nouschirvan</hi> by zoodanig eene gelegenheid eenig zout voor zich latende halen, belastte uitdrukkelijk: <hi rend="spat">het wel te betalen</hi>. De Hovelingen loegen hier om, en merkten aan, dat een penning zout juist niemand verarmen zou, al bleef 't onbetaald. - ‘In tegendeel, (zei' de vorst); met zulke kleinigheden zijn alle onderdrukkingen begonnen, en zy zijn de gevaarlijkste ondernemingen tegen 't regt en de welvaart der onderdanen.’ - De waarheid van dit schoone zeggen voor te stellen, was mijn oogmerk; niet den braven Schach in zijn nagedachtenis te bezwalken.</note></l>
<l/>
<l>1793.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Aristus en Ismeene.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 29.</note></head>
<lg type="poem">
<l>De brave Arist bezat een teedre Gemalin;</l>
<l>Hun harten vloeiden saam in onderlinge min;</l>
<l>Een lieve en frissche spruit, die om hun kniën speelde,</l>
<l>Vernieuwde aan 't minnend paar hun eerste huwlijksweelde;</l>
<l>Een tweede lachte alreede op 's moeders zuivren schoot</l>
<l>Den kuischen boezem toe, die hem zijn voedsel bood.</l>
<l>De brave Aristus was gelukkig in dien zegen,</l>
<l>En voelde, dat geen kroon zijn echtheil op kon wegen.</l>
<l>Hy smaakte 't, en genoot; verdubbelde 't genot</l>
<l>In de armen van zijn Gade, en gaf den dank aan God.</l>
<l>De zachte Ismeene kende, als ze aan Aristus paarde,</l>
<l>Geen andren man dan hem, geen andren wensch op aarde;</l>
<l>Zy was voor hem 't Heelal, en beider liefdegloed</l>
<l>Vlamde in gelijke kracht door beider kuisch gemoed.</l>
<pb n="360"/>
<l>Nog had de zalige Echt in heur fluweelen boeien</l>
<l>In 't hart van elk van hun die teêrheid aan doen groeien:</l>
<l>En 't zielverrukkend kroost, het zegel van hun Trouw,</l>
<l>Bezegelde ook een min die nooit verdoven zou.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Neen, nooit verdoofde ze ook. Maar, grimmig opgeschoten,</l>
<l>En nijdig op 't genot van tedere Echtgenooten,</l>
<l>Barst de Alverwoester los, en zijn ontzachbre vloek</l>
<l>Zweert aan ons heil een eind tot 's aardrijks laatsten hoek.</l>
<l>Een doffe vadzigheid, de bastaart van 't genoegen,</l>
<l>Bekruipt de teedre vrouw, en doet haar boezem zwoegen:</l>
<l>Een laauwheid, tusschenstand van onlust, lust, en pijn,</l>
<l>Benevelt, tot in 't oog, des boezems zonneschijn.</l>
<l>Zy zucht, geniet niet meer, en vindt zich-zelv te onvreden:</l>
<l>Verbergt zich voor heur Gâ en voor heur eigen reden;</l>
<l>En, als zijn vurig hart haar al zijn teêrheid biedt,</l>
<l>Deelt hare ontstelde ziel in zijn verrukking niet.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Aristus zucht en beeft. Zou liefde 't minst verkoelen</l>
<l>Der Hoofdstof daar ze in leeft, der weêrmin, niet gevoelen?</l>
<l>Ach! t' onrecht maalt men haar den blinddoek voor 't gezicht:</l>
<l>De min ziet scherp, ziet naauw, by eigen fakkellicht,</l>
<l>Voelt dubbeld 't geen zy voelt, en lijdt in 't geen haar griefde,</l>
<l>By de aangedane smart, de schuldsmart van 't geliefde.</l>
<l>Wat wil men? Heersch op 't hart! maar bind de drift eens in,</l>
<l>Wanneer ze een hart verrast, geöpend door de min!</l>
<l>Eer zult ge in d' oorlogsstorm by overrompelingen,</l>
<l>Den breidel in den muil van moord en slachting wringen;</l>
<l>De vuurvonk dempen, die op 't dondrend buskruid stort,</l>
<l>En houden 't lood te rug, dat door den vuurloop snort.</l>
<l>Eer zult gy d' oceaan en de onbetembre winden</l>
<l>Beteuglen door uw stem, of in uw kluisters binden.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De jeugdige Gemaal, getroffen van de spijt,</l>
<l>Doet aan zijn teedre Gâ het bloedigste verwijt.</l>
<l>Zy, diep getroffen, zwijgt. Hy ziet de tranen vlieten,</l>
<l>Die uit heur minlijk oog op wang en boezem schieten,</l>
<l>En droogt ze niet! - Barbaar! kan dit de min van 't hart?</l>
<l>Ja, liefde is wreed van aart, als ze ongeduldig werd,</l>
<pb n="361"/>
<l>Zich-zelv mishandeld waant, en voorneemt zich te wreken.</l>
<l>Ismeene erkent geen schuld, maar kan hem niet weêrspreken.</l>
<l>Zijn taal doorsneed haar 't hart, zijn houding, stem, en toon:</l>
<l>Haar neêrgeslagen ziel verheft zich op dien hoon,</l>
<l>Dien ze onverdiend beproefde, en houdt haar min beleedigd,</l>
<l>Terwijl ze in arren moed zich voor haar-zelv verdedigt,</l>
<l>Zich-zelv de bron ontkent, waaruit zijn drift ontspruit;</l>
<l>Zijn hevigheid van liefde op 't allerwreedst misduidt;</l>
<l>Haar ongelijk verbloemt; en duizend valsche kleuren</l>
<l>Vermengt, op 't geen ze, ontbloot, verplicht is af te keuren.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Wat is 't gevolg hier van? De wrevel neemt haar in,</l>
<l>En voegt by 't koelst onthaal den schuwbren eigenzin.</l>
<l>Vergeefs wordt ze op dien weg somwijl in 't hart gegrepen:</l>
<l>Eene onweêrstaanbre kracht schijnt ze in 't verderf te sleepen.</l>
<l>Heur hart verhardt zich, en de tederste Echtgenoot</l>
<l>Wordt ras 't onlijdlijkst wijf, dat God en plicht verstoot.</l>
<l>Verstoot! en door 't vernuft, den mensch tot straf gegeven,</l>
<l>En vrouwelijken trots, in 't opzet nog gesteven,</l>
<l>Zich van heur Gâ beklaagt, en van verdrukking schreit,</l>
<l>Als waar zijn boezem koud, zijn liefde gruwzaamheid.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Een week, een maand ging om, en beide de Echtelingen</l>
<l>Zijn op den voet gebracht van weêrzijdsch zelfbedwingen.</l>
<l>Een koele inschiklijkheid; een aangenomen toon;</l>
<l>Een statig uiterlijk, der liefde niet gewoon;</l>
<l>Benamingen van stand, die liefde en Echt doen beven,</l>
<l>In plaats van 't geen het hart den mond plach in te geven;</l>
<l>Zie daar de nare vrucht van 't zinneloos gedrag!</l>
<l>Het kroost, het dierbaar kroost, ontmoet geen blijden lach,</l>
<l>Geen lieve stroking meer van de Ouderlijke handen,</l>
<l>Maar mist, by 't moederhart, des vaders ingewanden.</l>
<l>'t Gevoelt al 't geen 't ontbeert, al kent het de oorzaak niet,</l>
<l>En kwijnt mismoedig voort in lustloos tijdverdriet.</l>
<l>'t Verliest dat heldre vuur, dat in zijne oogjens blaakte,</l>
<l>Met al de aanminnigheid die 't eer bekoorlijk maakte.</l>
<l>ô Kindren! levend beeld van uwer oudren min!</l>
<l>Hoe juist vertoont ge aan 't oog den staat van elks gezin!</l>
<l>Hoe naauw bestemt de lust, geschilderd op uw kaken,</l>
<pb n="362"/>
<l>De maat van 't Echtgeluk, het geen uwe ouders smaken!</l>
<l>En welk rampzalig lot genaakt u, hulploos kroost,</l>
<l>Wen zich hun hart verknijst of door de spijt vertroost!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Dit leven, teedre Arist, is voor uw hart geen leven,</l>
<l>Maar foltring van de dood! Waar wordt gy heengedreven?</l>
<l>Uw fijngevoelig hart, zoo vol van vuur weleer,</l>
<l>Beproeft een ledigheid, en kent zich-zelf niet meer.</l>
<l>Een doodlijk wangevoel, onmooglijk te verduren,</l>
<l>Schept eeuwen van verdriet uit onbevredigde uren.</l>
<l>Uw teedre ziel eischt lucht, eischt voedsel voor een gloed,</l>
<l>Die zonder voorwerp nu in 't lijdend harte woedt.</l>
<l>Wat doet ge? Welk een weg om dezen brand te koelen?</l>
<l>Wat driften, die voor 't eerst in uwen boezem woelen!</l>
<l>De wareld om u heen werd haatlijk in uw oog;</l>
<l>'t Wekt afkeer, wrevel, op, wat ooit uw hart bewoog;</l>
<l>Uw ziel verliest den smaak, het denkbeeld van 't genoegen</l>
<l>En 't hart verheelt zich-zelf zijn onophoudlijk zwoegen.</l>
<l>Wat middel, dat ge uw smart, uw onverzwelgbaar leed,</l>
<l>Wat zeg ik? dat ge u-zelv' een oogenblik vergeet? -</l>
<l>Het spel, 't gevaarlijk spel? - Luidruchtige vermaken? -</l>
<l>Nooit leerdet ge in 't gewoel die nietigheden smaken.</l>
<l>Wat rest, wat blijft u dan, dan snerpend ongeduld,</l>
<l>Dat de opgehoopte maat uws lijdens nog vervult?</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De vriendschap ziet uw staat, en, in uw lijden deelend,</l>
<l>Vermoeit ze u met een zorg, u lastig en vervelend.</l>
<l>Onwillig sleept ze u mede in uitgebreider kring,</l>
<l>Waar van zy hulp verwacht in deze uw mijmering.</l>
<l>Wat zoekt men? van uw leed het denkbeeld af te leiden;</l>
<l>Verstrooiing, die een floers op 't onheil weet te spreiden;</l>
<l>En wat genoeglijkheên 't gezellig leven geeft,</l>
<l>Waar 't hart een vatbaarheid voor zachte neiging heeft.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Vergeefs! De sombre wolk, die 't voorhoofd heeft betogen,</l>
<l>Verdikt zich meer en meer, en dooft het vuur in de oogen.</l>
<l>Hy kwijnt. Het heldre licht van 't opgeklaard verstand</l>
<l>Verflaauwt, gelijk een lamp die in een nevel brandt.</l>
<l>Zijn edel hart nogthands en enkle flikkeringen</l>
<pb n="363"/>
<l>Van geest, die nu en dan aan 't krank gemoed ontspringen,</l>
<l>Wekt hem de opmerkzaamheid van al wat hem genaakt,</l>
<l>Terwijl zijn kwijning-zelv hem meer belangrijk maakt.</l>
<l>Men doet hem overal de teêrste zorg ontwaren. -</l>
<l>De lieve Amine meest, die, in den bloei der jaren,</l>
<l>Niet ademend dan deugd, dan grootheid van gemoed,</l>
<l>Haar geestdrift uit zijn oog, gesprek, en voorbeeld voedt.</l>
<l>Zijn onderhoud, voor haar de tederste aller weelde,</l>
<l>Ontaart in zielsbehoefte, eer dat zy 't zich verbeeldde;</l>
<l>En eindlijk, eer zy 't weet, eer hy 't vermoeden kan,</l>
<l>Is de onrust van heur hart het eerst gevolg daar van.</l>
<l>Nu zucht haar moede borst: nu ziet men op haar wangen,</l>
<l>Een halfontslipte traan, een traan van weemoed, hangen:</l>
<l>Nu voelt ze Aristus smart zich drukken op 't gemoed;</l>
<l>En wenscht ze, indien 't mocht zijn, te heelen met heur bloed:</l>
<l>Kleeft eindloos aan zijn zij'; blijft hangen aan zijn wenken;</l>
<l>Sluit de oogen voor heur staat; en siddert, na te denken.</l>
<l>Rampzaalge! uw boezem blaakt van lichterlaaie min!</l>
<l>'t Meêdoogen klopte er aan, de liefde sloop er in.</l>
<l>Helaas! om 't maagdlijk hart in 't wis bederf te trekken,</l>
<l>Wat hoeft er, dan belang voor lijdende op te wekken!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">En gy, Aristus! gy, zoo teder steeds van hart;</l>
<l>Nu weeker dan ge ooit waart, door d' indruk van de smart!</l>
<l>Kunt gy de tranen zien in 's meisjens minlijke oogen,</l>
<l>En, zonder dat uw hand ze uit deernis af zou droogen?</l>
<l>Uit deernis? - Hemel, ach! hoe speelt men met dit woord!</l>
<l>Brengt liefde in die zy roert ooit koude deernis voort? -</l>
<l>Ach! ledigheid van 't hart, behoefte van te minnen,</l>
<l>De aantreklijkheid der ziel, 't begoochlen van de zinnen,</l>
<l>'t Loopt alles, alles saam in 't zelfde middelpunt.</l>
<l>Aristus! waan niet meer, dat gy 't ontworstlen kunt.</l>
<l>Uw weêrstand is vergeefsch; vergeefsch, uw zelfverbloemen.</l>
<l>Wat baat het, heete min met vriendschaps naam te noemen?</l>
<l>Stel met dien ijdlen klank uw boezem vrij gerust:</l>
<l>Ze is meer gevaarlijk nog, zich-zelve niet bewust.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Een heldre Lentedag kwam 't Winterguur verzoeten,</l>
<l>En de avond vond Arist aan teedre Amines voeten.</l>
<pb n="364"/>
<l>Amine, 't is te veel! hoe zult ge dit weêrstaan?</l>
<l>De man, voor wien uw hart een wareld zou versmaân! -</l>
<l>Ja, machtloos zijgt ge in d' arm, gereed om u te ontfangen.</l>
<l>De tranen bigglen af van uw ontstoken wangen.</l>
<l>Uw oogen vonklen van een nooitbeproefden gloed.</l>
<l>Uw boezem golft en schokt op 't golven van uw bloed.</l>
<l>Vervoerend oogenblik! - ‘Aristus! in uwe armen....!</l>
<l>Ach, wil my voor my-zelv, mijn eigen hart, beschermen!’</l>
<l>Zoo roept ze al snikkende uit, geeft allen weêrstand op,</l>
<l>En - de onverbidbre Min voert zijn triomf in top!</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">* * *</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De sluier viel van 't oog. Zy minnen, en verheelen</l>
<l>Zich-zelv de drift niet meer, waar ze even teêr in deelen.</l>
<l>Zy minnen: maar wat eind, wat uitzicht voor dien gloed? -</l>
<l>Ach! vraag den kranke in 't bed, waartoe zijn krankheid woed?</l>
<l>Helaas! hy voelt de kou, de siddring door de leden!</l>
<l>Ga, breng hem 't bloed in rust, herstel hem door de reden;</l>
<l>Vertoon hem, dat die koorts zijn kracht te hevig wordt,</l>
<l>Hem redloos in 't verderf, hem in de grafkuil stort!</l>
<l>Wat baat het? Zal hem dit van 't doodlijk kwaad bevrijden?</l>
<l>Helaas! 't vooruitgezicht verdubbelt slechts zijn lijden!</l>
<l>Wanhopend wendt hy 't oog van de aaklige uitkomst af,</l>
<l>En de onverheerbre kwaal geleidt hem toch in 't graf.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Wie leeft er middlerwijl zoo zalig als Amine?</l>
<l>Zoo zinbedwelming slechts dien grooten naam verdiene!</l>
<l>Verzekerd van het hart van dien zy tederst mint;</l>
<l>In wien zy d' eêlsten top der zielsvohnaaktheên vindt,</l>
<l>Voor wien ze alleen gevoelt en adem schept en leven,</l>
<l>Ziet ze in 't verhelderd zwerk geen donderwolkjen zweven,</l>
<l>Mistrouwt de zuisling niet dier zoete tooverkracht,</l>
<l>Waardoor 't beminnend hart op leed noch rampen acht,</l>
<l>Ja, 't lot trotseeren durft in 't felst der ongelukken;</l>
<l>En blindlings geeft haar ziel zich over aan 't verrukken.</l>
<l>Ja, juichende in een gloed, die t'elkens meer ontsteekt,</l>
<l>Gevoelt ze niet, dat aan heur heilstand iets ontbreekt.</l>
<pb n="365"/>
<l rend="; 1tab">Aristus! smaakt ge, als zy, dat onvervalscht genoegen,</l>
<l>Of doet een heimlijk wee u nog den boezem zwoegen? -</l>
<l>Verberg het voor u-zelv' en voor Amine vrij!</l>
<l>Niet strafloos stelt het hart zijn diersten plicht ter zij'. -</l>
<l>Neen, 't is die wellust niet, dien ge eenmaal placht te smaken,</l>
<l>Toen ge in Ismeenes arm van echten gloed mocht blaken!</l>
<l>Die lust, waar van ge in 't zoet van een onwraakbren schoot,</l>
<l>D' erkentelijken dank aan 's Hemels goedheid boodt!</l>
<l>Helaas! in 't hoogst genot der bruischendste vermaken,</l>
<l>Kunt ge aan u-eigenzelv' dat ijdel niet verzaken,</l>
<l>Die sombre ledigheid, die ge in 't gemoed beproeft,</l>
<l>Dat meer dan de enkle min, dat Echte min behoeft.</l>
<l>Dat zelfs in d' arm der weelde, in ziels- en zingenuchten,</l>
<l>Zijns ondanks naar een Gâ, zoo dierbaar eens, blijft zuchten;</l>
<l>In 't tederst mingevoel een heimlijk wroegen lijdt,</l>
<l>En de ontrouw die 't begaat zich t'elken maal verwijt.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Ismeene intusschen zoekt, de spijt ten prooi gelaten,</l>
<l>Een machtelooze troost in heur Gemaal te haten.</l>
<l>Te haten! Haat men ooit, wat m'eenmaal heeft bemind?</l>
<l>Vergeefs is 't, dat de drift, de woede, haar verblindt.</l>
<l>Haar hart gevoelt welhaast, hoe vast het is geklonken</l>
<l>Aan 't voorwerp, dat haar eens voor eeuwig wist te ontfonken.</l>
<l>Het schudt zijn kluisters wel, maar 't schudt hun band niet af;</l>
<l>En 't is, of zelfs de spijt hun nieuwe sterkte gaf.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Hoe (zegt ze)! 't is dan waar! Ik heb zijn hart verloren!</l>
<l>Zoo heeft hy de eed verkracht, my plechtig toegezworen!</l>
<l>De ondankbre! Had mijn trouw, mijn teêrheid, dit verwacht!</l>
<l>Is dit de onzaalge loon van die heur plicht betracht!</l>
<l>'k Heb daarom dan zoo lang zijn koelheên moeten dragen!</l>
<l>De hardheid van mijn lot in eenzaamheid beklagen!</l>
<l>Zijn wrevel doorstaan! en - beschreienswaarde vrouw,</l>
<l>De nachten slapeloos begraven in mijn rouw! -</l>
<l>Ontrouwe! Is dit die min, die eens zoo teder gloeide,</l>
<l>Toen ge in Ismeenes ziel met de uwe samenvloeide,</l>
<l>Met haar 't heelal vergat, en, zwijmende aan heur borst,</l>
<l>U-zelf den zaligste des warelds noemen dorst!</l>
<l>ô Dagen, dagen van verrukking! thands vervlogen!</l>
<pb n="366"/>
<l>Beloofde uw wellust my dien bitterste aller togen?</l>
<l>Moest ik mijn hart versmaad, beleedigd zien, gehoond?</l>
<l>Het offer van mijn jeugd met afkeer zien beloond?</l>
<l>Ismeene, is dit de kracht van uw bekoorlijkheden,</l>
<l>Met zoo veel vuurs voorheen bewierookt? aangebeden?</l>
<l>Waar zijn ze? is al dat schoon, die lieve glans, voorby?</l>
<l>Of was zijn heete min slechts laffe huichlary? -</l>
<l>Wreedaartige! is de blos van mijn gelaat geweken,</l>
<l>Wie heeft me, als gy-alleen, de kaken doen verbleeken?</l>
<l>Wie 't zwijgend hart gevoed met tranen over 't leed,</l>
<l>Waar uwe ondankbre drift my in versmooren deed?</l>
<l>Wie deed me in 's levens bloei van 't heimlijk wee verknagen,</l>
<l>Van t'elkens koele smaad voor teêrheid weg te dragen?</l>
<l>Ontrouwe, of bad mijn hart u niet op 't tederst aan,</l>
<l>Wanneer ge in wrevelmoed zijn teêrheid af dorst slaan,</l>
<l>Mijn minsten blik misduidde, en door uw blinde woede</l>
<l>Mijn liefde smoorde in 't hart, dat van uw wreedheid bloedde?</l>
<l>Ga, breng uw liefde thands, mijn eigendom-alleen,</l>
<l>Breng al uw tederheid aan andre aanminnigheên!</l>
<l>Laat andren op mijn recht die schoone buit behalen!</l>
<l>Heur nietsbeduidend schoon op 't mijne zegepralen!</l>
<l>Voltrek uwe euveldaad! voer uw vergrijp in top,</l>
<l>En offer haar uw Gade en beî haar telgen op!</l>
<l>Maar, wreedaart! 'k heb een hart! - Ik zal dien hoon besterven,</l>
<l>Maar mijn verachte min zal eenmaal recht verwerven!</l>
<l>Ik neem in 't duister graf uw rust, uw zielsrust, meê,</l>
<l>En laat u tot een roof aan 't wroegendst hartewee!’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zoo spreekt ze, en voelt heur schoot van tranen overstroomen,</l>
<l>De hoogmoed tracht vergeefs hun vloeien in te toomen;</l>
<l>Zy schieten, als een vloed, die van een bergtop snelt,</l>
<l>De weenende oogen uit, terwijl de boezem smelt.</l>
<l>Ze omarmt het oudste wicht, dat, aan heur zijde spelend,</l>
<l>Haar 't lieve mondtjen biedt, als in heur droefheid deelend.</l>
<l>Zy neemt den zuigling op, die in het wiegjen ligt,</l>
<l>En drukt hem aan de borst met afgekeerd gezicht.</l>
<l>‘Mijn kindren (zegt ze)! ô hoop, ô wellust van mijn leven!</l>
<l>Ach, waarom moest mijn schoot u 't haatlijk daglicht geven!</l>
<l>Gy hebt geen vader meer! Uw moeder sterft van smart!</l>
<pb n="367"/>
<l>Rampzaalgen! ach, om u valt my het sterven hard.</l>
<l>Wat zult ge na mijn dood...? Ontbloot van steun en hoeder,</l>
<l>Versmaad zijn en veracht om uw versmade moeder! -</l>
<l>Tot doel zijn aan den wrok, die u te wachten staat</l>
<l>Om 't geen gy van haar draagt in 't kinderlijk gelaat! -</l>
<l>Mijn kindren! zoudt ge dus uws moeders dood bezuren?</l>
<l>Om haar den wreevlen haat van die haar haat, verduren?</l>
<l>Zal uw belang, uw heil, by die 't beschermen moest,</l>
<l>Te rug staan voor de drift, die zijn gemoed verwoest? -</l>
<l>Neen, Wichtjens, 'k duld dit niet; ik zal ons allen wreken,</l>
<l>En redden u van 't leed, dat ik onfeilbaar reken.</l>
<l>Die moed tot sterven heeft, heeft ook tot alles moed!</l>
<l>Voor my, 'k vervloek den dag, en adem wraak en bloed!’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zy spreekt. Haar voorhoofd gloeit: haar oogen staan in vlammen.</l>
<l>Haar bloed gelijkt een' stroom, die over dijk en dammen</l>
<l>Gestegen, alles sloopt en omrukt in zijn vaart.</l>
<l>De stormwind bruischt door 't hoofd, van 't driftig bloed bezwaard.</l>
<l>Helaas! is dit de vrouw, die eens in blijder tijden</l>
<l>Verongelijkingen met zachtheid wist te lijden?</l>
<l>Die lijdzaam en gedwee by de aangedane smart,</l>
<l>Aan 't minste morren zelfs geen toegang gaf in 't hart?</l>
<l>Helaas! men leert zich eerst van 't ongelijk beklagen,</l>
<l>En 't dan met wederwil en tegenworstlen dragen;</l>
<l>En, zoo zich 't krank gemoed aan dit gareel vertrouwt,</l>
<l>De wraakzucht sleept het meê, die toom noch teugel houdt;</l>
<l>Die 't hart, 't verbeestlijkt hart, met zweepen noopt en sporen,</l>
<l>En God, en menschlijkheid, en plicht heeft afgezworen;</l>
<l>Zich-zelve, met vermaak, der Hell' in de armen stort;</l>
<l>En door geene Almacht-zelv te rug gehouden wordt!</l>
<l>Zy grijpt een kleene dolk, die in voorleden dagen</l>
<l>Haar Overgrootvaâr aan zijn gordel had gedragen,</l>
<l>Thands sints een dubbele eeuw by 't wapentuig bewaard,</l>
<l>Dat in een praalvertrek zorgvuldig staat geschaard.</l>
<l>Heur boezem bergt die pook. Zy neemt heur beide spruiten,</l>
<l>Beveelt haar koets, stijgt in, rijdt vliegendsvlucht naar buiten,</l>
<l>En geeft zich naar 't verblijf, waar teedre Amine leeft,</l>
<l>Die van 't haar naadrend kwaad geen 't minste denkbeeld heeft.</l>
<l>Men meldt een vrouw van staat. Den voortrap opgestegen,</l>
<pb n="368"/>
<l>Verschijnt zy met haar kroost. Amine treedt haar tegen,</l>
<l>En leidt ze in 't spreekvertrek tot de eigen kanapee,</l>
<l>Waar op zy d' eersten maal Arist in de armen gleê.</l>
<l>Ismeene zet zich neêr. Na luttel ademhalen,</l>
<l>Terwijl zy 't hol gezicht de kamer door laat. dwalen:</l>
<l>‘Is 't mooglijk, dat men hier vertrouwlijk spreken kan?</l>
<l>(Dus vraagt zy) 'k verg u daar volstrekt verzeekring van.</l>
<l>'t Geheim is van gewicht, het geen ik heb te ontdekken.’</l>
<l>Amine doet terstond wat om haar is vertrekken,</l>
<l>En sluit de spreekzaal zelv met eigen handen af. -</l>
<l>‘Nu zijn wy (zegt ze) alleen, en eenzaam als in 't graf!</l>
<l>Dit wenschte ik. 't Is genoeg. - Wel aan! dat we ons verklaren!</l>
<l>Gy schijnt me, als iets uitheemsch, verwonderd aan te staren,</l>
<l>Amine! Kent gy my, of dit rampzalig kroost,</l>
<l>Dat mooglijk in dit uur zijn laatste zuchten loost?</l>
<l>Maar neen, gy kent ons niet. - Welaan dan! 'k ben Ismeene!</l>
<l>Nu kent ge ons, want gy bloost. - Geloof niet dat ik weene:</l>
<l>Indien me een traan ontrolt, het is van eedle spijt. -</l>
<l>Ik koom niet, dat ik u ons ongeluk verwijt'.</l>
<l>Neen, 'k kome om mijn Gemaal in 't eerloos hart te zoeken,</l>
<l>Dat zijne onkuische vlam voor eeuwig moet vervloeken!’</l>
<l>Dus zegt ze, en treft haar 't hart door 't snoodverborgen staal.</l>
<l>De onnoozle geeft een gil die weêrklinkt door de zaal,</l>
<l>Zijgt stervend van den stoel, en zieltoogt aan heur voeten!</l>
<l>Rampzaalge! moest ge dus voor 't tederst harte boeten!</l>
<l>Was zulk een gruwzaam eind beschoren aan uw min!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Dank, Hemel! 'k Ben op nieuw Aristus gemalin!</l>
<l>En niemand kan my thands dien tytel strijdig maken.’</l>
<l>Roept thands de woedende uit, gantsch purper en scharlaken</l>
<l>In 't aanzicht, en met bloed op kleed en borst bespat.</l>
<l>‘Waar toeft de Ontrouwe nu, die eens mijn hart bezat?</l>
<l>Waar is hy, dat ik hem op dit tooneel vergaste,</l>
<l>En hem de hand moog biên, die in heur bloedstroom plaste?</l>
<l>Maar neen, ik heb hem nog een foltring meer bewaard.’</l>
<l>Dus zegt ze, en smijt verwoed heur zuigling tegen de aard,</l>
<l>Vertrapt, en plet hem 't hart dat borst en beenders kraken,</l>
<l>En doet hem bloed en long uit mond en oogen braken.</l>
<l>Hy sterft. Het ouder kind schreit jammrend aan heur voet:</l>
<pb n="369"/>
<l>Zy wentelt het, by 't hair, en sleept het door het bloed,</l>
<l>En heeft den voet gereed om 't op den hals te treden;</l>
<l>Wanneer 't ontroerd gezin, dat opstuift van beneden,</l>
<l>De deur met eenen bons uit post en wervels drijft,</l>
<l>En daar een schouwspel ziet, waarvan het hart verstijft.</l>
<l>Helaas! heur Meesteres in stroomen bloeds bedolven!</l>
<l>Een teder, kermend Wicht, omspartlende in die golven!</l>
<l>Een kleiner, gants en al verpletterd op den grond!</l>
<l>Op welke afgrijslijkheên weidt hier het oog niet rond!</l>
<l>Men tracht om 't levend kind aan heur geweld te ontrukken;</l>
<l>Zy wringt het, eer men 't weet, den teedren gorgel stukken.</l>
<l>Nu rust ze. - Arist treedt in. Wie schetst zijn woede en schrik</l>
<l>By alle de ijslijkheid van zulk een oogenblik!</l>
<l>De hairen steigren hem werktuiglijk in den hoogen!</l>
<l>De woede bliksemt niet, maar klatert in zijne oogen!</l>
<l>Zijn tanden knersen saam, en knettren tegens een!</l>
<l>Zijne armen, uitgestrekt, verstijven als een steen!</l>
<l>Zijn lichaam schudt en trilt, als van den wind gedreven!</l>
<l>Zijn mond gaapt naar 't geluid, maar weet geen klank te geven!</l>
<l>Zijn hart, van 't bruischend bloed, daar stilstaande, overstelpt,</l>
<l>Bezwijkt. Hy zuizelt, valt, en - niets op aarde helpt.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Daar liggen nu op eens vier offers van uw woede</l>
<l>By een! Wat rest er nog? Is nog uw wraak niet moede,</l>
<l>Ontmenschte? Ga, vlieg heen, ontwijk een gruwbre straf! -</l>
<l>Zy gaat, maar werpt zich straks den marmren voortrap af.</l>
<l>De val verplet haar 't hoofd: gevoel en leven wijken,</l>
<l>En 't Treurspel is voleind met vijf verscheiden lijken.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">1795.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="370"/>
<head rend="h3">De spiegel; of Liefde en waan.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 43.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Indien ik nu of dan, beminnelijke schoonen,</l>
<l>In een of ander stuk van Dichterlijk verhaal</l>
<l>Een weinig hekelzucht mocht toonen,</l>
<l>Vergeeft mijne al te oprechte taal.</l>
<l>Ik sprak dan niet van u, maar van die oude vrouwen,</l>
<l>Die vrouwen van den langverloopen tijd,</l>
<l>Die ge in 't Historieblad naar 't leven kunt beschouwen;</l>
<l>Maar niet van u (och neen!) die zonder feilen zijt!</l>
<l>Gelooft my, al dat soort van vrouwen uit de boeken</l>
<l>Was grillig, kribbig, trotsch, en wist niet wat het wou.</l>
<l>Wat onderscheid met u! By u zoo iets te zoeken.</l>
<l>Vraagt aan uw minnaars eens, hoe dat gelukken zou? -</l>
<l>Ik handel dus van haar. Van haar is steeds de reden,</l>
<l>Als iets onaangenaams u voorkomt, waar 't ook zij:</l>
<l>Maar schoonheid, maar verstand -, begaafd-, bevalligheden! -</l>
<l>Ja, neemt die vrij voor u, ik ben er meê te vreden;</l>
<l>En zoo ge wel wilt doen, voegt nog de helft daarby.</l>
<l>ô! 'k Geef u alles toe! 'k Wil vrienden met u blijven;</l>
<l>En daarom, schenkt my thands een gunstig, gunstig, oor.</l>
<l>Ik moet u een geval, dat aartig is, beschrijven:</l>
<l>'t Viel - onder Ergenshuizen voor.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De dag begon zich reeds allengskens in te trekken,</l>
<l>En Wijnmaand stak het hoofd omwingerd in de lucht:</l>
<l>Het weiland ving nu aan een dorren grond te ontdekken,</l>
<l>En 't heuvelgras wierd bleek. - Het Noorden geve één zucht,</l>
<l>En flap! daar liggen loof en bladeren</l>
<l>Verdord, en droog, en geel, te sterven op den grond!</l>
<l>Maar nog is 't zoo verr' niet: de tijd begint te naderen;</l>
<l>Nog staat de boomgaard vol en tokkelt oog en mond.</l>
<l>De wijnoogst evenwel verlangde naar den kelder,</l>
<l>En 't appeltjen was rijp, en keek naar plukkers rond.</l>
<pb n="371"/>
<l rend="; 1tab">Een schoone morgen rees. De lucht was klaar en helder:</l>
<l>De daauw had als een meir de dalen overstroomd:</l>
<l>En uit die zee van damp stak 't bruingeblaakt geboomt'</l>
<l>Zijn top en takken op, met de afgeschoren kruinen</l>
<l>Der heuvelen en omgelegen duinen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Het licht der halfbewolkte en halfontdekte zon</l>
<l>Scheen met een flaauwe glans, den weêrschijn uit een bron</l>
<l>Gelijk, al bevend door de dartle wijngaardranken</l>
<l>En zware trossen heen, die tak en loof doen wanken,</l>
<l>Waar onder 't morgenkoeltjen zweeft.</l>
<l>'t Gevogelt' groette 't licht: een vogel is beleefd!</l>
<l>Dit blijkt aan mijn Parkiet, die 's ochtends door zijn tralie</l>
<l>Den goeden morgen riep aan 't Hof van Hyder-Ali,</l>
<l>En nu, by mijn ontbijt, het zelfde <hi rend="spat">compliment</hi>,</l>
<l>Getrouw in 't Duitsch vertolkt, aan zijn meestresse wendt.</l>
<l>Poëeten weten dat! ook zult ge schaars ontmoeten</l>
<l>Dat vogels uit een vers den uchtend niet begroeten.</l>
<l>Dit is de Mode zoo: een Dichter van fatsoen</l>
<l>Richt ze altijd daar toe af, hy kan niet minder doen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Dan 't zij daar meê zoo 't wil! 't Was ochtend en schoon weder:</l>
<l>Daar koomt het al te maal op neder.</l>
<l rend="; 1tab">De zachter zonnegloed, de zuivrer lucht van 't land,</l>
<l>Verkwikte, en riep het hart van zijn langdurig zwoegen</l>
<l>Tot kalme rust en stil genoegen;</l>
<l>Wanneer de groote God, die alles legt in band,</l>
<l>En dien wy zonder broek door koude en wind doen treden,</l>
<l>Verzadigd van den rook der steden,</l>
<l>En, hunkerend naar tijdverdrijf,</l>
<l>Zich nederzetten kwam in 't lieflijk landverblijf.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Men zegt, en 'k wil het niet weêrspreken,</l>
<l>Dat al die menigte van zuchten zonder hart,</l>
<l>Van oogen, vol geveinsde smart</l>
<l>En valsohe tederheid, en dat bedriegend smeeken,</l>
<l>Om de onschuld en de deugd de hartaâr af te steken,</l>
<l>En, boven al, die dwaze en zoutelooze klap,</l>
<l>Die Steedsche en Hoofsche minnaars voeren,</l>
<pb n="372"/>
<l>Hem walgde. - 't Kan wel zijn! Dus trok hy naar de boeren;</l>
<l>Maar liet zich voor den zijden lap,</l>
<l>Die om zijn schouders hing, van luchtig vrouwenlaken,</l>
<l>Een zomersch Buitenkleedtjen maken,</l>
<l>Zoo lief, zoo aartig, zoo van pas,</l>
<l>Of 't aan zijn lijf geschilderd was!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">'k Zal hier zijn hoed, zijn frak, zijn hartbetoovrend vestjen,</l>
<l>Zoo weinig als het gantsche restjen</l>
<l>Van zijn nieuwmodische kleedy</l>
<l>Niet laten monstren op een rij.</l>
<l>Neen, <hi rend="spat">Dames</hi>! maar 't was mooi! En, om u blijk te geven,</l>
<l>Uw Thirsis, toen hy laatst op 't Landgoed B. verscheen,</l>
<l>(Zaagt ge ooit iets schooners van uw leven?)</l>
<l>Had juist dat pak van hem te leen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Al mijmrend...‘Over beuzelingen?’ -</l>
<l>Dat weet ik niet! Misschien! 't Geen de een een beuzling heet,</l>
<l>Zijn voor den ander soms wel zeer belangbre dingen.</l>
<l>Vraagt dit aan buurman Archimeed,</l>
<l>Die als hy laatst in een van de eerste kegelsneden</l>
<l>A x gelijk aan y <hi rend="spat">in tweede macht</hi>, bevond,</l>
<l>Oneindig beter was te vreden</l>
<l>Dan met een lot van duizend pond.</l>
<l>En echter, gy en ik (ik heb juist geld van nooden),</l>
<l>Wy zouden die ontdekking thands</l>
<l>Wel afstaan, zoo ons eens een derde wierd geboden,</l>
<l>Ten minste, voor de halve kans. -</l>
<l>Hoe 't zij, hy mijmerde. - Dus, wandlende in gedachten,</l>
<l>Door veld en akker, kamp, en wei,</l>
<l>Ontmoet hy midden op de hei',</l>
<l>Waar ge alles eerder zoudt verwachten,</l>
<l>Een Schoone, wier gewaad, en houding, en gezicht,</l>
<l>Hoe zeer niet t' eenemaal naar steedschen smaak gericht,</l>
<l>Nogthands de klare blijken droegen,</l>
<l>Dat ze in de heete zon geen velden om hielp ploegen,</l>
<l>Noch onder 't lage boerendak</l>
<l>De handen in de waschkuip stak.</l>
<pb n="373"/>
<l rend="; 1tab">Een lang en sneeuwwit kleed hangt losjens om heur leden,</l>
<l>In fijne plooien, af te golven naar beneden;</l>
<l>Maar met een vuurrood lint om 't middellijf gegord,</l>
<l>Waar onder 't langs de heup op 't zwierigst nederstort.</l>
<l>De heilige Orde der Levieten</l>
<l>Plag juist zoo'n Choorkleed aan te schieten. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De fijne en dunne stof van 't lenige gewaad,</l>
<l>Waar 't zwellen van de heup zich door bemerken laat,</l>
<l>Verschoont de schoonste borst, ten halven overtogen</l>
<l>En voor de helft ontdekt, voor de aangetrokkene oogen,</l>
<l>Terwijl zy 't blanke kleed beschaamt,</l>
<l>En, zachtkens door den band gepraamd,</l>
<l>Heur lieflijk opgezette deelen,</l>
<l>By ieder zuchtjen dat zy aâmt,</l>
<l>Door 't losse plooisel heen doet spelen. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Heur hair, met al de kunst der schoonste onachtzaamheid</l>
<l>Langs nek en schouders uitgebreid,</l>
<l>Was tegen 't achterhoofd bevallig opgebonden.</l>
<l>Een hoed, met veedren opgesierd,</l>
<l>Waar meê het dartlend windjen zwiert,</l>
<l>En met een sluierdoek omwonden,</l>
<l>Boog over 't vonkelend gezicht,</l>
<l>En overschaduwde zijn des te sterker licht. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Op 't eigenst oogenblik kwam schoone Henriëtte,</l>
<l>Op een bevallige <hi rend="spat">charette</hi>,</l>
<l>Die Damon, aan heur zij', beteugelde in den vaart,</l>
<l>Haar schoon vertoonen over de aard.</l>
<l>Ik meen, het deel der aard, naby de stad gelegen,</l>
<l>De meestbezochte wandelwegen. -</l>
<l>Zy hoort, en zwelgt heur' roem met gretige ooren in;</l>
<l>Zweeft heete lonken door, en ijverzuchtige oogen;</l>
<l>En laat begeerte en spijt, en vijandschap en min,</l>
<l>Als zegeteekens na van 't zegerijkst vermogen;</l>
<l>En - heeft noch hoofd meer, noch vriendin. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Maar, Dichter, Henriëtt'....!’ Mijn schoonen, uw bevelen? -</l>
<pb n="374"/>
<l>‘Die naam koomt evenwel in d' ouden tijd niet voor;</l>
<l>Dat ziet op iets -!’ In geene deelen! -</l>
<l>Maar de oude namen zijn zoo lelijk in 't gehoor,</l>
<l>Gy zoudt ze onmooglijk kunnen lijden;</l>
<l>'k Vernoem haar daarom met een naam van nieuwer smaak.</l>
<l>My docht, ik deed zoo wel, en valt dat zoo bezijden!</l>
<l>Doch, eer ik om een naam by u in ongunst raak,</l>
<l>Zal zy (dan dat we ons weêr niets onbedachts vermeten,</l>
<l>Ai, zegt me uw namen eens?) Kay-fai-kataddry heeten.</l>
<l>Is iemand uwer zoo genoemd,</l>
<l>Zoo bid ik, 't zij my niet verbloemd.</l>
<l>‘Wel neen wy!’ - Nu, dan 's 't goed; dan zal ik voortverhalen.</l>
<l>Nu, immers, doe ik wel - of zou er nog iets falen? -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Maar Kai! fai! taddry! foei, wat zotter naam is dat!’</l>
<l>Zie daar, ik dacht al half, dat ik het kwalijk had!</l>
<l>Wat wilt ge dan voor naam? - Is Vercingetorissa</l>
<l>Misschien wel van uw smaak? dat zweemt wat naar Clarissa.</l>
<l>Of Kombarkanglas? Gro? Brassolis? of Bhinbheul?</l>
<l>Al, namen, die ik graag voor Henriëtte ruil! -</l>
<l>Dat's ook al 't rechte niet, na dat ik kan bemerken.</l>
<l>Wel! noemt me zelve een naam uit ouderwetsche werken.</l>
<l>Doch neen, die leest gy niet, gelijk natuurlijk is.</l>
<l>Kom aan! Aëllo dan of Heliochroïs?</l>
<l>Of - Walburg? Wobberich? - Nu wordt gy ongeduldig:</l>
<l>Maar immers ziet gy klaar, mijn oogmerk was onschuldig;</l>
<l>En, wilt ge meerder keur....? ‘Hou op, gy kwelt ons maar;</l>
<l>Ga in uw reden voort, en laat de namen daar!’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Fiat! Laat Henriëtt' waar heen zy wil vervaren!</l>
<l>Ik schrap haar uit, met naam, met al;</l>
<l>En zien wy naar die Nimf met opgestrikte hairen,</l>
<l>Wat daar in 't end van worden zal! -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zy zweefde, met een zwier van houding, tred, en leden,</l>
<l>Uitstekend in bevalligheden,</l>
<l>Langs 't bruingroen veldtapijt, in passen naar de maat:</l>
<l>En de oogen, op haar zelv geslagen,</l>
<l>Doortinteld van 't vermaak van vleiend zelfbehagen,</l>
<pb n="375"/>
<l>Bezielden 't heldere gelaat. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De Liefde, t' eenenmaal verwonderd,</l>
<l>Van in een oord, zoo afgezonderd,</l>
<l>Een Nimf, als zy, te zien, treedt ze aanstonds in 't gemoet',</l>
<l>En nadert haar met een <hi rend="spat">galanten</hi> groet,</l>
<l>Dien zy met de eêlste kunst van 't ongedwongendst nijgen</l>
<l>En sierlijk buigen van het hoofd,</l>
<l>Vervuld van een welsprekend zwijgen,</l>
<l>Beandwoordt, en geheel verdooft.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Wel hoe! (hervat de Min) zoo schittrend een Princesse,</l>
<l>In zulk een woesteny en afgelegen streek!</l>
<l>Of zijt ge mooglijk een verlaten minnaresse,</l>
<l>Die Feest- en Hofgewoel op 't stille land ontweek,</l>
<l>En in den luwen schaâuw der bosschen,</l>
<l>Of aan den voet der holle rotsen,</l>
<l>Heur zuchten menglen gaat aan 't ruischen van een beek?’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De Nimf, op 't hoogste verontwaardigd,</l>
<l>Dat haar beroemden naam die hoon wordt aangedaan,</l>
<l>Van voor een stervling en verlaatne door te gaan,</l>
<l>Laat al den wrevel zien, dien zulk een smaad rechtvaardigt,</l>
<l>En zegt: ‘Door 't gantsche rond der wareld kent men my.</l>
<l>Wat ademt, buigt den hals voor mijne heerschappy.</l>
<l>Een Godheid, in het hart van ieder aangebeden,</l>
<l>Van de allerlaagste stulp tot aan den koningsthroon,</l>
<l>Ontfang ik rijker hulde als een der Hemelgoôn,</l>
<l>En heersch op driften, ziel, en reden.</l>
<l>Men noemt my (moet ik u dit zelve doen verstaan,</l>
<l>Daar alles van mijn macht getuignis draagt?) den <hi rend="sc">waan</hi>.</l>
<l>De Krijgsman vliegt door my in 't bloed, en vlam, en vonken,</l>
<l>Den zichtbren dood in d' arm, en sneuvelt blij te moê.</l>
<l>De schoone zit, door my, heur schoonheên op te pronken,</l>
<l>En drukt voor heur verval de scherpziende oogen toe.</l>
<l>Geleerdheid pijnt, door my, zich af, in 't letterblokken;</l>
<l>Behaagzucht, in de kunst om harten aan te lokken,</l>
<l>En ('k lach, zoo vaak ik 't ooit bedenk!)</l>
<l>In 't zoeken van een pas, een houding, of een wenk.</l>
<pb n="376"/>
<l rend="; 1tab">Door my slijt hy de meestvernoegde dagen,</l>
<l>Met uiterlijk, verstand, en kennis, wel te vreên,</l>
<l>Die by Natuur zich mocht beklagen,</l>
<l>Van heur te groote spaarzaamheên.</l>
<l>Mijn tooverkracht vergroot heur gaven in zijne oogen</l>
<l>Tot zulk een opgehoopte maat,</l>
<l>Dat, van heur mildheid opgetogen,</l>
<l>Hy slechts zijne eeuw beklaagt, die zijn verdienste haat.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">My sticht de sterveling zijn trotsche praalgebouwen!</l>
<l>Van welker logge last het krimpende aardrijk zucht,</l>
<l>En onder een uitheemsche lucht</l>
<l>Uit rots en marmergroef gehouwen.</l>
<l>My viert men zelfs in 't doodsch en eenzaam grafverblijf,</l>
<l>Waar ik met eigen hand op toets- en marmersteenen</l>
<l>Vergulde logens maal en schrijf,</l>
<l>En Faam en Vaderland op 't koud gebeent' doe weenen,</l>
<l>Waar aan, in weêrwil van den grafzerk en zijn pracht,</l>
<l>Door niemand ooit weêr wordt gedacht.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Ja, zelfs in 't hart van hun die my versmaden,</l>
<l>Geef ik in 't heimelijk de wet;</l>
<l>En vlei met eer en lauwerbladen,</l>
<l>Den woestaart, die den voet op eer en lauwer zet.</l>
<l>'k Doe sommigen hunne afkomst gronden</l>
<l>En glorie dragen op 't geslacht</l>
<l>Van ouderen, die nooit bestonden</l>
<l>Dan enkel in den droom van hun verbeeldingskracht. -</l>
<l>Weêr andren (laaggeboren slaven,</l>
<l>Geboren voor de zweep, den breidel, en 't gareel!)</l>
<l>Druk ik Gelijkheid in, als aller menschen deel,</l>
<l>En doe hen op den wenk van hun gelijken draven,</l>
<l>Op dat geen meerder hun beveel'!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Ik weef de trotsche tullebanden;</l>
<l>Schakeer ze met smaragd, en goud, en diamant,</l>
<l>Als in den starrengordel branden,</l>
<l>Die 's hemels midden overspant. -</l>
<l>Ik steek den wijrook aan, wen hy aan aardsche Goden</l>
<pb n="377"/>
<l>Van allerhanden slag en staat,</l>
<l>Door vleizucht, staatkunst, eigenbaat,</l>
<l>By handenvol wordt aangeboden;</l>
<l>En geef dien geur daar aan, waar in zich 't hart verzaadt. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Doch, 't geen mijn heerschappy nog meerder uit doet stralen!</l>
<l>Zy is tot zelfs in 't rijk der Liefde voortgeplant.</l>
<l>Zie slechts die Jonkertjens, die om de vrouwen dwalen</l>
<l>Als hommels om de roos of sierlijke amaranth.</l>
<l>Zy zoeken thands de gunst, de tederheên der schoonen</l>
<l>Niet meer. - Och neen! och neen! maar slechts een blooten schijn,</l>
<l>Een valsch en uiterlijk vertoonen</l>
<l>Van in genegen gunst te zijn;</l>
<l>En alle lust en welbehagen,</l>
<l>Waar naar men tegenwoordig tracht,</l>
<l>Is, om den enklen naam te dragen</l>
<l>Van wel te staan by 't schoon geslacht. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Dan, boven al mag ik mijn hoogste glorie stellen,</l>
<l>In dat ik 't hart bezit der lieve Juffrenrij,</l>
<l>Wier hulde en trouw ik nooit naar waarde kan vertellen,</l>
<l>Maar die niet ademen, niet leven, dan door my.</l>
<l>Die....!’ ‘Zacht wat (zei de Liefde, en viel haar in de reden)</l>
<l>Beroem u, zoo 't u lust, maar brand uw handen niet!</l>
<l>(De kunne hoort tot mijn gebied!)</l>
<l>En ken in dit, hoe zeer my ongewoon, verkleeden,</l>
<l>Den God der liefde zelf, wiens boog en pijl gy ziet!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Neen, neen, Mevrouw, regeer zoo veel gy wilt regeeren!</l>
<l>Maar 'k sta u d' eigendom van 't vrouwenhart niet af.</l>
<l>Doe elders uw bevelen eren;</l>
<l>Ik voer hier d' onbepaalden staf.</l>
<l>Ik oefen op die zachte en teedre zielen</l>
<l>Een macht, die in heur hart geen mededingster kent;</l>
<l>En twijfelt ge ooit of ooit voor wien zy nederknielen,</l>
<l>Zie slechts mijn kenlijk merk hunn' oogen ingeprent.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De Liefde is 't, ik-alleen, die in dees meesterstukken</l>
<l>Van de allermeesterlijkste hand</l>
<pb n="378"/>
<l>Den geest en 't leven stort, en 't vindingrijk verstand,</l>
<l>Dat met de schoonheid samenspant</l>
<l>Om warelden van een te rukken.</l>
<l>Beschouw 't onnoozel maagdelijn,</l>
<l>Wier ruw, eenvoudig hart nog vreemd is met de liefde,</l>
<l>Dat dartelt, lacht, en schreit, maar zonder vreugd of pijn!</l>
<l>En zie die zelfde Maagd, als haar mijn angel griefde!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Naauw voelt zy 't blaken van mijn gloed,</l>
<l>Of mijmrende ernst neemt plaats in haar gemoed.</l>
<l>Zy leert een woord, een wenk, een lach, een houding wegen.</l>
<l>Zy smoort met alle zorg de koorts die haar bestookt;</l>
<l>Maar noem haar 't voorwerp eens, waar voor haar boezem kookt,</l>
<l>En zie, als 't dekkleed valt, de vlammen opgestegen!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Op 't voorhoofd, door den gloed gebloosd, -</l>
<l>In 't kwijnende gezicht, waarin de heete vonken</l>
<l>Uitschittren in verliefde lonken, -</l>
<l>En op de blanke borst, van 't heimlijk vuur geroost,</l>
<l>Die in heur zwoegend ademhalen</l>
<l>Den opgesloten' zucht zijn doortocht wil bepalen, -</l>
<l>Op de uitgebleekte kaak en halfontsloten mond -</l>
<l>Zweeft dan in gloênde zonnestralen,</l>
<l>De vurige begeerte rond.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zoo vliegt, wanneer in rijpe halmen</l>
<l>Een enkel vonkjen slechts ontbrandt,</l>
<l>Met duizend vonken, duizend walmen,</l>
<l>De teugellooze vlam door heel het vruchtbre land.</l>
<l>Zy blaakt, verteert, verslindt, en plondert</l>
<l>De onschatbare oogst, die Ceres schonk,</l>
<l>En woedt, en woelt, en zwiert in 't honderd,</l>
<l>Tot alles staat in rook en vonk.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Vergeefs tracht Hymen zich met my gelijk te stellen,</l>
<l>Daar zijn geheiligd snoer de handen samenvlecht.</l>
<l>Hoe naauw, hoe fel somtijds, zijn stalen banden knellen,</l>
<l>Wat is zijn keten toch, als ik den band niet hecht?</l>
<pb n="379"/>
<l rend="; 1tab">Ja zelfs, wen ik my wil vermaken,</l>
<l>Ontsteek ik, als 't my lust, het koudstbevrozen bloed,</l>
<l>Doe de afgeleefde Best heur rimpelige kaken</l>
<l>Beschildren met der rozen gloed;</l>
<l>Haar uitgevallen hair met dons en watten vullen;</l>
<l>En macht van pluimen, kant, en lint,</l>
<l>En wat een jeugdig hoofd mag hullen,</l>
<l>Belachlijk staaplen op de krullen,</l>
<l>Die ze om heur kalen schedel bindt.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zoo keer ik, als 't my lust, de rangen 't onderst boven;</l>
<l>Verneêr den hoogmoed, staat, en schat;</l>
<l>Vereffen wapenrok en graauwe linnensloven,</l>
<l>En 't purper met het wollen brat.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Gy kent Brandon? zijn Frieschen deken,</l>
<l>Met gouden laken saamgelast?</l>
<l>Zijn Ridderspreuk, daar op gepast,</l>
<l>Wanneer hy met den bruiloftsgast</l>
<l>Naar d' opgehangen ring kwam steken?</l>
<l>Maar wat behoeven wy van vroeger eeuw te spreken!</l>
<l>Mijn strikken zijn nog even vast,</l>
<l>En niemand! die er uit zal breken.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De fiere Lucia, reeds van haar bakermat</l>
<l>Op glans van goud en adel prat;</l>
<l>Wie de oude naam en staat van afgestorven vaderen</l>
<l>Het harte steeds vervult, de hersens draaien doet;</l>
<l>Die niemand toeliet haar te naderen,</l>
<l>Dan van een even roemrijk bloed,</l>
<l>En even zeer als zy gegoed; -</l>
<l>Die fiere, door mijn vuur aan 't glimmen,</l>
<l>Ontfronst het hooge voorhoofd thands,</l>
<l>Vergeet voorouderlijke schimmen,</l>
<l>En Adeldom, en rang, en goud- en wapenglans;</l>
<l>En, voor mijn scepter neêrgebogen,</l>
<l>Neemt ze eindelijk de ketens aan -</l>
<l>Van wien? - Van een, die zelfs zijne oogen</l>
<l>Niet bevend op haar durfde slaan.</l>
<pb n="380"/>
<l rend="; 1tab">Zoo ziet men 't prachtig stof, dat eenmaal Vorsten tooide,</l>
<l>Of om eens Raadsheers schouders plooide,</l>
<l>Gescheurd, versleten, afgepluisd,</l>
<l>En de eer zoo kostbre staatsietabberd</l>
<l>Strekt eindlijk voor een vuilen zwabbert,</l>
<l>Waar Pikbroek zijn kombuis meê kuischt.’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Met zichtbre blijken van verstoren,</l>
<l>Stond hem de Waan vast aan te hooren,</l>
<l>Tot ze eindlijk uitborst met een lach:</l>
<l>‘Schoon Heertjen! 'k wil met u my nog wat bezig houen,</l>
<l>Maar spelden wy malkaâr geen kwakjens op de mouwen;</l>
<l>Beschouwen we eens bedaard, waar elk op bogen mag!</l>
<l/>
<l>Gy roemt van uw volstrekt gezag</l>
<l>Op 't hart der minnelijke kunne;</l>
<l>En wat is 't eigenlijk, waarop ge u dus verheft? -</l>
<l>Dit, dat uw toorts haar eenmaal treft? -</l>
<l>Wel! dat ik u dien roem vergunne!</l>
<l>Maar wat beteekent dit? Beheersch haar door uw vuur;</l>
<l>Dat rijk is zeker kort van duur!</l>
<l>Daar ik, door haar geheele leven,</l>
<l>Van 't eerst ontwikklen der natuur,</l>
<l>Onscheidbaar aan haar zij' blijf kleven,</l>
<l>En elken ademtocht bestuur.</l>
<l/>
<l>Zie 't kleene Meisjen eens, dat met gebrekkig stamelen</l>
<l>Slechts halve woorden uiten kan.</l>
<l>Reeds aan de kniën van Maman,</l>
<l>Zult gy haar (prijs ze slechts, en zie heur oogen dan)</l>
<l>De schatting van den lof met wellust in zien zamelen,</l>
<l>Terwijl zy, met de volste hartelust,</l>
<l>Den spiegel toelacht, liefkoost, kust. -</l>
<l>Zie, met wat juichen, wat gebaren,</l>
<l>Ze een nieuw, behaaglijk kleed ontfangt: -</l>
<l>Ja, hoe ze op 't borstjuweel blijft staren,</l>
<l>Dat op haar moeders boezem hangt. -</l>
<l>Wat zeg ik? Zie haar 't hartjen hijgen</l>
<l>By elk versiersel dat zy ziet,</l>
<pb n="381"/>
<l>Om eens tot dat geluk te stijgen,</l>
<l>Dat ze ook zoo schittren moog! - Maar liefde kent zy niet!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zoo werk ik in dat hart! zoo schiet ik met de jaren,</l>
<l>Mijn wortel meer en meer en dieper in zijn grond!</l>
<l>En, 't zij zy 't voorhoofd fronse, of vrolijk op doe klaren,</l>
<l>Ik spreek, ik lach, ik zucht, ik adem uit haar mond.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Dus dringt de vreemde loot, door kunstervaren handen</l>
<l>Op d'ingesneden stam eens vruchtbooms ingeënt,</l>
<l>Heur vezels vast in 't hout, vereenigt merg en randen,</l>
<l>En voedt zich uit zijne ingewanden,</l>
<l>En noodt de waterende tanden</l>
<l>Op vruchten van den tronk, maar die hy zelf niet kent.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Het lust my thands niet, op te halen,</l>
<l>Wat offers van belang my door het schoon geslacht</l>
<l>Aanhoudend worden toegebracht?</l>
<l>Noch 't lang en pijnlijk werk te malen,</l>
<l>Geheiligd aan 't <hi rend="spat">toilet</hi>, de schouwplaats van mijn macht.</l>
<l>ô! Wilde ik de geheimenissen</l>
<l>Van mijn gewijde dienst ontdekken aan 't gezicht;</l>
<l>Geloof my, onbedreven Wicht!</l>
<l>Ik had u wondren op te disschen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Want wien grijpt geen verbazing aan</l>
<l>By de onnavolgbre kunst der Hairbouwkunstenaren,</l>
<l>Wen ze uit een handvol dunne hairen,</l>
<l>Een weinig fijngemalen graan,</l>
<l>En enkle tonnen smeers, gestichten doen ontstaan</l>
<l>Die 't Septizonium van Romen evenaren!</l>
<l>Ja, meerder nog! te boven gaan!</l>
<l>Of wen zy dorre grijze tressen</l>
<l>Van uitgedroogde veldgodessen,</l>
<l>Door kruidery, en staal, en vier;</l>
<l>In bruine lokken, los van zwier,</l>
<l>Verandren; en den Dood braveeren,</l>
<l>Wanneer hy, dien hy zoekt, niet kent,</l>
<l>Zich raadloos in de rondte wendt,</l>
<pb n="382"/>
<l>En eindelijk, vruchtloos weêr moet keeren.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Ik rep van d'eedlen balsem niet,</l>
<l>Waar sint Denijs gewis zijn oliekruik voor liet,</l>
<l>Medéa, 't groot geheim, waar ze Ezon jong meê maakte.</l>
<l>Die, schoon 't vertraagde bloed zijn frisschen doorloop staakte,</l>
<l>Den bloesem van de jeugd aan borst en kaak hergeeft;</l>
<l>De rimpels vlieden doet (waar 't stoutste hart voor beeft,</l>
<l>Wanneer ze op 't voorhoofd van de vrouwen</l>
<l>Een onbescheiden boek van ieders doopceêl houen);</l>
<l>En 't maagdlijk schoon vernieuwt, gelijk 't verstorven groen</l>
<l>In 't levenwekkend Maysaizoen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">ô! Zaagt gy eens de menigte van handen,</l>
<l>Die aan mijn outertooi alleen</l>
<l>Heur dienst, heur kunst, heur vlijt verpanden;</l>
<l>Het bleek u, hoe mijn macht alom wordt aangebeên.</l>
<l>Gy zaagt geheele legerscharen</l>
<l>Door een krioelen als de baren,</l>
<l>En de aard bedekken met hun vloed.</l>
<l>Te recht! Ook scherp ik geest en ijver,</l>
<l>En maak ze vruchtbaar door mijn gloed;</l>
<l>Span alle veêrkracht eindloos stijver;</l>
<l>Beschaaf 't vernuft, de kunst, den smaak;</l>
<l>En schep alom bevalligheden</l>
<l>Die nimmer Wijsgeer wist te ontleden,</l>
<l>Terwijl ik 't leven dierbaar maak.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zie de eene 't fijnste rag, uit teder vlas gesponnen,</l>
<l>Beschildren met den fixen naald;</l>
<l>Daar de andre levende festonnen</l>
<l>Op 't Indiesch wormgeweefsel maalt.</l>
<l>Nimf Iris ziet van uit den hoogen</l>
<l>Haar lichtriem met verwonderde oogen</l>
<l>In tastbre stralen uitgebreid,</l>
<l>Die, kunstrijk door elkaâr gestrengeld,</l>
<l>En met den gloed van 't goud gemengeld,</l>
<l>Uitschittren met een meer dan hemelheerlijkheid.</l>
<pb n="383"/>
<l rend="; 1tab">De glans der ruwe diamanten</l>
<l>Verspreidt zich uit de ontelbre kanten,</l>
<l>Die de onvermoeibre kunst hun gaf;</l>
<l>En flikkert uit hun zilvren randen</l>
<l>Om hoofd, en hals, en borst, en handen,</l>
<l>In bloemen, ketens, strikken, banden,</l>
<l>Met duizenden van kleuren af:</l>
<l>Terwijl de gloeiende robijnen</l>
<l>Van tusschen 't goud- en zilverdraad</l>
<l>In glorievollen luister schijnen</l>
<l>Op 't oogverblindende gewaad.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Dan, sla, waar heen ge wilt, slechts onbenevelde oogen,</l>
<l>Gy zult de schoonen steeds aan me onderworpen zien</l>
<l>En dikwerv' waant ge haar voor uwe macht gebogen,</l>
<l>En in uw strik geklemd, ja hebt den naam misschien,</l>
<l>Dat echter al het wenden, woelen,</l>
<l>Het zuchten, trachten, en bedoelen,</l>
<l>In spijt van 't geen men van zich geeft,</l>
<l>In my-alleen zijn voorwerp heeft.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Gy waart het (is 't niet waar?) dit hebt ge u steeds vermeten,</l>
<l>En meent het wonder wel te weten,</l>
<l>Die van Mauzolus prachtig graf</l>
<l>Aan Artemisia het grootsche denkbeeld gaf?</l>
<l>Voorzeker, 't was uit liefde, uit ongelijkbre liefde,</l>
<l>Dat ze, een' Gemaal ter eer', de marmerrotsen kliefde,</l>
<l>De mijnen uitdolf tot den grond,</l>
<l>Om 't trotsche Lijkgesticht te bouwen,</l>
<l>Dat de aard verwonderd aan moest schouwen!</l>
<l>Onnoozle! kijk ter dege rond!</l>
<l>Of liever, laat de daden spreken!</l>
<l>Is 't niet aan Dardanus gebleken,</l>
<l>Hoe diep haar heur Gemaal in 't hart geworteld stond? -</l>
<l>Dien Abydener na te loopen,</l>
<l>En, als zy op geen weêrmin hopen,</l>
<l>Zijn liefde niet bezitten mag,</l>
<l>Hem de oogen uit het hoofd te halen;</l>
<l>Dit stelt haar huwlijksmin in d' allerschoonsten dag,</l>
<pb n="384"/>
<l>En toont, wie van ons twee op 't wonderstuk mag pralen,</l>
<l>Dat de aarde met verbazing zag. -</l>
<l>Ja, zelfs van deze dolle vlagen</l>
<l>Kunt ge ook by haar den roem niet dragen:</l>
<l>Zy kende uw vlam, uw fakkel, niet;</l>
<l>Maar brandde om haar bevalligheden</l>
<l>Op nieuw vereerd te zien, gevierd en aangebeden;</l>
<l>En als de Jongling die verstiet,</l>
<l>Benam de wraakzucht haar de reden,</l>
<l>Zoo als men 't meer van vrouwen ziet,</l>
<l>In wie geene andre drift gebiedt.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Doch laat daar de afgeloopen tijden,</l>
<l>Waarin ge u heel veel voor liet staan!</l>
<l>Ten minste zal ik nooit uw ijdel snoeven lijden,</l>
<l>Als deedt gy 't teder hart van onze meisjens aan.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zie Lucia; haar tinteloogen,</l>
<l>Haar houding, schijnbaar zoo verliefd:</l>
<l>Gy waant, gy hebt haar hart gegriefd,</l>
<l>En ze is voor Lydamon bewogen.</l>
<l>Maar neen, mijn vriend, gy zijt bedrogen. -</l>
<l>Een Mededingster, haar vriendin,</l>
<l>Gelukkig in des jonglings min,</l>
<l>Zie daar op wie zy tracht de zege te behalen!</l>
<l>Haar zucht is enkel om te pralen,</l>
<l>En gy, gy hebt geen deel daar in.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Bedenk gy-zelf, hoe menigmalen,</l>
<l>En met wat felle smaad somwijl,</l>
<l>Ik d' angel afbrak van uw pijl!</l>
<l>En hoe ik 't lieflijkstschijnend gloren,</l>
<l>Den hevigsten, den zoetsten tocht,</l>
<l>Dien ge immer in een boezem wrocht,</l>
<l>Zich-zelven voor een naam, een tytel, deed versmooren,</l>
<l>Ja, voor een stamboom zelfs, voor luttel gouds gekocht!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Lycoris was verdeeld, verbijsterd in heur zinnen,</l>
<l>En waande nu, Narcis, en dan, Filint te minnen.</l>
<pb n="385"/>
<l>Narcissus wendde zich tot my,</l>
<l>En (zie wat kleinigheid een vrouwlijk hart kan winnen!)</l>
<l>Ik voegde een witte pluim by zijn gewoon livrij:</l>
<l>Hy toont zich - en Lycoor is binnen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Door my, is Chloë kuisch (zy acht geen mensch op aard</l>
<l>Haar tederheid, haar gunsten waardig): -</l>
<l>Melinde, dadelijk op d' eersten aanzoek vaardig,</l>
<l>Zoo dra men zich in een gestarnden rok verklaart.</l>
<l>Ach! deugd en ondeugd zijn me, om 't even, eigenäardig,</l>
<l>En 'k mengel beiden in 't gemeen</l>
<l>Op 't onnasporelijkst door een.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">En is het zelfs geen klacht die steeds ten hemel steigert,</l>
<l>(Waar ook geen mensch geloof aan weigert,)</l>
<l>Dat nooit het vrouwlijk hart zich vestigt of bepaalt;</l>
<l>Veranderlijk als 't licht dat van de maanschijf straalt,</l>
<l>En wisselvallig als de baren;</l>
<l>Onöverzienbre zee voor die haar wil bevaren,</l>
<l>Waar op men in 't onzeekre dwaalt? -</l>
<l>Wel nu! ik ben 't kompas, dat op die woeste golven</l>
<l>Den altijdzeekren streek aan wijzen toonen zal!</l>
<l>Wat grilligheid gelijkt, weêrstrevigheid, geval,</l>
<l>Ik ben er de oorzaak van, hoe diep ook soms bedolven.</l>
<l>Ik, de Onrust, die het uurwerk drijft,</l>
<l>'t Beweegrad, dat den kring beschrijft,</l>
<l>Die 't gantsche werktuig zet in leven,</l>
<l>En aller raadren loop bestemt;</l>
<l>En, wat u ooit in haar bevremt,</l>
<l>Ik weet er reden van te geven.’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De drift vergrootte met de twist;</l>
<l>En Liefde, door zijn aart zoo hoofdig als lichtzinnig,</l>
<l>Werd meer en meerder heet en vinnig,</l>
<l>En riep: ‘Ons beider macht zij door den proef beslist!</l>
<l>Wat strooien wy met ijdel babbelen</l>
<l>Ons eigen aanzien hier te grabbelen;</l>
<l>'t Is anders niet dan tijd verkwist.</l>
<l>Laat andren, wien het lust, aan uw Sofismen knabbelen,</l>
<pb n="386"/>
<l>Ik ben Experimentalist!’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hy sprak, als vlugge Florisette</l>
<l>Juist uit het naast gehucht in 't veld te voorschijn trad.</l>
<l>Een hagelblanke <hi rend="spat">serviette</hi></l>
<l>Bedekte 't blonde hair, dat stijf gevlochten zat.</l>
<l>De onnoozele eenvoud van haar wezen</l>
<l>Liet ieder toe, in 't hart te lezen,</l>
<l>Nog onbedreven, nieuw, onkundig, onverstrikt,</l>
<l>En daarom, bovenal voor zulk een proef geschikt.</l>
<l>Nooit was haar oog 't gewoel der steden,</l>
<l>Haar oor, 't bedwelmend stadgedruis,</l>
<l>Haar borst, de gifte lucht met d'adem, ingegleden:</l>
<l>Niets kende zy dan 't land, de Herderlijke zeden,</l>
<l>Der vooglen lied, en 't boom- en zachte stroomgeruisch.</l>
<l>Slechts Tirsis, slechts Fileen had soms in ruwe tonen,</l>
<l>Op 't mollig groen van 't klavergras,</l>
<l>Haar, onder twintig boersche schoonen,</l>
<l>Gemeld, dat zy de schoonste was.</l>
<l>‘Kom (sprak de Liefde)! zie dit harte,</l>
<l>Nog vrij van waan en minnesmarte:</l>
<l>Bescherm dit (kunt gy) voor mijn schicht.</l>
<l>En 'k zal het u gewonnen geven,</l>
<l>Uw meerderheid niet tegenstreven,</l>
<l>Zoo ik in dezen tweestrijd zwicht!’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hoe zeer men ook de kans als ongelijk mocht wraken,</l>
<l>De Waan onttrekt zich niet: dit waar heur aart verzaken!</l>
<l>Zy vat de herderin op 't minzaamst by de hand;</l>
<l>Terwijl de dartle vlammenstoker</l>
<l>De felste en scherpste pijl uit zijn geheelen koker,</l>
<l>Op 't kromgerekte boogjen spant.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Een schoone herdersknaap, de luister van het land,</l>
<l>Vertoont zich, biedt zich aan, en houdt haar opgetogen:</l>
<l>De pijl koomt snorrend aangevlogen,</l>
<l>Doch roert heur borst niet aan, of heur Beschermgodin</l>
<l>Houdt haar op 't oogenblik een spiegelglas voor de oogen,</l>
<l>En - 't hart is schootvrij voor de min.</l>
<l rend="; 1tab"><hi rend="spat">Hamburg</hi>, 1793.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="387"/>
<head rend="h3">Selima.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 191.</note></head>
<lg type="poem">
<l>'t Was op den gladden oeverkant</l>
<l rend="; 1tab">Van 't porceleinen vat</l>
<l>Waarin Klimeen heur goudvisch had,</l>
<l>Door Jessoos meestbegaafde hand</l>
<l rend="; 1tab">Met sierlijk blaauw beklad,</l>
<l>Dat Selima, de fraaiste Kat,</l>
<l>Op gunst van heur Meestresse prat,</l>
<l>Met fiere hals te prijken zat,</l>
<l rend="; 1tab">By 't levenvoerend bad.</l>
<l/>
<l>Heur schittrend esmerauden oog,</l>
<l rend="; 1tab">Waar uit een zachte vonk</l>
<l>Der klimmende begeerte blonk,</l>
<l>Die heimlijk hart en staart bewoog,</l>
<l rend="; 1tab">Ontsloot zich met een lonk,</l>
<l>Den sierlijk geschakeerden pronk</l>
<l>Waarmeê Natuur heur vacht beschonk,</l>
<l>En echt Sineeschen knevelbaard,</l>
<l rend="; 1tab">En fulpen ooren, waard.</l>
<l/>
<l>Zy loerde, en zag in 't stilstaand meir,</l>
<l rend="; 1tab">Dus schildrende op heur post,</l>
<l>In oogverblindend goud gedoscht,</l>
<l>Twee vischjens, zwemmende op en neêr,</l>
<l rend="; 1tab">De roem van 't schubbig heir.</l>
<l>Een purpren glans, zoo zacht en teêr,</l>
<l>Als 't zilver van de Duivenveêr,</l>
<l>Verhief dien gulden zonnegloed</l>
<l rend="; 1tab">Op 't blaauwen van den vloed.</l>
<pb n="388"/>
<l>Al dartlend op en onder 't vocht,</l>
<l rend="; 1tab">Onwetend van gevaar,</l>
<l>Vermaakt zich 't stom en weêrloos paar,</l>
<l>Gants buiten vrees en achterdocht,</l>
<l rend="; 1tab">En wordt nog niets gewaar.</l>
<l>Maar ijlings klieft een knevelhair,</l>
<l>En flux een ruige klaauw, de baar,</l>
<l>En tast, en zoekt een lekkren prooi</l>
<l rend="; 1tab">In zulk een fraaien tooi.</l>
<l/>
<l>Wat hart wordt door geen goud verlokt?</l>
<l rend="; 1tab">Wat huiskat door geen visch?</l>
<l>Het dier grijpt zes- ja tienmaal mis,</l>
<l>Door graâge lust en schroom geschokt:</l>
<l rend="; 1tab">In 't eind heur' greep gewis,</l>
<l>Verlengt zy poot en nagelspits,</l>
<l>En rekt zich uit zoo lang zy is,</l>
<l>Doch glibbert van de gladde baan,</l>
<l rend="; 1tab">En stort in d'oceaan.</l>
<l/>
<l>Wel tienwerf geeft zy 't lijf weêr op,</l>
<l rend="; 1tab">En maauwt met wijden strot,</l>
<l>Tot elken dooven watergod,</l>
<l>Al worstlend met het ruime sop,</l>
<l rend="; 1tab">Tot ze eindlijk zwicht voor 't lot.</l>
<l>Geen Triton kwam van uit zijn grot,</l>
<l>Geen Tethys uit heur waterslot,</l>
<l>En Jacquelîne noch Margriet,</l>
<l rend="; 1tab">Vernam heur schreeuwen niet.</l>
<l/>
<l>Alleen sloeg Lorre van zijn kruk</l>
<l rend="; 1tab">De droeve Selima</l>
<l>Met oogen vol van wantrouw gaâ,</l>
<l>En zag heur schrikbaar ongeluk.</l>
<l rend="; 1tab">Doch merkte 't niet zoo dra,</l>
<l>Of riep haar straks al jouwend na,</l>
<l rend="; 1tab">Jouw lelijkert, en ha, ha, ha!</l>
<l>Een gunstling heeft, hoe onverdiend,</l>
<l rend="; 1tab">In 't onheil nooit een vriend.</l>
<pb n="389"/>
<l rend="; 1tab">Maar gy, die 't minlijk poesjen derft,</l>
<l rend="; 2tab">Bevallige Klimeen!</l>
<l rend="; 1tab">Ai, matig uw bedrukt geween:</l>
<l rend="; 1tab">De droefheid, die uw kaak misverft,</l>
<l rend="; 2tab">Behoort geen Katjen, neen,</l>
<l rend="; 1tab">Hoe vol ook van aanminnigheên!</l>
<l rend="; 1tab">Maar wilt gy, richt een marmersteen</l>
<l rend="; 1tab">Op 't graf der arme Drenkling op,</l>
<l rend="; 2tab">Met roosjens aan zijn top.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">En schrijf dan vrij op 't lijkgesticht,</l>
<l rend="; 2tab">Met eigen rechterhand,</l>
<l rend="; 1tab">Den naam van 't u zoo dierbaar pand,</l>
<l rend="; 1tab">En voeg er by een denkgedicht,</l>
<l rend="; 2tab">Gesteld op dezen trant:</l>
<l rend="; 1tab">‘Blijf, stervling, voor de lust bestand!</l>
<l rend="; 1tab">Zy is aan 't wis bederf verwant.</l>
<l rend="; 1tab">Verlokking heeft een gladden rand;</l>
<l rend="; 2tab">Dus wacht u voor den kant!’</l>
<l/>
<l>1795.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">De glintwormvlieg.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 77.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Reeds zat de dofgevlerkte Nacht</l>
<l rend="; 1tab">Heur wieken uit te breiden,</l>
<l>En 't bruin en vochtig overkleed</l>
<l rend="; 1tab">Op 't halve rond te spreiden.</l>
<l/>
<l>Het ruim en wonderrijk Tooneel</l>
<l rend="; 1tab">Van wat het aardrijk teelde,</l>
<l>Stond in 't eenvormig zwart gewaad,</l>
<l rend="; 1tab">Beroofd van glans en weelde.</l>
<pb n="390"/>
<l>Het windtjen wapperde af en aan</l>
<l rend="; 1tab">Met zacht en lieflijk bruizen,</l>
<l>Om d' afgematten sterveling</l>
<l rend="; 1tab">In zoeten slaap te zuizen.</l>
<l/>
<l>Tot lafenis van 't teder kruid,</l>
<l rend="; 1tab">Versmacht van 't brandend weder,</l>
<l>Zeeg uit den schoot des avonddamps</l>
<l rend="; 1tab">Een koele waassem neder.</l>
<l/>
<l>In stille en onberoerde lucht,</l>
<l rend="; 1tab">Met donkerheid omgeven,</l>
<l>Vermeidde zich de Glintwormvlieg,</l>
<l rend="; 1tab">Met heen en weêr te zweven.</l>
<l/>
<l>Zy rijst, zy daalt, zy drijft, en blijft</l>
<l rend="; 1tab">Op de open vlerkjens hangen,</l>
<l>Die in den doorgang van heur glans</l>
<l rend="; 1tab">Het aaklig zwart vervangen.</l>
<l/>
<l>Het licht, dat ze in heur vliegend spoor</l>
<l rend="; 1tab">Rondom zich uit doet vlieten,</l>
<l>Vertoont zich 't oog nu hier dan daar,</l>
<l rend="; 1tab">Met beurtelings verschieten.</l>
<l/>
<l>Gelijk wanneer de slag van 't staal,</l>
<l rend="; 1tab">Op 's keisteens ader klinkend,</l>
<l>Een schuchtre vonk ontspringen doet,</l>
<l rend="; 1tab">Slechts voor een oogwenk blinkend.</l>
<l/>
<l>Een stoet onnoozle vogels ziet</l>
<l rend="; 1tab">En volgt haar spoor met de oogen,</l>
<l>Door 't schijnsel van heur gouden glans</l>
<l rend="; 1tab">Bewondrend opgetogen.</l>
<pb n="391"/>
<l>Zy zweeren, met vereenden mond,</l>
<l rend="; 1tab">Dat wat zich moog beroemen</l>
<l>Op luisterrijke vederpraal,</l>
<l rend="; 1tab">By haar niet is te noemen.</l>
<l/>
<l>Vergeefs mag zich de blanke zwaan</l>
<l rend="; 1tab">Met versche sneeuw bedekken;</l>
<l>De distelvink, met purpergloed,</l>
<l rend="; 1tab">Bemaald met gouden vlekken.</l>
<l/>
<l>In 't donker blinkt geen gulden dosch</l>
<l rend="; 1tab">Van Indische fezanten;</l>
<l>Geen rijkgeoogde paauwenstaart,</l>
<l rend="; 1tab">Bezet met diamanten.</l>
<l/>
<l>Nu voelt het vliegend ongediert'</l>
<l rend="; 1tab">Zich 't nietig harte zwellen,</l>
<l>En uit deze opgeblazen taal</l>
<l rend="; 1tab">Aan die heur vlucht verzellen:</l>
<l/>
<l>Schrijft my geen sterflijke afkomst toe;</l>
<l rend="; 1tab">Ik daal uit 's hemels streken,</l>
<l>En 't licht, dat om my henen straalt,</l>
<l rend="; 1tab">Is aan de zon ontsteken.</l>
<l/>
<l>Ziet gy die heldre stippen wel</l>
<l rend="; 1tab">Aan 't hooge luchtzwerk prijken?</l>
<l>Die starren flikkren slechts zoo schoon</l>
<l rend="; 1tab">Omdat ze my gelijken.</l>
<l/>
<l>Het hartbekorelijkst sieraad</l>
<l rend="; 1tab">Der uitgespannen hemelen</l>
<l>Is niets dan lichtend glintgewormt',</l>
<l rend="; 1tab">Die door hun wijdten wemelen.</l>
<pb n="392"/>
<l>En wat om Koningshoofden blinkt</l>
<l rend="; 1tab">Van gloeiende robijnen,</l>
<l>Heeft niet, dan van mijn glans ontleend,</l>
<l rend="; 1tab">Met zoo veel glans te schijnen. -</l>
<l/>
<l>Dus beuzelt zy: en 't dwaas gebroed,</l>
<l rend="; 1tab">Steeds gapende op heur luister,</l>
<l>Vervolgt haar vlucht den gantschen nacht,</l>
<l rend="; 1tab">Door 't ondoorzichtbre duister.</l>
<l/>
<l>Maar nu - verbleekt de Morgenkim;</l>
<l rend="; 1tab">Nu vangt zy aan te gloren;</l>
<l>Nu vlucht de vochte schaduw voort;</l>
<l rend="; 1tab">En wordt de dag geboren.</l>
<l/>
<l>Het schittrend starrenlicht gaat schuil,</l>
<l rend="; 1tab">Voor 't nieuwe licht bezweken;</l>
<l>Wanneer de zon het gloeiend hoofd</l>
<l rend="; 1tab">De baren uit koomt steken.</l>
<l/>
<l>Wat wordt er thands van 't trotsch gediert'?</l>
<l rend="; 1tab">Heur nachtschoon is verdwenen;</l>
<l>Zy toont het geen zy waarlijk is,</l>
<l rend="; 1tab">Heur glans heeft uitgeschenen.</l>
<l/>
<l>Nu ziet men 't lelijk, kleen, gedrocht</l>
<l rend="; 1tab">In elks verachting vallen,</l>
<l>Dat duisternis van nooden had,</l>
<l rend="; 1tab">Om in het oog te brallen!</l>
<l/>
<l>Zoo zijt gy, die, verdiensteloos,</l>
<l rend="; 1tab">Met ijdel schijnvertoonen</l>
<l>D' eenvoudigen in de oogen blinkt,</l>
<l rend="; 1tab">En lof weet af te tronen!</l>
<pb n="393"/>
<l rend="; 2tab">Gy, die alleen op 't onverstand</l>
<l rend="; 3tab">Uw glorie weet te stichten!</l>
<l rend="; 2tab">Vrees altijd, dat de helle dag</l>
<l rend="; 3tab">Eens over u zal lichten!</l>
<l/>
<l>Na 't Italiaansch van <hi rend="sc">pignotti</hi>.</l>
<l rend="; 1tab"><hi rend="spat">Hamburg</hi>, 1795.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">De waarheid en Ezopus.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 67.</note></head>
<lg type="poem">
<l>'t Was eenmaal Kermis op het Land:</l>
<l rend="; 1tab">De blijde Boerenjeugd</l>
<l>Sprong vrolijk dartlend hand aan hand,</l>
<l rend="; 1tab">In onbepaalde vreugd.</l>
<l/>
<l>Men zag er menig kraam en tent,</l>
<l rend="; 1tab">Daar alles was te koop:</l>
<l>Daar wierd een macht van Koek gevent,</l>
<l rend="; 1tab">En Brandewijn met stroop.</l>
<l/>
<l>Ook was er een Tooneel gewrocht,</l>
<l rend="; 1tab">Daar stond een oud Doktoor,</l>
<l>Die pillen voor de dood verkocht,</l>
<l rend="; 1tab">En brillen voor 't gehoor.</l>
<l/>
<l>Hy riep de Boeren by elkaâr,</l>
<l rend="; 1tab">En bood zijn prullen rond.</l>
<l>En maakte van zijn valsche waar</l>
<l rend="; 1tab">Zijn kranke beurs gezond.</l>
<pb n="394"/>
<l>Men zag er nog een Afrikaan,</l>
<l rend="; 1tab">Besmeerd met schoorsteenroet,</l>
<l>Die toonde daar een Weêrwolf aan,</l>
<l rend="; 1tab">Getemd aan Zemblaas voet.</l>
<l/>
<l>En, nevens hem, een Samojeed,</l>
<l rend="; 1tab">Die, onder veel geschreuw,</l>
<l>Op een der grootste honden reed,</l>
<l rend="; 1tab">Betyteld als een Leeuw.</l>
<l/>
<l>Men vond er een geschoren Beer,</l>
<l rend="; 1tab">Die opsprong door een ring,</l>
<l>Of klauterde op een steile leêr,</l>
<l rend="; 1tab">En voor een Boschmensch ging.</l>
<l/>
<l>Jan Klaasen stond er als een Vorst;</l>
<l rend="; 1tab">Jack Pudding stond er by;</l>
<l>En Jean Potage met Hansworst,</l>
<l rend="; 1tab">Gemonsterd op een rij.</l>
<l/>
<l>Ook kwam er Joris met zijn Trijn,</l>
<l rend="; 1tab">Gekropen uit den zak;</l>
<l>En de Italjaansche Harlekijn,</l>
<l rend="; 1tab">In 't bonte lappenpak. -</l>
<l/>
<l>De Boeren keken als verstomd</l>
<l rend="; 1tab">Op al dien vreemden tooi;</l>
<l>En blinde Krelis zei: ‘Verd...!</l>
<l rend="; 1tab">Dat is geweldig mooi.’ -</l>
<l/>
<l>De Waarheid reisde door 't gehucht,</l>
<l rend="; 1tab">En kwam by dat geraas.</l>
<l>Zy wilde eens meê doen voor de klucht,</l>
<l rend="; 1tab">En vroeg er ook een plaats.</l>
<pb n="395"/>
<l>Zy kreeg ze van den Ambachtsschout;</l>
<l rend="; 1tab">Maar 't kost haar een Dukaat.</l>
<l>En flux wordt daar een loots gebouwd,</l>
<l rend="; 1tab">Waar voor: <hi rend="sc">de waarheid</hi>, staat. -</l>
<l/>
<l>‘De Waarheid? - Dat 's een drommels woord!’</l>
<l rend="; 1tab">Roept een der kinkels uit.</l>
<l>‘Wie heeft hier ooit zoo'n naam gehoord!</l>
<l rend="; 1tab">En wat of dat beduidt?’ -</l>
<l/>
<l>‘Dat 's vast een zoon van Maziton,’</l>
<l rend="; 1tab">Herneemt een grijze paai.</l>
<l>‘Het heugt me, dat die pas begon.</l>
<l rend="; 1tab">Dat was uitnemend fraai.’ -</l>
<l/>
<l>‘Dan danst m' er zeker op de koord;</l>
<l rend="; 1tab">Of goochelt uit de tas,</l>
<l>En brengt een hoen uit bekers voort,</l>
<l rend="; 1tab">Met hokus-pokus pas.’ -</l>
<l/>
<l>Intusschen neemt ze een schreeuwer aan,</l>
<l rend="; 1tab">Gekleed in rood en geel;</l>
<l>Om voor de schouwplaatsdeur te staan;</l>
<l rend="; 1tab">Die oefent zich de keel:</l>
<l/>
<l>‘Treedt binnen, vrienden, treedt maar in!</l>
<l rend="; 1tab">Hier is wat schoons te zien;</l>
<l>Zoo aanstonds maken wy begin.</l>
<l rend="; 1tab">Treedt binnen, goede liên!</l>
<l/>
<l>Hier ziet ge, voor een stuiver maar,</l>
<l rend="; 1tab">Uw inborst in een glas.</l>
<l>Nooit zag men hier een glas, zoo klaar,</l>
<l rend="; 1tab">Of dat zoo zuiver was!</l>
<pb n="396"/>
<l>Al wie u-zelven kennen wilt,</l>
<l rend="; 1tab">En wat gemoed gy draagt,</l>
<l>Acht hier uw stuiver niet verspild.</l>
<l rend="; 1tab">Hier werd nooit geld beklaagd.</l>
<l/>
<l>Treedt binnen, mannen, treedt maar in!</l>
<l rend="; 1tab">Hier is wat echts te zien;</l>
<l>Zoo aanstonds maken wy begin.</l>
<l rend="; 1tab">Treedt binnen, goede liên.’ -</l>
<l/>
<l>‘Zijn inborst kijken in een glas!</l>
<l rend="; 1tab">Wel dat moet aartig zijn.</l>
<l>Dat kwam ons somtijds wel te pas:</l>
<l rend="; 1tab">Zei Jaap aan Jakomijn.</l>
<l/>
<l>Dat moet ik kijken met mijn wijf,</l>
<l rend="; 1tab">En met mijn oudste meid.</l>
<l>'t Is nu een tijd van tijdverdrijf,</l>
<l rend="; 1tab">En 't kost een kleinigheid.’</l>
<l/>
<l>‘Ik ook (zegt Goossen), 'k moet dat zien.</l>
<l rend="; 1tab">Zy zeggen, 't is al raar!</l>
<l>Mijn wijf en jongens alle tien,</l>
<l rend="; 1tab">Die gaan er met malkaâr.’</l>
<l/>
<l>‘Ik ook (zegt Huibert) voeg me er by’.</l>
<l rend="; 1tab">‘Ik ook,’ zegt de Ambachtsklerk,</l>
<l>Met nog een Kermisfeestparty,</l>
<l rend="; 1tab">Wel veertig, vijftig sterk. -</l>
<l/>
<l>Men stapt er in met ongeduld,</l>
<l rend="; 1tab">En eer het iemand dacht,</l>
<l>Is reeds de gantsche tent vervuld,</l>
<l rend="; 1tab">En 't schouwspel wordt verwacht.</l>
<pb n="397"/>
<l>De Waarheid treedt bedeesd in 't licht.</l>
<l rend="; 1tab">Van achter heur gordijn,</l>
<l>En houdt heur spiegel voor 't gezicht</l>
<l rend="; 1tab">Van allen die er zijn.</l>
<l/>
<l>Zy kijken. Maar met d' eersten blik</l>
<l rend="; 1tab">Deinst ieder achter uit.</l>
<l>‘Zou ik dat wezen kunnen? Ik?’</l>
<l rend="; 1tab">Is 't algemeen geluid.</l>
<l/>
<l>‘Wel foei! heb ik zoo'n trouwloos hart?</l>
<l rend="; 1tab">Zoo'n doorbedorven aart?’ -</l>
<l>‘Wel foei! Is mijn gemoed zoo zwart?</l>
<l rend="; 1tab">Mijn inborst zoo onwaard?’</l>
<l/>
<l>‘Wel foei! dat is een wolventrek!</l>
<l rend="; 1tab">Een Ezels onverstand!’ -</l>
<l>‘Vervloekt! men houdt ons hier voor gek!</l>
<l rend="; 1tab">Dat vrouwmensch moest verbrand!’ -</l>
<l/>
<l>Vergeefs is 't, of de Waarheid zeit:</l>
<l rend="; 1tab">‘Sus, vrienden! zijt bedaard.</l>
<l>De spiegel heeft u niet misleid,</l>
<l rend="; 1tab">Gy ziet uw rechten aart.</l>
<l/>
<l>Verbetert u, zoo als 't betaamt,</l>
<l rend="; 1tab">Nu gy u-zelve kent;</l>
<l>Zoo maakt het glas u niet beschaamd,</l>
<l rend="; 1tab">Wanneer ge er 't oog op wendt.’ -</l>
<l/>
<l>‘Ik ben zoo niet! Dat's enkel Nijd</l>
<l rend="; 1tab">Van deze Tooverkol!’</l>
<l>Dus roept, dus schreeuwt het wijd en zijd'.</l>
<l rend="; 1tab">En alles raast als dol.</l>
<pb n="398"/>
<l>‘Zy liegt met heur betooverd glas!</l>
<l rend="; 1tab">Zy liegt en steelt ons geld.</l>
<l>Geen Duivel ooit, hoe zwart hy was,</l>
<l rend="; 1tab">Is zoo ten toon gesteld.’</l>
<l/>
<l>‘Flux, mannen, steenen opgeraapt!</l>
<l rend="; 1tab">Weg moet zy met heur tent!</l>
<l>En die den bek haar openjaapt,</l>
<l rend="; 1tab">Dat is een brave vent!’</l>
<l/>
<l>Straks haalt men daar de loots om veer,</l>
<l rend="; 1tab">En alles vliegt in roer.</l>
<l>Doch eindlijk geeft men 't kijkgeld weêr,</l>
<l rend="; 1tab">En stilt het woest rumoer.</l>
<l/>
<l>De Waarheid redde met de vlucht</l>
<l rend="; 1tab">Heur lijf en spiegel nog:</l>
<l>‘Ach! (sprak zy, met een diepen zucht)</l>
<l rend="; 1tab">Men wil hier slechts bedrog.’ -</l>
<l/>
<l>Dit hoorde Ezopus met de bult,</l>
<l rend="; 1tab">Die op de Kermis was.</l>
<l>‘'t Is (zei hy) Waarheids eigen sch uld,</l>
<l rend="; 1tab">En niet de fout van 't glas.</l>
<l/>
<l>Zy sta het my een tijd lang af,</l>
<l rend="; 1tab">En zoo ik voor heur schaâ,</l>
<l>Haar geen driedubble winst verschaff’,</l>
<l rend="; 1tab">‘Wijs my met vingers na!’ -</l>
<l/>
<l>De Waarheid wordt dit ras gewaar,</l>
<l rend="; 1tab">En geeft zich naar den man.</l>
<l>‘Ik maak u (zegt zy) eigenaar!</l>
<l rend="; 1tab">Neem gy de proef er van!’ -</l>
<pb n="399"/>
<l>Hy richt een nieuwe schouwplaats op,</l>
<l rend="; 1tab">Maar in een weitser trant;</l>
<l>En zet een spiegel op den top,</l>
<l rend="; 1tab">Met uitgesneden rand.</l>
<l/>
<l>De muur, met schilderwerk bedekt,</l>
<l rend="; 1tab">Toont velerlei gediert',</l>
<l>'t Geen de aandacht van 't gepeupel trekt,</l>
<l rend="; 1tab">Dat in den omtrek zwiert.</l>
<l/>
<l>Nu roept men aan de ontsloten deur:</l>
<l rend="; 1tab">‘Treedt binnen, goede liên!</l>
<l>Hier hebt gy allerhande keur</l>
<l rend="; 1tab">Van vreemdigheên te zien.</l>
<l/>
<l>Hier ziet ge en Leeuw- en Wolvenaart,</l>
<l rend="; 1tab">De woede van een Beer;</l>
<l>De listen van den Vossenstaart;</l>
<l rend="; 1tab">En honderd zaken meer.</l>
<l/>
<l>Die ziet gy in een spiegelglas,</l>
<l rend="; 1tab">Voor eenen stuiver maar!</l>
<l>Een ding, waar van geen weêrgâ was</l>
<l rend="; 1tab">In meer dan duizend jaar.</l>
<l/>
<l>Treedt binnen, mannen, treedt maar in!</l>
<l rend="; 1tab">Hier is wat echts te zien!</l>
<l>Zoo aanstonds maken wy begin.</l>
<l rend="; 1tab">Treedt binnen, goede liên!’ -</l>
<l/>
<l>Straks trekt men met nieuwsgierigheid</l>
<l rend="; 1tab">Naar 't vreemde wonder saam,</l>
<l>En wordt het schouwspel ingeleid;</l>
<l rend="; 1tab">Maar 't heeft een nieuwen naam.</l>
<pb n="400"/>
<l>Ezopus hield hun 't zelfde glas,</l>
<l rend="; 1tab">Het glas der Waarheid, voor;</l>
<l>Maar, daar men <hi rend="sc">fabel</hi> boven las;</l>
<l rend="; 1tab">En vroeg hun toen gehoor.</l>
<l/>
<l>‘Mijn vrienden (riep hy)! 'k toon u niet</l>
<l rend="; 1tab">Dan beesten uit het veld:</l>
<l>Maar velen die men menschen hiet,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn even zoo gesteld.</l>
<l/>
<l>Licht, dat gy in een Ezelsbrein</l>
<l rend="; 1tab">Uws nabuurs geest ontwaart:</l>
<l>In Wolf of Meerkat, groot of klein,</l>
<l rend="; 1tab">Des Schouts of Amptmans aart.</l>
<l/>
<l>Licht vindt gy in 't onnoozel Lam</l>
<l rend="; 1tab">Uw eigen goede trouw;</l>
<l>In 't torteltj' op den beukenstam,</l>
<l rend="; 1tab">De kuischheid van uw vrouw.</l>
<l/>
<l>Dat ieder kijker van verstand</l>
<l rend="; 1tab">Zijn voordeel daarmeê doe.</l>
<l>Neemt zelf den spiegel in de hand;</l>
<l rend="; 1tab">En ziet oplettend toe!’ -</l>
<l/>
<l>‘Ha! (riep men) dat 's eerst wonder fraai!’</l>
<l rend="; 1tab">‘Ai kijk, die krolsche Kat!</l>
<l>Die ziet er uit als kleine Maai!</l>
<l rend="; 1tab">Die Ezel, als Jan Gat!’ -</l>
<l/>
<l>‘Die Hommel lijkt den Jonker wel,</l>
<l rend="; 1tab">En Flip die Honigbij.’ -</l>
<l>‘Die Bandhond met zijn gladde vel,</l>
<l rend="; 1tab">Is Sijmen in 't Lievrij.’</l>
<pb n="401"/>
<l rend="; 1tab">‘Die Vorsch, die zich te barsten blaast,</l>
<l rend="; 2tab">Is net de rijke Louw.’</l>
<l rend="; 1tab">‘En 't Vosjen dat op torren aast,</l>
<l rend="; 2tab">Lijkt sprekend op Mevrouw.’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Dat 's heerlijk mooi, dat 's wonderbaar!’</l>
<l rend="; 2tab">‘Dat is de moeite waard!’ -</l>
<l rend="; 1tab">Zoo juicht en joelt men door elkaâr:</l>
<l rend="; 2tab">‘Dat heeft zijn rechten aart!’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Dus vangt het reis op reis weêr aan,</l>
<l rend="; 2tab">De gantsche Kermisweek;</l>
<l rend="; 1tab">En ieder is op 't hoogst voldaan,</l>
<l rend="; 2tab">Die in den spiegel keek. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Maar waarom wordt men nu gestreeld</l>
<l rend="; 2tab">Door alles wat men ziet?</l>
<l rend="; 1tab">Een ieder ziet zijns buurmans beeld,</l>
<l rend="; 2tab">En kent het zijne niet.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Een Grijzaart, boven de andren kloek,</l>
<l rend="; 2tab">Had slechts zich-zelv' herkend.</l>
<l rend="; 1tab">Maar zwijgend kroop hy uit zijn hoek,</l>
<l rend="; 2tab">En gaf zich uit de tent.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Zie daar (riep toen de Bultenaar)!</l>
<l rend="; 2tab">Men wil de Waarheid wel.</l>
<l rend="; 1tab">Doch nergens loopt zy min gevaar,</l>
<l rend="; 2tab">Dan in het Fabelspel.’</l>
<l/>
<l>1798.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="402"/>
<head rend="h3">De Siameezen.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 82.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Dan mag men straf op 't misdrijf zetten,</l>
<l>Wanneer men 't euvel kan beletten,</l>
<l rend="; 1tab">En 't niet te vast geworteld staat;</l>
<l>Maar vruchtloos zijn gestrenge wetten</l>
<l rend="; 1tab">Wen 't eens tot de inborst overgaat. -</l>
<l/>
<l>De Vorst van Siam strafte 't stelen</l>
<l rend="; 1tab">Door 't zwelgen van gesmolten goud,</l>
<l>'t Geen uit de toegeschroeide kelen</l>
<l rend="; 1tab">Weêrom gehaald wierd door den Schout.</l>
<l>Dit spaarde hennipkoord en strikken:</l>
<l rend="; 1tab">Want ieder pond van dit metaal</l>
<l>Deed deze <hi rend="spat">functie</hi> van verstikken</l>
<l rend="; 1tab">Niet eens, maar meer dan honderdmaal.</l>
<l>Doch had men somtijds waargenomen,</l>
<l rend="; 1tab">Dat, na een zeker tijdverloop,</l>
<l>Dat goud, dat gaaf te rug moest komen,</l>
<l rend="; 1tab">Allengskens door de vingers droop.</l>
<l>Nu wierd het onder 's Konings oogen,</l>
<l rend="; 1tab">Op dat er niets verloren ging,</l>
<l>En voor, en na, met zorg gewogen:</l>
<l rend="; 1tab">Want goud is toch een kostbaar ding. -</l>
<l>Eens was door vonnis van den Rechter</l>
<l rend="; 1tab">Een Dief veroordeeld tot den dood;</l>
<l>Aan wien men door den blikken trechter</l>
<l rend="; 1tab">Het goud in d' open gorgel goot.</l>
<l>Hy stierf: den klomp, weêrom gegeven,</l>
<l rend="; 1tab">Bevindt men op de schaal te licht:</l>
<l>Er bleef wat aan de handen kleven.</l>
<l rend="; 1tab">Van die de doodstraf had verricht.</l>
<l>'t Verwijzen toeft niet op de ontdekking,</l>
<l rend="; 1tab">Hy ondergaat de zelfde straf.</l>
<pb n="403"/>
<l>Maar onder deze rechtsvoltrekking</l>
<l rend="; 1tab">Neemt wederom het goud wat af. -</l>
<l>De nieuwe beul blijkt weder schuldig:</l>
<l rend="; 1tab">Hy sterft; een derde steelt nog meer:</l>
<l>En, hoe de straf vermenigvuldig',</l>
<l rend="; 1tab">Het goud koomt nooit volkomen weêr. -</l>
<l>Dus liep het af met acht of negen.</l>
<l rend="; 1tab">De tiende ging den zelfden gang.</l>
<l>Toen wierd de Koning heel verlegen:</l>
<l rend="; 1tab">Dat grapjen duurde hem te lang.</l>
<l>Hy doet zijn Staatsraad Zadig roepen.</l>
<l rend="; 1tab">Wel, fijnman (zegt hy!) wat is dat?</l>
<l>Ik meende dat ik in mijn troepen</l>
<l rend="; 1tab">Getrouwe, brave lieden had.</l>
<l>En echter, al die honden stelen.</l>
<l rend="; 1tab">Kom aan, gy-zelf, gy moet er aan,</l>
<l>Om nu mijn straffen uit te deelen:</l>
<l rend="; 1tab">'t Mocht anders nog al verder gaan. -</l>
<l>‘Heer Koning!’ sprak de vrome Zadig,</l>
<l rend="; 1tab">En boog het voorhoofd tot den grond.</l>
<l>‘Ik bid u, wees my zoo genadig,</l>
<l rend="; 1tab">En empaleer my maar terstond.</l>
<l>Wy allen zijn, door heel uw staten,</l>
<l rend="; 1tab">In 't goudbesnoeien opgebracht;</l>
<l>En nu dat stelen na te laten,</l>
<l rend="; 1tab">Gaat boven menschelijke kracht.</l>
<l>Indien ge uw wetten uit wilt voeren,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo zijt gy, in een korten tijd,</l>
<l>Uw Krijgs-, uw Staatsliên, burgers, boeren,</l>
<l rend="; 1tab">Ja, al uw onderdanen, kwijt.</l>
<l>Straf 't geen in 't oog loopt, streng en vaardig;</l>
<l rend="; 1tab">Maar sluit uwe oogen voor de rest.</l>
<l>Dit (ben ik uw vertrouwen waardig)</l>
<l rend="; 1tab">Is in dees toestand nog het best.</l>
<l>Doch drijf in 't hart der jonge knapen</l>
<l rend="; 1tab">De godsdienst, zeden, deugd, en eer:</l>
<l>Zoo wordt de Natie omgeschapen,</l>
<l rend="; 1tab">En dan - hoeft wet noch straftuig meer.’</l>
<l/>
<l>1798.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="404"/>
<head rend="h3">Het penzioen.<note n="*" place="foot">Mengelpoëzy II, 85.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Een Kat, gewoon heurs Meesters huis</l>
<l>Te zuiveren van rot en muis,</l>
<l>Werd door een nieuwe keukenmaagd</l>
<l>De deur rampzalig uitgejaagd.</l>
<l>(Het waarom van dit ongeval</l>
<l>Doet tot de zaak hier niet met al.)</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Wat zou zy doen, de onnoozle kat,</l>
<l>Terwijl zy niets te bikken had!</l>
<l>Zy reist, en biedt heur diensten aan</l>
<l>Alwaar zy maar een huis ziet staan,</l>
<l>En klopt aan hof en boerenstulp;</l>
<l>Maar nergens vindt zy troost of hulp.</l>
<l>Vergeefs vertelt zy langs de straat,</l>
<l>Hoe heerlijk zy heur zaak verstaat;</l>
<l>Dat niemand beter muizen kan;</l>
<l>Ja, geeft er somtijds proeven van.</l>
<l>‘Ge waart (dus zegt men 't arme beest)</l>
<l>Voorheen een nuttig dier geweest;</l>
<l>Maar sedert dat men wezels houdt,</l>
<l>En groote rottenvallen bouwt,</l>
<l>Behoeft men naar den nieuwen leer,</l>
<l>Geen katten voor de muizen meer.</l>
<l>En daarom, pak u liever voort,</l>
<l>Gy zult niet opdoen in dit oord.’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De kat reist verder. ‘Arme Poes!</l>
<l>Hier koomt gy biechten by den droes!</l>
<l>De Rotten hebben hier hun nest,</l>
<l>En tevens hun krediet gevest,</l>
<l>En sedert maken rot en muis</l>
<l>De <hi rend="spat">Constitutie</hi> van een huis.</l>
<pb n="405"/>
<l>Dus vliegend...!’ Eer men nog besluit,</l>
<l>Is de arme kat de deur reeds uit. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Waar, zegt zy, zal ik eindlijk heen?</l>
<l>Een hond vindt ergens nog een been,</l>
<l>Betrapt in 't wilde soms een haas,</l>
<l>Of leeft by 't een of ander aas.</l>
<l>Maar ik, ik vind in veld noch woud</l>
<l>Het minste ding tot onderhoud.</l>
<l>Ik wou, men had my tot de jacht,</l>
<l>Of 't pakkendragen, opgebracht;</l>
<l>En, zoo het nog te kiezen stond,</l>
<l>Ik wierd een ezel, of een hond. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Maar kom! den moed weêr opgevat!</l>
<l>In Cyprus ligt mijn moederstad;</l>
<l>Daar was, voor honderd jaar en meer,</l>
<l>Mijn ras in aanzien en in eer,</l>
<l>'t Geen zich op 't Eiland neêrgezet,</l>
<l>En 't van de slangen heeft gered.<note n="1" place="end">De kat heeft gelijk. Cyprus was geweldig met slangen geplaagd (waarom het ook voorheen <hi rend="spat">Ophiuse</hi> genoemd werd). Hierom waren de Monniken in het Klooster van Sint Niklaas verplicht eene menigte van Katten aan te fokken, ten einde dat ongedierte te verdelgen. En van hier het ras der zoogenaamde Cyprische Katten. Van hier ook de naam van <hi rend="spat">Capo di Gatto</hi>, of <hi rend="spat">Kattenhoofd</hi>, welke aan een uithoek naby dat Klooster gegeven is.</note></l>
<l>Daar krijg ik vast, by St. Niklaas,</l>
<l>Een allerbeste huiskatsplaats. -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zy gaat, maar stoot het hoofd al weêr.</l>
<l>‘'t Ontbreekt ons aan geen katten meer;</l>
<l>Er is hier nog een overvloed</l>
<l>Van dat onnutgeworden goed.</l>
<l>Ook hebben wy sints overlang</l>
<l>Geen hinder meer van muis of slang.</l>
<l>Dus, Poes! ons deert uw hooge nood;</l>
<l>Maar 't Eiland heeft voor u geen brood.’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Zy wandelt met een leêge buik</l>
<l>Al verder op door hei en struik;</l>
<l>Ten laatste koomt zy in een bosch.</l>
<l>Daar breekt ze op 't eind in zuchten los,</l>
<l>En strekt zich by een noteboom</l>
<l>Wanhopig neder langs den stroom.</l>
<pb n="406"/>
<l rend="; 1tab">Een Inkhoorn, die daar op een tak</l>
<l>Zijn hoofd juist door de bladers stak,</l>
<l>Ziet neêr en krijgt haar in 't gezicht,</l>
<l>Terwijl zy daar te treuren ligt;</l>
<l>En, hoe vermagerd door de ellend,</l>
<l>De balling is hem straks bekend.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Wel Poesjen (zegt het vriendlijk dier)!</l>
<l>Mijn beste maat! hoe koomt gy hier?</l>
<l>Gy hebt my eens een dienst gedaan,</l>
<l>Ik bied u thands mijn bystand aan.</l>
<l>Kom, blijf in 't bosch, en, mager ding!</l>
<l>Ik neem u voor mijn rekening.’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">God dank! zegt de oude Pieternel,</l>
<l>En springt van blijdschap uit haar vel,</l>
<l>En toont hem al de erkentenis,</l>
<l>Waar 't goede hart voor vatbaar is.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘'k Ben blij (herneemt hy met een lach)</l>
<l>Dat ik u vriendschap toonen mag.</l>
<l>Gy zult hier wel zijn, denk dat vrij,</l>
<l>En lijden geen gebrek by my.</l>
<l>Hoor toe! ik geef van nu af aan,</l>
<l>Op dat ge rijklijk moogt bestaan,</l>
<l>(Daar is mijn trouwe vriendenpoot!)</l>
<l>U dagelijks - een <hi rend="sc">hazelnoot</hi>.’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Nu oordeelt, vrienden van de kat,</l>
<l>Of zy het niet voortreflijk had!</l>
<l>Maar mooglijk, dat my iemand vraagt,</l>
<l>Hoe veel een hazelnoot bedraagt,</l>
<l>Dewijl die licht niet overal</l>
<l>Van de eigen grootte wezen zal.</l>
<l>Welaan! wanneer ge in Holland leeft,</l>
<l>En daar een halve schelling geeft,</l>
<l>Dan geeft ge, in Nederlandsche <hi rend="spat">kas</hi>,</l>
<l>'t Geen hier het hazelnootjen was.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1798.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="407"/>
<head rend="h3">Paris oordeel.<note n="*" place="foot">Mengelingen I, 101.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Drie Godinnen pleitten samen</l>
<l rend="; 1tab">Om den prijs van 't hoogste schoon:</l>
<l>De arme Paris stond verlegen,</l>
<l rend="; 1tab">Nog geen rechterampt gewoon.</l>
<l/>
<l>Pallas geestuitstortende oogen,</l>
<l rend="; 1tab">Junoos adel op 't gelaat,</l>
<l>Venus teedre aantreklijkheden,</l>
<l rend="; 1tab">Eischten meer dan één' granaat.</l>
<l/>
<l>Venus lach ontgloeit de zinnen;</l>
<l rend="; 1tab">Junoos aanblik schokt het hart;</l>
<l>Pallas lonk verheft den boezem:</l>
<l rend="; 1tab">Paris hersens zijn verward.</l>
<l/>
<l>‘Ik, ik geef u staat en schatten!’ -</l>
<l rend="; 1tab">‘Ik het glorierijkst verstand!’ -</l>
<l>‘“Ik het allerschoonste meisjen,</l>
<l rend="; 1tab">Geef my slechts het zegepand!”’ -</l>
<l/>
<l>‘Ik geef wapens en kwartieren!’ -</l>
<l rend="; 1tab">‘Ik geef bul en Doctorbrief!’ -</l>
<l>‘“Ik, ik geef u lust en leven</l>
<l rend="; 1tab">Met een dierbaar troetellief!”’ -</l>
<l/>
<l>‘Geef my d' appel, arme herder!</l>
<l rend="; 1tab">Ik geef goud en heerschappij’ -</l>
<l>‘Ik, verwinnend disputeeren!’ -</l>
<l rend="; 1tab">‘“Ik beminnen; geef hem my!”’ -</l>
<pb n="408"/>
<l>‘Ik maak u een' Buonaparte!’ -</l>
<l rend="; 1tab">‘Ik, een' Filosoof als Kant!’ -</l>
<l>‘“Ik, den fraaisten Incroiable,</l>
<l rend="; 1tab">Die de kroon van schoonheid spant.”’ -</l>
<l/>
<l>Zoo, zoo schreeuwt het door malkander,</l>
<l rend="; 1tab">Dat de herder hoort noch ziet:</l>
<l>‘Zacht, Godinnen, 'k ben hier rechter,</l>
<l rend="; 1tab">En verkoop mijn vonnis niet.</l>
<l/>
<l>Maar om recht en wel te wijzen,</l>
<l rend="; 1tab">Moet ik 't ligchaam zien, geen kleed.</l>
<l>Ze is juist altijd niet de schoonste,</l>
<l rend="; 1tab">Die zich 't best te <hi rend="spat">putsen</hi> weet.</l>
<l/>
<l>Trekt uw rokjen uit, Godinnen,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo gy naar den eerprijs staat;</l>
<l>'k Moet uw eigen schoon beloonen,</l>
<l rend="; 1tab">Niet, het schoon van uw gewaad.’</l>
<l/>
<l>Pallas aarzelt; Juno weigert;</l>
<l rend="; 1tab">Dartle Venus is te vreê:</l>
<l>Ze is ontkleed en de andre volgen;</l>
<l rend="; 1tab">'t Voorbeeld sleept den wijsten meê.</l>
<l/>
<l>Nu dan, Paris, wat 's uw oordeel?</l>
<l rend="; 1tab">‘Junoos fierheid staat haar mooi;</l>
<l>Pallas wijsheid staat voortrefflijk;</l>
<l rend="; 1tab">Maar 't is aangenomen tooi.</l>
<l/>
<l>Venus is het geen zy lijkent;</l>
<l rend="; 1tab">Wat zy heeft is eigen schoon:</l>
<l>Haar behoort de gouden appel,</l>
<l rend="; 1tab">En aan geen' ontleenden toon.’</l>
<pb n="409"/>
<l rend="; 1tab">Paris, ja, gy zegt de waarheid:</l>
<l rend="; 2tab">Hoogheid, wijsheid, zijn maar waan;</l>
<l rend="; 1tab">Neem ze kleding af en toestel,</l>
<l rend="; 2tab">En heur luister is vergaan.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Waar we ons menschen op beroemen,</l>
<l rend="; 2tab">'t Zinlijke is ons deel op aard:</l>
<l rend="; 1tab">Wat wy meer of anders schijnen,</l>
<l rend="; 2tab">Is in wezen weinig waard.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hoogheid, wijsheid, hersenschimmen</l>
<l rend="; 2tab">Voor den geen die met haar praalt,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn alleen in God te vinden,</l>
<l rend="; 2tab">Niet, dan van hem afgedaald.</l>
<l/>
<l>1804.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="410"/>
<head rend="h3">De lauwrier.<note n="*" place="foot">Mengelingen II, 234.</note></head>
<lg type="poem">
<l>De God en Grootvorst der Poëeten</l>
<l rend="; 1tab">Zag Peneus kind,</l>
<l>Terwijl ze, in 't mollig gras gezeten,</l>
<l rend="; 1tab">Een kransjen bindt.</l>
<l/>
<l>Hy ging haar minnelijk begroeten,</l>
<l rend="; 1tab">En sprak haar aan:</l>
<l>Maar zy, met vleugels aan de voeten,</l>
<l rend="; 1tab">Zy laat hem staan.</l>
<l/>
<l>Zy vloog vooruit langs berg en dalen;</l>
<l rend="; 1tab">Apol haar na,</l>
<l>Verzekerd van haar in te halen,</l>
<l rend="; 1tab">Hoe snel zy ga.</l>
<l/>
<l>Het Meisjen vliedt gelijk een hinde,</l>
<l rend="; 1tab">En raakt geen' grond.</l>
<l>Apollo roept: ‘Mijn zielsbeminde,</l>
<l rend="; 1tab">Genees mijn wond!’</l>
<l/>
<l>Zy hoort, verdubbelt haast en schreden,</l>
<l rend="; 1tab">En spoedt al voort;</l>
<l>Maar vindt den weg zich afgesneden</l>
<l rend="; 1tab">Door 's waters boord.</l>
<l/>
<l>Nu koomt de vlugge God haar nader,</l>
<l rend="; 1tab">En afgejaagd,</l>
<l>Roept zy om bijstand tot haar' vader!</l>
<l rend="; 1tab">De dwaze Maagd!</l>
<pb n="411"/>
<l rend="; 1tab">De Stroomgod hoort en maakt het kluchtig</l>
<l rend="; 2tab">Met de arme spruit:</l>
<l rend="; 1tab">Haar voetjen zoo gezwind en vluchtig,</l>
<l rend="; 2tab">Schiet wortels uit.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Heur armen, die ze in 't bijstand vragen</l>
<l rend="; 2tab">Ten hemel beurt;</l>
<l rend="; 1tab">Heur vlechten, in 't geweldig jagen</l>
<l rend="; 2tab">Den band ontscheurd;</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Die armen, en verwaaide hairen,</l>
<l rend="; 2tab">Zoo zacht, zoo blond,</l>
<l rend="; 1tab">Verandren zich in tak en blaâren</l>
<l rend="; 2tab">Op de eigen stond.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Apol schiet toe en grijpt ze in de armen,</l>
<l rend="; 2tab">Maar vat een' stam!</l>
<l rend="; 1tab">Dus toont uw vader zich te erbarmen,</l>
<l rend="; 2tab">Onnoozel lam!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Daar staat zy, met een schors omtoogen,</l>
<l rend="; 2tab">En heet Lauwrier:</l>
<l rend="; 1tab">En nog wil zy geen' gloed gedogen,</l>
<l rend="; 2tab">Maar kraakt in 't vier.</l>
<l/>
<l>1804.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="412"/>
<head rend="h3">Proeve van fabelen.<note n="*" place="foot">Mengelingen III, 113.</note></head>
<head rend="h4">I.
<lb/>De opvoeding des leeuwenwelps.</head>
<p>‘De menschen roemen onze kracht en onze grootmoedigheid wel, (zei een oude Leeuw tegen zijn' Nabuur) maar zy zijn onuitputtelijk in den lof der schranderheid en der zachtmoedigheid. Ik wil, dat mijn zoon deze deugden verkrijgen zal; en ten dezen einde wil ik hem van een' Vos, en een Schaap doen opvoeden.’ Hy deed zoo en zijn zoon leerde van den eerste, het hoenderkot bekruipen; van het laatste, slagen en stoten verdragen. Verontwaardiging en verachting vervulden het woud; de Tijger verdreef hem, de Ezel beschimpte hem, en de mensch lei hem met zijne honden aan eenen band.</p>
<p>Menig vorst deed in vroeger tijden zijn' zoon door Monniken opvoeden, en wat werd er van? Een Godvruchtige kloosterpaap. Een ander gaf de opvoeding van den zijnen aan een' Geleerde over; en het werd een onbruikbare boekwurm. Nu kwam de verlichte eeuw, en een kroonprins kreeg Filosofen tot leermeesters. - Men zie rond!</p>
<div type="section">
<head rend="h4">II.
<lb/>De hond.</head>
<p>De Hond had zich by Jupiter over de mishandelingen van allerlei aart beklaagd, die hy van den mensch ondergaan moest. Jupiter verbood, hem anders dan met den stok te slaan. Nu zag de Hond op een' tijd dat zijn meester een kwade luim had, en, voor slagen vrezende, ruimde hy
<pb n="413"/>alle stokken van den vloer. Doch het hielp hem weinig, want naauwlijks had men dit opgemerkt, of de Man, uit den stal komende, sloeg hem erbarmlijk met den steel van de zweep die hy in de hand had; de Vrouw met haar spinrokken, en de Meid met een brandhout, en ieder van hun beweerde, dat zijn straftuig een stok was. Zelfs de Kok liep hem met het braadspit na, en noemde 't een' ijzeren stok. ‘Helaas, (zei de lijder) ik moet het bekennen: die een' hond wil slaan, kan licht een stok vinden.’</p></div>
<div type="section">
<head rend="h4">III.
<lb/>De akker en de dijk.</head>
<p>Een akker had de zee ten Westen, en stond ieder oogenblik bloot voor hare overstroomingen. Zijn Eigenaar lei er een' Dijk voor, die het land voor de baren beschuttede, en de akker had rust en zekerheid. Nu was hy op zijn' tijd met rijpende oogsten bedekt, en de Naburen benijdden hem. Maar aan den voet des Dijks wiessen grasbloemen in menigte: dezen beklaagden zich, dat de hoogte des Dijks hun den vrijen toevloed des Westenwinds onderschepte. ‘Hoe kunnen wy bloeien (zeiden zy)! ô dat wy dien haatlijken dijk kwijt waren, wy zouden het gansche veld met onze spruitjens bedekken, en geheel de akker zou weldra een volkomen bloemhof worden.’ - Nu stormde 't uit het Noordwesten, en de hemelhooge golven sloegen over den Dijk op den akker. ‘Zie daar (riep men) hoe nutloos de dijk is! Hy is tegen de zeebaren aangelegd en bevrijdt er ons niet van; en tevens ontneemt hy ons den verkwikkenden Westenwind, waardoor wy leven en bloeien moeten. Weg met hem!’</p>
<p>De Eigenaar was niet van dit gevoelen, maar verhoogde den dijk om zijn' akker zekerder te stellen. Nu was het een nieuw en nooitrustend geschreeuw. Niet de grasbloemen alleen, maar ook 't graan begon met haar te roepen. ‘Ja, hy be-<pb n="414"/>neemt ons den Westenwind! ach, dat we van dien nutloozen, dien haatlijken Dijk bevrijd waren!’</p>
<p>De Dijk ondertusschen stond vast; maar wat gebeurt er? Een hoop Mollen ondergraaft hem; het zeewater vindt een open en dringt er door heen; hy bezwijkt eindelijk en stort in, en de Oceaan streeft met lossen teugel door de opening. De akker is overstelpt, in een oogwenk, geplonderd, vernield, en voor altijd bedorven, en grasbloem noch korenhalm erkennen de plaats meer waar zy stonden. Een handvol vlotgras alleen, op de baren dobberende, riep uit: ‘hadden wy den Dijk slechts weêrom!’</p>
<p>Een voorbyvliegende Zwaluw zag en hoorde dit: ‘<hi rend="spat">Sero sapiunt Phryges</hi>’ riep hy uit; want, Lezers, het was een bereisde vogel, die talen verstond.</p></div>
<div type="section">
<head rend="h4">IV.
<lb/>De diamant by de boeren.</head>
<p>In een gering Boerendorp omstreeks Arcadie had de schoone Lize een' Diamant gevonden; een' schoonen en zuiveren Diamant van het eerste water. Waarschijnlijk was hy van den tulband eens Persischen Landvoogds gevallen, die daar doorgereisd was. Lize, van haar vond opgetoogen, maakt hem vast op een eindtjen lint, en bindt het zich om den hals: en terstond is het schoone blinkende ding de verwondering van het gantsche Vennootschap. ‘Ach! die ook zulk een' Diamant hadde!’ zie daar de algemeene en eenstemmige wensch aller Boerinnetjens.</p>
<p>Een Knaap, die verscheiden mijlen verr' gereisd had, kwam van zijn' tocht weêr te rug, en bracht eenige geslepen krystallen en glasbrokken meê, die hy omdeelde. Zy flikkerden juist wel niet als Lizes diamant, maar echter zy blonken en de Boerinnen hadden welhaast elk een steentjen
<pb n="415"/>(want zoo noemde men het) aan den hals, en elk van haar achtte zich zoo rijk als Lize was. Gelukkige eenvoud!</p>
<p>Maar de Diamant van Lize was door het gerucht buiten het dorp bekend geworden. Een Vreemdeling kwam om hem te zien. ‘Wat vraagt ge naar een' diamant (zei men hem), wy hebben diamanten in menigte. Beschouw slechts!’ - De Vreemdeling lachte en keerde te rug zonder verdere moeite te nemen. ‘Wat zou er toch zijn in een plaats, waar men glas en krystal voor edelgesteente neemt!’ zei hy.</p>
<p>Men begon van de Nederlandsche letteren in Frankrijk en Duitschland te spreken. Feiths Julia werd vertaald, en niemand had lust er meer van te weten.</p></div>
<div type="section">
<head rend="h4">V.
<lb/>De vos en de hond.</head>
<p>De Kraan had den Hond ter maaltijd genoodigd, en de spijs kwam ter tafel in flesschen met lange halzen, waar in de Kraan den bek stekende, op haar gemak stond te eeten, terwijl zy haar' gast uitloeg, die vruchtloos aan den mond der flesschen lekte, terwijl hy niets anders in 't lijf kreeg, dan 't geen zy by het inzwelgen zich ontvallen liet; en met eene hongerige buik naar huis toog. De Vos had dit voorval vernomen: ‘Waarom (zei hy tegen den Hond) de flesschen niet omgeworpen; zoo hadt gy den brei voor u-alleen gehad, die zy met haar langen snavel van den vlakken disch niet had kunnen afslorpen?’ - ‘Niets ware my lichter geweest (hernam de ander), want zy stonden zeer wankelbaar; doch ik wilde liever verhongeren, dan zelfs een halve weldaad of 't geen er den schijn van kon hebben, met ondank te beandwoorden.’</p></div>
<div type="section">
<pb n="416"/>
<head rend="h4">VI.
<lb/>De jonge hond.</head>
<p>De Wolf leefde in overvloed in een veroverde schapenstal, omringd van een hoop doodgebeten lammeren. Een jonge Hond, die met zijn gezin door een Tijger verdreven was, kwam tot hem. ‘Help my mijn goed herwinnen, (zei hy), en ik zal u het uwe helpen beschermen.’ - ‘Gy belooft my zeer weinig (andwoordde de Wolf), want wat is het mijne van 't geen ik bezit? Maar ga heen, volg mijn voorbeeld, en heeft men u 't uwe genomen, val gy op de zwakkeren aan en vertroost u.’ - Wat deed de Hond, vraagt men my? Hy rukte een paar zuiglammeren die verstrooid door de hei liepen, van hunne moeder. - Dit kan niet zijn, zegt ge my, Lezers! maar - de Hond had eene Wolvin tot moeder gehad, en dus wordt de zaak begrijpbaar.</p></div>
<div type="section">
<head rend="h4">VII.
<lb/>De twee honden.</head>
<p>De oude en getrouwe Fijlax, die zijn' meester verloren had, werd door een' boer uit de buurt in zijn huis genomen. Hy nam 's morgens zijn stuk roggenbrood en ging voorts op de jacht, levende van 't geen hy opspoorde. ‘Hoe minder ik mijn' weldoener koste, hoe beter’ zei hy. - Maar Fijlax werd oud, verloor tanden en krachten, en niemand bracht hem meer dan het oude stuk roggenbrood. In dezen staat lei hy aan de deur te verhongeren. ‘Ellendige als gy zijt (riep de kleine Joli hem toe), hadt ge u begeven tot kwispelstaarten onder de tafel, gy zoudt nu genoeg hebben.
<pb n="417"/>Zie naar my die nooit iets gewerkt heb, wat een buik is de mijne!’</p>
<p>‘Maar waarom toch voedt men u zoo overdadig?’ vroeg Fijlax. Het andwoord was: ‘om dat ik kan bedelen.’ - ‘Welnu dan (hernam de oude) ik kan hongeren.’</p></div>
<div type="section">
<head rend="h4">VIII.
<lb/>Het paard en de stalknecht.</head>
<p>‘Het is blijkbaar (zei het Paard) dat de Stalknecht om my bestaat: - er waren eer paarden dan Stalknechts. - Hy voedt my, hy reinigt my, hy veegt mijne mist weg, houdt mijn woning zuiver en lucht ze. Hy leidt my ter wei, haalt my weder te rug eer de koude Nachtlucht valt, doet my wandelen, en wat al meer tot mijn gezondheid en welzijn dienen mag. Maar ik heb daarvoor geen verplichting aan hem (want hy is er voor); maar hy heeft verplichting aan my, dewijl hy zonder my geen Stalknecht zou zijn. Het is dus wel zot, dat ik hem drage, wanneer hy my afrijden of versch voeder met my halen wil, dat ik de spoorslagen van hem dulde, en my toomen en teugelen laat, even of ik voor zijn dienst geboren waar. Dit verveelt my.’ - Op die woorden kwam de Stalknecht om 't Paard te zadelen; en dit, om zijn Filosofie in praktijk te brengen, gaf hem met de achterhoeven een' slag op de borst, dat hem het bloed uit de keel vloog, en hy dadelijk dood nederviel. ‘Zie (zei het Paard) zoo behoort het: ik wist mijne eigen krachten niet.’ - Nu werd het noch gevoederd noch geroskamd. Het kreeg honger; het verliet den stal, en werd van de Wolven gevreten, die er lang op geloerd hadden. ‘Ach (riep hy toen) had ik my den Stalknecht blijven onderwerpen!’ -</p>
<p>De Heer van den Stal, die ter jacht was geweest, kwam juist op het mat als dit voorviel. Zijn jager lei aan op de Wolven: ‘Laat af (zei de Heer)! het is dat ondankbare beest, dat mijn' trouwen Stalknecht heeft doodgeslagen, het verdient niet beter.’</p></div>
<div type="section">
<pb n="418"/>
<head rend="h4">IX.
<lb/>De wolven.</head>
<p>De Wolven, overal vervolgd en verdreven, werden eindelijk te rade zich te vermommen. Een hulsel van schapenwol, dat hun 't voorhoofd bedekte, en een uitzicht van goede trouw en onnoozelheid deed hen toegang by de kudde vinden. De Honden blaften wel, maar de schapen hadden geen erg, de Herders vonden behagen in dit goelijk soort van dieren, dat zich <hi rend="spat">Lammervrienden</hi> noemde, en de grommende wachters werden verplicht te zwijgen. Zy vestigden zich dus in de Schaapskooi, en plantten zich voort, intusschen in 't heimlijk hun rol spelende. Eindelijk wierpen zy hun masker af; de heerde was van verslindende wolven vervuld, die de honden en lammeren dood beten; en de Herders, onmachtig hen te verdrijven of tegen te staan, lieten hun vee tot een prooi. - ‘Vereenigen we ons oogenbliklijk (riep er een tot zijn Vennoots) en wy zullen ze uitdelgen!’ maar niemand had moed om een' stok op te vatten. De wolven hielden de Herders omringd, en schreven hun willig of onwillig de wet voor. - En wat werd van de kudde? - zy veranderde ongevoelig in een Wolvennest, waar de menschlijkheid den onnoosle voor waarschouwt, en den verstrikte vergeefs uit te rug roept.</p></div>
<div type="section">
<head rend="h4">X.
<lb/>Het getuigenis van een' herdershond.</head>
<p>De oude en trouwe Lycisca was gestorven, en Dameet had by zijne Schaapskooi een' Wachthond noodig. Om een zekere keus te doen, besloot hy de getuigenissen te raadplegen. - ‘ô Neem den grimmigen Lycus niet, (schreeuwden de Wol-<pb n="419"/>ven)! dat 's een doorslechte hond. Immer ontrust hy de gantsche streek met zijn hol geblaf. Hy verstoort ieders nachtrust; en bijt steeds naar al wat hem nadert, of slechts onder de reuk der schapen koomt. Geen nacht, dat zijn kudde den slaap geniet! ook is hy alomme gehaat en met den nek aangezien. - En dan, zijne eerlijkheid!’ - ‘Ik heb hem gisteren nog den muil vol bloed gezien (riep een die zijn tanden met moeite ontsnapt was): gewis hy steelt heimelijk.’ - ‘Ik zag hem zelf met een lam, half doodgebeten, de hei oversnellen, het deerde my (riep een ander, wien dat lam door den trouwen wachter uit de kaken ontscheurd was)! Neen, gewis, Lycus is niet eerlijk!’</p>
<p>‘Maar de stille Procyon dan?’ - ‘ô Dat 's een goed, vriendelijk beest, dat nooit blaft en nooit bijt, en met niemand geschil heeft. Neem Procyon, Herder, dat 's een parel der honden!’</p>
<p>De grijze Melibee, die dit hoorde, sloeg Dameet op den schouder. ‘Geen slechter teeken voor Herder of Hond (zei hy) dan wanneer de Wolven ze prijzen!’</p>
<p/>
<p>Conf. Jus Canon. Dist. 83. c. 6.</p></div>
<div type="section">
<head rend="h4">XI.
<lb/>De paauw met zijn vrienden.</head>
<p>De roofzuchtige Havik wilde den Prinselijken Paauw van zes zijner vederen berooven, de schoonste en blinkendste uit zijnen staart. De Paauw riep zijn vrienden te hulp, men bood den roofvogel weêrstand, en de Havik werd afgeslagen. - De Paauw was thands behouden, maar elk zijner helpers begeerde eenige veren tot loon. - ‘Ik heb er zoo veel van de mijnen by laten zitten (schreeuwde de een!) - Ik heb er den vyand zoo vele ontplukt (riep de ander)! Met recht wacht ik op een belooning, die my onderscheidt.’ De Paauw deelde eenige zijner vederen om, maar men eischte
<pb n="420"/>meer, en welhaast was hy van zijn Vrienden kaler geplukt, dan de Havik hem ooit zou gemaakt hebben. - Dus uitgeschud en van hartzeer en koude bezwijkend, week hy in den stal naar een mesthoop en verborg zich. ‘Ach (riep hy uit)! ziedaar wat de vorstenvrienden zijn, die hun in nood byspringen!’</p></div>
<div type="section">
<head rend="h4">XII.
<lb/>De vogelen.</head>
<p>‘Hy maakt ons wat wijs, de Adelaar, als hy zegt boven de wolken te zweven. Ik weet ook iets van vliegen, en wat hoogte men met de kracht van een' vogel bereiken kan. - En wie heeft hem ooit in die hooge streek van den hemel gezien? Immers zou hy zijn veêren aan de zon moeten branden, indien hy heur hitte zoo na kwam! Met één woord, het is een bloot voorgeven, en oude wijvenklap, dat zeg ik u allen, en daar blijf ik by.’</p>
<p>Dus was, in een samenkomst van gevogelte, het gesprek dat een Zwaluw hield. - ‘Ik heb altijd zoo gedacht (zei de Kraanvogel), de zaak is onmogelijk. Ik kan toch ook vliegen, en niemand zal my dit betwisten.’ - De Reiger, de Ooievaar, de Sperwer, voegden zich hierby, en een zwerm van klein Gevogelte bevestigde het besluit: ‘De Adelaar stijgt niet boven de wolken.’</p>
<p>Zoo geneigd is men, eene onbekende macht palen te stellen naar de maat van zijne eigen kracht en bekrompen begrip! De Maikever kwam eindelijk: ‘'t Is een dwaasheid (zei hy ruiterlijk), van een hooger vlucht dan drie vademen te gewagen. Alle hooger vlucht is niet dan eene onmooglijkheid en een spel van verbeelding of bedriegery.’<note n="1" place="end">Batteux zegt, indien ik my wel herinnere, dat de Ezopische Fabel het schouwspel der kinderen is. Het kan zijn, doch ik wilde ze liever dat der Grijsheid genoemd hebben. Van mijne vroegste kindsheid af, met deze Fabel bekend gemaakt, heb ik er nooit iets treffends, nooit iets belangrijks, in opgemerkt, dan alleen, in 't geval dat ik ze op eenig voorval des Levens of wel, der Geschiedenis, konde toepassen. Cezar, Alexander, Tarquinius, Brutus, Semiramis, waren my toen ik nog geen drie jaren bereikt had, personaadjen van 't grootste gewicht, en hun daden, hun woorden, hun gantsche gedrag wekte mijn hoogste opmerking tot zelfs in de minste bijzonderheid; maar het was my vervelend, wat de Wolf tegen het Lam, of de Vos tegen de Raaf zeide. En ik geloof, dat mijne ondervinding juist is. De Ezopische Fabel is alleenlijk belangrijk, door ons beelden van 't gemeene leven voor te stellen; edoch deze beelden hebben noch waarheid, noch belang, dan waar de ondervinding des levens ons in staat gesteld heeft, hunne overeenstemming met het geen deze ons getoond heeft, niet slechts te erkennen, maar met vaardigheid en genoegen op te merken. En dit kan het kind zeker niet! De bedachtzaamheid van Ouders of Leermeesters, om by alle gelegenheden het kind aan een' trek van de Fabel te erinneren, die zich in 't voorhanden zijnde voorval laat toepassen, kan veel doen om het de Fabel te veraangenamen; maar zy zal het kind neuswijs en ingebeeld maken, en welhaast roekloos in het oordeelvellen; het geen dra in een' charaktertrek van wezenlijke ondeugd overgaat Geene Fabelen derhalve voor de kinderen! Zy behooren tot het
onderwijs des Jongelings, dan, als men hem bij intrede van zijnen baan het menschelijke leven moet leeren kennen. Zy houden de plaats van <hi rend="sc">practicale</hi>, geene <hi rend="sc">grondleerstellingen</hi>. Maar de Jongeling herinnert zich zijne Fabelen zoo min als zijnen Catechismus, wanneer ze hem in zijne kindsheid verveeld hebben. En dit is wederom natuurlijk, daar het <hi rend="sc">nut</hi> dan verr' van den <hi rend="sc">last</hi>, het <hi rend="sc">vermaak</hi> van het <hi rend="sc">ongenoegen</hi> verwijderd geweest is, en het laatste te lang zijne indrukken geoefend heeft, om door 't flaauw genoegen eener bloot verstandelijke voldoening, die zich naauwlijks nog aanvangt te toonen, genoegzaam beloond of verduisterd te worden.
<lb/>Maar het is de Ouderdom, die, rijk in ervaring, en arm in werkzaamheid, met genoegen te rug denkt, en als op het einde van de reis des levens, 't geen hy of toevallig vergaârd, of met schade en arbeid gekocht heeft, vermaak schept in uit te stallen of na te tellen. Hij beurint de Ezopische Fabel, als de kern van voorvallen, reeds beleefd, en waarvan zy hem 't voordeel van kennis dat er in stak, of vernieuwt, of wellicht eerst laat uitpuren. Maar ook hy bemint de eenvoudigheid van het voorstel, het onopgesierde der beelding, en de kleenheid des besteks van dit schildery, dewijl hy van kunst, praal, en pracht lang vermoeid en walgend, geene beschouwing meer lijden kan, die hem inspanning kost. Zie daar mijnen toestand ten minste. - Heb ik 't wel, of bedriege ik my, wanneer ik hier bijvoege, dat de Fabeldichters alle oude lieden geweest zijn, of van die gesteldheid van geest, welke die des ouderdoms is, en die veeltijds het gevolg van verdrukking of ongeluk, somtijds ook van een natuurlijk en aangeboren kinderachtigheid is, welke den ouderdom altijd meer of minder verzelt? Men zegt niet te onrecht: <hi rend="spat">Bis pueri</hi>, <hi rend="spat">senes</hi>. Maar deze tweede kindsheid heeft wijzigingen ontfangen, waardoor zy belang neemt in 't gene der eerste kindsheid onverschillig moet zijn. - Voor oude-lieden derhalven de Fabel! Hun geheele leven zal er den <hi rend="spat">Commentarius</hi> over opleveren. Voor kinderen de Geschiedenis, welke hun de nuttige werkzaamheid van het leven beminnen doet! Of, indien men hun Fabelen geven wil, laten 't dan zulke zijn als de Indiaansche van Pilpai; welke in het gewaad der Historie gekleed, hunne graâge verbeelding en aandoenlijk hart te gelijker tijd bezig houden, en het belang der Geschiedenis met dat der zedelijkheid in zich verëenigen.
<lb/>Na deze Voorafspraak behoef ik niet te zeggen dat de Fabelen, die ik hier geve, voor geene kinderen zijn!</note></p></div></div>
<div type="chapter">
<pb n="421"/>
<head rend="h3">Fabel.<note n="*" place="foot">Poëzy IV, 218.</note>
<lb/>(Naar het Spaansch van Yriarte.)</head>
<lg type="poem">
<l rend="; 1tab">Ik weet een kleene Fabel</l>
<l rend="; 2tab">Die ik u zeggen zal:</l>
<l rend="; 1tab">Ik heb haar eens gelezen;</l>
<l rend="; 2tab">Gelezen by geval.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Eens ging door een der beemden</l>
<l rend="; 2tab">Van 't zangrig Leeuwendal</l>
<l rend="; 1tab">Een Ezel zich vermeiden;</l>
<l rend="; 2tab">Vermeiden by geval.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De langoor vond een pijpzak,</l>
<l rend="; 2tab">Dien, by een schapenstal,</l>
<l rend="; 1tab">Een Herder had vergeten,</l>
<l rend="; 2tab">Vergeten by geval.</l>
<l/>
<l>Daar trapt hy op den doedel,</l>
<l rend="; 1tab">En 't geeft een groot geschal,</l>
<l>Een <hi rend="spat">largo</hi> op zijn Ezelsch:</l>
<l rend="; 2tab">Een <hi rend="spat">largo</hi> by geval.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Ai hoor eens (zeî de lompert)</l>
<l rend="; 2tab"><hi rend="spat">Ceci ne va pas mal</hi>!</l>
<l rend="; 1tab">Wat praat men dan van Ezels?</l>
<l rend="; 2tab">'t Is overloop van gal.’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Ja, kunst verwekt benijders:</l>
<l rend="; 2tab">Dat ziet men overal.</l>
<l rend="; 1tab">Een Ezel weet van spelen!’</l>
<l rend="; 2tab">Ja zeker; by geval!</l>
<l/>
<l>1807.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="422"/>
<head rend="h3">Minerva.<note n="*" place="foot">Mengelingen IV, 178.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Minerve vond de veldfluit uit,</l>
<l rend="; 1tab">En speelde 't eerste lied,</l>
<l>Aan d' oever van Permessus vliet</l>
<l rend="; 1tab">Gehukt in 't jeugdig kruid.</l>
<l>De boschgoôn sluipen op den klank</l>
<l rend="; 1tab">Bedeesd en luistrend aan,</l>
<l>En laten kruik en druivendrank</l>
<l rend="; 1tab">Voor deze wellust staan.</l>
<l/>
<l>Wat zong zy? Van den bergsneeuwleeuw</l>
<l rend="; 1tab">Dien Herkules verwon;</l>
<l>En hoe hy by een meisjen spon,</l>
<l rend="; 1tab">Hy, monsterschrik der eeuw!</l>
<l>Het spinrad snorde door haar' zang,</l>
<l rend="; 1tab">En gonsde na in 't oor;</l>
<l>En 't kusgeklap op mond en wang</l>
<l rend="; 1tab">Klonk somtijds dwars daar door.</l>
<l/>
<l>Nu ving zy van de wildbaan aan</l>
<l rend="; 1tab">En zong Dianes stoet.</l>
<l>Men hoorde 't kraken van den voet</l>
<l rend="; 1tab">Door de afgeworpen blaân.</l>
<l>De pijlen ramm'len door 't gerucht;</l>
<l rend="; 1tab">De boogstreng krakt en drilt;</l>
<l>De schicht vliegt schuiflend door de lucht;</l>
<l rend="; 1tab">De bloedstroom ruischt om 't wild.</l>
<pb n="423"/>
<l>Het mastbosch staat van rondom stom,</l>
<l rend="; 2tab">En wordt niet hoorens moê:</l>
<l>Het windtjen plooit zijn vlerkjens toe,</l>
<l rend="; 2tab">En speelt met blad noch blom. -</l>
<l>Maar de Echo vangt een toontjen op,</l>
<l rend="; 2tab">En alles vliegt in roer:</l>
<l>Nu hupplen veld en heuveltop,</l>
<l rend="; 2tab">Met schaterend rumoer.</l>
<l/>
<l>‘Iö, wat klinkt die zangtoon schoon!</l>
<l rend="; 2tab">Zie daar den rechten trant!</l>
<l>Dit klatert over bosch en land!</l>
<l rend="; 2tab">Dit laatste spant de kroon!</l>
<l>Die weêrklank daar, van ha, ha, ha!</l>
<l rend="; 2tab">Die treft en hart en zin!</l>
<l>Minerva speelt bevallig, ja;</l>
<l rend="; 2tab">Maar de Echo doet niet min.’ -</l>
<l/>
<l>Minerve, die een' blos kreeg, zweeg,</l>
<l rend="; 2tab">Nam 't fluitjen van den mond,</l>
<l>En wierp het lachende op den grond,</l>
<l rend="; 2tab">Terwijl zy de oogleên neeg.</l>
<l>Zy zet den voet op 't piepend riet,</l>
<l rend="; 2tab">En trapt den halm in tweên:</l>
<l>‘Zing, Echo, zing uw eigen lied!’</l>
<l rend="; 2tab">En ijlings vloog zy heen.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1808.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="424"/>
<head rend="h3">De drie vijanden.<note n="*" place="foot">Winterbloemen II, 71.</note>
<lb/>(Indiaansche Vertelling.)</head>
<lg type="poem">
<l>‘Afgemat van 't blakend Zuiden,</l>
<l rend="; 1tab">Afgemat van 't gloeiend zand,</l>
<l>Zoek ik schuilplaats, zoek ik schaduw,</l>
<l rend="; 1tab">Voor den fellen middagbrand.</l>
<l/>
<l>Schenk my in dit kleien kluisjen,</l>
<l rend="; 1tab">Dat ik 't lichaam nedervlij',</l>
<l>Slechts een handvol gerstenhalmen,</l>
<l rend="; 1tab">En een' waterdronk daar by.</l>
<l/>
<l>Schrik niet, Meisjen, voor dees kaken,</l>
<l rend="; 1tab">Uitgehoold door duurzaam wee;</l>
<l>Weiger aan mijn dorre leden</l>
<l rend="; 1tab">Geen onkostbre legersteê.</l>
<l/>
<l>Eenmaal bloeide ik meê op de aarde,</l>
<l rend="; 1tab">Als de veldbloem op haar struik,</l>
<l>Maar dat alles is vervlogen;</l>
<l rend="; 1tab">Nu ik naar den grafkuil duik.</l>
<l/>
<l>Moed- en krachtloos, en verslagen,</l>
<l rend="; 1tab">Schudt my 't hoofd op ieder tred,</l>
<l>En mijn kniën knikken samen</l>
<l rend="; 1tab">Waar ik slechts een' voetstap zet.’ -</l>
<l/>
<l>‘Leg u neder, grijze Vader,</l>
<l rend="; 1tab">Op het leger, hier gespreid.</l>
<l>Lesch uw dorst met dezen beker.</l>
<l rend="; 1tab">Ik bewaak uw weerloosheid.’ -</l>
<pb n="425"/>
<l>‘Ga dan, Meisjen, zet u neder</l>
<l rend="; 1tab">Voor de deur, in 't heuvelzand;</l>
<l>Sla uw helder oog naar 't Westen</l>
<l rend="; 1tab">En doorschouw het rijzend land.</l>
<l/>
<l>Zit daar neêr in schaâuw der linde</l>
<l rend="; 1tab">Die het hoofd den winden biedt;</l>
<l>En (ik bid u) maak my wakker,</l>
<l rend="; 1tab">Als gy iets genaken ziet.’</l>
<l/>
<l>'t Meisjen zat en zag naar 't Westen;</l>
<l rend="; 1tab">'t Veld was eenzaam overal.</l>
<l>Niets bespeurt zy dat er nadert;</l>
<l rend="; 1tab">Niets verroert zich in het dal.</l>
<l/>
<l>Zwijgend zit zy in verwachting.</l>
<l rend="; 1tab">'t Blaauw verschiet vertoont een mist.</l>
<l>Uit die mist verschijnt een Ruiter;</l>
<l rend="; 1tab">Op zijn' heupriem leest zy: <hi rend="sc">list</hi>.</l>
<l/>
<l>IJlings klopt zy aan het venster:</l>
<l rend="; 1tab">‘Vader (roept zy)! List genaakt.’</l>
<l>‘Laat hy (zegt de Grijzaart geeuwend),</l>
<l rend="; 1tab">Mits hy niet zijn' naam verzaakt!’ -</l>
<l/>
<l>'t Meisjen zet zich nogmaals neder,</l>
<l rend="; 1tab">En een stofdamp doet zich op;</l>
<l>En die braakt een' tweeden Ruiter,</l>
<l rend="; 1tab">Op een' vuurdraak in galop.</l>
<l/>
<l>IJlings klopt zy weêr aan 't venster:</l>
<l rend="; 1tab">‘Vader (roept zy), ras! ontwaak!</l>
<l>'k Zie het rennen van een' Ruiter</l>
<l rend="; 1tab">Op een' ijsselijken draak.’ -</l>
<pb n="426"/>
<l>‘Laat hy komen (sprak de grijze).</l>
<l rend="; 1tab">'t Is het dreigende <hi rend="sc">geweld</hi>.</l>
<l>Dat geweld is niet te duchten,</l>
<l rend="; 1tab">Dat zich door zijn toestel meldt.’</l>
<l/>
<l>'t Meisjen zet zich nogmaals neder,</l>
<l rend="; 1tab">En een nevel stijgt om hoog;</l>
<l>En een derde Ruiter toont zich,</l>
<l rend="; 1tab">Met gespannen legerboog.</l>
<l/>
<l>IJlings klopt zy weêr aan 't venster:</l>
<l rend="; 1tab">‘Vader (roept zy), rijs en vlied!</l>
<l>'k Zie een' woesten Moorder naderen,</l>
<l rend="; 1tab">Die met spitsche pijlen schiet.’ -</l>
<l/>
<l>‘Laat hy, Dochter (zegt de grijzaart):</l>
<l rend="; 1tab">Ook die pijl heeft luttel nood.</l>
<l>'t Is de losgeborsten <hi rend="sc">toorne</hi>,</l>
<l rend="; 1tab">Die nog nooit zijn doel beschoot.’ -</l>
<l/>
<l>'t Meisjen zet zich nogmaals neder,</l>
<l rend="; 1tab">En zy ziet in 't reisgewaad</l>
<l>Pelgrims uit een rijstveld stijgen,</l>
<l rend="; 1tab">Met een lachjen op 't gelaat.</l>
<l/>
<l>Nogmaals klopt zy aan het venster:</l>
<l rend="; 1tab">‘Vader (zegt zy), 'k breng geen leed.</l>
<l>Pelgrims stappen herwaart henen:</l>
<l rend="; 1tab">Ik herken hen aan hun kleed.’ -</l>
<l/>
<l>‘Welke namen (vraagt de Grijzaart)</l>
<l rend="; 1tab">Voeren ze op hunn' Pelgrimshoed?’ -</l>
<l>‘De een, <hi rend="sc">oprechtheid</hi>; deander, <hi rend="sc">zachtheid</hi>;</l>
<l rend="; 1tab">Gene, <hi rend="sc">kalmte van gemoed</hi>.’ -</l>
<pb n="427"/>
<l>‘Ach (dus roept hy)! ik herken ze.</l>
<l rend="; 1tab">De een is <hi rend="sc">kalmte van gemoed</hi> in Eenvouds rok;</l>
<l>De ander is <hi rend="sc">geweld</hi>, gemaskerd;</l>
<l rend="; 1tab">En de derde, stille <hi rend="sc">wrok</hi>.</l>
<l/>
<l>Dezen vrees ik. Zy verdelgen.</l>
<l rend="; 1tab">Meisjen, red my uit hun hand.</l>
<l>Berg my achter heg of struiken,</l>
<l rend="; 1tab">Onder bladers, of in 't zand.’ -</l>
<l/>
<l>'t Meisjen gaat, en leidt hem buiten;</l>
<l rend="; 1tab">Legt hem neêr in 't koele gras;</l>
<l>Dekt zijn hoofd met dorre bladen,</l>
<l rend="; 1tab">En zijn lichaam toe met asch.</l>
<l/>
<l>'t Drietal Reizigers koomt nader;</l>
<l rend="; 1tab">'t Vraagt haar brood en nachtverblijf.</l>
<l>'t Meisjen geeft hun gerstenkoeken,</l>
<l rend="; 1tab">En een biesmat voor het lijf.</l>
<l/>
<l>‘Gaat, ontkleedt u, strekt uw leden,</l>
<l rend="; 1tab">En geeft my uw opperkleed,</l>
<l>Dat het in de lucht doorwaaie,</l>
<l rend="; 1tab">Eer gy verder henen treedt.’ -</l>
<l/>
<l>‘Neen, wy liggen in die kleederen,</l>
<l rend="; 1tab">Meisjen, wy ontkleên ons niet.</l>
<l>Maar ga heen, en schep ons water</l>
<l rend="; 1tab">Uit een' levendigen vliet.’ -</l>
<l/>
<l>'t Meisjen ging. Zy keerde weder:</l>
<l rend="; 1tab">Ach! haar hutjen staat in vlam,</l>
<l>En het drietal was geweken,</l>
<l rend="; 1tab">Als zy voor den ingang kwam.</l>
<pb n="428"/>
<l rend="; 1tab">Maar een felle Salamander</l>
<l rend="; 2tab">Lag te baden in den gloed,</l>
<l rend="; 1tab">En een Slang het vuur te blazen,</l>
<l rend="; 2tab">Daar een Mol den muur doorwroet.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Grijp (sprak toen de blijde Grijzaart,</l>
<l rend="; 2tab">En verliet zijn bladerbed),</l>
<l rend="; 1tab">‘Grijp den bijl en dood die monsters,</l>
<l rend="; 2tab">En gy hebt uw ziel gered.</l>
<l/>
<l>1809.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Het sijsjen.<note n="*" place="foot">Affodillen II, 123.</note></head>
<lg type="poem">
<l>In de schoone vruchtbre velden</l>
<l rend="; 1tab">Van den Deurostroom bespoeld,</l>
<l>Waar het by het ochtendkrieken</l>
<l rend="; 1tab">Van gepluimden zang krioelt,</l>
<l/>
<l>Zat ik by een frissche linde,</l>
<l rend="; 1tab">Overschaduwd van een tak,</l>
<l>In wiens blad een Sijsjen schuilde,</l>
<l rend="; 1tab">Dat met schoone Lize sprak.</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">lize</hi>.</l>
<l>Hoe benij ik, teder Sijsjen,</l>
<l rend="; 1tab">'t Heil van uw gelukkig lot!</l>
<l>Altijd zingt gy zonder zorgen,</l>
<l rend="; 1tab">Altijd leeft gy in genot.</l>
<pb n="429"/>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">het sijsjen</hi>.</l>
<l>Ach! wat dwaalt gy, Herderinne!</l>
<l rend="; 1tab">Zoo mijn stem het dal doordringt,</l>
<l>'t Zijn mijn bange treurgezangen,</l>
<l rend="; 1tab">Die mijn onheil my ontwringt.</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">lize</hi>.</l>
<l>Wordt uw nooddruft niet bevredigd</l>
<l rend="; 1tab">Van den rijkdom van dit land?</l>
<l>God voorzag in wat zy vordert,</l>
<l rend="; 1tab">Met een altijd open hand.</l>
<l/>
<l>Duizend vliegjens, duizend maadtjens,</l>
<l rend="; 1tab">Malsche groenten, altijd frisch,</l>
<l>Mogen steeds uw lust verzaden,</l>
<l rend="; 1tab">Bieden u een' staâgen disch.</l>
<l/>
<l>Kristallijnen waterspranken</l>
<l rend="; 1tab">Kronklen zich de beemden om,</l>
<l>'t Zangrig keeltjen tot verkwikking,</l>
<l rend="; 1tab">Dat het niet van dorst verstomm'.</l>
<l/>
<l>In den zomer hebt gy lommer;</l>
<l rend="; 1tab">Als de vorst u overkoomt,</l>
<l>Vindt gy kloven in de rotsen,</l>
<l rend="; 1tab">Scheuren in het dor geboomt'.</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">het sijsjen</hi>.</l>
<l>Gy dan, gy, (gewis) bezitster</l>
<l rend="; 1tab">Van een meer dan matig goed,</l>
<l>Smaakt gy naar uw lotbedeeling</l>
<l rend="; 1tab">Wel geringer overvloed?</l>
<l/>
<l>Schenkt de blanke wol der lammren</l>
<l rend="; 1tab">U geen fijngesponnen rag,</l>
<l>Dat aan uw bevalligheden</l>
<l rend="; 1tab">Nieuwen luister leenen mag?</l>
<pb n="430"/>
<l>Schuimen niet uw blinkende emmers</l>
<l rend="; 1tab">Van den vetten geitenroom,</l>
<l>Zoeter dan de kunstgerechten,</l>
<l rend="; 1tab">Frisscher dan de frissche stroom.</l>
<l/>
<l>Duizend zwaar geladen takken</l>
<l rend="; 1tab">Buigt de boomgaard aan uw kniên,</l>
<l>Om de teelt der jaargetijden</l>
<l rend="; 1tab">Aan heur meesteres te biên.</l>
<l/>
<l>Sneeuwt de winter op de velden</l>
<l rend="; 1tab">Uit zijn vijandlijke vuist;</l>
<l>Gy ontschuilt zijn felle nepen,</l>
<l rend="; 1tab">In de rieten kluis gehuisd.</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">lize</hi>.</l>
<l>Ach, wat dwaalt gy, kwelend Sijsjen,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo gy hierin heil gelooft!</l>
<l>Wat kan overvloed my troosten,</l>
<l rend="; 1tab">Daar mijn hart my werd ontroofd!</l>
<l/>
<l>Ach, wat is my dat bezitten!</l>
<l rend="; 1tab">Waar verschaft het heul in smart!</l>
<l>Beter waar het, nooddruft lijden</l>
<l rend="; 1tab">By de rust van 't vredig hart.</l>
<l/>
<l>De onweêrstaanbre hartendwinger,</l>
<l rend="; 1tab">Dien het menschdom. <hi rend="sc">liefde</hi> heet,</l>
<l>Nam my alle rust voor eeuwig,</l>
<l rend="; 1tab">Stiet my in een eindloos leed.</l>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">het sijsjen</hi>.</l>
<l>Ja, die Godheid schept genoegen</l>
<l rend="; 1tab">In de pijn van al wat leeft.</l>
<l>Waan niet dat een teder Sijsjen</l>
<l rend="; 1tab">Van zijn kracht geen denkbeeld heeft.</l>
<pb n="431"/>
<l>Maar beklagen wy geen liefde,</l>
<l rend="; 1tab">Ook haar pijnen vallen zoet;</l>
<l>Wreedheid is het, helsche wreedheid,</l>
<l rend="; 1tab">Die my 't leven vloeken doet.</l>
<l/>
<l>Hoor mijn noodlot! en uw tranen,</l>
<l rend="; 1tab">Heeft uw oog er ooit geweend,</l>
<l>Zullen aan dit stroomnat mengen;</l>
<l rend="; 1tab">Of uw boezem is versteend.</l>
<l/>
<l>'t Was waar Lecaas zilvren water</l>
<l rend="; 1tab">Door de beukenbosschen schiet,</l>
<l>Dat ik, pluim- en vormloos kieken,</l>
<l rend="; 1tab">'t Brekend moederei verliet.</l>
<l/>
<l>Door de teêrheid van mijn ouderen,</l>
<l rend="; 1tab">Tot mijn' wasdom, opgevoed,</l>
<l>Was ik band en zorg onttogen</l>
<l rend="; 1tab">Met den eersten zomergloed.</l>
<l/>
<l>Spoedig vloog het jaargetijde,</l>
<l rend="; 1tab">Met mijne eerste speelzucht, om;</l>
<l>En een lief aanminnig kneutjen,</l>
<l rend="; 1tab">Werd mijn wensch en eigendom.</l>
<l/>
<l>Waar ik vloog of nederhupte,</l>
<l rend="; 1tab">Immer was zy aan mijn zij';</l>
<l>En, in wil en zucht vereenigd,</l>
<l rend="; 1tab">Niets gelukkiger dan wy!</l>
<l/>
<l>'t Winterweêr was weggeweken,</l>
<l rend="; 1tab">En een schoone Lent brak aan,</l>
<l>Als een zoete trek tot paren</l>
<l rend="; 1tab">In ons hart begon te slaan.</l>
<pb n="432"/>
<l>Ach, geboren om te minnen,</l>
<l rend="; 1tab">Tot elkanders heil bestemd,</l>
<l>Werd ik aan dat dierbaar gaaitjen</l>
<l rend="; 1tab">Door den teêrsten band geklemd.</l>
<l/>
<l>Hier was 't plekjen dat wy kozen</l>
<l rend="; 1tab">Tot den echt- en kraamkoetsbouw;</l>
<l>Hier, hier stichtten wy dat nestjen,</l>
<l rend="; 1tab">Dat ons kroost ontfangen zou.</l>
<l/>
<l>Spoedig was die bouw voltogen,</l>
<l rend="; 1tab">En het legertjen gespreid:</l>
<l>Spoedig zagen wy de vruchten</l>
<l rend="; 1tab">Van ons-beider tederheid.</l>
<l/>
<l>Drie der blanksten aller eieren</l>
<l rend="; 1tab">Hielden in hun zuivren schaal</l>
<l>Onze spruitjens opgesloten,</l>
<l rend="; 1tab">Beider hoop en huwlijkspraal.</l>
<l/>
<l>Onder 't laauwe dons der vlerken</l>
<l rend="; 1tab">Stoofde haar mijn hartvriendin:</l>
<l>Nimmer ging zy voedsel gaderen,</l>
<l rend="; 1tab">Of ik nam haar plaatsjen in.</l>
<l/>
<l>En terwijl zy op die eiers</l>
<l rend="; 1tab">Broeiend neêrzat, weken door,</l>
<l>Zong ik haar de zoetste toontjens</l>
<l rend="; 1tab">Met een hart vol wellust, voor.</l>
<l/>
<l>Eindlijk was de stond geboren,</l>
<l rend="; 1tab">(Stond van ongelijkbre troost!)</l>
<l>Van elkander weêr te vinden</l>
<l rend="; 1tab">In een ons gelijkend kroost.</l>
<pb n="433"/>
<l>'k Sprong en hupte vol vervoering</l>
<l rend="; 1tab">Om het piepende gezin;</l>
<l>En mijn klein geslacht te aanschouwen,</l>
<l rend="; 1tab">Had voor my den hemel in.</l>
<l/>
<l>Als de moeder het bewaarde,</l>
<l rend="; 1tab">Bracht ik 't voedsel op den tak,</l>
<l>Dat ik met mijn eigen snavel</l>
<l rend="; 1tab">In hun teêre bekjens stak.</l>
<l/>
<l>Onvermoeid in ze op te kweken,</l>
<l rend="; 1tab">Dronken van die zielsgeneucht,</l>
<l>Zagen wy die pandtjens groeien,</l>
<l rend="; 1tab">En met hun, ons-beider vreugd.</l>
<l/>
<l>Eens, ô dag van wee en jammer!</l>
<l rend="; 1tab">Dag, bezwangerd met verraad,</l>
<l>Die, ten toppunt van mijn plagen,</l>
<l rend="; 1tab">Eeuwig voor mijn oogen staat!</l>
<l/>
<l>Eens, terwijl ik met mijn gaaitjen,</l>
<l rend="; 1tab">Wat ter zijde van het nest</l>
<l>Op de gouden morgenstralen</l>
<l rend="; 1tab">De arglooze oogen had gevest;</l>
<l/>
<l>Daagde een Jager uit zijn schuilhoek,</l>
<l rend="; 1tab">Richtte 't gruwzaam moordgeweer:</l>
<l>'t Schot ging af, de hagel snorde,</l>
<l rend="; 1tab">En mijn gâ viel stervend neêr.</l>
<l/>
<l>'t Korenbloemtjen in de dalen,</l>
<l rend="; 1tab">Wen het seissen zich verheft,</l>
<l>Stort zoo plotsling niet ter aarde,</l>
<l rend="; 1tab">Als het snijdend staal het treft.</l>
<pb n="434"/>
<l>‘Waartoe dient het u, ontmenschte,</l>
<l rend="; 1tab">Riep ik in vervoering uit,</l>
<l>‘Dus uw razerny te koelen</l>
<l rend="; 1tab">Op een zoo geringe buit?</l>
<l/>
<l>Dreef u roofzuchts helsche prikkel</l>
<l rend="; 1tab">Tot een misdaad zoo verwoed,</l>
<l>Wat toch baat u, gruwzaam roover,</l>
<l rend="; 1tab">Dit onnoozel handvol bloed?’ -</l>
<l/>
<l>De onmensch schudde met de lokken,</l>
<l rend="; 1tab">Dubbel grimmig op mijn kreet.</l>
<l>En een tweede jachtschot vloog er</l>
<l rend="; 1tab">Tot voleinding van mijn leed.</l>
<l/>
<l>Ach! dit jachtschot ging verloren</l>
<l rend="; 1tab">In de ruimte van de lucht,</l>
<l>En de wreedaart liet my over</l>
<l rend="; 1tab">Aan mijn eindeloos gezucht.</l>
<l/>
<l>'k Koesterde mijn lieve wichtjens,</l>
<l rend="; 1tab">Siddrend van den donderknal;</l>
<l>Maar, onwetend van hun rampen,</l>
<l rend="; 1tab">Blind in 't naadrend lotgeval.</l>
<l/>
<l>Ach! terwijl ik op die wichtjens</l>
<l rend="; 1tab">Oogen vol van teêrheid vest,</l>
<l>Wat verneem ik, groote Hemel,</l>
<l rend="; 1tab">Dat zich kronkelt om het nest!</l>
<l/>
<l>ô Hoe trillen my de vlerken</l>
<l rend="; 1tab">Om het angstig jagend hart,</l>
<l>Daar ik my die stond herinner!</l>
<l rend="; 1tab">Hoe vernieuwt zich al heur smart!</l>
<pb n="435"/>
<l>Opgekropen langs de linde,</l>
<l rend="; 1tab">Wrong een slang zich om den tak,</l>
<l>Die, met opgesparde kaken,</l>
<l rend="; 1tab">'t Schrikhoofd door de bladers stak.</l>
<l/>
<l>'t Monster, op zijn prooi geschoten,</l>
<l rend="; 1tab">Greep mijn weereloos gezin,</l>
<l>Ach, hy zwolg het voor mijn oogen</l>
<l rend="; 1tab">Met een' enklen adem in.</l>
<l/>
<l>'k Weet niet wat my toen gebeurde,</l>
<l rend="; 1tab">Dat my in dat oogenblik</l>
<l>'t Hart niet wegsmolt in den boezem,</l>
<l rend="; 1tab">Niet versteende van den schrik.</l>
<l/>
<l>Ach! mijn gaaitjen, ach! mijn jongen</l>
<l rend="; 1tab">Zag ik jammerlijk geslacht.</l>
<l>Hoe gelukkig, Herderinne,</l>
<l rend="; 1tab">Waar ik voor hen omgebracht!</l>
<l/>
<l>'k Vlood die doodelijke streken</l>
<l rend="; 1tab">Waar ik al mijn schat verloor; -</l>
<l>Maar, helaas! ik voer mijn rampen,</l>
<l rend="; 1tab">Waar ik vlucht, de wareld door.</l>
<l/>
<l>'t Is een jaar na deze slachting,</l>
<l rend="; 1tab">Dat ik met een heesche keel,</l>
<l>Eenzaam door de stille boschjens</l>
<l rend="; 1tab">Mijne jammerklachten kweel.</l>
<l/>
<l>Maar hier boeien my mijn rampen,</l>
<l rend="; 1tab">Hier, hier trok het hart my weêr;</l>
<l>Hier, hier wil ik blijven treuren,</l>
<l rend="; 1tab">Tot de rouw my gants verteer.</l>
<pb n="436"/>
<l rend="speaker"><hi rend="sc">lize</hi>.</l>
<l rend="; 2tab">Zie den traan des mededogens</l>
<l rend="; 3tab">Die my tintelt op 't gelaat.</l>
<l rend="; 2tab">Hy getuigt u van een' boezem</l>
<l rend="; 3tab">Die voor uw ellenden slaat.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Maar vertroost u in mijn lijden;</l>
<l rend="; 3tab">Zoo het troost in 't lijden is,</l>
<l rend="; 2tab">Dat met ons ook andren deelen</l>
<l rend="; 3tab">In des levens droefenis.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">'t Meisjen zweeg. Zy wilde spreken,</l>
<l rend="; 3tab">Maar de schaamte bond haar tong,</l>
<l rend="; 2tab">En een zucht ontvlood haar lippen,</l>
<l rend="; 3tab">Die zich aan het hart ontwrong.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Ach! (dus zegt zy) mocht ik spreken,</l>
<l rend="; 3tab">En ontlasten dit mijn hart!</l>
<l rend="; 2tab">Maar eens meisjens plicht is zwijgen,</l>
<l rend="; 3tab">En verstikken wat haar smart!</l>
<l/>
<l>Naar het Portugeesche, getyteld <hi rend="sc">passerinho</hi>.</l>
<l rend="; 1tab">1810.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="437"/>
<head rend="h3">Sadig.<note n="*" place="foot">Affodillen I, 141.</note></head>
<lg type="poem">
<l>‘Ik weet, gy hebt geleden,</l>
<l rend="; 1tab">Maar droog uw tranen af:</l>
<l>Voor kunst en kundigheden</l>
<l rend="; 1tab">Draagt <hi rend="sc">abbas</hi> kroon en staf.</l>
<l>In schaduw dezer palmen</l>
<l rend="; 1tab">Hoor' elke zon die rijst</l>
<l>U louter vreugde galmen,</l>
<l rend="; 1tab">Van 's Konings disch gespijsd.’</l>
<l/>
<l>De Vorst had uitgesproken,</l>
<l rend="; 1tab">En Sadig was gerust.</l>
<l>In palmenschuts gedoken,</l>
<l rend="; 1tab">Ontboezemt hy zijn lust.</l>
<l>‘Zoo (zegt hy), dat deze aarde</l>
<l rend="; 1tab">Voor Sadigs laatste stond</l>
<l>Een handvol heils bewaarde</l>
<l rend="; 1tab">Op Vaderlandschen grond!’</l>
<l/>
<l>Nu lokt hy uit de snaren</l>
<l rend="; 1tab">Den toon van 't dankbaar hart:</l>
<l>Nu juichen woud en blaâren:</l>
<l rend="; 1tab">Nu zwijgen angst en smart.</l>
<l>Het boschloof roept den beemden</l>
<l rend="; 1tab">Den naam van <hi rend="sc">abbas</hi> toe,</l>
<l>By Landgenoot en Vreemden,</l>
<l rend="; 1tab">En wordt zijn lof niet moê.</l>
<pb n="438"/>
<l rend="; 1tab">Maar Abbas gaat ten strijde,</l>
<l rend="; 2tab">En Sadig heeft geen brood;</l>
<l rend="; 1tab">En al wat hem benijdde,</l>
<l rend="; 2tab">Vertrapte hem in zijn nood.</l>
<l rend="; 1tab">Nu zetten vuile honden</l>
<l rend="; 2tab">De tanden in zijn kleed,</l>
<l rend="; 1tab">De nagels in zijn wonden,</l>
<l rend="; 2tab">En groeien in zijn leed.</l>
<l/>
<l>Daar ligt hy neêrgeslagen;</l>
<l rend="; 1tab">Daar wenscht zijn ouderdom</l>
<l>Zijn eens doorstane plagen,</l>
<l rend="; 1tab">Zijn ballingschap, weêrom.</l>
<l>Daar wenscht hy zich verjongerd,</l>
<l rend="; 1tab">En duizend rampen meer,</l>
<l>Maar buigt, ter dood gehongerd,</l>
<l rend="; 1tab">Het hoofd bezwijkend neêr.</l>
<l/>
<l>1811.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">De nachtegaal en de koekoek.<note n="*" place="foot">Nalezingen II, 32.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Nachtegaal en Koekoek streden</l>
<l rend="; 1tab">Om den zangprijs van het dal.</l>
<l>Hoe gelukkig zal hy wezen</l>
<l rend="; 1tab">Die dien zangprijs winnen zal!</l>
<l/>
<l>Koekoek sprak: ik weet een regter,</l>
<l rend="; 1tab">Die ons vonnis wijzen kan.</l>
<l>Ooren heeft hy om te hooren</l>
<l rend="; 1tab">Grooter dan de groote Pan.</l>
<pb n="439"/>
<l rend="; 1tab">De Ezel kwam, men gaat aan 't zingen.</l>
<l rend="; 2tab">Langoor bromt eens in de keel,</l>
<l rend="; 1tab">Rekt zich uit, en geeuwt en luistert</l>
<l rend="; 2tab">Naar het lied van Filomeel.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Wind en bosch en stroomen zwegen.</l>
<l rend="; 2tab">Eindlijk zegt hy: ‘Gants niet kwaad;</l>
<l rend="; 1tab">Maar het is te wild gezongen,</l>
<l rend="; 2tab">En het blijft niet in de maat.’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Na een korte poos gegrinnik</l>
<l rend="; 2tab">Geeft hy d' ander ook gehoor,</l>
<l rend="; 1tab">Koekoek flux aan 't koekoekschreeuwen,</l>
<l rend="; 2tab">Koekoek, koekoek, na als voor.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Bravo! ja, dat noem ik zingen,</l>
<l rend="; 2tab">(Zegt hy) dat 's de rechte toon!</l>
<l rend="; 1tab">'t Nachtegaaltjen piept wel aardig,</l>
<l rend="; 2tab">Maar de Koekoek spant de kroon.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Dat zijn klinkklaar zuivre jamben;</l>
<l rend="; 2tab">Dat 's een maat naar <hi rend="sc">mijn</hi> verstand:</l>
<l rend="; 1tab">Daar is 't zoet by in te slapen;</l>
<l rend="; 2tab">'k Hou niet van dien Griekschen trant.</l>
<l/>
<l>1811.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="440"/>
<head rend="h3">Koekeloer, of De eerste april.<note n="*" place="foot">Nieuwe Uitspruitsels, 149.</note></head>
<lg type="poem">
<l>- - - Crimine ab uno</l>
<l>Disce omnes.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab"><hi rend="sc">virg</hi>.</l></lg>
<lg type="poem">
<l rend="; 1tab">Eene arme Weduwvrouw, nu mooitjens op haar dagen,</l>
<l>Had ergens in het Gooi haar woning opgeslagen.</l>
<l>Zy leefde zuinigjens, eenvoudig, en heel stil,</l>
<l>Van moestuin, stal, en werf, en land, en duiventil,</l>
<l>Onkundig van de pracht, en huis- en tafelweelden.</l>
<l>Twee dochters, sterk en frisch, die de armoê met haar deelden,</l>
<l>Verzorgden wasch, en bleek, en slechte boerenpot.</l>
<l>Drie zoggen liepen rond door 't ruime varkenskot.</l>
<l>Één schaapjen met één kalf was in de koestal over.</l>
<l>Zoo leefden zy gezond, en vergenoegd, en pover.</l>
<l>Zy had voor 't huis een hof, naar de oude wet</l>
<l>Met paalwerk in het rond heel netjens afgezet,</l>
<l>Deels met een haag van dicht en groenend lover.</l>
<l>Een werf daarby (nu noemt men 't basse-cour),</l>
<l>En, op die werf, een haanneef, <hi rend="sc">koekeloer</hi>;</l>
<l>Een haan, voor wien wat veders draagt moest wijken;</l>
<l>Nooit zaagt ge in 't land, van kraaien zijns gelijken.</l>
<l>Die stapte daar als rijksvoogd op den vloer.</l>
<l>Hy had een stem, een toonklank in zijn gorgel,</l>
<l>Die 's zondags, dwars door kerkgezang en orgel</l>
<l>Zich hooren deed; en zoeter van geluid</l>
<l>Dan veldtrompet, of doedelzak, of fluit.</l>
<l>Op zijn gekraai was beter staat te maken</l>
<l>Dan op den slag van 't uurwerk van Pavv,</l>
<l>Want, onder dit en andre zeven zaken,</l>
<l>Verstond hy zich op de astrologery,</l>
<l>En wist de zon haar weg wel voor te palen,</l>
<l>Indien ze by geval van 't rechte spoor mocht dwalen.</l>
<l>Zijn kruinkam blonk als fijne bloedkoraal,</l>
<l>En was getand als de oude torentransen;</l>
<pb n="441"/>
<l>Zijn bek was als het git der paternosterkransen;</l>
<l>Zijn beenen als lazunr, met nagels blank als staal:</l>
<l>En, als één goud na 't kunstigste bruineeren,</l>
<l>Was heel zijn dosch van schitterende veêren.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Dees schoone Haan, als vader en gemaal</l>
<l>Had onder zijn gezag een zevental matresjens,</l>
<l>Al hennetjens, gekeurslijft als princesjens,</l>
<l>Of zustertjens of dochters van mijn heer;</l>
<l>Maar, evenwel, in alle deugd en eer!</l>
<l>(Men weet toch, hoe gepluimde heertjens leven.)</l>
<l>Maar een van die, de schoonste van de zeven,</l>
<l>(De fraaistgekleurde hals die m' ooit met oogen zag,</l>
<l>En daar een rechte gloed van diamant op lag!)</l>
<l>Was juffer Partelot, zijn grootste favorietjen</l>
<l>Zoo mollig als een dons, en scheutig als een rietjen;</l>
<l>Die zat hy op een dag wel twintigmaal op 't lijf.</l>
<l>Ook was het inderdaad een goed slag van een wijf:</l>
<l>Zy was beleefd, gedwee, teêrhartig, en bescheiden,</l>
<l>En had hem, van haar jeugd, pas zeven dagen oud,</l>
<l>Reeds lief gehad, en binnen 't jaar getrouwd;</l>
<l>En verder....ô! Zy wisten 't met hun beiden,</l>
<l>En meenden 't wel. Dit immers is genoeg. -</l>
<l>Maar 't was een lust, wanneer hy 's ochtends vroeg,</l>
<l>Zoo dra de zon haar oogen op hem sloeg,</l>
<l>Zijn morgenlied: <hi rend="spat">Het daget uit het oosten</hi>,</l>
<l>Zoo helder zong; ja, 't was om 't hart te troosten.</l>
<l>Want toen was nog, van hier tot 's warelds end</l>
<l>De beestentaal zoo algemeen bekend</l>
<l>Als nu het Fransch; en ieder Taalgeleerde</l>
<l>Zocht ook zijn soort waarmeê hy liefst verkeerde</l>
<l>En koffyhuis of kransjen hield, in 't kot,</l>
<l>Of op de werf, of achter 't varkensschot,</l>
<l>En daarvan nog het woord: <hi rend="spat">een graantjen pikken</hi>.</l>
<l>'t Gebruik was zoo; nu zegt men liever: <hi rend="spat">likken</hi>.</l>
<l>Maar, sints die tijd en dat gebruik verliep,</l>
<l>Gaat nergens ook de taalkunst meer zoo diep,</l>
<l>En niemand zal uit stal of duif huis klikken.</l>
<l>De Fries-alleen (gelijk Stevijn vermeldt),</l>
<pb n="442"/>
<l>Wanneer de kraai de winterkou voorspelt</l>
<l>Verstaat hem nog, maar blijft in 't andwoord stikken.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">'t Gebeurde nu by d' eersten morgengloed,</l>
<l>Als Koekeloer met heel zijn vrouwenstoet</l>
<l>Op stok zat, en, naast hem, zijn Partelotjen,</l>
<l>Dat hy op eens een gil gaf door zijn strotjen,</l>
<l>Als van een mensch die in den droom verschrikt,</l>
<l>Of, doodsch benaauwd, naar lucht en adem snikt.</l>
<l>Zijn Partelot ontzette, en riep hem wakker,</l>
<l>En zei: ‘Wel foei! ben jy een slaapsteêmakker?</l>
<l>Ge jaagt een mensch de bare dood op 't lijf.’</l>
<l rend="; 1tab">‘Och (andwoordt hy), het spijt my, lieve wijf;</l>
<l>Ik vond my daar van zulk een nood bevangen,</l>
<l>Ik voel my de angst nog in den boezem prangen!</l>
<l>Zoo deze droom my maar ten goede keert,</l>
<l>Of 't onheil van mijn hals wordt afgeweerd!</l>
<l rend="; 1tab">Ik droomde, en dacht, ik liep zoo wat te luieren</l>
<l>Met onze tuin wat om en om te kuieren,</l>
<l>Als ik een beest in 't oog kreeg, als een hond,</l>
<l>Dat op my viel, en naar mijn leven stond.</l>
<l>Zijn kleur was rood en trok wat naar den geelen;</l>
<l>Zijn staart was dik, als hier de vischpansteelen;</l>
<l>Zwart was zijn oor en 't puntjen van zijn staart:</l>
<l>Zijn muil was spits, en als een kat gehaird;</l>
<l>Zijn oog, één vuur, een schrik om aan te kijken!</l>
<l>Dit trof my zoo. Ik zag hem niet te ontwijken.’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Wech (zei zy), wech! Ontstelt gy daar zoo van?</l>
<l>Nu ken ik u niet langer voor mijn man.</l>
<l>Ik schaam my-zelv, zou ik een mem beminnen!</l>
<l>Mijn man geen moed! dat ging my aan de zinnen.</l>
<l>Neen, neen, een vrouw eischt in een man verstand,</l>
<l>En moed daarby, die schrappen durft in 't zand.</l>
<l>Geen gek, geen uil, geen drasbroek moet hy wezen,</l>
<l>Die, denk eens aan! die voor een droom zou vreezen!</l>
<l>Is dat een vent, die voor een droom vervaart?</l>
<l>Een mannenhart hoort by een mannenbaart.</l>
<l>En gy, op 't oog, een haantjen als een parel,</l>
<pb n="443"/>
<l>Gedraag u toch als een rechtschapen karel!</l>
<l rend="; 1tab">Of weet ge niet, dat droomen droomen zijn:</l>
<l>Dat 's ijdelheid, en anders niet dan schijn?</l>
<l>Zy komen voort uit ingewandverstopping,</l>
<l>Of uit de maag, in zware spijsverkropping.</l>
<l>Als drabbig bloed, niet naar den eisch gekookt,</l>
<l>Naar boven stijgt en door de hersens spookt.</l>
<l>Uw droom is ook (en 't kan niet anders wezen)</l>
<l>Uit overmaat van 't lijmig bloed gerezen,</l>
<l>Dat in den slaap de plethorieke liên,</l>
<l>Wat iemand droomt, bestendig rood doet zien;</l>
<l>'t Zij roestig zwaard, of pijl, of ander wapen;</l>
<l>'t Zij wild gediert', met open muil aan 't gapen,</l>
<l>Of rood van huid; het zij een brandend vier</l>
<l>Met rode vlam; of bloedig moordgetier;</l>
<l>Of ovenbrand met gloênde Salamanderen.</l>
<l>Zoo werkt de kracht der zwarte gal in anderen,</l>
<l>En jaagt hun schrik van zwarte beeren aan,</l>
<l>Of bullenbaks, als duivels voorgedaan,</l>
<l>Ja duivels zelfs, die hun de klaauwen wijzen,</l>
<l>En aan een mensch het hair te berg' doen rijzen.</l>
<l>Ik spreek hier niet van ander temp'rament,</l>
<l>Of wat hun kracht in elks verbeelding prent:</l>
<l>Die 't weten wil, kan dikke boeken lezen.</l>
<l>Ik stap er af, en hou de zaak bewezen.</l>
<l rend="; 1tab">Maar Kato-zelf, die zoo verstandig dacht</l>
<l>Zei die niet reeds: Geef op geen droomen acht?</l>
<l>En even dus, Geleerden en Doktoren</l>
<l>In menigte, zoo na hem als te voren?</l>
<l rend="; 1tab">Neen, man, vrees niets; maar, eer wy slapen gaan,</l>
<l>Om 's hemels wil, laat u van 't vrouwtjen raân,</l>
<l>Neem wat jalap (ge moet er niet van huiveren)</l>
<l>Of rheum in, om maag en bloed te zuiveren.</l>
<l>Of is hier ligt geen potjenskraam omtrent,</l>
<l>De tuin geeft op, voor die de kruiden kent,</l>
<l>Waarmeê ge 't lijf van boven en van onderen</l>
<l>Ontlast: een stof!...ge zult er van verwonderen.</l>
<l>Ik bid u doe 't. Ik ken uw naturel,</l>
<l>Dat zweer ik u, en uw complexie wel.</l>
<pb n="444"/>
<l>De jaartijd is bedenklijk dezer dagen;</l>
<l>En doet gy 't niet, gy zult het u beklagen.</l>
<l>Daar komt heel licht een boze tertiaan,</l>
<l>Een zenuwkoorts, of erger nog, ter baan.</l>
<l>Een dag of twee een digestîf genomen</l>
<l>Van wormtjens, baat; die kunt ge licht bekomen.</l>
<l>Of anders, eet wat frissche centory</l>
<l>Met donderbaard, en daar wat huislook by;</l>
<l>Hier na wat vlier- of wat kornoeljebessen.</l>
<l>Die dat bezit, hoeft geen Aptekersflessen.</l>
<l>Hier staan ze frisch te groeien; pluk ze vrij,</l>
<l>En vrees geen droom: ik neem de zaak op my.’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘'k Bedank u, lief (dus vangt hy aan te spreken),</l>
<l>En neem het aan voor 't hartlijkst liefdeteeken.</l>
<l>Maar, Kato -! Ja, ik geef den man zijn recht,</l>
<l>Hy is een bol, en weet wel wat hy zegt.</l>
<l>Doch niet te min, hoe Kato wordt geprezen,</l>
<l>'k Heb in mijn jeugd toch ook wel iets gelezen,</l>
<l>En weet heel goed wat in de boeken staat;</l>
<l>Maar menig een leert anders, in der daad!</l>
<l>Men leest alom, dat droomen voorbeduidsels</l>
<l>Van goed of kwaad, en echte lotontsluitsels</l>
<l>Van 't wichtigst zijn dat ons op de aard ontmoet,</l>
<l>En by de proef blijkt deze stelling goed.</l>
<l>Een oud autheur schrijft immers van twee knapen</l>
<l>Die op een reis niet wisten waar te slapen.</l>
<l>Dat ze in een stad zich scheidden van malkaâr,</l>
<l>Waar de eene hier een bed zocht, de andre daar:</l>
<l>Zoo dat op 't laatst een hunner taamlijk slaagde,</l>
<l>Maar de andere in een stal een bondel stroo bejaagde.</l>
<l>'t Was middernacht als de een, daar hy op 't bedde lag,</l>
<l>Zijn reisgenoot in tranen voor hem zag.</l>
<l>Die tot hem sprak in dees benaauwde woorden:</l>
<l>“Kom tot mijn hulp, men wil my hier vermoorden!</l>
<l>Vlieg, vlieg! ik ben in 's Konings ossenstal,</l>
<l>Aan de Oosterzij', die uitkomt aan den wal.</l>
<l>Verlaat my niet in 't uiterst aller nooden,</l>
<l>Om 's hemels wil! of - tel my by de dooden.”</l>
<pb n="445"/>
<l rend="; 1tab">De man verschrikt, schiet uit zijn slaap, en - zeit:</l>
<l>Waartoe me ontrust? een droom is ijdelheid. -</l>
<l>Hy legt zich om, en, weêr door slaap bevangen,</l>
<l>Verschijnt hem nu, met gants verbleekte wangen,</l>
<l>Van bloed bedrupt, en, met de borst doorboord,</l>
<l>Zijn reisgezel, en zegt: Ik ben vermoord:</l>
<l>“Men heeft mijn lijk in rundermist verborgen.</l>
<l>Sta op, en ga, met d' opgang van den morgen,</l>
<l>En hou den kar die uit de poort zal gaan,</l>
<l>(Daar lig ik in) en zijn berijder, aan.”</l>
<l rend="; 1tab">Nu siddert hy; - en ziet by 't eerste dagen</l>
<l>Door de open poort een boeren mistkar jagen,</l>
<l>Met rundermist tot boven volgetast,</l>
<l>En roept, vol schriks: “Grijpt mannen! grijpt dees vast,</l>
<l>En onderzoekt de lading van zijn wagen:</l>
<l>Hier ligt mijn vriend, mijn reisgenoot verslagen.”</l>
<l>Men vindt het dus, en straft den moordenaar.</l>
<l rend="; 1tab">Hier was 't een droom, en deze droom was waar.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Of, wilt gy meer? Twee andre reisgenooten,</l>
<l>Die tot een tocht naar overzee besloten,</l>
<l>Vertoefden lang door tegenwind aan 't strand,</l>
<l>Tot dat op eens het Westen blaast door 't wand.</l>
<l>'t Was avondstond, en, om van wal te steken</l>
<l>Verbeidt men tot de morgen aan zal breken.</l>
<l rend="; 1tab">Nu slapen zy. Maar de een hoort op zijn bed</l>
<l>Een kenbre stem, die hem in onrust zet,</l>
<l>“Vertrek niet”, zegt, en deze taal doet hooren:</l>
<l>“Indien gy gaat, uw leven is verloren.</l>
<l rend="; 1tab">Ontwaakt, deelt hy zijn makker alles meê,</l>
<l>En zegt: Blijf hier, en gaan wy niet op zee.</l>
<l>De makker lacht: Dat moet ge my vertellen,</l>
<l>Dat ik een reis om droomen uit zou stellen.</l>
<l>Vooral niet, vriend! een droom is slechts bedrog:</l>
<l>Dat was van ouds, en dat beweer ik nog.</l>
<l>Zijt gy bevreesd, gy moogt hier langer blijven;</l>
<l>Ik stoor my aan geen klap van oude wijven.</l>
<l>Vaarwel! - Hy gaat, en, in een korte stond</l>
<l>Verheft een storm, en alles gaat te grond.</l>
<pb n="446"/>
<l rend="; 1tab">Ik had nog meer exempels aan te voeren,</l>
<l>Maar 't mocht misschien en u en my ontroeren.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">En daarom, wijf, het zij er meê zoo 't wil,</l>
<l>Bedachtzaamheid is geen belachbre gril;</l>
<l>En, roekloos hy, die droomen durft verachten!</l>
<l>Gewaarschouwd, eens, moet zich de wijze wachten!</l>
<l rend="; 1tab">Kenelmus ook (de heilig, dien gy kent,</l>
<l>Al staat hy niet in ieder kerklegend,)</l>
<l>Wien, uit den vorst van Mercia geboren,</l>
<l>Zijns Vaders kroon en zetel was beschoren,</l>
<l>Zag, weinig tijds voor dat hy 't leven liet,</l>
<l>Den moordenaar die hem het hart doorstiet.</l>
<l>Zijn Voedsteres, als zy zijn droom verklaarde,</l>
<l>Beval hem aan, dat hy zich wel bewaarde;</l>
<l>Maar ach! de knaap, naanw zeven jaren oud,</l>
<l>Was groot van ziel, en op zijne onschuld stout.</l>
<l>Ik zou er wel een vleugelveêr om geven,</l>
<l>Indien gy 't laast, zoo als het staat beschreven.</l>
<l rend="; 1tab">Maar hoor, mijn lief! Sla op Macrobius,</l>
<l>En dat was toch geen oud-langetten muts.</l>
<l>Hy, die den droom van Scipio verhaalde,</l>
<l>Dien Corenhart in 't Nederduitsch vertaalde,</l>
<l>Stelt, dat de droom of ander nachtgezicht</l>
<l>Ons zeker van de toekomst onderricht.</l>
<l>En heeft men zelfs geen droomboek by de luiden,</l>
<l>Waar in men vindt wat alles mag beduiden?</l>
<l rend="; 1tab">Noch meer dan dat! Wat deed Augustus? zeg!</l>
<l>Smeet hy den droom als onbeduidend weg?</l>
<l>Vooral niet! Neen, hy wachtte zich ter degen.</l>
<l>De vijand had hem lelijk beet gekregen,</l>
<l>Had hy gedacht als Juffrouw Partelot. -</l>
<l>Plutarchus ook! verklaar me dien voor zot! -</l>
<l>Zie Farao, zijn schenker en zijn bakker;</l>
<l>Zie Jozefs droom van schoven op den akker!</l>
<l>En wat al meer! - Geloof my, beste schat,</l>
<l>Een droom, als droom, beteekent al zoo wat.</l>
<l rend="; 1tab">Ik wil niet eens van Brutus nachtspook praten,</l>
<l>Astiages, of andre potentaten,</l>
<pb n="447"/>
<l>Of Cezars vrouw, of de arme Hecuba.</l>
<l>Een droom zegt iets. - Dus geen centaurea!</l>
<l>Geen donderbaard, geen vlier, en geen jalappe!</l>
<l>Ik mag ze niet, wat uw Hoogwijsheid snappe.</l>
<l rend="; 1tab">Doch lang genoeg! Van dit propoost niets meer! -</l>
<l>Dit is geen droom maar waarheid, op mijn eer:</l>
<l>Ik ken geen ding dat zoo mijn hart kan streelen,</l>
<l>Dan, op den grond met Partelot te spelen;</l>
<l>En zie ik slechts die kraalronde oogjens aan,</l>
<l>Zoo is mijn zorg en alle vrees vergaan.</l>
<l>Wat dunkt u, wijf? Gy moogt my ook wel lijden,</l>
<l>(Niet waar, mijn hart?) in spijt van die 't benijden.</l>
<l>En daarom, kom, we zitten hier wat naauw,</l>
<l>En in dit hok ziet alles even graauw....</l>
<l>Wat zegt ge er van! Nu, houdt u niet verlegen,</l>
<l>En wees geen kind. Ge kunt er heel wel tegen.</l>
<l>Her uit, her uit! - Met vloog hy op den grond,</l>
<l>Want, 't was de tijd en volle morgenstond.</l>
<l>Nu riep hy <hi rend="spat">tok</hi>, <hi rend="spat">tok</hi>, <hi rend="spat">tok</hi>, en al de hennen</l>
<l>Verschenen straks om hem als heer te erkennen,</l>
<l>En welgemoed liep hij zijn Harem door,</l>
<l>En deed zijn plicht; maar Partelot ging voor:</l>
<l>En naderhand, wel meer dan twintig keeren,</l>
<l>Zat hy ze nog, by poosjens, in de veêren.</l>
<l>ô! 't Was een leeuw, als hy door 't schulpzandpad</l>
<l>Met hooge borst en op zijn tenen trad,</l>
<l>Geen grond gevoelde, en als een vorst spatseerde,</l>
<l>Het moedig oog nu hier dan derwaart keerde,</l>
<l>En, <hi rend="spat">tok</hi>, <hi rend="spat">tok</hi>, <hi rend="spat">tok</hi>, waar hy een korrel vond,</l>
<l>De wijfjens om zich heen vergaderde in het rond.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Nu laat hem hier zijn heerlijk lot genieten!</l>
<l>We zien zoo straks, wat daaruit voort zal vlieten.</l>
<pb n="448"/>
<l rend="; 1tab">De maand ging om, waarin de wareld wierd;</l>
<l>De Lente kwam, met telg en bloem gesierd,</l>
<l>En tooide 't veld. Het zilverwitte laken</l>
<l>Der boomgaard stoof, en deed de paden kraken;</l>
<l>En Grasmaand bood een lieven voorjaarslach.</l>
<l>Het was nu juist haar allereerste dag;</l>
<l>Een boze dag, gelijk de lieden weten,</l>
<l>(Duc d' Alva werd zijn bril toen afgesmeten,</l>
<l>Zoo dat hy met een lange neus bleef staan.)</l>
<l>Die meenig een veel spots deed ondergaan;</l>
<l>Maar Koekeloer, zoo preutsch en fier als immer,</l>
<l>Bedacht dit niet, en 't ging hem nog veel slimmer.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Hy stapte dan, gesteveld als een held</l>
<l>Met laars en spoor, van zijn serail verzeld,</l>
<l>En zag de zon in 't Oost-ten-zuiden blinken,</l>
<l>En, zonder klok of bel te hooren klinken,</l>
<l>Hy wist hoe laat (dit lag zoo in zijn aart),</l>
<l>En had het fix, en kraaide metter vaart,</l>
<l>Met zoo'n geluid, zoo krachtig, en zoo helder,</l>
<l>Dat Pluto er van opsprong in zijn kelder,</l>
<l>En Charon vroeg: Wie maakt daar zoo'n rumoer?</l>
<l>Die aanstonds zei: 't Is haanneef Koekeloer.</l>
<l>Hy had gekraaid, en, met een statig wezen,</l>
<l>Het geen hy by zich-zelv' zeer filozofisch vond:</l>
<l>‘De zon (zei hy) is vijftien graad gerezen.’</l>
<l>Toen, knikkend: ‘Partelot, kom hier en zie eens rond!</l>
<l>Zeg, is het niet een heerlijke ochtendstond?</l>
<l>En hoort ge daar die distelvink wel fluiten?</l>
<l>En ginds die sijs? Wat is het lief hier buiten!</l>
<l>Niet waar? Kom hier, en gaan we wat ter zij'.</l>
<l>ô! 'k Voel mijn hart zoo lustig en zoo blij,</l>
<l>Wanneer ik in 't geboomt' die vogeltjens hoor zingen.</l>
<l>Ik zou, van lust, wel uit mijn veders springen.’ -</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Mijn goede haan! wis hadt ge nooit geleerd,</l>
<l>Dat vreugde steeds in droefenis verkeert.</l>
<pb n="449"/>
<l>Mijn Oudoom zei by alles: ‘Maar na <hi rend="spat">dato</hi>!’</l>
<l>Dat is een woord, zoo goed als een van Kato</l>
<l>Of Seneca. Doch hiervan afgestapt!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Een oude Vos, recht listig en doortrapt,</l>
<l>Die drie jaar lang in 't bosch zich had verborgen,</l>
<l>Kroop door de heg, en juist op dezen morgen,</l>
<l>Het tuintjen in, waar onze kraaiersbaas</l>
<l>Zijn hennetjens geleidde, en op de zelfde plaats.</l>
<l>Hy hield zich stil gedoken in de bladen,</l>
<l>Zoo, als die doet, die toelegt op verraden,</l>
<l>Op rooven loert, of, met geleider laag</l>
<l>Een armen bloed wil pakken by de kraag.</l>
<l rend="; 1tab">ô Moordenaar, ô valschaart, ô verrader!</l>
<l>Gy, Gaviljon (of wie geleek u nader)!</l>
<l>Gy, Vosmeer, die dat machtige Amsterdam</l>
<l>Zoo listig wist te leevren aan de vlam!</l>
<l>En, die, voor hem, de Trooiers wist te doeken!</l>
<l>Wat zeg ik best, om u ter deeg te vloeken,</l>
<l>En dan den dag, den uchtend boven al,</l>
<l>Die 't hoenderkot niet licht vergeten zal?</l>
<l>Och, Koekeloer! waart gy op stok gebleven</l>
<l>Dien ganschen dag; ja, uw geheele leven!</l>
<l>De droom had u gewaarschuwd; waarom dan</l>
<l>Naar vrouwenraad geluisterd, als een man? -</l>
<l>Maar, ijdle klacht! wat zijn moet, moet geschieden.</l>
<l>'t Ging Adam zoo, en duizend braven lieden.</l>
<l>Een wijfjens tong bracht menig in den nood;</l>
<l>En vrouwenraad -! Een mandvol weegt geen lood.</l>
<l>Het ga zoo 't ga, men kan ze niet betrouwen.</l>
<l>De Haan sprak zoo: ik, zeg nooit kwaad van vrouwen,</l>
<l>En die het doet, doet kwalijk. Op mijn woord! -</l>
<l>Doch, niet te veel te beuzlen! Gaan wy voort.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De lucht was zoel, en by dat schoone weder</l>
<l>Lei Partelot zich in de zon wat neder,</l>
<l>En bakerde daar op den warmen vloer,</l>
<l>By de andre zes. En onze Koekeloer</l>
<l>Zong wakker op, en fraaier, naar mijn meenen,</l>
<pb n="450"/>
<l>Dan Haarlems strandmeermin, of eene der Sirenen.</l>
<l rend="; 1tab">'t Geviel dat op een struik een vlinder zat,</l>
<l>Waar onze haan 't opmerkzaam oog op had,</l>
<l>Als, wip! de vos hem toesprong uit de bladeren.</l>
<l>En ijlings, paf! stokt hem het bloed in de aderen.</l>
<l>Hy zong niet meer, maar sloeg de vleugels uit,</l>
<l>En riep: <hi rend="spat">tok</hi>....<hi rend="spat">tok</hi>, met sidderend geluid,</l>
<l>Als iemand wien een doodschrik koomt te treffen.</l>
<l>Natuur leert dus aan elk gediert' beseffen,</l>
<l>Wat, vijand is, en wien het heeft te ontvliên,</l>
<l>Al heeft het hem te voren nooit gezien.</l>
<l>Zoo stond de Haan, en springt om weg te vluchten.</l>
<l>Maar Reintjen sprak: ‘Daar valt hier niets te duchten,</l>
<l>Mijn beste Heer met uw fluweelen rok;</l>
<l>Wees niet verschrikt!’ en zette zich voor 't hok.</l>
<l>‘Ik ben uw vriend; wel foei! wat zoudt gy vreezen,</l>
<l>'k Doe niemand kwaad, of - 'k wil een booswicht wezen.</l>
<l>Ook koom ik niet om hier belet te doen,</l>
<l>Maar lei my slechts te luistren in dit groen,</l>
<l>Om naar uw zang op mijn gemak te hooren.</l>
<l>'k Ben, in mijn soort, recht muzikaal van ooren,</l>
<l>En vind uw stem zoo lieflijk en zoo zoet,</l>
<l>Dat my Longeou niet half zoo wel voldoet.</l>
<l>Wat hebt ge een borst! ook meer verstand van noten,</l>
<l>Dan 'k ergens vond by wezens op twee poten.</l>
<l>Want ons geslacht dat op vier voeten treedt,</l>
<l>Deugt niet het minst voor zanger of poëet;</l>
<l>En van uw soort moet ieder dat bekennen,</l>
<l>De zang hoort t'huis by snavelbek en pennen.</l>
<l>Mijn heer uw Vaâr, (ô! 't was mijn beste vrind!)</l>
<l>Dat was een haan! hy werd van elk bemind;</l>
<l>Men vindt er geen als hy, dan in historie -</l>
<l>Uw moeder ook, roemruchtiger memorie,</l>
<l>Een schoone vrouw, bescheiden, net, en kuisch, -</l>
<l>Die kwamen wel ten eten aan mijn huis;</l>
<l>En 't waar my lief, u ook zoo eens te onthalen.</l>
<l>Maar zingen -! Ja, dat zeg ik menigmalen,</l>
<l>'k Heb, buiten u, nog nooit zoo'n zang gehoord,</l>
<l>Als uit zijn keel. 't Kwam uit het harte voort.</l>
<pb n="451"/>
<l>Dat <hi rend="spat">pectus quod disertum facit</hi>, weetge,</l>
<l>Dat zat er in, dat keek er door een reetje;</l>
<l>Dat moet er zijn by die naar glorie staat,</l>
<l>En zoo deed hy. Hy had natuur te baat,</l>
<l>En, om zijn stem nog meerder kracht te geven,</l>
<l>Vertrok hy 't oog - (het was om van te beven!)</l>
<l>En rekte zich de hals ontzachlijk uit,</l>
<l>Als waar 't zoo'n pijp, zoo'n leêren brandspuitstuit.</l>
<l>Daarby, hy was een man van oordeel, en belezen.</l>
<l>Ik zie hem nog (dit dunkt my) in uw wezen.</l>
<l>Want als men hem zoo vlak in de oogen keek,</l>
<l>Dan had hy iets dat naar God Mars geleek. -</l>
<l rend="; 1tab">Maar ga toch voort. Ik meen u niet te dwingen,</l>
<l>Doch doe my de eer van nog eens op te zingen.</l>
<l>Laat zien of gy, een nog wat jonger hoen,</l>
<l>'t Met zulk een zwier en kracht uw vader na kunt doen.’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De brave Haan stond daar als opgetogen,</l>
<l>En voelde niet hoe snood hy wierd bedrogen:</l>
<l>Die vleitaal werd genoeglijk ingeslikt.</l>
<l>Zoo gaat het meer, dat iemand wordt verstrikt.</l>
<l rend="; 1tab">Straks zet hy zich op 't uiterst van de tenen</l>
<l>En rekt zijn hals, en heel zijn lijf met eenen,</l>
<l>En draait en wringt dat hem 't gezicht vergaat,</l>
<l>En kraait het uit, dat hy te trillen staat.</l>
<l>Braaf! zegt de Vos, en ziet hem 't oog genepen,</l>
<l>En houdt in eens hem by de keel gegrepen.</l>
<l>En stuift terstond, gelijk een wind zoo vlug,</l>
<l>Naar 't boschjen toe, met Haanneef op de rug,</l>
<l>Die, in den klem besloten van zijn tanden,</l>
<l>Niet weet waarheen, noch waar hy zal belanden.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">ô Noodlot, dat geen stervling kan ontgaan,</l>
<l>Hy mag dan boer, of koning zijn, of haan!</l>
<l>Ach! dat zijn wijf geen droomen wou gelooven!</l>
<l>Ach! dat ge juist hem zulk een kool woudt stoven.</l>
<l>En, op wat dag? Een maandag, denk eens aan!</l>
<l>Een dag, genoemd naar Luna, naar de maan!</l>
<l>Naar Luna, die, met zoo veel aangezichten,</l>
<pb n="452"/>
<l>Voor vier verstrekt! En die vergeet haar plichten! -</l>
<l>Die, als Diaan, de bosschen zuivren moet,</l>
<l>Duldt dat de vos op arme hoenders woed'!</l>
<l>Als Hekaté, de honden kan doen bassen,</l>
<l>Laat van een vos den hoendervorst verrassen!</l>
<l>Als Prozerpyn, ten minste vloeken kan,</l>
<l>Ziet zwijgend toe, als wist zy nergens van! -</l>
<l>Moest een Godes met zes of zeven namen,</l>
<l>By zoo'n geval zich niet te barsten schamen?</l>
<l>Zoo zy geen haan voor 't leed beschutten mag,</l>
<l>Wat geven wy haar peetnaam aan den dag?</l>
<l rend="; 1tab">Daar sleept men hem in 't aanzien van zijn vrouwen,</l>
<l>Gevangen. Wee dien oogen, die 't aanschouwen!</l>
<l>ô Welk gehuil! wat bittre jammerkreet</l>
<l>Verheft zich daar by dit afgrijslijk leed!</l>
<l>Nooit hoorde de aard een zoo aandoenlijk kermen</l>
<l>Toen Gozewijn van uit Klarisses armen</l>
<l>Door 't Basterdzaad gesleurd wierd by zijn baard,</l>
<l>En nederviel voor 't Nonverdelgend zwaard.</l>
<l>Van Priamus begeer ik niet te spreken,</l>
<l>Op de eigen wijs van Pyrrhus staal doorsteken;</l>
<l>Karthagoos wal, met vlam en klacht vervuld;</l>
<l>Of duizenden, door Neroos zonder schuld</l>
<l>Veroordeeld. Neen, waar immer werd gekreten,</l>
<l>Hier wordt een vorst, (een koning mag hy heeten,)</l>
<l>Een vader, man, en broeder te gelijk,</l>
<l>In eigen hof en wettig koninkrijk,</l>
<l>Met kroon op 't hoofd en purpren staatsiekleeding,</l>
<l>Zijn volk ontrukt, met trouw- en rechtvertreding,</l>
<l>En voelt, geens vijands zwaard, maar tanden, in de nek.</l>
<l>Hier hangt hy, met het hoofd hem benglende uit den bek,</l>
<l>Slaat naar den heilgen grond van zijn bewindstafvoering</l>
<l>De draaiende oogen rond, beneveld door de ontroering,</l>
<l>En hijgt naar d'ademtocht; wellicht, den laatsten snik!</l>
<l>Wie, droeven, troost u in dit doodlijk oogenblik!</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De Weduw hoort het straks, en vliegt met beî haar spruiten,</l>
<l>Verbaasd van 't naar gekerm, de keuken door, naar buiten,</l>
<l>En ziet Reinier, die recht naar 't boschjen snelt,</l>
<pb n="453"/>
<l>En d' armen haan, helaas! in zijn geweld.</l>
<l>Zy roept: Een vos! een vos! Uit mannen! uit geburen!</l>
<l>En fluks weet Flink, de hond, zijn halsring door te schuren,</l>
<l>En Jaap, en Gijs, en Piet, met knuppels in de hand,</l>
<l>Vervolgen op een draf den moorder, dwars door 't land.</l>
<l>Een algemeen geschreeuw der trouwe dorpelingen</l>
<l>Gaat op, vervult de lucht, en stoort het vogelzingen,</l>
<l>En 't was of aarde en hel in barensarbeid was.</l>
<l>De ganzen vlogen op en gaggelden door 't gras,</l>
<l>En de eenden kwaakten door de vijvers, dat het raasde.</l>
<l>Een bijenzwerm, die daar op bloemen aasde,</l>
<l>Toog op den krijgsroep aan, en gonsde door de lucht,</l>
<l>En wette in arren moed heur angels in de vlucht.</l>
<l>De kevers sloegen meê hun onvolgroeide vlerken</l>
<l>Van onder 't rugschild uit, op elzenrijs en berken;</l>
<l>Maar stortten aan den voet van 't schuddende geboomt',</l>
<l>Dat met zijn blaadren ruischt, als van den wind doorstroomd.</l>
<l>De muggen sliepen nog aan boord der waterkreken,</l>
<l>(Hoe anders zouden zy by 't veldgebrom ontbreken!)</l>
<l>En 't schorre kikkervolk, dat aan den vliet ontsprong,</l>
<l>Zet ook zijn gorgel op met uitgezwollen long.</l>
<l>Ik wil van torenkreet noch aaklig klokkenkleppen,</l>
<l>Allarm slaan van de trom, noch stormgeroffel reppen,</l>
<l>Want toren, klok, noch trom bevond zich in 't gehucht;</l>
<l>Maar hooren beide en zien verging er van 't gerucht.</l>
<l>De varkens knorden in de veestal onder 't loeien</l>
<l>Van 't kalfjen, en 't gebulk der naastgeweide koeien;</l>
<l>En 't teedre schaapjen bliet van deernis en van angst,</l>
<l>By 't daavrend hondgeblaf der buurschap, tuk op vangst.</l>
<l>'t Is zeker dat <hi rend="sc">jack straw</hi> niet half zoo'n leven maakte</l>
<l>Als hy een Vlaming zag, en minder vloeken braakte</l>
<l>Met al zijn menigte, dan hier op Sinon Vos</l>
<l>Werd uitgedonderd, die al vluchtend week in 't bosch.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Maar zie, hoe snel 't geluk zich om kan wenden.</l>
<l>De droeve Haan zag de uitgerukte benden</l>
<l>In aantocht, maar te langzaam voor den spoed</l>
<l>Des roovers, die hem vast heeft in zijn snoet</l>
<l>En, ieder sprong, hem sterker schijnt te nijpen,</l>
<pb n="454"/>
<l>Daar de angst, hierby, hem 't doodzweet uit doet zijpen.</l>
<l>In 't eind, hy spreekt uit d'eng geklemden strot:</l>
<l>‘Wel foei, Sinjeur, wat is dat Landvolk zot!</l>
<l>Zy meenen u in 't loopen te achterhalen!</l>
<l>Ik zou ze dat met goeden schimp betalen:</l>
<l>Ware ik als gy, ik zei: Vervloekt gespuis,</l>
<l>Wat beeldt ge u in? keer om, en naar uw huis!</l>
<l>'k Ben reeds in 't woud, en (springt gy hoog of lager)</l>
<l>De haan blijft hier, hy zij dan vet of mager:</l>
<l>Ik lust hem zoo; mest gy een ander hoen</l>
<l>Zoo vet gy wilt, ik kan het hiermeê doen.’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De Vos zei: ‘Ja,’ - en in dit uit te spreken,</l>
<l>Weet Koekeloer hem uit den muil te breken,</l>
<l>En vliegt om hoog, tot boven op een boom.</l>
<l>Daar stond Reinier en keek als in een droom.</l>
<l rend="; 1tab">‘Och, Haantjenlief (dus sprak hy), wil niet denken,</l>
<l>Dat 'k oogmerk had om u een veêr te krenken.</l>
<l>Ik maakte u maar uit louter spotterny</l>
<l>Wat bang, mijn vriend: zoo waar, geloof me vrij.</l>
<l>Kom af, kom af. Ik zie, gy zijt verlegen;</l>
<l>Och, dacht ik dat, ik had wel stil gezwegen,</l>
<l>Maar kom, kom hier, op dat ge wat bedaart.</l>
<l>Geloof my, man, gy zijt te licht vervaard.’</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">‘Neen (zei de Haan); de Duivel mag my halen</l>
<l>Met vleesch en bloed, al wou hy zeven malen,</l>
<l>Zoo gy my meer dan deze reis betrekt.</l>
<l>Ik weet het nu, waartoe de vleitaal strekt.</l>
<l>Ik zal niet meer, om hooger toon te kraaien,</l>
<l>Tot uw vermaak, met hals en oogen draaien.</l>
<l>Wel zingen, zij voortreflijk in die 't kan;</l>
<l>Wel toezien is nog beter voor een man.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">De Vos stond stijf met de oogen neêrgeslagen,</l>
<l>En Haanneef kraait eens op, zijn vrijheid ten bewijz'.</l>
<l>Nu (riep de schalk), vaar wel! gy hebt u braaf gedragen:</l>
<l>Maar immers, 't was April, en, met uw welbehagen,</l>
<l>De vinding, hoe 't ook viel, verdient toch altijd prijs.’</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Hoofdzakelijk uit <hi rend="sc">chaucers</hi> oud Engelsch nagebootst.</l>
<l rend="; 3tab">1817.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="455"/>
<head rend="h3">De krokodillenkoning.<note n="*" place="foot">Krekelzangen II, 109.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Och Vrouwtjen, hoe gaat gy zoo bitter bedrukt,</l>
<l>De wang zoo bedropen, het hoofd zoo gebukt?</l>
<l>ô Zeg my, wat doet u de handen zoo wringen,</l>
<l>Of wat aan uw oogen die tranen ontspringen? -</l>
<l/>
<l>Ach, Schipper! 'k Ben Moeder, mijn Kind is verscheurd.</l>
<l>Vraag nooit aan een Moeder wat leed zy betreurt;</l>
<l>Waar zou zy, waar kan zy haar tranen aan geven,</l>
<l>Dan 't Wicht van haar boezem, haar leven van 't leven!</l>
<l/>
<l>'k Verloor al mijn rijkdom, de vrucht van mijn schoot,</l>
<l>En zag het een offer der smartlijkste dood.</l>
<l>Ik bracht het aan 't water om 't lijfjen te wasschen,</l>
<l>Daar greep het een ondier dat school in de plasschen.</l>
<l/>
<l>Daar werd het een prooi van den Nijlkrokodil,</l>
<l>Die loerde in het rietbosch, verscholen en stil:</l>
<l>Zijn muil greep het aan met een vreeslijke wonde,</l>
<l>Zijn staart sloeg het teffens op eenmaal te gronde.</l>
<l/>
<l>Maar neem me in uw bootjen en voer my gezwind</l>
<l>(Dit bid ik, dit smeek ik) ter wraak van mijn Kind,</l>
<l>Naar 't schelfland, het eiland van Kaiman, hun Koning;</l>
<l>Hem wil ik het klagen, ik moet naar zijn woning.</l>
<l/>
<l>Geen staart heeft die Koning om mede te slaan,</l>
<l>Maar ooren aan 't hoofd, om mijn klacht te verstaan.</l>
<l>Ik wil voor dien Koning den moorder beklagen,</l>
<l>En 't bloed van den booswicht tot wederwraak vragen. -</l>
<pb n="456"/>
<l>Neen, Vrouw (sprak de Schipper), blijf gy daar van daan.</l>
<l>Ik zal naar dat eiland van Kaiman niet gaan.</l>
<l>Ik kom in 't gezicht niet van Kaiman den Koning,</l>
<l>Al boodt gy me al 't goud van zijn land tot beloning. -</l>
<l/>
<l>Wel Schipper, zoo geef my uw boot slechts te leen,</l>
<l>Zoo ga ik er zelf in mijne eenzaamheid heen.</l>
<l>Geen mensch houdt my af van mijn reis naar den Koning,</l>
<l>Al bood hy me een wareld vol goud tot beloning. -</l>
<l/>
<l>De Vrouw vliegt als razend en dol in de schuit,</l>
<l>En schiet voor den stroom als een bliksemstraal uit.</l>
<l>De Schipper blijft achter en wacht op den oever,</l>
<l>En ziet haar verdwijnen, hoe langer hoe droever. -</l>
<l/>
<l>De varende trad nu het koningshof in;</l>
<l>Daar zat hy op de eiers der Vrouw Koningin,</l>
<l>En 't talrijk gebroed van hun vruchtbare sponde</l>
<l>Kroop daar als de Prinsjens des Rijks in het ronde.</l>
<l/>
<l>De Vrouw sloeg aan 't beven, en knielde in het stof</l>
<l>Zoo dra haar het oog van Zijn Majesteit trof.</l>
<l>Want niemand bestond er van knapen of ridderen,</l>
<l>Die hem in het aanzicht kon zien zonder sidderen.</l>
<l/>
<l>Zy boog zich en sprak schoon van vreeze schier stom:</l>
<l>ô Koning, heb deernis, ik bid er u om.</l>
<l>'k Moest één van uw knechten mijn Kind zien verscheuren;</l>
<l>ô Laat my ook wraak van den moorder gebeuren!</l>
<l/>
<l>Ik weet het, Heer Koning, mijn klacht neemt gy aan.</l>
<l>Geen staart is u eigen, om neder te slaan;</l>
<l>Maar ooren aan 't hoofd, om mijn beden te hooren;</l>
<l>ô Schenk aan die beden uw koninklijke ooren! -</l>
<pb n="457"/>
<l><xptr to="a457"/>‘Gy oordeelt (was 't andwoord), gy oordeelt my recht.</l>
<l>Maar Vrouwtjen, gy hebt toch niet alles gezegd.</l>
<l>'k Heb ooren, geen staart; maar, gy zult het bevinden,</l>
<l>'k Heb tevens een muil om u meê te verslinden.’ -</l>
<l/>
<l>De vloed bracht het schuitjen, maar zonder de vracht,</l>
<l>Te rug aan den oever waarop men haar wacht;</l>
<l>De Schipper ontroerde op 't wanhopig gezicht.</l>
<l>En alles beschreide de Moeder by 't Wicht.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1822.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Romoald.<note n="*" place="foot">Krekelzangen II, 113.</note></head>
<lg type="poem">
<l>‘Ai zeg eens, gy Huisman, hoe staat daar die kluis</l>
<l>Van Romoald ledig, ten Westen van 't kruis?</l>
<l>Ik kwam hier als boetling, in vurig verlangen</l>
<l>Om van zijne handen mijn aflaat te ontfangen.</l>
<l>Maar 'k vond de deur open, het dak schier ontbloot,</l>
<l>En 't venster gebroken. Of is de man dood?’ -</l>
<l/>
<l>Och neen hy; hy leeft nog, maar ging hier van daan,</l>
<l>En 't staat onze boeren op menig een traan.</l>
<l>Ik kan u niet zeggen hoe diep wy 't betreuren.</l>
<l>Het is, om het hart uit den boezem te scheuren.</l>
<l>De man was zoo heilig, zoo goed, en zoo wijs!</l>
<l>Wy hadden hem liever dan heel 't Paradijs.</l>
<l/>
<l>De man kon zoo bidden! Wat had hy een stem!</l>
<l>Wat waren het woorden van kracht en van klem!</l>
<l>Het klonk door zijn neus zoo ontzettend en helder;</l>
<l>Al lag hy geknield in den ondersten kelder,</l>
<l>Het drong door den hemel zoo goed als van 't dak,</l>
<l>En ieder ontroerde, wanneer hy maar sprak. -</l>
<pb n="458"/>
<l>‘Maar zeg my, waarom toch verliet hy zijn cel?</l>
<l>Gy hadt hem hier lief en verzorgdet hem wel;</l>
<l>Hy was een goed herder, en hield van zijn lammeren.</l>
<l>Nu mist ge zijn hoede, het is te bejammeren!</l>
<l>Gy schreit om zijn afzijn, ik deel uw verdriet,</l>
<l>Maar dat hy vertrok, dit begrijp ik my niet.’</l>
<l/>
<l>Uit needrigheid, Heertjen. Wy dachten altijd,</l>
<l>Indien hy eens gaat, dan zijn wy hem kwijt.</l>
<l>Van hier gaan, bedenk eens! en elders gaan sterven,</l>
<l>En ons door zijn dood, van zijn lichaam onterven!</l>
<l>De man was zoo heilig! dit stak ons in 't hoofd,</l>
<l>Dan waren wy ook van zijn beenders beroofd.</l>
<l/>
<l>Want als hy eens dood is en heilig verklaard,</l>
<l>Wat is dat gebeent' dan ons dorpjen niet waard!</l>
<l>Hoe zal 't op zijn grafsteen mirakeltjens regenen!</l>
<l>Hoe zal er de Hemel ons allen om zegenen!</l>
<l>Wat brengt het ons beêvaarts en offers en goud,</l>
<l>Als eens een kapel om zijn graf wordt gebouwd!</l>
<l/>
<l>Wy peinsden hier over, en pleegden des raad:</l>
<l>‘Wat zal er van worden, zoo hy ons verlaat?’</l>
<l>Dus achtten wy 't veiligst, daar tegen te zorgen,</l>
<l>En wilden hem eens op een avond verworgen.</l>
<l>Want (denk eens, Mijnheerlief!) zoo'n heilig! zijn graf!</l>
<l>Wy stonden het, ja, voor ons leven niet af.</l>
<l/>
<l>Maar och! hy was needrig, en hield van geen eer.</l>
<l>Hy had het vernomen, men zag hem niet meer.</l>
<l>Nu staan wy bekommerd en raadloos verlegen!</l>
<l>Maar 't leed moest ons treffen, en wie kan er tegen?</l>
<l>Wat baat alle voorzorg of wijs overleg!</l>
<l>'t Was zucht tot bewaren, en 't nam hem ons weg.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1822.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="459"/>
<head rend="h3">De lelie en de daauwdrop.<note n="*" place="foot">Krekelzangen I, 119.</note></head>
<lg type="poem">
<l>Als de Godheid van den dag</l>
<l>Met een zachten afscheidslach</l>
<l>Op het aardrijk nederzag,</l>
<l>Smolt een star van 't firmament</l>
<l>Uit de blaauwe hemeltent</l>
<l>Tot een daauwdrop af, en vloot</l>
<l>In een Lelies blanken schoot,</l>
<l>Waar zy tintlende in bleef hangen,</l>
<l>Als een traantjen van verlangen</l>
<l>Op verliefde Maagdenwangen.</l>
<l/>
<l>‘Welkom, dierbre Gastvriendin’</l>
<l>(Sprak der bloemen koningin)!</l>
<l>‘Dat uw teedre vriendschapsmin,</l>
<l>In een wederzijdsch gevoel,</l>
<l>My den heeten boezem koel'</l>
<l>Van het gloeiend zonnevuur</l>
<l>Dat ik naauwlijks meer verduur!</l>
<l>Kom mijn rijken tooi verschoonen!</l>
<l>Blijf, ô blijf steeds by my wonen!</l>
<l>'k Zal u eeuwig dank betoonen.’</l>
<l/>
<l>Neen, onnoozle, riep zy, neen;</l>
<l>Ondanks uw bevalligheên,</l>
<l>Wy zijn lot- noch standgemeen.</l>
<l>'k Viel van hooger Ethertrans,</l>
<l>Dronken van mijn hemelglans;</l>
<l>En in dit kortstondig graf</l>
<l>Spiegel ik mijn oorsprong af,</l>
<l>Daar ik de eens bepaalde poos</l>
<l>Op de leliesteng of roos</l>
<l>Om mijn diepen afval bloos.</l>
<pb n="460"/>
<l>‘Lieve, heldre Hemelspat</l>
<l>Van een onbezoedeld nat</l>
<l>Op mijn hagelzuiver blad!</l>
<l>Parel van dat maatloos strand</l>
<l>Dat het wijd Heelal omspant!</l>
<l>Wees mijne onschuld tot sieraad</l>
<l>Op dit smetteloos gewaad;</l>
<l>Laat zy met uw luister pralen,</l>
<l>En van uit deze aardsche dalen</l>
<l>'t Oog des hemels tegenstralen!’</l>
<l/>
<l>Neen, vergeefs weêrhieldt gy my!</l>
<l>Naauwlijks gaat de heerschappy</l>
<l>Van uw korte nacht voorby,</l>
<l>Of uw boezem, thands zoo dicht,</l>
<l>Opent zich voor 't Zonnelicht;</l>
<l>En het schijnsel dat dit spreidt</l>
<l>Roept my weêr tot heerlijkheid</l>
<l>Uit uw sterflijk bloemgebladert,</l>
<l>Als 't weldadig uurtjen nadert</l>
<l>Dat den afval weêr vergadert.</l>
<l/>
<l>'t Licht brak door. Als 't schuldloos wicht</l>
<l>Dat by 't wiegjen nederligt,</l>
<l>Op den lonk van 't blij gezicht</l>
<l>Naar zijn moeders armen spoedt,</l>
<l>Vliegt de daauwdrop 't in 't gemoet</l>
<l>Dwars door 't vloeibre luchtazuur;</l>
<l>Maar de Lelie staat geen uur</l>
<l>Op haar Gastvriendin te staren,</l>
<l>Of haar sap verdroogt in de aâren</l>
<l>En zy strooit haar losse blaâren.</l>
<l/>
<l>Dicht by Lunaas zilverglans</l>
<l>Hoog, in de uitgespannen krans</l>
<l>Van 't safier der wolkentrans</l>
<l>Werd de Zwerfster nu vereend</l>
<l>Aan 't schakeersel van 't gesteent'.</l>
<l>Straks nam de Englenschaar haar op,</l>
<pb n="461"/>
<l rend="; 1tab">En aan de eens gevallen drop</l>
<l rend="; 1tab">Werd hare eerplaats weêrgeschonken</l>
<l rend="; 1tab">Om met 's Hemels schittervonken</l>
<l rend="; 1tab">In den starrenriem te pronken.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Stervling, die, met dieper val</l>
<l rend="; 1tab">Dan van 't schittrend starrental</l>
<l rend="; 1tab">Tot het needrig bloemendal,</l>
<l rend="; 1tab">Op den laagen aardhoop vielt,</l>
<l rend="; 1tab">Van het wormgespuis doorkrield!</l>
<l rend="; 1tab">ô Vergaap u-zelven niet,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo u 't slijk zijn vriendschap biedt!</l>
<l rend="; 1tab">Eenmaal moet gy, na 't verzinken,</l>
<l rend="; 1tab">Weêr in 's hemels gordel blinken,</l>
<l rend="; 1tab">Als Gods vreêbazuin zal klinken.</l>
<l/>
<l>Na het Deensch. 1822.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Polytechnes en Aëdon.<note n="*" place="foot">Nederlandsche Muzen-Almanak, 1824.</note>
<lb/>(Vertellingtjen, aan twee jonggehuwden.)</head>
<lg type="poem">
<l>Oude lieden moeten keuzelen,</l>
<l rend="; 1tab">Dat was zoo van Noachs tijd;</l>
<l>En, indien zy soms wat beuzelen,</l>
<l rend="; 1tab">Grijsheid scheldt men alles kwijt.</l>
<l>Wilt ge dus, ô jeugdig Paartjen,</l>
<l rend="; 1tab">Aandacht geven voor een poos</l>
<l>Aan den praat van Bestevaârtjen,</l>
<l rend="; 1tab">'k Heb hier iets uit de oude doos.</l>
<l/>
<l>Daar waar thands de Turken huizen,</l>
<l rend="; 1tab">Dicht by 't oord waar Troje lag</l>
<l>(Om 't op 't naauwst niet uit te pluizen,)</l>
<l rend="; 1tab">Voerde Krezus eens gezag.</l>
<l>'k Meen dien Rijkaart zoo vermetel,</l>
<l rend="; 1tab">Die zich zoo gelukkig hield,</l>
<l>Maar wiens Rijk en koningszetel</l>
<l rend="; 1tab">Ras door Cyrus was vernield.</l>
<pb n="462"/>
<l>Solons naam behield hem 't leven,</l>
<l rend="; 1tab">Op den rand van 't houtmijtvuur,</l>
<l>Die de les hem had gegeven:</l>
<l rend="; 1tab"><hi rend="spat">Zie op</hi> 't <hi rend="spat">laatste levens</hi>-<hi rend="spat">uur</hi>.</l>
<l>Maar die Paai was lang vergeten;</l>
<l rend="; 1tab">En daar stond een groote stad,</l>
<l>Kolofon van ouds geheeten,</l>
<l rend="; 1tab">Die zoo iets van....Holland had.</l>
<l/>
<l>In die stad nu, rijk van menschen,</l>
<l rend="; 1tab">Was het vol van Ambachtsliên,</l>
<l>Waar ge wat het oog kost wenschen</l>
<l rend="; 1tab">Wijd en zijd te koop mocht zien.</l>
<l>Alles naar de nieuwste smaken,</l>
<l rend="; 1tab">Juist als heden in Parijs;</l>
<l>Maar de kunst van stoelenmaken</l>
<l rend="; 1tab">Stond er op byzondren prijs.</l>
<l/>
<l>Of er reeds <hi rend="spat">Bergères</hi> waren,</l>
<l rend="; 1tab">Is een punt van groot geschil,</l>
<l>En zoo licht niet op te klaren;</l>
<l rend="; 1tab">Maar het zij daarmeê hoe 't wil;</l>
<l>Kanapees en tabouretjens,</l>
<l rend="; 1tab">Met fauteuils in alle soort,</l>
<l>Vond men daar uitnemend netjens,</l>
<l rend="; 1tab">Raadsgestoelten, en zoo voort.</l>
<l/>
<l>Polytechnes was een karel</l>
<l rend="; 1tab">In dat stoelenmakers gild;</l>
<l>En zijn wijfjen was een parel,</l>
<l rend="; 1tab">Uit geen schelvisch-oog geschild.</l>
<l>'t Was een staal van Echte-luidtjens</l>
<l rend="; 1tab">Als de zon maar zelden zag:</l>
<l>Want nooit kropen ze uit de muitjens,</l>
<l rend="; 1tab">Of by hen was 't bruiloftsdag.</l>
<pb n="463"/>
<l>Luimen, kibblen, of krakeelen,</l>
<l rend="; 1tab">Grilletjens van eigenzin,</l>
<l>Brengt men uit zijn kinderspelen</l>
<l rend="; 1tab">Somtijds wel by 't huwlijk in.</l>
<l>Maar hier was het heel wat anders:</l>
<l rend="; 1tab">Eens van inborst en gemoed,</l>
<l>Leefden ze als twee Salamanders</l>
<l rend="; 1tab">In één lichterlaaien gloed.</l>
<l/>
<l>'t Was niet, rijzende uit de veêren,</l>
<l rend="; 1tab">‘Ik wil koffy; ik wil thee: -</l>
<l>Ik zal me een kadetjen smeeren;</l>
<l rend="; 1tab">Ik een mastelijnen sneê.’ -</l>
<l>Neen, van de ochtend tot den avond</l>
<l rend="; 1tab">At en dronk men eensgezind;</l>
<l>Nooit in <hi rend="spat">sentiments</hi> hoogdravend;</l>
<l rend="; 1tab">Nooit het hoofd vervuld met wind.</l>
<l/>
<l>'t Was een lust om 't aan te kijken,</l>
<l rend="; 1tab">Als de man aan 't schaven stond;</l>
<l>'t Vrouwtjen ijvrig zat te strijken,</l>
<l rend="; 1tab">Of de schort voor 't lijfjen bond.</l>
<l>Och, zy waren zoo te vreden,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo gelukkig met malkaâr;</l>
<l>Alle huwlijkszaligheden</l>
<l rend="; 1tab">Stroomden uit op 't lieve paar.</l>
<l/>
<l>‘Wel Aëdo, (zei een Buurtjen</l>
<l rend="; 1tab">Uit de kelder om den hoek:)</l>
<l>Naar ik zie aan dat postuurtjen</l>
<l rend="; 1tab">Wordt uw lijfjen taamlijk kloek.</l>
<l>'k Wil er u geluk meê wenschen;</l>
<l rend="; 1tab">'k Wensch het ook met hart en ziel:</l>
<l>Want nooit zag ik één paar menschen</l>
<l rend="; 1tab">Dat zoo van malkander hiel.’ -</l>
<pb n="464"/>
<l>‘“Van malkander (zei zy,) houen!</l>
<l rend="; 1tab">Wel voorzeker, Vrouw Sibil,</l>
<l>Waarom zou men anders trouwen?</l>
<l rend="; 1tab">Tusschen ons komt nooit geschil.</l>
<l>Wat er vloeien moog of ebben,</l>
<l rend="; 1tab">Altijd bruischt die liefdevliet.</l>
<l>Zoo malkander lief te hebben,</l>
<l rend="; 1tab">Doen Jupijn en Juno niet!’” -</l>
<l/>
<l>Dit hoort Juno in de wolken,</l>
<l rend="; 1tab">En, tot razens toe, verstoord,</l>
<l>Zweert zy by des afgronds kolken</l>
<l rend="; 1tab">Wraak voor 't onvoorzichtig woord.</l>
<l>‘'k Zal haar 't roemen wel verleeren,</l>
<l rend="; 1tab">En die zoete huwlijksvreugd</l>
<l>(Zegt zy) gaauw in leed verkeeren;</l>
<l rend="; 1tab">Dat er ieder lang van heugt.</l>
<l/>
<l>Hoe! een wijf van veertien weken,</l>
<l rend="; 1tab">Die pas weet wat trouwen is,</l>
<l>Zal zich in mijn zaken steken!</l>
<l rend="; 1tab">In mijn echtgeheimenis!</l>
<l>Mag ik (is mijn man te vreden,)</l>
<l rend="; 1tab">Hier niet leven naar mijn zin,</l>
<l>Of een kleuter van beneden</l>
<l rend="; 1tab">Steekt haar vuile neus daarin?</l>
<l/>
<l>Neen, de henker mocht dat velen! -</l>
<l rend="; 1tab">Zoo ik met mijn man eens kijf,</l>
<l>Huis- en disch- en bedkrakeelen</l>
<l rend="; 1tab">Zijn de glorie van een wijf.</l>
<l>ô Ter deeg zal zy 't gevoelen</l>
<l rend="; 1tab">Die mijn godheid niet ontzag,</l>
<l>Of ik weet mijn wraak te koelen,</l>
<l rend="; 1tab">En wat Junoos spijt vermag.’ -</l>
<pb n="465"/>
<l>‘Eris!’ roept zy of het dondert.</l>
<l rend="; 1tab">Iris hoort haar stem en komt,</l>
<l>Om dien harden schreeuw verwonderd.</l>
<l rend="; 1tab">En van angst en schrik verstomd. -</l>
<l>‘Scheer u weg, ik roep geen Iris:</l>
<l rend="; 1tab">Eris roep ik, haal ze, ras!</l>
<l>By den pot die hier te vier is,</l>
<l rend="; 1tab">Komt geen Iris my te pas.’ -</l>
<l/>
<l>Eris komt, en krijgt bevelen. -</l>
<l rend="; 1tab">'k Roer dien gantschen boel niet aan;</l>
<l>Eris weet haar rol te spelen;</l>
<l rend="; 1tab">Zien we slechts hoe 't is vergaan. -</l>
<l>Polytechnes stond te werken:</l>
<l rend="; 1tab">'t Was een Burgemeesters throon,</l>
<l>Rondom ingeleid met perken;</l>
<l rend="; 1tab">Boven op, een lauwerkroon.</l>
<l/>
<l>Een Meduzaas hoofd met slangen</l>
<l rend="; 1tab">Sloot in 't kunstig lauwerblad:</l>
<l>'t Voorhoofd stond met beî de wangen</l>
<l rend="; 1tab">Van haar kronkels ingevat.</l>
<l>Over schouders, borst, en lenden</l>
<l rend="; 1tab">Hingen zy al krullend af;</l>
<l>'t Geen aan hen die 't volkjen menden</l>
<l rend="; 1tab">'t Hoogst-ontzachlijk aanzien gaf.</l>
<l/>
<l>'k Vond eens, 'k weet niet waar, geschreven,</l>
<l rend="; 1tab">Dat (naar 't Amsterdamsch gebruik,)</l>
<l>Dit den oorspronk heeft gegeven</l>
<l rend="; 1tab">Aan de Burgemeesters- pruik.</l>
<l>Doch een ander schrijver meende,</l>
<l rend="; 1tab">Dat men 't Amstelsch hoofdgestel</l>
<l>Aan Meduza niet ontleende,</l>
<l rend="; 1tab">Maar een Gratie uit de Hel.</l>
<pb n="466"/>
<l>Hoe dit zij, de man was nijver,</l>
<l rend="; 1tab">En het kunststuk liep op 't lest;</l>
<l>En het wijfjen meê vol ijver,</l>
<l rend="; 1tab">Weefde tevens al haar best.</l>
<l>‘'k Ben haast vaardig (zei hy), vrouwtjen:</l>
<l rend="; 1tab">Van de week is 't werk gereed.’ -</l>
<l>‘Ja, maar (riep zy van 't getouwtjen,)</l>
<l rend="; 1tab">Ik nog gaauwer met dit kleed.’ -</l>
<l/>
<l>‘Neen, ik meen 't u af te winnen;</l>
<l rend="; 1tab">Maak daar staat op,’ zei de man. -</l>
<l>‘In het weven en het spinnen,</l>
<l rend="; 1tab">Weet ik toch wel wat ik kan.’ -</l>
<l>Hy daarop weêr: ‘Laat dat wezen;</l>
<l rend="; 1tab">Wedden wy, gy zijt het kwijt.’ -</l>
<l>‘Daarvoor heb ik niets te vreezen,’</l>
<l rend="; 1tab">Zegt zy, met verbeten spijt.</l>
<l/>
<l>‘Ik kan ook mijn handen roeren</l>
<l rend="; 1tab">Als het pas heeft, denk dat vry;</l>
<l>En hoe veel ik uit wil voeren,</l>
<l rend="; 1tab">Staat toch, meen ik, slechts aan my.’ -</l>
<l>‘Nu, ik wed.’ - ‘Ik wed daartegen.’ -</l>
<l rend="; 1tab">‘'k Hou u dubbeld.’ - ‘Ik nog meer.’ -</l>
<l>Thands gemord, gepruild, gezwegen,</l>
<l rend="; 1tab">En gezuurmuild keer aan keer.</l>
<l/>
<l>Stil en stroef by één gezeten,</l>
<l rend="; 1tab">Zag men weêrzijds voor zich heen;</l>
<l>Tong en spraak was uitgesleten,</l>
<l rend="; 1tab">En de keel verroest zoo 't scheen.</l>
<l>Lust en Echtheil was geweken;</l>
<l rend="; 1tab">Altijd was het vrouwtjen dwars</l>
<l>Als de man haar aan kwam spreken;</l>
<l rend="; 1tab">Hy daartegen, bits en barsch.</l>
<pb n="467"/>
<l rend="; 2tab">'t Slot van alles was verkoeling -</l>
<l rend="; 3tab">Wrevel - afkeer - staâge twist;</l>
<l rend="; 2tab">En van Junoos wraakbedoeling</l>
<l rend="; 3tab">Werd geen vingerbreed gemist.</l>
<l rend="; 2tab">'k Schuw de gruwlen hier te ontblooten,</l>
<l rend="; 3tab">Uit dit eerst geschil ontstaan.</l>
<l rend="; 2tab">Jongvereenigde Echtgenooten,</l>
<l rend="; 3tab">Neemt er toch een voorbeeld aan!</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">Wacht u - niet voor 't eerst krakeelen,</l>
<l rend="; 3tab">Dat is niet genoeg gezeid:</l>
<l rend="; 2tab">Wat de harten kan verdeelen,</l>
<l rend="; 3tab">Is de minste kleinigheid.</l>
<l rend="; 2tab">Neen, maar leert eenstemmig denken;</l>
<l rend="; 3tab">Zijt één wezen, ziel, en zin;</l>
<l rend="; 2tab">En - uw huwlijkszegen krenken</l>
<l rend="; 3tab">Kan geen Hemelkoningin.</l>
<l/>
<l>Uit het Grieksch.</l>
<l rend="; 1tab">1823.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Fabel.<note n="*" place="foot">Nasprokkeling, 7.</note></head>
<lg type="poem">
<l>De visschen hadden lang elkander opgegeten,</l>
<l>De grooten namelijk de kleinen, als wy weten</l>
<l rend="; 1tab">Dat de oude herkomst is en 't loffelijk gebruik.</l>
<l>Zy smeekten om een Vorst, die zou dat onheil stooren.</l>
<l>Een Reiger vond men goed, die scheen daartoe geboren;</l>
<l rend="; 3tab">Maar deze had toch ook een buik.</l>
<l rend="; 2tab">Wat zwarigheid? hy wordt verkoren,</l>
<l rend="; 3tab">En nu is 't alles puikjes puik!</l>
<l>De grooten vreezen hem. Hy stelt hun vraatzucht perken.</l>
<pb n="468"/>
<l rend="; 2tab">'t Verschil was spoedig op te merken,</l>
<l rend="; 1tab">En heel de vijver juicht om 't veel geringer leed.</l>
<l rend="; 2tab">Doch 't groot geboefte zei den kleenen:</l>
<l rend="; 2tab">‘Die snavel en die lange beenen!</l>
<l rend="; 3tab">Goed is hy, zeker; maar wie weet!</l>
<l>Een Reiger, wordt hy boos, is moeilijk om te temmen,</l>
<l rend="; 2tab">Wie zou 't gevaarlijk dier ontzwemmen,</l>
<l rend="; 3tab">Indien hy zich recht gelden deed!</l>
<l rend="; 2tab">Hy kon ons allen, zonder stikken,</l>
<l rend="; 2tab">Wel door zijn langen hals verslikken.</l>
<l rend="; 1tab">'t Was best indien men hem de bek en schenkels brak</l>
<l>En dan zoo veel men wilde in d' open gorgel stak.’</l>
<l rend="; 3tab">Men vond het goed; het werd besloten;</l>
<l>(De kleinen zijn toch steeds het speeltuig van de grooten)</l>
<l>Maar als vorst Reiger nu geen bek meer had of poten,</l>
<l rend="; 1tab">Ging 't vratig snoekenbroed op nieuw zijn ouden gang,</l>
<l rend="; 3tab">Thands voor den Koning niet meer bang.</l>
<l rend="; 2tab">En wat hielp nu de goede Koning</l>
<l rend="; 2tab">Dan tot een ijdele vertooning,</l>
<l rend="; 3tab">Die, ongesnaveld, krachteloos,</l>
<l rend="; 3tab">Maar stil te prijken zat in 't kroos,</l>
<l rend="; 2tab">Met somtijds van verdriet te geeuwen,</l>
<l rend="; 2tab">Of vruchtloos 't <hi rend="spat">hola</hi> uit te schreeuwen</l>
<l rend="; 3tab">Wanneer het in 't verwarde diep</l>
<l rend="; 2tab">Een weinigj' al te onzinnig liep!</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">ô Visschen, zoo gy moet verslonden,</l>
<l rend="; 2tab">Wat scheelt het u door welke monden?</l>
<l rend="; 3tab">Dan - zoo ik echter kiezen dorst,</l>
<l>Ik koos een Reiger met een gaven bek tot Vorst.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1824.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="469"/>
<head rend="h3">De paauw en de raaf.<note n="*" place="foot">Schemerschijn, 131.</note></head>
<lg type="poem">
<l>‘Geef (sprak de Paauw), gy Raaf, die purperroode brozen,</l>
<l>Zy passen by mijn fraai met goud doorstikt gewaad:</l>
<l>Ge ontstalt ze me in den slaap, en 'k zag den dageraad</l>
<l>Sints daaglijks over my om 't vuile schoeisel blozen,</l>
<l>Dat by uw kleeding voegt, maar by mijn dosch misstaat.’</l>
<l/>
<l>‘Vooral niet (zei de Raaf)! Ik weet van geen verruilen;</l>
<l>Doch had de misslag plaats, zoo heeft zy plaats in 't kleed.</l>
<l>Geef gy me uw veedrenpronk waarop ge u dus vermeet;</l>
<l>Mijn laarzen passen aan mijn voeten; u, die vuilen,</l>
<l>Waarmeê ge in zotten praal op mist- en drekhoop treedt.’</l>
<l/>
<l>De Schildpad zat die twist eerst zwijgende aan te hooren,</l>
<l>Doch eindlijk roept zy uit: De Raaf heeft groot gelijk;</l>
<l>De hoogmoed stelt niet slechts het geen hy heeft te prijk,</l>
<l>Maar heeft Natuur aan elk zijn eigen deel beschoren,</l>
<l>Die rijk is wil altijd nog rijker zijn dan rijk.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Na <hi rend="sc">Dschami</hi> gevolgd. 1826.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">Rechtsgeding.<note n="**" place="foot">Nederlandsche Muzen-Almanak, 1826.</note></head>
<lg type="poem">
<l rend="; 2tab">Eens was er tusschen Neus en Oogen</l>
<l rend="; 3tab">Een zwaar, een schriklijk zwaar geschil.</l>
<l rend="; 1tab">'t Was, wien het eigendom behoorde van den bril,</l>
<l rend="; 2tab">En 't werd welhaast voor 't Recht getogen,</l>
<l rend="; 1tab">Want zelden, dat m'in twist de twistzaak schikken wil.</l>
<l/>
<l>De Tong was advocaat; zy had geleerd te spreken,</l>
<l rend="; 1tab">(Partijen konden 't niet,) en 't Oor moest rechter zijn.</l>
<l rend="; 3tab">Dat immers oordeelt opperfijn,</l>
<l rend="; 2tab">En hoort wel aan de vedelstreken</l>
<l rend="; 1tab">Of 't hair des strijkstoks van een haas is of konijn.</l>
<pb n="470"/>
<l>'t Pleidooi begon: ‘De Neus (dus liet de tong zich hooren)</l>
<l rend="; 1tab">De Neus heeft zekerlijk de waarheid aan zijn kant;</l>
<l rend="; 1tab">De Neus is 't, wien de bril (als ieder weet) omspant;</l>
<l>De Neus is voor den bril ontwijfelbaar geboren:</l>
<l rend="; 1tab">Dit leert Voltaire-zelf, dien heb ik tot guarant.<note n="1" place="end"><hi rend="spat">Candide ou</hi> l'<hi rend="spat">optimisme</hi>.</note></l>
<l/>
<l>Beschouw die glazen eens. Een boogjen is daartusschen,</l>
<l rend="; 1tab">En, vraagt men wat die bocht voor nut heeft of beduidt,</l>
<l rend="; 1tab">Zy is een klaar bewijs dat alle weêrspraak stuit,</l>
<l>En toont ons openbaar een zadel zonder kussen,</l>
<l rend="; 1tab">Die om den ronden rug waar ze op gezet wordt, sluit.</l>
<l/>
<l>En stel, men had geen neus; wie zou den bril dan dragen?</l>
<l rend="; 1tab">Waar bleef dan heel 't gebruik van dit zoo nuttig glas?</l>
<l rend="; 1tab">Dan was 't een nietig vod en kwam geen' mensch te pas.</l>
<l>Ook altijd moest partij den Neus vergunning vragen,</l>
<l rend="; 1tab">Zoo dikwijls de ouderdom kourant of bijbel las.</l>
<l/>
<l>En wil men nu den Neus uit die possessie drijven;</l>
<l rend="; 1tab">Wel, dan waar 't afgedaan met reden, recht, en wet,</l>
<l rend="; 1tab">Dan waar wat vrijheid heet en volksgezag, verplet.</l>
<l>Ja, Rijken zijn vergaan, maar dit zal eeuwig blijven:</l>
<l rend="; 1tab">De bril wordt nergens ooit, dan op den Neus gezet. -</l>
<l/>
<l>Doch: de Oogen zien er door. - Dat 's enkel usurpeeren;</l>
<l rend="; 1tab">Daar is nooit servituut aan de Oogen toegestaan.</l>
<l rend="; 1tab">Dat noem ik, met het oog door ons terrein te gaan;</l>
<l>Neen, onze grond is vrij, dat durf ik stout beweeren,</l>
<l rend="; 1tab">En duldden wy 't voorheen, dit moet nu afgedaan.</l>
<l/>
<l>Men zegt; “De brillen zijn voor de Oogen om te kijken.” -</l>
<l rend="; 1tab">Vooral niet! maar zy zijn een deftig neussieraad:</l>
<l rend="; 1tab">Men heeft slechts rond te zien hoe achtbaar 't iemand staat.</l>
<l>Ja, laat de Mode-zelv hierin het vonnis strijken,</l>
<l rend="; 1tab">Meest kijkt m'er over heen; zy maskren ons 't gelaat.</l>
<pb n="471"/>
<l>En daarom draagt men ze ook in alle slag van kleuren,</l>
<l rend="; 1tab">In licht of donker bruin, in gras- of watergroen,</l>
<l rend="; 1tab">Naar 't best aan 't aanzicht vleit om 't gunstig voor te doen.</l>
<l>Dit doet een voorwerp wel zoo duidlijk niet bespeuren,</l>
<l rend="; 1tab">Maar 't is de Modedracht voor lieden van fatsoen.</l>
<l/>
<l>“Doch 't lezen....” Gekkerny! men hoeft niet meer te lezen,</l>
<l rend="; 1tab">Daar 't alles in het rond van Maatschappijen krielt;</l>
<l rend="; 1tab">Daar zit de wijsheid aan des sprekers voet geknield.</l>
<l>Geen studie meer behoeft, om recht geleerd te wezen,</l>
<l rend="; 1tab">Hoor Redevoeringen met vrijheidszucht bezield!</l>
<l/>
<l>En hiermeê sluit ik dan, en durf gerust vertrouwen,</l>
<l rend="; 1tab">Dat dit verlichte Hof, door billijkheid vermaard,</l>
<l rend="; 1tab">By 't doen der uitspraak zich zal vinden onbezwaard,</l>
<l>Den Neus by 't oud bezit en volle recht te houen,</l>
<l rend="; 1tab">Daar de eisch der Oogen niet ontfanklijk wordt verklaard.’</l>
<l/>
<l>Nu zweeg de Tong een poos, en - sprong naar de andre zijde,</l>
<l rend="; 1tab">En ving voor de Oogen thands een Tegen-rechtspleit aan.</l>
<l rend="; 1tab">Alleen was ze, en verplicht ook deze voor te staan;</l>
<l>(En immers 't slechtst moet ook verdedigd nu ten tijde,)</l>
<l rend="; 1tab">Hoewel 't niet half zoo wel het Oor scheen in te gaan.</l>
<l/>
<l>'k Neem in mijn voordeel aan, hernam de zelfde spreker,</l>
<l rend="; 1tab">Wat voor party, de Neus, meer los dan welbedacht</l>
<l rend="; 1tab">Van kussenzadelboog te berde werd gebracht:</l>
<l>Het maakt klaarblijkelijk het recht der Oogen zeker,</l>
<l rend="; 1tab">En toont hem als ons paard ter onzer dienst bevracht.</l>
<l/>
<l>Ei lieve! zal nu 't paard zich heer des zadels roemen?</l>
<l rend="; 1tab">Of is 't de heer, die 't toomt, en zadelt, en berijdt?</l>
<l rend="; 1tab">Wie is er meester van, die 't oplegt, of die 't lijdt?</l>
<l>Zoo mag hy zich ook heer van zijn berijder noemen,</l>
<l rend="; 1tab">En 't karretj' is de knecht van 't wiel waarover 't glijdt.</l>
<pb n="472"/>
<l>‘Maar stel, daar was geen neus.’ - Wat onberaden woorden!</l>
<l rend="; 1tab">De kreuple had geen kruk, de meester had geen knecht;</l>
<l rend="; 1tab">Wat gaf dat voor bewijs van eigendom of recht</l>
<l>Dat heer of kreuple, aan kruk of dienaar toebehoorden?</l>
<l rend="; 1tab">My dunkt hiermeê 't pleidooi genoegzaam wederlegd.</l>
<l/>
<l>‘Maar 't is een neussieraad.’ - Zoo zijn de lievereien.</l>
<l rend="; 1tab">Het is als neuslivrei dat brillen siersels zijn;</l>
<l rend="; 1tab">En geven ze aan 't gelaat een recht geleerden schijn,</l>
<l>Of kunnenze op 't gezicht een zeekren luister spreien,</l>
<l rend="; 1tab">Het krulletj' en de staart hoort even zeer aan 't zwijn.</l>
<l/>
<l>‘En 't lezen!’ - 'k Geef het toe, dat 's heden overbodig.</l>
<l rend="; 1tab">Doch valt er niets te zien dan letters op papier?</l>
<l rend="; 1tab">Tooneel en schouwburg dan, toilet en modezwier,</l>
<l>En kaartspel en salet, is daar geen zien by noodig?</l>
<l rend="; 1tab">Wat vult men de ooren dan met zulk een dwaas getier?</l>
<l/>
<l>‘Voltaire heeft gezeid...!’ Nu ja, dat mag zoo wezen;</l>
<l rend="; 1tab">Hy had een grooten neus, dien was hy veel verplicht,</l>
<l rend="; 1tab">Die was vijf zesde deel van heel zijn aangezicht;</l>
<l>Doch had party die plaats naauwkeuriger gelezen,</l>
<l rend="; 1tab">Hy vond ze voor den Neus van geenerlei gewicht.</l>
<l/>
<l>'k Verwacht dan dezerzijds van uw Hoog-Edelheden...</l>
<l rend="; 1tab">Hy wilde verder gaan, maar 't zuizen wijd in 't rond</l>
<l rend="; 1tab">Verbaasde en sloot in eens den welbespraakten mond,</l>
<l>'t Geduld was gants ten eind'. En, waartoe verdre reden,</l>
<l rend="; 1tab">De Rechtbank immers wist hoe zy de zaak verstond.</l>
<l/>
<l>In 't kort! het vonnis werd op 't plechtigst uitgesproken;</l>
<l rend="; 1tab">'t Was duidlijk, en de Neus verkreeg zijn vollen eisch;</l>
<l rend="; 1tab">Maar, neemt de Neus zijn bril, zoo moeten reis aan reis</l>
<l>De kijkende Oogen met hun luikklep toegeloken.</l>
<l rend="; 1tab">En hiermeê scheidde men van 't Hooge Rechtspaleis.</l>
<pb n="473"/>
<l>Nu vraagt men mogelijk, wat de Oogen hierby wonnen,</l>
<l rend="; 1tab">Of wat de triomfant? - Gy lacht,</l>
<l rend="; 1tab">Doch, Vrienden, neemt de les in acht!</l>
<l>Al menig zwaar proces waar zeker nooit begonnen,</l>
<l rend="; 1tab">Indien men op 't gevolg van de uitspraak had gedacht.</l>
<l/>
<l rend="; 2tab">1826.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<head rend="h3">De afgod.<note n="*" place="foot">Naklank, 133.</note></head>
<lg type="poem">
<l rend="; 1tab">Een arme Heiden boog gedurig voor zijn God,</l>
<l>Een houten beeld, reeds oud en, mooglijk, half verrot,</l>
<l>Maar door de verfkwast met wat kleuren overstreken.</l>
<l>Daar lag hy diep bedroefd op 't ijvrigst voor te smeeken.</l>
<l>Ach, zei hy, Huisgod, wien mijn vader jaren lang,</l>
<l>En ik byzonder eere, en aan wiens kniên ik hang,</l>
<l>Zie toch mijn armoê: 'k heb geen brood om by te leven,</l>
<l>Verschaf my nooddruft, ach! gy immers kunt ze geven.</l>
<l>Te werken heb ik niet, en 't hongren valt zoo hard;</l>
<l>Och wist ge eens by gevoel, hoe jammerlijk het smart!</l>
<l>Een halve daalder slechts zou me immers recht verrijken,</l>
<l>Daar had ik alles meê. - ô Laat me niet bezwijken.</l>
<l>Zie hier een leege beurs, die leg ik voor u neêr;</l>
<l>Ai vul die, 'k ben hier na een half uur rustens weêr.</l>
<l>Denk, wat ik aan u deed om u mooi op te schikken,</l>
<l>Dat ge in de bogaart niet meer vooglen zoudt verschrikken,</l>
<l>Maar hier een God zijn, die, bezat ik geld als zand,</l>
<l>Bewierookt worden zoudt, zoo goed als één in 't land.</l>
<l rend="; 1tab">Zoo sprak hy, en vertrok vol eerbied in 't verwachten,</l>
<l>En keerde een poos daarna, vervrolijkt van gedachten;</l>
<l>Hy at, verzekerd van een kleine handvol geld,</l>
<l>En had het Bakkerswijf daar weêr op uitgesteld;</l>
<l>Ja zelfs ook onderweg zich schoenen laten meten,</l>
<pb n="474"/>
<l>En was zijn armoê in de zoete hoop vergeten.</l>
<l>Nu kwam hy weêr. - De beurs was plat, en niet een duit,</l>
<l>Hy schudde wat hy mocht, geen heller viel daar uit.</l>
<l>Nu was hy raadloos en wanhopig. In verwoedheid</l>
<l>Grijpt hy den afgod aan: Erkent ge zoo mijn goedheid,</l>
<l>Gy, onbarmhartig beeld (dus zegt hy) lig daar neêr!</l>
<l>Nu krijgt ge nooit van my de minste vriendschap meer.</l>
<l>Indien gy nukken hebt, ik ook dan heb mijn nukken.</l>
<l>Paf, zegt hy, smijt het om, en 't valt in duizend stukken;</l>
<l>Hy-zelf, hy schrikt er van. - Maar 't glinstert op den grond.</l>
<l>Daar liggen patakons by menigte in het rond!</l>
<l>De holle balg van 't beeld hield geld in zich besloten,</l>
<l>En de oopning was voor 't oog met lood weêr toegegoten.</l>
<l>Het beeld was redloos weg aan splinters; maar de schat</l>
<l>Behield den armen man die 't lelijk ding bezat.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">Mijn vriend, hebt ge ook niet wel een afgod waar ge aan offert;</l>
<l>Het zij dan 't geel metaal dat ge in uw schatkist koffert;</l>
<l>'t Zij 't ijdle pronkbeeld van geleerdheid zonder baat,</l>
<l>Met stijve staatsamaar en strakgeplooid gelaat;</l>
<l>'t Zij eerzucht, roemdorst, of al soortgelijke grillen</l>
<l>Waar we allen meestendeel ons leven aan verspillen;</l>
<l>Of wat het zijn mag daar ge uw heil van wacht, wellicht</l>
<l>Voor slooft en arbeidt als een eerste en duurste plicht?</l>
<l>(Och, ieder heeft doorgaands zoo'n popjen dat hy huldigt</l>
<l>Als waar hy 't boven God zijn gantsche ziel verschuldigd.</l>
<l>Ga in u-zelf, doorzoek uw boezem en gedrag,</l>
<l>En zalig, die er zich geheel van zuivren mag!)</l>
<l>Wel! zeker, dat het u nooit zegen toe zal voegen,</l>
<l>Laat af, van voor dat ding in 't oud gareel te zwoegen,</l>
<l>Maar grijp het moedig aan, en brijzel 't gants tot gruis,</l>
<l>Zoo koomt u van omhoog de ware zegen t'huis.</l>
<l/>
<l rend="; 1tab">1827.</l></lg></div>
<div type="chapter">
<pb n="476"/>
<head rend="h2">Aanteekeningen.</head>
<pb n="477"/>
<head rend="h4">Aanteekeningen.</head>
<head id="a003" rend="h4">Olinde en Theodoor. bladz. 3.</head>
<p>Een zuivere taal en versmaat is het onontbeerbaar vereischte van elk dichtstuk. Maar rijkheid en verscheidenheid van zangvallen en rijmklanken zijn, als kunstrijke en sierlijke volzinnen, voorwerpen van weelde, die met de eenvoudige ruwheid van sommige onderwerpen even weinig overeenkomen, als pracht van koloriet in een schilderij van de hut van Filemon. - Er moet eenige overeenstemming zijn tusschen den stijl van 't verhaal, en het onderwerp; en de verzen maken als het kleed van dien stijl uit. - Zij, die het beginsel der eenheid, 't welk dat der volkomenheid is, beoefend hebben, verstaan mij. - ‘<hi rend="spat">Onuitgegeven</hi> <hi rend="sc">Verhandelingen over de algemeene wetten der schoone kunsten</hi>.’</p>
<div type="section">
<head id="a016" rend="h4">Elius. bladz. 16.</head>
<p>Van de natuur verzadigd, begeven we ons tot den opschik der kunst: van de kunst vermoeid, vlieden we tot de eenvoudigheid van de natuur te rug. Wisselende ebbe en vloed, die onze smaak ondergaat, de algemeene zoo wel als de bijzondere; die der eeuwe, als die des leeftijds! Den fieren heldentoon zijn wij moede, zegt men mij, en wij vorderen zachter muzijk voor ons weeke gehoor: laat het penceel en graveerijzer varen; in den lossen toets van de rietpen en etsnaald verlustigen wij ons met meer vrijheid, dan in al de kracht en uitvoerigheid der voortreflijkste kunststukken.</p>
<p>Ik onderzoek niet, of het de walging van het middelmatige zij, welke derwijze den tegenzin, dien zij voortbrengt, over alles in haren kunsttak verspreidt; dan of men inderdaad van het schoone, het groote, verzadigd kan zijn? Genoeg, de trompetten van Homeer en Maro roesten, en een zachte schalmei is 't geliefkoosde speeltuig, dat thands in haar plaats treedt.</p>
<p>Er behoeft minder adem om die te doen klinken; maar ook minder kunst? - Men verbeelde 't zich niet! De Vertelling van den Walvisch ontdekt de naaktheid van Gleim even sterk als een Odyssea gedaan konde hebben. - De Dichter is Dichter door schilderen. De natuur uit te drukken, is Dichtkunst en Schilderkunst; en dit met eenen luchtigen omtrek en een deel stoute toetsen te doen, vordert even veel waarheid van bevatting, getrouwheid van uitdrukking, en mooglijk meer geest, vuur, en levendigheid, als waar men de voordeelen van eenen uitvoerigen stijl en volkomen coloriet te baat heeft.</p>
<pb n="478"/>
<p>Maar wat is natuur? wat eenvoudigheid? - In het kunstschool is de mensch de natuur, met alles wat tot hem behoort; en een afbeelding van een paleis zoo natuurlijk als die van een hut. - Het veld is derhalven zoo ruim in dit vak als in 't andere, de stijl is alleenlijk verschillend; en in dien is het, dat de eenvoudigheid der poëzije bestaat. Doch wanneer ik den stijl noem, versta ik de gantsche wijze van voorstelling, de denkbeelden-zelven, waarmeê wij ons iets vertegenwoordigen, in hunne aaneenschakeling, in hunne opvolging, in hunne orde, en aart. De stijl is de voorstelling in 's Dichters geest; de uitdrukking is daar slechts de tolk van, en kan of getrouw of ongetrouw zijn. Haar gebrek geeft mishaaglijke vlekken; maar de stijl zelf kan niet gebrekkig zijn, of geheel het werk is af te keuren. ‘<hi rend="spat">Onuitgegeven</hi> <hi rend="sc">Stukken over de fraaije kunsten</hi>.’</p></div>
<div type="section">
<pb n="479"/>
<head id="a126" rend="h4">Adam Gordon. bladz. 126.</head>
<p>NB. [De Coupletten tusschen deze haakjens gesteld, zijn niet in 't oorspronklijke, maar door my ingevoegd.</p></div>
<div type="section">
<head id="a133" rend="h4">Bryan en Pereene. bladz. 133.</head>
<p>NB. De gebeurtenis viel voor in 't begin dezer eeuw, op het Eiland St. Christoffel.</p></div>
<div type="section">
<head id="a186" rend="h4">Des minnaars geest. bladz. 186.</head>
<p>Naar een oud Engelsch Handschrift: the <hi rend="spat">Lover</hi>'s <hi rend="spat">Ghost</hi>, meestal overeenstemmende met <hi rend="spat">Sweet Williams Ghost</hi>, in Percys <hi rend="spat">Ancient Poëtry</hi>.</p></div>
<div type="section">
<pb n="482"/>
<head id="a249" rend="h4">Assenede. bladz. 249.</head>
<p>Velen zal misschien de naam van <hi rend="sc">assenede</hi> vreemd zijn. Onze tegenwoordige Bijbelvertaling noemt de Dochter van Potifar, Jozefs Gemalinne (naar den Hebreenwschen text) <hi rend="spat">Asnoth</hi>; de zeventig Overzetters, gevolgd van de Vulgata der R. Kerke, drukken die met <hi rend="spat">Azeneth</hi> (Ἀ<hi rend="i">σενεθ</hi>) uit; Luther heeft <hi rend="spat">Asnath</hi>, de Engelsche, gewoonlijke Fransche, en de Italiaansche vertaling door Diodati schrijven <hi rend="spat">Asenath</hi> of <hi rend="spat">Asenat</hi>, en zoo doen ook Junius en Tremellius in het Latijn. Doch onze oudste Hollandsche Schrijvers, den Griekschen naam naar den aart onzer Taal verzachtende, hebben haar in vroeger tijden dien van <hi rend="spat">Assenede</hi> gegeven, onder welken zy, zoo by Maerlant, in den Spiegel Historiaal, als elders, wordt ingevoerd. Deze naam is dus by ons gewettigd, zoo wel als welluidend en vloeiende.</p>
<p>In Potifars wijf een teder belang te doen nemen, was der Dichtkunst waardig; en Mozes Geschiedenis, zoo hatelijk zy haar ook voorstelt, levert er alles toe op wat noodig is. Het is zeer onzeker, of de Potifar, <hi rend="spat">Overste van On</hi>, wiens Dochter aan Jozef, in zijne verheffing, gehuwd werd, dezelfde zij met den Potifar, <hi rend="spat">Faraöos Hoveling en Overste der Trawanten</hi>, wien de Griekschen (met wat recht laat ik ter hunner verandwoording) <hi rend="i">τον ἐυνουχον</hi> noemen, zekerlijk om dat zy ten hunnen tijde de Egyptische Vorsten van Gesnedenen omringd,
<pb n="483"/>en de voornaamste waardigheden ten Hove, door dezen bekleed zagen; waardoor veellicht Kamerling en Gesneden aldaar tot <hi rend="spat">synonyma</hi> waren geworden. Dit, zeg ik, is geheel onzeker; maar de Dichter heeft recht, in de duisternis der onzekerheid dat te grijpen, waar hy zich best aan vasthouden kan, om hem tot een steunpunt te dienen, van 't welke hy zich opheft en vlucht neemt. Ware Dichtkunst, die het hart aan zal doen, heeft eene wijsgeerte die de wezens niet vermenigvuldigt. Zy tracht niet, zich in veelheid van voorwerpen uit te breiden, maar veeleer alles tot een te trekken, om in eenen kring dien zy vervullen kan, Schepper te zijn, en (als op het voorbeeld der Goddelijke Voorzienigheid) alles in verband en aan één geschakelde samenwerking te brengen, en dus haar Tafreelen volkomen te maken, en de harten, is 't mooglijk, er meê te vervullen.</p>
<p>Is dit zoo, en stelt men Assenede de Dochter van dien zelfden Potifar; ô zoo is zy den Dichter ook de verliefde, de brandend verliefde en alles aan hare liefde opofferende - niet Gade, neen (hier verzet zich het hart tegen), maar bestemde, verloofde Bruid van dien Potifar. Deze twee personen in een te smelten, is iets, zoo natuurlijk, zoo streelend, zoo aandoenlijk en teder, ja, laat ik zeggen zoo weldadig, voor het Dichterlijk hart, dat ik in mijne eerste kindsheid de geschiedenis lezende, tranen van verlangen stortte dat ik de uitkomst zoo bevinden mocht, en my altijd verwonderd heb, dat een eenig Dichter het heeft kunnen voorbyzien, en dat hy heeft kunnen vergeten, die smoorlijke, die zoo ongelukkige, die zoo haatlijke liefde tot het gezegend werktuig in de hand der wareldbestiering te maken, om tevens eene gruwlijke bloedschande voor te komen, en 't hoogste aller mooglijke Aardsche genoegens over 's Hemels Gunsteling in de armen eener hem aanbiddende Bruid uit te storten.</p>
<p>Verontwaardigend is de laauwheid van Bitanbé; maar waar heeft, zoo men eenige trekken van Racine, die zijn borst van het vuur der Grieken verwarmd had, in de Andromache en de Fedra uitzondert, waar heeft, zeg ik, de Franschman ooit Liefde gekend? Wel mag men van deze Natie zeggen, wat Lessing van Voltaire zei: Dat zy den Kancelystijl der Liefde, maar niet haar waarachtige, haar natuurlijke, haar hartetaal kennen; en nog minder gevoelen zy haar. Galanterie, ja, en wat is die? Montesquieu zal het ons leeren: <hi rend="spat">La Galanterie qui</hi> n'<hi rend="spat">est point</hi> l'<hi rend="spat">amour</hi>, <hi rend="spat">mais le délicat</hi>, <hi rend="spat">mais le léger</hi>, <hi rend="spat">mais le perpétuel mensonge de</hi> l'<hi rend="spat">amour</hi>. Maar Liefde, zoo als zy is, en het hoofd niet, maar den boezem vervult, Liefde, die in haren gloed alles verslindt, en zoo als zy (niet in eene Romance, wier aart zachtheid van aandoening meêbrengt, maar in een rechtschapen Heldendicht by voorbeeld) den toon zou moeten voeren, en alles beweegt, drijft, en in vuur zet! deze is (hemel!) by zoo weinigen slechts, maar vooral niet by die Natie te vinden, die gedurende nu twee eeuwen zich aan heeft gematigd, Europa de les in de Dichtkonst te geven. Echter Bitaubees flaauwheid gaat voor tederheid door, gelijk zijne uit Longus
<pb n="484"/><hi rend="spat">pastoralia</hi> overgenomen tafreeltjens voor Heldendichtmatige schilderingen! Voor my, 'k mag het lijden, zoo iemand zijn verslapte <hi rend="spat">limonade</hi> voor frisschen hartsterkenden Oosterschen Palmwijn drinkt; en, het is dit niet, wat my meest in hem stuit. Maar zijne onnutte en nietige Selima! - Daar hy een Geliefde voor zijnen Jozef noodig had, moest hy haar, wie de felste vervoering der drift aan hem aanbood, niet met Dichterlijke verrukking aangrijpen? moest hy haar niet aan 't lot van zijn' Held verbinden? Ontbreken hem daar toe of inzicht of krachten, en waagt hy 't, de Dichtpen op te vatten? O welk eene eenheid, welk eene rondheid en volkomenheid, had dit aan het Dichtstuk gegeven! wat rijkheid van tooneelen vol schittering en weelde! wat ruimte voor hartstocht en aandoening! wat spel voor de inspanning der verbeeldingskracht! Hoe had alles zich, als eene zuivere hemelwolk waar een Godheid in afdaalt, met zachte, bevallige en natuurlijke wending, ontrold en ontwikkeld, om eindelijk het verlangend en in deze ontwikkeling altijd opgetoogen hart, met een' luister van heerlijkheid te verzadigen, waar het aarde en gevoel by verloor!</p>
<p>Ik zwijg van de gloeiende Epizoden - ik neem dit woord in dien zin niet als de Hedendaagsche Dichters, of liever zoogenaamde Dichtkundigen, het gebruiken, voor tusschengebeurtenissen die een stuk rekken, of, zoo men wil, opsieren; die eigenlijk tot geene andere kunst dan die van <hi rend="spat">protraction</hi> of <hi rend="spat">spinning</hi> behooren, gelijk Fustian de Poëet by Fielding het noemt. Die daar toevlucht toe nemen moet, was nooit een waarachtig Dichter. Neen, ik spreek van verdichtselen, in den draad der geschiedenis ingewrocht, die de ontknooping zoo zeer als de verwarring uitwerken, en van wie de eerste derwijze afhangt, dat zy zonder die niet mooglijk zou zijn. Ik zwijg, zeg ik, van den rijkdom der gloeieude Epizoden, die deze eenvoudige samentrekking moest opleveren. Ik zwijg van de verheven <hi rend="spat">Machine</hi>, die dus alles vervullen, doorwoelen, en heiligen zou. O die in de gloeiende warmte der jeugd, en zijn hart niet slechts gevoelende, maar doorkropen hebbende, verrijkt met de noodige Oudheidkunde en Dichterlijke kracht, zich aan zulk een Heldendicht overgeven mocht! Heerlijker onderwerp is nooit uitgedacht: belangrijker, Dichterlijker, verhevener, (mits men het recht vatte) ja waardiger aan de Hemelsche Engelen, en aan de voor God, voor onschuld, en liefde blakende Jongelingschap, die er het beeld van is, kan er niet zijn. Ik spreek hier van een Heldeu-, dat is een menschengedicht; niet van Lofzangen, voor wie God en Heiland voorwerpen zijn. Van een Heldendicht, dat een' mensch, en wel eenen mensch als voorwerp van Gods Voorzienigheid, vordert. Doch het is hier de plaats niet om dit nader uit te halen. Ook ten aanzien van dit punt heerscht nog een zeer groote duisterheid in het Theoretische. Batteux is veellicht de eenige die er iets in gezien heeft; maar hy zag te weinig om anderen te doen zien wat hy zag, en het geen Marmontel ons voor Heldendicht opdischt, (het zij zonder vergelijking gezegd) is het Kalf van Jeroboam
voor de Scheschina van den Heiligen Tempel in de plaats gesteld.</p>
<pb n="485"/>
<p>Ik laat daar het Heldendicht. Komen wy tot de Romance!</p>
<p>Niets inderdaad kan aandoenlijker zijn dan het gantsche Geschiedverhaal van Jozef. Voltaire, gautsch niet Oosterschgezind, en zelfs veel te weinig voor een' Dichter als hy, ware dit niet of uit onkunde en vooroordeel ontsproten, of de nijdige stem van een hart geweest, dat geen schoon wilde erkeunen dan hetgeen het bereiken kon: Voltaire, wieus schriften vol zijn van groote, van wezendlijke, van belangrijke waarheden, die hem, of het ware midden in een hagelbui van <hi rend="spat">impertinences</hi>, zijns ondanks ontvallen zijn, geeft in een zijner kleine stukjens er dit getuigenis van: L'<hi rend="spat">histoire de Joseph est nn des plus précieux momumens de</hi> l'<hi rend="spat">antiquité</hi>, <hi rend="spat">qui sont parvenus jusqu'à nous</hi>. <hi rend="spat">Elle parait être le modèle de tous les Ecrivains Orientaux</hi>. <hi rend="spat">Elle est plus attendrissante que</hi> l'<hi rend="spat">Odyssée</hi>: <hi rend="spat">et je ne vois chez les Arabes ancune aventure</hi>, <hi rend="spat">comparable</hi> à <hi rend="spat">celle de Joseph</hi>. Zonder het belachlijke van deze vergelijking met de Odyssea op te luisteren, die niet minder is dau wanneer Mercier beide Ilias en Odyssea met de vertelling van <hi rend="spat">Serpentin Verd</hi> uit de <hi rend="spat">Contes des Fées</hi> in paralel stelt; het is zeker, dat deze Geschiedenis iets vertederends en aantreklijks heeft zonder weêrga; en de eenvoudigheid van het verhaal geeft er eene zachtheid, eene kalmte aan, zoodauig in den geest van de ware Romance, dat zy eenig voor dit soort van Dichtstuk geschikt schijnt. Dit echter moge anderen misleiden, my heeft juist dit zelfde afgeschrikt om ooit eenig stuk dezer Geschiedenis daar toe uit te kiezen. Ik konde er, ja, twintig Romances uit trekken, maar geene die het belangrijke van het zoo eenvoudig verhaal in Genesis overtreffen zou; en alle verdichtsel zou het van natuur doen ontaarden. Het
voorval in Potifars huis alleen was Poëetisch in den zin en betrekking waarin wy het woord hier nemen, en liet der Verbeelding toegang. Maar in dit onderwerp kon noodwendig geen Jozef de Hoofdpersoon zijn. Onze Eeuw niet alleen zou hem belachen; maar er is iets zoo wreeds, zoo onmenschlijks in het voor 't hoofd stoten eener beminnende Vrouw, zoo wanneer hare liefkozing-zelve geen' afschrik instort, dat het hart er met geen genoegeu op stilstaat, maar veeleer de oogen van afwendt; het zij dan als van eeu te sterke lichtstraal die door zijne helheid-zelve het gezicht pijnlijk is, het zij, als vau een te rug stootend voorwerp, waar het zich niet meê vereenigen kan. En boezemt de liefde der Vrouw afschrik in, weg dan met het hatelijk voorwerp dat onvatbaar is voor alle belang! Jozef is er dus bij noodzaaklijk gevolg niet dan de tweede persoon in, en het Hoofdvoorwerp is de Vrouw. Behoef ik meer te zeggen, om te bewijzen, dat zy dus voor den Dichter geen Gade van Potifar zijn kan? Banden moeten er tusschen haar en den Hoveling zijn, naauw en heilig genoeg om ze te eerbiedigen; maar banden, die, voor Jozef onschendbaar, haar hart echter niet klemmen noch onoplosbaar zijn. Met één woord, Bruid, Verloofde van Potifar, en Bruid uit nooddwang; door 't gezag, het volstrekt gezag, en de macht van eenen
<pb n="486"/>meester gedwongen moet zy zijn; en alles moet haar aandrijven, om eer de dwang verder gaat en de noodlottige en voor haar onlijdbare kluister voor eeuwig gelegd wordt, hem te vlieden. Zich daar toe aan Jozef, dien zy teder, maar met een onnoozel hart, en zonder het te weten, bemint, over te geven: zie daar wat haar misdaad moet zijn; en dit uit den aart der zake belangwekkend onderwerp, (dit eigenlijk, en niets anders) moet dat van de Romance zijn die haar naam zal voeren.</p>
<p>Wel ware 't, kon het stuk zich hier by bepalen. Maar wie zal te vreden zijn, zoo Jozef gevlucht is en de zaak daar by blijft? Die het kan, sluite daar meê mijne Romance: ik reik hem de hand, wie hy zij. Doch zeer weinige zullen dit. Ongelukkig eene geschiedenis, die te bekend is! Te vergeefs zegt Lessing, dien ik 't niet helpen kan, zoo ik hem somtijds aanhale (hy is van alle de Duitschers de eenige, die, van Grieksche Letterkunde en Wijsgeerte doordrongen, by klare en duidlijke denkbeelden, met die waarheid gevoeld en erkend heeft wat Dichtkunst zij): te vergeefs zegt Lessing aan Lezers en Toeschouwers van Dichten Tooneelstukken: ‘Weet niets, wanneer gy my opslaat of mijn gordijn op ziet trekken; weet niets dan het geen ik u leeren, het geen ik u toonen, voor den geest of voor oogen stellen zal. Mijn Dichtstuk is eene afgezonderde, eene op zich-zelve bestaande wareld, waar meê gy de uwe niet vermengen moet. Eene wareld van verbeelding, die ik u voorscheppe om ze met my door te zweven, en er het genoegen in te smaken, dat hare toovery uwe verbeelding, uw hart, en uwe zintuigen, aanbiedt. O verwoest, ô vernietig 't u niet, door er iets in te brengen, dat alles in duigen doet vallen, of in rook en nevel verdwijnen! Vraag niet meer, vraag niet anders, dan wat ik u geef!’ - Te vergeefs zegt hy dit. Een bekende Gebeurtenis, die zich in den geest heeft geprent, heeft er dien indruk, dien plooi in nagelaten, dat men zich niet bevredigen laat met haar ten halve te laten zitten. - ‘Gy vertoont my Eneas met zijnen Vader in de armen, gy Schilder. O toon my het brandende Troje toch in het verschiet. Dit behoort daar by.’ - Het behoort tot de Geschiedenis, maar niet tot mijn Tafereel. Vergenoeg u met de tederheid van Eneas, met de drift om zijn dierbaren Vader te redden, uit zijn oogen, zijn houding, uit het klemmen van zijn hem omvattende armen, uit zijn trillende kniën en zich met gespannen vezels bewegende voeten, uit
zijn van de onrust, angst, en verlegenheid bewegenden wenkbraauw en voorhoofd te lezen: zie ziju borst van verlangen naar zekerheid hijgen; van genoegen, het vuur en den vijand met zijnen onschatbaren last ontsnapt te zijn, kloppen; en op zijn zich oopnende lippen de geloften zweven, die hy aan de Godheid, beschermster der Godvrucht, toemurmelt. Zie op de bleeke wang van Anchises den traan der geredde en hulplooze zwakheid; in zijn oog den dank der behoudenis; en de trotsheid van 't Vaderlijk hart dat juicht in de deugd van zijn' waardigen Zoon. Dit, dit is hetgeen ik u voor wilde stellen, en kan dit uw hart niet voldoen? Neen, geen brandend Troje,
<pb n="487"/>mijn vriend! De vlam van een brandende stad in 't verschiet, zou het licht op mijn Hoofdpersonaadjen nadeelig zijn: Ik heb tot de houding van 't stuk eenen duisteren achtergrond noodig. - Te vergeefs gepraat! Mijn geleerde vriend wil het Schildery liever bedurven, dan naar zijn begrip onvolkomen zien. - Ik heb aan mijn voorwerp voldaan, mijn ontwerp is uitgevoerd, en hier is mijn Dichtstuk uit en volkomen. Neen, Turnus die dood is, moet ook begraven, zegt Maphaeus Vegius, en hy voegt een Dertiende Boek by de Eneïs.</p>
<p>Intusschen heb ik der Geschiedenis eene wending gegeven, die, ja, iets overlaat om te begeeren. Waar Jozef de Hoofdpersoon, men kon zich te vreden houden: zijne daad is, zich aan eene ongeoorloofde Liefde te onttrekken. Maar de bejammerenswaardige bruid van Potifar! Zeker, zoo men die zoo te vreden kan laten drijven, zoo boezemt zy weinig belang in. De daad is ten haren opzichte uit, zoo die in een bloote mislukte poging bestaan zal: maar dan, Dichter, blijft u nog overig deze poging tot een einde te brengen, dat berusting geeft: het moet niet bloot <hi rend="spat">negatief</hi> zijn, maar iets stelligs. Zy ligt daar, dat zy zieb doorsteke, wanhopig doorsteke, en daar meê vergeten wy haar!</p>
<p>Dit ware veellicht de beste weg geweest; ten minste, hy waar de gereedste. Nog één Couplet achter het Een en Tachtigste, en dan afgedaan. De Dood is een heerlijke ontknoper; hadden wy dien niet, waar bleef de Treurspeldichter? waar zoo vele anderen?</p>
<p>Vergeeft het my, Lezers, zoo ik u mijne zwakheid openhartig belijde. Ik wilde niet in Jozefs plaats zijn, zoo de lieve, teedre, en mijn hart eens zoo dierbaar gewordene Assenede, als ik haar in opzicht tot Jozef vertoond heb, dit uiteinde nam. Zou een van mijn Lezers het willen? En zelfs, ik verbeeldde my, dat de daad van Jozef niet behoorde voorgesteld te worden, als wroeging kunnende voortbrengen. - Welaan dan, haar in Jozefs armen geworpen! - Gaarne! maar dit gaat niet toe, zonder dat haar Echt met Potifar verbroken wordt. Zal de goede hals dan zoo maar van haar afzien? ‘Zy heeft mijn' slaaf liever dan my; welnu -! <hi rend="spat">valeat</hi>, <hi rend="spat">aveat</hi>, <hi rend="spat">vivat cum illo</hi>!’ - Dan mocht hy wel zijn, 't geen de Grieksche Overzetters hem maken. - Niets anders derhalve dan de onoverkoomlijke zedelijke zwarigheid van geboorte kon hier te stade komen. Deze wettigt en haren onbedwingbaren afkeer van eene bloedschandige Echt, en hare Liefde tot Jozef, en rechtvaardigt (indien ik 't dus noemen mag) <hi rend="sc">die</hi> Voorzienigheid, die <hi rend="sc">in de dichterwareld</hi> behoort voor te zitten; die deze in den eersten schijn zoo onreedlijke en noodlottige Liefde ter verhoeding van een gruwel ontstoken heeft. Van den aanvang af, was ook alles daar toe voorbereid. Men zie Conplet zeven. Haar geboorte derhalve moet ontdekt worden; en tot die ontdekking moet hy aangevoerd worden, die ze doen en des meisjens staatsverandering oplossen kan. Oude voedsters, ringen, moedervlekken en gelijksoortige hulpmiddelen komen overal niet te pas, zoo min als de <hi rend="spat">Deus ex machina</hi>.</p>
<p>De Koran van Mahomed heeft my in de <hi rend="spat">Sura</hi> ('t Kapittel) <hi rend="spat">van</hi>
<pb n="488"/><hi rend="spat">Jozef</hi>, zoo zy genoemd wordt, den trek van de teekens in den achtergelaten' mantel van achteren, opgeleverd. 't Is den Oosterlingen eigen in de rechtsplegingen byzonder op dergelijke teekens te letten, en ze na te sporen. Duizend zeer aangename en zeer leerzame voorbeelden waren hier van by te brengen. De geschiedenissen zoo wel als de verdichtsels dier landen zijn er meê doorzaaid. Dit heeft my het eerst op het denkbeeld van een openbaar en Koninklijk onderzoek gebracht, 't geen de schoone (die by my aan geene eerlooze onbeschaamdheid schuldig kon zijn) in het uiterste van een doodelijke wanhoop moest storten, die aanleiding tot de ontwikkeling geeft.</p>
<p>Zegt men nu: ‘maar dit treedt buiten het <hi rend="spat">character</hi> van de Romance;’ ik kan het niet helpen. Ieder make zich van dat <hi rend="spat">character</hi> een denkbeeld naar welgevallen, en oordeele of veroordeele daar naar uit de hoogte! Wat Marmontel eene Romance was, was het niet by Moncrif, en wat dezen by uitsluitiug Romance scheen, was het niet by de oude Romanciers of Balladezangers, maar er veeleer eene soort van Parodie van. Laat de Halfkunde van onzen tijd zoo zy 't goedvindt beslissen. Dichtkunst en Natuur storen zich even weinig aan <hi rend="spat">Classificatien</hi>, die de willekeur van een bloot beschouwer harer werken zich opwerpt, maar waarover de eene als de andere glimlachende heenstapt. Wat my betreft, ik beschouw dit vak als een soort van Vertelling, die alles aanneemt wat de Vertelling bevatten kan, doch mits de eenvoudige, min of meer naïve stijl dien zy vordert, het toelate. Doch ook hier in is eene zekere ruimte, waar aan het vermetel zou zijn perken te willen zetten; en duizend <hi rend="spat">nuances</hi> van den stijlzelven zijn mogelijk, die de Romance gemeenzamer of statiger, zachter of sterker, teerder of geweldiger, bedaarder of driftiger, luchtiger en losser of stroever en somberer toon, trant, en tred geven, en haar dus aan het gewoon Verhaal of dien eigenlijken Dichtstijl, die, na den Lierzang, toch die van het Heldendicht is, nader doen komen. Zelfs het eigenlijke <hi rend="spat">niais</hi>, zoo de Franschen het noemen, het zij als een uiterste van eenvoudigheid, het zij als grond van 't <hi rend="spat">Burlesque</hi>, sluit zy niet uit, zoo min als een zeker soort van geestigheid, die aan beide paalt. - Wil men echter aan het laatste gedeelte der Assenede den naam van Romance ontzeggen; dat het eene Vertelling ten vervolge der Romance zij. My is het eenerlei. Daar, waar de soortverdeelingen zelfs in den aart der zake gegrond, en dus onomstootelijk zijn, hebben nog de onregelmatige
tusschensoorten hare schoonheden. - Maar die mijnen raad hooren wil, leze de Assenede geheel: doch wil hy ze herlezen, hy eindige met het Een en Tachtigste Couplet.</p>
<p/>
<p>Dat de <hi rend="sc">thammuz</hi>, waar van Ezechiel VIII, met den <hi rend="sc">oziris</hi> der Egyptenaren, en de <hi rend="sc">adonis</hi> wiens <hi rend="spat">feestviering</hi> in de dagen der Ptoleméën Theocritus in zijne Ἀ<hi rend="i">δωνιαζουσαι</hi>, zoo weelderig beschrijft, zoo wel als de <hi rend="sc">appen</hi> van Indien, met dezen dezelfde persoon was,
<pb n="489"/>is niet moeilijk te gelooven. De vier namen zijn eigenlijk appellativen, en de drie eersten ieder van een wortel die <hi rend="sc">heer</hi> beteekent. Het <hi rend="sc">adon</hi>, waar van het Hebreeuwsche <hi rend="spat">Adonai</hi>, is bekend. Zoo is ook de wortel os in het Koptisch (en met het artikel, <hi rend="spat">pios</hi>), welke oorsprong aan den uitgang der Grieksche naamwoorden in <hi rend="spat">os</hi> gegeven heeft, waar van wederom de Latijnsche in <hi rend="spat">us</hi>, niet anders dan <hi rend="sc">heer</hi>. <hi rend="spat">Oziris</hi> is geen Koptisch, maar 't <hi rend="spat">Os</hi> <hi rend="i">ἱερος</hi> der Grieken; dat is, <hi rend="spat">de heilige Heer</hi>, of zoo ge wilt, <hi rend="spat">de heilige</hi> Os, het woord os als een eigen naam gebruikt. Kircher verklaart het kwalijk door Ο᾽<hi rend="i">σιος ἱερος</hi>, <hi rend="spat">sacrosanctus</hi>; zoo als ik in mijn groot <hi rend="spat">Etymologicon</hi> toonen zal. En <hi rend="sc">tham</hi> is de eigenlijke wortel van het Latijnsche <hi rend="spat">dominus</hi>, en <hi rend="spat">domare</hi>; van ons <hi rend="spat">temmen</hi>, dat in zijne grondbeteekenis <hi rend="spat">vermeesteren</hi> is; van het oud Schotsch (Gallic) <hi rend="spat">Dane</hi>, en 't Keltisch <hi rend="spat">Dame</hi>, waar van in 't Fransch noch <hi rend="spat">vidame</hi> overig is, en dat nu op vrouwen wordt toegepast. Dit alles op zijn plaats wijdloopiger, en met bewijzen gestaafd! Hier kan ik het niet dan ter loops als nederwerpen, voor die het verstaat. <hi rend="sc">Appen</hi> in het Indisch (waar van de naam <hi rend="sc">apis</hi>, aan denzelfden Oziris by zijne wederkomst onder de stierengedaante gegeven) beteekent niet meer of minder dan <hi rend="spat">een os</hi> of <hi rend="spat">stier</hi>.</p>
<p><hi rend="sc">Izis</hi> is even weinig een Egyptische naam als <hi rend="sc">oziris</hi>, maar eenvoudig het Hebreeuwsch en Syriesch <hi rend="sc">ischa</hi>. De Egyptenaren noemden haar <hi rend="sc">moeth</hi> naar de Nederduitsche uitspraak, de <hi rend="sc">th</hi> voor een zeer zachte <hi rend="sc">d</hi> genomen. En van daar ook ons <hi rend="spat">moeder</hi>, 't geen het Koptische woord beteekent. Maar wy noemen <hi rend="spat">Izis</hi> en <hi rend="spat">Oziris</hi> gelijk wy <hi rend="spat">Artaxerxes</hi> en <hi rend="spat">Zoroaster</hi> noemen, dat is met half Grieksche en door de Grieken verbasterde benamingen. En tot wedervergelding dezer verbastering aan de Grieken, noemen wy hunne Goden en Helden met Latijnsche of verlatijnde namen, als Jupiter, Juno, Ulysses, die zy niet verstaan zouden. Maar de Frauschen geven 't ons wederom, wat wy hier in mochten misdoen. Wanneer Regnard van het Slot van <hi rend="spat">Onadin</hi> naby 's Gravenhage spreekt, zullen weinig Hollanders raden dat hy <hi rend="spat">Honslaardijk</hi> meent, en de Friezen zullen hunnen <hi rend="spat">Tjerk Hiddeszoon</hi> moeilijk in den <hi rend="spat">Klerkides</hi> van Guiche herkennen. - Voor 't overige, de Egyptische Eerdienst is onzen Landgenooten uit Hoogvliets Abraham algemeen bekend, en behoeft dus geene verklaring.</p>
<p>Nog eene Aanmerking alleen zal ik hier byvoegen. Dit naamlijk, dat <hi rend="sc">ja</hi>ö, zoo niet de ware uitspraak by de vroegere Joden, ten minste de oudste van het woord <hi rend="sc">jehova</hi> is, welke wy kennen; gelijk niet alleen door verscheiden Geleerden betoogd, maar, zoo ik vertrouw, tbands ook algemeen aangenomen en voor eene erkende stelling te houden is.</p></div>
<div type="section">
<head id="a293" rend="h4">De kluizenaar aan den Pindus. bladz. 293.</head>
<p>Dat de tegenwoordige zoogenaamde Grieken geen Grieken maar overblijfsels der Tartaarsche benden van Tamerlan (<hi rend="spat">Timur leng</hi>) zijn, die aan deze zijde van den Kaukasus overgebleven, in de bosschen en
<pb n="490"/>bergen nestelden en de eeuwen door van roof en plondering leefden en daarom <hi rend="spat">Klepten</hi> (Κ<hi rend="i">λέπται</hi>) genoemd werden, en waarmeê de Heloten (Grieksche slaven) zich eenigzins vermengden, weet ieder die de Geschiedenis der volken kent. - Met verwondering echter zie ik deze waarheid thans ook by een ijverig voorvechter van hun toegestemd in zijne Uitgave van Nieuw Grieksche Volkszangen, Fauriel naamlijk. Hun Grieksche benaming zelf beteekent, <hi rend="spat">dieven</hi>; hun Turksche, <hi rend="spat">boschfluiters</hi>, van <hi rend="spat">orman</hi>, bosch, en <hi rend="spat">tolum</hi> of <hi rend="spat">tulum</hi>, fluit, te samen verbasterd in <hi rend="spat">Ormatolen</hi>.</p>
<p>Tiendubbeld is thands waar, hetgeen Tasso in de XVI<hi rend="sup">e</hi> eeuw van dit volk schreef:</p>
<lg type="poem">
<l>Thands kruipt ge in slaverny; maar gy! beklaagt u niet!</l>
<l>Het is geen ongelijk, 't is recht dat u geschiedt.</l></lg>
<p>En zulk gespuis, wier misbruiking van het Kruis tot standaart van hun opstand, een Godslastering is, staat men in deze dagen van Gruwelleer openlijk voor! - Wie moet niet erkennen wie en wat de God dezer eeuw is, en smeekt niet tot den Vader der barmhartigheid om ontferming over zulk eene wareld?</p>
<p>Ja het was een recht werktuig in de hand van Napoleon, wiens fraaie op zijn last in slecht Hedendaagsch Grieksch geschreven en aldaar gestrooid boekjen tot aanmaning ten opstand wy kennen, om hem op den throon van Konstantijn den Groote te helpen, gelijk hy bedoelde; maar het was voor zich-zelven niet dat hy zaaide. En beve de Christenheid voor die er de vruchten van staat te maaien! De tijden spoeden aan.</p></div>
<div type="section">
<head id="a316" rend="h4">De vloek van 't burchtslot Moy. bladz. 316.</head>
<p><hi rend="sc">Moy</hi>, de naam van een ouden Schotschen stam en hun Burcht.</p>
<p><hi rend="sc">Urquhart</hi>, desgelijks van een stam, vijandlijk aan den vorigen.</p>
<p><hi rend="sc">Alva</hi> of <hi rend="sc">Aylva</hi>, desgelijks van een stam, onderhoorig of verwant aan dien van Urquhart.</p>
<p><hi rend="sc">Ness</hi>, een rivier, waarvan <hi rend="spat">Inverness</hi>-<hi rend="spat">shire</hi> genoemd is.</p>
<p><hi rend="sc">Lochness</hi>, een streek lands aan de Ness.</p>
<p><hi rend="sc">Komri</hi> ligt in Perthshire.</p></div>
<div type="section">
<pb n="492"/>
<head id="a457" rend="h4">Romoald. bladz. 457.</head>
<p>Naar de ware geschiedenis, te vinden by <hi rend="sc">st. foix</hi>, in zijne <hi rend="spat">Essais Historiques sur Paris</hi>, en by <hi rend="sc">ypes</hi> in de <hi rend="spat">Coronica de la orden de san Benito</hi>.</p></div></div>
</body>
</text>
</TEI.2>
The TEI XML contains a lot of information that is not part of the textual content of the book. This information describes for example the layout and the type of the text. It also contains elements in which the plain text is stored. We start by searching for this element, and the check whether the content is stored as the value of tags or as the value of an attribute.
Exercise
Look at the XML structure, in which element is the content stored? Is it stored as value of the tags or as the value of an attribute? Does it have any parents we have to consider while extracting the content?
Solution
The content is stored in various elements, such as title, head, l, and p. The content is stored as a value of the tags.
Note
When working with TEI format it is very important to check the lay-out and which elements are present. This can vary a lot between files.
Because of this variation, it is wise to always check which elements you need to ensure you extract the correct data. TEI files of the same kind, for example all about one poet, usually are similar. However, double-checking this can save a lot of work (and frustration) later on.
Remember namespaces? Before we start to extract the data we are interested in we need to stop for a moment and examine the file to see if we need to take namespaces into account.
Exercise
Are there any namespaces in the file that we have to take into account? If there are, how can we declare these?
Solution
The XML file does not contain any namespaces.
Extract the complete content of the book from the TEI file¶
There are a lot of elements containing the data. One option is to print the whole XML. This way no content will be missed and all possible text is extracted.
Exercise
Print the complete content of the book.
Solution
root.text
"\n\n\n\nDe dichtwerken van Bilderdijk. Deel 1\nWillem Bilderdijk\n\n\n\n Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van De dichtwerken van Bilderdijk. Deel 1 van Willem Bilderdijk in de eerste druk uit 1856.\n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n2\n\n\n\n\n\n2, 338, 475\n\n\n\n\n\nbild002dich01_01\nDBNL-TEI 1\n\n2011 dbnl\n\n\n\n\n\n\n\n\neigen exemplaar dbnl\n\nWillem Bilderdijk, De dichtwerken van Bilderdijk. Deel 1. A.C. Kruseman, Haarlem 1856\n\n\n\n\n\nWijze van coderen: standaard\n\n\n\n\n\nNederlands\n\n\n\n\nDe dichtwerken van Bilderdijk. Deel 1\nWillem Bilderdijk\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\nDe dichtwerken van Bilderdijk. Deel 1\nWillem Bilderdijk\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n2010-12-17\n\nAD\n\ncolofon toegevoegd\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\nDE DICHTWERKEN\n\nVAN\n\nBILDERDIJK.\n\nI.\n\nDE DICHTWERKEN\nVAN\nBILDERDIJK.\nEERSTE DEEL.\nHAARLEM,\nA.C. KRUSEMAN.\n1856.\n\nGedrukt bij A.C. Kruseman.\n\nINHOUD.\n\nROMANCEN EN BALLADEN..\n\n\n\nOlinde en Theodoor\nBladz. 3.\n\nElius\nBladz. 16.\n\nOp de beeldtenis van Elius\nBladz. 54.\n\nOp de afbeelding van Heile, in treurgewaad\nBladz. 54.\n\nAhacha\nBladz. 55.\n\nYrwin en Vreedebag\nBladz. 65.\n\nAda\nBladz. 73.\n\nBertha\nBladz. 77.\n\nKatharina Herman\nBladz. 83.\n\nRoosjen\nBladz. 91.\n\nDe Indiaansche Maagderoover\nBladz. 98.\n\nDe vrouwen van Wijnsberg\nBladz. 101.\n\nUrzijn en Valentijn\nBladz. 104.\n\nAdam Gordon\nBladz. 126.\n\nBryan en Pereene\nBladz. 133.\n\nSayavedra\nBladz. 135.\n\nDe monnik\nBladz. 138.\n\nDe kluizenaar\nBladz. 142.\n\nDe Heer van Landhorst\nBladz. 148.\n\n\n\n\nAlmanzor en Zaïde\nBladz. 158.\n\nEduard\nBladz. 164.\n\nLindor en Lucia\nBladz. 166.\n\nMargarethaas geest\nBladz. 170.\n\nDe vloek\nBladz. 173.\n\nHet nachtspook\nBladz. 181.\n\nDes minnaars geest\nBladz. 186.\n\nJonker Brand van Wijk\nBladz. 189.\n\nGraaf Floris de Vierde\nBladz. 196.\n\nDe gevangene\nBladz. 202.\n\nArgme\nBladz. 204.\n\nArnold Beilaert\nBladz. 216.\n\nHulla\nBladz. 224.\n\nDe Marokkane\nBladz. 226.\n\nRobbert de Vries\nBladz. 231.\n\nEléonoor\nBladz. 245.\n\nAssenede\nBladz. 249.\n\nWillem Tell\nBladz. 270.\n\nDe twee broeders voor Bommel\nBladz. 274.\n\nRadagijs, koning van Warmond\nBladz. 279.\n\nDe kluizenaar aan den Pindus\nBladz. 293.\n\nHet wiel van Heusden\nBladz. 295.\n\nBruiloftsbrand\nBladz. 303.\n\nSint-Albaan\nBladz. 309.\n\nDe vloek van 't burchtslot Moy\nBladz. 316.\n\nDe Danaïden\nBladz. 323.\n\nEuropa\nBladz. 326.\n\nDe oorring\nBladz. 330.\n\nVersmade liefde\nBladz. 332.\n\nRolands-Eck aan den Rhijn\nBladz. 334.\n\nVERTELLINGEN EN FABELEN.\n\n\n\nRidder Sox\nBladz. 339.\n\nDe Dervis\nBladz. 356.\n\nDe lepel zout\nBladz. 357.\n\nAristus en Ismeene\nBladz. 359.\n\nDe spiegel; of liefde en waan\nBladz. 370.\n\nSelima\nBladz. 387.\n\nDe glintwormvlieg\nBladz. 389.\n\nDe Waarheid en Ezopus\nBladz. 393.\n\nDe Siameezen\nBladz. 402.\n\nHet penzioen\nBladz. 404.\n\nParis oordeel\nBladz. 407.\n\nDe lauwrier\nBladz. 410.\n\n\nProeve van fabelen:\n\n\n1.\nDe opvoeding des leeuwenwelps\nBladz. 412.\n\n2.\nDe hond\nBladz. 412.\n\n3.\nDe akker en de dijk\nBladz. 413.\n\n4.\nDe diamant by de boeren\nBladz. 414.\n\n5.\nDe vos en de hond\nBladz. 415.\n\n6.\nDe jonge hond\nBladz. 416.\n\n7.\nDe twee honden\nBladz. 416.\n\n8.\nHet paard en de stalknecht\nBladz. 417.\n\n9.\nDe wolven\nBladz. 418.\n\n10.\nHet getuigenis van een' herdershond\nBladz. 418.\n\n11.\nDe paauw met zijn vrienden\nBladz. 419.\n\n12.\nDe vogelen\nBladz. 420.\n\nFabel\nBladz. 421.\n\nMinerva\nBladz. 422.\n\nDe drie vijanden\nBladz. 424.\n\n\n\n\nHet sijsjen\nBladz. 428.\n\nSadig\nBladz. 437.\n\nDe nachtegaal en de koekoek\nBladz. 438.\n\nKoekeloer, of de eerste April\nBladz. 440.\n\nDe krokodillenkoning\nBladz. 455.\n\nRomoald\nBladz. 457.\n\nDe lelie en de daauwdrop\nBladz. 459.\n\nPolytechnes en Aëdon\nBladz. 461.\n\nFabel\nBladz. 467.\n\nDe paauw en de raaf\nBladz. 469.\n\nRechtsgeding\nBladz. 469.\n\nDe afgod\nBladz. 473.\n\nAanteekeningen\nBladz. 475.\n\n\n\n\n\n\nRomancen en balladen.\n\nOlinde en Theodoor.Bloemtjens, 113.\n\nO nimium faciles anrem praebere puellae!\nDiscite desertae non temere esse bonae.\n\nMet zweet, en bloed, en stof begruisd,\nToog ridder Theodoor,\nBeroemd door zijn gevreesde vuist,\nIn koning Arthurs spoor.\nVan adel oud, van inborst fier,\nKent Turk en Heidendom\nDen wissen slag van 't blank rapier,\nDat in zijn handen glom.\n\nTen strijd gehard door strijd op strijd,\nIn 't pantser opgegroeid,\nDaar 't vuur, dat door zijn aders rijdt,\nHem uit zijn oogen gloeit;\nGantsch krijgsman, ijvrig Paladijn,\nVerweet men hem alleen,\nEen vreemdeling aan 't hof te zijn,\nEn zonder zwier te treên.\n\nMaar was des ridders houding ruw,\nZijn boezem had gevoel:\nDe wenkbraauw stond hem stuurs en schuw,\nMaar 't harte was niet koel.\nEn, leidde hij der joffren hand\nNiet sierlijk op, ten dans;\nDat hart was aan haar dienst verpand,\nAan 't kruis alleen zijn lans.\n\nAan 't hof van Karel leefde een maagd,\nVervuld van eedlen trots:\nVan duizend aangezocht, belaagd,\nMaar jegens ieder, rots.\nDer jonkren laffe zoutloosheên,\nVerdienstelooze praal,\nEn wat haar meer verachtlijk scheen,\nBewees zij geen onthaal.\n\nMaar walgend van dien weeken stoet,\nIn 't hoofsch vermaak doorkneed,\nDeed ze in verhitten wrevelmoed\nEen' roekeloozen eed.\n't Is al wat op mijn gunsten wacht,\n(Dus sprak zij) mij onwaard:\nIk haat het mannelijk geslacht;\n'k Blijf eeuwig ongepaard!\n\nDe Liefde hoorde dat zij zwoer,\nEn loeg om haar besluit.\nEen zuchtjen, dat haar borst ontvoer,\nDrukte andre wenschen uit.\nDe schoone wist niet van dien zucht,\nMaar peinsde, wat haar trof?\nEn zocht in stille buitenlucht\nGestaâge peinzensstof.\n\nDe naam van Theodoor klonk voort,\nEn vloog van stad tot stad.\nOlinde had dien naam gehoord,\nMaar bevende als een blad.\nAch (sprak ze) zulk een heldenaart!\nZoo veel roemruchte moed!\nZie daar een ziel, beminnenswaard\nVoor maagden van mijn bloed!\n\nIk haat den echt en wulpsche min;\nMaar, zoo ik minnen kon,\nGeen ander nam mijn hart ooit in,\nDan die zijn glorie won!\nDie grootheid, die geen weêrga' vindt,\nHeeft meer dan dit verdiend;\nEn zalig zij, die hij bemint!\nMaar 'k wensch hem mij tot vriend!\n\nDe Liefde loeg nog eens op 't woord,\nEn zag haar oog bedaauwd,\nEn 't roosjen, dat haar lipjens boordt,\nVan lieverleê verflaauwd.\nHij juichte om 't welgelegd begin,\nVloog op, en riep verheugd:\nGeen boezem sluit zich voor de min,\nGenaakbaar voor de deugd!\n\nDe schoone beeldt zich al zijn daân\nMet gloênde kleuren af;\nEn deelt met hem de lauwerblaân,\nDie hem zijn krijgsmoed gaf.\nNu voegt ze er nieuwe daden bij,\nIn eigen brein gesmeed:\nZe plaatst hem zuchtend aan heur zij',\nEn zucht aleer zij 't weet.\n\nZe merkt dien zucht, en bloost. - Waarom?\nNeen, (zegt ze) 'k min hem niet;\nMaar wie uit Gaulens jufferdom\nOf hij zijn wenschen bied'?\nAch, 't voorwerp doe zijn' keur geen schand!\nZij moet een Godheid zijn!\nDe schoonste van gantsch Frankenland,\nMaar - met een hart als 't mijn!\n\nZij bloost op nieuw. - Neen (zegt ze) o neen,\n'k Draag hem geen liefde toe.\nGevoel van vriendschap is 't alleen,\nIs 't alles, wat ik voê.\nIk haat het huwlijksledikant,\nEn nu, veel meer dan ooit:\nEn wie er dinge naar mijn hand....\nHier zucht ze - en blijft verstrooid.\n\nDe fiere ridder kwam ten hoof\nEn bood zich aan den vorst.\nZijn roem scheen aller glorie doof,\nEn gloeide borst aan borst:\nDen braven uit der riddren kring\nMet ijver tot den strijd;\nDen zwakken, met verwondering;\n't Hovaardig hart, met nijd.\n\nOlinde! - Gij, verlaat gij 't land?\nGij weêr naar 't hofgewoel!\nZij dobbert - raadpleegt nu 't verstand,\nDan, 't innerlijk gevoel.\n't Gevoel spreekt luid, en houdt steeds aan;\n't Verstand heeft weinig klem. -\nMaar 't hart heeft de uitspraak reeds gedaan,\nVerstand geeft ook zijn stem.\n\nJa, tot een waardig eerbewijs\nVan zulk een' Paladijn,\nKan (zegt ze) niets, hoe hoog in prijs,\nKan niets te dierbaar zijn!\nDaar heel de jufferlijke stoet\nMet schittrend feestgewaad\nHem tot een blijk van eer ontmoet,\nWaar 't achterblijven, smaad!\n\nWie weet, wie al, op luttel schoon,\nOp afkomst trots, of rang,\nAanloklijkheden spreî ten toon,\nWaar zij den held in vang'!\nHoe licht wordt niet zijn edel hart,\nIndien men 't niet verhoed -,\nIn strikken van een min verward,\nWaar van hij blozen moet!\n\nWie blijft voor 't manlijk harte borg,\nDoor vrouwenlist bestreên?\nWie weet het? mooglijk redt mijn zorg\nZijn hart en eer met een! -\nOlinde! - neen, het schoon geslacht\nVerdient dien ijver niet:\n't Is op geen harteroof bedacht,\nDaar 't slechts verdienste ziet.\n\nGeen schitterende wapendosch,\nGeen rijkversierd helmet\nMet hagelblanken vederbosch,\nOf fraaigetoomd genet;\nGeen houding vol bevalligheên,\nTrekt hier het vrouwlijk oog.\nOlinde, neen, bij u-alleen\nStaat riddermoed zoo hoog.\n\nDoch ga nochthands. - Zij ging, verscheen,\nEn zag en werd gezien:\nFlux wappert om haar zijden heen\nEen stoet van jonge liên.\nMen zoekt haar oog, als in den wed,\nTe vesten op een kleed,\nEen' haarlok, een' gemeten tred;\nAl vruchteloos besteed.\n\nOlinde zag den oorlogsheld,\nEn niets behalven hem.\nMaar, van een' vreemden schrik bekneld,\nOntbrak haar borst de stem.\nZij stond en wilde nader treên,\nDoch wankelde op haar kniên,\nEn trachtte, onwetend van de reên,\nDes ridders oog te ontvliên.\n\nTe laat - de ridder kent haar reê\nVoor de eer van Karels rijk,\nDie zoo veel minnaars zuchten deê:\nEn geene, haar gelijk.\nHaar houding toonde 't fier gemoed,\nVoor lang alom verbreid;\nEn 't zachte schoon ontleende een' gloed\nVan eerbre zedigheid.\n\nHij nadert haar, maar met den groet\nVan geenen hoveling.\nDe hulde, die zijn mond haar doet,\nIs edel, doch gering:\nMaar echter schijnt het aan haar ziel,\nAls of met dezen groet\nDe Keizer aan haar voeten viel,\nIn vollen minnegloed.\n\nDaar stond zij, roerloos en verward,\nGeheel van zin beroofd;\nVan schaamte siddrende in het hart,\nEn gloeiende om haar hoofd.\nHet andwoord borrelde uit dat hart,\nBleef smorende op haar tong,\nEn 't was, als of een neevlig zwart\nZich voor haar oogen drong.\n\nZij zweeg - maar, zweeg haar lieve mond,\nHaar drijvend oog zweeg niet: -\nVan siddring vol dat hij 't verstond,\nEn wenschend dat hij 't ried;\nVan duizend tegenstrijdigheên\nOp 't levendigst geschokt;\nVan zielsangst hijgend naar 't geween;\nDoor blijdschap aangetokt. -\n\nDe ridder drong tot in haar borst,\nEn loeg die onrust toe.\nHij voelde, dat hij hopen dorst,\nMaar akelig te moê.\nZijn hart voorspelde hem iets groots,\nEen zege die hem vleit:\nMaar 't somber fakkellicht des doods\nScheen over 't beeld verspreid.\n\nHij hief een oogstraal op vol gloed,\nDoch, daar de schroom in spreekt.\nDat oog wordt door haar oog ontmoet,\nEn de achterhouding breekt.\nOnmachtig stort hij aan haar kniên,\nVan teêr gevoel verkropt,\nOm haar een' boezem aan te biên,\nDie niet dan voor haar klopt.\n\nOlinde, kost ge dit weêrstaan?\nDien minnaar aan uw kniên!\nGij, die een wareld zoudt versmaân,\nOm hem naar 't oog te zien!\nWat doet ge in zulk een' engen nood?\nWaar blijft uw eedle trots?\nIndien ge er duizend weêrstand boodt,\nWees nu, wees hier, een rots.\n\nDe ridder vat haar teedre hand,\nBesproeit ze met een' traan.\nDie traan beroert haar 't ingewand:\nOlinde, dit weêrstaan! -\nHij drukt die hand aan 't zwoegend hart:\nNu brengt hij ze aan den mond: -\nEen kus, die vlam en kolen tart,\nSlaat al heur kracht te grond.\n\nZe zucht, - ze snikt - een lieve lonk,\nDie 't harte kennen deê -;\nEen traantjen, daar de vreugd in blonk,\nNam al haar strengheid meê.\nAan vreemde drift bij drift ten doel,\nZich-zelve naauw bewust,\nVerlaat ze blindlings zich 't gevoel,\nEn blaakt van minnelust.\n\nGelieven -! zacht! - onttrekt uw min\nAan de oogen van het hof.\nMaar ach, wie houdt zijn vlammen in,\nWien liefde waarlijk trof?\nDenkt echter, teedren, waar gij zijt; -\nBeseft wat u omringt; -\nNog eens, 't is tijd, 't is meer dan tijd,\nDat ge uw gevoel bedwingt.\n\nDe Paladijn geleidt haar straks;\nMaar alles barst van spijt;\nEn 't oog des trotschen Dorulaks\nSchiet vonken uit van nijd.\nHij slaat de hand aan 't zwaar geweer,\nDat leeuwen had gekloofd:\nOlinde beeft voor d' eersten keer,\nBedreigt te waard een hoofd!\n\nDe ridder speurt haar angst, ziet om,\nEn 't zinkend lemmer stort,\nTerwijl een saamgeschoten drom\nOm zijne Olinde snort.\nHij werpt zich op dit roovrenrot,\nMet uitgetoogen dagg',\nTreft twintig snoodaarts in den strot,\nEn tevens mist de slag.\n\nEen tweede klieft de lucht alreê,\nMaar breekt op 't ridderstaal,\nDat sneller losvliegt uit de scheê,\nDan wind of bliksemstraal.\nEn eer de snoodaart zich herstelt,\nLigt hij voor 's ridders voet\nMet half gespleten' kop geveld,\nIn 't spattend brein en bloed.\n\nHij viel! geen enkle vijand meer,\nDie d' overwinnaar stuit!\nHij won, hij vindt Olinde weêr!\nOlinde werd zijn buit!\nOlinde, zij! de zaligheid,\nWaar heel zijn ziel op doelt!\nGevoelt hoe eindloos veel dit zeit;\nGevoelt dit, die gevoelt!\n\nDe schoone vliegt, en weet het niet,\nHaar redder te gemoet';\nEen oog, dat heldenbliksems schiet;\nEen vuist, die glimt van bloed:\nEen boezem, die van wellust schreit;\nEen hart, zoo maagdlijk week! -\nNeen, 't waar hier meer dan menschlijkheid,\nIndien men niet bezweek.\n\nDaar zijgt ze in de armen van den held:\nDaar zijgt hij aan heur hart,\nDaar 't zwelt, en bonst, en hijgt, en snelt,\nVan gloed, van lust, van smart.\nDaar schaaklen zich de ontroerde leên\nAl siddrende in elkaâr:\nDaar zinken kennis, oordeel, reên,\nEn God en deugd met haar.\n\nHet is gedaan! - De nevel vliedt.\nDie oog en brein bevong:\nZij kennen nog den wellust niet,\nEn voelen reeds zijn' wrong.\nHaar voorhoofd gloeit; maar 't bloost niet meer\nVan 't eerbaar inkarnaat;\nEn schaamte brengt, voor d'eersten keer,\nEen' doodkleur op 't gelaat.\n\nHaar oog voedt feller gloed dan eerst,\nMaar minder teêr, maar woest,\nEn 't zuchtjen, dat haar hart beheerscht,\nSchijnt in haar borst verroest.\n't Verheft den schoonen boezem nog,\nMaar moeilijk, maar bedeesd,\nEn voert een angstverwekkend och\nIn 's minnaars doffen geest.\n\nHet stroomt, het vloeit hem niet meer toe\nUit zulk een open hart,\nAls toen het, wederhoudens moê,\nHem 't eerst ontsloten werd:\nToen, met een wederkeerig slaan,\nHun harten in elkaâr\nEen' wellust deden overgaan,\nVoor God ondadelbaar.\n\nGeen lachjen meer, dat om haar mond\nOf in die oogen zweeft,\nWaar thands een treurige avondstond\nDe kim betrokken heeft:\nGeen kalme rust die rozen strooit,\nVerzelt en voedt heur vlam:\nHem echter mint zij meer dan ooit,\nDie de onschuld haar ontnam.\n\nEn hij, wat geeft dat hart hem in,\nZoo bruischend straks van gloed?\nWat rest er van die teêre min,\nTe vroeg, eilaas! geboet?\nEen flaauw, een onbestemd gevoel\nZweeft om in 't ledig hart,\n(Hoe heeter straks, hoe meerder koel!)\nVan deernis, wrevel, smart.\n\nDe schoone strekt haar armen uit,\nEn hangt hem aan den hals:\n‘Mijn ridder!’ - ‘Mijn geliefde bruid!\nNeen, hou mijn hart niet valsch.\nHet leest in uw angstvallig oog,\n't Gevoelt het geen het smeekt!\nEn treff' mij 't wraakvuur van omhoog,\nEer 't ooit er aan ontbreekt!’ -\n\n‘Ach, ridder, ken Olindes ziel!\nZe vreest, ze wantrouwt niet;\nMaar zie, hoe laag, hoe diep, ze viel,\nEn lenig heur verdriet.\no Dat uw zegerijke hand\nMij aan den smaad onttrekk'!\nIk volg u naar uw vaderland,\nMaar wisch mij van dien vlek!’ -\n\n‘Dien vlek! - de bruid van Theodoor!\nZij schaamt zich zijner min? -\nNeen, dat mij 't heilig kruisbeeld hoor,\nZij stelt haar eer daar in.\nMaar 't zij een Godgeheiligde echt,\nDie om ons beider hand\nHet zaligende zegel hecht\nAan onzen liefdeband!’\n\n‘Melieve! - Stel uw wenschen uit!\nDe dag is ons nabij,\nWaar op ik aan mijn dierbre bruid\nMijn trouw voor eeuwig wij.\nMijn boezem hijgt reeds naar dien dag:\nVerbeid slechts met geduld,\nTot dat gij me uit den naasten slag\nVerwinnaar groeten zult.\n\n'k Zwoer op den rand van 't heilig graf,\nBij 't ridderlijke zwaard,\nEn rust en echtgenoegen af,\nVoor 's Heilands kruisstandaard;\nTot dat ik, in herhaald gevecht,\nDes Sultan Selims baard\nAan 's Veldheers eervaan hebb' gehecht,\nBij d' elfden paardestaart.\n\n'k Vervulde 't gantsch getal alreê;\n'k Ontnam den Saraceen\nZes ruiterstanders, twee voor twee,\nEn zeven, een voor een.\nMaar waar ik 't lemmer blinken deed,\nHoe veel ik mocht bestaan,\nHet schoonst gedeelte van mijn' eed\nBlijft schandlijk onvoldaan.\n\nNeen, zucht niet, stort geen tranen meer:\nIk doe dien eed gestand;\nEn dan, wanneer ik wederkeer,\nDan bied ik u mijn hand.\nZij rookt nog van geen koningsbloed,\nZe is uwer nog niet waard: -\nVoor 't minst, geen gift, die mijnen moed,\nMijn grootheid, evenaart.’\n\nDus spreekt hij, zadelt straks zijn ros,\nStijgt op, en - ziet nog om.\nDaar ligt de schoone, zonder blos,\nVerstijfd, gevoelloos, stom.\nHij ziet het, beeft, klimt af, en zucht;\nOmhelst haar koude borst;\nVliegt flux ten zadel op, en vlucht,\nWeêr enkel gloriedorst.\n\n‘Dat monster!’ - Lieve schoone, zacht!\nWat gaat u 't monster aan?\nVraagt, die hij heeft ten val gebracht,\nHoe 't met haar zij vergaan?\nGij geeuwt! - mijn zang is al te lang?\n'k Erken het, lieve maagd,\nMaar 't roerendst voorwerp in dien zang,\nWie is dat? - Die niets vraagt.\n\n1785.\n\n\nElius.Uitgave van 1788.\n\n- Hine progeniem virtute futuram\nEgregiam!\n\nvirg.\n\nI.\nDaar, waar de grijze Rhijn, gereed\nOm Neêrland af te zakken,\nDe breedte van zijn' stroom verdeelt\nIn twee verscheiden takken;\n\nDaar, waar hij zijn alouden roem\nVerbergende onder 't vloeien,\nOm, onder min verbreiden naam\nBedekt, naar zee te spoeien,\n\nAls Waal de vette zoomen kust\nDer welige landouwe,\nDie nog den ouden wrok gedenkt\nDer Duitsche Koningsvrouwe;\n\nDaar, waar zijn vloed de vest bespoelt,\nDie met heur jonger kruinen\nAan 't nageslacht den naam vernieuwt\nVan Magums oude puinen:\n\nDaar plag voor meer dan duizend jaar\nEen hooge Koningstoren\nMet steilgetopte kap en spits\nDoor lucht en zwerk te booren.\n\nZijn trans bespiedde 't gantsche land\nZoo verr' het oog kon reiken;\nTerwijl zijn voet in schaduw school\nVan eeuwenheugende eiken.\n\nVan d' omgang van zijn' breeden muur,\nUit tofsteen ruw gehouwen,\nPlagt Diedrijk 't ruime Teisterband,\nZijn erfgoed, rond te schouwen.Ao. 660 enz.\n\nHier telde hij, terwijl hij soms\nDe grijze lokken schudde,\nDe vlekken van zijn Erfvoogdij,\nAls schapen van een kudde.\n\nHier had zijn toezicht menigmaal\nEen' vijand voorgekomen,\nEn aan- op aanslag tegens zich\nVerdwijnen doen in droomen.\n\nHier plag hij op den stouten Fries\nHet voordeel af te loeren,\nEn koos den rijksten roof zich uit\nOm 's nabuurs land te ontvoeren.\n\nMaar thands, om Vaders droeven dood,\nIn diepen rouw verzonken,\nSloeg schoone Heile 't oog hier rond,\nIn tranenvocht verdronken.\n\nHier zat ze in 't zwarte treurgewaad,\nMet aaklig floers omhangen,\nDe doffe kwijning in 't gezicht,\nDe bleekheid op de wangen:\n\nMaar echter met die waardigheid,\nDie, waar zij de oogen wendde,\nIn 't geen zij om haar henen zag,\nGeen wedergade kende.\n\nHier zag ze in 't dampig landverschiet,\nTot aan de hoogste kimmen,\nIn ieder rijzend slot bij slot\nHet slot eens vijands klimmen.\n\nHier zat ze, eer de eerste morgenstraal\nIn 't oosten aan kwam breken,\nDen Hemel met een mannenhart\nOm mannenkracht te smeeken.\n\nHier greep zij soms die ijzren speer,\nDie Diedrijk plagt te drillen,\nEn voelde, in weêrwil van haar hart,\nHaar hart inwendig trillen.\n\nHier waagde zij 't, haar poezle borst\nIn zijn kuras te prangen,\nEn rilde op 't aanzien van 't rapier,\nIn d' ijzren riem gehangen.\n\nHier, dobbrend tusschen heldenmoed\nEn maagdelijke weekheid,\nRiep ze eens de schim heurs Vaders aan,\nBij 's maanlichts sombre bleekheid.\n\nGij, sprak ze, die en Sax en Fries\nDoor wapens wist te temmen!\nô! Zie uw' onderdaan in 't bloed,\nUw kroost, in tranen zwemmen!\n\nUw erf, door roof en moord verwoest:\nUw land, vertrapt, vertreden:\nUw telg, onmachtig t' uwer wraak:\nUw mannen, afgestreden!\n\nô! Bleef in 's noodlots ijzren nacht\nU nog beseffing over,\nWaak, waak slechts voor een' oogwenk op,\nEn straf uws erfgoeds roover!\n\nOf neen, maar stort uw teedre telg\nVan 't schrikbre krijgsvermogen\nSlechts één, één enkel teeken in,\nAls bliksemde uit uw oogen!\n\nDus zegt ze, en vat dat zelfde zwaard\nHaar handen pas ontgleden,\nMaar ploft verbijsterd op den grond\nMet sidderende leden.\n\nWat voelde zij? - Door schok op schok\nDen gantschen toren beven,\nEn 't aardrijk, onder haar gescheurd,\nEen' gloed van vlammen geven.\n\nWat hoorde zij? - Een woest rumoer\nVan ratelenden donder,\nEn 't gieren van een' wervelwind,\nEn loeiend vuur daar onder.\n\nWat zag zij? - Uit een' rossen gloed\nEen blaauwend licht verschijnen,\nEn in dat blaauwend hemellicht\nDen standaard der Urzijnen.\n\nZij zag het, stak heure armen uit,\nEn greep met beide handen;\nMaar vatte' damp en dunne lucht,\nDie om haar vingers brandden.\n\nZij gilt! - Zie daar heurs Vaders beeld\nMet blinkend staal omtoogen,\nDat, eer haar de adem nog herkomt,\nZich opdoet voor haar oogen.\n\nZich opdoet; niet, als toen ze op 't laatst,\nNa 't breken van zijn' degen,\nHem stervende in haar armen ving,\nVan Sigons lans doorregen.\n\nDe wond zijns boezems rookte niet,\nNoch sijpelde van bloede;\nEn 't voorhoofd glom hem niet van 't zweet,\nNoch 't oog van oorlogswoede.\n\nMaar zacht, maar glinstrend van gelaat,\nGelijk men de Englen beeldde,\nDreef 't stil genoegen in dat oog,\nMet flikkering van weelde.\n\nMijn dochter, zegt hij, met een' toon,\nOntzachlijk, maar aanminlijk:\nUw redding hangt aan dezen ring;\nWees fier en onverwinlijk!\n\nHij sprak, en toont haar 't ronde goud,\nEn heft het in den hoogen,\nEn werpt het in heur' kuischen schoot,\nEn alles is vervlogen.\n\nZij siddert; twijfelt; vindt den ring,\nEn brengt hem aan heur lippen,\nEn laat door 't siddren van heur hand\nHem uit de vingers glippen.\n\nHij viel, - ontschiet heur vingren weêr,\nEn kantelt van den toren.\nWat doet ge, ô Heile! - sta! - vergeefs! -\nHet kleinood is verloren! -\n\nII.\nAan d' inham, daar de breede stroom,\nIn 't schuren van de wallen,\nEen' houten' voorburg omgeleid,\nZijn meeste slib liet vallen;\n\nDaar schuilde, in schaâuw van wilgeblaân\nEn hooggeschoten rieten,\nDe schoonste stroom- en vijverzwaan\nVan alle watervlieten.\n\nDie vogel had zich sins voorlang\nIn deze vrije plassen\nEen donzig pluimennest bereid,\nMet teder wier bewassen.\n\nDaar vond hij met zijn fier gezin\nZich onder Diedrijks muren\nDe zelfde veiligheid verleend,\nAls duizend nageburen:\n\nDaar plag hij de opgezette borst\nTe spieglen in de baren,\nEn met een' trotsgebogen' hals\nDen landstroom op te varen:\n\nDaar was hij Heiles zoetst vermaak\nDoor 't schittren van zijn pluimen:\nDaar voedde hem heur blanke hand\nMet keur van tarwekruimen.\n\nMaar thands, in haar' ontroostbren rouw,\nVan dag tot dag vergeten,\nThands aasde hij op 't enkle kroos,\nEn lisch, en waterbeeten.\n\nDus weidend tusschen 't dichte wier,\nBij 't riet op één gekrompen,\nOntdekt en bijt hij in den ring,\nVast drijvende op de plompen.\n\nHij bijt, en drukt zich 't kantig goud\nDoor 't al te vinnig bijten\nOnachtzaam in de harde sneb,\nDat vlies en beenders splijten.\n\nFlux schudt hij kop, en hals, en sneb,\nEn trapt en klept door 't water,\nEn schreeuwt zijn pijn al wringende uit,\nMet ijsselijk geschater.\n\nHij krimpt; hij duikt; hij tuimelt om,\nEn rept de breede vlerken;\nMaar al zijn woelen is onnut\nOm 't kleinood los te werken.\n\nDaar springt hij woedende op den wal!\nNu stort hij zich ten gronde;\nEn strooit den stroom met vlokken dons,\nBezoedeld van zijn wonde.\n\nHij spart en staart en wieken uit,\nEn heft zich naar den hoogen:\nPloft neêr, en schept in 't spattend nat\nEen paar van regenboogen:\n\nRijst weêr, met opgesteken' kop\nEn uitgebreide pennen,\nEn kneedt en klieft de dunne lucht,\nEn - is niet meer te kennen.\n\nWaar vloog hij? - Daar hij 't Rhijnstroomnat\nVan de eeuwiggrijzende Alpen,\nIn éénen wijden kom gegaârd,\nLangs 't Zwitsersch zand zag zwalpen.\n\nDaar was het, dat hij, in een woud\nVan hooggetopte dennen,\nEen' Ridderhaften oorlogsman\nDen steenbok na zag rennen.\n\nDaar zag hij dien de breede borst\nVan Heldenijver blaken,\nEn 't edelmoedig Vorstenbloed\nStaan gloeien op de kaken.\n\nDaar hoorde hij gebergte en bosch\nVan zijnen jachthoorn daveren,\nEn 't roofnest, op dien toon voor uit,\nOp klip en spitsen klaveren.\n\nDaar trok zijn vlucht 't opmerkzaam oog\nDes Ridders onder 't jagen:\nDaar bleef dat oog, bevreemdingvol,\nOp 't vreemde dier geslagen.\n\nDaar streek hij bij den Ridder neêr,\nEn klapwiekte aan zijn voeten:\nDaar scheen hij met gerekten hals\nDen Held te willen groeten.\n\nDaar toonde hij in 't moedig oog\nEen deernissmeekend teeken,\nEn hield hem de open wonde voor,\nWaar in de ring bleef steken.\n\nWie was die Ridder, Zangerin,\nDie daar aan d' oever jaagde,\nEn 't steile en glibbrige ijsgebergt\nVan 't ongedierte vaagde?\n\nWie was 't? De dappere Elius,\nGewoon aan zegevieren,\nAan 't Oosten als de steun bekend\nVan Flippicus banieren.\n\nGeverfd in 't bloed van Rhinotmeet,\nVan oorlogsroem verzadigd,\nOnttrok hij zich aan 't stortend rijk,\nZoo lang door hem verdadigd.\n\nNu, woud en bergen moê doorkruist,\nBezocht hij deze streken,\nEn proefde daar voor 't eerst de rust,\nVan kindsbeen af ontweken.\n\nDe rust! maar zoo ze een' Held betaamt,\nGewoon laurieren te oesten,\nDie 't menschdom tot bescherming was,\nEn 't lemmer niet liet roesten.\n\nDe Held beschouwt het moedig dier,\nDaar 't om zijn voeten spartelt,\nEn streelt het met een bolle hand,\nDie in zijn pluimen dartelt.\n\nHij strijkt, hij strookt het borst en rug,\nEn hals en hoofd te gader,\nEn voelt, en ziet de wondre gift\nVan Heiles grooten vader!\n\n‘Wat, Hemel! wil dit huwlijksgoud,\nDoor 's vogels sneb getoogen?\nWat zeldzaam wonder koomt mij voor!\nWat bracht het voor mijne oogen!’\n\nWat zal hij? - Zal hij 't blinkend goud\nAan 't vleiend dier ontscheuren?\nOf moet hij dit voor lagen roof,\nVoor heiligschennis keuren? -\n\nHij twijfelt, peinst, en voelt de zwaan\nZijn hand en vingers lekken,\nEn (roerloos van besluitloosheid)\nDen snavel tot hem strekken.\n\nIn 't eind! De vogel brengt zijn' ring\nHem tusschen de open vingeren,\nEn weet met onverwachten zwaai\nZich van hem los te slingeren.\n\nHet bloed vloeit drupplend uit de wond,\nEn druipt hem op de broozen,\nEn verft de riemen met den blos\nVan gloeiende abrikozen.\n\nDe ring blijft siddrende in zijn hand:\nDe vogel stijgt ten hemel,\nEn gaggelt zijn genoegen uit,\nMet klepperend gewemel.\n\nDaar las hij op dien gouden ring\nEen kantschrift uitgedreven:\n‘Der waardigste uit den maagdenrei\nZij ik ten echt gegeven.’\n\nIII.\nDe Ridder leest dit wonderschrift,\nEn leest het weêr, en weder,\nEn keert den ring vast om en om,\nEn slaat zijne oogen neder.\n\nHij spreekt: Van waar dit kleinood toch?\nVan waar die toovertrekken?\nEn welke schoone hand moet dit\nTen Bruidschenkaadjen strekken?\n\nHij zwijgt. Een heimelijke gloed\nBeroert zijne ingewanden!\nZijn boezem rijst, en klopt, en daalt;\nEn 't goud ontvalt zijn' handen.\n\nHij grijpt, herneemt, beschouwt den ring:\nDe letters zijn verdwenen,\nEn 't kleinood glinstert met een' glans\nVan diamanten steenen!\n\nOp 't flikkren volgt een dof gesuis;\nOp 't suizen, barstend kraken;\nOp 't kraken, toovervlam bij vlam,\nDie lichter laaie blaken.\n\nHet vuur verspreidt zich, breidt zich uit\nIn zeven kleurde kringen,\nEn 't midden toont een schittering\nVan vier gekruiste klingen.\n\nZij schittren, klettren tegens een,\nEn geven vlam en vonken,\nEn, bij die vlammen, stralen uit,\nAls nimmer heller blonken.\n\nAcht scepters, in een' kring verspreid,\nAls zoo veel zonnestralen,\nGelijken zich in 't blinkend licht\nOp golvend bloed te malen.\n\nIn 't midden praalt die zelfde ring,\nVan dubblen gloed omschenen:\nHij leest er op: verdien en win!\nEn alles is verdwenen.\n\nVerbaasd, verschrikt, verhit, doorgloeid,\nEn weggerukt van zinnen:\nVerdienen? - winnen? (zegt hij) ja!\nMaar waar zijt gij te winnen?\n\nHij staat, heft beurtlings 't oog om hoog,\nEn slaat het beurtlings neder.\nEen zoete traan ontspringt dat oog,\nEen vuurblik droogt het weder.\n\nAch! (zegt hij) vogel van mijn heil!\nGezant des Ongezienen!\nô Wees gij, wees mij tot een' gids,\nEn ik, ik zal verdienen.\n\nFlux laat hij de oogen heinde en verr'\nLangs meir en vlakte weiden;\nMaar ach! hij ziet de blanke zwaan\nIn open veld noch heiden.\n\nAch! zegt hij, 't is te veel gemard,\nTe groot een goed verloren.\nMaar is aan de eerzucht iets ontzegd?\nVoor haar niet na te sporen?\n\nHij sprak, ontbloot zijn breed rapier,\nEn houwt in drie paar slagen\nDen zwaarsten eik des oevers om,\nZich tot een' waterwagen.\n\nHij werpt hem in den ruimen vloed,\nBesnoeit de breede takken,\nEn zet zich neêr op 't drijvend hout,\nOm 't stroomnat af te zakken.\n\nHier, zegt hij, hier op 's lots gelei'\nVerlaat ik me aan de baren:\nDe Hemel moog mij 't daglicht slechts,\nIk zal mijn' roem bewaren.\n\nDoch, Hemel, tergt mijn moed u niet,\nEn zal hem de uitslag kroonen,\nZoo laat mij 't blaauwend stroomverschiet\nÉén gunstig teeken toonen!\n\nZoo sprak hij, sloeg 't gezicht in 't rond,\nEn zag (en schreide op 't teeken)\nDe lang vergeefs gezochte zwaan\nDe borst ten vloed uit steken.\n\nDaar dreef zij langs het vloeibre spoor,\nEn scheen het hem te wijzen,\nEn, zwemmende om en om het vlot,\nZijn stout bestaan te prijzen.\n\nDaar dreef zij 't ruwe vlot voor uit,\nEn scheen, heur borst verbreedend,\nEen jachtschip met gezwollen zeil,\nHet brekend water knedend.\n\nNu scheen zij eens een kleene boot\nIn 't roeien na te bootsen,\nEn 't vlot, bij 't kronklen van den stroom,\nDe bochten in te lootsen.\n\nDan scheen zij met een' breeden boeg\nHet vlot voor uit te trekken,\nOm als een lichter oorlogsbark\nEen zwarer kiel te dekken.\n\nNu breidde ze eens de wieken uit,\nEn rekte hals en pennen,\nAls waar 't om wieling, bank, of plaat,\nDoor seinen te doen kennen.\n\nMaar eindlijk kon men 't hoogste spits\nVan uit den vloed bespeuren,\nWaar Heile steeds om Diedrijks dood,\nEn om zijn gift, bleef treuren:\n\nMaar eindlijk was de naaste bocht\nDes landstrooms afgedreven:\nZie daar den vogel flux om hoog\nEn naar den toren streven!\n\nZie daar een vreeslijk krijgsrumoer:\nGesnor van dichte pijlen;\nEn 't bonzen van den oorlogsram\nOp ijzren poort en stijlen!\n\nZie daar den dollen wapenkreet,\nBij 't steken der trompetten:\n't Val aan, klim op, schiet toe, ruk in,\nEn 't brieschen der genetten!\n\n't Geklikklak van het rammlend staal;\n't Gedreun der harrenassen:\nAl krijschend hortend tegens een,\nEn krakende rondassen!\n\nZie daar 't geschreeuw van bloed en moord,\nDoormengd met woedend gillen,\nDat harten, niet in 't bloed gevoed,\nVan siddring dwingt te lillen!\n\nZie daar al 's oorlogs ijslijkheên,\nIn één geluid vereenigd,\nZich opdoen aan des Ridders geest,\nIn één verwarde menigt'!\n\nZie daar zijn stil, zijn peinzend oog\nIn eens ten krijg ontstoken!\nZijn' hals zich strekken naar 't geluid!\nZijn bloed in de aders koken!\n\nHij springt, (de Rhijnzwaan vloog hem voor)\nEn, springende de boorden\nDes kabbelenden waters op,\nBarst los in deze woorden:\n\nZie daar dan 't veld, waar de eer mij riep!\nHier valt iets groots te winnen.\nHier zal ('t voorleden zij vergaan!)\nMijn levensloop beginnen!\n\nZoo zegt hij, vindt een rennend ros,\nZijns rijders hand ontstoven;\nBestijgt het; stort in 't heetst gevecht;\nEn valt aan 't helmenkloven.\n\nIV.\nDe groote Diedrijk lag in 't stof,\nDie leeuw, geducht in 't strijden!\nThands moest, van wolf en dog begrimd,\nZijn rif vertrapping lijden.\n\nReeds hadden Thuringer en Sax\nEen macht van wapenturen\nDoldriftig op de been gebracht,\nGeslagen om zijn muren.\n\nDe woeste Sigon was aan 't hoofd,\nEn liet bij zijn banieren\nHet zevenvoudig plompenblad\nVan roover Gerlak zwieren.\n\nZijn' schildknaap had hij met een' eed\nDen schoonsten van de pluimen\nUit Diedrijks helmkam toegezegd,\nBij 's berkemeiers schuimen.\n\nAan Gerlak was een rijke buit,\nHem onlangs pas ontwrongen,\nVrouw Heile tot des Heidens bruid,\nHet Slot voor hem, bedongen.\n\nMen vecht, men stormt op 't oude Slot,\nEn wordt van trans en wallen\nMet slappe handen afgeweerd:\nHet bolwerk was gevallen!\n\nHet bolwerk, sterker dan een muur,\nUit hecht metaal geklonken:\nDe dapperheid van 't strijdbaar Hoofd\nWas aan de burcht ontzonken.\n\nMen spilt nochtans van tinne en spits\nOp 's vijands legerknechten\nEen aantal schichten, slecht bestierd,\nDie in geen wapens hechten.\n\nDe schoone Heile zelv' gaat voor\nDe slappe boog te rekken,\nEn, met haars Vaders hart in 't oog,\nDen krijgsmoed op te wekken.\n\nVergeefs: de vijand ramt en beukt;\nVerdubbelt slag op slagen:\nDe voorpoort kraakt, en buigt, en valt,\nMet de ijzers, die haar dragen.\n\n't Valt met de poort ten voorburg in,\nEn ijlt....Te rug, Barbaren!\nDe tedere Prinses schiet toe,\nEn zal heur bloed niet sparen!\n\nZij zelv' schiet ongewapend toe:\nGeen ijzeren kurassen,\nDie om die slanke maagdeheup,\nDie om dien boezem passen!\n\nZij staat, en biedt de borst aan 't staal,\nMet luttel eigen mannen;\nDe boog gericht, de pijl daarop;\nDe taaie pees gespannen.\n\nHaar dekt een zevendubble spits\nVan aangelegde speeren,\nDie 't op haar stortend stormgeweld\nOp scherpe punten keeren.\n\nMen rukt, men valt in 't moordend staal,\nEn gilt, en knarst de tanden,\nEn braakt uit de opgereten borst\nEn bloed en ingewanden.\n\nMen staat: men deinst: men wordt te rug,\nEn uit den burg, gedreven.\nNu schijnt gewapend man aan man,\nNu, borst aan borst te kleven.\n\nMen strijdt, men dringt, men hort op een,\nDat schild op schilden botsen;\nNu zwaaien, druipend van het bloed,\nEn legerbijl en knotsen.\n\nNu snort de pijl van alle kant;\nNu storten heete paarden\nOp Heiles smallen krijgshoop in,\nMet bliksemende zwaarden.\n\nNu trappelt hoef en ruitervoet\nOp halfgekneusde koppen,\nEn maakt een open wijd en zijd,\nDoor krijgsmoed niet te stoppen.\n\n't Valt al om Heiles zijden neêr:\nZij zelv staat onbewogen,\nEn houdt in 't midden van den moord\nÉén vederbosch voor oogen.\n\n't Was Sigons. - Sigon rent in 't rond\nDoor 't midden van zijn benden,\nEn voert een' troep van Saxen aan,\nDie hem als Heer erkenden.\n\nHij naakt. De woedende Vorstin....\n‘Sterf, moorder van mijn' Vader!’\nDit woord en de afgeschoten schacht\nGaan samen en te gader.\n\nZij treft....ô Neen, zij mist zijn hoofd.\nIn 't woest gedrang gevallen,\nIs 't Elius, wiens hoofd ze ontmoet\nUit zoo veel honderdtallen.\n\nHem treft ze, en blijft 't gehelmde hoofd,\nDaar 't om haar recht te wreken\nZich midden in de slachting werpt,\nIn zijn pluimaadje steken.\n\nZij trof, maar drong den helm niet door,\nDie, altijd onveranderd,\nZich boven alle hoofden heft,\nGelijk een ruiterstanderd.\n\nDie, waar hij slechts 't vizier naar keert,\nIn 't hart van 's vijands benden,\nDe slachting, met den schrik voor uit,\nSchijnt voor zich heen te zenden.\n\nDie midden onder 't dichtst gedrang\nGeen' sabel schijnt te zwaaien;\nMaar met een opgeheven seis\nBestrijders weg te maaien.\n\nDie nu, als in een woud verward\nVan vijandlijke lansen,\nOp wier door een gedommeld staal\nDe zonnestralen dansen;\n\nDie nu, verwikkeld in 't gevecht,\nIn eens weêr uit koomt blinken,\nWat om hem is verstuiven doet,\nWat voor hem is, verzinken:\n\nDie dan weêr, als een zomerwind\nEen veld met korenairen,\nDe deinzende geleden schudt\nDer saamgepreste scharen!\n\nDie eindlijk, na een bloedig slaan,\nZich, boven stapels dooden,\nVan 't rookend slagveld meester ziet,\nEn alles weg gevloden!\n\nMaar hoe! de vijand is verjaagd;\nZelfs Sigon strekt zijn leden\nIn plassen bloeds op 't zandbed uit,\nIn eigen vlucht vertreden:\n\n't Viel al, of vlood wat vlieden kon;\nMaar 't schittren van den veder,\nWaar Heiles oog zoo lang aan hing,\nVerheugt dat oog niet weder.\n\nVerheugt? - doorboort haar 't hart op eens\nDaar ze onder 's vijands lijken\nEn pluim en ridder storten ziet,\nEn met zijn ros bezwijken.\n\nZij gilt! - Men vliegt ter redding' heen.\nWaartoe? Hij is gevallen,\nEn aâm- en roerloos voert men hem\nIn de eerst ontzette wallen.\n\nV.\nAan u, ô groote Willebrord,\nô Heiligste der mannen,\nDoor wien het Heidensch bijgeloof\nUit Neêrland werd gebannen!\n\nAan u, die Zeelands Hermenzuil\nStoutmoedig hebt verbroken!\nAan u, voor u, zij jaar aan jaar\nHet wasschen licht ontstoken!\n\nGij zelf hadt met gewijde bron,\nIn spijt van Satans bassen,\nGij zelf hadt met den Kersten doop\nVorst Diedrijk 't hoofd gewasschen.\n\nGij zelf, gij hadt dat achtbaar hoofd,\nMet zegenende handen,\nHet heilig vormsel toegediend,\nEn Vorstelijke banden.\n\nGij heiligde dien diadeem,\nEn heiligde den schedel:\nGeen kroon, zoo heilig, voor noch na!\nMaar ook, geen kruin zoo edel!\n\nMen zegt, een glans van heiligheid,\nEn glinsterig geflonker,\nBleef sints den purpren hairband bij,\nEn toonde zich in 't donker.\n\nMen zegt, dien glans verzelde een geur\nDie alle kwalen heelde,\nWanneer een maagdelijke hand\nDe gouden doppen streelde.\n\nHoe 't zij, als Heile in diep gevoel,\n(Gelijk haar soms gebeurde)\nOp platgebogen kniên gebukt,\nVoor 't zilvren kruisbeeld treurde;\n\nEn als zij dan dit hoofdsieraad,\nDaar 't op het outer rustte,\nAan sidderende lippen bracht,\nMet zielvervoering kuste;\n\nDan was 't, als of een kalme lucht,\nEn waassem van amomen,\nVan uit dat dierbaar pand gevloeid,\nHaar' boezem in kwam stroomen.\n\nDan week de praam der droefenis,\nDe banden der verstikking,\nMet d' eersten traan die 't oog ontvloot,\nVoor hemelsche verkwikking.\n\nDit hulsel lag daar op 't sameet,\nWaar voor zij de uchtendplichten,\nEn thands, met stroomend tranenvocht,\nHeur' dankplicht kwam verrichten.\n\nHeur' dankplicht! ach! hoe droef een' plicht!\nDe redder van heur dagen,\nDie haar der roovren klaauw ontjoeg,\nLag voor haar oog verslagen!\n\nVerslagen! - Ach! 't pantsier ontgespt,\nDen stormhoed afgesmeten,\nZie daar zijn zij', zijn heldenheup\nBebloed en opgereten!\n\n‘Ach, zou zijn borst, zijn hart nog slaan?\nMij dunkt, ik voel het beven. -\nZijn wonden gaan niet tot aan 't hart.\nEr is nog hoop van leven!’\n\nNeen, Vredegond, mislei mij niet!\nHij moest mijn zegepralen,\nHij moest, ik voel het aan mijn hart,\nHet met zijn dood betalen.\n\nô Ridder, ridder, wie gij zijt -\nGij zijt van Christen bloede:\nDit tuigt uw rusting; dit het zwaard,\nWaar meê gij mij behoedde: -\n\nô Waan niet, dat zoo duur een prijs\nMij 't leven kon doen smaken:\nUw bloed, helaas! uw heldendienst,\nZal 't me eeuwig haatlijk maken.\n\nô Hemel! Hemel! roept ze, en zet\nDen nagel in de wangen:\nHij stierf en mocht van Diedrijks spruit\nGeen blijk van dank ontfangen!\n\nHelaas! dat zelfs zijn brekend oog\nNiet eens voor 't minst beschouwde,\nVoor wie hij 't leven had gespild,\nEn wie zijn dood berouwde!\n\nAch! dat hij stervende, en voldaan\nEen' Ridderdood te sterven,\nOok tevens waar voldaan geweest,\nOm mij het licht te derven!\n\nZoo spreekt ze, en werpt zich voor 't altaar:\nVergeef mij, dierbre Vader!\nHij redde uw spruit, uw bloed, uw erf!\nWie ooit geleek u nader?\n\nVergeef mijn hart zijn dankbaarheid,\nSteeds was het uw rechtvaardig!\nDie hairband is dit hoofd alleen,\nNooit andren schedel waardig!\n\nGeen andren schedel zal hij ooit\nNa d' uwen mogen dekken.\nô Laat hij hem in 't duister graf\nTen eereteeken strekken!\n\nZij sprak, bedekt het heilig snoer\nMet eerbiedvolle kussen,\nEn rukt een hairvlecht van heur hoofd,\nEn strengelt die er tusschen.\n\nMet halfontloken' eglentier\nEn luttel eppeblaâren\nBesteekt ze en drukt den diadeem\nOp 's Ridders bruine hairen.\n\nOntfang, dus zegt ze, en grijpt zijn hand:\nOntfang van die gij redde,\nEen' dankprijs, dien ge nooit verkreegt,\nDan op dit eerebedde!\n\nOntfang hem met dit barstend hart,\nDat en 't geredde leven\nEn 't opgeöfferd leven beî\nU wenschte weêr te geven.\n\nZij zwijgt, en drukt die hand, en schreit,\nEn net ze met heur tranen,\nEn wischt ze met met heur' sluier af,\nEn ziet - den roof des zwanen!\n\nZij ziet, en zwijmt. - Mijn Vader, ach!\nDit kost ze slechts doen hooren,\nEn blijft, in d' arm van heur slavin,\nIn nokkend snikken smooren.\n\nWat zingt, wat wilt ge, ô Zangerin?\nEen dubbele uitvaart vieren?\nMoet dan de maagde- en oorlogspalm\nDe zelfde rouwbaar sieren?\n\nHelaas! - de schorre Joffrenkeel\nHad reeds genoeg te schreien:\nZij wil, zij zal, - zij kan niet meer\nUw klanken begeleiên.\n\nRuk af, ruk af dat moordziek koord,\nDat niet dan handenwringen,\nDat niet dan bloed en tranen klinkt,\nEn leer het Iö zingen!\n\nHet Iö roept ons de Echo na,\nDoor beemden en gehuchten! -\nHet Iö klinkt ook op uw lier;\nMaar ach! de toon is zuchten!\n\nVI.\nWelaan, mijn Zangeres, welaan!\nDe koorden afgewrongen!\nDe Cyther op een nieuw gesnaard!\nEen' nieuwen toon gezongen!\n\nTer dood door 't strijden afgemat,\nDoor bloedverlies bezweken,\nScheen Elius geruimen tijd\nAan 's aardrijks kring ontweken.\n\nMaar 't rusten, maar de wonderkracht,\nIn 't Vorstlijk snoer gelegen,\nGaf d' adem weder aan zijn borst,\nHoe stijf ook neêrgezegen.\n\nZijn bloed hernam een' ruimer loop\nDoor hart en aderbuizen:\n't Besef kwam lieverleê te rug,\nMet geestbedwelmend zuizen.\n\nHij hoort, - verward, onzeker, dof,\nEn weet niet, wat te hooren: -\nEen mommlend, staamlend lijkmisbaar,\nEen treurgalm treft zijne ooren.\n\nHij luistert: - vrouwestem bij stem -\nHij ziet: - een rei van maagden -\nDoen onverhoeds zich voor hem op,\nAls of zij rouweklaagden.\n\nEen aaklig brommend klokgeklep,\nMet bang en gonzend bommen,\nKlinkt dommlend onder 't momplen door\nVervangt het bij 't verstommen.\n\nOnzeker, beurt hij 't hoofd om hoog,\nEn ziet de burgzaal over,\nEn vindt zich op een veldmatras,\nBestrooid met frissen lover:\n\nDe heup ontgord, en 't hoofd ontbloot,\nDe borst in wol gewonden:\nDe lokken om 't ontbloote hoofd,\nIn trossen opgebonden:\n\nDe ruime zaal waar in hij ligt,\nUit hooge vensterronden\nVan 't daglicht niet dan flaauw vervuld;\nEn die er om hem stonden:\n\nZijn eigen toestand, pas ontwaakt:\nDe doodsche rouwgeluiden:\nDe sombre stilte tusschen beî:\nKon niets dan ramp beduiden.\n\nDoch welk een grievend treurtoneel!\nIn de armen van heur vrouwen\nEen minnelijke Prinsentelg\nIn stervensnood te aanschouwen!\n\nIn stervensnood? wellicht geweest!\nWaarschijnlijk reeds verloren!\nBeweeg- en levenloos albast!\nZoo kwam zij hem te vooren.\n\nAlbast! - maar edeler gewrocht\nDan 't staal der kunstenaren\n't Bezwijmend Moederbeeld vertoont\nAan 's Heilands kruisaltaren.\n\nVergeefs wordt vocht en reuk gespild,\nHeur' boezem lucht gegeven: -\nNoch losgeregen keurs noch geur\nRoept haar te rug in 't leven.\n\nDe Ridder rijst: verbazing heerscht!\nMet wankelende schreden....\n‘Help, Hemel! Hemel, ach! hij leeft,\nVan God weêrom gebeden!’\n\nDees eene kreet gaat op en stuit\nOp hollen boog en wanden:\n't Valt alles schreiende aan zijn kniên,\nEn kust zijn bleeke handen.\n\n‘ô Ridder, redder van ons bloed!\nBehoeder onzer dagen!\nô Dat u Diedrijks telg als wij\nHeur dankplicht op mocht dragen!’\n\nWie, Diedrijks -? groote Godheid! hoe!\nDie steun der Christenvanen,\nDie Oorlogsbliksem - ‘leeft niet meer!\nGeloof aan onze tranen!’\n\nZijn telg -? ‘Zij werd door u bevrijd:’\nZijn burcht -? ‘door u behouen.’\nEn 't lot verijdelde al mijn heil,\nIk moet mijn werk berouwen!\n\nDaar zinkt hij in een' zetel neêr,\nMet opgesparde blikken,\nVerstijfde tong, verwrongen leên,\nEn schijnt in rouw te stikken.\n\nDe wanhoop schuilt in 't hol gezicht,\nDe dood op de open lippen;\nEn ziel en adem dreigt zijn borst\nIn d' eersten zucht te ontglippen.\n\nDit (zegt hij) is dan 't heuchlijk eind'\nVan al die zoete droomen!\nDie zoete droomen van 't geluk\nDat me eenmaal toe zou stroomen!\n\nDit had de Rhijnzwaan mij gespeld!\nZijn edele schenkaadjen!\nEn 't wonderbare vuurgezicht,\nIn Zwitserlands boschaadjen!\n\nBedrieglijk - haatlijk - gruwzaam spook,\nDat voor mijn oog kwam waren! -\nVerraderlijk - en vloekbaar dier! -\nWaar zijt gij heen gevaren?\n\nGevaren? - met dat tooverschrift -!\nDie valsche tooverlettren,\nWaar uit de hel heur bliksems schoot\nOm mij de kruin te plettren?\n\nWat wordt, wat wierd, wat is er van?\nWat deed mij 't noodlot hopen?\nô Ja, ik heb verdiend, ik won,\nEn - de afgrond spart zich open!\n\nVerdienen! - winnen! - 't Is volbracht,\nWaar 't lot mij toe verdaagde!\nGij, schenk mij 't loon, bedrieglijk lot!\nVertraag, als ik vertraagde!\n\nZoo spreekt hij, rolt een grimmig oog\nVerwilderd heen en weder,\nEn werpt zich straks met ongestuim\nAan Heiles voeten neder.\n\nô, Spreekt hij, waardigste in 't heelal!\nô Waardigste te winnen!\nOm wie de dood voor 't Ridderhart,\nZelfs roemloos, waar te minnen!\n\nGij dan, gij waart de onschatbre prijs,\nWaarnaar mijn arm moest streven!\nDie 't edel te verdienen was!\nTe winnen, hoogst verheven!\n\nNeen, 'k had mijn hart te veel gevleid,\nNiet meer van 't lot te vragen.\nDie winst is niet te duur betaald,\nMet al mijns levens dagen.\n\nNeen, 'k heb het lot te veel beticht,\nHet kon niet meer beloven.\n'k Verdiende, ik won -! 't Bezit daar bij\nGing 't sterflijk zijn te boven. -\n\nWelaan! 'k begeer, ik eisch niets meer -\nMaar, door mijn bloed gehuldigd,\nOntfang, van die u heeft verdiend,\nHet pand, aan u verschuldigd!\n\nHij zwijgt, rijst op, en steekt den ring\n(Terwijl hem de oogen vloeien)\nAl bevend aan de maagdehand,\nWaar op zijn tranen gloeien.\n\nHij snikt! - Welaan, ik ben voldaan,\nZie daar mijn lot volkomen!\nHij sprak, ziet om, en grijpt zijn staal,\nEn - beken bloeds aan 't stroomen!\n\n\nVII.\nBarbaren, die in tranen weidt,\nWien 't lust, in 't bloed te wasschen!\nTreedt toe, voldoet uw bloeddorst hier:\nHier vloeit het, bloed bij plassen!\n\nGewelf en wanden druipen bloed;\n't Bruischt op uit vloer en steenen,\nEn gutst en vloeit in golven saam,\nEn zwalpt er over henen.\n\nVan waar dit wonder, Zangerin -?\nWat 's dit -? Een aantal lijken\nSpoelt dobbrend door dat wallend bloed,\nEn hoogt zich op als dijken.\n\nVerstom hier, Ridder! ja verstom,\nEn laat u 't staal ontvallen!\nDe zolder scheurt, de muur deinst af -\nGij staat voor Narboos wallen.\n\nVoor Narbo! daar de donder loeit,\nDe bliksem licht en flikkert,\nDe pest heur seis in 't duister zwaait,\nEn 't zwaard des hongers blikkert.\n\nGij ijst? - ô neen. - Zie daar den schicht\nDie u door 't hart zal booren! -\nGij lacht het glimmend ijzer toe? -\nNog meer is u beschoren!\n\n‘Nog meer! - (dus klinkt den held in 'toor) -\nBarst, ratelende winden,\nBarst, stormen, barst, orkanen, los!\nDoet de aarde in 't niet verzwinden!’\n\nDaar stormt, daar giert de rukwind aan,\nMet knallen, baldren, klaatren! -\nEen nevel stijgt - een nacht valt neêr! -\nNu joelen 's afgronds waatren!\n\nWaar ben ik? roept de Ridder uit,\nEn ziet de golven klimmen: -\nDie golven worden rood als vuur,\nEn schemeren van schimmen.\n\nWaar ben ik? roept hij andermaal,\nEn wendt de hand voor de oogen!\nWaar ben ik? en verheft het hoofd,\nEn 't schouwspel is vervlogen.\n\nVervlogen; maar een blinkend licht\nBeschijnt hem uit de wolken,\nEn brengt een murmlend zuizen meê\nVan stille waterkolken.\n\nFlux treedt in dezen Hemelglans\nDe laatste der Urzijnen,\nDe groote Diedrijk-zelf, hervoort,\nIn 't wit der Serafijnen.\n\nMijn zoon, dus zegt hij, treed vrij toe!\nUw hart is mijner waardig.\nWees sterk: de kracht is deugd: ze is God,\nEn Hij, Hij is rechtvaardig.\n\nGij sidderde op 't gezicht des bloeds,\nDes jammers, der ellenden -\nOp 't eindloos vergezicht des doods,\nWaar alle ontwerpen enden -\n\nGij sidderde onder 't duizendtal\nVan angst- en schrikbre spoken,\nDie 't onherhaalbaar stervensuur\nBij al wat leeft bestoken -\n\nGij sidderde, gij beefde nooit;\nUw moed bleef onbezweken:\nWaar de onschuld leê, 't geweld verwon,\nUw arm was reê tot wreken.\n\nWelaan, dus wil 't het Albestuur,\nAanbid zijn welbehagen!\nHij, God in al wat Hem betaamt,\nHij maakt Zijn werk volslagen.\n\nUw bloed zal aan de Kristenheid\nEen reeks van Vorsten geven:\nGeweldbetemmers, u gelijk,\nDie op ons voetspoor streven!\n\nEen trits van zonen, die uw' stam\nIn Duitschland uit zal breiden.\nZal looten uit hun lendenen\nDoor gantsch Euroop verspreiden.\n\nZie Diedrijk, die bij 't bloedig schild,Ao. 734.\nBezaaid met scepterstaven,\nUw' gouden' sabel zwieren zal,\nAan 't hoofd der Kleefsche Graven!\n\nZijn telgen zullen Oost en West\nMet Grafelijke snoeren,\nHertooglijk bont, en kroonengoud,\nGebied en wapens voeren.\n\nDoor hem zal rollende eeuw aan eeuw\nUw bloed mijn' zetel drukken -\nTot....Hemel! hemel, weer dit af!\nMijn bloed zou kunnen bukken! -\n\nHij spreekt, het vorstlijk oog wordt rood\nEn 't voorhoofd trekt zich samen,\nEn Elius gevoelt een' blos\nVan ongewillig schamen.\n\n‘Mijn vader, (zegt hij) vader, ach!\nWie zal mijne asch dus honen?Ao. 1544. 7 Sept.\nMijn vloek en de uwe sla hem 't hoofd!\nNooit moet hem 't daglicht toonen!’\n\nMijn zoon, de Hemel vormt ons hart!\nZijn wil moet heilig wezen!\nHij deelde 't honderd andren meê,\nHij weigerde 't aan dezen!\n\nSla de oogen op uw' tweeden zoon,§ Ao. 734.\nDie aan zijn forsche lenden\nUw' gouden' jachthoorn wappren laat,\nDie Zweissens bergen kenden.\n\nZijn lot zal minder zijn, doch fier,\nEn, zonder oneer, dalen.\nZie nu zijn' broeder nevens hem\nMet uwen echtring pralen!\n\nHij, heet op roem, zal 't Hessisch huis\nEen teelt van Helden schenken,\nWier daden d' oorsprong van hun bloed\nAan de eeuwen doen gedenken.\n\n‘Maar, vader, ach! mijn eerste hoop,\nMijn Diedrijk, gaat verloren!\nZijn tak versterft: een vreemd geslachtAo. 1669.\nIs onze staf beschoren.’\n\nHou moed, mijn zoon! uw eigen bloed\nVloeit dit geslacht door de aâren:\nUw scepters passen in den klaauw\nVan Pruissens adelaren.\n\nDoch zie te rug: uws Diedrijks bloedAo. 821.\nNa honderdjarig stroomen,\nIn twee paar takken uitgebreid,\nHeeft zonen voort doen komen.\n\nWend de oogen op die lange reeks\nVan mannelijke looten:\nDie schakel is onafgeknot,\nEn uit zijn heup gesproten.\n\n‘Wie is hij, die zijn' wapenrokAo. 817.\nMet gloênde wielen teekent?\nDe aaloude krijgsmoed van zijn huis\nStaat in zijne oogen sprekend.’\n\nMijn zoon, gij ziet een nieuwe spruit!\nZijne afkomst wordt verduisterd,Ao. 1290.\nMaar echter door geen eeuwverloop\nIn Riddermoed ontluisterd.\n\nZie daar aan 's Hemels firmament\nDe star van Nassauw stijgen:\nDie star, die met een' luister blinkt,\nWaar van onze oogleên nijgen!\n\nDie star, die Volken vrijen zal;\nDie de aarde zou regeeren,\nZoo de eeuw van 't recht, van rust, van trouw,\nNog eens te rug moest keeren.\n\nDie star zal, eeuwen na deez' dag,Ao. 1566. enz. enz. enz.\nIn deze reeks van telgen\nZijn trouwste medestanders zien,\nDe rechtstgeäarte Belgen.\n\nZie daar in 't staatlijk pleeggewaad\nEen rij van uwe Neven\nVoor Nassauw, recht, en Nederland,\nEn onschuld, staan gebleven!\n\nZie daar hen, die in 't dolst gestorm,\nAls onverwrikbre dijken\nAan 't geeslend zeenat, weêrstand biên,\nEn buigen noch bezwijken.\n\nZie daar hen voor 't geschonden recht,\nWaar eer en godvrucht wenken,\nZich zelf met lust en Riddren moed\nGeheel ten beste schenken:\n\nZich zelf! hun bloed, hun erf, hunn' rang,\nMet al hun Staatsverwachting! -\nJa, - zie, en ken uw zuiverst bloed\nAan deze plichtsbetrachting!\n\nZie hen de dolken van 't geweld,\nEn 's afgronds zwadder, tarten;\nEn vinden, met het oog op God,\nHet loon in hunne harten. -\n\nGij weent, mijn zoon? - Dit lot is groot!\nVervolgren zelfs benijdbaar,\nDie -! Monsters beeft! gij vindt mijn bloed\nOok in den tabbaard strijdbaar.\n\n‘Mijn vader, welk een jeugdig hoofd\nVerheft zich uit die allen?\nWat wacht hem, welk is 't scheemrend lot,\nDat hem te beurt moet vallen?’\n\n....Mijn zoon! de morgen is noch verr',\nDie op zijn kruin moet dagen!\nDe Hemel -! maar genoeg, mijn zoon,\nDat hij uw' naam zal dragen.\n\n‘Mijn naam! - hij zal hem waardig zijn!\n'k Lees in die teedre trekken\nMijn kroost, mijn eigen kroost - ô God!\nô Wil zijn dagen rekken!\n\nô God! hij draagt zijns vaders hart,\nEn, wat hem ook bejegent,\nIk zie, want uw belofte staat,\nOns bloed in hem gezegend.\n\n....Ik zie - een nieuwe dageraad -\nDaar rijst hij! maak u vaardig! -\nU spel ik, Kind van onze hoop....!\nô Wees uw' naam slechts waardig!’\n\nZoo zegt hij, valt op 't aanzicht neêr,\nEn in een' kring van stralen\nStaat Diedrijk naast hem, en alleen,\nTerwijl er rozen dalen.\n\nZijn hand vat Heiles rechterhand,\nHerroept haar aan het leven,\nEn doet haar deze rechterhand\nAan haar' behoeder geven.\n\n1786.\n\nOp de beeldtenis van Elius,\nin een gesteente gesneden.\n\nDe vracht der Rhijnstroomzwaan, wiens schouders 't Oosten schoorden;\nWiens naam de Kristenheid met dankbren eerbied spelt;\nWiens af komst de Aard' beheerscht tot in den nacht van 't Noorden,\nEn daar 't Bataafsche duin in Tethys armen smelt:\nVerlosser van Martel, van Franken, en Teutonen;\nBetemmer van den Fries, den Sax, en Saraceen;\nIn wien zich de oorsprong grondt van twintig Koningskronen;\nKrijgshaftige Elius vertoont zich in deez' steen.\n\n1788.\n\nOp de afbeelding van Heile,\nin treurgewaad.\n\nDe laatste en schoonste roos, uit d' eedlen sprank gesproten.\nDie eenmaal 't hoofd verborg in 't roemrijkst rozenbed.\nAls 't kwijnend Rome in rouw zijn' throon zag omgestoten,\nEn de eer der Kristenheid in heur' banier gered;\nHet laatste bloemtje eens stams, die, in den nacht der tijden\nGeworteld, heinde en verr' zijn scheuten heeft geplant,\nWien 't Vorstlijk purper zelf heur' luister moet benijden;\nDie roos vertoont zich hier in heur' verlaten' stand.\n\n1788.\n\n\nAhacha.Mengelingen I, 221, uitg. 1828.Dit stukjen is voor verscheiden jaren, doch naar een gebrekkig afschrift en als werkelijke Vertaling uit het Guineesch verspreid geworden, doch men geeft het hier volledig, en gelijk het is, als oorspronklijk.\n(Guineesche Romance.)\n\nWat ligt ge daar begraven!\nBedolven onder 't zand!\nWat staat uw kroeze schedel\nDaar op die spiets geplant!\n\nWat had ik toch misdreven?\nMisdreven, Ahacha!\nDat ik zo dra na 't paren,\nIn 't eenzaam lijnwaat ga?De linnenen Weduwen sluier, ten voeten afhangende.\n\nDe dag kwam tweemaal weder\nNa tweemaal maneschijn,\nSints onzer beider handen\nTe saam gevlochten zijn.\n\nDe zon rees uit de kimmen\nAls ik u eerstmaal zag.\nIk zag uw grimmig wezen\nVerhelderd door een' lach.\n\nIk zag uw' breeden boezem,\nGezwollen door den moed:\nIk zag uw oogen vonklen\nVan echten krijgsmans gloed.\n\nIk zag uw gladde schouders,\nEn gitzwart aangezicht,\nVan koopren weêrglans glimmen\nBy 't stijgend zonnelicht.\n\nIk zag u, en mijne oogen....!\nBeschaamd sloeg ik ze neêr.\nMijn boezem rees en daalde,\nAls 't golvend Westermeer.\n\nGy zaagt dit maagdlijk schamen,\nEn lachend tradt gy toe:\nUw breede mond ontsloot zich!\nIn 't minlijk Hikaboe.De groet eens Minnaars: ik bemin u.\n\nIk zag uw breede tanden,\nVan 't frissche vleesch omboord;\nHet frissche vleesch der lippen;\nWaar op de bloedkraal gloort.\n\nIk zag die breede tanden,\nDat effen parelsnoer,\nAl lachend zich verwijden,\nAls gaapte een paarlemoer.\n\nUw oogen lonkten teder\nVan 't bruischend liefdevier,\nEn gloeiden van genoegen,\nAls de oogen van den gier.\n\nIn weêrwil van mijn schamen,\nVerried ik al mijn vreugd:\nMijn vreugd, dat gy my minde!\nEn trilde van geneugt'.\n\nUw hand, my aangeboden,\nAanvaardde ik met ontzag,\nEn teedrer dan ooit meisjen,\nVierde ik mijn' bruiloftsdag.\n\nIk schatte my gelukkig\nIn de armen van een' man;\nEen' man, die stevige eiken\nAls rieten buigen kan.\n\nIk schatte my gelukkig\nIn de armen van een' gâ,\nEen' gâ die my beminde,\nEn dacht mijn' heilstand na.\n\nGy toogt naar gindsche heuvels,\nEn velde gems of stier;\nEn op uw forsche schoften\nBracht gy my 't wildbraad hier.\n\nIk roostte zelv' de spieren\nEn 't smeulig ingewand\nVan de omgebrachte dieren,\nMet maagdelijke hand.\n\nWy deelden beet by bete,\nEn vielen moê en mat,\nMet d'avond die vast daalde,\nIn 't dorre palmenblad.\n\nWe ontwaakten bly te moede.\nGelukkig door de trouw:\nGy, als mijn man gelukkig!\nIk, zalig als uw vrouw!\n\nWe ontwaakten bly te moede,\nEn eer gy my verliet,\nGeleidde gy mijn schreden\nNaar de aangelegen vliet.\n\nWy kwamen aan den oever;\nDaar hield uw hand my staan,\nEn wees my met den vinger\nHet ruim des hemels aan.\n\n‘Beschouw daar aan den hemel\nDat thands verbleekend licht!\nHet houdt zijn kromme hoornenDe Maan, in heur laatste vierdedeel.\nTe bergwaart heen gericht.\n\nNog negenmaal na dezen\nZal dit gehorend licht\nMet de eigen kromtens prijken\nOm 't slinkend aangezicht.\n\nEn tienmaal zal na dezen\nDit blinkend Hemellicht\nGeheel zijn' glans verliezen,\nEn wijken uit 't gezicht.\n\nEn tienmaal zal na dezen\nDat weggekrompen licht\nZijn horens weêr vertoonen.\nMet omgewend gezicht.\n\nEn tienmaal zal na dezen\nDat weêr herboren licht\nZijn holle kaken vullen\nOm 't blinkend aangezicht.\n\nEn als ge dan zijn horens\nWeêr bergwaart heen ziet staan,\nZult gy een teder wichtjen\nIn deze plassen baân.’ -\n\nHoe huppelde op die woorden\nMijn teêrgevoelend hart!\nHoe golfde 't in mijn boezem,\nOf 't overweldigd werd!\n\nUw mond drukte op den mijnen\nHet zegel van uw woord,\nEn flux waart ge uit mijne oogen,\nEn heden - ach! vermoord!\n\nDe dag vlood heen, ging onder:\nDe zwarte nacht viel neêr.\nDe maan besteeg den heuvel,\nMaar gy verscheent niet weêr.\n\nDaar zat ik stil te peinzen,\nEn telde zonder end\nDe starren die er rezen\nAan 't draaiend firmament.\n\nDaar zat ik stil te zuchten,\nIn priemend ongeduld,\nNaar 't eerste morgenstraaltjen\nDat de Oosterkim verguldt.\n\nDaar zat ik stil te peinzen,\nEn vond mijne oogen nat;\nEn zag, als ik ze droogde,\nMijn hand met bloed bespat.\n\nIk schrikte van dit teeken,\nEn wischte hand en oog:\nMaar de eene werd niet zuiver,\nHet ander werd niet droog.\n\nIk rees in angen moede,\nEn trad de stulpdeur uit:\nEn, Hemel! wat vertooning!\nWat schrikbaar rouwgeluid!\n\n't Rinkinkte langs de straten!\nVerwoesting, roof, en moord,\nMet bloeddorst, slachting, woede,\n't Holde al, vereenigd voort.\n\nDoor wijken en gehuchten.\nLangs velden, wegen, paân,\n't Was alles bloed en lijken;\nDoorstooten; nederslaan.\n\nIk zag de ruwe knotsen\nVan 't weeke brein bemorst.\nIk zag de spitse pramen\nGevlijmd door rug en borst.\n\nDe zoon van Zon en Aarde,Tijtel des konings.\nDe Koning, was niet meer.\nDe staf ontviel zijn handen,\nEn hy den stoel der eer.\n\nZie daar de felle krijgers,\nDie, tijgerlijk verwoed,\nDes Vorsten uitvaart vieren\nIn 't golvend menschenbloed!\n\nZie daar hun woeste bende,\nMet akelig gehuil,\nDen vorst zijn graftent bouwen\nOp d' uitgedolven kuil!\n\nZie daar de stapels dooden,\nDoorboord met spriet en schicht,\nDoor zand en bloedstroom sleepen\nNaar 't open lijkgesticht!\n\n'k Zag zelfs het doodhol delven,\nEn bloedig lijk by lijk\nBy 't vorstlijk lichaam zenden,\nNaar aller schimmen wijk.\n\n'k Zag de omgedolven aarde\nDe menigte van doôn\nMet bloedig zand, bedekken,\nBy d' Eigenaar der kroon.\n\n'k Zag hoofden afgehouwen,\nEn 't aaklig doodenbed\nMet de afgehouwen hoofden\nOp piek by piek, omzet.\n\nIk dwaalde langs die hoofden,\nEn zag ze siddrend na:\n‘Licht vinde ik onder allen\nMijn dierbren Ahacha.’ -\n\nZoo dacht ik en verbleekte,\nDaar ik op 't oogenblik\nMijn' Echtgenoot herkende,\nEn stond versteend van schrik.\n\nMijn' Echtgenoot! den mijne!\nDen man, dien ik aanbad!\nDie my voor duizend vrouwen,\nZich uitgekozen had!\n\nDie my uit duizend maagden\nZich uitkoor tot een vrouw!\nDien ik me uit alle mannen\nTen egâ kiezen zou!\n\nHy was het! hy - de aanminn'ge!\nEn 't edel forsch gelaat\nDroeg nog in d'enklen aanblik,\nAl wat een' held verraadt.\n\nIk zag de gapende oogen,\nVerwrongen en verspard!\nDe lippen openhangend,\nEn overdekt met zwart!\n\nDe fletsche en slappe wangen,\nVan glans en schoon ontbloot!\nDen hollen mond vertrokken\nDoor 't grijnzen van de dood!\n\nDe zwartgekroesde hairen\nDoor 't ronnend bloed gesleurd!\nDen vetten hals geschonden,\nEn van den romp gescheurd!\n\nDit zag ik, en mijne oogen,\nHoe hebt gy 't kunnen zien?\nEn, zonder weg te smelten?\nIn tranen weg te vliên?\n\nDit zag ik, en mijn boezem,\nHoe kost gy 't wederstaan?\nHoe, zonder by dit jammer\nVan ijzing te vergaan?\n\nHoe, zonder by dit jammer\nTe bersten van den schrik?\nOf in den rouw te smooren\nOp 't eigenst oogenblik?\n\nOf doet de rouw slechts lijden?\nSlechts lijden zonder maat?\nEn voedt hy zich door 't lijden?\nEn wordt hy nooit verzaad?\n\nAch! waren er geen knotsen,\nGeen schicht of spietsen meer,\nOm my met een' te dooden\nOp 't graf van 's warelds heer?Andere tijtel des konings.\n\nHelaas, rampzaalge weduw!\nWaar henen thands gevlucht?\nRampzalig zijt gy heden!\nRampzalig is uw vrucht!\n\nGa henen, arme droeve,\nVlied henen, verr' van hier!\nEn voer uw wee en klachten\nNaar woud- en heuvelstier.\n\nTref daar met troostloos huilen\nDes tijgers ingewand;\nEn meng een zee van tranen\nAan 't heet geblakerd zand.\n\nLeg daar uw schreiend wichtjen,\nAls 't ijslijk uur daar is,\nUw eigen ingewanden,\nTen prooi der wildernis.\n\nLeg daar dat heilloos wichtjen\nOp luttel struiken neêr:\nVerbied uw oog de tranen,\nEn zie het nimmer weêr.\n\nLaat vrij uw horens wassen,\nOf krimpen, zilvren maan!\nLaat vrij uw licht verdwijnen,\nOf heel uw schijf beslaan.\n\nWacht niet, dat ik met de oogen\nUw omtocht begelei';\nOf, met aandoenlijk staren,\nUw wederkomst verbei'.\n\nGy zijt voor my geen teeken,\nGeen streelend teeken meer.\nVoor my geen blijdschapsbode!\nDat alles nam een' keer!\n\nIk zal in deze vlieten,\n(Ik zal het nimmer, neen!)\nGeen teder jongske wasschen,\nAls my beschoren scheen.\n\nIk zal geen teder jongske,\nHet beeld mijns Echtsgenoots,\nVan onder 't hart ontbinden,\nDan tot een prooi des doods.\n\nIk zal dat teder pandtjen\nHet daglicht niet doen zien,\nOm 't eens in koestrende armen\nDen tepel aan te biên.\n\nMijn bloed zal 't nimmer voeden,\nMijn hand niet streelen, neen!\nMijn lach zijn' lach verzellen;\nMijn schreien, zijn geween.\n\nNeen, 'k druk 't veroordeeld weesjen\nSlechts eenmaal aan mijn hart;\nEn (dit zij mijn vertroosting!)\nDan sterf ik van de smart.\n\n1788.\n\nYrwin en vreedebag,De naam is Friddabag: dit is, in 't Yslandsch, juweel der vrouwen. Men zou eigenlijk Vrijdebag of Vrijbag moeten zeggen, gelijk wy Vrij-dag zeggen van het zelfde Fridda: doch dit luidt te hard. Yrwin is schutter.\nof de steenrotsklip.Nieuwe Mengelingen II. 99. Uitg. 1817.\n(Laplandsche Romance.)\n\nV. ‘Wat zucht ge, ô Yrwin, aan mijn borst?\nVan wellust? Neen, van smart!\nWat wolkjen drijft er in uw oog\nals ik u druk aan 't hart?\nOntbreekt er aan uw' heilstand iets?\nIs u mijn min tot last?\nWat eischt, wat wil, wat wenscht uw ziel?\nWat klemt me uw arm zoo vast!’ -\n\nY. ‘Geminde! neen; ik wensch niets meer;\nuw liefde zij mijn deel!\nMaar 'k weet niet wat voor somberheid\nbeheerscht mijn ziel geheel.\nIk weet niet welk een voorgevoel\nvan dreigend ongeval\nGrijpt my in al mijn leden aan.\nWat of ons naken zal!’-\n\nV. ‘Ons naken? Yrwin! Aan uw zij'!\nDaar ken ik geen gevaar.\nDe hemel storte en brijzle my!\nuw boezem is mijn baar.\nNeen, Yrwin, neen, ons dreigt geen leed,\nmijn ziel getuigt het my!\nZy huppelt in mijn smachtend hart.\nWat vreeze ik aan uw zij'!’ -\n\nZoo sprak de blonde Vreedebag,\ndaar ze in 't gekrulde gras\nIn de armen van heur' Bruigom zeeg,\nen in zijne oogen las.\nDe zon, die nog een' flaauwen straal\ndoor de avondkimmen schoot,\nVerlichtte 't maagdlijk aangezicht\nmet vurig blinkend rood.\n\n‘Ach, Yrwin, zie, hoe gloeit de kim\nterwijl het daglicht zinkt!\nWat overheerlijke avondglans,\nwaar meê de hemel blinkt!\nGewis, dit stil, dit grootsch verschiet\nheeft iets ontzettends in.\nDe nacht koomt op, de schaduw klimt;\nkom, spoên wy naar 't gezin.’\n\n‘Het duister valt, de wijk is verr':\nwy zijn hier gants alleen.\nJa, Yrwin, ja, ik voel het ook,\ner waart iets om ons heen.\nIets gruwzaams hangt ons boven 't hoofd:\nhet klamme zweet breekt me uit:\nMijn boezem beeft als schuddend riet:\nwat of dit toch beduidt?\n\nMaar hoe! wat wil dit woest gelaat!\nAch, Yrwin, zijt gy 't wel?\nNog nooit heb ik u dus gezien!\nWat staan uw oogen fel!\nVan waar dat gruwzaam steigrend hair?\nDat gapen van dien mond?\nDe loodverf die uw kaak betrekt?\nWat ziet ge dus in 't rond?\n\nOmhels my! ken uw Vreedebag,\ndie aan uw' boezem hangt;\nDie d' adem van uw hijgend hart\nop hare lippen vangt!\nWat doet gy? Yrwin, zijt gy 't nog?\nZijt gy 't, mijn Yrwin! gy!\nIs 't droom? is 't zinbedrog? is 't spook?\nô Hemel, sta my by!’ -\n\nZoo spreekt ze, en ijst van 't monsterdier\ndat in heure armen gromt;\nValt, ijslijk gillend, ruglings neêr,\nen blijft van schrik verstomd.\nGeen Yrwin, neen, een Winterbeer,\nals zy zich wedervond,\nSnoof met een vreesselijke snuit\nom haren boezem rond.\n\nZy gilt, zy schreeuwt, zy vlucht, zy vliegt,\nen voelt geen' grond in 't vliên!\nReeds is zy in heurs Vaders stulp,\nmaar waagt niet, óm te zien.\nZy zit, zy zwijgt. Men vraagt vergeefs:\ngeen andwoord (wat men vraagt),\nWat haar, wat Yrwin is gebeurd,\nverkrijgt men van de Maagd. -\n\nDaar brengt men Yrwins opperkleed,\nzijn spriet en leêren hoed:\nDees door eens wolven tand gescheurd;\nen 't eerste, rood van bloed.\nNu twijfelt niemand aan zijn' dood:\nGewis, hy is geweest!\nVoorzeker werd hy tot den prooi\nvan eenig grimmig beest! -\n\nNu gist men de oorzaak van heur' rouw;\nheeft deernis met heur' staat;\nNeemt troost en teedre oplettendheên,\nen zorg en kunst te baat.\nMen vond haars Minnaars sabelpels,\nzijn walvischbeenen spriet,\nEn zoekt zijn overschot langs 't strand;\nmaar beenders vindt men niet.\n\nMen werpt nogthands een' aardhoop op,\nen richt, zijn' naam ter eer',\nDen dennehouten staak daar naast,\nen plant er zijn geweer.\nDe schoone ziet het zwijgende aan;\nen met een' woesten blik,\nDien niemand van heur huis verstaat,\nverraadt zy niets dan schrik.\n\nDus zit zy twintig weken lang,\ngeeft spraak noch spraakgeluid,\nEn smelt in stomme tranen weg,\nen treedt de hut niet uit.\nOp 't laatst, daar niets vermogend is\ntot stilling van haar wee,\nVoert haar heurs grijzen Vaders zorg\nnaar d' oever van de zee.\n\nNu koomt zy aan haars Vaders hand\nby 't dorre strandgevaart',\nWaar ThorThor is de opperste Godheid der Laplanderen. Een bloote boomtronk gants van takken ontbloot, en met een ruw zweemsel van een menschlijk gelaat daar in uitgehakt, stelt hem voor. Aan dezen tronk zijn, als onderscheidende kenmerken dezer Godheid, een moker met een steen en vuurstaal opgehangen, waar door tevens de Donderaar en de Schepper des Lichts in hem beteekend worden. d' ontzachbren mokerstaf\nmet staal en vuursteen paart.\nZy siddren op den drempelsteen,\ndie voor den ingang ligt,\nEn heffen de oogen trillende op\nnaar 't vormloos aangezicht.\n\nDe Priester leidt hen voor 't altaar;\ndaar knielen zy in 't zand:\nHy vat de grove tooverbom,De Tooverbom dient den Wichlaar ter bezweering van Goden en Geesten, op dat zy hem het verborgene ontdekken en instorten. Door heur zuizing en gonzing bedwelmd, strekt hy zich voor over op den grond, en vervalt in een mijmering, waar uit hy oprijst om zijne uitspraken te doen.\nbeschilderd door zijn hand.\nHy rommelt, draait haar over 't hoofd,\nen zuist den God in 't oor,\nEn smeekt hem voor de kranke Maagd\ngenaderijk gehoor.\n\nDe vuurslag klinkt, de vonk springt af,\nde Godheid hoort gebeên.\nHy strekt zich op de borst in 't stof\nmet uitgebreide leên.\nDe trommel rinkelt op zijn rug:\n't ontzag der Godheid groeit!\n't Wordt aaklig in den tempelkring,\nen 's Wichlaars borst ontgloeit.\n\n‘De misdaad (bromt hy) treft het huis,\ndat d' onmensch schuilplaats gaf.\nHeur wraak vervolgt en u en hem\ntot in de nacht van 't graf.\nHet euvel beef voor 's Hemels roê,\nwaar 't op de zwakheid woedt.\nHeur zaak is aller Goden zaak:\nzy vordren - menschenbloed.’ -\n\nDe Wichlaar zwijgt: de tempel dreunt\nvan 't gonzen van de trom;\nEn 't heilig woord van d' Offeraar\nbant elk van 't heiligdom.\nDaar gaat de droeve Vader heen\nmet zijn onredbaar kind:\nNu, beide, spraak- en wezenloos,\nen in hun misdaad blind.\n\nDe Vader vouwt zijn handen saam,\nen slaat het oog om hoog;\nZiet nu zijn droeve Dochter aan,\nen dan, des hemels boog.\n‘Ach, Hemel (zegt hy) neem dit hoofd!\nmijn bloed verzoen' de schuld,\nDe bloedschuld, die mijn huis bevlekt,\nzoo dit uw wraak vervult!\n\nMijn hart, mijn hand, zijn vrij van 't kwaad;\nmijne oogen, rein daar van;\nMijn eenvoud kent bedrog noch list,\ndie iemand schaden kan.\nEn gy, mijn kroost! en, Yrwin, gy!\nWaar zijn uw euveldaân?\nGy immers voelt u even rein?\nof, wat hebt gy begaan!’ -\n\nHy sprak, en kust zijn Dochters wang,\nvan tranen thands doorgroefd:\nEn zet haar aan een' heuvel neêr,\nmeer zinloos dan bedroefd.\nHy loopt verbijsterd om en om,\nmaar zonder oogmerk om;\nNu, vloekende op zijn schuldloosheid,\nen dan op 't Godendom.\n\nEen grimmige IJsbeer heft het hoofd\nvan uit het bonzend meer;\nSchiet toe, en valt op 't oeverzand\naan 's meisjens voeten neêr.\nDe Grijzaart schrikt: het walvischbeen\nblinkt ijlings in zijn hand\nSnort weg, en boort door 't borstlig hair\nin 's ondiers ingewand.\n\nHy schreeuwt, treedt toe; en 't monster huilt\nen wentelt in zijn bloed.\nHy nadert, met de vreugde in 't hart,\ndat hy zijn telg behoedt.\nHy trekt het wapen uit de wond;\nmaar, eer hy weder treft,\nô Wonder! 't dier verliest zijn' schijn,\nterwijl hy d' arm verheft.\n\nZijn muil, die gapend scheen naar moord,\nzijn breede snuit, versmalt:\nZijn borstels worden menschlijk hair,\ndat op zijn schoften valt:\nZijn klaauwen, armen, strekt hy uit,\nen toont eens Jonglings borst.\n't Is Yrwin (hemel!) die daar ligt,\nen 't hoofd nog opwaarts torscht.\n\n't Is Yrwin (hemel!) die daar ligt,\nen in zijn' bloedstroom zwemt!\nDie nog met machtelooze hand\ndes Grijzaarts handen klemt!\n‘Ach (zegt hy)! 'k heb aan 't lot voldaan;\nmijn onheil was verdiend.\nIk had de menschheid uitgeschud,\n'k verried een' boezemvriend.’ -\n\nZoo zegt hy; richt het hoofd nog op;\nbezwaarlijk! stort en sneeft.\nDen Grijzaart knikt het lijf; verstijfd,\nniet wetende of hy leeft.\nZijn Dochter bleef versteend van schrik;\nhy-zelf, hy werd een klip;\nEn beide strekken thands ten baak\naan 't golvenklievend schip.\n\nDe zee bespoelde sints hunn' voet,\nen sneed hen af van 't land;\nMaar sedert waagt geen misdaad ooit\nzich zoo naby aan 't strand.\nEn sedert blijft de Vriendentrouw\nby 't menschdom ongeschend:\nWant Yrwin en de Steenrotsklip\nzijn al wat leeft, bekend.\n\n1788.\n\n\nAda.Verspreide Gedichten I, 149.\n\nAda vlood langs veld en heiden\nMet de doodangst in 't gemoed:\nWie zal Adaas tranen droogen?\nWie geleidt heur' teêren voet?\n\nVan den boord der Vechterweiden\nLiep zy, zonder duur of rust,\nNaar de vette Veluwzoomen,\nDaar de Waal de velden kust.\n\nAan de bocht der krommende Amstel\nWacht Reinier zijn lieve spruit;\nZiet hy met verlangende oogen\nNaar zijn lieve dochter uit.\n\nVruchtloos wacht gy, teder vader;\nVruchtloos klopt u 't hart van angst.\nAda vliedt uw minnende armen;\nAda spot met uw verlangst.\n\n‘Ada, roept de droeve grijzaart;\nAda, heel mijn schat alleen!\nLaatste sprankel van mijn leven!\nAch! waar zijt, waar vloodt gy heen?’\n\nVruchtloos! Ada hoort geen weenen,\nGeen geliefden vaders stem;\nAda zoekt, op woeste heiden,\nNaar een toevlucht verr' van hem.\n\nDe ochtend, by zijn eersten schemer,\nHad heur eerste vlucht gezien;\nDe avond zag haar rust verlangen,\nMaar nog even rustloos vliên.\n\nWind en regen sloeg aan 't huilen,\nLucht en hemel stonden naar:\nDichtgepakte donderbuien\nKruiden krakend op elkaâr.\n\nNu voltooide 't dikste duister\n't Aaklig van den hollen nacht.\nTastend trad zy op de vlakte,\nDoor een felle hageljacht.\n\nThans genaakt zy naarder streken;\nTrapt op menschelijk gebeent;\nGaat door onbegraven lijken;\nHuivrend en van schrik versteend.\n\nHier, hier had een dolle woede\nBy de binnenlandsche twist\n't Bloedig moordtuig opgeheven,\nDierbaar menschenbloed verkwist.\n\nAda spoedt met aaklig rillen\nDaar heur voet haar naauwlijks draagt:\n‘Wee u, zegt zy, droeve lijken!\nWee, die een van u beklaagt!’\n\nStraks begon het bliksemstralen\nDat het aardrijk om haar spleet!\nWie zal Adaas ijzing malen?\nWie de schokken die zy leed?\n\nWie heur brandende gebeden?\nWie het grievend naberouw,\nDat zy met verhaaste schreden,\nVruchteloos ontvlieden wou?\n\n‘Ada, neen, daar valt geen vlieden,\n't Naberouw is niet te ontgaan.\nSchoon gy ook de nacht ontvlodet;\nDaar is geen ontkomen aan.\n\nAda, neen, daar valt geen vlieden!\nDie zijn ouders liefde vlood,\nô Die vindt, waarheen hy vliede,\nGeene toevlucht dan de dood.’\n\nBevend hoort zy deze woorden,\nDie het ruischen van de lucht\nIn heur ooren scheen te voeren;\nEn verstijfde met een' zucht.\n\nBevend hoort zy 't en verstijfde;\nBloed, en stem, en adem, stond:\nSchenen in heur borst bevangen,\nOpgesloten in heur' mond!\n\nNiets meer hoort ze; niets verneemt ze;\nDuizlend stort zy plotsling neêr:\nVlammen scheemren voor haar oogen:\nNog een gil, en ze is niet meer!\n\nDaar, daar is dat laatste teeken,\nDat de dood van 't leven scheidt. -\nNeen, het is een diep verzuchten!\n't Is een kreet vol gruwzaamheid!\n\n't Oog verheft zich vol verschrikking;\n't Weidt wanhoopig in het rond.\nWat beschouwt ze, groote Hemel'\nWat gevoelt ze deze stond!\n\nRaimond, lust van Adaas leven,\nDie met haar de schapen dreef;\nDie, naar elders heengeweken,\nIn haar denkbeeld achterbleef:\n\nDie haar, als de lente bloeide,\nOm heur hart en liefde vroeg;\nEn van wien ze sints die lente,\n't Pand der teêrste liefde droeg:\n\nRaimond, aan heur min ontstolen,\nEn te wapen opgeprest,\nRaimond stond daar voor heur oogen:\nBleek, en tot de dood gekwetst.\n\nRaimond stak zijn dorre palmen\nBevend, bloedloos, naar haar uit:\nOpende verstijfde lippen,\nMet een schrikbaar hol geluid.\n\n‘Ada (zegt hy) zie my sterven!\nStervend wenschte ik u te zien.\n'k Zie u! wees mijn stof niet grimmig,\nSchoon ik ook uw' haat verdien.’\n\n‘Ada!’ - IJlings zijgt hy samen!\nBlaast den flaauwen adem uit;\nEn het meisjen stort daar nevens:\n‘Raimond (zegt zy) neem uw bruid!’\n1790.\n\n\nBerta.Verspreide Gedichten I, 157.\n\nBerta was weêromgegeven\nAan den Egâ dien ze aanbad.\nAdelheide met heur loten\nVan het echte bed verstoten,\nDat zy ingenomen had.\n\nBerta was de lust en 't leven\nVan een' teedren Echtgenoot;\nZy, op zijnen throon geheven,\nHad hem wettig kroost gegeven\nUit een' onvervalschten schoot.\n\nBerta heerschte Koninginne\nNaast heur' waardigen Gemaal.\nZy, haars Egaâs hartvriendinne,\nHield hem, blakende van minne,\nIn een' band geklemd van staal.\n\nZwaait Pepijn den staf der Franken\nIn zijne oorlogshafte hand;\nBerta doet zijn huwlijksboeien\nVan de frisschte rozen bloeien,\nZaligt huis en vaderland.\n\nSchoone Berta, aan uw voeten\nPrest zich weêuw en wees om strijd.\nElk verdrukte durft het wagen,\nOm zijn' Koning recht te vragen,\nDaar gy-zelv zijn voorspraak zijt.\n\nZie die schaar van hulpeloozen,\nOp uw aanzien reeds gerust;\nZie dien toevloed dankbre zielen,\nDie daar om u henen knielen,\nEn wier mond uw' voetstap kust!\n\nDaaglijks ziet ge zoo veel oogen\nNaar uw edel oog gestrekt!\nDaaglijks ziet ge zoo veel palmen,\nOndersteund door zoo veel galmen,\nNaar uw weldaân uitgerekt!\n\nMaar wie vliegt op 't staatlijk heden,\nDaar de tempels openstaan,\nWie vliegt thands voor ieder henen,\nOm, met hartbewegend weenen,\nAan uw voeten neêr te slaan?\n\nZie dien grijzaart, zat van dagen;\nAdemloos in 't stof gebukt;\nWien zijn leden niet meer dragen;\nVol van 't merk van wreede slagen,\nIn zijn' open' rug gedrukt.\n\n‘Grijzaart, zegt ze, zoo mishandeld,\nWat begeert gy, wraak of heul?\nWat verlichting voor uw pijnen,\nDie my onverduurbaar schijnen?\nWat vergelding voor uw' beul?’\n\nDe oude ziet met starende oogen\nOp haar deernistoonend oog.\nZwijgend heft hy, vol ontroering,\nEn in diepe geestvervoering,\nDorre handen naar om hoog.\n\n‘Droeve grijzaart, roept zy weder,\nWat verlangt gy? eischt gy wraak?\nVraagt gy my een gunstbetooning?\nWenscht gy rechtspraak van den Koning?\nSpreek, ik deel in uwe zaak.’\n\n‘Neen, Vorstin, sprak de afgeleefde,\n'k Schrei u om geen weldaân toe:\n'k Heb de maat vervuld der dagen,\nDie mijn God my gaf te dragen,\n'k Ben en gunst en rechtzaak moê.’\n\n‘Wat dan voert u, oude vader,\nAan mijn voeten op den weg?\nWat kan ik voor u verrichten,\nTot vervulling van de plichten,\nDie ik willig op my leg?’\n\n‘Niets voor my, ja niets, Vorstinne!\n't Is voor my niet, wat ik vraag!\nZie dees open wonden vloeien,\nZie haar uw gewaad besproeien!\nZie de builen die ik draag!’\n\n‘'k Zie ze, grijzaart, met meêdogen.\n'k Wil ze droogen met mijn hand.\n'k Wil ze met mijn kleed verbinden,\nU mijn' bijstand doen bevinden;\nRijs slechts, hef u uit het zand.’\n\n‘Neen, Vorstin, hier moet ik sterven,\nOf mijn eisch my zijn verleend.\n'Laat my hier de troost genieten,\nDat mijn tranen, daar ze vlieten,\nNiet onvruchtbaar zijn geweend!’\n\n‘Ween, ô grijzaart, pleng uw tranen,\n'k Neem er deel in, stort ze vrij!\nEn neem deze hand ten teeken,\nDat het geen ge my zult smeeken,\nU vooruit geschonken zij!’\n\nOp die woorden, op dit teeken,\nRijst de grijzaart, ziet haar aan:\n‘Berta! zegt hy, 'k eisch uw leven!\nMorgen zult gy 't wedergeven\nAan den Heer van uw bestaan!’\n\nBerta schrikt! heur kniën beven!\nZe antwoordt: ‘Zoo de Hemel wil!’\nMaar de blos ontschoot heur wangen:\nHoofd, en hals, en leden, hangen;\nEn heur sprekend oog zwijgt stil.\n\nIn een' draaikolk van verwarring\nKeert zy weêr in 't wachtend hof.\nVol van onbestemde tochten,\nEn van rondsom aangevochten,\nKnielt zy siddrend in het stof.\n\nBidden wil zy! - kon zy bidden!\nSchreien! - tranen vindt zy niet!\nZich tot heur' Verlosser keeren,\nEn van hem den troost begeeren,\nDie haar wijd en zijd ontvliedt! -\n\nMocht zy dat! - maar vruchtloos pogen!\n't Hart is al zijne aandacht kwijt.\n't Hart, als in heur borst versteenend,\nSchijnt zich met heur angst vereenend;\nIeder hartklop, een verwijt.\n\nBerta! Gy, zoo groots weldadig,\nIn wat wanhoop stort ge neêr!\nWaar is thands uw moed gebleven?\nWaar uw gants Godsdienstig leven?\nHeeft dan dit geen waarde meer?\n\nHoe! wat woeste, felle blikken,\nDie gy tot den Hemel wendt!\nWat ellendig handenwringen!\nWelk een klem van folteringen,\nDie alleen de wanhoop kent!\n\nGy vertwijfelt dan bij 't sterven?\nWanhoopt by de stond des doods?\nZijn dan al uw vrome daden\nNu als weggedorde bladen?\nHaar herdenken, troosteloos?\n\nDurft ge, met dien dosch omhangen,\nNiet gerust tot Goël treên?\nMet dien dosch van schoone deugden,\nDie u altijd zoo verheugden,\nDaar gy om wierdt aangebeên? -\n\nMaar - daar zijgt zy nokkend neder;\n't Lichtschuw voorhoofd kust den groud;\nTranen, die de nood leert weenen,\nStroomen langs de marmersteenen\nWaar de throon gespannen stond.\n\n‘Heiland -!’ zegt zy, heft haar oogen! -\nDe eigen grijzaart doet zich op.\nHy, die, voor haar neêrgebogen,\nHaar zoo teder had bewogen,\nEn haar wanhoop dreef ten top.\n\nDe eigen grijzaart, maar verhelderd,\nMaar verjeugdigd van gelaat:\nZonder trekken van verouding,\nEn in rijzige englenhouding,\nMet een hagelwit gewaad.\n\nBlonde lokken, rijk van luister,\nZwieren om 't aanminnig hoofd;\nEn een glans van zilvren stralen\nSchijnt als om hem rond te dwalen,\nDie den middagglans verdooft.\n\n‘Berta, zegt hy, ken u-zelve!\nLeer wat ware rust verschaff”:\nLeer uw deugden recht beschouwen:\nKen het valsche zelfbetrouwen:\nSta van dezen afgod af!\n\nJezus zag uw zelfmisleiding;\nZijn genade kwam u voor:\nZijn verdienste zal u kleeden;\nOffer Hem uw dankbre beden,\nMet het Uitverkoornen choor!’\n\n1792.\n\n\nKatharina Herman.Mengelpoëzy II. 130, uitg. 1823.\n\nIn 't onderaardsche kelderhol\nAan blok en steen geklonken,\nLag de onbekende, mat en krank,\nIn duistren damp en kerkerstank,\nOp 't vuile stroo gezonken.\n\nDaar lag zy ongehavend neêr,\nVermast door boei en banden,\nGants uitgemergeld en verbleekt,\nHet oog van tranen blind geweekt;\nEn zweeg, en wrong de handen.\n\nVan pijn en kommer uitgeput,\nVan onrust afgemarteld,\nBehield zy niets dan 't blonde hair,\nWaar aan zy nog te kennen waar,\nDat om de schouders spartelt.\n\nMaar niemand, niemand kent haar hier.\nDe schoone Westfriezinne\nWekt thands in 't slordig mansgewaad,\nGeen achterdenken door 't gelaat,\nGeen sporelooze minne.\n\nDus lag zy, als in 't holle kluis\nDe Spaansche kerkerwachten\nDoor 't naauw ontgrendeld venstergat\nHet zeemlenbrood met luttel nat\nAan hun Gevangnen brachten.\n\nDaar werpt men elk het harde brood\nVerachtlijk op de steenen;\nDaar reikt men elk de waterkruik,\nTe klein voor 't noodigste gebruik,\nEn let niet op het weenen.\n\nZoo gaat men ieder kerker rond,\nEn nadert ook den haren.\nDen haren, daar zy, flaauw van smart,\nIn ieder klopping van het hart\nDe laatste meent te ontwaren.\n\nDe Wachter, met een enklen wenk,\nBeschouwt heur brekende oogen;\nHy zet zijn vracht daar achtloos neêr,\nEn spoedt en sluit den grendel weêr,\nEn gaat, en - wordt bewogen.\n\nBewogen? Ja, voor d' eerstenmaal:\nHy voelt zijn hart ontroeren,\nEn vliegt (van zuchten weet hy niet,\nNoch hoe die wondere aandrift hiet)\nOm bystand aan te voeren.\n\nDaar keert hy met een Priester weêr,\nEn stelt de kluisdeur open;\nEn leidt den grijzen vader in,\nWien zuivre God- en menschenmin\nTot ieders redding nopen.\n\nDe grijzaart spreekt haar vruchtloos aan,\nEn hoort heur borst slechts hijgen.\nHy voelt haar voorhoofd koud bezweet,\nEn legt de hand op 't overkleed,\nEn wil haar lucht doen krijgen.\n\nHy schrikt! de boezem van een vrouw,\nIn 't manlijk kleed verholen? -\nô Ja, hy twijfelt langer niet!\nHy nadert schichtig, ziet, herziet!\nGewis, hy kan niet dolen.\n\nJa, 't is een vrouw, een teedre vrouw,\nDie fier, in dees vermomming,\nVan jammer en ellend vergaat,\nEn niemand heur geheim verraadt,\nTot zijn, tot elks verstomming.\n\nWat oogmerk, wat geheime drift,\nWat doelwit mag het wezen,\nDat ze onder dit gewaad verbergt;\nWaarom zy zooveel rampen tergt;\nEn niets betoont te vreezen? -\n\nDit weet men: ze is voor weken tijds\nIn 't Spaansche heir gevonden,\nEn toen, by 's Veldheers legerwacht\nVan heilloos landverspiên verdacht,\nTen kerker opgezonden.\n\nMeer weet men niet. - Met zorg en vlijt\nHerroept men haar in 't leven;\nMaar zy slaat allen bystand af,\nEn wil niet anders dan het graf,\nEn schijnt voor 't licht te beven.\n\nDe vrome vader spreekt haar toe,\nMet tederheid in de oogen.\n‘Mijn dochter (zegt hy), wees gedwee;\nWat God u ook verduren deê,\nHy treft uit mededoogen.\n\nDe wanhoop hoont zijn gunst, zijn macht.\nô Draag uw lot geduldig!\nOntsluit uw boezem voor mijn troost;\nWy allen zijn zijn schuldig kroost:\nGeen onzer leeft onschuldig.’ -\n\n‘Mijn vader (zegt ze, diep geraakt,\nIn afgebroken snikken.)\nWie heeft u mijn geslacht ontdekt?\nOf wie my met een schuld bevlekt? -\nOf spant de list my strikken?\n\nWelaan dan! 't Is zoo: 'k ben een vrouw!\nIk kan het niet verheelen.\nMaar Echte min en Huwlijkstrouw,\nZie daar de misdaad van die vrouw,\nEn wat haar doet verkwelen!\n\nGa, breng dit aan uw meesters aan:\nIk zal mijn lot verwachten.\nDoch meld my slechts of Herman leeft,\nDie hier zijn boei gevonden heeft?\nDit zal my 't al verzachten.\n\nOm hem, die hier gevangen zat,\nOm aan zijn zij' te sterven,\nBestond ik alles wat ik deed:\nEn, hebt gy deernis met mijn leed,\nZoo doe my dat verwerven!’ -\n\nDe grijzaart stort een stillen traan:\nEn, schreiende opgerezen:\n‘Bedrukte (zegt hy)! hoop op God.\nVoor my, my deert uw gruwzaam lot. -\nHy leeft - maar is verwezen.’ -\n\n‘Verwezen? - Hemel! - Gruwbre slag!\nWat heeft hy dan misdreven?\nHy nam voor 't dierbaar vaderland\nGerechte wapens in de hand;\nEn kost hem dit het leven?’ -\n\nDe grijzaart zwijgt, en nokt, en schreit,\nEn wil, maar kan niet spreken.\nDe ontroering sluit den mond hem dicht,\nMaar deernis zweeft op 't aangezicht,\nZijn edel hart ten teeken.\n\nHy gaat, Kathryne bleef alleen,\nHeur smart ten prooi gegeven.\n‘Ach (zegt zy)! slechts eene enkle beê,\nô Hemel, in mijn snerpend wee!\nô! Laat ons samen sneven!’ -\n\n‘Wij zullen!’ roept een teedre stem;\n‘Wij zullen, dierbre Gade!’\nDus roept haar Herman, nat beschreid,\nEn door den Priester ingeleid.\n‘God geeft ons die genade.’\n\nZy ziet hem; zuizelt van de vreugd;\nEn stort zich in zijne armen.\n‘Mijn Herman! Herman! 'k heb u weêr!\nEn zien we ons thands den laatsten keer,\nZoo wil zich God erbarmen!’ -\n\n‘Mijn dierbre! ja, ik ga ter dood:\nMijn strafuur is verschenen!\nVaarwel, vaarwel, geliefde Gâ!’ -\nMijn Herman! neen, ik volg u na.\nWat vliedt, wat vliedt gy henen?\n\n‘Men rooft u uit mijne armen niet.’ -\n‘Gy zult my spoedig volgen.\nMen heeft my voor een uur gemeld,\nDat ook uw vonnis wordt geveld.\nDe Veldheer is verbolgen.’ -\n\n‘ô Heilrijk dan 't Soldatenkleed.\nDat my die dood bereidde!’ -\n‘Neen, Dierbre, neen! vloekwaardig kleed,\nDat u een lot verkrijgen deed,\nZoo gruwzaam voor ons beide!\n\nDan, waarom ons het hart verscheurd,\nReeds al te veel bewogen?\nWy weten, dat de dood ons toeft:\nWelaan, men treê hem, onbedroefd,\nEn moedig, onder de oogen!\n\nVaarwel, mijn Dierbre! laat my los!\nIk smeek u, stort geen tranen!\nGy volgt my op mijn bloedig spoor.\nDe Heiland ging onschuldig voor,\nOm ons den weg te banen. -\n\n‘Ja, Jezus ging ons allen voor:\nDat u zijn Geest geleide!’\nDus roept de ontroerde Priester uit,\nTerwijl de deur zich weêr ontsluit.\n‘Zijn lijden trooste u-beide!\n\nMaar toeft, een enkel oogenblik...!\nô! God is groot en machtig!’ -\n‘Mijn vader, waarom thands vertraagd?...\nIk voel mijn zwakheid onderschraagd!...\nWees me in uw beê gedachtig!’ -\n\n‘Een oogenblik nogthands, mijn zoon!...\nAan God hangt dood en leven.\nWie weet...!’ - ‘Ach, vader, vlei my niet,\nDaar de Engel die den dood gebiedt,\nHet zwaard reeds heeft geheven.’ -\n\n‘Mijn zoon, geen ijdle, valsche hoop\nPoog ik u aan te bieden.\nDoch waartoe zoo veel ongeduld,\nEer 't uur uws levens is vervuld!\nLaat 's Hemels wil geschieden! -\n\nJa, te aarzlen als Gods stem ons roept,\nIs schuldig, is te doemen. -\nMaar dat men elke stond waardeert,\nDie God door ons bestaan vereert,\nIs 's menschen plicht te noemen.\n\nDit oogenblik - is 's Hemels gaaf -\nEn zoudt gy dat verachten? -\nLaat u geen woeste stervensdrift\nOndankbaar maken voor die gift;\nMaar leer ze recht betrachten! -\n\nGy, zijt gy rijp voor de Eeuwigheid? -\nDaal in u-zelven neder! -\nVertwijfling, die ten grave vliedt,\nIs 't Christlijk onderwerpen niet,\nSteeds stil, gematigd, teder.’ -\n\n‘Ach, vader!’ zegt het weenend paar,\n‘Heeft ons het hart bedrogen;\nAch, waarom rukt uw liefdeplicht\nOns dezen blinddoek van 't gezicht?\nWat stelt gy ons voor oogen!’\n\n‘Mijn kindren (zegt hy)! 'k zeg u niets,\nHet geen uw hart kan wraken.\nMijn plicht is, om by 't dolend lam,\nUit welken stal het tot my kwam,\nVoor zijn behoud te waken.\n\nIk waak voor u: 'k voldeed mijn' plicht!\nGij zult het my vergeven,\nIndien ik 't hart u openrijt. -\nMen koomt: ik hoor het - thands is 't tijd!\nTreedt toe - gy hebt het leven!’\n\n‘Ja, leeft! - Dus riep de Veldheer-zelf.\nZijt vrij, en hebt het leven!\nIk koom', ô ongelijkbre Vrouw,\nUw' moed, uw gadelooze trouw,\nEen blijk van eerbied geven!\n\nDees grijzaart trof my 't eerlijk hart:\nDank hem voor uw bevrijding.\nZie daar de vrijspraak van mijn hand!\nGaat, leeft in 't roemrijk Nederland,\nDer wareld tot benijding!’\n\nHy sprak: het paar blijft roerloos staan.\nDe Veldheer is verdwenen.\nHy ging, om hunnen dank te ontgaan:\nZijn hart had aan zich-zelf voldaan.\nNu doet de blijdschap weenen.\n\nDe grijzaart vat hun beider hand,\nEn zegt: ‘geliefde vrinden!\nGaat, zegent Gods voorzienigheid!\nZy had u slechts aan 't graf geleid,\nOm u bereid te vinden.’\n1793-1798.\n\n\nRoosjen.Verspreide Gedichten I, 169.\n\nIn Duivenheim kent men des Farheers hof,\nDaar spookt het by nacht door de bladeren.\nDaar fluistert, daar kreunt het, daar zucht het zoo naar!\nDaar wordt men zoo angstig een stenen gewaar,\nAls 't duifjen doet hooren in 's levens gevaar,\nWanneer het een' havik voelt naderen.\n\nDaar flikkert een vlam aan den waterkant,\nDie wemelt en dwaalt langs de biezen.\nDaar treft men een plekjen, waar 't gras niet op vat,\nDat wordt van den daauw of den regen niet nat;\nDe wind ruist er, huivrig, door 't trillende blad,\nEn doet er u de aders bevriezen.\n\nDe Dochter des Farheers van Duivenheim\nWas eventjes zeventien jaren:\nEen Duifjen gelijk, zoo onnoozel en zoet;\nEen meisjen vol schoonheid en levendig bloed:\nEn schaars had een knaapjen dat meisjen ontmoet,\nOf 't wenschte om met roosjen te paren.\n\nAan de overzij' van een loopende beek,\nDie ginds van den heuvel kwam jagen,\nVertoonde zich, hoog uit den rijzenden grond,\nEn schitterde en blonk heele mijlen in 't rond,\nWanneer er de zon tegen avond op stond,\nEen Landhuis van oudere dagen.\n\nDaar leefde de Jonker van Valkenstein\nIn overvloed, wellust, en weelde.\nHet meisjen sloeg dikwijls haar oog op dat huis;\nEn als zy den Jonker, in woelig gedruis,\nDen jachtstoet zag leiden naby aan heur kluis,\n't Was, of het heur hartjen dan streelde.\n\nHy schreef haar een briefjen op zijden papier,\nOmtogen met goudene randen!\nHy voude zijn beeldtnis in 't vleiende blad,\nOp 't schoonst in een hartjen van paarlen gevat,\nVerlokkend geschilderd, hoogkostbaar geschat:\nEn speelde 't het meisjen in handen.\n\n‘Lief Roosjen, laat loopen al wat om u vrijt:\nVergooi u niet, lust van mijn leven!\nU wordt vrij wat beters door 't noodlot gespaard.\nGy zijt my de schoonste, de minlijkste op aard;\nEn 'k acht u den besten der Ridderen waard;\nEn waard, om bevelen te geven.\n\nIk heb u een woordtjen te zeggen, lief kind!\nMaar moet u in 't heimelijk spreken.\nMijn aanzoek waar mooglijk uw” vader verdacht.\nIk zal aan uw huis zijn om 't midden der nacht;\nIndien gy my dan op uw kamer verwacht,\nZoo geef my een kennelijk teeken.’ -\n\nZy gaf hem geen teeken: maar echter hy kwam;\nGeheel in zijn' mantel gewonden,\nGewapend met jachtmes en zwanger pistool,\nDe voeten omwikkeld met viltene zool,\nEn sloop als een schaduw door moeshof en kool:\nEn stilde de wakende honden.\n\nDaar staat hy, daar draait hy, daar loert hy in 't rond,\nGeschokt tusschen vreezen en hopen;\nEn stapt op de teenen dat niemand hem hoort,\nMet de ooren strakluistrend, door de achterwegspoort,\nEn zoo naar de stulpdeur al tastende voort,\nEn, net! doet het meisjen hem open!\n\nDaar weet hy de schoone heur oor en heur hart\nZoo zoet, zoo bekruipend te streelen!\nAch! 't hart van het meisjen was teder en zacht;\nDe ontroering zoo hevig, zoo boven heur macht;\nHy spaarde geen pooging, geen lokäas, geen kracht,\nOm haar in zijn vuur te doen deelen.\n\nAch! 't hart van een meisjen is teder en zacht!\nHeur schuwheid zoo schielijk te tammen!\nHy zwoer haar, voor eeuwig, een' eeuwigen gloed;\nHy klemt haar in de armen, hy valt haar te voet,\nVervoert haar de zinnen, ontsteekt haar het bloed,\nEn zet heur verbeelding in vlammen.\n\nHy leidt ze op een bedtjen, met bonen beplant,\nEn voelt, dat de leden haar beven.\nDaar jaagt haar het hartjen, daar zwelt haar de borst!\nDaar bluscht zy, begocheld, zijn ziedende dorst!\nDaar heeft hy heur onschuld voor eeuwig bemorst!\nHeur zielsrust den doodsteek gegeven!\n\nWelhaast zien de bonen by 't groeien van 't jaar,\nHeur geurige bloesems verdroogen.\nDaar vindt zich het meisjen zoo kwalijk, zoo bang;\nDaar vallen de nachten haar slaaploos en lang:\nVerlept haar het roosjen op voorhoofd en wang;\nVerdooft zich de glans van heur oogen.\n\nEn als nu de stoving van hoogere zon\nDe peul aan den boonstaak deed rijpen;\nEn 't zwellende kersjen zijn blosjen schier had;\nToen rees haar de boezem van 't moederlijk nat,\nEn 't keursjen, dat altijd zoo puntigjens zat,\nBegon haar de middel te nijpen.\n\nEn als nu de sikkel te veldewaart ging\nOm d' akker zijn schatting te vergen;\nDe najaarswind over de stoppelen woei,\nEn 't aardrijk ontblootte van leven en groei,\nEn 't woud zich ontkleedede op 't stormengeloei;\nToen liet het zich niet meer verbergen.\n\nHaar vader, een grijzaart, gevoelig voor smaad,\nValt straks in een radeloos huilen.\n‘Hergeef my (dus krijt hy) mijn kind en mijn eer!’\nHy stoot met de vuist haar in dolheid ter neêr,\nEn slaat haar het lichaam, zoo krank en zoo teêr,\nVol bloedige wonden en builen. -\n\nHy stoot haar ten huiz' uit by donkere nacht,\nBy 't snerpen der wintersche vlagen.\nZy steigert door rotsen, door hagel, en wind,\nBeklautert den heuvel, van droefheid ontzind,\nEn sleept zich naar 't landhuis, om hem, dien zy mint,\nHeur razende smarten te klagen.\n\n‘Ach! (zegt ze) gy hebt my tot moeder gemaakt,\nEer dat ge my vrouw hebt doen worden.\nBeschouw hier, beschouw hier mijn jammer en smaad!\nBeschouw hier de vrucht van uw roeklooze daad:\nEn hoe my het lichaam in pijnen vergaat;\nEn hoe my de kaken verdorden!’\n\nZy valt hem al nokkend en snikkend om 't hart.\n‘Ach! dat ik u schreiend bezweere,\nHerstel wat gy me eens onherroeplijk misdeedt!\nGy hebt my gestort in een' afgrond van leed;\nMet schande beladen, zoo trouwloos als wreed:\nô Breng my nu weder ter eere!’ -\n\n‘Arm meisjen (hernam hy)! hoe deert my uw staat!\nWy zullen 't dien beul doen berouwen.\nMaar maak u door 't klagen niet ieder ten spot:\nBlijf by my, en troost u, bedaard in uw lot!\nIk zal u een kamer doen geven op 't slot,\nEn komen u daar onderhouen.’ -\n\n‘Ach! Hier is geen tijd meer voor langer beraân!\nGeen troost in bedaardheid te vinden.\nHebt ge eenmaal aan Roosjen uw liefde verpand,\nZoo doe zonder uitstel uw' eeden gestand;\nZoo leg voor Gods aanschijn uw hand in heur hand,\nEn laat ons het Echtsnoer verbinden’! -\n\n‘Zacht, meisjen! zoo heb ik het nimmer verstaan.\nHoe zou ik mijn hand aan u schenken?\nGy weet, dat ik spruit uit een' edelen stam:\nWat waar het, indien ik (o argeloos lam!)\nEen meisjen als u tot mijne Echtgenoot nam!\nHoe zou ik mijn' adeldom krenken!\n\nLief bekjen, ik breek u mijn woord echter niet:\nSteeds zult ge mijn troetellief wezen.\nEn, staat u mijn jager of kamerknecht aan,\nZoo mag er een handvol dukaten op staan,\nOm met hem quansuis voor den Farheer te gaan,\nZoo hebt ge geen opspraak te vreezen.’\n\n‘Dat God u, ontmenschte, verharde barbaar!\nDat God u ter hell' doe verzinken!\nOnteerde ik, als gade, uw hoogäadlijke bloed,\nWaarom dan, ô booswicht, uw eerloozen gloed,\nWaarom dan uw lust met mijn onschuld geboet?\nMy in mijn geween doen verdrinken?\n\nGa heen dan, en neem u een wijf als u past.\nDoch eens moet het blaadtjen zich wenden!\nGod ziet ons, en hoort ons, en weigert geen recht.\nEens moet ge in uw' hoogen, uw' aadlijken echt,\nDen laagsten, verachtsten, verachtlijksten knecht\nUw bed voor uwe oogen zien schenden!\n\nGevoel dan, verrader! gevoel dan hoe 't smaakt,\nAan eer en geluk te verzaken!\nPoog, poog dan uw voorhoofd, met onëer belaân,\nOp muren en wanden te pletter te slaan;\nVerwensch uw geboorte, vervloek uw bestaan;\nEn - stort u de hel in de kaken!’ -\n\nZy scheurde zich woedend van uit het kasteel,\nEn kan 't in heur wanhoop niet harden!\nDaar rent ze nu henen door heide, door gras,\nDoor distels en dorens, door slijk en moeras,\nBy 't huilen der honden en 't ravengekras,\nEn rijt zich de voeten aan flarden.\n\n‘Waar heen nu, waar henen, ontfermende God!\nWaar zal ik, verlaatne, my wenden!’\nDus roept zy, vertwijfeld aan onschuld en eer,\nEn vindt in den hof van heur' vader zich weêr,\nEn zijgt daar op 't eigenste plaatsjen ter neêr,\nDaar de aanvang was van heur ellenden.\n\nDaar kruipt zy, en wringt zich, en wentelt langs de aard,\nEn voelt zich het ingewand scheuren.\nDaar grijpt haar de weedom des barensnoods aan;\nDaar waant ze in de vlagen der pijn te vergaan:\nEn vindt tot heur leger geen handtjenvol blaân,\nOm 't krimpende lijf op te beuren.\n\nDaar scheurt zich een wichtjen van onder heur hart,\nIn wilde en ondraaglijke smarte.\nDaar gilt zy, verwilderd, en wordt het gewaar,\nEn wringt zich de handen met gruwzaam misbaar,\nEn rukt zich de hairnaald verwoed uit het hair,\nEn drijftze het kindtjen in 't harte.\n\nEn naauw is die gruwel, die bloedschuld begaan,\nOf straks koomt haar geest tot bedaren.\nVerbaasdheid, en ijzing, en gruwen vangt aan!\nZy waagt het, haar oogen ten hemel te slaan!\n‘ô Jezus, mijn Heiland! wat heb ik gedaan!’\nEn 't bloed vliegt te rug in heur aâren.\n\nZy groeft met haar nagels voor 't lijkjen een graf,\nAan 't kantjen van 't biezige water.\n‘Daar! rust daar, mijn wichtjen, tot jammer gebaard!\nHier zijt ge voor eeuwig voor schande bewaard.’\nDus spreekt zy, en plompt zich het hoofd in de vaart,\nMet woest en afgrijslijk geschater! -\n\nDat is nu die vlam aan den waterkant,\nDie wemelt en dwaalt langs de biezen.\nDat is nu dat plekjen, waar 't gras niet op vat,\nDoor daauw noch door regen bevochtigd met nat,\nDaar 't windtjen steeds schuifelt door 't trillende blad,\nEn de aders van ijzing bevriezen.\n\nSomwijlen vertoont zich daar boven den stroom,\nWanneer men het vlamtjen ziet blinken,\nEen schijnsel, een schaduw met grimmig gelaat,\nEn blaast op het lichtjen, zoo lang het daar staat,\nEn tracht het te blusschen, maar woelt zonder baat,\nTot dat men 't in 't riet ziet verzinken.\n\nBurger vrij nagevolgd.\n1794.\n\nDe Indiaansche maagderoover.Verspreide Gedichten I, 181\n\n‘Waar heen, waar voert ge my, Verrader,\nIn deez' afgrijsbren nacht!\nVoeg, voeg my by mijn' grijzen vader,\nDoor uw' vervloekten arm geslacht!\nZijn bloed bedruipt my van uw handen,\nEn schreeuwt om wraak:\nVerhoor het, God der Zuiderlanden!\nOntwaak! ontwaak!’\n\nZoo schreide, en schreeuwde, en kreet, en vulde\nDe gansche lucht met schrik,\nTerwijl heur stem afgrijslijk brulde,\nDe teêrgevoelige Amadik.\nDe woeste Fedor sleept ze intusschen,\nIn d' ijzren band,\nAl hijgende om zijn' brand te blusschen,\nLangs 't huilend strand.\n\nDe golven, middlerwijl, aan 't koken,\nStaan bruischende overend.\nDe stormwind, uit zijn kolk gebroken,\nDoorvliegt heel 't rommlend firmament.\nAfgrijselijke nevels vallen\nOp 't halve rond,\nEn ratelende donders knallen,\nVan stond tot stond.\n\nDe Wreedaart spoedt vast voort, in 't midden\nVan zoo veel ijslijkheên.\nMen moog des bliksems slag verbidden:\nHy hoort verwijting noch gebeên.\nDe gloed, die vonkelt uit zijne oogen,\nBlaakt even fel;\nEn werd zijn boezem ooit bewogen,\nZoo loeg de Hel.\n\nDe bulderende orkanen mengen\nEn lucht, en golf, en zand\nDoor één. De zware kabelstrengen\nZijn voor hun schokken niet bestand.\nDaar zinkt, van 't anker losgereten,\nDes Roovers boot,\nDoor 't golfgeklots om verr' gesmeten,\nIn 's afgronds schoot!\n\nHy ziet het: uitzicht en vertrouwen\nVerzinken daar met één'.\nHy ziet, met de afgesneden touwen,\nZich alle toevlucht afgesneên.\nHy ziet het, en voor 't eerst zijns levens\nOntzet zijn moed;\nEn wanhoop, woede, en ijzing tevens,\nDoorkookt zijn bloed.\n\nNeen, zegt hy, 'k heb den rug der baren\nNiet vruchtloos doorgehotst,\nEn nacht, en storm, en doodsgevaren,\nOm zulk een' schoonen roof getrotst; -\nIk heb geens vaders bloed doen stroomen,\nEn buit gemaakt,\nOp dat me een goed, zoo duur bekomen,\nWeêr worde ontschaakt!\n\nZoo spreekt hy, hoort klaroenen klinken,\nEn ziet, op 't krijgsgerucht,\nVan verr' een reeks van fakkels blinken,\nWier glansen opgaan in de lucht.\nHy aarzelt; slaat een oog vol woede\nOp lucht en zee,\nEn rukt zijn staal, nog laauw van bloede,\nWeêr uit de scheê.\n\nNu ziet hy, aan zijn' voet gezegen,\nDie hy gekluisterd hield;\nHeft ze op, verheft den schrikbren degen;\nEn - reeds is ze in zijn' arm ontzield.\nHy ziet het, bliksemt met de tanden;\nEn kust heur' mond;\nEn drijft zich 't zwaard in de ingewanden;\nEn bijt den grond.\n\n1794.\n\n\nDe vrouwen van Wijnsberg.Verspreide Gedichten I, 186.\n\nWie zegt my best, waar Wijnsberg ligt?\nHet is een stad met eeren:\nZy is door Noäch-zelv' gesticht;\nDaar woont zoo menig lief gezicht,\nZoo menig brave Deeren! -\nIndien ik van mijn leven trouw,\nUit Wijnsberg neem ik vast een vrouw.\n\nDe Keizer Koenraad (lang geleên!)\nWas op die stad gebeten.\nHy bracht een leger op de been,\nEn stommelde om heur muren heen,\nAls of hy ze op wou vreten.\nToen plantte hy zijn grof geschut,\nEn schoot de halve stad tot grut.\n\nEn als het steedjen weêrstand bood,\nToen zond hy zijn' Trompetter,\nDie dreigde 't alles met de dood,\nWat leven in de vest genoot,\nEn bulderde als een ketter:\n‘Weet, Schurken, koom ik in den wal,\nDat ik u allen hangen zal.’\n\nZoo haast de Burger dat verstond,\nGaf elk den moed verloren.\nMen zag verwilderd in het rond;\nEn bibberde als een juffershond,\nTe halver lijf geschoren.\nHet brood was duur in dezen staat,\nMaar nog veel durer, goede raad.\n\n‘O weh mir, weh mir!’ riep het al.\n‘O Mise - miserere!\nEs ahndet mir ein Todtesfall!\n(Die treurtoon klonk door vest en wal)\nDasz ich nur aussen wäre!’ -\n‘O weh mir! (klonk de neventoon)\nEs juckt mir an der Kehle schon.’\n\nDoch, als de nood ten hoogsten graad\nVan 't onheil is geklommen,\nDan is het somtijds vrouwenraad,\nDie redding uitdenkt voor het kwaad,\nDaar mannen by verstommen. -\nWant vrouwenlist, zoo 't spreekwoord zeit,\nGaat boven alle listigheid.\n\nEen wijfjen, als een Engelin,\nGehuwd sints twee paar dagen,\nSchoot straks een inval in den zin,\n(De vrucht van brave Huwlijksmin)\nDie ieder moest behagen,\nEn daar ge, hebt ge slechts geduld,\nOm lachen of by huilen zult.\n\nIn 't midden van de holle nacht,\nTrok daar een Ambassade,\nVan schoone vrouwtjens, onverwacht,\nBy Koenraad in zijn legermacht,\nEn smeekte zijn genade. -\nZy baden daar met al heur kunst;\nMaar -! wonnen niets dan deze gunst:\n\n‘Den vrouwen wordt het toegestaan,\nOm met heur beste panden,\nTe voet, het steedtjen uit te gaan;\nMaar wat men zoo niet op kan laân,\nVervalt in 's Keizers handen!’\nMet deze boodschap keert men weêr,\nEn ziet droefgeestig voor zich neêr.\n\nDe morgen rees; de dag kwam voort.\nMaar, let eens, wat voor kuren!\nDaar opent zich de naaste poort;\nDaar trekken, op 't gegeven woord,\nDe vrouwtjens uit de muren;\nEn ieder torscht een' grooten zak,\nWaar zij haar' eigen' man in stak!\n\nDe lansknecht merkt de kneep, en raast;\nZy zien zich aangehouen.\nMaar Koenraad nadert met der haast,\nEn, 't hart was by hem wel geplaatst,\nHy prijst de brave vrouwen.\n‘Neen, (zegt hy), 'k gaf mijn woord van eer,\nEn de uitleg staat aan my niet meer.’\n\nHy gaf een algemeen pardon,\nEn liet de pauken klinken;\nVernagelde zijn veldkanon;\nSchonk elk' soldaat een' dukaton,\nOm op zijn gunst te drinken;\nEn, jaarlijks, ter gedachteniss',\nDrie grossen voor een vrouwenmis.\n\nWie zegt my nu, waar Wijnsberg ligt?\nHet is een stad met eeren:\nZy is door Noäch-zelv' gesticht;\nDaar woont zoo menig lief gezicht,\nZo menig brave Deeren!\nIndien ik van mijn leven trouw,\nUit Wijnsberg neem ik vast een vrouw.\n\n1794.\n\n\nUrzijn en Valentijn.Mengelpoëzy II, 90.\n\nEerste zang.\nAls Floraas hand den hof schakeert\nMet krokus en jasmijn,\nDan viert men in het hooge Choor\nDen dag van Valentijn. -\n\nDe Vorst der Franken reed dien dag\nTer vroege morgenjacht,\nEn rende 't woud van Rennes in\nMet vorstelijke pracht.\n\nEen sleep van Heeren, rijk gedoscht,\nBewaakt huns Konings spoor;\nEn 't vrolijk daavrend veldgeschrei\nRolt bosch en dalen door.\n\nZy treên door 't dichtbewassen groen\nIn scheemrend twijfellicht,\nEn vinden in den duistren dan\nEen pasgeboren wicht.\n\nDaar lag het in een zijden doek,\nMet bloemen rijk gestikt,\nOmwonden van een purpren kleed,\nMet zilver vastgestrikt. -\n\nOp 't onverwacht gezicht verbaasd,\nVliegt alles in galop,\nEn zoekt, en roept; maar zoekt vergeefs:\nGeen moeder doet zich op. -\n\nDe Koning naakt het lieve kind;\nBeschouwt het met ontzag;\nEn 't reikt den Vorst zijn handtjens toe,\nMet kinderlijken lach.\n\n‘Aanminnig knaapjen, dat my treft,\nDus barst de Koning uit:\nGewis, gy zijt van edel bloed:\nWellicht een Konings spruit! -\n\nWelaan! men brenge 't naar mijn Hof,\nZoo zorglijk als men mag:\nEn doope, en noeme 't Valentijn,\nTer eer van dezen dag! -\n\nGaat! schaft my straks een Voedster aan,\nDie 't opkweke aan heur borst;\nEn niets ontbreke er aan het wicht,\nBetaambaar by een' Vorst!’ -\n\nMen schafte straks een Voedster aan,\nDie 't opkweekte aan heur borst;\nEn niets ontbrak er by het wicht,\nBetaambaar by een Vorst. -\n\nZoo groeide kleene Valentijn,\nVan Vorst en Hof bemind,\nEn toonde, in al wat hy bestond,\nZich meerder dan een kind.\n\nZijn oog, zijn houding had iets groots\nDat door de harten drong:\nBevallig was zijn frisch gelaat;\nLieftallig was zijn tong.\n\nZijn boezem aâmde deugd en roem;\nZijn hart was fier, maar zacht.\nZijn wijsheid liep den tijd vooruit;\nZijn moed, de lichaamskracht.\n\nEn, met een gloed voor 't wapenspel,\nWaar niets by halen kon,\nHad Frankrijk reeds zijn weêrga niet,\nEer nog zijn jeugd begon. -\n\nNu spreidde zich het eerste dons\nOm 's Jonglings rozenmond,\nAls Valentijn zich Ridder zag,\nEn naar gevaren stond. -\n\n‘Een gunst, een gunst, genadig Vorst,\nVoor uwen Voedsterling!\nHet eerst zich opdoende avontuur\nZij thands voor mijnen kling!’ -\n\n‘Het eerst zich opdoende avontuur\n(Was 't antwoord van Pepijn,\nTerwijl zijn oog van vreugde blonk:)\nZal voor mijn pleegzoon zijn.’ -\n\nSlechts weinig dagen vlogen om,\nOf, hemel! wat gebeurt?\nDrie Pelgrims traden in 't Paleis,\nMet kleedren, gants verscheurd.\n\n‘Genadig Koning, sta ons by,\nDit smeeken wy geknield.\nWe ontvloden uit het Rennisch bosch,\nVan doodschrik half ontzield.\n\nIn 't binnenst van dat gruwzaam woud\nVernacht een Wildeman,\nDie alles nedervelt en moordt\nWat hy bereiken kan.\n\nHy legert in een beerenhol,\nBy beeren opgevoed:\nHy jaagt den roof met beeren op,\nEn leeft van menschenbloed.\n\nMet meer dan menschelijken stal\nVerbindt hy reuzenkracht.\nGeen wapen, dat bestaanbaar is\nOp zijn begroeide vacht!\n\nEen onzer viel zijn woên ten roof,\nVerpletterd door zijn knots!\nEn wy, dat wy den dood ontvloôn,\nIs door de goedheid Gods.’ -\n\nStraks rijst de jonge Valentijn,\nEn neemt dit proefstuk aan,\n‘Ga heen, verwin hem, zegt Pepijn,\nVoltrek uw grootsch bestaan.’ -\n\nGestegen op een melkwit ros;\nZijn rusting onbewrocht,\nGelijk een' maagdlijk' Ridder past,\nDie nog geen roem bevocht;\n\nBegeeft hy zich naar 't Rennisch bosch,\nGezwinder dan de wind;\nEn vindt den wilden jongeling,\nDie zijnen prooi verslindt.\n\nZijn breede schouders hingen woest\nVan 't hangend hair bedekt:\nZijn oog stond woest in 't woest gelaat,\nGeheel met bloed bevlekt.\n\nZijn nagels tartten d' Arendsklaauw;\nZijn leden d' Elefant:\nOntzachlijk zwaar was de eikentronk,\nBesloten in zijn hand. -\n\nNaauw ziet hy Valentijn naby,\nOf neemt een schrikbren sprong,\nEn brult een ijslijk huilen uit,\nDat door de wouden drong.\n\nGelijk, op 's wandlaars eerst gezicht,\nEen tijger, dol te moê,\nHem ijlings naar den gorgel vliegt;\nZoo vloog de Wilde toe.\n\nZoo sprong hy met geheven knots\nNaar d' eedlen Valentijn;\nMaar liep in 's Ridders taaien speer,\nEn zonk op beî zijn kniên.\n\nEen tweede stoot uit 's Ridders vuist\nPloft hem geheel in 't zand.\nEen sprong herstelt hem, met een drift,\nDie al zijn vezels spant.\n\nNu zwaait zijn knots om 's Ridders hoofd,\nMet ijsselijk geweld:\nMaar dees ontwijkt den fellen slag,\nDie nu zijn wapen geldt.\n\nDe speer verbrijzelt zich tot gruis;\nEn, als een bliksemstraal,\nVliegt Valentijn den zadel af,\nMet uitgetogen staal.\n\nDe woestaart vliegt op 't blank rapier,\nMet de eigen snelheid, aan,\nEn vat, en wringt het schittrend blad,\nGereed hem afteslaan.\n\nTot driewerv' grijpt hy 't lemmer vast,\nEn voelt de felle sneê:\nTot driewerv' vlijmt het door zijn vuist,\nEn neemt een' vleeschklomp meê.\n\nNu brult hy met nog woester kreet,\nEn bliksemt uit het oog:\nZijn lichaam trilt gelijk de pees\nOp de afgeschoten boog.\n\nHy klemt, met onvoorzienen sprong,\nZich om den Ridder vast;\nEn rukt, met onweêrstaanbren schok,\nHem neder door zijn last.\n\nDe Ridder valt; maar, onberoerd,\nWringt hy zich de armen los:\nEn nu strekt beider strijdbre vuist\nIn plaats van zwaard en knots.\n\nZy wentlen, bloedend, langs den grond,\nEn worstlen uit hun macht:\nDees, met behendigheid van kunst,\nEn die, met woeste kracht.\n\nMaar kunstgeleerde dapperheid\nBetemt het woest geweld.\nDe Ridder overwint in 't eind,\nEn houdt het bloedig veld.\n\nHy bindt zijn' overwonneling\nEen keten om de leên,\nEn voert hem aan de staart van 't ros,\nNaar zijnen meester heen. -\n\nHy nadert door den dichten kring,\nDie om den Koning sluit,\nEn biedt hem, op de knie gebukt,\nZijn duurgewonnen buit.\n\nDe vorst omhelst, en heft hem op;\nEn dronken van de vreugd,\nDe vreugde van eens vaders hart,\nVerheft zijn heldendeugd.\n\nHy neemt het gouden ketensnoer,\nDat op zijn boezem hing,\nEn hangt het om den fieren hals\nVan zijnen Voedsterling.\n\nHy schenkt hem, tot zijn wapenpraal,\nEen hert op gouden grond,\nDat uit het bosch van Rennes vliedt,\nWaar hy den Ridder vond.\n\n‘Mijn zoon, dus zegt hy, dierbre zoon!\nGewis, gy zijt mijn bloed.\nIk voel het aan mijn kloppend hart:\nGy, toont het door uw moed.’ -\n\nDes Wilden bloed- en krachtverlies\nVerzachtte zijnen aart;\nEn eindlijk wierd hem Valentijn,\nHy, zijn' verwinnaar waard.\n\nZijn boschverblijf in 't beerennest\nBestemde hem een naam,\nDie steeds roemruchtig klinken zal\nDoor 't zilver van de Faam.\n\nTweede zang.\nNu leefde Ridder Valentijn\nBy 's Konings Hofgezin,\nEn zamelde den rijksten oogst\nVan wapenglorie in.\n\nZijn helmkam, met het hert versierd,\nWas vijanden geducht;\nZijn naam, der zwakken troost en schuts,\nDoor heldendaân berucht.\n\nDe zorg en wellust van Pepijn,\nGenoot hy, onverpoosd,\nWat staat-, wat eerzucht streelen kan\nVan jeugdig Prinsenkroost.\n\n't Ontzag van al wat om hem was;\nDe hoogste Vorstenpraal;\nDe zege, die geklonken scheen\nAan zijn verwinnend staal;\n\nDe liefde van een machtig Rijk;\nZijns Konings tederheid;\n't Bewust zijn van zijn eigen kracht,\nDat zoo verrukkend vleit! -\n\nMaar ach! die hooge wapenroem\nVerwekt der Grooten spijt,\nEn wordt een giftige angelspits,\nDie ieders hart doorsnijdt. -\n\nEens gaf de Vorst een kostbaar feest\nAan heel zijn Adeldom;\nWaar 't al van diamant, en goud,\nEn Ridderketens, glom.\n\nDe kroes ging schuimende in het rond,\nMet lach en gulle scherts;\nDoch de afgunst mengt die gulle vreugd\nMet heimlijk tandgekners.\n\nEen Ridder, door den wijn verhit,\nVerwijt aan Valentijn,\nVan twijfelachtige geboort'\nEn duister bloed te zijn.\n\nDit laag verwijt doorgrieft hem 't hart:\nHy doet een duren eed,\nDat nooit zijn voet weêr rusten zal,\nEer hy zijne ouders weet.\n\nStraks zegt hy Hof en Rijk vaarwel,\nMet onverzetbren zin;\nEn stapt, voor daauw en morgenrood,\nDe wijde wareld in.\n\nZijn toestel maakt zijn rusting uit;\nZijn moedig heldenpaard;\nZijn stevige esschenhouten speer;\nZijn altijd zeegrijk zwaard.\n\nNog droeg hy onder 't opperkleed\nDen purpren sluierband,\nDie 't dekkleed van zijn kindsheid was;\nAls zijn geboortepand.\n\nUrzijn, wien de eêlste plicht sints lang\nAan zijne zij' verknocht:\nUrzijn, zijn trouwe lotgenoot,\nVerzelt hem op den tocht. -\n\nZy dwalen over heide en veld,\nEn dal, en heuveltop;\nDoor gloênde zonnebranding heen,\nEn kouden avonddrop. -\n\nReeds hadden zy verscheiden maal\nMet taai geduld en moed,\nDen moeden dag te bed gebracht,\nEn rijzend weêr begroet.\n\nReeds hadden zy verscheiden maal\nDe fakkel van de nacht\nGedoofd, en weêr ontglimd gezien;\nGevolgd, en ingewacht.\n\nIn 't eind genaken ze aan den zoom\nVan eene omwalde gracht:\nDaarover lag een koopren brug\nVan ongemeene pracht.\nDaarachter rees een heerlijk slot,\nUit marmersteen gebouwd;\nWiens transen heerschten over 't land,\nEn glinsterden van goud.\n\nDen brug bewaarde een klokkenspel\nAan een onzichtbaar snoer;\nDat mensch noch dier hem over mocht,\nOf alles vloog in roer. -\n\nPas zet ons strijdbaar heldenpaar\nDen voet op 't koopren plat,\nOf 't klinglen klinkt van alle kant\nHun de ooren doof en mat.\n\nDe slotpoort opent zich terstond\nOp 't ringlend belgeluid,\nEn ijlings schrijdt een felle Reus\nDe wijde boogdeur uit.\n\n't Was Diedfurcht, die in dit gesticht\nZijn roofnest had gevest.\nHy, opgevoed met menschenbrein;\nDe schrik van zijn gewest!\n\n‘Vermeetlen, schreeuwt hy, geeft u op;\n(Met ijsselijken strot);\nOf 'k geve u wolf en raaf ten prooi!\nWat wilt gy in mijn slot?’\n\n‘Gy blaaskaak, roept de Ridder uit!\nIk lach met uwen waan.\nIk koom uw wetteloozen roof\nUit uwe ketens slaan.’\n\nFlux geeft hy 't moedig ros de spoor,\nEn stoot den reus op 't hart\nMaar breekt zijn speer op 's vijands borst,\nDie naauw beschadigd werd.\n\nHy bloedt nogthands, aanschouwt zijn bloed,\nEn voelt de pijn der wond.\nDe vlam ontspringt zijn grimmig oog;\nHet schuim zijn woesten mond.\n\nHy heft zijn ijzren kolf om hoog,\nEn zwaait haar door de locht,\nDat de enkle windvang van den slag\nEen woudös dooden mocht.\n\nHy mist zijn slag; en Valentijn\nSnort als een wervelwind,\nMet blooten sabel om hem heen,\nWaar hy hem trefbaar vindt.\n\nAls tallooze axten, van rondsom\nOp eenen eik geveld,\nZoo vlogen 's Ridders slagen rond\nOp d' overdwelmden Kelt.\n\nEn, even als een stortende eik\nDes wandlaars schedel plet,\nZoo sloeg de ontzachbre reuzenknots\nNaar 't Ridderlijk helmet. -\n\nMaar ach! zie daar eene enkle bots,\nDie 's jonglings hoofd ontmoet! -\nHy duizelt, - braakt een golf van bloed, -\nEn rolt voor Diedfurchts voet.\n\nDe reus stapt grijnzende op hem aan,\nHervat een tweeden slag,\nEn zegt: ‘Braak nu den adem uit!\nZie hier uw laatsten dag!’\n\nMaar eer hy 't woord nog heeft geuit,\nTerwijl hy d' arm verheft,\nVerbrijzelt hem één gruwbre strook,\nDie beî zijn schouders treft.\n\nUrzijn, op 's Ridders schrikbren val,\nGeheel in vuur en vlam:\nUrzijn was 't, van wiens eikenstaf\nDit plettrend onweêr kwam.\n\nDe reus zinkt weêrloos voor zijn voet,\nMet opgesparden muil,\nDe rollende oogen diep in 't hoofd,\nEn aaklig doodsgehuil.\n\nDe ruige strijder, niet voldaan,\nZoo lang zijn vijand leeft,\nHerhaalt zijn poging, treft op nieuw;\nEn hy, - hy gilt en sneeft.\n\nNu vliegt hy naar zijn dierbren vriend,\nWiens bloed nog om hem stroomt,\nEn die, zijn teedre zorg ten dank,\nIn zijnen arm bekoomt. -\n\nFlux treedt het overwinnend paar\nBlijmoedig door de poort;\nEn zoekt den hollen burchtwal door,\nVol teekens van den moord.\n\nZy treffen, schier op ieder tred,\nIn 't mul en bloedig zand\nGekneusde menschenschedels aan,\nEn rookend ingewand.\n\nZy vinden uitgebleekt gebeent',\nOp stapels saamgebracht;\nMet leêge rustings zonder tal,\nEn keur van wapendracht. -\n\nIn 't eind vernemen ze onverhoeds,\nIn 't afgelegenst oord,\nHet jammren van een vrouwestem,\nDie uit de diepte boort. -\n\nZy volgen 't aaklig hol geluid\nTot aan een wenteltrap.\nDien stijgen ze op den klaagtoon af,\nDie toeneemt, stap voor stap.\n\nNu vinden ze, in een duistren gang,\nEen onderaardsch gebouw;\nEn daar, in 't aakligst kelderkot,\nEene onbekende vrouw. -\n\nHaar houding, vol van Majesteit,\nVerried een Koningin;\nEn 't door den rouw beneveld oog\nGaf diepen eerbied in.\n\nMaar uitgeteerd, geschreid, gewaakt;\nDe kaken hol en bleek;\nGeleek ze eens afgestorven' schim,\nDie uit de grafkuil streek. -\n\nDe Ridder breekt heur kluisters los,\nEn buigt en hoofd en knie;\nEn vraagt heur staat, heur lotgeval,\nEn wat zy is, en wie? -\n\n‘Ach, jongling! zegt zy, met een traan,\nGy ziet (terwijl zy bloost)\nEene Egâ zonder Echtgenoot!\nEen moeder zonder kroost! -\n\nZie daar mijn lot in eens geschetst!\nWat wilt, wat eischt gy meer?\n't Is even foltrend voor mijn hart,\nAls grievend voor mijne eer. -\n\nMaar neen, gy vergt het, jeugdig Held! -\n'k Ben alles u verplicht. -\nWelaan dan! hoor mijn rampen aan;\nLicht, dat het my verlicht'!’ -\n\nDerde zang.\n‘Reeds twintig winters (ving zy aan)\nIn dit afgrijslijk slot\nGeheel vergeten van 't Heelal,\nVervloekte ik mensch en God.\n\nGetuige van afgrijslijkheên,\nVoor 't zonlicht nooit ontbloot\nSleepte ik mijn haatlijk leven voort,\nSteeds snakkend naar de dood.\n\nVergeefs, helaas! ik adem nog,\nEn, door uw' moed, weêr vrij,\nMaar, zeker! tot een nieuwe ramp,\nAlleen bewaard voor my! -\n\nWeet: 'k ben de zuster van een Vorst\nVan uitgebreiden Staat;\nEn huwde, in d' opgang van mijn jeugd,\nEen' machtig' Potentaat.\n\nEen Liefde, wederkeerig teêr,\nHad onzen Huwlijksband\nMet zachte rozenblaân getooid\nEn welige amarant.\n\nGelukkig leefde ik in die Echt\nEen jaar, een dag, een nacht,\nWanneer 't verfoeilijkst gruwelstuk\nMijn heil den doodsteek bracht.\n\nEen Priester, die door schijn van deugd\nEn strenge heiligheid,\nZijns meesters hart gewonnen had,\nBeging dit gruwzaam feit.\n\nEen feestdag, als ik aan zijn kniên\nMet diepen oodmoed bad,\nBelaagde hy mijn zuiverheid,\nIn dolheid uitgespat.\n\nMet d' afschrik van een schuldloos hart\nWees ik het monster af;\nHief allen toegang voor hem op;\nEn dreigde hem zijn straf.\n\nStraks wendt hy diepe wroeging voor,\nEn knielt en kruipt in 't stof;\nEn smeekt my, dat ik 't feit verheel'\nVoor 't honderdöogig Hof. -\n\nOnnoozle! door 't berouw geroerd,\nBeloof ik 't; zwijg; vergeef!\nEn ach! wat kost my die genâ! -\nDen staat, waarin ik leef. -\n\nDe booswicht fluistert mijn Gemaal\nBedekten argwaan in;\nVervult zijn hart met achterdocht;\nEn rooft my zijne min. -\n\nEen slaaf, naby mijn ledikant\nIn mijn geheimst vertrek\nVerstoken, en by nacht ontdekt,\nVervult zijn gantsch bestek. -\n\nDaar stond ik voor mijn Hofgezin\n(Beklagenswaarde vrouw!)\nBeticht, gevangen en beschaamd,\nAls schenster van mijn trouw.\n\nMijn Weêrhelft, dol van woede en spijt,\nDoemt me ongehoord ter dood;\nNiet trefbaar voor mijn zuivringsëed,\nNoch mijn bevruchten schoot.\n\nDe deernis echter met mijn staat\nBehoudt my 't zwangre lijf,\nEn 'k ga in woeste ballingschap,\nVerstoten Koningswijf! -\n\nDaar trekke ik door de wildernis,\nIn eindeloos geween,\nNaar 't verr' gelegen Koningrijk\nVan mijnen broeder heen.\n\nEn lang reeds kruiste ik land by land\nMet wagglend kruipen door;\nWanneer ik in een eenzaam woud\nMijn weg en hoop verloor.\n\nDe scheurende arbeid greep my aan,\nEn wierp my op den grond;\nEn - niemand om my by te staan,\nWanneer mijn schoot ontbond. -\n\nZie daar me, in 't aakligste aller weên,\nDat naauw van dood verscheelt,\nTwee kindren van het hart gerukt,\nHuns vaders evenbeeld! -\n\nHet oudste knaapjen, blank als sneeuw,\nEn schoon als 't morgenlicht: -\nHet jongste, gants met hair bedekt,\nEn van een norsch gezicht. -\n\nMaar hier begon mijn wreedste leed;\nWant daar ik 't oudste kind\nTeêrhartig voor de lucht bedekk',\nEn in mijn sluier wind';\n\nVerrast me een grimmige beerin,\nDie my mijn jongste rooft. -\nDe liefde zet my wieken by;\nDe schrik verrukt my 't hoofd. -\n\nIk vlieg den roover achter na,\nMaar spil mijn laatste kracht,\nEn stortte onmachtig, roerloos, neêr,\nWaar ik de dood verwacht. -\n\nMijn ramp was echter niet voleind:\nIk vind den adem weêr,\nEn zoek mijn kinders wijd en zijd,\nMaar vind ze nergens meer.\n\nEn daar ik, jammrende om mijn kroost,\nHet bosch ten einde dwaal,\nOntmoet ik dezen fellen reus,\nEn word zijn zegepraal. -\n\nMaar 't zij mijn leed zijn gruwzaamheid\nTer mijner gunst' verbad,\nOf 't noodlot nog niet lang genoeg\nMijn ziel gefolterd had;\n\nIk zag my aan mijn ijzren boei\nIn dezen kerkermuur\n't Wanhopig leven steeds gespaard,\nTot dit verlossingsuur.’ -\n\nDe Ridder, in de ziel ontzet,\nBlijft peinzende op 't verhaal: -\nEn eindlijk, aan zich-zelv' ontrukt,\nBarst uit in deze taal:\n\n‘Zoo zijt gy de eedle Belizant',\nDe zuster van Pepijn?\nDes Griekschen Keizers Gemalin?\nGy kunt geene andre zijn!\n\nVaak hoorde ik aan uws broeders Hof\nEen deel van al uw leed,\nWaarvan my 't denkbeeld reis aan reis\nDe tranen stroomen deed.\n\nMaar nu, verneem des booswichts dood,\nDie al uw jammer wrocht;\nEn zelf zijn gruwzaam feit beleed,\nDoor 's Hemels wraak bezocht.\n\nVerneem des Keizers woede en rouw\nOm uw verhaaste straf:\nDe wroeging, waar zijn lijdend hart\nZich gants aan overgaf:\n\nZijn rustloos sporen naar zijn Gâ\nDoor heel des warelds kring;\nZijn wanhoop op 't mislukt bestaan:\nZijn boete en zuivering.’ -\n\nEen traan ontrolt haar: ‘Heilig God!\n(Dus valt zy snikkende in)\nZoude ik den Vorst nog wederzien,\nDien ik zoo teêr bemin!’ -\n\n‘Gewis, Mevrouw, roept Valentijn,\nTerwijl zijn boezem kookt:\nGy zult het, en gelukkig zijn!\nDe Hel heeft uitgespookt! -\n\nMaar stelt ge u nog den sluier voor,\nWaar in uw tederheid\nUw oudste spruit gewikkeld had? -\nOf - wordt mijn hart misleid?’ -\n\nDus zegt hy, werpt zich aan heur kniên,\nOntdekt haar 't dierbaar pand,\nVerborgen door zijn opperkleed;\nEn - kust haar bleeke hand.\n\nFlux geeft ze een gil, valt ruglings neêr,\nEn is den adem kwijt;\nMaar vindt zich in zijn arm weêrom: -\n‘ô Meld my, wie gy zijt?’ -\n\nZy vraagt, zy hoort zijn levensloop;\nBeschouwt zijn jeugdlijk schoon;\nEn valt hem schreiende om den hals;\nEn kent hem voor haar zoon.\n\n‘Maar wie, wie is dees ruige knaap,\nDie zoo op u gelijkt?\nMijn tweede wierd den beer ten prooi....!\nHelaas! mijn hart bezwijkt!’ -\n\n‘Mevrouw, hy is in 't eigenst woud\nVan beeren opgevoed, -\nEn mooglijk....’ ‘Ja, gewis! mijn zoon;\nGy beide zijt mijn bloed.’ -\n\n‘Maar is u van dien tweeden zoon\nGeen teeken meer bekend?’ -\n‘Hy had een purperroode roos\nVlak boven 't hart geprent.’ -\n\n‘Vorstin! zie daar die purpren roos\nDie op mijn boezem gloeit! -\nHerken uw weêrgevonden kroost,\nDat uwe hand besproeit.’ -\n\nNu drukt zy beî heur wakkre zoons\nAan 't warme moederhart,\nEn in een' milden tranenvloed\nVergeet zy al heur smart.\n\nFlux stijgt zy op des Ridders ros,\nDoor zijne hand geleid;\nEn trekt naar Frankrijks Koningsstad,\nIn sombre vrolijkheid.\n\nDoch wie beschrijft des Konings vreugd\nWen hy heur komst vernam?\nEn wie drukt 's Keizers blijdschap uit,\nAls hy die maar bekwam?\n\nGezwind vergaârt hy d' eêlsten bloem\nZijns Adels, tot den tocht,\nEn vindt in de armen van heur kroost,\nDie hy zoo vruchtloos zocht.\n\nSints leefden ze in volmaakte min\nOp Griekens troon hereend,\nTot hooggeklommen ouderdom,\nEn werden teêr beweend.\n\nHun zetel werd na beider dood\nBestegen door Urzijn:\nEn Valentijn bleef Frankrijks roem,\nEn heerschte na Pepijn.\n\n1795\n\n\nAdam Gordon.Men zie de geschiedenis in Spitwoods History of the Church of Scotland. p. 259.Mengelpoëzy II, 116.\n(Uit het Oud-Schotsch.)\n\nHet Najaarsweêr verscheen in 't veld,\nEn blies met hol geluid,\nAls Adam tot zijn knechten sprak:\n‘Wy moeten op den buit.’\n\n‘En waar dan gaan wy nu op af?’\nVroeg zijn verwonderd rot.\n‘Wy gaan de schoone Lady zien,\nOp RidderRidder Alexander Forbes. Forbés Slot.’'t Slot van Tavoy.\n\nDe Lady stond op d' ommegang\nEn keek vast van den trans:\nMet zag ze een gantschen Ruitrentroep\nMet opgeheven lans.\n\n‘ô Zie eens hier, mijn torenknecht!\nMijn hart ontstelt er van!\nMy dunkt, daar koomt een Ruitrentroep.\nWat of dat wezen kan?’\n\nMen dacht, het was heur lieve man,\nDie weêrkwam van de jacht.\nMaar neen! het was de wreedaart Dam,\nDie God noch Duivel acht.\n\nZy heeft nog naauw, in allen ijl,\nHeur bouwen aangedaan,\nAls Adam door zijn ruiterknechts\nEen' kring om 't Slot doet slaan.\n\nZy heeft den soobren avonddisch\nTer naauwernood gedekt,\nAls Adam met zijn ruiterknechts\nDe buitengors betrekt.\n\nDe Lady vliegt op 't poortportaal,\nEn steekt den witten vlag,\nOf zy hem met een zoet gesprek\nMag brengen tot verdrag.\n\nMaar als hy de eedle Lady ziet,\nEn allen toegang dicht,\nBekruipt de moedwil heel zijn hart,\nEn stijgt hem in 't gezicht.\n\n‘Kom af, gy schoone vrouw, kom af!\nKom af, ter goeder trouw!\nVan nacht zult gy mijn bijslaap zijn,\nEn morgen vroeg, mijn vrouw.’\n\n‘Ik koom niet af, gy booswicht, neen!\nIk koom, ik koom niet af.\nWaan nooit, dat ik de trouw verbreek,\nDie ik mijn' Egâ gaf!’\n\n‘Geef op dan 't huis, vermeetle vrouw!\nGeef op, geef op het huis!\nOf ik verbrand u-zelv daar in,\nMet al uw jong gespuis.’\n\n‘Ik geef, ik geef het huis niet op,\nOnmenschelijke Draak!\nEn, moordt ge mijn onnoozel kroost,\nMijn Egâ leeft ter wraak. -\n\nMaar Glaud, reik my mijn handpistool,\nEn laad mijn jachtgeweer!\nDoorschiet ik dezen bloedhond niet,\nIk heb geen kinders meer.’ -\n\nDaar stond zy op den opperwal,\nEn schoot twee kogels af:\nMaar ach! zy mist des bloedhonds hart,\nEn treft zijn wapenstaf.\n\n‘Brengt fakkels aan, roept Adam uit,\nEn zet het Slot in vlam.\nIk zweer, dat haar berouwen zal\nHetgeen zy ondernam.’\n\n[De toortsen gaan van hand tot hand,\nEn gonzen door de lucht,\nOp 't dorre hout van wal en poort,\nEn wat verbranding ducht.\n\nHeur vlammen laten vonken na; -\nDie vonken gloeien aan; -\nEn schichtig ziet men dezen gloed\nTot vlammen overgaan. -\n\n‘Waar toeft, waar toeft gy, mijn Gemaal!\nUw vijand zweert mijn dood.\nAch! waarom zijt ge nu van huis,\nEn laat my in den nood? -\n\nWaar toeft, waar toeft gy, mijn Gemaal!\nIk toon u hier mijn trouw:\nEn gy, gy laat my 't vuur ten prooi'!\nAch! red uw dierbre vrouw!]\n\nRep handen, haast u, trouwe Bob!\nIk geef u kost en huur:\nWat staat gy daar bewegingloos,\nEn laat my dus in 't vuur?\n\nNog eens, rep handen, trouwe Bob!\nIk geef u kost en huur:\nWat staat gy daar bewegingloos?\nVerweer den vestingmuur!’ -\n\n‘Gy geeft my wel de kost, Mevrouw;\nGy geeft my wel mijn huur: -\nMaar ik geef my aan Adam op;\nIk waag my niet aan 't vuur.’ -\n\n[Het vuur dringt door; het smeult, het smookt;\nDe zwarte rook stijgt op;\nStijgt kringswijs by de muren op;\nVerdikt zich om hun top.\n\nNu is het op de boventrans\nNiet langer uit te staan:\nDe damp tast tevens borst en long,\nEn oog en oogleên aan.\n\nDe hitte van 't doordringend vuur\nJoeg ieder van beneên:\nDe scherpe rook verteert u hier!\nRampzaligen! waar heen? -]\n\nHeur kleinste knaapjen schreit zich blind,\nEn jammert van de smart:\nAch, red my, lieve Moeder, ach!\nDe damp verstikt mijn hart. -\n\n‘Mijn kind! dat goud u redden mocht,\nGod weet het, wat ik gaf! -\nMaar zet u aan de zij' des winds,\nDie waait hem van ons af.’ -\n\n- ô! Riep haar jeugdig maagdelijn,\nEen meisjen, lief en teêr!\n- ô! Wind me een dubblen deken om,\n- En laat my daar in neêr! -\n\nZy windt het wicht de dekens om,\nEn laat het daar in neêr.\nMaar ach! het vindt een wreede dood,\nEn valt in Adams speer.\n\nô! Vriendlijk was heur schoone mond;\nHeur koontjen, lief gegrubt;\nEn blond, heur sierlijkgolvend hair,\nNu, met heur bloed bedrupt.\n\nHy wendt haar om met de eigen speer.\nHoe was heur schoon verflenst!\n‘Dit 's de eerste, sprak hy, die ik ooit\nWeêr levend heb gewenscht.’\n\nHy wendt haar weêr en wederom:\nHoe bleek was mond en kaak!\n‘Ik wou, ik had dat lief gezicht\nGespaard tot zoeter wraak!’ -\n\n[Zijn hart ontroert voor d'eersten keer:\nHy voelt zijn boezem slaan.\n‘Voort, brave Hopliên, voort herby!\nDit lijkjen hier van daan! \n\nVoort, brave Hopliên, voort herby!\nDit voorspook baart my schrik:\nIk kan dat zacht gelaat niet zien,\nMet dien ontzetbren blik.’ -\n\n‘Geen voorspook treft dan hem die 't vreest:\nUw voorspook zij uw zwaard!\nLaat nooit van Adam zijn gezegd,\nDat hem een lijk vervaart!’ -\n\nAls nu de onzalige om haar hoofd\nDe vlammen op zag gaan,\nZoo drukt zy beî heur zoons aan 't hart,\nEn zegt: ‘Het is gedaan!’ -\n\nDe bloedhond blaast zijn veldtrompet,\nEn roept: ‘Trekt af, trekt af!\nHet Slot staat thands in volle vlam;\nNu heeft het wijf heur straf!’ -\n\nMaar juist toog Ridder Forbes aan,\nEn zag de bende vliên,\nEn 't Slot in lichterlaaien gloed,\nZoo verr' zijn oog kon zien.\n\nEen doodschrik overstelpt zijn hart\nDaar hy dien brand beoogt.\n‘Rent voort, mijn brave Krijgsliên, rent!\nZoo hard gy rennen moogt!\n\nRent voort, mijn brave knechten, voort!\nZoo hard gy immer kont!\nDie de achterste der bende blijft,\nStaat nooit weêr in mijn front!’ -\n\nNu rukt, nu rent men, elk om strijd,\nEn vliegt, en raakt geen land: -\nMaar eer de voorste 't Slot bereikt,\nZijn vrouw en kroost verbrand. -\n\nHy stampvoet, rijt zich 't kleed van een,\nEn wang en borst, aan bloed.\nZijn oogstraal is een bliksemstraal;\nZijn adem, enkel gloed.\n\n‘Verraders! 'k leg mijn hoofd niet neêr,\nEer ik u achterhaal,\nEn my dit ijslijk gruwelstuk\nMet al uw bloed betaal!’\n\nHy vliegt des booswichts bende na\nEn haalt hem woedende in.\nEn straks doorboort hy 's monsters hart,\nEn wreekt zijn huisgezin.\n\nRichmont.\n1795.\n\n\nBryan en Pereene.Mengelpoëzy II, 124.\n\nDe wind blies flaauwtjens uit het Oost,\nHet vaartuig kon niet voort:\nBryan besloot, en kroop door 't wand,\nEn gaf zich over boord.\n\nPereene, een Peruaansche maagd,\nVerbeidt hem aan de kust:\nZy, lang meestresse van zijn hart!\nZijn boezem had geen rust.\n\nEen lang, lang jaar, een maand, een dag,\nHield in Euroop hem op:\nGeen uur vergat hy zijn Pereen;\nGeen enklen harteklop.\n\nBryan was rijzig, sterk, en kloek,\nZijn jeugdig oog, vol gloed.\nZijn houding was bevallig fier;\nZijn stem, innemend zoet.\n\nMaar hoe zijn lieve bruid geschetst\nIn heure aanminnigheên?\nEuroop zag zeldzaam zoo veel schoons:\nOok hier was 't ongemeen.\n\nHeur vlechten dartlen om heur hals,\nAls ranken om hun stam.\nHeur kaak doorstraalt een applenblos;\nHeur oog, een zachte vlam.\n\nZoo dra zy 't welkoom schip verneemt,\nSmijt zy heur rouwkleed af;\nEn vliegt naar 't palmboomrijke strand,\nWaar hy haar eerst begaf.\n\nDaar staat zy vol van ongeduld,\nIn 't zeegroen sluierkleed;\nEn staroogt, hoe de vlugge knaap\nHet golvend water kneedt.\n\nHaar hand ontplooit een zijden doek,\nZijn afscheidsgift aan haar!\nDie aanblik geeft hem dubble kracht\nIn 't klieven van de baar.\n\nHet strand, van heur gespelen vol,\nWeêrgalmt van vreugdgeschal;\nEn hy, hy zwemt op 't juichen toe,\nEn raakt alreeds den wal.\n\nZy ijlt met open arm en hart\nZijn kussen te gemoet',\nAls (ach!) een haai hem 't lijf doorsnijdt;\nEn de oever drinkt zijn bloed.\n\nHy gilt! zijn helft ontspringt den vloed,\nEn spartelt nog op 't land:\nEn de andre vindt een levend graf\nIn 's roofdiers ingewand.\n\nSchiet toe, ô Maagden! ijlings toe!\nSchept water uit de vliet!\nDe schoone zwijmt, en zijgt daar neêr -\nMaar neen! het baat haar niet.\n\nô Legt het teêr en maagdlijk lijk\nIn zuivere aard ter rust'.\nEn strooit er frissche bloemtjens op,\nDe schoonste van de kust!\n\nEn schenkt by elke nieuwe Lent',\nEen kransjen aan heur asch!\nZoo treffe u nooit het deerlijk lot,\nDat haar beschoren was!\n\nGlukstad.\n1795.\n\nNaar het Engelsch.\n\nSayavedra.Mengelpoëzy II, 127.\n(Uit het Spaansch.)\n\nFrissche stroomen, frissche stroomen,\nDie daar bruischend zeewaart snelt!\nHoeveel lijken voert gy mede,\nDoor het moordend zwaard geveld!\n\nAan de groenbewassen zoomen\nVan uw golvend waterspoor,\nViel zoo menig bloedig treffen\nTusschen Moor en Christen voor.\n\nLegerhoofden, Vorsten, Graven,\nBogen hier het roemrijk hoofd:\nHier, de glans van Spanjes adel,\nIn heur opgang uitgedoofd!\n\nHier viel ook de brave Alonzo,\nOverdekt met bloed en roem:\nHier de dappere Urdiales,\nVroeggeknotte Lentebloem!\n\nDwars door 's vijands ruiterdrommen\nBaant Saâvedra zich een wijk.\nIn Sevillaas vest geboren,\nWas geen Ridder hem gelijk.\n\nBy de Moorsche Veldstandaarden\nVond zich een Afvalleling,\nDie zijn Heiland had verlochend,\nEn de Moorsche wet ontfing.\n\nDees herkent hem, houdt hem staande\nDoor dit bloedige verwijt:\n‘Sta, Saâvedra! sta, onëedle,\nWaarom vliedt gy uit den strijd?\n\n'k Ken u -: 'k zag u menigmalen\nOp Sevillaas wapenplein\nLansen met de Ridders breken,\nFier op uwen kostbren trein.\n\n'k Ken uw huis; uw grijzen vader;\nEn uw Klaraas hooge borst.\n'k Heb u duurvervloekte keten\nZeven jaar als slaaf getorscht.\n\nThands zult gy de mijne dragen;\n(Dit verleen' my Gods Profeet!)\nEn gy zult van my verduren,\nWat ge my verduren deedt.’ -\n\nOp die woorden drijft Saâvedra\nHem een oogstraal toe, vol gloed:\nHy den Held, een Moorschen jachtpijl,\nMaar die neêrvalt voor zijn voet.\n\nWisser raamt de held zijn slagen;\nSplijt zijns 's vijands hoofd door 't zwaard;\nEn de blaffer ploft met eenen\nSpraak- en levenloos ter aard'. -\n\nDaadlijk valt een vloed van Mooren\nHem van alle kanten aan.\nDuizend sneuvlen van zijn degen,\nTot de krachten hem vergaan.\n\nEchter staat hy, onverschrokken,\nTegen zijn bespringers pal.\nVan zijn stortend ros begeven,\nMaakt hy zich dat lijk ten wal.\n\nHoe verwoed op één gedrongen,\nBreekt hy nog hun benden door:\nMaar zijn kniën wagglen, zinken,\nVan het bloed dat hy verloor.\n\nEindlijk, by een steilen heuvel,\nZijgt de Ridder zielloos neêr.\nMaar zijn naam bleef eeuwig leven;\nEeuwig, zijn verkregen eer!\nHamburg.\n1795.\n\n\nDe monnik.Mengelpoëzy II, 147.\n\nDaar ging een Monnik langs het veld\nEn prevelde zijn beden;\nMet een kwam daar, in Pelgrims dosch,\nEen Jonkvrouw aangetreden.\n\n‘Eerwaarde Vader, wie gy zijt,\n(Dus sprak zy) wees gegroet!\nZeg, hebt gy aan uw biechtgestoelt'\nMijn Minnaar ook ontmoet?’ -\n\nWaar is uw Minnaar kenbaar aan,\nOf ik hem had ontmoet? -\n‘Aan Pelgrimsstaf en zandelschoen,\nEn schelpen aan den hoed.\n\nMaar boven al aan 't frisch gelaat,\nZoo zedig als oprecht;\nZijn helderblaauw innemend oog,\nEn losse blonde vlecht.’\n\nAch, Jonkvrouw! die is dood en weg!\nNaar beter wareld heen.\nZijn hoofd ligt op een groene zoô;\nZijn voeten, aan een steen.\n\nHy kwijnde een poos in dit mijn kluis,\nMaar raakte haast in 't graf;\nSteeds schreiende om een schoone Maagd,\nDie hem geen weêrmin gaf.\n\nZes knaapjens droegen hem daar heen,\nMet onbedekt gelaat.\nEn menig traan vloot op zijn lijk,\nWaar ginds dat kruis op staat. -\n\n‘Zoo zijt gy dood, gy, liefste op aard!\nNaar beter wareld heen!\nEn zeegt ge dus om my in 't graf!\nô Breek dan, hart van steen!’ -\n\nô Ween niet, Jonkvrouw, ween zoo niet!\nIk bid u, ween zoo niet!\nZoek geestelijken troost in 't leed,\nEn matig uw verdriet! -\n\n‘Ach, vader! spreek my van geen troost!\nMijn smart heeft grond genoeg.\nIk ben den liefsten minnaar kwijt,\nDie ooit om weêrmin vroeg.\n\nHelaas! om uw bedroefd verlies\nTreur ik mijn leven af.\nOm u wenschte ik het licht alleen:\nOm u wensch ik het graf.’ -\n\nNeen, schrei niet, Jonkvrouw, schrei niet meer!\nGy doet uw jeugd te kort.\nHet schreien geeft de bloem niet weêr,\nDie eenmaal is verdord.\n\nDe vreugd is vluchtig als een droom;\nZou droefheid eeuwig zijn?\nTreur niet om 't geen geen rugkeer heeft:\nDat meerdert slechts de pijn. -\n\n‘Ach, goede Vader! spreek zoo niet!\nMijn droefheid is te groot.\nNu hy om my gestorven is,\nStrekt schreien my voor brood.\n\nAch! zie ik hem dan nimmer weêr?\nHem nimmer, nimmer weêr?\nAch neen! daar ligt hy in zijn graf!\nDaar is, daar is geen keer!\n\nWat roos beschaamde zijn gelaat!\nWat hart, zijn edel hart!\nEn ach! daar ligt hy thands in 't graf!\nOnheelbaar is mijn smart!’ -\n\nô Zucht niet, Jonkvrouw, zucht niet meer:\nDe min was steeds bedrog;\nDe minnaars, steeds veranderlijk;\nEn zoo, zoo is het nog.\n\nZoo gy hem weêrmin hadt getoond,\nHy had u ras veracht:\nZoo lang 't geboomte bladers droeg,\nWas dus het gantsch geslacht. -\n\n‘Neen, goede Vader, spreek zoo niet,\nTe billijk is mijn rouw:\nMijn Minnaar had het trouwste hart;\nWas onverwrikbaar trouw.\n\nEn zijt gy dood, Trouwhartigste!\nOm my, de prooi van 't graf! -\nVaarwel dan maagschap, huis, en land!\nIk leg dit kleed nooit af.\n\nVoor eeuwig wil ik Pelgrim zijn,\nEn dolen, zonder rust,\nVan land tot land, van oord tot oord,\nVan oost- tot avondkust.\n\nMaar eerst op mijns geliefden graf\nMijn moede leên gestrekt!\nEn eerst het dierbaar stof gekust,\nDat zijn gebeente dekt!’ -\n\nBlijf, schoone Jonkvrouw, blijf! hou stand!\nEn zet u eerst wat neêr.\nZie hoe de wind de hagen schudt!\nHet wordt een bijster weêr.\n\n‘Ach, heilig Vader, laat het zijn!\nAch, hou my slechts niet op!\nGeen onweêr vaagt mijn misdrijf af,\nGeen wind of regendrop.’ -\n\nBlijf echter, schoone! keer te rug,\nEn droog die tranen vrij!\nZie hier uw trouwen Minnaar weêr,\nIn dezen graauwen pij! -\n\nIk nam, in hopelooze min,\nMijn toevlucht tot dit kleed;\nEn had my hier het eind bestemd\nVan leven en van leed.\n\nMijn proefjaar is bijna volënd\nBy deze Broederschap:\nMaar gunt ge my uw weêrmin nog,\nVaarwel dan kleed en kap! -\n\n‘Vaarwel dan hoed en Pelgrimsstaf!\nEn droefheid! en geween!\nNu ik u weêrgevonden heb,\nScheidt niets ons ooit van een!’\n\n1796.\n\nDe kluizenaar.Mengelpoezy II, 152.\n\n‘Gy, Kluiznaar, die daar voor my treedt,\nIk bid u, hou wat stand,\nEn wijs my 't voetpad naar 't gehucht,\nWaar 't gindsche toortslicht brandt.\n\n'k Dool hier de onoverzienbre hei\nAl hijgende op en neêr,\nDie elken voetstap zich verlengt;\nEn heb geen adem meer.’ -\n\n‘Mijn zoon (dus roept de Kluiznaar uit),\nGa op dat licht niet af.\nDat schijnsel wijkt steeds voor u heen,\nEn voerde u naar uw graf.\n\nMaar hier, hier staat mijn needrig kluis\nSteeds open voor den nood;\nEn, 'k geef het met een Christen hart,\nAl is mijn deel niet groot.\n\nNeem daar uw intrek voor den nacht,\nEn deel, indien 't u lust,\nMijn strooien leger, schralen disch,\nEn storelooze rust.\n\nIk heb geen slachtvee in de wei,\nMaar gruw van moord en bloed:\nDie steeds om Gods genade smeekt,\nHeeft nooit een wreed gemoed.\n\nMaar 'k gaâr my van het milde veld\nEn d' een' of andren boom\nEen schuldloos maal van moes en ooft,\nMet water uit den stroom.\n\nDus, Pelgrim, kom, vergeet uw leed!\n't Is dwaasheid, wat ons schort.\n't Is weinig, wat een mensch behoeft,\nEn, Hemel! voor hoe kort!’ -\n\nAls frissche daauw viel 's Kluiznaars taal\nOp 's Pelgrims zwoegend hart.\nMet zedig buigen neemt hy 't aan,\nEn volgt hem, gants verward.\n\nIn 't eenzaamst van de wildernis\nStond de afgelegen stulp:\nBehoeftigen tot toeverlaat;\nVerdoolden tot behulp.\n\nGeen schat, die onder 't biezen dak\nBewaring noodig had!\nDe deur, waar door men binnen kwam\nGing open met een lat.\n\nTerwijl de Wandlaar zit en peinst,\nVerdiept in droefenis,\nSteekt de eigenaar zijn haardvuur aan,\nEn dekt zijn avonddisch.\n\nHy legt zijn' gast de veldvrucht voor;\nEn saust zijn slecht onthaal\nMet vriendlijk oog, en heuschen mond,\nEn gulle hartetaal.\n\nNu brengt hy ernst en stichting by;\nDan noodigt hy tot vreugd,\nEn paart vernuft en wetenschap\nMet kortswijl van de jeugd.\n\nDe huiskat dartelt om hen heen,\nEn krabbelt langs den muur:\nDe krekel piept in 't haardsteĥol;\nDe mutsert kraakt in 't vuur.\n\nMaar niets vermocht in 't minste deel\nOp 's vreemdlings blijkbre smart.\nZijn tranen vloten tegens dank\nVan 't volgekropte hart.\n\nDe Kluiznaar ziet den brakken stroom,\nDie in zijne oogen zwelt.\n‘Wat is er, jongman (roept hy uit),\nDat u zoo hevig kwelt?\n\nVerdreef u 't ongelijk misschien\nUit staat, en erflijk goed? -\nBetreurt ge een afgestorven vriend? -\nEen wreedversmaden gloed? -\n\nHelaas! de lust van schat en staat\nIs nietig, ras voorby,\nEn die aan nietigheden hangt,\nNog nietiger dan zy.\n\nEn wat is vriendschap dan een naam!\nEen droom, die niet bestaat!\nEen schim, die welvaart vergezelt,\nMaar rampspoed weenen laat!\n\nEn liefde is nog veel ijdler klank,\nWaar dartelheid meê speelt.\nNoch nimmer dan in 't nest gezien,\nWaar in de tortel kweelt.\n\nAch! schaam u, lieve jongeling!\nVeracht die u veracht!\nEn smoor een dwazen boezemgloed,\nWaar meê een meisjen lacht!’ -\n\nZoo sprak hy met een zachten lach;\nMaar onder dit vertoog,\nVerraadt een Maagdelijke blos\nDen Pelgrim aan zijn oog.\n\nVerbaasd beschouwt hy 't morgenrood\nIn al zijn heerlijkheid,\nOp schoonheên, die hy thans ontwaart,\nGelijk een waas, verspreid.\n\nDe volle boezem, 't schuchter oog,\n't Tuigt alles van bedrog;\nDe vreemde blijkt een vrouw te zijn!\nHy ziet, en twijfelt nog.\n\n‘Helaas! (dus barst zy weenende uit)\nVergeef my, ô vergeef,\nHet geen een droeve vreemde maagd,\nIn heuren nood misdreef!\n\nVergeef, zoo ze in 't gewijd verblijf,\nWaar gy en Godvrucht woont,\nD' onheilgen voetstap heeft gezet;\nUw gastvrij dak gehoond!\n\nHeb deernis met een jonge bloem,\nDoor liefde gants ontzind;\nDie wijd en heinde zoekt naar rust,\nEn niet dan wanhoop vindt!\n\nMijn vader woont aan d' arm der Twijn,\nEn is een man van stand.\nZijn schatten waren my bestemd,\nZijn eenig huwlijkspand.\n\nEen reeks van minnaars zonder tal\nHield by hem om my aan,\nEn roemde me om bevalligheên,\nDie ik my voor liet staan.\n\nZy voelden, of zy veinsden min,\nEn booden rang en schat;\nMaar Edwin was het, hy-alleen,\nDie my getroffen had.\n\nBy hem was staat noch overvloed,\nNoch uiterlijk gebral.\nVerdienste was zijn gantsche schat:\nEn dit was my 't Heelal.\n\nGeen hart van 't bloemtjen dat ontluikt,\nGeen daauw, wanneer hy daalt,\nWier onbesmette zuiverheid\nBy 't hart van Edwin haalt.\n\nDoch zoo en daauw en bloesem schoon,\nMaar onbestendig, zijn;\nDat schoon was Edwins deel, helaas!\nDat onbestendig, mijn!\n\nWant, ijdel op mijn Minn'renstoet,\nWeêrstreefde ik aan mijn hart;\nEn schoon zijn vlam my innig trof,\nNog spotte ik met zijn smart.\n\nTot hy, verpletterd door mijn smaad,\nMe aan 't knagen overliet,\nEen afgelegen oord betrok,\nEn omkwam van verdriet.\n\nMijne is de schuld, en 't leed daarvan!\n'k Wil boeten voor zijn leed,\nEn zoeken 't oord dat Edwin vond,\nEn doen wat Edwin deed.\n\nDaar scheur ik 't hart van wanhoop op,\nEn leg my neêr, en sneef.\nZie daar, wat hy om my bestond!\nWat ik hem schuldig bleef!’ -\n\n‘Verhoê dit, Hemel!’ roept terstond\nDe Kluiznaar gillende uit,\nEn drukt haar trillende aan zijn borst,\nMet sprakeloos geluid.\n\nDe schoone schrikt, en wringt zich los,\nEn siddert als een blad.\n't Was Edwin, 't was haar Edwin-zelf,\nDie haar in de armen had.\n\n‘Mijne Angelina! zie my aan!\nMijn ziel, mijn zielsgodin!\nZie hier uw eigen Edwin weêr,\nHergeven aan uw min!\n\nô Laat me u kleven aan dit hart\nIn volle zaligheid!\nEn scheur' die Macht ons nooit van een,\nDie u te mywaart leidt!\n\nNeen, nimmer scheidt ons iets van een!\nNa dezen oogenblik\nIs, dat uw jongste snik zal zijn,\nOok Edwins jongste snik!’\n\n1796.\n\n\n\n\nDe heer van Landhorst.Mengelpoëzy II, 160.\n\nOp gindschen heuvel staat een slot,\nMet transen hoog gebouwd;\nDaar waait een Liebaart van den top;\nDaar woont de Heer van Landhorst op,\nEen Ridder, kloek en stout.\n\nDees Ridder rees voor dag en daauw,\nEn, wandlende op den wal,\nDaar 't al nog lag in diepen slaap,\nVerneemt hy Geertes Edelknaap,\nAanhupplend door het dal.\n\nDe Jonker wenkt hem toe van verr',\nEn ijlt hem in 't gemoet,\nEn, bruischend van verliefde hoop,\nGenaakt en stuit hem in zijn loop,\nNaby des heuvels voet. -\n\n‘Gy, Paadje (zegt hy), wees gegroet!\nGy Paadje, wees gegroet!\nô Meld my, hoe mijn schoone vaart,\nMijn eenigste belang op aard,\nEn wat ge brengt voor goed?’ -\n\n‘Ik breng geen goed, Heer Ridder, neen!\nMijn Jonkvrouw zit en schreit.\nZy schreit om d' onverzoenbren haat,\nDie beider hart op tranen staat,\nEn u haar huis ontzeidt.\n\nDeez' zijden draagband zendt zy u,\nVan duizend tranen nat;\nEn smeekt, dat gy haar niet vergeet,\nDie ge eenmaal, tot u-beider leed,\nZoo teêr hebt lief gehad.\n\nDeez' gouden hoepring zendt zy u\nTen jongsten minnepand';\nEn smeekt, dat gy dien dragen moogt\n(Daar 't noodlot anders niet gedoogt)\nWanneer zy rust in 't zand.\n\nWant ach! heur boezem barst van smart\nEn kent geen leven meer;\nWant morgen maakt de dag haar vrouw\nDoor de allerhatelijkste Trouw;\nEn nimmer ziet ze u weêr.\n\nHaar vader geeft haar Jonker Jobst\nVan 't overzeesche strand.\nEn morgen, eer de middag daalt,\nIs de akelige stond bepaald;\nDan geeft zy hem de hand.’ -\n\n‘Vlieg ijlings heen, klein knaapjen, vlieg!\nEn groet uw Edelvrouw.\nEn geef haar moed in tongeval,\nEn zeg, dat ik haar redden zal\nVan die gehate Trouw.\n\nVlieg ijlings heen, klein knaapjen, vlieg!\nEn zeg de Jonkvrouw aan,\nZoo slechts de moed haar niet ontvall',\nDat haar heur Ridder redden zal,\nOf in heur dienst vergaan.\n\nGa, zeg haar, kleine Paadje, zeg,\nDat zy my deze nacht,\nHet ga my hoe het moog vergaan,\nVoor 't eerste kraaien van den haan,\nAan hare venster wacht'!’ -\n\nDe Paadje huppelt, vliegt, en rent,\nEn rust of pleistert niet,\nVoor dat hy in heur slaapvertrek,\nIn heet verlangen naar 't gesprek,\nDe Jonkvrouw wederziet.\n\nHy knielt, en zegt: ‘ô Edelvrouw!\nUw Ridder kust uw hand.\nZijn boezem deelt in uwe pijn;\nVan nacht zal hy aan 't venster zijn\nTot uwen onderstand!’ -\n\nDe dag gaat om, de nacht valt neêr:\n't Slaapt alles vast op 't Slot;\nAlleen de schoone Geerte waakt,\nEn siddert voor den dag die naakt,\nEn jammert om heur lot.\n\nOp eens verneemt zy 's Ridders stem,\nDie fluistert uit de gracht:\n‘Sta op, sta op, schoon vrouwelijn!\nBetoon u thands getrouw te zijn!\nIk ben het, dien gy wacht.\n\nSta op, sta op, schoon vrouwelijn!\nBestijg dit schoon genet!\nGebruik de stond die 't lot ons gaf;\nEn klim by deze koordleer af,\nEer iemand ons verlett'.’ -\n\n‘Ach neen, geliefde Ridder, neen!\nAch neen, dat durf ik niet.\nWat wordt, wat wordt er van mijn eer,\n(De Maagdenroem is schrikbaar teêr)\nIndien ik met u vlied?’ -\n\n‘Wat schroomt gy in uws Ridders schuts?\nOf ben ik u verdacht?\nAi, maak my meester van uw lot:\nIk breng u naar mijn Moeders Slot,\nWaar ons de Priester wacht.’ -\n\n‘Mijn vader is een oud Baron,\nVol moeds op zijn geslacht.\nWat ware 't, zoo zijn Dochters vlucht,\nVergiftigd door een boos gerucht,\nZijn huis in opspraak bracht\n\nVoorzeker had hy rust noch duur,\nEn nutte spijs noch vocht;\nTot dat hy in verhitten moed,\nIn uwen laatsten druppel bloed\nDien schandvlek wasschen mocht.’ -\n\n‘ô! Zat ge slechts in dezen zaâl,\nMijn schoone Jonkvrouw, ach!\nIk vreesde voor geens vaders haat,\nNoch wat de dolle wraak bestaat,\nHoe veel haar drift vermag!\n\nô Waart ge slechts in dezen zaâl,\nEn in de ruime locht!\nIk lachte met uws vaders haat,\nEn wat de razerny bestaat;\nHet ging dan zoo het mocht!’ -\n\nDe schoone zucht, de schoone schreit:\nHaar handtjen trilt en beeft.\nZy daalt; zy aarzelt; schrikt; houdt stand: -\nIn 't eind, hy vat die blanke hand,\nDie in de zijne kleeft.\n\nHy leidt haar van de ladder af;\nZiet ongerust in 't rond;\nVerbergt het geen zijn ziel benart;\nEn drukt haar driemaal aan zijn hart,\nEn kust haar bleeken mond.\n\nHaar oogen stroomen als een bron\nOp 't luchtig reisgewaad:\nGeluid of woorden vindt zy niet:\nHeur kmën wagglen als een riet,\nEn knikken daar zy staat.\n\nHy heft haar op een schoon genet,\nEn stijgt zijn lijfpaard op,\nHet snelste, dat hy ooit beklom!\nEn hangt zijn zilvren horen om,\nEn - flux in vol galop! -\n\nDit hoorde, kuchende in heur bed,\nDe Jonkvrouws oude Min,\nEn sprak: ‘Dit spoedig aangebracht!\nVoorzeker, dit 's een gouden nacht!\nDit brengt my vast wat in.\n\nOntwaak, mijn oude Heer, ontwaak!\nOntwaak, mijn goede Heer!\nUw Dochter gaat met Landhorst door:\nSta op, en kom dien toeleg voor,\nEn red uw eigen eer!’ -\n\nDe vader rijst, met schrik ontwaakt,\nEn roept zijn Luiden saam.\n‘“Gy ook, Heer Jobst, zit ijlings op,\nEn kloven wy des schakers kop!\nVoorkomen we onzen blaam!”’ -\n\nDe schoone had nog pas een mijl,\nEen kleene mijl, gereên,\nAls zy zich door een' smallen troep,\nDie opkoomt met een luid geroep,\nDen weg ziet afgesneên.\n\nNu vliegt daar Jonker Jobst voor uit,\nVan 't overzeesche strand:\n‘“Hou stand, verrader, met uw buit,\nBraak hier uw Roovers adem uit!\nHet is mijn goed: hou stand!\n\nDie Jonkvrouw is van Gravenbloed\nEn ouden Adelstand:\nHet voegt geen' bastaart-Edelman,\nDie geen kwartieren toonen kan,\nTe dingen naar heur hand.”’ -\n\n‘Gy liegt (vaart hem de Ridder toe),\nMijn bloed is onbesmet:\nHet is uit Ridders voortgeplant,\nAan Prinselijken stam verwant,\nEn van een eerbaar bed.\n\nMaar gy, mijn schoone, zit hier af!\nZit af, en hou dit paard!\nTerwijl ik dees verwaten laf\nVoor zijn vermetel blaffen straff',\nEn proef geef van mijn zwaard!’ -\n\nDe Jonkvrouw zucht, de Jonkvrouw schreit,\nHaar bevend hartjen krimpt,\nTerwijl het Ridderlijk rapier,\nAan beiden zijden even fier,\nMet valenMen bedenke, dat het nacht is. weêrglans glimt.\n\nDe dood vliegt dreigende af en aan\nOp beider scheemrend staal;\nDoch Landhorst splijt zijns vijands hoofd,\nEn stort hem, van gevoel beroofd,\nVan uit den Ridderzaâl. -\n\nNu schiet heurs vaders manschap toe\nVan achter 's heuvels top.\nWat zal de schoone Jonkvrouw nu?\nBedroefden, ach! hoe redt gy u?\nDaar zit geen vlucht meer op!\n\nZy ziet haar vader-zelf aan 't hoofd:\nHaar Minnaar gants alleen:\nDen toegang in het rond bezet! -\nGeen bliksemstraal die meer verplet!\nHelaas! waar zal het heen?\n\nHij zet den horen aan zijn mond,\nEn blaast uit al zijn aâm;\nEn straks vliegt ook zijn eigen stoet,\nMet lossen toom en heeten moed,\nLangs hei en heuvels saam. -\n\n‘Laat af, Baron! Baron, laat af!\nIk bid u, laat nu af!\nWaan niet, dat gy me een hart ontscheurt,\nDat bloed en rang my waardig keurt,\nEn ware min my gaf.\n\nIk minde uw Dochter eindloos teêr,\nVoor menig eindloos jaar:\nHaar vlam beantwoordt aan mijn brand:\nô Schenk my haar geliefde hand\nVoor 't heilig Echtaltaar!\n\nMijn min is zuiver, onbevlekt,\nGelijk haar kuisch gemoed:\nMijn moed, in 't Riddrenperk vermaard;\nMijn huis en afkomst eerbiedwaard;\nMijn stam, van Koningsbloed.\n\nMijn Moeder is eens Graven kind,\nEn, ondanks uwen haat,\nMijns vaders glorie, openbaar.\nô Maak ons een gelukkig paar!\nHet zaligst dat bestaat!’ -\n\nDe Vader fronst het gram gelaat,\nEn keert zich, grijnzende, om.\nZijn norsche wenkbraauw trekt om hoog;\nDe gramschap flikkert uit zijn oog;\nDe woede maakt hem stom. -\n\nDe Jonkvrouw zucht, de Jonkvrouw schreit,\nEn trilt, hem aan te zien.\nIn 't eind, zy grijpt zijn handen vast,\nTerwijl zy in heur tranen plast,\nEn stort zich op de kniên. -\n\n‘Mijn vader! vader, ach! vergeef\nDeez' Ridder en uw kind!\nVergeef ons dees gedwongen hoon!\nGeloof me, u had ik nooit ontvloôn;\nSteeds heb ik u bemind.\n\n'k Was steeds uw lust, uw lieveling!\nIk heb u nooit weêrstaan.\nMaar 'k ijsde voor die schrikbare Echt,\nMet Jonker Jobst my toegelegd!\nNooit kon ik ze ondergaan.\n\nAch! trap uw Geerte niet op 't hart,\nDaar ze aan uw voeten smeekt!\nVerdenk haar hart niet van bedrog.\nAch! ze is uw dierbre Geerte nog,\nIn uwen arm gekweekt!’ -\n\nDe vader wendt het aanzicht af,\nEn voelt zijn hart doorweekt:\nZijn ziel verzinkt in overleg:\nHy strijkt een heimlijk traantjen weg,\nDat langs zijn konen leekt.\n\nHy blijft een tijd lang roerloos staan,\nIn diep gepeins verward. -\nNu geeft zich Geerte van den grond,\nEn drukt heur lippen op zijn mond,\nEn klemt zich aan zijn hart. -\n\n‘“Hier, Ridder, neem haar van mijn hand,\nDus barst hy eindlijk uit.\nHier! neem mijn lief, mijn eenig kind!\nBemin haar, als mijn hart ze mint!\nIk geef haar u ter Bruid.\n\nUw vader heeft my eens gehoond\nUit fellen overmoed: -\nGy, maak het geen hy my misdeed,\nHet geen ik om zijn zoon vergeet,\nAan mijne Dochter goed.\n\nHaar welzijn is mijn eenigst heil!\nIk vraag geen ander loon!\nGa, maak haar als uw gemalin\nGelukkig door een duurbre min,\nEn strek me tot een zoon!”’ -\n\n1797.\n\n\nAlmanzor en Zaide.Mengelpoëzy II, 171.\n\nLieflijk blaast het avondkoeltjen,\nLieflijk daalt de vochte Nacht,\nDaar Almanzor in den donker,\nSchuw van 't minste lichtgeflonker,\nOp zijn lieve schoone wacht.\n\nHier, hier woont zy, zijn Zaïde,\n't Voorwerp van zijn kuischen gloed!\nZy, de roem der Moorsche schoonen\nDie Sevillaas vest bewonen;\nHy, van 't edelst Moorsche bloed.\n\nHijgend naar 't bestemde teeken,\nStapt hy, sluipt hy, af en aan.\nNu vermindert hy zijn schreden,\nDan verdubbelt hy zijn treden,\nDan weêr blijft hy roerloos staan.\n\nBeurtlings maakt zich hoop en siddring\nMeester van zijn krank gemoed.\nNu verheft hy borst en oogen,\nVan een bruischend vuur bewogen;\nDan weêr waggelt hem de voet.\n\nNu eens, als zijn noodlot zeker,\nSchijnt hy alles zich getroost.\nDan, als onder 't leed bezweken,\nVoelt hy zich de wang verbleeken,\nNu weêr, van de spijt gebloosd.\n\nWat ontroert gy, teder Minnaar?\nUw verlangde Noordstar daagt!\nNimmer blijder noch gewenschter!\nZie naar 't gindsche kamervenster,\nDaar verschijnt de schoone Maagd.\n\nLieflijk is den moeden wachter\nDe eerste dagbraak aan 't gezicht:\nLieflijk den by nacht verdwaalde,\nWien en weg en uitzicht faalde,\n't Opgaan van het zilvren licht.\n\nLieflijk zijn de zonnestralen\nAan 's verloren zeemans oog,\nAls zy door de nevels booren\nEn het dreigend onweêr stooren,\nDat zich om den Hemel toog.\n\nMaar oneindig meer beminlijk\nWas voor 's Minnaars hartewond,\nIn het knagen dezer pijnen,\n't Eerste blijk van heur verschijnen,\n't Flaauw gelispel van heur mond.\n\nMet het driftigste verlangen,\nRekt hy hals en heupen uit;\nHeft zich op den top der tenen;\nBeurt het hoofd ten venster henen;\nEn verslindt dat blijd geluid.\n\nMet het driftigste verlangen,\nStaart en tuurt hy naar omhoog,\nOm heur schemering te vangen;\nMet het driftigste verlangen,\nSchiet zijn ziel zich door het oog. -\n\nNa een aantal diepe zuchten,\nUit den boezem opgehaald:\n‘Allah hoed' u, mijn Zaïde!\nDat ik u dien groet nog biede!\nZeg my, is mijn dood bepaald?\n\nIs het droef bericht waarachtig,\nDat uw Maagd mijn' Paadje gaf?\nStaat gy voor verachtbre schatten,\nDie geen handvol heil bevatten,\nTrouw, en heil, en minnaar af?\n\n'k Weet uws vaders streng begeeren\nVoor een grijzen Renegaat.\nMaar Zaïde, kan ik denken,\nDat ge dus uw trouw zult krenken?\nDat ge dus mijn Min verraadt?\n\nAch! ontdek mijn lot volkomen!\nDrijf de spot niet met mijn leed!\nKunt gy met mijn leven spelen?\nWaartoe zoudt ge my verheelen,\nWat geheel Sevilla weet?’ -\n\nDiep verzucht de droeve schoone,\nDaar zy in heur tranen plast:\n‘Ach! het is maar al te zeker!\nMaak mijn boezem slechts niet weeker;\nJa, mijn zwakheid werd verrast.\n\nHet is uit met onze ontwerpen;\nOnze liefde werd ontdekt:\nMijn Verwanten zijn in woede:\n'k Ben gesteld in enge hoede;\nEn mijne onschuld wordt bevlekt.\n\nVrees, verwijten, en bedreiging\nStormden op mijn week gemoed!\n'k Kon mijn' vader niet weêrstreven!\n'k Moet, ik moet u wel begeven!\nWist gy hoe het hart my bloed'!\n\n't Schijnt een nooitverdoofbre veete,\nDie ons-beider stamhuis blaakt.\nWaarom werd op 't onvoorzienste\nDoor uw blinkende verdienste\nMijn gevoelig hart geraakt?\n\nAch! gy weet hoe ik u minde\nOndanks dien geduchten haat!\nHoe ik voor uw liefde leefde!\nHoe ik voor een vader beefde,\nDie zich nooit verbidden laat!\n\nAch! gy weet wat ieder avond\nOns gesprek my heeft gekost!\nWat al angst ik leed en zorgen!\nEn hoe veel ik ieder morgen\nOm uw aanspraak doorstaan most!\n\n't Is gedaan: ik gaf my over!\n'k Ben bezweken in dien toets.\nMorgen sleept me een haatlijk Minnaar,\nAls de buit van een verwinnaar,\nNaar de wreede Huwlijkskoets.\n\nWaan niet, echter, dat Zaïde\nDezen gruwel overleeft!\nNeen, ô neen! mijn barstend harte\nOvertuigt my in mijn smarte,\nDat het daar geen nood van heeft.\n\nVaar dan wel, mijn dierbre Almanzor!\nNeem dees gordel van mijn hand:\n'k Heb mijn hart u lang gegeven;\n'k Zeg met u vaarwel aan 't leven.\nGy, gedenk my by dit pand!\n\nGa, een meer begaafde schoone\nDroog' weldra uw tranen af!\nZoo mijn beeld u niet ontvliede,\nMeld haar dan, hoe uw Zaïde\nOm uw liefde zeeg in 't graf!’ -\n\nOverstelpt van duizend tochten,\nHoort hy deze ontzetbre reên:\nSnikt, en roept: ‘Zaïde! wreede!\nHoor my! slechts een laatste bede!\nScheur my 't hart zoo niet van een!\n\nZou ik u zoo wreed verliezen!\nWaant gy mijne Min zoo laf?\nGeef my duizend dooden tevens;\nMaar ik sta voor duizend levens\nU geen' Medeminnaar af.\n\nKunt ge u-zelv dus overgeven?\nNeen, breek uit, en vlied tot my!\n'k Zal u met mijn bloed beschermen,\n'k Zal u dekken met mijne armen\nVoor zoo wreed een Dwinglandy.’ -\n\n‘'t Is vergeefs, vergeefs, Almanzor!\n'k Word bewaakt in deze zaal.\nDaar 's geen uitzicht van ontkomen;\nAlle middel is benomen:\n'k Spreek u voor de laatste maal.\n\n'k Hoor mijn vader herwaarts stuiven:\nAch! mijn boezem lijdt te fel.\nMocht ik slechts dit uur nog rekken\nDierbre, ga: ik moet vertrekken\nVaar - ô vaar voor eeuwig wel!’ -\n\nDe eedle jongling hoort haar snikken:\nSpraakloos wendt hy zich in 't rond:\nVonkt en bliksemt met zijne oogen;\nHeft ze driemaal naar den hoogen;\nSlaat ze driemaal naar den grond.\n\nEindlijk neemt hy 't blinkend lemmer,\nDat aan zijne zijde hing:\nZet de punt zich tegen 't harte;\nGrijnst van de innigste aller smarte;\nEn valt brullende in den kling. -\n\nAan het venster vastgeketend\nDoor een voorgevoel van 't leed,\nHoort de Maagd heur Minnaar vallen,\nEn met een den donder knallen\nIn zijn doodelijken kreet.\n\nIJlings stort ze zich voorover\nOp het voorwerp van heur gloed.\nSamen hart aan hart geregen,\nWringen ze om den zelfden degen,\nEn vereenen in hun bloed.\n\n1797.\n\n\nEduard.Mengelpoëzy II, 178.\n(Oud-Schotsche Romance.)\n\neduards moeder.\nHoe druipt uw degen zoo van bloed?\nZeg, Eduard, mijn zoon!\nHoe druipt uw degen zoo van bloed?\nEn hoe zoo droef gemoed? - Ach!\neduard.\nIk stak mijn wakkren havik dood,\nô Moeder, Moeder, ach!\nIk stak mijn wakkren havik dood,\nEn ben nu gants ontbloot. - Ach!\nde moeder.\nUws haviks bloed had nooit die kleur,\nô Eduard, mijn zoon!\nUws haviks bloed had nooit die kleur,\nDie ik aan 't zwaard bespeur. - Ach!\neduard.\nIk heb mijn rijpaard omgebracht,\nô Moeder, Moeder, ach!\nIk heb mijn rijpaard omgebracht,\nDat bruin zoo hoog geacht. - Ach!\nde moeder.\nHet paard was oud, gy hebt er meer,\nô Eduard, mijn zoon!\nHet paard was oud, gy hebt er meer:\nDit doet uw hart geen zeer. - Ach!\n\neduard.\nIk heb mijns vaders bloed gestort,\nô Moeder, Moeder, ach!\nIk heb mijns vaders bloed gestort:\nEn dat is 't, wat my schort! - Ach!\nde moeder.\nEn hoe dat gruwelstuk geboet?\nô Eduard, mijn zoon!\nEn hoe dat gruwelstuk geboet?\nô! Zeg my wat gy doet! - Ach!\neduard.\nIk zet my in de gindsche boot,\nô Moeder, Moeder, ach!\nIk zet my in de gindsche boot,\nEn zoek op zee de dood. - Ach!\nde moeder.\nEn wat dan met uw Slot verricht?\nô Eduard, mijn zoon!\nEn wat dan met uw Slot verricht?\nDat heerelijk gesticht! - Ach!\neduard.\nDat moog vergaan van ouderdom!\nô Moeder, Moeder, ach!\nDat moog vergaan van ouderdom!\nIk zie het nooit weêrom. - Ach\nde moeder.\nEn wat laat ge aan uw vrouw en kind?\nô Eduard, mijn zoon!\nEn wat laat ge aan uw vrouw en kind\nAls ge u op zee bevindt? - Ach!\n\neduard.\nLaat die gaan beedlen om hun brood!\nô Moeder, Moeder, ach!\nLaat die gaan beedlen om hun brood;\nDe wareld is zoo groot! - Ach!\nde moeder.\nEn wat laat ge aan uw Moeder dan,\nAch, Eduard, mijn zoon!\nEn wat laat ge aan uw Moeder dan,\nDat haar vertroosten kan? - Ach!\neduard.\nHaar kneuz' mijn helsche vloek den kop!\nDie Moeder! Moeder, ach!\nHaar kneuz' mijn helsche vloek den kop!\nZoo voedde zy my op! - Ach!\n\n1797.\n\nLindor en Lucia.Mengelpoëzy II, 140.\n\nDraagt Leinster op de schoonheên roem,\nDie langs zijn klaverweiden treden,\nLucîa was heur aller bloem\nDoor duizenden aantreklijkheden:\n\nEn nooit zag Liffijs blonde stroom,\nWaarin zy 't wollig melkvee wasschen,\nEen zoo beminnelijke Maagd\nDe kniën spieglen in zijn plassen:\n\nTot wreede min en knagend leed\nHaar rozenblos allengs verflaauwen,\nHaar lipkoraal verbleeken deed,\nEn 't oog, vol vuurgloed, fletser blaauwen.\n\nZaagt ge ooit een bleeke leliebloem\nOp halfgeknakten stengel hangen?\nZoo hong haar 't moede hoofd naar 't graf!\nZoo was de bleekheid van heur wangen!\n\nGy, schoonen, wacht u, zijt gy wijs,\nVoor onbetrouwbre minneklachten!\nGy, minnaars, hoedt u voor de wraak,\nDie trouw- en eedbreuk staat te wachten!\n\nTot driewerf in het holst des nachts\nVerneemtze een aaklig hondenbassen;\nEn driewerf koomt de zwarte raaf\nKlapwiekende in heur venster krassen.\n\nTot driewerf in het holst des nachts\nHoort ze een onzetbre doodklok brommen.\nDe wachtsters aan heur legersteê\nVernemen 't met haar, en verstommen.\n\nDe kranke maagd gevoelt in 't hart,\nWat voorspook deze teekens dragen,\nEn wendt zich, met een veegen mond,\nTot de om heur bed bestorven magen:\n\n‘Ik hoor een stem, die gy niet hoort,\nDie my te rug roept uit dit leven:\nIk zie me een hand, voor u bedekt,\nDen wenk tot mijn verhuizing geven.\n\nIk sterf in 't opgaan van mijn jeugd,\nOm de ontrouw van een weiflend harte.\nHelaas! hy vond een rijker bruid;\nEn ik ben 't offer van mijn smarte.\n\nAch, Lindor! geef uw hand haar niet:\nDie hand is mijne, my verkregen!\nEn, Bruid, wijs gy zijn lippen af,\nEn vlei u met geen huwlijkszegen!\n\nTreedt morgen vrolijk naar 't altaar\nOm u in 't echtsnoer saam te binden!\nMaar weet, gy Valschaart! en gy, Bruid!\nGy zult er ook Lucië vinden!\n\nGespelen! draagt mijn lijk daar heen,\nEn stel den Bruigom my voor oogen:\nHem, in zijn bruiloftsfeestgewaad\nMy, met mijn doodwaâ aangetogen.’ -\n\nZy sprak, zy stierf: - men draagt haar heen,\nEn stelt den Bruigom haar voor oogen:\nHem, in zijn bruilofstfeestgewaad!\nHaar, met de doodwaâ aangetogen\n\nWat voelde Lindor toen om 't hart?\nWat wierd er van dat Echtvereenen? -\nDe bruiloft schoolt om 't Maagdlijk lijk,\nEn heel de wareld slaat aan 't weenen.\n\nBeschaming, wroeging, zelfverwijt,\nEn wanhoop, doen zijn boezem beven:\nHet doodzweet breekt zijn voorhoofd uit;\nHy valt; hy gilt; en liet het leven.\n\nDe droeve Bruid (geen bruid nu meer!)\nVerbleekt, en voelt haar kniën knikken,\nDaar ze, aan heur Mededingsters baar,\nHeur bruigom zielloos aan moet blikken.\n\nMen draagt hem met Lucîa weg,\nEn, samen in één graf besloten,\nVermengt zich beider stof in één,\nNu, in den doodslaap, Echtgenooten!\n\nVaak koomt de trouwe Herderjeugd,\nMet lieve Herderinnenreien,\nDe terp met geurig voorjaarkruid\nEn frissche bloemen overspreien.\n\nMaar gy, wijkt af van deze plaats,\nDie d'eed een spel maakt voor de winden!\nGedenkt aan Lindors deerlijk lot;\nEn beeft, dat noodlot daar te vinden!\n\n1798.\n\n\nMargarethaas geest.Mengelpoëzy II, 144.\n\nHet was in 't stil, ontzachlijk, uur,\nAls nacht en uchtend samenpalen,\nDat Margareeths vergrimde geest\nDoor Willems slaapvertrek kwam dwalen.\n\nDaar hield zy voor zijn nachtkoets stand,\nMet star op hem gevestigde oogen,\nWaar uit een Lentemorgen scheen,\nMet Winterwolken overtogen.\n\nHeur blanke hand was kil als lood,\nEn aan het linnen kleed geslagen,\nHet eenigst, dat we uit d' overvloed\nMet ons naar de enge woning dragen.\n\nEens bloeide ze als de Lentebloem,\nMet wasdomrijken daauw begoten;\nDe roos, ontloken op heur kaak,\nWas even uit de knop geschoten.\n\nMaar Min (gelijk een worm in 't hart)\nZat al haar bloesem af te knagen:\nDe roos werd bleek, werd dor, viel af;\nZy, voor heur tijd naar 't graf gedragen.\n\n‘Ontwaak (dus riep zy)! 'k Ben Margreeth:\n'k Verliet der afgestorv'nen bedden:\nHoor thands de Maagd met siddring aan,\nDie ge eerst uit min niet wilde redden!\n\nDit is het somber, aaklig uur,\nDat wy, mishandelde, ons beklagen.\nNu geeft het graf zijn dooden op,\nOm trouweloozen na te jagen.\n\nZie thands met ijzing op uw schuld,\nUw eed- en echtpandschennis, neder:\nEn geef mijne eens gegeven trouw,\nMijn Maagdelijke trouw, my weder.\n\nWat zwoert gy me uwe liefde toe,\nOm eerloos van uw woord te scheien?\nWat roemde gy me een schoon gelaat,\nEn doemde 't tot een eeuwig schreien?\n\nWat riept gy me als aanbidlijk uit,\nOm me uw verachting toe te dragen?\nWat stalt ge my mijn schuldloos hart,\nOm daar den moordpriem door te jagen?\n\nWat noemde gy mijn lippen lief,\nOm ze al heur blozing af te rooven?\nEn ik, onnoozel meisjen, ik!\nWat moest ik uw gevlei gelooven?\n\nMijn aanzicht (laas!) is niet meer schoon;\nMijn lippen, met geen blos betogen:\nDe dood sloot my 't verduisterd oog:\nWat minzaam was, is weggevlogen.\n\n't Gewormte deelt my als zijn buit;\nEn, in de boei des doods geslagen,\nOmringt ons steeds een ijzren nacht,\nTot eens het jongste licht zal dagen.\n\nMaar zacht! de morgenwachter kraait.\nVaarwel! ik word van hier gedreven!\nKom, valschaart, kom de rustplaats zien,\nVan die om uwe min moest sneven!’ -\n\nDe Leeuwrik zingt met luider stem;\n't Ontsluimrend aardrijk juicht in 't ronde;\nDoch Willem siddert ieder lid,\nEn mijmrend rijst hy van de sponde.\n\nHy sleept zich naar de doodsche plaats,\nDie Margarethes lijk bedekte;\nWaar hy, in diepen, stommen rouw,\nZich op de zoden nederstrekte.\n\nNu roept hy driewerf aan Margreeth,\nEn driewerf blijft hy nokkend steken.\nHy drukt zijn wang in 't vochte gras,\nEn de adem is zijn borst ontweken.\n\n1798.\n\n\nDe vloek.Mengelpoëzy II, 181.\n\nTreedt toe en leent aandachtige ooren\nAan dit mijn Dicht,\nEn leert, wat onbedachte toren\nAl jammer sticht!\nNiet verr' van hier, in onze dagen,\nViel 't onheil voor:\nMen hoort het nog met schrik gewagen\nHeel Brabant door.\n\nô Moeders! ô verbiedt uw spruiten\nHet minnen niet.\nGy wekt u-zelf, om dit te stuiten,\nOnnut verdriet.\nHier baat noch bidden, noch vermanen,\nNoch harde dwang:\nDe lieve hartjens storten tranen;\nMaar gaan heur gang.\n\nZegt alle boosheid van de mannen,\nZooveel gij wilt;\nHen uit een meisjens hart te bannen,\nIs vlijt verspild.\nDe liefjens weten 't in den stille;\nEn, stil of luid,\nHet gaat u-allen als Sibille:\nMen lacht u uit.\n\nSibille was de vroome Tante\nVan Margareet:\nEen statige Kollegiante,\nIn 't weeûwenkleed.\nHet mutsjen stond haar zeer bescheiden;\nMaar als zy keef,\nDan wisten Drommel, Nicht, en Meiden,\nNiet waar men bleef.\n\nMargreta had pas zestien jaren,\nWas schoon en teêr,\nHaar gitbruin oog en zwarte hairen\nBeloofden meer.\nHaar warme lonk by gloênde wangen\nDeed buiten dat,\nDe jonge Heertjens om haar hangen\nWaar heen zy trad.\n\nHaar hart nogthands, hoe heet en woelig,\nWas rein en schoon,\nEn slechts voor Hildebrand gevoelig,\nHaars buurmans Zoon.\nVaak spraken zich de twee Gelieven,\nBy lichte maan,\nIn 't uur der minnaars en der dieven,\nDoor 't venster aan.\n\nDe borst, schoon nieuw in minnehandel,\nWordt ras een held,\nEn brengt haar menig kraakamandel\nVan vaders geld.\nHy koopt haar een katoenen jakjen;\nEn, week aan week,\nSteekt hy zijn leêge hand in 't zakjen\nBy d' avondpreek.\n\nDe Tante, listig en doorslepen,\nBemerkt het haast.\nEn heeft het naauwlijks half begrepen,\nOf vloekt en raast.\nHet schaap doet nietwes naar behooren,\nMaar wordt verbluft.\nZy heeft de zinnen gants verloren\nEn peinst en suft.\n\nIndien zy naait, de draden breken\nAls enkel vlas:\nIn 't breien vallen al de steken,\nOf 't kortswijl was.\nDe kervel wordt niet goed verlezen;\n't Gebak is test;\nDe soep schijnt voor den gal te wezen;\nEn zoo de rest.\n\n‘Kind! zegt haar Tante heel koelzinnig,\n't Kan zoo niet gaan!\nGy weet, mijn hart bemint u innig.\nWat schort er aan?\nGy zijt verliefd. - Nu! geen verbloemen!\nHoe heet de kwant?’ -\nOch, Tante! zoo ik hem moet noemen,\n‘'t Is Hildebrand.’\n\n‘Hoe! (riep zy aanstonds, vol van woede)\nIs dat de zaak?\nEn zonder dat ik iets vermoedde!\nDat schreeuwt om wraak.\nFoei, kleuter! dus mijn huis te onteeren,\nGy, vuile teef!\nIk zal die stoutheid u verleeren,\nZoo waar ik leef!\n\nGeen woord meer zult gy met hem spreeken,\nVan deze stond!\nEn (hier begon zy los te breken\nMet vollen mond.)\nEn, hebt ge verder zulke knepen,\nGij onverlaat!\nDe Duivel zal u met zich sleepen!\nMaak daarop staat!’ -\n\nHet arme meisjen beeft van 't schrikken,\nEn maakt een kruis;\nEn sluipt, maar zonder iets te kikken,\nIn 's Buurmans huis.\nUit moedwil niet, of wederstreven;\nVooral niet! Neen!\nMaar om hem d' afscheidsgroet te geven,\nGing zy er heen.\n\nFlux ijlt ze om zich te bed te leggen.\nTer juister tijd.\nMen hoort haar de avondbede zeggen\nMet dubble vlijt.\nDe Tante koomt heur slaap ontrusten,\nEn snaauwt ze aan 't oor:\n‘Verslaap uw zedelooze lusten,\nGy duivelssloor!’ -\n\nMaar, 't is geen middernacht geslagen,\nEn alles stil,\nOf huis, en bed, en kamer, wagen\nVan hol gegil.\nEen stem schreeuwt ijslijk: ‘“Margarete!\nNu moet ge meê.”’ -\nBeddenk, wie meest van doodsangst zweette\nVan onze twee!\n\nMet gloeiende oogen, lange tanden,\nEn wijden mond,\nTast daar een nachtspook langs de wanden\nDe kamer rond:\nHet stapt en klotst, tot elks ontzetting,\nGelijk een paard;\nEn rammelt met een lange ketting;\nEn schudt zijn staart.\n\nHy kwam, met ijsselijk gestommel,\nWaar Tante sliep.\n‘Ik ben, ik ben het niet, Heer Drommel!’\nWas 't geen zy riep.\n‘Ik bid u, ga een weinig verder!\nDaar slaapt mijn Nicht.’ -\nDe Duivel gaat en klotst nog harder,\nEn grijpt het wicht.\n\nHet meisjen, siddrend als een rietjen,\nSchuilt vruchtloos weg.\nGeen deken helpt het arme Grietjen,\nGeen overleg.\nDe Duivel vat haar in zijn klaauwen,\nEn sleept ze voort:\nMen hoort op straat de katten maauwen;\nVan haar, geen woord.\n\nFlux springt hy, met zijn prooi in de armen,\nWie weet waar heen!\nDe Tante jammert uit erbarmen,\nMaar hy verdween.\nIn 't eind, hy had het huis verlaten,\nEn alles zweeg.\nNu roept zy, maar het kan niet baten:\nHet bed is leêg.\n\nWat blijft ter wareld ooit verborgen,\nHoe diep verhuld?\nDe gantsche stad is d' eigen morgen\nDaar van vervuld.\n‘De Duivel (zegt men) is gekomen\nBy vrouw Sibil,\nEn heeft de kwezel meêgenomen,\nMet boek en bril.’\n\nMaar spoedig bleek de rechte waarheid:\nHet was Margreet.\nToen gaf het een bedroefde naarheid,\nEn ieder kreet.\nEr waren echter jonge schoonen,\nDie riepen ras:\n‘Men zag wel aan heur roode konen,\nWat soort ze was.’ -\n\nSibil blijft in gedachten steken,\nOm 't geen zy deê.\n‘De Duivel voert op 't eerste spreken\nMijn Nichtjen meê.\nZy werd hem naauwlijks nog gegeven,\nOf is zijn roof!\nMaar toen mijn man nog was in 't leven,\nToen was hy doof!’\n\nDus peinst en mijmert ze alle dagen\nHeur hairen graauw,\nEn is, in 't naar den duivel jagen,\nNiet meer zoo gaauw.\nZy noemt den Satan boos en grillig\nEn vuil en wreed!\nVoor die hem roepen, niet gewillig,\nDan tot hun leed!\n\nZoo brengt zy veertig lange weken\nAl mijmrend om:\nVerliest den smaak van kwaad te spreken,\nEn wordt schier stom.\nZy laat de gantsche wareld drijven,\nEn elk in rust:\nEn, somtijds op de meid te kijven,\nBlijft al heur lust.\n\nNu koomt een heertjen haar begroeten,\nEen vreemde haan!\nDie buigt zich statig tot de voeten,\nEn spreekt haar aan:\n‘Mevrouw, 't is thands niet op uw vloeken,\nDat gy my ziet.\nMaar 'k wou u graag tot peet verzoeken:\nOntzeg het niet!’ -\n\n‘Hoe! - (zegt ze) - hoe! wat wil dat zeggen?\nWat vreemdigheên!’ -\n‘Mevrouw! indien ik 't uit moet leggen,\nIk ben te vreên.\nMaar 'k bid, bereid u eerst een beetjen,\nLicht dat ge ontroert!\nIk ben - de duivel, die - Margreetjen\nHeeft weggevoerd.\n\nZy heeft my hart en hand geschonken,\nEn thands een kind;\nMaar daar men paardenhoef noch bonken,\nNoch staart aan vindt.\nLang hebt gy om uw Nicht geleden,\nEn zonder hoop:\nThands wordt gy tot het feest gebeden\nVan 's jongskens doop.’\n\n't Verrassend vreemde van de ontmoeting,\nEn 't blij. bericht,\nGeeft aan de schaking weêr verzoeting,\nDaar 't toch zoo ligt.\nZy meesmuilt, legt de handen samen,\nEn scheidt ze weêr:\n‘Daar is (dus zegt zy) noch betamen,\nNoch Godvrucht meer!\n\nMaar echter, 't heeft zoo moeten wezen,\nDat zie ik klaar.\nDe Hemel zij daar voor geprezen,\nDat ik 't ervaar.\nEerst hadt ge my haast beet gekregen,\nIn plaats van haar:\nO! had ik toen maar stil gezwegen!\nIk, malle Saar!’ -\n\nNu wist men 't, dat er niets aan faalde,\nDoor 't gansche land:\n‘De Duivel, die Margrietjen haalde,\nWas Hildebrand! -\nJa, morgen zal men 't kleintjen doopen!\nSibil is Peet!’\nEn alles kwam te samen loopen\nVan wijd en breed.\n\nDe Sexe hoorde dit vertellen,\nEn lachte er om!\nMaar sommigen met heimlijk kwellen,\nEn bleven stom.\nEéne enkle slechts riep zonder smalen,\nMet gullen mond:\n‘Och! kwam my ook zoo'n Duivel halen!\nIk ging terstond.’\n\n1798.\n\n\nHet nachtspook.Poëzy II, 188. Uitg. 1822.\n\nTe viervoet, trapplend, stap voor stap,\nReed Jonker Egmond door de heide,\nDie Hildesheim van Brunswijk scheidt,\nWaar, in mistroostige eenzaamheid.\nZijn teedre Weêrhelft hem verbeidde.\n\nDe nacht viel zwart op 't aardrijk neêr,\nDoorweekt van eindeloozen regen.\nDaar waadde hy door plas aan plas,\nGeheel onzeker waar hy was,\nLangs gants in slib verkeerde wegen.\n\nHet plascht, het plascht, het klatst, het kletst,\nEn slobbert door moeras en kreken.\nHet ros ontzet op ieder tred,\nEn struikelt in het moddrig wed,\nOf blijft in taaien kleigrond steken.\n\n‘Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!\nMy blindt dit ondoorzienbre donker.\nô Zie voor u en my met één,\nEn voer my door dees afgrond heen;\nUw meester, zonder u, verzonk er!\n\nVoort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!\nGa voort, de Maan zal spoedig rijzen.\nVoort, voort, en zet uw voeten vast;\nDe welvoorziene haverkast\nZal u eens meesters dank bewijzen.\n\nVoort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!\nVoer my in mijn Geliefdes armen;\nZy strekken zich te mywaart uit;\nWanneer zy me aan heur boezem sluit,\nZult gy u ook op stal verwarmen.\n\nVoort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!\nNog drie of vierdhalf moeilijke uren!\nDe Hemel, die my ginds verwacht,\nVerdient een nog veel slimmer nacht,\nDan dien we op dezen weg verduren.’ -\n\nDus rijdt de Jonker immer toe,\nMet altijd ongewisse schreden:\n‘Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort;’\nTerwijl hy buik en zijden spoort,\nEn 't paard reeds machtloos heeft gereden.\n\nHy vordert weg, maar zacht en traag;\nEn 't immer feller groeiend haken\nZet borst en ingewand in vuur;\nEn schijnt van 't oogenblik een uur,\nVan 't uur een eeuwigheid te maken.\n\nNu, afgemat door 't ongeduld,\nEn 't hart bezwijkend van verlangen,\nKnikt hem 't van slaap bezwaarde hoofd,\nDat, van gemijmer afgesloofd,\nHem machtloos op de borst blijft hangen.\n\nNu weêr als met een schrik ontwaakt,\nOm al zijn krachten saam te gaderen,\nHerwekt hy d' uitgedoofden moed;\nEn nieuwe veêrkracht drijft zijn bloed\nMet ruimer omloop door zijne aderen.\n\nNu stelt hy zich zijne Egâ voor,\nHoe ze, ongerust om 't lang vertoeven,\nHem in den hollen donkren nacht\nOp d' ijsbren weg verloren acht,\nIn steedsvermeerend zielsbedroeven.\n\n‘Nu luistert zy naar 't windgeruisch;\nNu (waant hy) hoort zy naar den regen.\nNu ziet zy angstig naar de lucht,\nEn zendt my heete zucht op zucht\nIn hijgend zielsverlangen tegen. -\n\nNu denkt zy my de Stad nabv,\nEn hoopt my altijd na en nader;\nEn kust in 't ingeslapen wicht,\nDat aan heur kuischen boezem ligt,\nHet beeld van d' aangebeden Vader. -\n\nNu wekt zy 't ongeduldig op,\nOm 't wederom in slaap te wiegen,\nOf zy van d'emdeloozen tijd,\nWaar in zy om mijn afzijn lijdt,\nEen nietig ondeel mocht bedriegen.\n\nNu hoort ze een ritslen op de straat,\nDoor een gemengd met hondenbassen:\nDaar is hy (roept zy juichend uit)!\nMaar straks verwijdert dat geluid,\nEn ach! heur oogen staan in plassen!\n\nNeen; denkt zy, nooit zoo laat als nu!\nWat onheil of hem mocht gebeuren!\nEen onheil -! Lieve, schrei niet, neen!\nDe Hemel brengt ons haast by een:\nSchep moed, en staak uw angstvol treuren!\n\nAch! dat de Hemel weêr een tijd\nNa zoo veel lijdens wou gehengen,\nDie ieder laafde met de troost,\nVan met zijn Gâ en dierbaar kroost\nZijn leven door te mogen brengen!’\n\nDus denkt, dus peinst hy, zonder rust,\nEn noopt en spoort uit al zijn krachten. -\nVergeefs! het paard blijft schichtig staan,\nDaar is geen verder drijven aan:\nHier moet, hier zal hy overnachten!\n\nGeen maanlicht toont zich aan de kim,\nDat door dit duister heen kan boren:\nDe hemel is met zwart beplekt;\nDe grond, met water overdekt;\nEn spoor, en pad, en weg, verloren.\n\n‘Neen (zegt hy), neen, hier blijf ik niet,\nOm op den weg van koû te sneven.\nVeeleer het uiterst onderstaan,\nDan dat ik werkloos zou vergaan,\nEn in den nood my-zelv' begeven!’\n\nHy spoort, hy noopt, hy dringt, hy drijft,\nEn wringt en rukt met toom en stangen;\nPerst borst en ribben tot malkaâr;\nMaar 't beest, onwrik-, onhandelbaar,\nGeeft niets om sporendruk of prangen.\n\nHy heft de rijzweep woedende op,\nEn klemt haar 't dier om heup en lenden:\nDe zweepslag klinkt door lucht en veld;\nMaar vruchtloos, hoe hy knalt of knelt,\nHy kan het voort doen gaan noch wenden.\n\nVersuft, bedwelmd, en uitgeput\nVan 't lang en vruchtloos zielsvermoeien,\nGevoelt by 't hart van ijzing slaan,\nHet doodzweet op zijn voorhoofd staan,\nEn 't bruischend bloed naar 't hart toe vloeien.\n\nEen flaauwe en bleeke neveldamp\nVertoont zich eensklaps voor zijne oogen,\nEn schijnt hem in den weg te treên,\nMet vormloos lijf en reuzenleên,\nMet aaklig duister overtogen.\n\nEen aanzicht als het beeld des doods,\nMet holle en uitgeteerde wangen:\nTwee armen, schrikbaar uitgerekt,\nEn grijpend naar hem toegestrekt,\nOf 't ware om ros en man te omvangen:\n\nEen lijf van onafmeetbren stal,\nDat nu, tot aan het zwerk verheven,\nEn hals en hoofd door wolken dringt,\nEn dan weêr in elkander zinkt,\nEn laag by de aarde schijnt te zweven.\n\n‘Wat wilt gy (roept hem Edmond toe)?\nGy, Geest, of schrikbeeld van mijn zinnen!\nGeef andwoord, of verzink in 't niet!\nEn, zoo gy 't aaklig graf verliet,\nGy, Afgrond, hoû uw dooden binnen!’\n\nGeen andwoord! maar een dof gehuil\nVan Winden die van verre loeien,\nEn 't glimmen van een hol gezicht,\nWelks oogen, met een vluchtig licht,\nUit opgespalkte leden, gloeien!\n\nHy roept op nieuw. Een ketenklank,\nDie gruwzaam in zijne ooren rinkelt,\nVermengt zich met den doffen wind,\nTerwijl een glans zijne oogen blindt,\nWaar alles door elkaâr voor krinkelt.\n\nGeen andwoord meer. Maar 't paard stapt toe,\nEn Edmond, gants bedwelmd van zinnen,\nRijdt eensklaps, zonder dat hy 't dacht,\nTerwijl hy zich verloren acht,\nLangs d' ophaalbrug de Stadpoort binnen.\n\n1799.\n\nDes minnaars geest.Poëzy II, 151.\n\nDaar kwam een Geest voor Grietjens deur,\nMet akelig gegil:\nHy trok en rammelde aan den klink;\nMaar zy, zy hield zich stil.\n\n‘Is 't Vader Henrik die daar klopt,\nOf Broeder William?\nOf is 't mijn trouwe Frederik,\nDie versch uit Schotland kwam?’\n\n‘Het is uw Vader Henrik niet,\nNoch Broeder William:\nMaar 't is uw trouwe Frederik:\nDie versch uit Schotland kwam.\n\nMaar hoor my, dierbre Margareet,\nEn wijs my zoo niet af.\nGeef my mijn woord en trouw te rug,\nDie ik u voormaals gaf.’\n\n‘Uw woord en trouw geef ik niet weêr;\n(Nooit wordt my die ontrukt!)\nEer dat gy in mijn kamer koomt,\nEn my de lippen drukt.’\n\n‘Indien ik in uw kamer trad,\nGy zwijmdet van den schrik,\nEn naderde ik uw frisschen mond.\nGy wierdt een Geest als ik.\n\nNeen, hoor my, dierbre Margareet,\nEn wijs my zoo niet af.\nGeef my mijn woord en trouw te rug,\nDie ik u voormaals gaf!’\n\n‘Uw woord en trouw geef ik niet weêr;\n(Nooit wordt my die ontrukt!)\nEer dat gy me in uw grafsteê voert,\nEn in uw armen drukt.’\n\n‘Mijn beenders liggen wijd van hier,\nAan 't uiterst van de kust:\nEn 't is mijn geest alleen, Margreet,\nDie tot u vliedt om rust.’\n\nZy steekt haar blanke hand hem toe,\nZich-zelve naauw bewust:\n‘Zie daar uw woord en trouw weêrom!\nGod geev uw ziel nu rust!’ -\n\nZy neemt haar zijden tabbaart op,\nEn spelt hem by malkaâr,\nEn wandelt heel den langen nacht\nHeur dooden minnaar naar. -\n\n‘Ach! is er aan uw hoofd geen plaats?\nGeen plaatsjen aan uw zij'?\nGeen plaatsjen, hoe gering, mijn Lief?\nZoo ja, zoo geef het my!’\n\n‘Daar is geen plaatsjen aan mijn hoofd,\nWaar ik een Liefste breng'.\nGeen plaatsjen aan mijn zij', Margreet!\nMijn doodkist is zoo eng.’\n\nMet kraaide daar de Dorpsteêhaan,\nEn scheidde zich de lucht.\n‘'t Is tijd, 't is tijd, mijn Margareet,\nDat ik den schemer vlucht.’\n\n‘Hy spreekt, en met een hol gehuil,\nOf alles zou vergaan,\nVerdween hy in een wolk van damp,\nEn liet het Meisjen staan.\n\nô Toef, mijn Dierbre (roept zy), toef!\nKeer tot mijne armen weêr!’\nHaar wang verbleekt, haar oog verschiet,\nEn zielloos zijgt zy neêr.\n\n1799.\n\n\nJonker Brand van Wijk.Poëzy II, 174.\n\nLaatst strookte Jonker Brand van Wijk\nZijn schimmel met de hand:\nMet één kwam daar een Jonkvrouw aan,\nDe schoonste van het land.\n\n‘Goên dag (dus sprak zy), Jonker Brand!\nAch, zie eens wat my schort!\nMijn bouwen was my eerst te lang,\nNu is hy my te kort. -\n\nIk draag een wichtjen onder 't hart,\nHet woelt my door het lijf:\nMijn gordel was my eerst te wijd,\nNu klemt hy my te stijf.’ -\n\n‘Indien dat kind het mijne waar,\nGelijk gy my vertelt;\nZoo schonk ik u mijn halve Land,\nEn nog een huis vol geld. -\n\nIndien dat kind het mijne waar,\nEn ik daar zeker van;\nZoo schonk ik u mijn gantsche Land,\nMet Heerenrecht en ban.’ -\n\n‘Veel liever had ik eenen kus,\nMijn Jonker, van uw mond,\nDan heel het halve Land van Waas,\nMet honderdduizend pond. -\n\nVeel liever had ik van uw mond\nÉén vriendelijken lach,\nDan heel het gantsche Land van Waas,\nMet Rechtsdwang en gezag.’ -\n\n‘Op morgen, Klare, moet ik voort,\nHier schrikbaar verr' van daan:\nEn 't schoonste meisjen dat er leeft,\nMoet met my derwaart gaan.’ -\n\n‘Al ben ik 't schoonste meisjen niet,\nNeem echter, neem my meê,\nEn laat my slechts uw Voetknaap zijn,\nZoo hou ik my te vreê.’ -\n\n‘Zoo gy mijn Voetknaap wezen zult,\nEn doen mijn paard gerijf,\nZoo moet uw tabberd afgesneên,\nEen spanbreed onder 't lijf. -\n\nZoo moet uw blonde hairlok af,\nEen duimbreed boven 't oog;\nEn dan kunt gy mijn Voetknaap zijn,\nZoo lang ik het gedoog.’\n\nDe dag ging om; de nacht verstreek,\nEn 't licht begroette de aard:\nDe Jonkvrouw houdt den stegelreep,\nEn hy, hy klimt te paard. -\n\nDe Jonker reed den gantschen dag;\nZy liep er blootsvoets by;\nEn nog had hy het woord te goed:\nKom, zit wat op, en rij.\n\nDe Jonker reed den gantschen dag,\nEn liet haar blootsvoets gaan;\nEn nog had hy het woord te goed:\nKom, doe uw schoenen aan. -\n\n‘Rijd zachtjens, Jonker (riep de Maagd)!\nMijn lichaam krimpt van smart.\nHet wichtjen dat ik van u draag,\nBezwijkt my onder 't hart.’ -\n\n‘Beschouwt gy (sprak hy) gindschen stroom,\nDie door den heirweg schiet?’ -\n‘Ten minste spaar mijn zwanger lijf,\nEn schoon my van den vliet.’ -\n\nDus sprak zy met een lonkend oog,\nWaarin een traantjen glom. -\nDe Jonker geeft het paard de spoor,\nEn zwijgt, en ziet niet om. -\n\nNu kwamen ze aan den oeverkant:\nHy zette 't door den vloed.\n‘ô Hemel (riep zy), sta my by,\nIndien ik zwemmen moet! -’\n\nHet water hief haar 't kleed omhoog,\nEn ging haar tot de kin:\nDe Jonker zag heur angst en nood,\nMaar hield zijn draf niet in. -\n\nEn als zy door het water was,\nEn weder by hem stond:\n‘Zie toe (dus sprak hy), Klare, zie!\nDaar zijdwaart rijst de grond!\n\nBeschouwt gy daar dat gulden dak,\nDaar waar de Zon op stuit?\nEen tiental Juffers houdt daar feest:\nDe schoonste wordt mijn Bruid.’ -\n\n‘Ik zie dat dak, ô Jonker Brand,\nDat, waar de Zon op stuit.\nGod geef zijn zegen over u,\nEn uw geliefde Bruid!’ -\n\nEen tiental Juffers hield daar feest,\nEn vierde daar een Bal:\nMaar, Klare, schooner dan die tien,\nBracht 's Jonkers paard op stal.\n\nEen tiental Juffers hield daar feest\nEn speelde met de klos:\nMaar Klare, schooner dan zy al,\nGaf voeder aan het ros. -\n\nDes Jonkers Zuster sprak hem aan:\n‘“Wel, Jonker Brand van Wijk!\nWat schooner Voetknaap hebt gy daar\nNooit zag ik zijns gelijk.\n\nZijn kleed is wat te hoog gegord,\nZijn lijf wat opgezet:\nMaar 'k gunde hem, met al mijn hart,\nEen plaatsjen in mijn bed.”’\n\n‘Geen slechte Voetknaap, zoo als hy,\nDie rent door dun en dik,\nZou passen in een Jonkvrouws bed,\nMet voeten, vuil van slik.\n\nVeel beter voegt het zulk een knaap,\nMet slib en stof bemorst,\nTe zitten by het keukenvuur;\nTe knaauwen op een korst.’ -\n\nNu had men 't avondmaal gehad,\nEn alles lei zich neêr.\nNu riep hy: ‘Voetknaap, koom eens hier,\nEn hoor wat ik begeer!\n\nGa henen naar de naaste stad,\nEn kruis de straten rond,\nEn zoek my daar een meisjen uit;\nMet frissche wang en mond.\n\nEn zoek my die ten byslaap uit,\nEn breng haar in mijn bed: -\nMaar draag haar in uw arm langs straat,\nDat zy heur voet niet smett'.’ -\n\nDe schoone wandelt naar de stad.\nEn kruist door straat aan straat;\nEn zoekt het schoonste meisjen uit,\nDat zich ontdekken laat.\n\nZy zoekt hem dit ten byslaap uit,\nEn voert het in zijn bed;\nEn draagt het in haar arm daar heen,\nDat zy den voet niet smet. -\n\n‘Vergun my thands, ô Jonker Brand,\nWat bedstroo aan uw voet!\nô Geef my daar een luttel plaats,\nEer ik bezwijken moet.’ -\n\nHy gunde 't haar; zy vleit zich neêr,\nZich moê en machtloos neêr.\nNu ging de nacht allengskens om,\nEn riep den ochtend weêr.\n\n‘Rijs (riep hy), Voetknaap! rijs, rijs op,\nEn voeder mijn genet!.\nGeef hooi en haver aan het beest,\nEn luier niet in 't bed!’ -\n\nDe schoone rijst wilvaardig op,\nEn doet wat hy beval;\nGeeft hooi en haver aan het beest,\nEn reinigt tuig en stal.\n\nZy leunt zich zuchtend aan de ruif,\nEn schreeuwt en gilt het uit,\nEn kromt het lichaam van de pijn,\nWaarmeê het zich ontsluit.\n\nDe droeve jammert hier en schreit,\nVan allen heul ontbloot:\nNiets speurt zy dan een scheurend wee;\nNiets wacht zy dan de dood.\n\nDes Jonkers Moeder hoort haar stem,\nEn wordt van angst bekneld.\n‘Rijs op (dus roept zy), Jonker Brand\nWat is daar voor geweld!\n\nDaar 's wis een Nachtgeest in uw stal;\nDie maakt een vreemd gerucht:\nOf 't is een Vrouw in barensnood,\nDie naar verlossing zucht.’ -\n\nDe Jonker gaf zich uit zijn bed,\nEn trok zijn nachtrok aan,\nEn sloeg een sluier om zijn lijf,\nOm naar den stal te gaan.\n\nEn als hy voor de staldeur kwam,\nZoo stond hy stom en stil,\nEn hoorde straks een zacht geschrei,\nNa 't aakligst doodsgegil.\n\n‘Sus (riep zy)! sus, onnoozel Wicht,\nMijn hart zoo dier en waard!\nAch! dat uw Vader Koning waar!\nUw Moeder onder de aard!’\n\nMeer wilde zy, meer kon zy niet,\nEn nokkend breekt zy af:\n‘Ach! dat uw Vader Koning waar!\nUw Moeder in het graf!’ -\n\nNu geeft een vloed van tranen lucht\nAan 't overkropt gemoed:\nEn hy, hy ziet het aan, treedt toe,\nEn stort zich aan heur voet.\n\n‘ô Klaag niet, dierbre (barst hy los)!\nUw weedom heeft thands uit.\nOntfang dees ring ten huwlijkspand,\nEn wees mijne echte Bruid!’\n\n1800.\n\n\n\n\n\nGraaf Floris de Vierde.Mengelingen I, 60.\n\nTrompetten en schalmeien\nDoorklonken hof en wal:\nDe Ridders vloeiden samen\nOp 't daavrend Feestgeschal.\n\nVan 't overwelfde venster\nVan Klermonts opperzaal,\nZag Blanka, de overschoone,\nDen rijken wapenpraal.\n\nDaar lag zy in het venster,\nBehangen met fluweel,\nIn 't midden van heur maagden,\nGedoscht in 't aadlijk geel.\n\nDaar stond zy voor het venster,\nIn hemelsblaauw gewaad,\nGelijk het korenbloemtjen\nIn 't rijpend graanbed staat.\n\nZy droeg een gouden keten\nMet diamanten boot;\nDie hong haar van de schouders,\nEn wapperde in haar' schoot.\n\nHaar volle boezem zwoegde,\nHaar nieuwsgier oog vloog rond,\nEen blos besteeg haar wangen,\nEen lach, haar heuschen mond.\n\nZy zag de fiere Ridders,\nVersierd met zijde en goud;\nZy zag hun fiere rossen,\nOp hun berijders stout.\n\nZy zag die fiere rossen,\nMet Korduaan getoomd,\nBekleed met purpren dekken,\nMet franjen rijk omzoomd.\n\nZy zag de Ridders draven\nOp 't steigerende ros,\nHet moedig hoofd omwemeld\nMet struis- en reigerbosch.\n\nZy zag hun wapens blinken,\nMet kleuren groots bemaald;\nHun breede bandelieren,\nBeschilderd met de naald.\n\nZy zag de wapenschilden,\nGedragen rij aan rij,\nDoor rijkgedoschte knapen\nIn 't blinkend eerlivrij.\n\nZy zag de Baanderollen\nVan Graaf en Koningskind\nIn duizend bochten golven,\nEn zweven op den wind.\n\nHaar oog begon te glanzen\nVan schuldelooze vreugd,\nEn dwaalde, vol verrukking,\nDoor al de Ridderjeugd.\n\nAch, zeg my, riep zy driftig,\nVan argwaan ongewis,\nWie onder al die Ridders\nDe Graaf van Holland is.\n\nHaar Ega hoort haar 't vragen,\nEn ziet haar vorschend aan.\nHaar mond verbleekt en siddert,\nHaar hart begint te slaan.\n\nZy slaat haar oogen neder,\nEn hals en borst wordt rood:\nZy voelt haar kniën schudden;\nHaar leden, koud als lood.\n\nZy wil, maar kan niet spreken,\nEn ziet, noch denkt, noch hoort;\nNoch weet den blik te ontduiken,\nDie door haar' boezem boort!\n\n‘Zie (sprak hy, grijnzend lachend)\nIn gindschen Gravenstoet,\nOp 't wapenveld van goude\nDien Liebaart, rood als bloed.\n\nDat is de Graaf van Holland,\nDie Ridder, zoo volmaakt!\nBeschouw hem wel ter degen,\nWant weet zijn stond genaakt.’\n\nZoo spreekt hy en verlaat ze,\nEn geeft zich naar beneên,\nEn Blanka glipt een parel\nLangs wang en boezem heen.\n\nDe schoone wijkt van 't venster,\nEn zet zich bevend neêr:\nDaar is voor Blankaas oogen\nGeen feest of schouwpraal meer.\n\nDaar breekt de gouden keten,\nEn schiet haar in den schoot:\nDe steen verliest zijn' luister,\nEn kondigt schrik en dood. -\n\nIn 't midden van de Helden,\nOp 't brieschende genet,\nReed Floris blij en moedig,\nMet statelijken tred.\n\nDe Schildknaap aan zijn zijde,\nDroeg speer en Veldbanier,\nEn wit gepluimden hellem\nMet openstaand vizier.\n\nZijn helder voorhoofd glansde,\nVan vreugd, van majesteit;\nVan 't blinkend git der lokken,\nOm 't edel hoofd verspreid.\n\nZijn treffend oog vereende\nIn 't hemclschoon gelaat,\nDe heuschheid van een' Ridder;\nHet vuur van een' Soldaat;\n\nDen glimlach van 't genoegen;\nDen blos van echten moed;\nEn de onmiskenbre trekken\nVan 't Frankisch Koningsbloed.\n\nIn 't midden van de Helden\nStak 't Prinslijk hoofd zich uit,\nGelijk de fiere lely\nBy 't needrig heidekruid.\n\nIn 't midden van de Helden,\nScheen al wat om hem vloog,\nAls voor zijn dienst geschapen,\nTe hangen aan zijn oog.\n\nIn 't midden van de Helden,\nHong aller hart hem aan;\nEn, niemand, die zich vleide,\nMet hem gelijk te staan. -\n\nDaar reed men naar de poorte,\nWaar boven Blanka zat,\nEn zag de Hofjonkvrouwen,\nWier rij zy om zich had.\n\nHy heft het oog naar boven,\nEn biedt den schoonen stoet\nDie afziet uit de vensters,\nDen Ridderlijken groet.\n\nHy heft het oog naar boven,\nEn valschen Klermonts speer\nDoorboort hem 't argloos harte,\nEn ploft hem zielloos neêr.\n\nHet bloed ontvliet de wonde;\nHet licht, zijn brekend oog,\nDat rondziet naar zijn' Moorder,\nEn wraak vraagt van omhoog.\n\nEen schreeuw gaat op ten hemel,\nEn alles woelt door een!\nMaar niemand zag de wonde\nDan brave Kleef alleen.\n\nHy grijpt zijn' Heldendegen,\nGraaf Floris Vriendschapspand,\nEn wringt den laffen moorder\nDat staal in 't ingewand.\n\nDaar hoort de ontroerde Blanka,\nDen gruwel en zijn straf!\nDaar ziet de ontroerde Blanka,\nOp beide lijken af!\n\nHaar kniën knikken samen;\nHaar bloed en adem stalt;\nZy gilt en liet het leven;\nEn 't zwart tooneeldoek valt.\n\n1803.\n\n\nDe gevangene.Mengelingen I, 82.\n(Uit het Russisch.)\n\nLieve zijsjen, vreugdebode die de komst der Lente spelt,\nHoor, en zeg den wouden over, zeg ze wat mijn Cijther meldt.\n\nSchoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot!\nHarde kluisters, stalen banden,\nDichte deuren, holle wanden,\nYzren tralies, staâge nacht;\nNiets dat andwoordt op zijn weenen\nDan de weêrklank van de steenen,\nEn een onverbidbre wacht!\nSchoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot!\nSchoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!\n\nSchoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.\nInnig hartzeer, prangend knagen,\nLichaamspijnen, hersenplagen,\nVuile Lucht, en kerkersmet,\nSchimlig brood doorweekt van tranen,\nHadden blos en glans doen tanen,\nHadden moed en geest verplet.\nSchoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.\nSchoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!\n\nSchoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.\nOnder 't drukkend leed bezweken,\nVan ontzet en hoop versteken,\nSchreef hy aan zijn naaste bloed:\n‘Lieve Broeder, 'k zucht in ketens;\n\nHoor de roepstem des gewetens;\nLos my voor een handvol goed.’\nSchoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.\nSchoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!\n\nSchoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.\nAch! de Broeder las zijn bede;\nDe oude Moeder las haar mede:\nIeder zweeg en schudde 't hoofd!\n'k Ken geen' broeder, sprak de Broeder,\nIk geen' zoon, hernam de Moeder,\nDie my eer en welvaart rooft.\nSchoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.\nSchoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!\n\nSchoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.\nWanhoop werd het, wat hem griefde,\nEn hy schrijft zijn Zielsgeliefde,\n‘'k Zucht in ketens, maak me vry!’\n't Meisjen leest en droogt heur oogen,\nKomt ter redding aangevlogen,\nEn geeft hulsel en kleedy.\nSchoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.\nZijn Geliefde werd zijn redder! ô Hoe zoet was beider lot!\n\n1803.\n\n\nArgine.Mengelingen I, 67.\n\nVorst Edel drukte DeiraasKoninkrijk, makende het Zuidelijk gedeelte van het oude Saxische Rijk van Northumberland uit. throon,\nZijn Broeder was niet meer,\nEn liet een eenig spruitjen na,\nEen meisjen, jong en teêr.\n\nWanneer de stervende Adelbrecht,\nOp 't jongste krankbed lag,\nEn met een onbeneveld oog\nDen dood genaken zag;\n\nZoo greep hy met zijn veege hand\nZijns Broeder rechterhand,\nBeval zijn ziel aan Gods genaâ,\nAan hem, dit dierbaar pand.\n\n‘By 't Kroonrecht, tusschen ons verdeeld;\nBy 't Broederlijke bloed;\nBy Hem, voor wiens gericht ik ga,\nEn gy eens volgen moet;\n\nBy al wat heilig is op de aard,\nOf wat uw hart bemint,\nBezweer ik u met veegen mond,\nBehoed mijn eenig kind.\n\nBehoed ze, breng ze, als de uwe, groot,\nEn dan, verdruk ze niet;\nMaar stel den scepter in haar hand,\nDien ik in de uwe liet!’\n\nDe Broeder deed een' duren eed,\nEn zei hem alles toe.\n‘Zoo zeker zij mijn deel by God,\nAls ik uw' wil voldoe!’ -\n\nHelaas! de vader sluit het oog,\nEn Edel voert zijn' staf.\nEn delft Geweten, Trouw, en Eer,\nBy 's broeders lijk in 't graf.\n\nArgine groeit in schoonte en jeugd,\nEn 't Maagdlijk knopjen rijpt;\nEn Edel wordt eene angst gewaar,\nDie in zijn' boezem grijpt:\n\nEen aantal Prinsen vraagt haar hand!\nDe Koning slaat hen af.\n‘Neen (zegt hy met een gram gelaat),\nBewaren wy den staf!’\n\nHet schuldloos Meisjen, niets bewust,\nWordt ijlings ingespard.\nGeen toegang bleef er tot de Maagd,\nGeen uitzicht op haar hart!\n\nDe Prins der Deenen zag haar schoon,\nEn was 'er van geroerd;\nNu hoort hy Edels strengen last,\nMet strengheid uitgevoerd.\n\nWat zal, wat kan de ontroerde Prins?\nHaar redden of vergaan! -\nAch, dolheid van eene eerste drift!\nHier is geen redden aan.\n\nVergeefsch, met wapens in de hand\nDe wachters aangetast!\nVergeefsch, een vreemd, een gastvrij land\nMet stroomen bloeds beplascht!\n\nVergeefsch de burchtwalpoort beloerd,\nOf aangerand door 't goud!\nGeen toegang is 'er in den muur,\nDie haar gevangen houdt.\n\nWat doet hy? - Min heeft list te baat!\nHy schudt den Kroonprins uit,\nEn doscht zich in cens Landmans pij,\nEn speelt een boerenfluit.\n\nHy biedt zich-zelv' den slotvoogd aan,\nVermaakt hem met zijn' toon,\nEn treedt als Huisknaap in zijn' dienst,\nHy, grooten Kanoets zoon!\n\nThands ziet hy die zijn hart aanbidt,\nArgine, van naby,\nEn trekt, en vest heur vorschend oog,\nOp zijn geringe pij.\n\nIets eedlers dan de dosch verried;\nIn houding en gelaat,\nVertoonde een meer dan boeren teelt;\nEn streed met dit gewaad.\n\nNogthands, zijn zachte nedrigheid,\nDienstvaardig vroeg en laat,\nHad hem als met zijn' staat vereend,\nEn eerde dezen staat.\n\nEens dat hy tot Argine trad,\nOntvloot zijn oog een traan.\n‘Ach! (riep hy) wist gy wie ik ben....!’\nEn bleef als spraakloos staan.\n\nDe schoone werd in 't hart geroerd,\nMaar sloeg een vinnig oog,\nEen oog van gramschap op den Prins,\nEn al zijn hoop vervloog.\n\nZijn min bleef echter niet bedekt;\n(Wie hield ooit min gesmoord!)\nMaar werd weldra in 't slot vermoed,\nVerrast en nagespoord;\n\nWanneer hy soms de Boerenpijp,\nIn zoelen avonddaauw,\n't Aandoenlijk klaaglied zingen deed\nVan zijn onheelbren rouw:\n\nWanneer hy met verwarden geest,\nNiet wetend wat hy deed,\n‘Argine! - mijne Argine?’ riep,\nEn dan zijn lippen beet:\n\nWanneer hy, van gelaat verbleekt,\nVerslonden van 't verdriet,\nHet eer zoo moedig jeugdig hoofd\nWanhopig hangen liet. -\n\nDe Koning hoorde van den knaap,\nEn zijn' belachbren gloed.\nHy kwam, en zag den jongeling,\nEn gaf zijn Liefde, moed.\n\n‘Het Lot onthield u schat en staat,\nMaar braafheid niet noch eer:\nEn, wijst men uw geringheid af,\nWees Edels Kamerheer!’\n\nDus sprak hy, zelf in 't hart verheugd,\nDat zoo gering een Trouw\nDe Schoone, kwam zy slechts tot stand,\nVan 't Kroonrecht weeren zou.\n\nDus sprak hy en betuigt zijn Nicht,\nHy reikhalst naar heur Echt,\nEn heeft haar (zy weêrstreef hem niet!)\nEen Bruîgom toegelegd.\n\nMeer zegt hy, meer ontdekt hy niet;\nZe ontwart nogthands den knoop,\nEn ziet met schaamte beide en spijt,\nZijn oogmerk en zijn hoop.\n\n‘“Hoe! Ik, het bloed van Adelbrecht;\nZoo veler Vorsten kroost;\nVernederd tot zoo laag een Echt -”’\nHier houdt zy op, en bloost!\n\nVerdrukking had zy ondergaan,\nHeur hart boog willig neêr:\nMaar thands, vernederd tot dat punt,\nVerhief zich hart en eer.\n\nVermomd in onbekend gewaad,\nBegunstigd door de nacht,\nOntvliedt zy langs de wildernis\nEn dwang en Kerkerwacht.\n\nDe Prins verneemt haar stille vlucht,\nEn, met de dood in 't hart,\nZoekt verr' van 't hem nu haatlijk slot\nDen balsem voor zijn smart.\n\nZich-zelv vergetend, staat, en rang,\nGeboorte, Vaderland,\nEn wat hem immer dierbaar was,\nDoorkruist hy heide en zand.\n\nMaar ach! waar zoekt, waar vindt hy haar,\nWaar al zijn heil in rust!\nVergeefsch, door heide en zand gekruisd!\nHy kent noch heil noch lust.\n\nDus dwaalt hy jaren in en uit,\nTot eindlijk, zwervens zat,\nEen eenzaam dal zijn woning wordt,\nVervreemd van Hof en Stad.\n\nDaar neemt hy in een Boersch gehucht\nDen tasch en herdersstaf,\nEn drijft een kudde wollig vee,\nEn zweert de grootheid af.\n\nDaar vindt hy in behoefte en vlijt\nDe rust en kalmte weêr:\nEn in zijn nieuw en vredig lot\nVerliest zich 't wreed welëer.\n\nMaar ziet! een jonge Herdersmaagd,\nDie daar een' troep geleidt,\nTrekt, eer hy 't weet, zijn oog en hart,\nWaar hy zijn schapen weidt.\n\nAanminnig was haar zoete mond,\nWaarop het kersjen bloost,\nAantreklijk heel heur lief gelaat,\nIn 't zonlicht bruin geroost.\n\nGeheel de dartle Herderjeugd\nAanbad en liep haar na.\nEn wie 't beminlijk meisjen zag,\nDie wenschte haar tot Gâ.\n\nMaar statige ernst en waardigheid\nDie 't blinkend voorhoofd hult,\nHield al de dartle Herderjeugd\nMet diep ontzag vervuld.\n\nDe Prins vergeet en kudde en stal,\nEn mijmert en verkwijnt,\nDe kalmte van zijn ziel heeft uit;\nZijn lust, zijn rust, verdwijnt.\n\nHy zucht, hy aarzelt, en besluit;\nTreedt weêr te rug, en zwijgt.\nIn 't einde, hy ontdekt zijn vlam,\nDie immer hooger stijgt.\n\nEens dreef hy 't vee, naby haar vee,\nOp d' eigen' heuvelgrond,\nEn zette zich in 't malsche gras,\nWaar 's meisjens veldhut stond.\n\nHet vee herkaauwde langs de wei;\nDe wachthond, aan zijn' voet,\nSliep by de zachte koestring in\nVan Lentes zonnegloed.\n\nNu stelde hy zijn Herderspijp,\nGewrocht uit stevig riet,\nEn zong op zoeten minnetoon,\nEen Boersch maar teder lied.\n\n‘Wat schuwt gy, lieve Herderin,\nDie om uw liefde smacht?\nOf wat onttrekt ge u aan zijn oog,\nEn dartelt met zijn klacht!\n\nBeschouw mijn hut en lamm'renkooi,\nEn oordeel onverblind,\nOf ik zoo gants onwaardig ben,\nDat my een Meisjen mint?\n\nIk ken my-zelv' en uw waardy,\nUw schoon, uw zedigheid!\nMaar weinig weet gy, lieve Maagd,\nWie om uw gunsten pleit!\n\nDoch zie den Herder slechts in my;\nDen Herder, die u lieft;\nDie niet dan voor u ademhaalt;\nDien gy wanhopig grieft.\n\nô Zeg my, zoo uw moedig hart\nUw kunne niet verzaakt,\nWien wacht, wien kiest gy tot gemaal,\nIndien gy herders wraakt!\n\nDe Bouwman kent by os en ploeg\nGeen ware tederheên.\nZijn liefde, zoo zijn bloed ontsteekt,\nIs diersche drift alleen.\n\nDe Werkman slaaft van vroeg tot laat\nOm 't schrale broodgewin.\nEn ronkt na d' afgeloopen dag\nGevoel- en zielloos in.\n\nDe Koopman streeft door land en zee,\nTerwijl zijn teedre vrouw\nHaar jeugd, haar leven, slijten moet\nIn weduwlijken rouw.\n\nNeen, kies een' Herder, dierbre Maagd!\nHem boeit geen harde plicht,\nHem scheurt geen hebzucht van de Gâ,\nDie aan zijn' boezem ligt.\n\nBij 't eerste krieken van het licht\nOntsluit hy kooi en stal,\nEn slijt den dag in vreugde en spel,\nNaar eigen welgeval.\n\nEn daalt de Zon in 't gloeiend West,\nHy keert vernoegd en blij,\nEn neuriet by den zakpijptoon,\nOf speelt een melody.\n\nDe Nacht heeft stille rust voor hem,\nDoor vrees noch angst gestoord.\nHet storm' te land of over 't meir,\nGeen kommer jaagt hem voort.\n\nHy ducht geen' hagel voor zijn graan,\nGeen' werkeloozen dag;\nGeen bankbreuk, roof, of zeeverlies\nVerbant zijn' gullen lach.\n\nGeloof my, 'k weet het, lieve Maagd,\nDe Herder slaapt gerust;\nGeruster dan een Koning slaapt,\nDoor staâge zorg onthutst.\n\nEen Koning is niet meer dan mensch;\nIk ben een mensch als hy;\nEn meerder is genoegen waard,\nDan heel een Monarchy.\n\nIk kende een' Koning, verr' van hier:\nHy liet een Dochter na:\nIn schoonheid had zy, buiten u,\nGelijk noch wedergâ: -’\n\nHier zweeg hy, gaf een diepe zucht,\nDie door zijn' boezem sneed;\nEn 't scheen of hem zijn bloedend hart\nZijn nieuwe min verweet. -\n\nHy zweeg. De schoone treedt hervoort,\nOp 't hevigst aangedaan;\nEn vraagt hem, wie die schoonheid was,\nEn bidt hem voort te gaau.\n\n‘Ach (zegt hy)! verg my geen verhaal\nVan hare aanloklijkheên!\nMijn oog heeft ze al te wel gezien;\nMijn hart daar voor geleên.\n\nNeen 'k schetse u, noch heur' eedlen tred,\nVol majesteit en zwier;\nNoch 't minlijk lachjen van heur' mond,\nBy al heur zachtheid, fier.\n\nIk male u, noch heur vlammend oog,\nDat door de harten drong;\nNoch 't kwijnend drijven van dat oog,\nWaar al mijn heil aan hong:\n\nNoch 't golvend goud dat d' elpen hals\nIn dartle lokken sloot: -\nAch! 't was de Godheid van mijn hart;\nMaar, waard te zijn vergood!\n\nNeen nooit had oog, of tong, of hart\nZoo veel volkomenheên\nGezien, geroemd, gewenscht, gedacht,\nVereerd, of aangebeên.\n\nZoo schoon, zoo minlijk, zoo volmaakt\nWas zy van wie ik spreek:\nSlechts eene op aard die haar gelijkt,\nOf die haar ooit geleek.\n\nArgine...’ - ‘Ik ken haar (zegt de Maagd):\nIk zag heur vaders Hof;\nMaar 'k vond heur schoon zoo zeldzaam niet,\nEn verr' van zulk een' lof.\n\nMen hoort wel 't is een Boerenknaap,\nBy schapen opgekweekt,\nDie dus de schoonheid uittrompet,\nEn naar zijn inzien spreekt!\n\nDoch, wat benevelt dus uw oog!’\nDe Herder stort een' traan;\nEn zy, ze ontroert, verbleekt en bloost,\nEn blijft als roerloos staan.\n\n‘Ach (zegt hy)! 'k ben de veldknaap niet,\nTot wien dit kleed my maakt.\n'k Heb me eenmaal om Argines min,\nEn thands om u, verzaakt.\n\nHaar minde ik teêr, rampzalige ik!\nEn ach! wat doe ik nu!\nIk minde een haatster van de min,\nNu sterve ik; maar voor u!\n\n'k Ben Kuran, Prins van 't Deensche rijk,\nEn heb me aan Edels Hof\nIn Vorstelijken staat getoond,\nTot my de Liefde trof.\n\nMaar hoe! wat zie ik? - hoe! gy schreit!\nWat wil die vlotte traan?’ -\nZy weent, en beide staan ontroerd,\nEn zien zich zwijgend aan.\n\nIn 't einde: ‘Neen, het is te veel\n(Dus barst zy schreiende uit)!\nArgine heeft uw hart beproefd;\nOntfang haar als uw Bruid!’\n\nDus sprak ze, en valt d' ontzetten Prins\nIn d'arm, die haar omvat;\n‘Herken in die uw hart bemint\nHaar, die het eens aanbad!’\n\n1804.\n\n\nArnold Beilaert.Mengelingen I, 84.\n\n‘Neen, waan niet, onbedachte Vrouw,\nDat Holland voor u bukt:\nWy buigen voor den hoogmoed niet,\nDie u het hoofd verrukt.\n\nNeen, Hollands adeloude teeltTeelt: Geslacht, volk.\nIs veel te groot van ziel:\nHet sterflot bracht haar om heur' Heer,Hun Heer: Graaf Willem VI.\nMaar niet aan 't Spinnewiel.Niet aan 't Spinnewiel, of aan 't Spinrokken: dat is, aan eene vrouw. Holland was, volgens hem, gelijk volgens Keizer Sigismund en de Hoeksche party in Holland, geen spilleleen of konkelleen: en Margaretha van Henegouwen was 'er bevorens slechts door den Keizer, haar Gemaal, meê verleid geworden uit 's Keizers baatzucht en tegen recht.\n\nGa, boet uw lust in dartelheid,\nNaar uwen wulpschen aart!\nMaar strek geen handen naar den staf,\nOf - wees voor 't minst hem waard!\n\nDoch, wat Jacobaas recht ook waar\nOp 't Vaderlijk gebied;\nWy zwoeren eed aan Hertog Jan,\nEn ik, ik breek dien niet.’ -\n\nDus was 't, dat wakkre Beilaert sprak\nIn Hollands oudste Stad,\nTerwijl hy in den breeden Raad,\nAan 't hoofd der burgren zat.\n\nMaar ach! Jacobaas heir verschijnt\nMet heel der Hoekschen kracht:\nDe moed ontzinkt de Burgerschaar:\nDe Stad is in heur macht.\n\nNu eischt zy d' onverlaat ter dood,\nDie zoo baldadig sprak:\nEn Beilaert wordt gevat, gedoemd,\nDat hy zijn trouw niet brak.\n\nMen doemt als kwetser van 't ontzag,\nHem straks ter gruwbre straf:\nTe smooren, levend, onder de aard,\nIn 't toegeworpen graf.\n\n‘'k Wist (sprak hy), dat ik sterven moet,\nHet zij dan vroeg of spâ:\nDe dood heeft niets dat my ontzet;\nZy is ons altijd na.\n\n'k Was altijd voor het graf bereid;\nMaar 'k heb nog eene plicht,\nWaar van ik my te kwijten heb,\nEn die me op 't harte ligt,\n\nVergun my, dat ik voor mijn dood,\nDie teedre plicht voldoe,\nEn sta my zeven dagen tijds\nTot haar vervulling toe.\n\nMen laat' my onverhinderd gaan:\nOp morgen reis ik af,\nEn keer in zeven dagen weêr,\nEn onderga mijn straf.\n\nZie daar mijn woord! een woord van eer,\nHet geen ik nimmer schond!\nIn zeven dagen keere ik weêr,\nEn delft men me in den grond.’ -\n\nHy gaat, (men stond zijn bede toe!)\nEn 't lijdt een korte stoot,En 't lijdt een korte stoot, is rein Nederduitsch. Stoot is van den voorleden' tijd van hy staat, hy stoet, gestaën, want dus schreef men oudtijds richtig, even als hy waadt, hy woed, gewaden; hy draagt, hy droeg, gedragen, enz. Stond, dat gelijke beteekenis heeft, is van hy standt, hy stond, gestanden. Iets anders is stoot van hy stoot, hy stiet, gestoten, dat Mannelijk is. Dit ons stoot, dat niet verouderd, maar in bloeiend gebruik is, is vrouwelijk. - Lijden is duren. Een ander lijden is voorbijgaan, en van daar de Deelwoorden geleden en verleden, dat men thands veelal voorleden schrijft.\nEn Utrechts fiere Mijtherstad\nOntfangt hem in haar schoot.\n\nHet eenig spruitjen van zijn Echt,\nEen Meisjen teêr en zoet,\nWerd daar voor 's Heilands kruisaltaar\nIn Godvrucht opgevoed.\n\n't Kwam Moederloos de wareld in,\nBeklagenswaardig wicht!\nHaar, die haar uit heur' schoot ontbond,\nHaar kostte zy het licht.\n\nNaauw had zy vijftien jaar bereikt,\nEn was door schoonte en deugd\nDe bloem der jonge Maagdenrei,\nEn al heurs Vaders vreugd.\n\nDe Lelie bloeit zoo statig niet,\nHet Roosjen niet zoo zacht,\nAls 't bloemtjen van heur frisch gelaat\nWaar uit een Engel lacht.\n\nHaar boezem kweekt geen andre zucht,\nDan voor haar God-alleen,\nDen sluier en het Nonnenkleed,\nEn, 's hemels Heerlijkheên.\n\nDoch, anders was heurs Vaders hoop.\nHy had dit dierbaar pand,\nHet laatste spruitjen van zijn' stam\nBestemd ten huwlijksband.\n\nDe Brave Herman, jong en fier,\nVan overoud geslacht:\nZiedaar den Bruigom die haar vraagt,\nDien hy haar waardig acht.\n\n't Was Herman, die in Utrechts wal\nDes Bisschops macht gebood,\nEen rein en Hollandsch hart bezat,\nEn uit oud Kenheim sproot.\n\nHy keerde van den Wapenschouw;\nEn gaf zich naar de stad,\nWanneer hy Beilaert naadren zag,\nDie in den Voorburg trad.\n\nFlux vliegt hy in zijns halsvriends arm,\nDees drukt hem teêr aan 't hart:\nEen traan van teêrheid nat zijn oog,\nMaar dit verraadt geen smart.\n\n‘Mijn Herman (zegt hy) is uw gloed\n(Gy hebt haar eens bemind.)\nNoch even teder als hy plach\nVoor mijn geliefdkoosd kind?’ -\n\n‘Wat vraagt gy (sprak de jongeling)!\nAch! lees in mijn gemoed.\nHy blaakt steeds heviger dan ooit:\nOndoofbaar is die gloed.’ -\n\n‘En zoudt gy om haars Vaders wil\nHaar liefde niet versmaân,\nIndien hy voor zijns Vorsten zaak\nDe dood moest ondergaan?’ -\n\n‘Te dierbrer wierd heur dierbre hand\nMy om haars Vaders lot;\nAl trad hy voor eene eedle zaak\nOp 't eerloos strafschavot!’ -\n\n‘Welaan! aanvaard haar van mijn hand\nVoltrek, volvoer uw Echt;\nEn blijf de zegen van omhoog\nAan uwen stam gehecht!\n\nVoor my, mijn sterfuur is naby;\nEn ik, ik ben gereed,\nZoo dra ik mijn verlaten kind\nMet u gelukkig weet.’ -\n\nDes jonglings hart weêrhoudt zich niet,\nMaar huppelt op van vreugd.\n‘Mijn Vader (zegt hy), wees gerust!\nUw Herman mint de deugd.’ -\n\nNu naadren zy het Kloosterstift,\nWaar 't jeugdig Meisjen beidt;Beiden is wonen; waarvan in 't Engelsch, abode, een woning, verblijf.\nWaar naaldwerk, Choorzang, en Gebed,\nHaar uren onderscheidt.\n\nZy valt heur' Vader straks te voet: -\n‘Mijn Dochter (roept hy uit)!\nThans vorder ik gehoorzaamheid.\nWees heden Hermans bruid!’\n\n‘Mijn Vader!....Herman!....Hermans bruid!\nAch! waarom zoo gezwind?\nWaar, waarom dus een hart verrast,\nDat siddert dat het mint!’ -\n\n‘Het mint!’ - ‘Mijn Vader!’ - ‘'t Is genoeg:\nMijn hoop heeft my verraân.\nZoo Hermans hand u haatlijk is,\nGa, neem den sluier aan.De Sluier: naamlijk der geestelijke Dochters.\n\nGy, Herman! 'k vraag mijn woord terug.\nMijn zoetste hoop heeft uit,\nMijn uitzicht op een Nageslacht!\nNooit wordt mijn Dochter Bruid.’ -\n\n‘Mijn Vader, hoor my! - ken mijn hart!\nHet mint, zich-zelf ter spijt.\nMaar ken de liefde die het trof,\nOf zy uw' wil bestrijd.’ -\n\n‘Mijn Dochter?’ - ‘Vader! - ach! mijn hart,\nVerwin u, wees oprecht!\nMijn liefde kwam uw wenschen voor;\nIk stem in Hermans echt.’ -\n\nDe jongling stort zich aan heur' voet.\nHun tranen vloeien saam;\nEn 't menschlijk heilgevoel op aard\nIs hier geen bloote naam.\n\nDe Priester legt hun, hand in hand;\nSpreekt zegen over 't paar,\nEn de Englen roepen zegen uit,\nEn wappren om 't Altaar.\n\n‘Nu (zegt de Martlaar van de trouw),\nNu is mijn ziel gerust!\nNu delf men my in d' open kuil,\nIk sterf met hartelust.’\n\nDrie dagen deelt hy in de vreugd\nVan 't vieren van hun Feest:\nDrie dagen deelt hy in hun heil\nMet onbewolkten geest.\n\nDe vierde morgen daagt in 't Oost:\nNu doet hy 't juichend kroost\nEen gift van alles wat hy heeft,\nEn smaakt een nieuwe troost.\n\nHet vijfde licht bestijgt den trans:\nHy knielt voor 't Outer neêr,\nOntlast zijn ziel voor 't Godlijk oog,\nEn keert gezuiverd weêr.\n\nMaar eindlijk steekt de zesde zon\nHet hoofd ten kimmen uit:\n‘Mijn kindren (zegt hy)! nu is 't tijd,\nDat ik mijn hart ontsluit.\n\nOmhelst me en drukt u aan mijn hart!\nHet is de laatste keer,\nDat ik die teedre troost geniet:\nIk zie u nimmer weêr.\n\n'k Begeef u - De Almagt blijve uw schuts,\nUw hoop en toeverlaat!\nZy zegene u met overvloed,\nEn met een vruchtbaar zaad!\n\nNeemt thands het afscheid van mijn hart,\n(Eens Vaders afscheid!) aan.\n'k Begeef u - maar, mijn dierbaar kroost!\nMaar - om ter dood te gaan.\n\nGe ontzet u? - Ja! ik ben gedoemd,\nEn gaf mijn woord van eer.\nOp morgen graaft men my in 't zand:\nOp heden keere ik weêr.\n\nIk val Jacobaas haat ten zoen,\nEn, offer van heur wraak:\nMaar sneuvel, van my-zelv' te vreên;\nEn voor eene eedle zaak.\n\nWat schreit gy? Maakt my 't hart niet week!\n't Behoeft geheel zijn moed;\nô 't Sterven is een' Vader licht!\nMaar! - 't scheiden van zijn bloed!\n\nWat klemt ge u beiden om my vast?\nWeêrhoudt my niet, mijn kroost.\nMy, is 't een plicht, ter dood te gaan,\nU, dat ge u-zelf vertroost!\n\nMijne eer, mijn trouw bleef onverlet:\nô! Deelt uws Vaders eer!\nOp hem, die trouwe en eed betracht,\nZiet God genadig neêr.\n\nHy loont eens Vaders deugd in 't kroost,\nHet geen hy achterliet:\nô Gy, verbeurt door wederstand,\nVerbeurt dien zegen niet!\n\nVaart wel! Nog eens voor 't laatst, vaart wel!’ -\nHy gaat, en ziet niet om;\nEn 't Echtpaar, van hem losgescheurd,\nBlijft in zijn droefheid stom.\n\nHy gaat. Hy vliegt naar Dordrechts De kundige Lezer zal licbt opmerken dat men het Tooneel der gebeurtenis uit Schoonhoven naar Dordrecht verplaatst heeft, om redenen die een' Dichter niet onverschillig kunnen zijn. wal,\nEn biedt zich aan de straf:\nMen delft het aardrijk voor hem op,\nEn hy verzinkt in 't graf.\n1804.\n\nHulla.Poëzy IV, 173.\n\nHulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot:\nTrouwe Alexis was verdwenen,\nEn geen eind was aan haar weenen,\nHeel den dag en langen nacht!\nAlles om haar, scheen te kwijnen,\nAl het uitzicht te verdwijnen,\nWaar zy redding van verwacht.\nHulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;\nVan de felste smart doordrongen, zuchtte ze om Alexis lot!\n\nHulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot.\nDe Echo, die haar klacht herhaalde,\nDe uchtenddaauwdrop die er daalde,\nPrognes droevig rouwmisbaar,\n't Tortelduifjens kirrend klagen,\n't Bloemprieel ter neêrgeslagen,\nAlles treurt en klaagt met haar!\nHulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;\nLiefde schiep haar schrikbre schimmen van Alexis heilloos lot!\n\nHulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot:\nNiets meer zag zy om zich henen;\nNiets vermocht zy dan te weenen,\nDan te smelten in haar smart.\nPlotslings doen zich klanken hooren,\nPlotslings treft een Luit haar ooren,\nMaar tot foltring van haar hart.\nHulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;\nNaauwlijks kon haar hart nog zuchten om haars minnaars gruwzaam lot.\n\nHulla hoort de cyther klinken voor de poorten van het slot.\n‘Wie, wie koomt mijn smarten tergen?\nWie koomt hier mijne aandacht vergen?\nStoorder van mijn rust, ô wijk!\nStemt gy (roept zy) in die tonen,\nDie mijn kommer gruwzaam honen,\nMijn Alexis grafmuzijk!\nWie ge ook zijt, ô wreede zanger, ga, verlaat dit eenzaam slot!\nOf kunt gy me tijding brengen van mijns droeven minnaars lot?’\n\n‘Ween niet (roept Alexis paadje die de cyther roert voor 't slot):\nUw Alexis leeft, Mevrouwe! -\nWat verteert ge u hier in rouwe!\n(Roept hy haar weemoedig toe.)\nIn het onderaardsche duister,\nZucht hy in de Poolsche kluister,\nReddingloos en droef te moê!\nGy alleen, gy kunt hem slaken uit het aaklig kerkerkot:\nMoeder, broeders, zijn ontaarten, zijn gevoelloos voor zijn lot!’\n\nHulla waakte als uit een doodslaap, en zy hief den blik tot God:\n‘Red ons Hemel (riep ze, ontzettend)!\nWelk een doodslag, hoe verplettend!\nMaar hy geeft mijn' boezem kracht!\nPeter, gy, gelei mijn schreden:\nMoest ik tot den afgrond treden,\nVoer my waar me Alexis wacht.’\nHulla wischte fluks haar tranen, en ontvlood heurs Vaders slot,\nEn na drie paar lange dagen naakte zy het kerkerkot.\n\nHullaas ziel bezwijmt van schrikken als zy grendels ziet en slot.\nNaauwlijks vindt zy d' adem weder,\nOf zy stort zich schreiend neder\nVoor den grijnzenden Sarmaat:\n‘Neem dit goud en deze steenen\n(Roept zy, stikkende in haar weenen,\nEn zy scheurt ze van 't gewaad)!\n‘Red mijn minnaar (roept zy snikkend)! red hem uit dit gruwzaam slot!\nOf, ontmenschte, zie mijn tranen, doe my deelen in zijn lot.’\n\nHulla ziet in 's wachters blikken deernis voor haar droevig lot.\nDaar ontsluiten zich de deuren\nWaar Alexis zit te treuren!\nDaar heeft rouw en rampspoed uit!\nKluisters vallen, banden breken,\nEn Alexis tranen leken\nAan den boezem van zijn bruid!\nHulla had haar minnaar weder, ô hoe zalig was haar lot!\nEn Alexis ruilt den hemel voor het aakligst kerkerkot.\n\nBrunswijk, 1805.\n\n\n\n\nDe Marokkane.Nieuwe Mengelingen II, 75. Uitg. 1835.\n\n‘Deel my, braaf en edel Christen,\nDie hier in uw keten zucht;\nDeel my meê, waar op gy mijmert!\nPeinst gy immer aan uw vlucht?’ -\n\nStaan my dan de stranden open?\nMy, in band geklemde man!\nZou ik my voor iets verhitten,\nDat my niet gebeuren kan! -\n\n‘Maar gesteld, uw banden vielen,\nEn de weêrkomst stond u vrij;\nZou uw borst niet vurig haken\nNaar het eind dier slaverny?’ -\n\nWaartoe my het hart te peilen?\nLieve schoonheid, dit 's te wreed!\n'k Draag mijn kluister, en gemoedigd.\nVoeg geen zwaarte by haar leed. -\n\n‘Waan niet, dat ik u bespotte,\nJeugdig Ridder, wie gy zijt.\n'k Heb een teêrgevoelig harte,\nDat met uwe ellende lijdt.’\n\n'k Zie uw oog een traan ontvloeien.\nGod vergelde u dezen traan!\n'k Voel de keten minder knellen,\nZiet gy haar gevoelig aan. -\n\n‘Jongling, mocht mijn hart u redden!\nWat bestond dat hart niet al!\nMaar gy zult my licht verachten\nOm het geen ik melden zal?’ -\n\nGod verhoede 't, lieve Schoone!\nNeen, uw argwaan doet my pijn.\nIeder zuchtjen van dien boezem,\nZou my dat niet heilig zijn! -\n\n‘Zeg my dan, ô dierbaar Christen:\nWaarom wraakt gy onze Wet?\nImmers, gy gelooft in Allah!God.\nWaarom niet in Mahomed?’ -\n\nWy gelooven, lieve Schoone,\nJa, in Allah, wien gy eert!\nIssaJezus. is zijn Eengeboren,\nIn wiens naam de Christen zweert. -\n\n‘Wy, wy eeren ook uw' Issa!\nIssa is ons meer dan mensch,\nMeer dan Engel uit den Hemel!\nHy, der Joden hoop en wensch!’ -\n\nAmen! Ja, hy is dat Spruitjen,\nDaar reeds IbrahimAbraham. op zag:\nHy, Messias van de Joden;\nRechter in den jongsten dag. -\n\n‘Wy erkennen 't, lieve Christen!\nEn het is geen Muzulman,\nDie in Hem der Joden Heiland,\n's Warelds rechter, loochnen kan.\n\nZegen zij, en eer en glorie,\nAan uws Issaas heilgen naam!\nHoon en jammer aan den snoode,\nDie zich Issaas smaadheên schaam!’ -\n\nGy, erkent ge dat, Zaïde?\nO hoe roert dit mijn gemoed!\nAch, die traan dien gy my plengde,\nValt mijn hart thans eens zoo zoet. -\n\n‘Lieve Christen, zie my schreien.\nJa, wy hebben een geloof!\nEen geloof zal ons behouden,\nWie hier dartel', wie hier sloov!’ -\n\nIssa schenke u die genade\nIn Zijn alverzoenend bloed!\nHy vergoot het voor de zijnen;\nStoot Zijn heil niet met den voet! -\n\n‘Christnen, laast ge nooit den Koran?\nVondt gy daar uw' Issa niet?\nIssa, in den hoogsten hemel,\nWaar hy Gabriel gebiedt!’ -\n\n'k Zag mijn' Issa daar verheven:\nHem erkent ook uw Profeet.\nMaar veel grooter is Zijn luister,\nDan uw Wet u kennen deed. -\n\n‘'t Geen mijn Wet van Hem verkondigt,\nLaat by my geen schepsel toe.\n'k Kniel met u voor Issaas voeten,\nAls ik het voor Allah doe!’ -\n\nJa, Zaïde, buig u neder!\nIssa neemt uw beden aan.\nKniel hier met my voor zijn Godheid,\nOm geheiligd op te staan! -\n\n‘Issa, Zoon der hooge Godheid!\nIssa, zelf waarachtig God!\nZie mijn hand zijn hand omvatten:\nO vereen ons beider lot!\n\nChristen! zie dit water vlieten:\nSchep, ô schep het in uw hand!\nLaat het my het voorhoofd netten,\nTot een hartverzeekrend pand!\n\n'k Wil aan Issa toebehooren.\n'k Wil de Zijne zijn als gy.\nIssaas bloed mocht voor u vlieten;\nO het vloei' ook over my!’ -\n\nZoo erkent ge God den Vader?\nZoo erkent ge God den Zoon?\nZoo, den reinen Geest der Godheid,\nDie zich uitstort van haar throon? -\n\n‘Ik erken U, Bron der dingen!\nSchuldverzoener! Reine Geest!\nUwen naam gewijd te worden,\nDit is mijn Geboortefeest!’ -\n\nRijs dan, lieve! rijs Christinne!\nLeef thans zuiver, onbevlekt,\nEn vereer met heel uw' wandel\nHem naar wien u 't harte trekt! -\n\n‘Dit, dit geef my Gods genade,\nIssaas bloed, door beider Geest!\nHier ontspringt voor my het leven:\n'k Ben tot heden dood geweest.’ -\n\nWat dan is u thands geworden\n't Geen u Mahomed beveelt?\nWat is hy u thands, Zaïde,\nNu de Doop u heeft herteeld? -\n\n‘Mahomed is my de Stichter\nVan een groot en magtig rijk!\nWaardig Afgodsdienstverdelger!\nHeld en Dichter te gelijk!’ -\n\nJa, dit is hy my, Zaïde!\nDit aan ieder die hem kent,\nEn gezaligd moog hy opstaan,\nAls ons God Zijn' Engel zendt! -\n\n‘Christen, wilt ge thands vertrekken?\nZie dit goud in mijnen schoot!\n't Is uw losprijs - en Zaïde\nVolgt u als haar Echtgenoot!’ -\n\nHoe! Zaïde, mijn bevrijdster!\n‘Ja, uw Ega, uw Vriendin!’ -\nWelk een liefde, mijn Zaïde! -\n‘Eindloos grooter, Issaas min!’\n\n1805.\n\nRobbert de Vries.Nieuwe Mengelingen II, 95.\n\nEerste zang.\nGraaf BoudewijnBoudewijn de Vijfde, Graaf van Vlaanderen. had jaren lang\nGantsch Vlaanderen berecht,\nEn had, nu grijs en afgeleefd,\nTwee Zonen uit zijn Echt.\n\nDe JonkerMen weet, dat de naam van de Jonker aan den Leenopvolger eigen was. Alhoewel men, beleefdheidshalve, jongere Zonen wel met den tytel van Jonker begroette, de Jonker zag altijd op den oudste. Zoo was 't in Engeland oudtijds met Child; in Spanje, met Infant, enz. De Jonker is hier Boudewijn, als Graaf na zijn' Vader, de Zesde. droeg zijns Vaders naam,\nEn was een rechte bloed:\nDe jongste was een woeste knaap,\nEn had noch land noch goed.\n\nZijn Vader had een zwak voor hem,\nMaar 't gaf hem menig kruis.\nNu dacht hy: Beter verr' van hand,\nDan al te na by huis.\n\nHy rust een knappe Krijgsvloot toe,\nZoo netjens als een pop,\nEn takelt en bemant ze wel,\nEn zet dien Zoon daar op.\n\n‘Hoor, Jongen, zei de grijze paai,\nGy moet eens in den wind:\nGy zijt nu reeds een Jongeling,\nEn geen onnoozel kind.\n\nGy hebt, zoo dunkt my, lang genoeg\nGezeten op de kruk.\nGa henen nu, en vlieg eens uit:\nLicht maakt gy uw geluk.\n\nDe wareld is zoo uitgestrekt,\nDaar moet nog ruimte zijn;\nZie dat gy aan een plekjen raakt,\nWaar van ge zegt: dat's mijn.\n\nDaar zijn nog kusten onbezet;\nGa, zoek ze met uw vloot:\nEn vindt ge 't nergens leêg genoeg,\nSla hier of daar wat dood.\n\nIk had u graag een Graaf of zoo,\n(Maar niet te dichte by!)\nOf Koning, of zoo'n ander ding,\nHet zij dan wat het zij.\n\nZoo simpel Robbert klinkt niet goed:\nNiets rijmt er op dien naam.\nWant schobbert is geen deftig woord,\nNoch dient in onzen kraam.\n\nVoor my, ik heb geen Koningrijk,\nDat ik verdeelen kan;\nUw Broeder krijgt mijn gantsch gebied,\nEn gy geen' brok daar van.\n\nEn daarom, ga! - Geluk op reis,\nMooi weêr, en goeden wind!\nMen zegt, de Fenix zingt zoo fraai;\nZie toe, dat gy hem vindt.’ -\n\nHier zweeg hy, en de jonge borst\nGaf andwoord met een zucht:\n‘Ja, Vader, dat is goed en wel:\nIk hou wel van een klucht.\n\nMaar echter, 't spookt zoo, naar men zegt,\nIn 't hartjen van de zee:\nDaar zwemmen boze haaien in:\nLigt neemt er een my meê.\n\nOf zoo het al geen zeedier doet,\nDe wareld, wijd en breed,\nIs vol van Sarraceensch gebroed\nDat Christenmenschen vreet.’ -\n\n‘Kom, kom wat, Jongen! wees niet bang!\nHier zijt gy zulk een haan.\nGa heen en troost u maar, en trek\nUw stoute schoenen aan.’ -\n\n‘Wel nu dan, Vader, als 't moet zijn,\nVaarwel, en leef gezond!\nEn kus mijn Moeder goeden dag;\nIk reis de wareld rond!’ -\n\nDaar gaat hy, knoopt zijn' neusdoek om,\nEn haalt het zeil om hoog.\nEn, wip, daar vliegt zijn vloot in zee,\nDen Vader uit het oog!\n\n\nTweede zang.\nIn Spanje kwam de vloot te land.\nMen dronk er zoete most;\nDoch Robbert vond het daar te heet,\nEn vijgen slechte kost.\n\nOok reisde hy de landstreek door,\nDe stroomen op en af;\nMaar niemand was er zoo beleefd,\nDie hem een Graafschap gaf.\n\n‘Och, zei hy tot een' Moorschen Prins\nIk kom zoo verr' van daan:\nEi lieve, doe my dat pleizier,\nUw Rijk my af te staan!’ -\n\n‘“Mijn Rijk? dat houde ik, zei de Vorst,\nVan God en van mijn zwaard.\nEn 'k sta het (ja, by Mahomed!)\nNiet af dan met mijn' baard.”’ -\n\n‘Wel nu, is dat de zwarigheid,\nDan zijn wy aanstonds klaar,\nSprak Robbert met een' blijden lach:\nZie hier een Fransche schaar!’ -\n\nMaar ô wat keek de Sultan fel,\nEn Robbert, op zijn neus!\n‘Nu, zei hy, nu! verstoor u niet:\nHet was maar om de leus.’ -\n\nMaar, leus of niet, het was verbruid:\nHy kreeg den wind voor in,\nEn kroop weêr in zijn Galeas,Dat Galeas een Oorlogsschip was van kleiner slag, weet men. Een Galjoen is een groot Galeas, Galeone in 't Italiaansch, met den vergrootenden uitgang one, Galeon in het Spaansch. Daar een Galeas een Krijgs- of Roofschip was, en niet geschikt om lading van eenig belang in te nemen, begrijpt men de onwilligheid der Dantsigers om zulk een Vlootjen door te laten, en tevens de reden van hun andwoord im den Derden Zang.\nZoo kwaad gelijk een spin.\n\nDie kromme sabels van den Moor,\nDie stonden hem niet aan.\nHy was een Christen in zijn hart,\nHy mocht geen Halve maan.\n\nDus pakte hy zijn biezen op,\nZoo stil gelijk een muis,\nEn kwam, met kous en broek op 't hoofd,\nZijn' Vader weder t' huis.\n\nPapaatjen haalt de schouders op,\nOntfangt hem met een' zoen;\nEn broeder Boudtjen krabt den kop:\nWat zou de sukkel doen!\n\nMen houdt hem nog een jaar of twee,\nMaar was er meê gebruid:\nSteeds had hy krullen in de kruin;\nEn voerde potsjens uit.\n\nIn 't eind, de Vader wordt het moê:\n‘Kom, zegt hy, Jongen, kom!\nHier aan te bakken aan den haard,\nDat past geen jonge blom.\n\nKom, kom! het zal nu beter gaan,\nSlechts nieuwen moed gevat!\nHier t'huis is niets voor u te doen:\nHier zit gy u maar plat.\n\nGy wordt, dit ligt my op het hart,\nNog Koning hier of daar;\nAl kreegt ge maar in Amsterdam\nHet rijk van Jorisvaâr.’ -\n\n‘In Gods naam, zegt hy! Goeden dag!\nIk ben alweêr te vreên;\nMaar zend my heel de wareld rond,\nDoch naar geen' Saraceen.’ -\n\n‘Wel nu dan, sprak de grijze Graaf.\nDaar is nog ruime keur:\nIndien ge rog noch wijting lust,\nDaar is ook snoek en steur.\n\nGa heen, en zeil de Weissel op:\nGy zijt een knappe borst,\nDe Polen zitten zonder heer,\nLicht neemt men u tot Vorst.’ -\n\n‘Adieu dan, Vader! Flux aan boord:\nVoort, jongens, brassen los!\nDe vlag en wimpels uitgerold!\nEn, Benedicat nos!’Een soort van Hymne of Kerkgezang, dus beginnende, die de in zee stekenden aanhieven. -\n\nDerde zang.\nDaar zeilde Robbert stout en fier,\nEn streefde door de Zond,\nEn dreef met uitgespannen zeil\nDe Weissel in den mond.\n\nMaar als hy met zijn watermacht\nVoor Dantzigs muren kwam,\nDaar stoot hy onvoorziens het hoofd,\nEn valt zijn vingers lam.\n\nDaar koomt een kleine BarkorolEen havenschip in dien tijd.\nDie vraagt: ‘Wat koomtge doen?\nNiet verder! halt, du luderhans!\nEer ik u henen boen.’ -\n\n‘Ik ben een koopman, zegt de Held,\nIk kom om hout en graan.’ -\n‘Wel ja! ge ziet er wel na uit.\nVoort, scheer u hier van daan!’ -\n\n‘Dat's kluchtig, zegt hy; maar ik wou....’\n‘Wat woudt gy, kale klant?\nVertrek, of 'k steek u in een' zak,\nEn heel uw vloot in brand.’ -\n\nHy haalt de schouders op. ‘Kom aan,\nDe steven omgewend!\nIk zie het, die vervloekte zee\nWordt nooit mijn Element.’ -\n\nHy keert, en ziet een Karavel;Een klein schip, dat tot allerlei einden gebruikt wierd. Naderhand werd deze naam anders toegepast. - Zich voor Koopman uitgevende, had hy den Deenschen tol verkort met zijne vrije doorvaart; en van daar dit beslag.\nDie voert de Deensche vlag,\nEn neemt, in naam van Koning Knoet,Kanoet de Groote, denk ik, die, in 1014 Koning geworden, Engeland met het Deensche Rijk vereenigd hield.\nZijn schepen in beslag.\n\n‘Alweêr iets, zegt hy; telkens wat;\nMen mag noch in noch uit.\nDe Duivel haal dit gekkenland;\nHet lijkt naar visch noch kuit.’ -\n\nMen voert hem, met zijn vloot, met al,\nNaar 't slot van Elzeneur,\nEn laat hem dat van binnen zien,\nMet grendels op de deur.\n\nDaar zit hy, kruipt de tralie door,\nEn vindt een kleine Kaan;Nog kleiner Vaartuig.\nDie neemt hem, daar ze juist vertrekt,\nOp naam van ballast aan.\n\nDaar koomt hy weder by Papa:\n‘Neen, zegt hy, zoo niet weêr!\nDie Moffen zijn zoo onbeschoft,\nHet gaat my aan mijn eer.\n\nDe zeetocht is mijn zaak zoo niet;\nMaar zie! zoo'n reis te land,\nDat, dunkt my, zou veel beter gaan;\nDat vind ik meer plaizant.’ -\n\n‘Mijn vloot, riep grijze Boudewijn!\nMijn vloot! mijn arme vloot!\nFoei, Jongen, zoo veel gelds verkwist!\nGy doet my nog de dood!\n\nAch! had ge slechts, voor 't allerminst,\n(Nooit hebt gy overleg!)\nEen lading stokvisch meêgebracht,\nDan was niet alles weg.\n\nIk wenschte...!’ - ‘Nu wat woudtge dan,\nZegt Robbert, wees niet mal!\nIk lag daar met mijn neus op stroo,\nIn duskenDusken is een Vlaamsch woord, hoedanige men hier verscheiden aan Robbert en zijn' Vader in den mond legt. Het beteekent zulk een. Zoo is het met ik peis, voor ik denk; voorwaar, voor gewis of zeker; en de bastaardwoorden portuur, bonheur, pleizant, alle in 't Vlaamsch geëigend. Even zoo is Prince jent, valjant eene rein Vlaamsche uitdrukking. muizenval! -\n\nWat zendtge me ook naar zulk een oord?\nHet vriest er dat het kraakt;\nZoo dat het elk' regtschapen' mensch\nAan brein en zinnen raakt.\n\nMaar geeft me 't geen er toe behoort,\nZoo trek ik, als een heer,\nNaar 't lieve vruchtbre Holland toe:\nDit toch bevalt my meer.\n\nWel nu, zegt Vader; maar geen vloot!\nWat zakgeld krijgt ge meê,\nEen ransel, met een' overrok,\nEen nieuwe pruik-quarreê.\n\nZie dat ge daar uw' weg meê vindt,\nMaar haal me niet meer af,\n(Ik zit op al te grooten last)\nEn breng my niet in 't graf!’ -\n\nVierde zang.\nGraaf Floris,Graaf Floris de Eerste van Holland, zijnen Broeder Diedrijk IV in 1049 opgevolgd, en in 1061 gestorven. met het Rijk verzoend,\nDacht weinig aan verraad,\nEn, zoo men met een spreekwoord zegt,\nWist van den Prins geen kwaad;\n\nAls Robbert aan den Yzendijk\nDen Keulenaar ontmoet,\nDie DiedrijkDiedrijk den Vierde, op den 14 van Louwmaand 1049, door een verraderlijken pijlschoot naamlijk getroffen. op den Dordschen wal\nDeed ploffen in zijn bloed.\n\nDees, altijd vluchtend voor de wraak\nDie moorders achterhaalt,\nHad nergens, nergens duur noch rust,\nMaar steeds heromgedwaald.\n\nDe Vlaming wordt hem dra bekend:\nZy drinken broederschap,Gelijk nog by de Duitschers zoo wel als de Vlamingen in gebruik is: na 't welk zy elkander altijd met du aanspreken; (tutoyer zeggen de Franschen.) Hier van het du bist in het volgende Couplet, en vervolgens zijdy; beide Vlaamsch. Naderhand zegt Graaf Boudewijn ook wat bist du voor een laf; maar het is daar de stijl der Gramschap en Verachting. - Even zoo was het oudtijds by ons ook; zelfs nog ten tijde van Cats, die in Athenaïs den Keizer in toorn doet zeggen: Ha! du bist een snoode vrouwe! en dikwijls als eene vriendlijke spreekwijze zijn zijdy wijs gebruikt. Onze Bijbelvertaling heeft het eerst by ons het du geheel afgeschaft.\nEn gaan te saam op avontuur\nEn loopen op den klap.\n\n‘Hoor, Jonker, zegt zijn medgezel!\nDu bist van Gravenstaat:\nDit schooien gaat niet eeuwig goed:\nIk weet veel beter raad.\n\nHet krielt van knapen, die, als wy,\nMaar leven op den boer;Op den klap loopen is eigenlijk, op het geen de Lazarusklap of klep opbrengt: dus bedelen, schooien. Op den boer loopen, leven, of teeren, is 't platte land berooven. Echter zijn beide spreekwijzen reeds zeer oud met elkander vermengd.\nIk weet er honderd en nog meer;\nDie heb ik aan mijn snoer.\n\nVereenen we ons! Zijdy ons Hoofd;\nEn met vereende hand\nDan 't rijke Holland kaal geplukt,\nBeroofd, en platgebrand!’ -\n\n‘Te droes, zegt Robbert! wel bedacht!\nEn winnen wy het land,\nDan wil ik Graaf van VrieslandDe Vlamingen noemden Holland toen Vriesland. Van daar dat zy Robbert toen hy Voogd van Holland was de benaming van de Vries (als ware 't, de Hollander) toevoegden. Zoo noemen de vreemden nu Gelderland, Overijssel, Vriesland, met den naam van Holland; en als een Overijsselsche boer in Duitschland zijn vermengde en meer dan half Westfaalsche wanspraak uitkraamt, zegt men daar, dat het Hollandsch veel van het platduitsch heeft! - By ons zou deze Held zekerlijk Robbert de Vlaming moeten heeten: maar gelijk het de aart van onze natie is, naar den aart der Christelijke Liefde anderen altijd uitnemender dan zichzelve te gelooven, zoo hebben we deze als allerlei andere zotheden (blaaskakerijen en valschheden daar onder) gewillig in onze Historie aangenomen, en thands dient men er by te blijven, wil men elkander verstaan. zijn:\nEen kolfjen naar mijn hand!’ -\n\nDaar vliegt hy naar den boord der Scheld',\nEn plant den zwarten Leeuw,\nEn ligt een' troep van Snaphaans op,Snaphaans zijn gewapende Roovers, van wie de vuursteenroeren (fusils) hunnen naam ontleend hebben, om dat zy de zulke gebruikten, ten einde in hunne donkere schuilhoeken, waar uit zy de reizigers overvielen, niet door den gloed of de reuk van het lont, dat men toen op den haan of spring zette, verraden te worden. De spreekwijs lont ruiken verklaart zich hier door. Verscheiden ondernemingen om steden by duister te verrassen zijn door de sterke reuk der musketlonten mislukt; waar van men verscheiden zeer merkwaardige voorbeelden uit de zestiende Eeuw kan opzamelen.\nDe schandvlek van hun eeuw.\n\nNu valt men, zonder krijgsheraut,\nOntzeg, of vedebrief,\nHet arme Zeeland op het lijf,\nEn waarschouwt als een dief.\n\nDaar ligt het kleene Veer in asch,\nEn Kruining staat in vlam;\nDaar vlucht men reeds uit Zonnemeer,\nEn beeft tot in Schiedam.\n\nDaar plondert men de gantsche streek\nVan Maas- en Waalstroom uit;\nEn speelt er den gebraden haan;\nEn mest zich met de buit.\n\nGraaf Floris weet niet hoe hy 't heeft,\nMaar zendt een kleine macht;\nDie vindt mijn' Graaf van VrieslandNaamlijk, Robbert, die zich deze houding gaf. daar,\nDie op geen weêrstand dacht.\n\nDaar vlucht hy over hals en hoofd,\nEn tuimelt als een kloot,\nEn Holland, en gantsch Zeeland uit,\nEn plascht door kreek en sloot.\n\nDe StrijneDit water strekte van de Schelde, achter Tholen om, tot de oude Maas of Merwede, en stroomde, uit verscheiden kleine kreeken en rivieren ontfangen, in beide uit., rood van 't Vlaamsche bloed,\nBrengt tijding aan de Scheld\nVan 't heerlijk uiteind van den tocht,\nEn roemt den dappren held!\n\nNu koomt hy by den Heer van Aalst,\nEn vraagt zijn Slot tot wijk.\nDie zegt: ‘ik hou geen roovrennest;\nGa, vraag het uws gelijk.’Deze trek is Historisch. De Heer van Aalst was Leenman van Boudewijn die het van 't Rijk hield. De overoude vermaagschapping van mijn Geslacht met het huis van Aalst door de Familie de Bie, en wel den oudsten tak van dezelve, die de enkele Bie voert (de andere takken zijn jonger, en hun wapens niet van voor het eind der vijftiende Eeuw, wanneer de stam zich verdeelde, en het wapen het eerst door verdubbeling der figuren gebroken wierd, hetgeen sedert veelvuldige malen geschied is) stelt my in staat, hier van byzonderheden te weten die nog onbekend zijn.\n\nIn 't eind, hy koomt, berooid en krank,\nZoo mager als een muis,\nZijn' Vader, met de kous op 't hoofd,\nTen derden maal weêr t'huis.\n\n‘Och, Jongen, roept hy vloekende uit,\nWat bistu voor een laf!\nDe Duivel sleep' u naar de Hel,\nEn my de dood in 't graf!’ -\n\nVijfde zang.\n‘Ja, Vaartjen, zegt hy; ja, 't is waar,\nIk lei het kwalijk aan:\nMaar geef my slechts een' nieuwen rok\nHet zal nu beter gaan.\n\nGraaf Floris, neen, dien stond ik niet!\nMaar hy is uit den tijd,\nEn GeertruiGeertrui, Weduwe van Floris den Eerste. is een jonge Weeûw,\nWel waard te zijn gevrijd.\n\nWat meentge? Was dat geen portuur?\nHaar Zoontjen is een wees;\nEn zoo ik Voogd of Ruwaard wierd,Het Landbestier, niet in naam, maar in plaats van een onmondigen of ter Regeering onbekwamen Graaf, werd by ons van ouds Ruwaardy genoemd. Zoo werd Hertog Albrecht van Beieren Ruwaard, by zijns Broeders krankzinnigheid. Zoo Filips van Burgonje wegens Vrouw Jacobaas onbekwaamheid.\nDan, dunkt me, klaar was Kees!’ -\n\n‘Wel, Robbert, wel, ge zegt zoo wat,\nDat plan is niet zoo zot.\nDat waar voorwaar een groot bonheur!\nMaar trek niet weêr de pot!’ -\n\n‘Maar, Vader, 'k zie er heel wel uit,\nBen flink van lijf en leên,\nEn k hou my beter by een Vrouw\nDan by zoo'n Saraceen.\n\nGy zondt me wel naar Spanje heen,\nEn Deen, en Mof, en Pool:\nHier waag ik hoofd- noch beenbreuk by,\nAl wierd het ook weêr kool.’ -\n\n‘Ja, Robbert, maar zoo'n dolleman....!\nIk peis niet dat zy wil.’ -\n‘Och, Vader, 't Wijfjen is nog jong:\nDat's beter dan te stil.’ -\n\n‘Maar de Adel duldt het zeker niet,\nGy zijt zoo dom, zoo los.’ -\n‘Te liever ben ik hun voor Voogd:\nAl waar ik ook een Os.’ -\n\n‘Wel nu, beproef het avontuur!\nZoo menig leêge kruin,\nZoo menig losbol, goed tot niets,\nMaakt aan een Vrouw fortuin.’ -\n\nDaar gaat Mejonker, fraai gedoscht,\nEn maakt Mevrouw zijn hof:\nIl parle sentiment, gantsch bloed!\nSlechts is de toon wat grof.\n\nHy vrijt, en vleit, en vlijmt,Vlijme is eigenlijk het oud Nederduitsch woord voor het geen de Franschen flegme noemen; en van daar beide de werkwoorden vlijmen en flemen. en fleemt;\nEn snoeft, en blaast, en pocht:\nEn troost haar van Graaf Floris dood,\nZoo handig als hy mocht.\n\nIn 't kort: aleer men 't weet of gist,\nZy geeft hem hart en hand;\nEn tevens wordt hy haar Gemaal,\nEn Voogd van Graaf en Land.\n\nZie daar dien zelfden Robbert nu\nIn vollen glans en eer:\nNu koomt hy met den kous op 't hoofd\nZijn' Vader toch niet weêr!\n\nMaar, Geertrui, wat hebt gy verricht? -\n‘Een' Ega nam ik aan,\nOm my, mijn' Zoon, mijn Volk, en Land,\nMet wapens voor te staan.’ -\n\nTe recht! O welk een schoone keus!\nZoo'n wijdgeduchten Held!\nVraag Spanje wat zijn daden zijn!\nOf vraag het Zond en Belt!\n\nOf vraag het, wilt gy meer bescheid,\nAan d' oever van de Maas!\nJa, 't is een Prince jent, valjant;\nMits op zijn rechte plaats.\n\nDaar neemt de fiere GodefriedHertog Godefried met de Bult.\nDe wapens in de hand,\nEn drijft Beschermer, Wees, en U,\nAls schapen uit het land.\n\nO lieve teedre Vorstenspruit,De jonge Graaf Diedrijk de Vijfde, die niet, dan na Godefrieds dood, zijne landen herwon.\nWat valt die vlucht u bang!\nHoe zorgde uw Moeder, door haar Echt,\nVoor u, voor uw belang!\n\nJa, Moeders! als gy weder trouwt,\n(Nu! waarom toch gebloosd?)\nGeen ander oogmerk drijft u aan,\nDan liefde voor uw kroost:\n\nMaar echter, zoo gy trouwen wilt,\nZie voor u, wien? en hoe?\nVertrouw uws voorkinds erf en goed\nGeen' naakten zwerver toe.\n\n1805.\n\nEléonoor.Gemalin van Koning Henrijk II van Engeland.Nieuwe Mengelingen II, 117.\n\nEléonoor lag krank en slecht,\nDie goede Koningin!\nNu dacht zy aan haar laatste stond,\nEn wou den Hemel in.\n\nDus zocht zy in gewijde Biecht\nOp 't angstig sterfbed rust:\nEn eischte daar een Priester toe,\nMaar van de Fransche kust.\n\n‘Lord Maarschalk (riep de Koning), hoor!\nWy zijn vertrouwde maats:\nGa meê, ik biecht de Koningin,\nIn 's Franschen Priesters plaats.\n\nZoo'n Vrouwenbiecht moet grappig zijn,\nZy zij dan hoe zy zij:\nWat Vrouwen op het harte ligt,\nIs altijd voddery!’ -\n\n‘“Een beê, een beê (riep de arme Lord,\nEn boog zich op de knie)!\nDat, wat de kranke biechten mag,\nAan niemand leed geschiê.”’ -\n\n‘Ik zet mijn Ridderwoord te pand,\nMijn scepter, kroon, en al,\nDat, wat de kranke biechten mag,\nHet niemand schaden zal.\n\nSteek gy u slechts in 't Munnikskleed,\nIk doe er ook een aan;\nEn ik, ik zal de Priester zijn,\nEn gy, mijn Kapellaan.’\n\nZy steken zich in 't Munnikskleed,\nEn treden White-Hall doorLees Wijt-hol.:\nDe handbel klinkt, de waskaars licht,\nDe kwispel gaat hen voor.\n\nZy komen voor het Ledikant,\nEn knielen op 't Karpet:\n‘Het biechtgeld, lieve Koningin!\nHet is er toe gezet!’ -\n\n‘Verklaart my, of gy Franschen zijt?\nDie vroeg ik voor mijn biecht.\nEn maakt op strop en dwarshout staat,\nIndien ge my bedriegt.’ -\n\n‘Wy komen op dit oogenblik\nZoo versch uit Frankrijk aan,\nEn hebben sints wy zijn in 't land\nNog zelfs geen mis gedaan.’ -\n\n‘Zoo hoort dan wat ik u verklaar;\nMijn zonden doen my leed:\nLord Maarschalk had mijn maagdenblom:\nVoor 't minst, zooveel ik weet!’ -\n\n‘Dat's lelijk (roept de Koning uit):\nMaar God vergeef u 't kwaad!’ -\nLord Maarschalk zegt er amen toe;\nMaar siddert daar hy staat.\n\n‘Mijn tweede boevenstuk was dit;\nDe zonde doet my leed.\nEens maakte ik voor des Konings drank\nEen Poeijertjen gereed.’ -\n\n‘Dat's lelijk (roept de Koning weêr)\nMaar God vergeef u 't kwaad!’ -\nLord Maarschalk zegt er amen toe:\n‘“Het was een booze daad.”’ -\n\n‘Mijn derde boevenstuk was dit:\nMaar 'k weet niet of 't my spijt:\n'k Gaf Rozemond een drankjen in,\nHet was uit minnenijd.’ -\n\n‘Dat's lelijk (zegt de Koning weêr)\nMaar God vergeef u 't kwaad!’\nLord Maarschalk zegt er amen toe:\n‘“Het was een booze daad.”’ -\n\n‘Beschouwt me daar dien kleinen knaap,\nNog spelende in zijn kreb!\nDat is Lord Maarschalks eigen kind:\nHet liefste dat ik heb.\n\nBeschouwt me daar dien grooter knaap,\nHy eet zijn Chelsea-bonn!Lees, op zijn Fransch: Chelsie-bon; een morgenbroodtjen, zeer geacht in Londen.\nDat kind is Koning Hendriks zoon,\nDien 'k nimmer lijden kon.\n\nHy heeft een regte varkenssnuit,\nEen bullenkop als hy.’ -\n‘Dat schaadt niet (riep de Koning uit),\nTe liever is hy my.’ -\n\nDe Koning smeet zijn keuvel af,\nMet heel zijn munnikspij.\n‘Foei (riep zy), wat een vuil bedrog,\nWat snoode schelmery!’ -\n\nDe Koning keek den armen Lord,\nMaar over schouder, aan:\n‘Lord Maarschalk (zei hy)! 'k gaf mijn woord;\n't Zou anders zoo niet gaan!’ -\n\n‘Zoo loopt het (riep de slimme feeks)\nMet diergelijke list.\nSteeds brengt zy heel wat anders uit,\nDan wat men gaarne wist.’ -\n\nLord Maarschalk keek geweldig slecht,\nDoch sprak den Koning aan:\n‘“Heer Koning, gy moest Priester zijn,\nEn ik uw Kapellaan!”’\n1805.\n\n\nAssenede.Nieuwe Mengelingen II, 1.\n\nGeheel Egipte was in rouw,\nIn rouw om Thammus dood,\nEn 't strenge Jaarfeest duurde nog,\nDat alle vreugd verbood.\n\nDe sisters zuisden door de lucht,\nGemengeld met geween,\nEn alles hijgde naar den dag,\nDat Apis weêr verscheen.\n\nAlleen de minlijke Asseneed,\nBy de algemeene smart,\nVond in de during van dien rouw\nVerlichting voor haar hart.\n\nZy, door des Konings Gunsteling\nVerkoren tot zijn Bruid,\nZy gruwt en siddert voor dien band,\nEn barst in tranen uit.\n\nDat jeugdig, dat gevoelig hart\nZiet, siddrend en beklemd,\nDie blijde weêrkomst te gemoed\nAls voor haar Echt bestemd.\n\nVan de eerste kindsheid aan, slavin,\nUit Midian gekocht,\nOntzet zy voor haars meesters arm,\nAls voor een wangedrocht.\n\nZy weet niet, welk een wondre drift\nHaar boezem ijzen doe:\nAlleen Gods Engel kent die drift,\nEn wenkt die gunstig toe.\n\n‘Ach (zegt zy) strenge Potifar!\nVerzwaar mijn slaverny!\nMaar laat mijn hart, mijn teder hart,\nVan band en kluister vrij!\n\nWat deed ik, jeugdig Maagdelyn,\nDat by de schapen liep!\nHet geen my uit dat zalig lot\nNaar praal en Hofpracht riep?\n\nWat was het dat my overgaf\nAan uw gehate min?\nAch, zalig was ik op het veld;\nGelukkig, als slavin!\n\nZal ik, tot eeuwig leed gedoemd;\nMijn gruwzaam leven lang\nVersmachten op de Huwlijkskoets,\nIn onverduurbren dwang?\n\nIk, in een' hatelijken rang\nMijns Meesters Bedgenoot,\nHem met een bloed, verstijfd van schrik,\nOntfangen in mijn' schoot?\n\nIk sterven van de schaamte en angst,\nAls hy mijn borst genaakt! -\nGenadig Schutsgeest, kom dit voor,\nO Gy, die voor my waakt!’ -\n\nDus treurt ze, en baadt in 't biglend vocht,\nDat langs heur kaken daauwt;\nEn schrikt by elken morgenstraal,\nDie aan den hemel graauwt.\n\n‘Ach (zegt ze)! weêr een nacht voorby!\nAlweêr een dag gereed,\nDie 't gruwzaamst leed my nader brengt!\nHet ondoorstaanbaarst leed!\n\nJa, Potifar, 'k vereer uw deugd;\nEn niet, met slaafsch ontzag:\nMaar dood en wee vervulle uw bed,\nEer ik het drukken mag!’ -\n\nAfgrijslijk giert het midlerwijl\nDoor Stad en Tempelwijk:\nAfgrijslijk galmt het langs de straat\nMet sleepend treurmuzyk:\n\nAfgrijslijk joelt het om haar heen\nMet kermend lijkmisbaar;\nMet woedend kloppen op de borst\nVan Vrouw en Maagdenschaar.\n\n't Roept alles, alles, wee en ach!\nEn scheurt zich vlecht en kleed;\nMaar niets dat by de droefheid haalt\nVan minlijke Asseneed!\n\nHelaas! het is Oziris niet,\nWaarom heur boezem treurt!\nHet is Anubis woede niet,\nDat haar de borst verscheurt!\n\nDe dag, het voorwerp van haar schrik,\nGenaakt, en spoedt steeds aan.\nDe rouw, de feestrouw loopt op 't eind,\nAls Apis op zal staan!\n\nOp morgen, en het Feestgejuich\nVerkondt den nieuwen God!\nOp morgen, en een oogenblik\nBepaalt heur gruwzaam lot!\n\nNu vliegt, nu streeft zy raadloos om,\nDe wanhoop op 't gelaat:\n‘O Hemel, red my! red, ô red!\nEer deze nacht vergaat!’ -\n\nDe slaven staan bedeesd en stom,\nOntzien zoo diep een smart,\nEn wanen 't sombre Godsdienstdrift,\nDie zich verheft in 't hart.\n\nMaar neen, zy eert geen stiergeloei,\nGeen keffend hondgebas,\nMaar Hem, die aarde en hemel schiep,\nDie eeuwig is en was.\n\nDien God vol macht en majesteit,\nWiens wenk het al beschikt!\nTot Dien is 't, dat haar teder hart\nWeemoedig henenblikt.\n\nWanneer zy 't wollig melkvee dreef\nIn Gozens vruchtbren schoot,\nToen had ze, als kind, een knaapjen lief,\nHet geen uit Hebron sproot.\n\nDien Jongling, van verheven' geest,\nEn edel van gemoed,\nHad ze altijd aan de zij' gekleefd,\nAls met hem opgevoed!\n\nVaak viel zy met dien jongen knaap,\nBy 't gloeiende avondlicht,\nVoor Hem, die 't licht zijn schijnsel geeft,\nOp 't blozend aangezicht.\n\nVaak knielde ze in het morgenrood,\nDoortinteld van ontzag,\nMet hem voor d' Ongenaakbre neêr,\nEn zegende den dag.\n\nVaak zat zy naast hem aan een beek,\nEn sloeg de schaapjens gâ;\nWanneer hy naar den hemel wees,\nDen throon van Eloa.\n\nDan meldde haar zijn zachte mond,\nHoe al wat aanzijn heeft,\nUit Hem-alleen zijn' oorsprong nam,\nDoor Hem-alleenig leeft.\n\nHoe 't menschdom, door Zijn hand gewrocht,\nHem schaamteloos vergat;\nAan dartle lust zich overgaf;\nZijn wetten overtrad.\n\nHoe teêr Hy echter voor hun waakt,\nEn hoe zijn milde hand\nDen dag zijn licht en warmte schenkt,\nEn wasdom spreidt op 't land.\n\nHoe teêr Hy hen voor 't kwaad behoedt,\nEn, schoon ter wraak gesard,\nVerzoening wil, verzoening biedt\nAan elk benepen hart.\n\n‘“Ach (riep hy dikwerf, met een' traan\nIn 't zacht en helder oog)!\nAch, dat zich deze God van heil\nU eens ontdekken moog!”’\n\nDan tokkelde zijn fixe hand\nDe zoetgesnaarde Luit,\nEn dreef er Jaoos dierbre Lof\nIn grootsche Hymnen uit.\n\nDes meisjens weeke borst bezweek,\nEn kon dit niet weêrstaan;\nMaar bad den God dien hy aanbad,\nEn, met dien God, hem aan.\n\nHoe smolt dan haar betoovrend oog,\nHoe smolt haar zwellend hart\nVan wellust die geen weêrgâ heeft!\nVan nooitgevoelde smart!\n\nHoe hing zy aan dien rozenmond.\nWaar zoo veel troost uit vloot!\nHoe aasde zy op ieder woord,\nDat van die lippen schoot!\n\nHoe zalig was het zalig veld\nIn deze zaligheên!\nHoe zoet gevoelde zy heur' staat,\nMet Jozef lotgemeen!\n\nMaar ach! die tijden zijn geweest,\nEn alle heil verbeurd!\nVan al wat prijs had voor heur hart\nIs ze eeuwig afgescheurd!\n\n‘O God, Dien Jozefs hart aanbidt,\nDien hy my kennen deed!\n(Dus roept, dus schreit, dus gilt zy uit)\nZie neder op mijn leed!\n\nO schenk my slechts een' oogwenk troost\nVan Jozefs dierbren mond;\nEn dan, bevrij my van het licht,\nEn van dit Echtverbond!’ -\n\nZy zwijgt: en wie, wie doet zich op\nTerwijl zy 't hoofd verheft?\nIs 't Jozef? Jozef! Is hy 't niet?\nWiens beeld heur oogen treft!\n\n‘Ach! (roept zy, schrikkende en verbaasd)\nAch, hemel! kan het zijn?\nOf is 't bedwelming van mijn' geest,\nEn lichaamlooze schijn?’ -\n\nDe Jongling buigt zich op de knie:\n‘“Mevrouw (dus vangt hy aan),\nHerken my, eerst uw' medeslaaf,\nEn thands uw' onderdaan!\n\nUw Bruigom, mijn weldadig Heer,\nOnttrok my aan de stulp,\nEn vorderde in het huisbestuur\nZijns armen Veeknaaps hulp.\n\nThands zendt zijn gunst my aan zijn Bruid,\nOpdat ik haar begroet'.\nAch! Jaoos zegen zij uw deel\nBy vreugd en overvloed!”’ -\n\nHy zwijgt, en kust den zoom van 't kleed,\nDat langs haar schouders plooit.\nHy wacht haar andwoord knielend af,\nEn zy, zy blijft verstrooid.\n\nIn 't einde, met een' diepen zucht,\nDie uit haar binnenst schiet:\n‘Rijs (zegt zy), dierbre Jozef, rijs!\nDie plaats is de uwe niet.\n\nAch, zoeter lage ik aan uw kniên\nBevrijd van dezen dwang,\nIn Gozens onvergeetbaar dal\nTe luistren naar uw' zang!\n\nAch, zoeter lage ik aan uw kniên\nTe weenen in het stof,\nDan Jozef aan mijn' voet te zien\nIn dit afgrijslijk Hof!\n\nAch, Jozef! heeft uw teedre ziel\nOoit iets voor my gevoeld? -\nOoit deernis met mijn vroege jeugd? -\nOf ooit mijn heil bedoeld? -\n\nHebt ge ooit de kindsheid lief gehad\nVan dees beklaagbre maagd: -\nOoit deugden in haar borst gestort,\nDie gy in de uwe draagt: -\n\nHebt ge ooit van zorg voor haar geblaakt,\nEn d' onbegrijpbren God\nVerkondigd aan haar leergraag hart;\nHeb deernis met haar lot!\n\nWat is my staat, of rang, of goud,\nOf purper, of gesteent';\nWat waar my Faroos elpenstaf,\nZoo 't hart zich-zelf beweent!\n\nO red my, red my van deze Echt!\nIk vloek haar gruwbren band.\nIk volg u naar het eind der aard;\nO bied my slechts de hand!\n\nGy aarzelt -? Jozef! wend dat oog,\nDat Hemelsch oog niet af!\nZie op uw teedre Kweekling neêr:\nZy drukt den rand van 't graf!\n\nZy stort haar hart, haar ziel, haar al,\nIn uwen boezem uit:\nZy stort zich voor uw voeten neêr,\nOntfang haar als uw Bruid!\n\nUw Bruid, uw Gâ, uw Gezellin\nDoor zand en woesteny!\nUw hand, mijn Jozef, of de dood!\nDe dood aan uwe zij'!\n\nGy, immers, kent mijn zuiver hart:\nGy kent het! lees daar in.\nOf - acht gy u dat hart onwaard,\nIk volg u als slavin.’ -\n\nZoo spreekt zy, werpt zich op den grond,\nEn klemt zijn kniën vast.\n‘Neen (zegt zy), één genadig woord!\nEer my de dood verrast.’ -\n\nDe Jongling zwijgt, en zucht, en beeft.\n‘“Aanminnige Asseneed!”’\nDit's alles wat hy uiten kon!\nWat aan zijn hart ontgleed!\n\nIn 't eind, hy heft haar trillende op:\nZijn boezem stikt en nokt. -\nEen vloed van tranen geeft hem lucht,\nTerwijl zijn lichaam schokt.\n\n“‘Geliefde -!’” barst hy los, en bloost;\nMaar wederroept het woord.\n“‘Gy (zegt hy), gy, mijns Meesters Bruid!....\nAch, heb ik wel gehoord!\n\nO gy, die Jaoos Godheid kent,\nGy wilt u-zelv' en my\nVervoeren tot een' gruwbren roof! -\nAlgoedheid, sta my by!\n\nZie Gy, ô zie op deze stond\nOp my, verlaatnen, neêr!\nIk stort, steunt my uw Almacht niet!\nMijn boezem kan niet meer! -\n\nWie zijt gy - Potifars slavin!\nGy, die zijn wettig recht,\nZijn eigendom, zijn goedheên hoont,\nEn 't heilig snoer der Echt?\n\nWie ik -? Zijn eigendom, als gy. -\nIk rooven -! vluchten! ik! -\nOntmenschte, verg mijn andwoord niet,\nEer zich mijn ziel verstrikk'.\n\nRoep God, die de echte banden sluit,\nRoep, in uwe angst, Hem aan!\nHy is het, die ons lot bestuurt!\nHy, Heer van ons bestaan!\n\nVaarwel”’ -! ‘Neen (breekt zy woedende uit,\nEn knelt hem om de leên)!\nNeen, 'k heb geene andre hoop dan u,\nGeen' God dan u-alleen.\n\nNeen, 'k laat dien boezem nimmer los,\nMet klippig ijs omschorscht:\nIk kleef er my voor eeuwig aan,\nIk zieltoog aan die borst.\n\nGeene Almacht rukt my van die borst:\nHier sterf ik, hier! ja hier!\nHier smelt ik dat bevrozen hart\nDoor mijn onleschbaar vier!\n\nHier...!’ Ziedend drukt haar lieve mond\nZich op zijn lippen vast,\nEn drinkt den adem uit zijn borst,\nVan tranen overplast.\n\n‘Hier (zegt zy)...!’ Gloeiende om het hoofd,\nNiet wetend wat hy doet,\nDeinst Jozef, weert hare armen af,\nEn valt de Maagd te voet.\n\n‘“Bezadig u! - om 's hemels wil!\nOm God, u-zelv, en my!”’ -\n‘Neen (zegt zy), neen, het is gedaan.\nDees oogwenk dood of vrij!\n\nBarbaar! of hier ons lot vereend!\nOf - sterven van uw hand!’ -\n‘“Gy, Hemel (zucht hy), dit's te veel!\nHier waar geen hart bestand!\n\nVaar eeuwig wel!”’ - ‘Ontmenschte, blijf!\nOf sleep my met u meê.\nSleep, sleep my schreiende, in mijn bloed,\nNaar 's afgronds jammerstee!’ -\n\nHy vliedt - zy streeft hem woedend na,\nEn grijpt zijn opperkleed.\n't Scheurt los; zy houdt het in de hand,\nEn geeft een gruwbren kreet.\n\nAâmechtig, spraakloos, stort zy neêr,\nVerstikt in tranenvloed;\nEn kneust zich 't voorhoofd op den vloêr,\nEn wentelt in haar bloed.\n\nAâmechtig was zy neêrgestort,\nVerstikt in tranenvloed;\nHet voorhoofd op den vloer gekneusd,\nEn wentlende in heur bloed.\n\nEn schaamte, en spijt, en woede, en tocht,\nVerdeelen haar gevoel.\nZy gilt, zy schreit, zy roept, zy schreeuwt!\nMaar zonder wit of doel.\n\nMen vliegt, men nadert op 't gerucht,\nEn vindt haar op den grond.\nHet kleed van Jozef in haar hand:\nHaar, zwijmende en gewond!\n\n‘Behoed ons, Izis (galmt het al)!\nAch! wat is hier gebeurd!\nDe schoone Bruid van Potifar\nDe slaapzaal doorgesleurd!\n\nGekwetst! en 't kostbre Bruidsgewaad\nVerkronkeld en vertrapt!\nEen slaveumantel in heur hand!\nDe vuige boef ontsnapt!\n\nAch, Potifar! uw teedre Bruid!\nHelaas! zy leed geweld!\nGezwind den booswicht nagejaagd,\nEn in den boei gekneld!’ -\n\nHoe valt die tijding u op 't hart,\nO moedig Hoveling!\nDe luister van uw bed onteerd!\nZy, waar uw hart aan hing!\n\nDie schoonheid, teêrder aan uw ziel\nIn dees uw' ouderdom,\nDan die by 't dartle vuur der jeugd\nUw frissche borst ontglom!\n\nDaar biedt men Jozef aan zijn wraak,\nMet ketenen belaân.\n‘Verwaten (roept hy) beef, ja beef!\nUw straf is niet te ontgaan!\n\nOntmenschte roover van mijn heil,\nDie dus mijn gunst beloont!\nWaar, waarom uw' verfoeibren aart\nNiet openbaar getoond?\n\nWaar, waarom, als een vuige slaaf\nUw' moedwil niet geboet,\nMaar my in 't dierbaarst aangerand,\nIn 't onwaardeerbaarst goed?\n\nAch! hield die blos van zedigheid,\nDie onschuld op 't gelaat,\nZoo zwart, zoo helsch een hart bedekt!\nZoo schendig een verraad!\n\nSpreek echter: wat vervoerde u dus?\nOf - wat verlichtte uw schuld?\nIk hoor. Doch smaad mijn goedheid niet,\nNoch terg mijn ongeduld!’ -\n\n‘“Mijn Meester! wacht niet, dat ik me ooit\nOntschuldige, of beticht'!\nDaar leeft een God, die alles ziet,\nEn alles brengt aan 't licht.\n\nAan Hem, wien de onschuld dierbaar is,\nAan Hem behoort die eer!\nMijn leven leg ik, waar gy 't eischt,\nAan uwe voeten neêr.\n\nGy echter, die mijn' wandel kent,\nDoorzoek uw eigen ziel;\nEn vraag, of ooit een menschlijk hart\nZich dus op eens ontviel?\n\n'k Gevoel, dat me alles, alles doemt:\nIk onderga mijn lot.\nGy, wat uw Echtbond ook verbrak,\nGeef gy den dank aan God!”’ -\n\n‘Hoe!’ zegt hy. - ‘“'k Heb genoeg gezegd.\nHeb deernis met uw Bruid!\nMijn hart bezwaart geen naberouw.\nGy, spreek mijn vonnis uit!”’\n\nHy gaat. De brave Potifar\nIs hevig aangedaan.\n‘Ach (zegt hy)! met haar opgevoed! -\nHaar schoon te wederstaan! -\n\nVergeeflijk, hemel, waar 't vergrijp!\nMaar, aan zijn Heer verloofd -!\nDit - schoon mijn hart hem sparen wou,\nJa, dit, dit kost hem 't hoofd.\n\nLicht heeft zy-zelv zijn vlam gevleid!\nIn 't heimlijk hem bemind! -\nHy, jongling vol van bruischend bloed!\nZy, naauwlijks meer dan kind! -\n\nNeen, smacht' hy in den kerkermuur!\nIn weêrwil van mijn' gloed,\nMijn hart voedt deernis en geen wraak;\nIk dorst niet naar zijn bloed.’ -\n\nIntusschen vliegt de schelle Faam\nDoor Memfis breeden wal;\nEn alles daagt den slaaf ter straff',\nMet gruwzaam moordgeschal.\n\n‘Hoe! Izis! een verachte slaaf,\nUit Hebron hier gebracht!\nEen vreemdling, door zijn' Heer gekocht,\nEene Edelvrouw verkracht!\n\nWraak, Hemel! Wraak, rechtvaardig Vorst!\nHet is hier aller zaak!\nGeen vrouw is veilig in heur huis,\nVindt dit geen heugbre wraak!’ -\n\nMen sleept des Jonglings opperkleed,\nGetuige van zijn feit,\nVoor Faroos hoogen rechterstoel,\nEn roept: Gerechtigheid!\n\nDe Koning ziet de schouderslip\nDen gespriem afgescheurd.\nMaar Hemel! hoe ontroert zijn ziel\nOm wat hy meer bespeurt!\n\nWat vindt hy? (Hemel, 't is Uw wil,\nDe waarheid breekt hervoort.)\nDe vingren, stijf in 't kleed gedrukt:\nHet kleed, daar van doorboord.\n\nDoch waar? Van achtren in den sleep,\nDie, reikende aan den grond,\nIn 't vluchten, ja, te grijpen was,\nMaar niet, van die weêrstond.\n\nDie vingermerken opgescheurd\nTot onder aan den rand,\nEn dien in kronkels saamgeprest\nVan 't knijpen van de hand.\n\n‘“Dit teeken (zegt hy) tuigt van vliên,\nMaar geenzins van geweld.\nEen slaaf, die aan een vrouw ontvliedt,\nWier vuist zijn kleed beknelt.\n\nGeen blijk van afgelegd gewaad\nTer pleging van het feit;\nNiets losgegespt, en niets ontgord;\nMaar louter zedigheid.\n\nAlleen de teekens van een vrouw\nDie al haar krachten spant,\nOp dat zy hem van 't vliên weerhou.\nDit tuigt het onderpand!\n\nZoo 't kleed het misdrijf staven moet,\nHem toont het schuldeloos;\nEn echter 't vindt zich in uw hand!\nBloos, Assenede, bloos!”’ -\n\n‘Ja (zegt zy)! Wreedaarts, scheurt my 't hart,\nHet wroegend hart, van één!\nMaar wie, wie heeft hem ooit beticht,\nDan gy, dan gy-alleen?\n\nIk, in vertwijfling weggerukt,\nMy-zelve niet bewust -\nMijn ziel is enkel razerny;\nMijn reden, uitgebluscht.\n\nNeen, spaart den eedlen Jongeling!\nAan my behoort de straf!\nZet hem de kroon der onschuld op!\nIk - honger naar het graf.’ -\n\nVerwilderd ziet zy in het rond:\n‘Heb deernis, groote Vorst!’\nDus zegt zy, grijpt een fellen pook,\nEn wringt hem in haar borst. -\n\nRampzalig, teder Maagdelijn,\nWien deert uw onheil niet!\nMaar ach, de redding is naby,\nHet eind van uw verdriet.\n\nDes Konings Arts verschijnt, en ziet,\nEn peilt, en stooft de wond:\nHy, die Oziris Priesterschap\nMet de eêlste kunst verbond.\n\nHy, die de kracht van kruid en plant,\nEn erts, en dierrijk kent;\nEn wien geen wond te machtig is,\nDan die het Noodlot zendt!\n\nHy ziet de schoone, gants verbleekt,\nOp 't aaklig krankenbed;\nHy ziet ze in 't kille stervenszweet;\nEn voelt zijn hart ontzet.\n\n‘“Zijt gy 't, ô lieve frissche bloem!”’\n(Dus zucht hy diep bekneld.)\n‘“En ik, ik heb u 't hart gegriefd!\nMijn arm u neêrgeveld!\n\nMaar neen, ô neen; ik wil, ik zal\nVergoeden wat ik deed,\nEn schenken u een heil weerom,\nDat opweegt by uw leed.\n\nGy weet, ô Vorst! ô Potifar!\nHoe verr' mijn kennis strekt.\nDat niets wat is of wezen zal\nZich aan mijn oog onttrekt.\n\nIk raamde in d' aanvang van uw Echt\nHaar lot, ô Potifar!\nIk zag een' schrikbren nevelgloed\nOm uw Geboortestar.\n\nIk zag in 't draaiend firmament\nEen lieve huwlijksvrucht,\nMaar doodlijk voor die 't licht haar gaf!\nVoor u nog meer geducht!\n\nIk zag uw vroeg gescheurde koets\nDoor 't wentlend hemelrond\nMet bloedschuld van omhoog gedreigd\nEn 't gruwlijkst Echtverbond.\n\nIk zag het, viel bekommerd neêr,\nEn bad het onheil af. -\nHelaas! uw Dochter zag het licht!\nUw Ega zeeg in 't graf.\n\nNu beefde ik voor 't gevolg, en ach!\nIk wilde 't kwaad voorzien.\nIk pleegde voor het outer raad,\nEn deed uw huis bespiên.\n\nIk roofde u 't lief onnoozel kind,\nEn voerde 't verr' van hier,\nWaar 't noodlot haar een schuilplaats wees,\nBestempeld door Ozier.\n\nWant eenmaal had ik op 't altaar,\nIn stille Tempelwacht,\nVerzoenende offermelk geplengd,\nEn 't eerste Lam geslacht:\n\nWanneer ik 't lillend ingewand\nBehoedzaam ondervroeg,\nEn 't daavrend woord van Midian\nMy flux door de ooren joeg.”’\n\n‘““Daar (sprak hy) trooste 't schuldloos wicht\nZich boei en slaverny,\nTot dat zy, 't dreigend leed ontgaan,\nGelukkig word' en vrij!””’ -\n\n‘“Wat was 't? Uit Midian vervoerd,\nWordt ze u ten eigendom,\nEn keert, haar Vader onbekend,\nIn zijnen arm weêrom.\n\nDe star des onheils hangt en broeit!\nZy nadert tot uw bed.\nMaar neen, de Hemel kwam het voor,\nDie beider onschuld redt.\n\nZie hier uw lieve telgjen weêr!\nUw droef verlies vergoed!\nHet onheil, door 't gestarnt' bedreigd,\nHet onheil is geboet!\n\nHet bloed dat uit hare aders vloot\nVerzoende 't gramme lot:\nThans wacht haar, in een zalige Echt,\nHet streelendst heilgenot.”’ -\n\nZoo sprak hy. 't Zwellend Vaderhart\nHerkent de kracht van 't bloed.\n‘Ja (zegt hy), 't geen ik heb beproefd,\nWas Ouderlijke gloed.\n\nJa, 'k had een aanspraak op uw hart,\nMijn dierbare Asseneed!\nMaar de aanspraak van eens Vaders hart,\nDat nooit zijn kroost vergeet!\n\nJa, thands doorgrond ik 't diep geheim.\nGy gruwde van mijne Echt;\nEn ik, verblinde, drong my op,\nGy waart my toegelegd!’ -\n\nNu eindlijk nam de Vorst het woord,\nEn stapte van zijn throon:\n‘“Gy, juicht ge in 't afgewende leed,\nVervul den wil der Goôn!\n\nDie Macht, die door een' andren gloed\nUw gruwbare Echt voorkwam,\nDie Macht zij openlijk geëerd!\nGeëerd in deze vlam!\n\nDe Jongling, door dien God verwekt,\nDie al wat is bestiert;\nDie Jongling ware een' scepter waard,\nZoo deugd vergolden wierd!\n\nReeds heb ik, door zijn raad verlicht,\nZijn banden losgemaakt;\nReeds, hem in d' eersten rang gesteld\nDie 't naast mijn' throon genaakt.\n\nWelaan dan! Wederzijdsche gloed\nNam beider boezems in;\nZoo zij een Godbehaaglijke Echt\nHet zegel dezer min!’\n\n1805.\n\n\n\n\nWillem Tell.Nieuwe Dichtschakeering I, 132.\n\nTell in 's bozen Landvoogds boeien\nSchuimt en grijnst en knarsetandt,\nDoch zijn ingewanden gloeien\nVoor 't vernederd Vaderland.\n\n‘Hemel! (roept hy) doe my sneven,\n'k Vraag u hulp noch wraak voor my;\nMaar behoud mijn kroost in 't leven,\nDat het eens zijn Land bevrij'!’ -\n\nGesler grimlacht:‘Zoo, Vermetele,\nZit den jongen dat in 't bloed?\n'k Weet, zoo dit uw hart nog ketele,\nHoe ik dit verhoeden moet.’ -\n\nGesler wenkt, en voor zijn oogen\nWordt het knaapjen ingebracht;\nLachend, van geen schrik bewogen,\nEn onwetend wat hem wacht.\n\nTell ontzet; zijn kniën knikken;\nNaauwlijks roept hy: ‘ô mijn God!’\nLandvoogd, smeeken stem en blikken,\nSpaar my in dit overschot! -\n\nAch! de blikken van een vader\nZijn verstaanbrer dan de taal.\nGesler andwoordt: ‘Neen, verrader,\nBeide treft het zelfde staal!’ -\n\nDaar, daar zijgt de krijgsman neder,\nEn ontlast zich, gantsch vermand:\n‘Geef mijn kind de vrijheid weder,\nIk....verzaak mijn Vaderland.’ -\n\n‘Neen (spreekt Gesler), hy zal sterven;\nOf gy schutter, zoo vermaard,\nMoet het door uw kunst verwerven,\nDat hem 't leven zij gespaard.\n\nStel dat kind op vijftig schreden\nMet een appel op zijn hoofd,\nEn mijn gramschap is verbeden\nZoo uw schot dien appel klooft.\n\nMist gy, - beide moet gy sneven!\nTreft gy, - beide zijt gy vrij!\nWaarom, woestaart, thands te beven?\nVrees geen trouwloosheid in my.\n\nZwakken trotsen, zwakken breken\n't Eens gegeven woord, ik niet.\nIk behoef geen slaventreken,\nIk, die hier als Vorst gebied!\n\nBoeit hem los!’ - Zijn banden vallen;\n't Lieve wicht vliegt aan zijn hart.\nTranen, ja by duizendtallen,\nToonen niets van zulk een smart.\n\n‘Landvoogd (zegt hy), ja, ik sidder.\n'k Zie hier pijl en boog gereed;\nMaar, vond rampspoed ooit verbidder, -\nDit uw vonnis is te wreed. -\n\n'k Wil 't my echter niet onttrekken.\nGeef slechts uitstel voor één dag,\n('k Mocht mijn kind ten beul verstrekken)\nDat mijn bloed bedaren mag.’ -\n\n‘Niet een uur,’ zegt de onverwrikbre,\nDie nooit last herroepen had.\n‘Toon u thands nog d' onverschrikbre\nDie zich 't uiterste vermat.’ -\n\nTell omvangt den dierbren kleenen\nMet een vaderlijk gevoel,\nMaar verbiedt zijn oog te weenen,\nSchemerblikkend op het doel.\n\n't Ergloos knaapjen lacht hem tegen,\nDaar hy aanlegt met de schicht.\nSlechts een hairbreed, God van zegen!\nOf hy moordt het lieve wicht.\n\nDe ijffel siddert in zijn vingeren,\nEn de pijl op 't spannend koord;\nHemel! met het minste slingeren\nIs dat lief gelaat doorboord. -\n\nGod is met hem. - Onbeschadigd\nValt daar de appel van het hoofd,\n(De Almacht heeft het kind verdadigd)\nDe appel, door den pijl gekloofd.\n\n't Jongske vliegt hem weêr in de armen,\nWeêrgegeven pand van God.\nDie zich de onschuld weet te erbarmen,\nHy bestuurde 't hachlijk schot!\n\nChristen -! ja, de vader beefde;\nMaar zijn teder huwlijkspand,\nSchoon de pijl te hemwaart streefde,\nZag gerust op 's vaders hand.\n\nVader, sprak zijn hart, mijn vader,\nIs zijn' lievling nimmer wreed;\nWat van zijne hand my nader',\nIs een weldaad, en geen leed.\n\nWaarom, waarom dan, de ontroering,\nAls uws Vaders boog zich kromt?\nWaartoe dan die schrikvervoering,\nAls zijn donder om u gromt?\n\nVaster dan ooit boogbedwinger\nTreft die schutter die nooit mist:\nNimmer faalt of beeft Zijn vinger,\nEn uw lot is steeds beslist.\n\nLaat u 't leed dan nooit vertsagen,\nHoe het dreige, nijp', of prang'!\nDe Almacht schept geen welbehagen\nIn Zijns schepsels ondergang.\n\n1818.\n\n\n\n\nDe twee broeders voor Bommel.Krekelzangen II, 123.\n(In 1599.)\n\n‘Wie zijt gy, krijgsman zoo vol moed,\nMet wien ik gistren streed;\nWiens arm my reeds met d' eersten slag\nHet voorhoofd duizlen deed?\n\n't Was de aftocht-roffel van de trom\nDie u mijn oog onttrok;\nMaar 'k voel den zwaardslag nog op 't hoofd,\nEn hier in 't hart, den wrok.\n\nKom thands, vernieuwen wy 't gevecht,\nEn toon'we wie wy zijn.\nDe kans moet tusschen ons beslist.\nUw leven, of het mijn!’ -\n\nDus sprak, voor Bommels sterken wal,\nDe stoute Van der Zaan,\nDie onder Nassaus vaandels vocht,\nEen Spaanschen krijger aan.\n\nDe Spanjaart ziet verwondert op,\nEn ‘Brave makker, neen,\n(Dus zegt hy) niet om ijdlen roem!\nIk vecht uit plicht-alleen.\n\nAan 't kalfsvel deed ik eenmaal eed:\n'k Gehoorzaam als dat spreekt,\nHoe smartlijk me ieder bloeddrup valt\nDie van mijn lemmer leekt:\n\nMaar 'k heb geen vijand in dit land,\n'k Behoor het toe, als gy;\nEn 't is in weêrwil van mijn hart,\nWien uwer ik bestrij.’ -\n\n‘Hoe! (sprak de Staatsche,) Hollands bloed!\nDat tegen Holland vecht!’ -\n‘'k Werd, kind, by Spanjaarts grootgebracht;\n'k Ben aan hun kerk gehecht.’ -\n\n‘Is 't mooglijk! kind...? Aan Spanjes kust?’ -\n‘Nog naauwlijks derdhalf jaar,\nEn, Wees door beider Oudren dood,\nHervond ik 't leven daar.’ -\n\n‘Uw Vader?’ - ‘Was een stugge Fries,\nEen zeeman, nooit versaagd.\nEen schipbreuk wierp ons daar op 't strand.\nDoch waarom dus gevraagd?’ -\n\n‘Zijn naam?’ - ‘Wat zou diens Vaders naam?\nDie 't leven my behield,\nDiens naam nam ik als kweekling aan,\nDoor dankbaarheid bezield.’ -\n\n‘ô Wist gy....Neen, verheel my niets,\nIk verg dit, vreemdling, spreek!\nMijn bloed ontroert by 't geen gy zegt;\nGeheel mijn hart wordt week.\n\nJa wist gy....Vreemdling, nogmaals, spreek.\n'k Weet zelf niet wat my drijft;\nMaar, zeg my, zeg me uws Vaders naam;\nGeheel mijn bloed verstijft.’ -\n\n‘Zijn naam’ - ‘ô Meld hem!’ - ‘Van der Zaan.’ -\n‘Gerechte Hemel! hoe!\nMijn Broeder! - Heb ik wel verstaan?\nMijn God, waar kwam ik toe!’\n\nDaar valt hy, zwijmende, als versteend,\nDen Spanjaart op het hart;\nZijne armen klemmen om zijn borst:\nEn deze staat verward.\n\nEen snik, een zielzucht geeft hem 't licht,\nDe stem, den adem, weêr.\n‘Mijn Broeder (zegt hy), dank zij God!\nWy zijn geen vijand meer.\n\nUw Vader was de mijne meê;\nEén Moeder zoogde ons beî.\nIk ben uw ouder broeder Wif.\nDie in uw armen schrei.\n\nGy zijt hun Egge, my zoo waard\nWanneer ik hen verliet.\nU voerden ze op het meir van hier;\nEn ach! zy keerden niet.\n\nGod gaf me u heden dan te rug!\nHy, altijd wijs en goed!\nHy heeft in dit gezegend uur,\nEen broedermoord verhoed!\n\nKom, volg my, deel uws broeders erf!\nWat staat gy dus bedeesd?\nWy beiden dienen eenen God,\nDie beider hart doorleest.’ -\n\nDe Spanjaart drukt hem aan de borst,\nMet broederlijk gevoel.\n‘Ach! (zegt hy), zoo ik 't hopen kon! -\nNeen, acht mijn hart niet koel. -\n\nMaar 'k zwoer mijn kerk en koning trouw:\nDie breken....kan ik niet:\nEn, broeder! - ô Wat twijfeling! -\nWat vreeselijk verschiet! -\n\nMijn hand - met broederbloed bedrupt\nIn weêrwil van mijn hart? -\nMijn hart - verzaker van zijn eed? -\nô Duldelooze smart! -\n\nNeen, Hemel! dat vermag ik nooit.\nWaar ik mijne oogen sla,\n't Is vloek aan de eene en de andre zij',\nEn 't wroegen volgt my na.\n\nô Dat ik in dit oogenblik,\nEen' broeder, lang gezocht,\n(Dus zegt hy met een diepen zucht),\nIn de armen sterven mocht! -\n\nJa, dat ik in dees teedre stond,\nVan uwen arm bekneld,\nIn 't smaken dezer reine vreugd\nNog schuldloos wierd' geveld!’ -\n\n‘Mijn broeder (roept zijn broeder uit);\nJa, gave ons beider God\nTe sneuvlen aan elkanders hart\nDoor een en 't zelfde schot!’ -\n\nHy sprak. Het flikkert van den wal,\nEn eer men 't buldren hoort,\nHeeft de eigen kogel uit een slang\nHun beider borst doorboord.\n\n1818.\n\n\n\n\n\nRadagijs,\nKoning van Warmond.Nederlandsche Muzen-Almanak, 1819.\n\nI.\nWat verder van den Hellespont\nDan van den Diemerdijk,\nLag eenmaal in dit wareldrond\nEen machtig koninkrijk.\n\n't Was daar, waar de oude vader Rhijn,\nIn 't wandlen half verstijfd,\nVan water zwaarder dan van wijn,\nZijn golfjens strandwaart drijft.\n\nDaar rees, maar neen, zoo heet het niet,\n(Veel beter zweeg ik stil!)\nEen Dichter spreekt als of hy 't ziet,\nEn ziet, hetgeen hy wil.\n\nDaar rijst aan Ledes zachten stroom,\nDe throon van Warmeland,\nDie, tot den Saxenheimschen boôm,\nHet aardrijk overspant.\n\nDaar leeft de koning Radagijs\nMet Warmonds koningin;\nEen Mavors in het slachtgekrijsch,\nEen doffer in de min;\n\nGelukkig door den teedren band\nDer hemelzalige Echt,\nDien schoone Thiedelindes hand\nMet enkel roos doorvlecht.\n\nDie Gâ, uit Frankisch bloed geteeld,\nBevallig, als Dioon\nMet Rubens kleuren afgebeeld,\nMaar dan, nog eens zoo schoon.\n\nZijn vader lei in 't stervensuur\nHun beider handen saam.\nHy, schrik van ieder Nagebuur\nDoor zijn ontzachtbren naam.\n\nWant ieder wist van heinde en veer,\nVan hier tot 's aardrijks as,\nEn over 't kolokwintenmeir,\nWie Hermengiskel was.\n\n‘Mijn zoon (dus klonk des veegen taal,\nDoor zucht op zucht gestuit,)\nWie ooit u aanzoek' tot gemaal,\nNeem nooit een Britsche bruid.\n\nIk weet, de luister van mijn staf\nSteekt England fel in 't oog;\nMaar eerder keer ik me om in 't graf,\nDan ik zoo'n echt gedoog'.\n\nThiedlinde zij uw echtgenoot!\nHaar kies ik tot mijn Snaar;\nEn daarom, levendig of dood,\nGeluk, geluk met haar!’\n\nHier sloot het onvermurwbre lot\nDen nooit volprezen Vorst\nZijn mond en oogleên als een pot,\nEn 's levens ader borst.\n\nDe held was dood; zy waren 't eens;\nEn plechtig was de trouw;\nDus, na wat huilens en geweens,\nZy werden man en vrouw.\n\nWie thands gelukkiger op aard\nDan dees vereende twee? -\nGeen kneutertj' in de maand van Maart,\nGeen bruinvisch in de zee.\n\nMaar ach! die wreevle schikgodin,\nDie lust uit tranen put,\nWas nijdig op hun huwlijksmin,\nEn al die vreugd was....fut!\n\nDe staf van 't machtig eiland Wight,\n(Als Alwin was verhuisd,)\nBerustede in dit tijdsgewricht\nIn maagdelijke vuist.\n\nThalestris Ella voerde dien\nMet mannelijken moed:\nEn England, moê van weer te biên,\nViel eindlijk haar te voet.\n\nMaar, wat zich in haar kluisters boog,\nHaar hart bleef onvoldaan;\nIets grootschers stak haar nog in 't oog,\nEn - Warmond moest er aan.\n\nDe naam van eedlen Radagijs\nVermoeide steeds de Faam:\nWat dapper, minlijk was, of wijs,\nVereenigde in dien naam.\n\nDie naam en Warmonds koningdom,\nZie daar haar hoogste doel,\nEn, sints die zucht haar borst ontglom,\nHaar eenigste gevoel!\n\nZy stapt met honderdduizend man\nVan 't een op 't ander strand,\nEn houdt (de wareld beeft er van)\nBy Warmonds grenspaal stand.\n\nHaar Heirbô, met een leeuw op 't hart,\nEen andren op zijn rug,\nEn achtbaar als een oude Bard,\nMaar als Merkuur zoo vlug:\n\nHaar Heirbô streeft de throonzaal in\nWaar Thiedelinde zat,\nEn, vrolijk met haar Hofgezin,\nEen bosch radijzen at.\n\nWant, van zijn Adeldom verzeld,\nWas Radagijs ter jacht,\nEn joeg de wachtels uit het veld,\nDe kikkers uit de gracht.\n\nDus zat zy, in haar vrouwenstoet,\nMet koninklijk ontzag;\nDie 't spinnewiel vast snorren doet,\nEn vlasch herschept tot rag.\n\nHier nadert haar die krijgsheraut,\nEn buigt met hoofd en kroon,\nEn toont zijn wapenstaf van goud,\nEn spreekt met forschen toon:\n\n‘Uit naam van Ella brenge ik hier\nAan koning, volk, en land,\nAan slachtvee, pluimvee, visch, en pier,\nEen' eeuwgen oorlogsbrand.\n\nIk zeg den grond verwoesting aan;\nDen Warmers, roof en dood;\nZoo lang er gras op 't veld zal staan,\nOf water in één sloot:\n\nDen Vorst, een muilband als een fret,\nEen boei van klinkklaar staal;\nIn 't kerkerhol, of Ellaas bed;\nAls krijgsslaaf of gemaal!\n\nHy kiez', en onderwerp' zich dra!\nGevangenis of echt!\nWant, zoo dit daglicht onderga,\nZijn noodlot is beslecht!’\n\nII.\nDe Heirbô had zijn wreede last\nMet fierheid uitgebromd,\nEn alles, van den schrik verrast,\nBleef siddrend en verstomd.\n\nMaar wie, wie maalt Thiedlindes schrik!\nHoe schokt haar 't week gemoed!\nDe wanhoop vonkelt in haar blik;\nDe woede, door haar bloed.\n\n‘Wat! (zegt ze,) oneedle wapenknecht....!’\nDoch reeds verliet hy 't Hof.\nLicht had ze er anders bygezegd:\n‘Gy maakt het veel te grof.’\n\nMaar thands, in edel zelf bedwang,\nVersmoort zy 't geen zy denkt,\nTot Febus by zijn ondergang\nHaar Gâ haar wederschenkt.\n\nZijn fierc koninklijke tred\nVerkondt hem langs den trap:\nZijn muiltjens zijn reeds klaar gezet,\nEn zilvren avondnap.\n\nDie nap, met oude kuit gevuld,\nDie forscher is dan wijn,\nDe randen van de kroes verguldt,\nEn riekt als ambrozijn.\n\nBlijmoedig, juichende in zijn vangst,\n(Vijf mossen, één konijn,)\nIs thands zijn eenigste verlangst,\nEen kus van Tiedelijn.\n\nô Zalig was die avondstond,\nDie, na een milde jacht,\nHem vrolijk aan zijn Tietjens mond,\nAan Tietjens boezem bracht.\n\nHy nadert, strekt haar de armen uit,\nMaar beeft als hy ze ziet:\nThiedlinde! zy, de smart ten buit!\nWier schoot van tranen vliet!\n\nVerwonderd ziet hy om en om:\nDe Hofstoet staat bedeesd.\nJa, zelfs de kwartel houdt zich stom,\nAl is het maar een beest.\n\nHy wenkt, en in een oogenblik\nWijkt alles uit de zaal,\nEn nu breekt nieuwe snik op snik\nThiedlindes droef verhaal.\n\n‘Ach (zegt zy) wie, wie dacht dit ooit!\nDe schrik van Oost en West\nHeeft hier haar krijgsbanier ontplooid,\nHaar legertent gevest.\n\nJa, Ella, Ella, denk eens aan!\nZy kondigt ons den krijg;\nEn....'k kon u meer nog doen verstaan,\nMaar 't best is, dat ik zwijg.’ -\n\n‘Neen, zwijg niet (roept hy,) dierbre Gâ,\nNeen, meld my al het leed.\nIn spijt van 's noodlots ongenâ,\nMijn’ moed is niets te wreed.\n\n‘Dees borst is halsberg en pantsier,\nDit hoofd, den helm gewend:\nEn, grijp ik strijdaxt of rapier,\nDe krijg is haast ten end’.\n\n‘Dit weet ge, en de oorlog (stel ik wis,)\nOntroert u niet zoo zeer:\nMaar zeg my wat er verder is;\nWat is dat aaklig meer?’ -\n\n‘Helaas! (herneemt ze,) 't is om. niet,\nIndien ik 't u verheel.\nDe stroom, die uit mijn oogen schiet,\nOntdekt u reeds te veel.\n\nDie Ella....Maar het gruwzaam woord\nBesterft my in den mond.\nAch had mijn oor het nooit gehoord!\nHier - heeft het my gewond.\n\nDie Ella wil uw Egâ zijn!\n(Zoo! zegt hy, schuilt het daar?)\nEn ik, rampzaalge Thiedelijn!\nIk -! onderdoen voor haar!’ -\n\n‘'t Is hard (dus zegt hy,) op mijn eer!\nMaar - zoo ik 't wel bekijk -\nWaarheen, en hoe ik 't blaadtjen keer,\nZy heeft wel wat gelijk.\n\nHet heugt my, hoe voor honderd jaar,\nEer ik of zy bestond,\nMijn Overgrootvaârs Bestevaâr\nOns reeds aan één verbond.\n\nDat huwlijk was een Staatsverdrag,\nGemaakt door kroon met kroon;\nHetgeen geene afkomst breken mag;\nGeen nazaat op den throon.’ -\n\n‘Uw vader....?’ ‘Was een oude sul,\nEn wist niet wat hy dreef.’ -\n‘Onze Echtknoop....?’ ‘Is voorzeker nul.\nJa nul, zoo waar ik leef.’ -\n\n‘En wy, wy ruilden hart en hand,\nEn juichten in die trouw.’ -\n‘Het schoot my toen niet in 't verstand;\nEn gy, gy waart een vrouw.’ -\n\n‘Mijn weêrhelft!’ - ‘Lieve Thiedelind!’ -\n‘Mijn wellust, mijn gemaal!\nAch! heeft uw hart my ooit bemind?\nGy moordt my door die taal.\n\nWat wierd van my, verlaten weêuw,\nIndien gy my verstiet?\nWaar voerde ik dan mijn' jammerschreeuw?\nWaar endde ik mijn verdriet?’ -\n\n‘Nu, (zegt hy,) de eerste zoudt gy niet,\nNoch ook de laatste zijn.\nBedenk! - de minlijke Alpaïed!\nDit voorbeeld gaf Pepijn.’ -\n\n‘Dit, Wreedaart! is dan al uw troost!\nDit zegt my Radagijs!\nEn zonder dat zijn voorhoofd bloost,\nOf 't bloed hem stolt tot ijs!’ -\n\n‘Sus, sus! 't loopt mooglijk niet zoo slim.\nGa welgemoed naar bed.\nNog vecht ge met een bloote schim;\n't Wordt alles licht bered.\n\nIk ben geen lafaart, week en blô,\nAls ik de krijgsspeer dril;\nEn 'k trouw niet om een haverstroo\nMet ieder die maar wil.\n\nIn 't korte; wees maar niet beschroomd,\nZet alle vrees ter zij,;\nIndien het tot het uiterst koomt,\nZy vindt haar' man aan my.’ -\n\n‘Dit hoop ik! Nu, mijn ziel herleeft. -\nVaarwel, en goede nacht! -\nDoch....voel eens hoe mijn hartje beeft. -\nVooral, hou goede wacht!’ -\n\nIII.\nDe koning legt zich neêr in 't dons\nEn rust zijn matte leên;\nMaar zy, bevreesd voor 't minst gebons,\nSluipt op haar kousjens heen;\n\nVersterkt de wacht aan deur en poort;\nVerbiedt dat iemand slaap;\nSchenkt elken man een zilvren oort,\nEen groot aan ieder knaap.\n\nNu zoekt ze in 't stille ledikant\nVerpoozing van haar smart;\nHet hoofd gebukt op de eene hand,\nEn de andere op het hart.\n\nZy waakt, zy woelt, zy sluimert in;\nTot haar een droom verkwikt:\nEen droom die haar verdoolden zin\nIn zachte banden strikt.\n\nZy droomt van plechtig feestgebaar,\nZich-zelve, en Radagijs,\nEn palmloof om een kerkaltaar,\nNaar kloosterlijke wijs:\n\nZy ziet een lichtstraal van omhoog,\nDie op haar boezem straalt;\nEen luchtgeest uit d' azuren boog,\nDie aan haar zijde daalt:\n\nDie luchtgeest roept haar vrede toe,\nEn de aard ontzinkt haar voet;\nAls 't bulken van haar lievlingkoe\nHaar slaap verstuiven doet.\n\nZe ontzet, en hoort een dof geluid,\nEn rammlend krijgsgeraas;\nEn wipt het eenzaam leger uit,\nTrots de allerbeste haas.\n\nDoch waar, waar vliegt, waar ijlt zy toch?\nWat tast haar blanke hand;\nNog bevend van het droombedrog,\nIn 't duister naar den wand? -\n\nToef, teedre! toef: ach! al te vroeg\nVerneemt gy 't geen gebeurt.\nDie tijding komt nog tijds genoeg,\nDie 't hart u openscheurt.\n\nMaar moedige Ella had de nacht,\nNa 't tijdperk van beraad,\nMet Heldenkoenheid afgewacht\nIn 't volle krijgsgewaad.\n\nEn naauw ontrolde 't hemelfloers\nZich over 't halve rond,\nOf Ella, zonder veel rumoers,\nBetrekt des vijands grond.\n\nIn minder dan een oogwenk tijds,\nDan 't draaien van mijn hand,\nStond heel het Rijk van Radagijs\nBedekt en overmand.\n\nBedenk eens! 't Warmondsch rijksgebied,\nEn honderdduizend man,\nWat plekjen gronds dit open liet?\nHelaas! geen halve span.\n\nJa zelfs, zoo nog 't historieblad\nGeen leugentaal getuigt,\nGeen dak, waarop geen manschap zat!\nGeen schoorsteen, die niet buigt!\n\nDe koningswacht, gedoscht in 't staal,\nAan 't overrompeld Slot,\nLag snorkend in het Hofportaal,\nAls varkens in hun kot.\n\nKloekmoedig dronk zy 't lijf zich vol\nVoor Thiedelindes fooi,\nEn, de oogen draaiende als een tol,\nKroop ieder naar zijn kooi.\n\nNu zag men Hofzaal, slaapsalet,\nJa, tot den zwijnstal toe,\nMet Brittenlandsche macht bezet,\nEn niemand wist er, hoe?\n\nHet leger stond op een geprest,\nVerschriklijk voor het oog,\nNaar 't voorbeeld van een muizennest;\nWel drie, ja vier man hoog.\n\nDe Vorst, halfslapend by 't gerucht,\nSpringt uit de zwanenpluim;\nZijn boezem hijgt van oorlogszucht,\nZijn lippen blazen schuim.\n\nJa 't scheen byna, of de oude kuit,\nDie in zijn hersens klom,\nHem schitterde ten oogen uit,\nEn door zijn konen glom.\n\nHy slaat de rechterhand aan 't zwaard,\nDe linker aan de scheê,\nMaar schoon hy kracht noch poging spaart,\nHet lemmer wil niet meê.\n\nWat vloekbre geest, wat tooverkracht,\n(Dus klinkt zijn schorre stem,)\n‘Wat spook beheerscht dees schrikbre nacht,\nEn laat my hier in klem!’\n\nHelaas! hoe fel zijn gramschap bruischt,\nVergeefsch was 't, wat hy trok:\nGeen degen hield hy in de vuist;\nHet was de beddestok.\n\nHy ziet het, siddert, knersetandt,\nEn weet niet wat hy doet:\nMaar eindlijk, heel zijn ziel ontbrandt\nVan dubblen heldenmoed.\n\n‘De woede (roept hy) die my blaakt,\nMaakt alles tot geweer:\nStort, snoodaarts! 'kben thands half ontwaakt,\nVoor dees mijn slagen neêr!’\n\nHy heft - maar vruchtloos tandgeknerst!\nIn 't prangende gedrang\nBlijft de arm hem stijf aan 't lijf geperst,\nEn 't wapen - is te lang.\n\nOok dees, dees laatste proef mislukt!\nWat zal hy thands bestaan? -\nHelaas! voor 't wrange lot gebukt,\nNeemt hy de ketens aan.\n\nThands nadert de eedle Amazoon,\nMet nooit zoo'n hooge borst,\nVerövraares van Warmonds kroon\nEn Warmonds dappren Vorst.\n\nZy bliksemt met d' ontbloten kling,\nIn fieren staatsietooi,\nEn ziet op d' overwonneling\nAls 't havikj' op zijn prooi.\n\nHaar volgt een priester, oud en grijs,\nEn, in eens omziens tijd,\nDaar trouwt zy d'armen Radagijs,\nZijn eigen baard ten spijt. -\n\nWat doet nu de eedle Thiedelind?\nHelaas! zy zwijmt van rouw,\nEn 't eerste klooster dat zy vindt,\nDaar wordt zy Stiftsmevrouw.\n\n1819.\n\nDe kluizenaar aan den Pindus.Nasprokkeling, 105.\n\nOr se tu sei vil scrva, è il tuo servaggio\n(Non ti lagnar) giustizia, e non oltraggio.\n\nTasso I. St. 51.\n\neen klept.\nZit ge daar in stille beden\nRustig in uw rieten kluis?\nKom, te wapen opgetreden!\nGinder ruischt het krijgsgedruis. -\nde kluizenaar.\nIk te wapen? ik ten strijde?\nTegen U? of dat gezag\nDat my tot dit uur bevrijdde\nVan uw helschen roovrendagg'? -\nde klept.\nRoover ben ik, als mijn vaderen,\nJa, daar draag ik glorie op.\nEn geen bloeddrop in mijn aderen,\nOf de haat bezielt dien drop.\n\nEeuwen schuilden we in de bosschen,\nEn we leefden van den roof;\nMaar - nu komen we u verlossen\nVan geweld en wangeloof. -\n\nde kluizenaar.\nGy, geweldnaars en Godloozen!\nGy die Kruis en Recht vertreedt,\nEn, in slaverny des boozen,\nVan geen God of Heiland weet!\n\nWeg van my, gevloekte rotten,\nPesten van mijn Vaderland!\nUw Banier is God bespotten,\nEn uw Vrijheid, Duivlenband.\n\nNeen, Godslasterlijke snooden!\nNeemt mijn leven met mijn vloek;\nZie mijn borst u aangeboden;\nDit 's de Vrijheid die ik zoek!\n\nNeen, ik haat geen Muzulmannen,\nWier gemoed mijn Heiland eert;\nMaar een Moedwil van tijrannen\nDie op Vrijheidsnaam regeert.\n\nHy zal, wie Hem eert, verlichten,\nAls 't Genadig uur daar is;\nMaar die Heidensche outers stichten,\nZijn Zijn Hemelwraak gewis!\n\nVuige slaven der Helleenen,\nVreemd aan 't oude Grieksche bloed;\nBroedsel, aan de paardenspenen\nVan Tartaren opgevoed!\n\nGaat, verblindt met vrijheidschreeuwen\n't Dom gepeupel dat u vleit;\n't Voegt den schandvlek aller eeuwen\nDien zich 't onverpand bereidt.\n\nIk verfoei u, Moordenaren,\nEens Euroop tot geesselroê;\nEn aan u den vloek te sparen,\nKoomt geen' eerlijk Christen toe! -\n\nHier, hier zweeg hy; hief Zijn handen\nMet een kalm gelaat tot God;\nEn de Klept, in 't knarsentanden,\nDreef hem 't moordtuig door den strot.\n\n1825.\n\nHet wiel van Heusden.Nederlandsche Muzen-Almanak, 1821, 149.\n\n‘Men roept, men roept van d' overkant\nDer Burchtgracht, eedle vrouw!\nHet schijnt een reiziger in nood,\nDie trantelt van de koû.’ -\n\n‘Een Reiziger? Wy zijn alleen,\nEn mijn Gemaal is verr'.\nWat ware 't, zoo er onraad school,\nAls ik de deur ontsperr'!’\n\n‘Het maanlicht schijnt, hy 's onverzeld: -\nZijn uitzicht spelt geen kwaad: -\nDe wind snijdt fel, de sneeuwlok valt: -\nWat vreest gy voor verraad?’\n\n‘Welaan dan! laat de valbrug neêr,\nEn lei hem in de zaal.\nMaar, Herman, hou een wakend oog.\nIk beef voor dit onthaal.\n\nIk weet niet welk een voorgevoel,\nWat heimelijke schrik,\nZich van mijn boezem meester maakt\nAls in een oogenblik.’ -\n\nDe valbrug daalt, de poort ontsluit,\nDe Reizende treedt in,\nEn wordt de Burchtzaal opgeleid\nBy Roberts gemalin.\n\nZijn houding fluistert eerbred in;\nHy draagt den boezem hoog;\nEn meer dan Krijgsmans waardigheid\nOntschittert aan zijn oog.\n\nZijn stem, schoon thands door 't weêr verschraald,\nKlinkt deftig uit de borst;\nEn ieder voetstap, ieder wenk,\nDraagt kenmerk van een Vorst.\n\nZy-zelve zit met ééne Maagd\n(Die aan heur zijde staat,)\nDe hand aan 't snorrend spinnewiel,\nEn spint een purpren draad.\n\nEen zilvren lampjen aan 't gewelf\nGeeft flaauw en scheemrend licht,\nEn werpt een schaduw over haar,\nMaar schijnt hem in 't gezicht.\n\n‘Wees welkom (zegt zy), vreemdeling;\nOntschuil hier 't baldrend weêr,\nEn smaak hier 't brood van onze teelt,\nEn zit bemoedigd neêr.\n\nZie daar een zetel; hier den disch,\nMet avondbrood gedekt;\nEn 't zachte leger wordt gespreid,\nDat gy uw leden strekt!’ -\n\n‘“Ik neem, (dus spreekt hy,) eedle vrouw,\nUw aanbod dankende aan;\nUw dak, uw brood, uw waterdronk,\nAls moede en mat gegaan.\n\nMaar neen, geen koets omvangt my 't lijf,\nGeen leden strek ik uit;\nZoo lang ik 't geen ik zoek, niet vind;\nEn 'k zoek - een dierbre spruit.”’ -\n\n‘Een spruit?’ Vraagt Ada, diep geroerd. -\n‘“Een dochter (zegt hy), ja!\nEn de eenige uit een zalige Echt;\nOm wie ik zwerven ga.\n\nReeds zwierde ik twee paar jaren lang\nDoor zand en heiden om;\nMijn hair werd aan mijn slapen grijs,\nMijn kniën stram en krom.\n\nDan, dan eerst rust ik 't moede lijf,\nEn strek ik 't op de koets,\nAls God mij 't kostlijk pand hergeeft,\nDe laatste hoop mijns bloeds.\n\nDit zwoer, dit houde ik.”’ - Ada zucht;\n‘Ach!’ zegt zy, en verbleekt.\nThands kent zy hem die voor haar staat\nWiens taal haar ziel doorsteekt.\n\nHaar borst verkropt, en vindt geen lucht;\nHaar tong is vastgeklemd;\nEn 't hoofd zinkt snikkend naar den schoot,\nDie van heur tranen zwemt.\n\nZy twijfelt, hoe of wat te doen?\nWat taal is 't die hier voegt?\nEn hoe verbergt zy d'ijsbren schok\nWaarvan haar boezem zwoegt?\n\nHet lamplicht knapt, en flikkert op,\nAls oogde 't naar haar om;\nMaar zy verbergt zich 't aangezicht,\nEn 't snorrend wiel wordt stom. -\n\n‘“Mijn ramp, mijn Vaderlijke ramp,\n(Dus zegt de vreemde gast)\nHeeft, teedre vrouw, u 't hart ontroerd,\nUw zacht gevoel verrast.\n\nHeb dank voor zulk een derenis;\nEn de alvoorziende God,\nZoo ge eenmaal blijde moeder wordt,\nBehoede u voor mijn lot!\n\nBeproef, ô teedre, proef het nooit,\nHoe Oudrenboezem treurt\nWanneer men uit het ingewand\nHet hart voelt weggescheurd!”’ -\n\n‘ô Hemel! (roept zy) hemel ach!’ -\nEen onmacht grijpt haar aan.\nHaar Maagd schiet toe, de Grijzaart schrikt.\nHoe zal het hier vergaan?\n\nMen sprenkelt haar 't ontverfd gelaat\nMet frisch geschepte born;\nMen houdt ze een vlaschwiek vlammend voor,\nMet rookende eikelkorn.\n\nZy gilt! verwilderd heft zy 't oog,\nEn slaat het woest in 't rond;\nMaar 't sluit zich door een krampstuip weêr,\nMet saamgeschroefden mond.\n\nDe tanden kleppren op elkaâr,\nOf klemmen stijf op één;\nEn 't lichaam, van zijne angst vermast,\nBlijft roerloos als een steen. -\n\nNu klinkt de jachthoorn door de lucht,\nEn davert aan de poort.\nDie schok hergeeft haar d' ademtocht:\nZy heeft de stem gehoord.\n\n‘'t Is Heusden! (roept zy) Hemel, dank!\nJa, 't is mijn Echtgenoot!\nZijn weêrkomst vloog mijn hoop vooruit;\nHy redt my van de dood!’ -\n\nMen opende; - de Ridder stijgt\nLangs d' ouden marmertrap: -\nMen hoort door 't holle gangportaal\nDen weêrgalm van zijn stap. -\n\nDaar vliegt hem de Egâ nu om 't hart;\nDaar zinkt zy aan zijn knie,\n‘Ach (zegt ze) de Almagt zij geloofd,\nDat ik u wederzie!’ -\n\n‘Wat deert u, Dierbre?’ - ‘Zie slechts om!\nBeschouw wie voor u staat;\nEn dan, Geliefde, vraag niet meer,\nWaarom my 't hart dus slaat.’ -\n\nDe schildknaap nadert met zijn toorts,\nDe Burchtzaal is verlicht:\n‘Wat wonder, (roept de Ridder uit!)\nWat koomt my voor 't gezicht!\n\nHoe! (zegt hy,) Englands Koning hier!’\n‘“Hoe! Heusden (roept de Vorst)!”’ -\nEn zy schreeuwt ‘ô mijn vader,’ uit,\nMet sidderende borst.\n\n‘ô (Roept zy)! ô vergeef!’ - en valt\nDien Vader aan zijn voet;\nEn Ethelyn, zich-zelv' ontrukt,\nVerstijft en kookt het bloed.\n\n‘“Ja (zegt hy), 'k ben die Ethelyn,\nDie vader zonder kind,\nDie 't hier den Roover wedereischt,\nIn wiens geweld hy 't vindt.\n\nHergeef, gy, Roover, dees uw prooi -\nOf - sidder voor mijn zwaard!”’ -\n‘Ik siddren? ik!’ roept Heusden uit,\nKloekmoedig, maar bedaard:\n\n‘De Hemel schonk my Adaas hart;\nIk smeekte u om haar hand.\n'k Ben Ridder, Vrijheer, u gelijk;\nEn Koningen verwant. -\n\n“Ik, Vader.” - Ja, uw telg ten heil.\n\nWees Vader; geen tyran!\nHet hart neemt geen beveldwang aan;\nDe liefde gruwt daarvan.\n\nHet Godlijk oog waakt over de Echt:\nVan God, de Huwlijksmin!\nOntmenschte, streve uw overmoed\nDaar vruchtloos tegen in!\n\nEen heilige Echt voor de eeuwigheid\nVerbindt ons hart en hand,\nEn zegende haar kuischen schoot\nDoor 't tederst liefdepand.\n\nVerstomt gy? - Trap uw telg op 't hart,\nWreedaartige barbaar!\nAls Vader hebt gy 't diep gegriefd;\nVoleind als Moordenaar!\n\nOf - keer tot menschlijkheid te rug,\nEn hoor de stem van 't bloed;\nEn dan - zie 't bloed van Teisterband\nMet Ada aan uw voet!’ -\n\nDen Grijzaart beven hart en kniên:\nZijn oog ontvloeit een traan. -\nZijn kroost, en Heusden, aan zijn voet! -\nHy ziet ze zwijgende aan.\n\n‘Mijn Vader (barst thands Ada uit),\nô! Zegen onze Trouw!\nDie zegen zal ons hemel zijn!\nDie eindigt allen rouw!’ -\n\nNu breken 's Konings tranen los,\nEn stroomen als een vloed.\n‘“Gy, Hemel, (zegt hy) wilt het dus;\nGy, die mijn wrok verzoet!\n\nMijn kindren, ja, vergeve u God\nDe smart, my toegebracht!\nHy schonk mijne Ada aan een Held,\nEen Koninklijk geslacht!\n\nRijs, Ada! brave Heusden, rijs!\nOmhelst my! 'k Ben te vreên:\nDe Hemel gaf mijn dochter weêr,\nEn schenkt me een zoon met één.\n\nô Bloeie uw huis, eeuw in, eeuw uit,\nDoor Telgen, onzer waard;\nDoorluchtig door een edel hart!\nDoorluchtig door het zwaard!\n\nEn voere 't in zijn wapenschild\nHet snorrend purperwiel,\nWaarby ik 't kleinood wedervond,\nHet leven van mijn ziel!\n\nRust thands, mijn matte leden, rust,\nEn strekt u over 't dons!\nGelofte en eed, gy zijt voldaan:\nWant God hereenigde ons.”’\n\n1821.\n\nBruiloftsbrand.Krekelzangen I, 109.\n\nEen Edelman reed door zijn hertenwarand,\nMet schuimende teugels en toomen;\nZijn rechtsban ging over het groenende land\nEn over de blaauwende stroomen:\nMaar wat zegt het, rijk zijn, of machtig, of Vorst,\nBy 't zuchtjen van liefde uit een Maagdlijke borst!\n\nIn 't bosch liep een wandlaar zijn schenkelen plat,\nEn 't trotschte miljoenen van hakkers;\nDe visch van zijn vijvers verdrong zich in 't nat;\nZijn ploeg sneed door mijlen van akkers:\nMaar wat is 't bezitten van akkers of grond,\nBy 't kusjen der liefde op een blozenden mond.\n\nWel honderden melken zijn vee in de wei.\nEn voeren zijn oogst in de schuren;\nWel honderden staan er in 't gouden livrei,\nIn 't Slot, op zijn wenken te turen:\nMaar wat is vermogen, of schat of geweld,\nWaar 't snoer van de liefde het hart heeft omkneld!\n\nGeen hemel is blaauw meer, geen boschjen meer groen;\nWaar 't hart van de Min is bevangen:\nStraks wijken en jachtlust, en oogst, en plantsoen,\nVoor 't roosjen van Celiaas wangen.\nHaar ziet hy, haar denkt hy, en brandt in haar min;\nEn drinkt uit haar oogen den toovergloed in.\n\nZachtmoedig en zedig, en buigzaam als wasch,\nGelijkt zy 't viooltjen der velden:\nZijn borst staat in vlammen en blakert tot asch,\nEn zou dit zijn oog dan niet melden?\nJa, 't spreekt tot haar hartjen, het vonkelt zich uit: -\nZe ontroert, en een traantjen....Daar is zy zijn bruid!\n\nOp 't Lustslot des Ridders was 't Bruilofts onthaal;\nMen weet er van vrees noch allarmen:\nDe Bruigom wordt dartel en vrijer van taal,\nEn zy - zinkt beschaamd in zijne armen.\nHy liefkoost en dartelt; zy glimlacht, maar ach!\nEen traantjen van weemoed breekt door by dien lach.\n\nNu lept hy die traan van haar blozende wang;\nDie kus doet er meer nog ontschieten.\n‘Mijn dierbre, dus zegt hy, hoe zucht gy zoo bang,\nEn wat doet u tranen vergieten?’ -\n‘Ach! wordt gy dat lichtjen, zoo blaauw en zoo naar,\n(Dus fluistert ze) op 't hoofd van Ragosk niet gewaar?’\n\n‘Och laat daar dat lichtjen, 't mag blaauw zijn of rood:\nHem moog het (den mijdigaart) deeren!\nGeen vlammetjen spelt ons gevaren of dood,\nWier boezems gants andre verteeren.\nHier blaken my vlammen van heviger gloed,\nDie vreugde noch kommer verflikkeren doet!\n\nDe Nijdigaart hoort iets van 't vluchtige woord,\nEn bijt op zijn loodkleurde lippen;\nVerzwelgt het, en rochelt van wraakzucht en moord,\nMaar laat zich geen wenkjen ontslippen.\nVergeefs vroeg hy 't meisjen de vreugd van haar schoot;\nNu zweert de verrader aan beide de dood.\n\nHeel de avond verdronk in de schuimende kop,\nIn Heilwensch en juichende zangen.\nDe middernacht daalt, en de Bruigom staat op,\nDoortinteld van 't gloeiendst verlangen.\nDe Speelnoots geleiden het minnende Paar\nAl hupplend naar 't bruidsbed op feestbom en snaar.\n\nEen slaapzaal ontfangt haar in 't dichtst van het bosch,\nAan woeling en toegang onttogen;\nOmnesteld van zangers in vederendosch;\nOmbloessemd met myrthgroene bogen,\nWaar de adem van 't Westen de zorgen verwaait,\nEn 't Vinkjen der Linden de morgenwacht kraait.\n\nThands leevren de Gasten den minlijken roof\nAan 's Bruidegoms ongeduld over,\nEn juichen en schreeuwen den nachtegaal doof,\nEn wekken al de Echoos van 't lover;\nEn keeren met dienaars en dartlend gezin,\nEn 't Paar blijft alleen in den Tempel der Min.\n\nDe bruiloft week af naar het feestvierend Slot;\nEn 't hartjen der Bruid slaat aan 't beven.\nDaar ziet Ridder Erland, en zegent zijn lot,\nDe lelie met d' uchtend omzweven:\nDe lelie der schoonheid, en 't uchtendrobijn,\nVan 't maanlicht betogen met zilversatijn.\n\nZy zinken en zwijmen in sluimring van lust:\nRagosk en 't verraad blijven waken;\nEn durven dees vrijplaats van liefde, van rust,\nMet sluipende schreden genaken.\nHy treedt op de tenen, verslagen en stom,\nBedwingt zich den adem, en gluipt, en ziet om.\n\nDe snoodaart ontstal zich aan 't vreugdegejuich,\nEn kroop naar die eenzame wanden:\nHy grijpt in het duister een vuurzwanger tuig,\nEn doet er de zwavel ontbranden.\nHy lokte de ontspringende vonk uit den steen,\nEn legt er nu boomzwam en rijzen omheen.\n\nGeen stervling omtrent, die den gruwel vernam!\nGeen wachter, om 't misdrijf te storen!\nHet koeltjen blaast zacht in het spartlen der vlam\nEn rijsjen voor rijsjen ontgloren.\nDe vuurgloed verspreidt zich, en hand over hand\nOmgrijpt hy den voet van den beukhouten wand.\n\n't Bruischt op, en de vlam, overwemeld met damp,\nKruipt voort, als een slang door 't gebladert'.\nDe rook taant het licht van de kwijnende lamp,\nDaar 't vuur nog zijn krachten vergadert.\n‘Het zuist en het knapt zoo, mijn Erland, ontwaak!’\nDus roept zy, half wakker van 't vlammengekraak.\n\n‘ô Slaap, mijn Geliefde, mijn Dierbre, neem rust!’\nDus zegt hy, haar ledetjens streelend.\n‘'t Is 't windtjen der nacht dat de bladertjens kust,\nDoor eiken- en espenloof spelend.’ -\nHy houdt haar het lijf in zijne armen omschorscht,\nEn zy - drukt het hoofd aan zijn zwoegende borst.\n\nDoch haast hief de vuurgloed zijn blakenden kam,\nEn weidde nu ruimer en ruimer;\nZe ontwaakt weêr, beangstigd door 't lichten der vlam,\nEn wekt hem op nieuw uit zijn sluimer.\n‘Ontwaak, ô mijn Erland, de vlammen slaan uit.\nReeds zie ik het schijnsel op boomen en kruid.’ -\n\n‘ô Slaap, mijn Geliefde, en ontrust u toch niet:\n't Slaapt zoet, aan uw boezem gezegen.\n't Is 't schijnsel der Maan dat gy wemelen ziet,\nDat lacht van de bladers ons tegen.’ -\nMet zijgt hy, van slaap en vermoeidheid verdoofd,\nEn slingert hun beiden het laken om 't hoofd.\n\nEn als nu de vlam die de kamer omvangt,\n't Vertrek als een oven doet gloeien,\nGevoelt zich haar boezem den adem geprangd,\nTerwijl zy ze als stormend hoort loeien.\n‘Ontwaak, ô mijn Erland, een stikkende gloed\nVerzengt hier de lakens en kookt my het bloed!’\n\n‘ô Slaap, mijn Geliefde, wat maakt gy u bang!\nSlaap rustigjens voort in mijne armen.\nMijn adem is 't, Lieve, die stooft u de wang;\nZoo kan zich de Liefde verwarmen!’ -\nMet drukt hy een kus op haar bevenden mond,\nHerzinkt in zijn sluimring, en zag nog niet rond.\n\nMaar als nu de vuurgloed de muren doorbrandt,\nEn alles rondom staat te blaken;\nNu stort zy wanhopig van 't bruidsledikant,\nEn scheurt hem met drift uit het laken.\n‘Sta op, ô mijn Bruîgom, mijn dierbre Gemaal!\nDe ruischende vlam slaat reeds in door de zaal.’ -\n\nHy springt van het bed, en, gestort in den gloed,\nDaagt vonken en vlammen ten strijde.\nZy grijpt hem in de armen en teugelt zijn moed,\nEn klemmert zich vast om zijn zijde.\nHy - staat als de steenrots beweegloos in 't wee;\nZy - hangt aan zijn leden als 't schuim van de zee.\n\nHy beeft niet, maar roept by dit ijsselijk lot:\n‘Hier mengt zich een gruweldaad onder.\nMaar boven ons leeft een rechtvaardige God,\nEn Hy voert een wrekenden donder!\nHier baten geen tranen, hier moed noch geweld:\nKom, sterven we, elkander in de armen gekneld!’\n\nDaar stamelt de Schoone: ‘ô Jammer, ô ramp!\nZoo gruwzaam den dood te gevoelen!\nMijn hoofd splijt van hitte, mijn borst van den damp!\nô Laat my uw adem verkoelen!’\nTerwijl zy den Bruîgom, met gloeiend gelaat,\nDe vlam met haar lokken van 't aangezicht slaat.\n\nZijn voorhoofd omwaait zy en zwiert met het hair;\nZijn adem blaast koelte op haar lippen:\nDe vlam schijnt bewogen voor 't minnende Paar,\nEn, aarzlend, als rugwaart te glippen.\nMaar 't dak stort, doorblakerd, verplettrend ter neêr\nEn eindigt het jammer. Zy leven niet meer!\n\nNa het Deensch van schack staffeldt.\n\n1822.\n\n\nSint-Albaan.Krekelzangen II, 65.\n\nZiet, ziet gy dat Burchtslot, zoo vast en zoo hoog?\nEn ziet ge die Jonkvrouw met tranen in 't oog?\nEn ziet ge dien Pelgrim van 't Heilige land?\nDien hoed met die schelpen, dien staf in zijn hand?\n\n‘Gy Pelgrim van 't Oosten, ik bid u, hou stand!\nWat brengt gy voor nieuws uit het Heilige land?\nHoe gaat het met de oorlog daar over het meir?\nHoe maakt het onze adel, betracht hy zijne eer?’ -\n\n‘'t Gaat wel met onze oorlog in 't Heilige land:\nReeds viel ons Napluza, reeds Rama in hand.\nOnze adel is moedig, gelijk hem betaamt;\nHet Kruis is verwinnend, de Maan wordt beschaamd.’ -\n\nEen goudene keten (een gift voor een Vorst!)\nMet parels doorschakeld, hing af van haar borst:\n‘Och, Pelgrim (dus zegt zy, en werpt hem die om,)\nHeb dank voor die troostmaar, waardoor ik bekom!\n\nMaar Pelgrim, ai meld my! ook hebt gy misschien\nGraaf Albert, den dappre, by 't Leger gezien.\nAls 't Kruis overwon en de Maanstander dook,\nWas hy niet de voorste, en de zegenrijkste ook?’ -\n\n‘Och, Jonkvrouw, het knopjen groent lief aan den boom;\nHet water is helder als 't welt tot een stroom;\nUw burchtmuur staat stevig; en hoog zweeft uw hoop;\nMaar alles is vatbaar voor ramp en verloop.\n\nDe knopjens verwelken; de donder ontbrandt,\nEn laat van den burchtwal slechts puinhoop en zand;\nDe stroom raakt vermodderd; de hoop heeft gedaan. -\nGraaf Albert - nam ketens - op Libanon - aan.’ -\n\nNu schudden haar kniën, heur blosjen verschiet;\nMaar liefde doorvlamt haar, dus weifelt zy niet.\n‘Mijn Albert (dus zegt zy), de mijne voor God!\nIk red u voor eeuwig, of deel in uw lot.’\n\nFluks tuigt zy een ros met gevleugelden voet;\nFluks grijpt zy een slagzwaard, dat dorst heeft naar bloed;\nFluks scheept ze in een vaartuig met goud overhoopt,\nOp dat zy Graaf Albert de vrijheid herkoopt.\n\nDoch weinig denkt Albert aan haar die hem mint,\nOf wat hem als Christen of Ridder verbindt.\nEen Heidensche schoonheid wischt alle drie uit,\nDes Sultans van Jaffa bekoorlijke spruit.\n\nHem trof, van haar opslag het vlammende git,\nDe raafzwarte hairvlecht op 't boezemsneeuw-wit,\nDe zwellende heupzwaai in Oosterschen zwier;\nHy zag die, en stond op den aanblik in vier.\n\nDit gitzwart verdoofde dat teder geweld\nDer oogen vol Hemel, waar 't hart in versmelt;\n't Ebeen van die hairlok het golvende blond,\nWaar 't hart van den minnaar zijn kluisters in vond;\n\nDie statige wending der rijkste gestalt',\nDe tengere rankheid die 't Westen gevalt!\nDie hemel der oogen, die kluisters van goud,\nVerdwijnen aan 't harte, voor 't Vaderland koud.\n\nStraks hangt hy met de oogen aan de edele maagd;\nMet oogen, waar 't hart in, om wedermin vraagt.\nZijn lippen besterven! dat hart brengt het uit,\nEn 't hare verstaat hem, en wenscht zich zijn Bruid.\n\n‘ô Christen (dus sprak zy) gy dingt naar mijn min!\nDrie zaken begeer ik, zoo willig ik in.\nEerst zult ge u bekeeren tot onze Moskee;\nDit zult gy, ter liefde van Zulimaas beê.\n\nEn dan zult gy treden in de eenzame grot,\nVoor 't heiligend geestvuur, der Kurdmannen God,\nDrie nachten doorwakend, aandachtig en stil;\nDit zult gy verrichten om Zulimaas wil.\n\nEn dan zult gy yvren met schild en rapier,\nOm Franken en Christnen te drijven van hier.\nWanneer dit verricht is, alsdan en niet eer,\nOntfang ik u willig tot Man en tot Heer.’ -\n\nStraks smijt hy, op 't woord dat de schoone hem gaf,\nZijn Ridderschap, Kruisschild, en degenkruis af;\nVerloochent den Heiland in wien hy gelooft,\nEn zet zich verbijsterd den tulband op 't hoofd.\n\nHy gaat onbekommerd en dringt in de grot\nDoor 't ijzergeknitter van grendels en slot.\nHy waakt tot het daglicht; niets wordt hy gewaar,\nDan 't flikkren der vlam op het steenen altaar.\n\nDe Maagd was verwonderd; de Sultan niet min:\nHet Priesterdom waant daar een tooverkracht in.\nMen zoekt, en - men vindt in een plooi van zijn kleed,\nDe rozenkrans waar hy zijn beden by deed.\n\nHy gaat weêr en waakt in de holle spelonk.\nNu hoort hy gejammer en stormwindgeronk;\nMaar alles op afstand, en 't naderde niet;\nEn 't branden der vuurvlam is al wat hy ziet.\n\nLuid morden de Priesters; de Sultan verstomt;\nNu worden er rijmen en vloeken gebromd.\nMen zoekt aan zijn lichaam, en vindt op zijn hart\nEen kruis dat by 't doopsel hem ingedrukt werd.\n\nMen snijdt dit zorgvuldig en pijnelijk uit.\nHy keert in het hol, en een fluistrend geluid\nVerrast hem by de intreê. Het was het Vaarwel\nDat de Engel hem toeriep, nu buit van de Hel!\n\nAch, de Engel, zijn wachter, van 't wiegjen af aan,\nDie immer getrouw aan aan zijn zij' had gestaan, -\nZijn Leidsman ten hemel, verlaat hem met smart;\nEn de aakligste ontroering bevangt hem om 't hart.\n\nNu stopplen zijn hairen en rijzen van schrik.\nHy deinst en bedenkt zich, en woest is zijn blik.\nMaar neen, hy verhardt zich: hy nam zijn besluit,\nDe Schoone begeert het, hy voert het ook uit.\n\nNaauw over den drempel van de innigste cel,\nOmgeeft hem de draaiwind der Macht van de Hell'.\nHet rammelt en davert, en in dit gerucht\nVerschijnt nu de Vuurgeest op vleugels van lucht.\n\nDe rots sloeg aan 't loeien, waarheen hy bewoog:\nDe vlam op het outer verhief zich om hoog:\nDe bergen ontborsten en schroeiden het kruid,\nEn riepen aan 't aardrijk den Vlammenvoogd uit.\n\nOnmeetlijk in grootte, wanschapen van vorm,\nIs 't weêrlicht zijn adem; zijn stem is de storm.\nDe pols van Graaf Albert hield regel noch slag,\nWanneer hy den Vuurgeest in 't aangezicht zag.\n\nZijn hand hield een sabel, doortinteld van 't vuur;\nDe Libanon schokte met burchtgrond en muur;\n‘“Neem (sprak hy) dit staal, dat u alles verneêrt,\nZoo lang gy niet weder den Kruisgod vereert.’ -\n\nEerbiedig ontfangt hy, geknield in het zand,\n't Omwolkte geweer uit de omnevelde hand.\nDe vuurvlam verflaauwde, de donder deinsde af,\nDaar 't spook op zijn luchtwiek den tempel begaf.\n\nNu wapent zich Albert by 't Heidenenrot;\nEn strijdt tegen vrienden, Verlosser, en God.\nGeen kracht, die de kracht van zijn wapen gelijkt!\nDe Zeismaan herstelt zich! de Kruisvaan bezwijkt.\n\nVoor Libanons bosch tot aan 't Westersche meir,\nDreef de aard in één bloedbad van 't Christenenheir,\nTot Boudewyn-zelf, uit Jeruzalems vest,\nHem tegen kwam trekken, tot weêrstand geprest.\n\nMen hort met de lansen verwoed op elkaâr;\nTrompet en tymbalen verdoven 't misbaar;\nMaar Albert werpt ruiters en paarden omveer,\nEn Boud'wijn, de Koning, bezwijkt voor zijn speer.\n\nDe Koning zinkt ruglings en schokt in de zaâl;\nZijn bloed sijpelt neêr door de voegsels van 't staal;\nEn eer hy zich weder ten afweer verheft,\nZwaait Albert den sabel die zekerder treft.\n\nDaar heft hy zijn vloekzwaard den Vorst boven 't hoofd,\nEn 't had dien voorzeker de hersens gekloofd,\nMaar 't zwaard van een Paadje die tusschen hen snelt,\nHouwt dwars door zijn tulband met mannengeweld.\n\nDe slag was zoo hevig dat Albert zich boog,\nEn 't Kruisschild des Konings hem schitterde in 't oog.\nBedwelmd en onwetend van 't geen hy bestond,\nOntglipt hem 'ô Jezus' den bevenden mond.\n\nHet zwaard gaf een zucht en zijn vloekkracht verdween.\nHet vloog uit zijn vuist, en men weet niet, waarheen.\nDoch (zegt men) een Poeldraak der zwavelvuur-kom\nBracht daadlijk het lemmer den Vuurgeest weêrom.\n\nHy beet op zijn tanden, en sloeg met zijn hand\nDen moedigen Paadje ten zaâl uit, in 't zand.\nDaar rolde de helm en het aanzicht was bloot;\nEn, eer het nog de oogen voor 't levenslicht sloot,\n\nZie daar blonde lokken, bevlekt met haar bloed,\nEn waterblaauwe oogen, die vonklen van gloed;\nEn 't maagdelijk aanschijn, den minlijken mond,\nDie eenmaal zijn hart aan Klaudina verbond!\n\nZy, die tot zijn redding uit boeien en nood,\nGeen zeegevaar schuwde, geen onheil of dood!\nDie schoone, die hy met zijn God had verzaakt,\nEn die van zijn hand hier de marteldood smaakt!\n\n‘ô Gruwel!’ Dus zucht hy. Versteend staart hy ze aan,\nEn voelt zich den boezem van wroegingpijn slaan.\nMaar 't Kruisheir dringt voort, als een stroomende vloed,\nEn drenkt thands zijn spietsen in vijandenbloed.\n\nDe Kurd, de Kalmuk, Saraceen, Arabier,\n't Valt alles en zinkt voor de Christenbanier;\nEn de arenden vliegen naar 't slagveld om buit,\nTot daar zich 't gebergte aan het middelmeer sluit.\n\nDe slag is voorby. Maar wie is 't die daar ligt,\nMet stuipen van wanhoop in 't grimmig gezicht? -\nEn wie ligt uaar by hem met bloed overspat? -\n't Is Albert, en zy, die hy schendig vergat.\n\nZy vond van heur minnaar geen naricht by 't heir,\nVermomt zich als Paadje, en omgordt het geweer;\nEn waant hem te wreken op 't Hagars-gebroed\nWanneer zy het leven des Konings behoedt.\n\nDe schoone begroef men in melkwit gesteent':\nMaar gieren verslonden zijn vleesch van 't gebeent';\nZijn beenders verstrooiden, zijn stam is vergaan,\nEn de eeuwige vloekspraak vermeldt sint-albaan.\n\nDe Luit van de Zangers herdenkt in hun lied\nHet lot van Klaudina en die haar verried;\nEn gy, wien de harten van tederheid slaan,\nô Schenkt aan heur onheil eene enkele traan.\n\n1822.\n\n\nDe vloek van 't burchtslot Moy.Krekelzangen II, 89.\nNegligis immeritis nocituram\nPostmodo te natis fraudem committere?\nHoratius.\n\nWat feestgebral op 't staatlijk Moy!\nDe toren voert de vlag;\nDe pikton zet door 't vreugdelicht\nHet slot in vollen dag.\nDe wapens blinken in de lucht,\nVan onder op verlicht,\nOp 't donkerblaauw der holle nacht\nHet Landvolk in 't gezicht.\n't Krioelt op 't voor- en achterplein\nMet zang en dans, in 't rond,\nEn de Echo mengt zich aan 't gejuich\nBy 't dreunen van den grond.\nOp 't kraambed in 't geheimst vertrek\nLigt 's Burgheers Echtgenoot,\nEn drukt een lieven Zoon aan 't hart,\nOntbonden uit heur schoot.\n‘Een Zoon! een Zoon! een Erfgenaam\nVan 't overaadlijk huis!’\nDus galmt het al in dronken vreugd\nDoor 't daavrend volksgedruisch. -\nDe nacht gaat om, de dans verslapt,\nHet feestvuur gloeit nog flaauw,\nDoch veêl en zakpijp murmlen nog\nBy 't rijzend morgengraauw.\nAls uit een hoek van 't bergpoortplein\nIn jammerlijk gewaad,\nEen kromgebogen Best verschijnt,\nMet onheil op 't gelaat.\nHaar oog staat hol in 't rimplig hoofd\nEn grijnzend ziet zy rond!\n\nEn de adem van een Helschen geest\nScheen walmende op haar mond.\nHet ‘Leve en bloei’ het Huis van Moy!'\nKlonk nogmaals om haar heen,\nMaar sterft, daar zy dien mond ontsluit\nIn 't hart ontzettendst neen!\nNeen, roept ze, en wederhaalt dit neen;\nEn 't ploft op ieders ziel,\nNiet anders dan of 't Hemeldak\nHeel de aard te plettren viel.\nIn eens verstomt al 't feestgejoel,\nEn alles staat verward;\nEn vreugdevuur en toorts dooft uit,\nEn siddring grijpt in 't hart.\nZy blikt de gastrij grommende aan,\nEn schudt het ijle hair;\nGeen adem geeft de zakpijp meer,\nGeen toon ontspringt de snaar.\n‘Genoeg gedarteld en gespeeld,’\nDus bromt haar holle kaak;\n‘Hoort thands een andren toon van my,\nEen toon van bloed en wraak!’\n\n‘Zestig lange jaren rolden over deze burchttin rond,\nSints zich Urquhart door den vrede met den Heer van Moy verbond.\n't Was hier vreugdefeest als heden, 't galmde er over muur en trans,\nBy het omgaan van den beker, by het zwirlen van den dan s.\n\nPlechtig was hun eed gezworen, en de aaloude veet gesmoord,\nEn hun beider macht, vereenigd, overtrok den Nesserboord.\nStokoude Urquhart werd verachterd, stram, en lang reeds afgestreên;\nEn met hem reed Alvaas erfzoon, die zijn zijde bleef bekleên.\n\nAlvaas Erfzoon, die zijn leven aan dit Krijgshoofd had verpand,\n's Grijzaarts dochter teder minde, zich ook vleide met heur hand.\nAch! eenstemmig was die liefde; onverdeeld was beider vlam;\nZy, haar 's Vaders eenigst spruitjen; hy, de laatste van zijn stam.\n\nDonker was de lucht betogen, en de stormwind bruischte fel;\nAaklig galmde 't nachtuilknappen dwars door rotsvallei en del.\nOok de gitzwarte onheilsvogel roeit hen krassende over 't hoofd,\nDoor geen weêrgalm van de bosschen, door geen loofgeruisch, verdoofd.\n\nOnverhoeds treft onder 't trekken hun een jachthoornklank in 't oor,\nEn het blinken van een lemmer doet zich in den schemer voor.\n't Zwaait in 't rond, en honderd handen grijpen in één oogenblik\nIn de toomen van hun paarden, als de rijders, blind van schrik.\n\nUrquhart is ontbloot van weêrstand, eer hy nog van aanval weet:\nAlva slechts verheft den sabel met zijns stamhuis wapenkreet:\n“Staat, gy helden! wijkt, verraadren!” roept hy, maar men andwoordt niet.\nEn zijn lemmer spat in splinters, zonder dat hy vijand ziet.\n\nHevig stort hem dit op 't harte; diep verzucht het, eindloos diep,\nDaar het zich zijn zielsgeliefde, zijn toekomstig heil, herriep.\nAch! in plaats van 't lieve lachjen dat zijn gantsche ziel bewoog,\nStaat hem daar het donkre voorhoofd van den trotschen Moy voor 't oog.\n\nDaadlijk worden zy in ketens door den stormwind van de nacht,\nVerr' van Margareetes armen, naar het kerkerhol gebracht.\nDaar verduren ze in de kluisters, onder dit, dit juichend Slot,\nAchter gindsche grendel-valdeur, eens gevangen' vijands lot.\n\nGeen drie dagen nog vervloten, of aan 's valschen Dwinglands voet\nLigt een jonge Maagd te baden in onstelpbren tranenvloed,\nOm een Vader, om een Minnaar; om hun leven, of hun leed\nIn de dood te mogen deelen; en - die Maagd is Margareet.\n\n's Wreedaarts mond vertrok tot lachen. 't Was de lach van woesten haat,\nZich in 't wanbedrijf verheugend, die hem doorblonk op 't gelaat.\nMooglijk dat hy thands met wraakzucht, 't eens noodlottig uur herdacht,\nToen zy 't aanbod van zijn liefde, met zijn dreigen, had veracht.\n\n“Neen, (dus sprak hy) van Margreete mag de beê niet vruchtloos zijn;\n'k Zal om haar één offer sparen, hoe ik my ter wraak verpijn'.\nMaar het ander ('t is gezworen) moet mijn erfwrok thands voldoen:\nEn het zij aan haar verbleven, wien zy 't leven wil behoên.\n\nWil ze een Minnaar die haar aanbidt, nederdomplen in het graf,\nVoor het leven van den Grijzaart', hem die háár het leven gaf?\nWil ze eens Vaders zilvren hairen met zijn weinig drupplen bloeds\nOverspatten, voor de wellust van een zoete bruiloftskoets?” -\n\nHoe verstomde daar Margreete, by dien meer dan donderslag!\nHoe versteef haar long en adem! hoe verging haar oog en dag!\nSpraakloos stond zy, zonder tranen, zonder teekens van gevoel;\nAls een steen, zich-zelv' onwetend, aan wat storm hy sta ten doel.\n\nSpraakloos stond zy; onbewogen; zinloos, duizlende, en versuft:\nTwee misvormde spooksels rezen uit de donkre kelderkluft.\nSpooksels? - Ach, het was haar Vader, 't was haar teedre harten vrind,\nTusschen wie zy moest verkiezen, toegezegde bruid en kind!\n\nIJlings vliegt ze en valt den Minnaar op het hevig kloppend hart,\nHijgend met gebroken adem, en het spannend oog verstard.\n“Wy, wy sterven met elkander (roept zy), laat mijn Vader vrij,\nOok de doodkist zal ons zoet zijn aan eens teêrgeliefden zij'!\n\nSmaak mijns Vaders grijsheid vrede! rust' de zegen op ons graf!\nAls de wraak des moorders beendren lang vermorseld heeft tot kaf,\nZal ons 't mastbosch stil en lieflijk overweemlen met zijn blad,\nTot wy met elkaâr ontwaken, waar geen traan het oog ontspat.”\n\nUrquharts wangen liepen over als hy zijn Margreete zag.\nHy bedwong zijn zielsontroering met een pijnelijken lach.\nMaar nu scheen hem 't hart te ontsluiten, 't rimplig voorhoofd trok zich strak,\nDaar hy 't oog van Moy zag branden, dat van dolle spijt ontstak.\n\nStatig beurt hy 't hoofd naar boven, als verheven over 't leed;\nRijzig, of hem 't pak der jaren van de matte schouders gleed;\nVurig, of hy al de woede, waar zijn wrokkend hart van barst,\nIn den donder had vergaderd, die door oog en tanden knarst.\n\n“Valsch verrader! was 't u wellust, dat ge een vijand foltren moogt,\nVrees en schaamte schokt uw binnenst', daar gy op uw offers oogt,\n(Dus, dus ratelt hem die donder dwars door 't oor en 't ingewand;)\nMaar ik zegevier en dartel by dit knellen van mijn band!\n\nEn ô gy, mijn dierbre Dochter, gy, uws Vaders hoogste roem!\nGy, herroep die keus van wanhoop en uws braven minnaars doem.\nDees verraderlijke torens, waar zoo menig bloed in vloot,\nZullen dit mijn rif bewaren, en eens boeten voor mijn dood.\n\nZoude ik leven tot verachting, zonder wreker, zonder eer;\nEn mijn schaamte gaan verbergen aan den boord van Lochness meer?\nAan den boord dier zelfde baren die mijn helden uit den strijd\nNimmer weder zagen keeren met beschimping of verwijt!\n\nUitgebleekt zijn deze lokken en mijn baan is afgelegd;\nMorgen leg ik 't hoofd toch neder en betaal Natuur haar recht.\nMaar uw Alva zal me een Zoon zijn, en uws vaders schim ten zoen,\nDoor een zee van bloed en vlammen Urquharts roem herleven doen.\n\nValt de Jongling voor uw Vader, beef dan, Margareete, beef!\nWacht dan dat de vloek uws Vaders over uw gebeente zweef! -\nDoe hem leven, doe hem slaken, en mijn zegen blijft u by!\nZegen van een stervend Vader, dierbaar aan een Kind als gy!” -\n\nSnikkend borst zy los in tranen, en, als ving haar boezem lucht,\n“Laat, laat Alva leven,” riep zy, met een hartontscheurden zucht.\n“Volg' hy my naar Komris hoogte!” - En, met d'ijsselijksten kreet\nVliegt zy naar de woeste heide, zelve onwetend wat zy deed.\n\nDaar, daar zit zy op die heide, op die kale dorre hei',\nHoort haar noodgegil herhalen door den weêrgalm der vallei;\nHoort den doodsnik van haar Vader in elk ritslend windgeril,\nEn beandwoordt elke rilling telkens met een nieuw gegil.\n\nTwee paar Wreedaarts, naauwlijks menschlijk in 't afschuwlijk norsch gelaat,\nBrengen straks een draagbaar nader, overdekt met rouwgewaad.\n“Hier, hier (zeggen ze,) is uw Vader dien gy hoofdloos wederwacht,\nEn uw Minnaar aan zijn zijde, met hetzelfde zwaard geslacht.” -\n\nDaar, daar leggen ze op den heuvel beide lijken voor haar neêr;\nBeide bloedig, voor haar oogen; - zy gevoelt of denkt niet meer!\nNiet een zucht of traan ontwelt haar, maar versteenend, dag en nacht,\nHoudt zy by die overblijfsels onder sneeuw en hagel, wacht.\n\nSneeuw of regen moge dalen; storm of onweêr loeie of blaas,\nSlaaploos zit zy by die panden, onverwrikbaar van haar plaats,\nSchrikt hyeen en roofgevogelt' met haar woeste blikken af,\nNu, gepaard met aaklig huilen, dan met krijschend hondsgeblaf!\n\nGants onkenbaar aan elks oogen, rijst zy eindlijk van den grond,\nGraaft een lijkkuil met heur nagels, tot een grafterp opgerond,\nDie in 't hangen van 't gebergte, 't oog der wandlaars tot zich trekt;\nEn stort daaglijks lijkgebeden op den steenhoop die ze dekt; -\n\nBidt een kinderloos verwelken over 't gruwzaam Moordslot af;\nDat het, wie het ooit bewone, tot vervloeking zij en straf;\nDat des bloedhonds stam verdwijne van het oppervlak der aard,\nEn met hem, de roekelooze, die den naam van Moy bewaart.\n\nHy verging, en liet geen loten; hy met heel zijn tak, verging,\nEn zijn leven was verkwijnen in gewetensfoltering;\nIeder morgen voegde wroeging by de wroegingvolle nacht.\nMaar die vloekbeê blijft bestendig tot het laatste nageslacht.\n\nNeen, geen Zoon zal ooit zijn Vader, zoo lang deze Burchtwal staat,\n't Grijs en wagglend hoofd beschutten voor eens bittren vijands smaad,\nOf zijn stervende oogen luiken met een kinderlijke hand;\nMaar zijn erfgoed steeds vervallen op een verren aanverwant.\n\nOp een vijand, dien hy haatte, - op een vreemde zonder recht,\nDie den tytel van dit erfgoed aan een naamloos wapen hecht,\nEn, steeds kinderloos verstervend, 's Hemels wraak getuigen moet,\nVoor 't verraderlijk vergieten van het eens verzoende bloed.’\n\nHierop schatert ze uit van lachen, met een ijsselijk geluid.\nAlles beeft en drukt zijne ijzing in een stoorloos zwijgen uit.\n‘Ik (vervolgt zy) ben die droeve, die van elk verlaten Maagd,\nDie haar jammer zestig jaren aan den Hemel heb geklaagd.\nIk, ik ben die Margareete; ik, die op de dorre hei'\nSedert zestig lange jaren om mijn dierste panden schrei.\nIk misvormde, havelooze, maar wier beê de Hemel hoort,\nEn wier bloed hier vast blijft kleven op dit gruwelhol van moord.’\n\nAlle vreugde was verdwenen, en de morgenstond brak aan;\nMaar niet één der feestelingen, of hy scheen ter dood te gaan.\nVijfmaal was zy dus verschenen by een Kraamfeest op de Burcht,\nVijfmaal was het jonge spruitjen door onzichtbre hand verwurgd;\nElke hoop op Kroost verwelkte by elke uitgeschoten bot;\nEn de onzichtbre hand werd kenbaar van een gruwelwrekend God.\nSedert vielen muur en torens in verwoesting op den grond;\nEn een puinhoop werd tot kenmerk waar het slot van Moy bestond.\n\n1822.\n\n\nDe Danaiden.Rotsgalmen I, 205.\n(Romance naar Horatius.)\nImpiae nam quid potuere majus!\n\nOnder de Aard, in donkere oorden,\nAan de boorden\nWaar Cocytus pikstroom vloeit,\nWaar Ixion rond blijft draaien,\nTityus den gier moet paaien\nMet de lever die steeds groeit,\n\nStaan by menigte Geplaagden\nVijftig maagden,\n(Maar met twee perCent rabat,)\nDie de handen lustig reppen\nMet gedurig waterscheppen\nIn een ongebodemd vat.\n\nOch! dat gieten, scheppen, putten,\nKan niet nutten;\n't Loopt er gaauwer uit dan in.\nDuizend kannen, duizend pullen,\nMogen 't nooit ten halve vullen;\nAltijd is 't een nieuw begin.\n\nOf zy moê zijn? kermen? weenen?\n'k Zou het meenen!\nMaar men rust niet in de Hel.\n't Vonnis ligt zoo, en zy moeten\nVoor een lelijk schelmstuk boeten,\nEn dat feit verdiende 't wel.\n\n'k Was goed meisjens al mijn leven;\nDaar beneven\nNooit geweldig crimineel!\n'k Hou van hangen noch van branden;\nMaar kreeg ik zoo'n zaak in handen,\n't Koste die het deed, de keel.\n\nWant, begrijpt eens, goede Luidtjens!\n't Waren bruidtjens,\nAlle, Zusters, knap en net;\nEn in de eerste nacht van 't huwelijk\nMoordden ze, is dat niet afschuwelijk,\nElk haar bruigom, in het bed.\n\nZag men zulke boze nukken\nEens gelukken,\nWat toch wierd er van op 't lest!\nWie zou ooit weêr willen trouwen?\nEn hoe ging het met de vrouwen,\nAls geen haan meer kwam op 't nest!\n\nVijftig waren ze in getalle\nMet heur alle;\nMaar één was er trouw en goed,\nDie niet van zich kon verkrijgen\nOm haar man aan 't spit te rijgen\nTot een bruilofts welkomgroet.\n\n‘Schielijk uit het bed gesprongen,\nArme jongen!\n(Riep zy,) gaauw! 't is hier niet pluis.\nAl uw broeders zijn verraden,\nLiggen in hun bloed te baden,\nEn de Drommel spookt door 't huis.\n\nVader bracht het die beulinnen\nIn de zinnen;\nMaar ik gruw van zulk bedrijf.\nFoei, wel foei! zijn dat manieren\nVan een bruiloftsnacht te vieren!\nValt men zoo malkaâr op 't lijf!\n\nNeen; dan wou ik 't onder 't laken\nAnders maken.\nDoch, haas op! eer 't iemand ziet,\nEn vergeet toch onder 't zwerven,\n't Wijfjen dat voor u wil sterven,\nDe arme Hypermnestre, niet!’\n\n1823.\n\n\nEuropa.Krekelzangen III, 163.\n\nEuropa had met blanken voet\nEen schalken stier beschreden;\nMaar ach, hoe beefde ze in den vloed,\nHoe bleekte mond en rozenwang, hoe sidderden haar leden!\n\nPas strekte zich haar elpen hand\nOm hei'gebloemt' te gaâren,\nEn flux begeeft haar 't wijkend strand,\nEn ijlings heeft zy niets voor 't oog, dan lucht en blaauwe baren.\n\nZy klemt zich aan den zwemmer vast\nBy 't gapen van de golven;\nHet schuim omspat haar knie-albast,\nVan 't zeegezwalp dat om haar stuift, ter halver been bedolven.\n\nZy beeft; de klacht sterft op haar mond;\nZy wil, maar kan niet kermen,\nZiet angstig, ziet vertwijfeld rond,\nEn prangt den breeden hals van 't dier, in saamgenepen armen.\n\nDe wolken trekken zich by een,\nEn draaien langs den hemel;\nDe winden hupplen om haar heen;\nHaaroogwordt star; haar brein verwart, en duizelt van 't gewemel.\n\nDoch als zy uit het deinend nat\nOp Kretes statige oever,\nIn 't eind den vasten grond betrad,\nOntborst zy, nu zich-zelve weêr, in klachten, eindloos droever.\n\nô! Roept zy met een diepe zucht\nWat deed, wat durfde ik wagen?\nMijn huis en Vaderland ontvlucht,\nEn zwerfster aan uitheemsche kust! Een schandvlek voor mijn Magen!\n\nMijn Vader! Vader, my zoo teêr!\nWaar liet ik my vervoeren!\nGy hebt, gy hebt geen dochter meer!\nGeheiligde invloed der Natuur, verbroken zijn uw snoeren!\n\nDoch waak ik? - Heeft een droomgezicht\nMy 't zuizlend hoofd bevangen? -\nVerbrak ik maagd- en kinderplicht,\nOf rollen om een enklen waan, dees tranen langs mijn wangen?\n\nAch! had ik nooit een krans gewrocht\nEn plukte ik nimmer rozen?\nOnnoozle vreugd, zoo dier bekocht!\nWat moest ik me om een argloos spel, zoo zwaar verroekeloozen?\n\nAch! had ik 't valsche monster hier,\nHoe wilde ik me op hem wreken!\nHoe wenschte ik dien gevloekten stier,\nGesterkt door woede en razerny, de hoornen uit te breken?\n\nHoe scheurde ik hem den stuggen kop,\nDe logge schoft en lenden,\nMet dees mijn zwakke nagels op,\nEn wilde in zulk een zoete wraak, mijn leed en leven enden?\n\nHelaas, wat zoude ik! - IJdle spijt! -\nNeen, 'k moet my-zelve straffen.\n'k Ben Eer, Geslacht, en Vader kwijt;\nJa Eer, ja Vader, ja Geslacht! ik zal u wraak verschaffen.\n\nô Goden, zoo een God my hoort!\nô Dat my tijgrentanden\nVerscheurden in een eenzaam oord,\nEn weidden in mijn hartebloed, en lillende ingewanden!\n\nOntzinde! hoe? gy draalt, gy toeft\nIn dol, in nutloos treuren?\nZie hier het geen uw hand behoeft\nOm u 't onlijdlijk zelfverwijt, de ondraagbre schand, te ontscheuren!\n\nUws Vaders eer eischt wraak. Voldoe!\nDees riem is u gebleven,\nDees olmboom reikt zijn tak u toe,\nDe dood...zy biedt uw hand zich aan; ontruk u 't haatlijk leven!\n\nOf, wilt ge een andren weg; beklim,\nWaar klippen overhellen,\nEn werp u van de steenrotskim,\nIn d'onverzadelijken schoot der woeste waterwellen!\n\nWat zoudt ge, onteerde Koningsspruit,\nIn 't midden der slavinnen,\nMishandling, hoon, en smaad ten buit,\nBy 't nat betraande mondvol broods, de zoore wolvlok spinnen?\n\nOf, eens boeleerders vuige lust\nVerachtlijk prijs gegeven,\nWanneer zijn moedwil is gebluscht,\nVoor 't vlammend oog vol minnenijd, van uw meestresse, beven?\n\nVerlaatne, neen; omhels de dood\nVoor de armen van een roover!\nGeen vrijplaats, dan in 's aardrijks schoot!\nDie blijft d' ellendige open staan, geene andre schiet er over. -\n\nDe Liefde, met ontspannen boog,\nEn lachende Dione,\nZag met een schalken wenk van 't oog,\nDen opgekrabden boezem aan, der jammerende schoone.\n\nIn 't einde riepen ze uit: Laat af!\nBetoom dat tranenplengen:\nDe schaker biedt zich-zelf ten straff'\nEn laat u aan 't gehorend hoofd de felste wraak volbrengen.\n\nGy - zijt de bruid des Dondergods!\nOntfang met welbehagen\nDie gadelooze gunst des Lots,\nEn, fier op 't machtig warelddeel, dat thands uw naam zaldragen.\n\nJa, Liefde ('t is geen Fabelvond,)\nLeidt steeds in blijde haven,\nWaar Hemelgeest ze in 't harte zond:\nZy sluit al 't aardsche genoegen in, en de opperste aller gaven.\nMaar wee, wien de aardsche zucht verbond!\nDien smeedt zy 't juk van slaven.\n\n1823.\nHoratius vrij gevolgd.\n\n\nDe oorring.Navonkeling I, 184.\n(Moorsche Romance.)\n\nAch, mijn oorring, ach mijn oorring is gevallen in den vliet;\nWat, wat zal ik Musa zeggen, ach ik weet, ik weet het niet!\nDus was 't dat de schoone Zelis in wanhopend snikken riep.\nAch, daar ligt hy in het water, in het overgolfde diep.\nMusa gaf my deze panden toen hy nokkend my verliet,\nEn wat zal ik hem vertellen? Hemel ach, ik weet het niet!\n\nAch, mijn schoone, dierbare oorring, paarlemoer in 't goud gewrocht,\nLiefdepandtjen van mijn Musa, dat ik aan hem denken mocht!\nDat ik nooit het oor mocht leenen aan eens anders hartewond,\nNooit den afscheidskus vergeten dien hy zegelde op mijn mond!\nKomt hy nu weêrom van 't leger en zy liggen in den vliet,\nWat, wat zal ik Musa zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!\n\nAch! Mijn oorring, zal hy zeggen, had geen parel moeten zijn,\nMaar een ijdel flikkrende onyx met een valschen schitterschijn.\nNeen geen goud of reine parel voegde by een valsch gemoed,\nMaar een rein, bestendig harte, niet verkoelbaar in zijn gloed.\nJa, dit zal, dit moet hy denken als zijn oog my wederziet!\nEn, helaas, wat zal ik zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!\n\nDenken zal hy, dat ik stoeide met de wilde kermisvreugd;\nDat ik luisterde naar 't vleien van de dartle Herderjeugd;\nDat me eens anders arm (ô gruwel!) om den hals gegrepen had,\nEn den oorring los doen schieten, neêr doen ploffen in het nat.\nAch mijn oorring, dierbare oorring! daar, daar ligt hyin den vliet;\nEn wat zal, wat kan ik zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!\n\n'k Ben een meisjen, zal hy zeggen, wuft als alle, los van zin,\nDat in 't byzijn, ja, gevoel had voor 't betuigen van zijn min,\nMaar, zoo dra hy uit mijn oogen 't vak der golven overstak,\n't Pandtjen van zijn trouw verachtte, en mijn maagdeneed verbrak.\nô Mijn oorring! ô mijn oorring! ô voor my rampzaalge vliet!\nWat, wat zal ik Musa zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!\n\n'k Zal hem slechts de waarheid zeggen; ô dat hy 't gelooven mag!\nDat ik altijd aan hem peinsde, t' elken gantschen dag aan dag.\nDat ik peinzende aan zijn liefde, by het dalen van de zon\n't Hangend siersel in mijne ooren spieglend aanschouwde in de bron;\nDat ik 't, in mijn hand genomen, voor mijne oogen schittren liet,\nEn de flikkring van dat kleinood my verdubbelde in den vliet;\n\nDat ik, na herhaalde kussen, 't diergeliefde minnepand,\nHart en oogen naar den hemel, juichende ophief in de hand;\nDat mijn ziel in duizend zuchten tot hem heenvloog over zee,\nEn - het pandtjen in die mijmring bevend uit mijn vingren gleê;\nDat zijn liefde nooit dit harte dan met d'ademtocht ontschiet;\nEn daar dieper ligt bedolven dan deze oorring in den vliet.\n\nMusa, ja, dit zal ik zeggen, en uw teêrgevoelig hart\nZal gelooven aan mijn tranen, en verzoeten dees mijn smart.\nJa, uw kussen zal ze droogen; ja, mijn boezem zegt my dit;\nJa, gy zult het hart erkennen dat mijn Musa steeds bezit;\nHart, dat voor zijn oog versmeltend in de tranen die 't vergiet,\nIn de tederste echtomhelzing met het zijne samenvliet.\n\n1824.\n\n\nVersmade liefde.Navonkeling I, 187.\n\nStaatlijk rees de star der avond, 't vale schemerlicht verdween,\nEn de nacht, den hemel meester, hing haar floers daar over heen,\nAls de dappere Abenzaïd uit Medinaas oude stad\nDoor de rijkbebloemde velden langs de ruischende oever trad,\nWaar de stroom van Guadalete kronklend door de vlakte schiet,\nEn den zwerver op de baren by den stormwind schuilplaats biedt.\nHeldenmoed noch edele afkomst kwam zijn lijdend hart te sta;\nTrouwloos was zijn Zobeïde, de aan dat hart beloofde gâ;\nZy verliet den wakkren jongling; zy, de minlijkste in 't Heelal;\nHem, van schat en erf verstoken door het nijdig Lotgeval.\nNeen, niet nijdig: 't gaf hem krachten, 't gaf hem eer en heldenmoed,\n't Gaf hem d'adel van den boezem by zijn oud en edel bloed;\nMaar de onzinnige verlaat hem, om de rimpeldorre hand\nVan het grijze hoofd te huwen dat Seville klemt in band.\nBy het luistren van den strandgalm, stort hy in de stille lucht\nDus zijn klachten, door den rotssteen bang en staamlend nagezucht.\nWreede, meer dan 't grommend water by dit donkre meirgeklots,\nHarder dan de harde boezem van dees klippige oeverrots!\nKunt gy onze min herdenken? Zobeïde, kunt gy dat,\nEn een andren 't harte schenken, 't harte dat ik eens bezat!\nAl de teedre aanloklijkheden, eens aan dees mijn borst gekleefd,\nIn eens Grijzaarts armen smijten die er geen gevoel voor heeft!\nKunt gy de uwe zonder schrikken om dien dorren boomtronk slaan,\nEn den palmtwijg dien gy liefdet in versmachting doen vergaan!\nStelt gy zeven jaren minnens, zeven jaren dienst ter zij',\nOm dien Stadstyran te minnen, u zoo onbekend als my!\nHem, hoe rijk hy zij in schatten, armer dan de minste slaaf!\nIs dan 't hoopjen slijk des aardrijks in uw oogen meer, dan braaf!\nAllah geef dat hy u hate; dat gy eenmaal weêr bemint,\nEn het pijnlijkst hartverscheuren, Minversmading, ondervindt!\n\nMoog de nacht haar rust u weigren en de dag verschrikking zijn,\nGy dien Egâ haatlijk worden, en uw aanzien hem tot pijn!\nMoog zijn oog uw aanblik schuwen, nooit zich spieglen in uw glans;\nMoog hy nooit zijn hand u reiken by het hupplen van den dans!\nNooit u streelen op zijn sponde, nooit u roepen aan zijn disch;\nNimmer kleed of sluier dragen die door u geweven is!\nNooit een statieriem omgorden, die uw hand hem heeft gestikt!\nZij zijn hart in andre liefde, de uwe tot een hoon, verstrikt!\nDraag zijn wapen 't liefdecijfer van eene andre liever vrouw,\nDaar gy achter 't tralievenster zit te snikken in uw rouw!\nBied' hy andre de gevangen die hy in zijn boei mocht slaan,\nBied' hy haar zijn zegeteeknen aan heur voeten knielend aan!\nLeer hem haten, leer hem vloeken, met een hart dat voor hem blaak'!\nDit, ja wreeder, (is er wreeder,) zij mijn liefdegloed ter wraak!\n\nHier, hier zweeg hy, kwam te Xeres in het uur van middernacht;\nVond het Echtpaleis aan 't flikkren in volkomen bruiloftspracht;\nMoor by Moor met zilvren toortsen in het kostbre feestlivrei,\nNoestig dravende in te rugkeer van den blijden bruiloftsrei.\nHy, hy plaatst zich vlak by 't voetpad, als de Bruîgom nader trad,\nDrijft de lans hem door den boezem, dat hem 't bloed in 't aanzicht spat;\nIJlings stijgt een kreet ten hemel, heel de bruiloft grijpt naar 't zwaard;\nMaar hy stuift door alle klingen, vrij aan ouderlijken haard.\n\n1824.\n\n\nRolands-Eck aan den Rhijn.Oprakeling, 108.\n Quanti casus humana rotant!\nOvidius.\n\nWie heeft by 't woeste Tijdgewoel\nNog tranen over voor 't gevoel?\nWiens menschlijk harte neemt nog deel\nIn 't somber filomeel-\ngekweel,\nWanneer ze in wangestemde maat\nDen schorren toon van wanhoop slaat?\nDie kome en hoor naar 't stroeve lied\nDat uit getroffen boezem schiet.\n\nô Roland, Roland! strijdbre held!\nWaar toefde ge, als van 't Oorlogsveld\nHet wild gerucht (te vroeg geloofd,)\n‘Dat Roland, met het hoofd\nGekloofd,\nIn bloed en lijken nederzonk,’\nHet stille Bonn met rouw doorklonk,\nEn 't teder hart aan stukken reet,\nDat ge eerst de liefde kennen deedt!\n\nDe schoone hoort -! zy schreit niet, neen;\nHaar oog verstart, haar borst wordt steen;\nBeweging, kleur, en adem vlucht;\nGeen traan ontrolt, geen zucht\nZoekt lucht;\nHaar hart verstijft; - maar 't stokkend bloed\nHerneemt zijn prikkel, ze is behoed.\nZy grijpt den sluier, hijgt naar 't graf,\nEn zweert gevoel en wareld af.\n\nAch, pas verhult haar 't Nonnenkleed,\nPas zwoer zy d' onherroepbren eed,\nAls 't blij gejuich ten bergtop klom\nMet zang en zeegrijk trom-\ngebrom,\nEn Roland, aan de spits vooruit,\nNaar 't weêrzien brandend van zijn bruid,\nZich blinkende opdeed van omhoog\nAan 't op den trein gevestigd oog.\n\nAch! had voor 't ingaan van de nacht\nHet gistren hem te rug gebracht,\nHoe waar de wederzijdsche gloed\nIn weêrziens hemelzoet\nGeboet!\nHoe had hy haar in d'arm geklemd,\n(Haar, tot zijn eenig heil bestemd!)\nHoe, zy zich in dien arm gestort,\nDie naar haar uitgeslingerd wordt!\n\nHoe, zich aan 's jonglings hart gedrukt,\nHem boven 't menschlijk weggerukt!\nZy, wie hem 't jammer van één nacht,\nDoor geene menschenmacht\nVerzacht,\nEn vruchtloos levenslang betreurd,\nNu eeuwig aan dien arm ontscheurt,\nEn niets dan 's warelds jongste dag\nIn de Englenvreugd hergeven mag!\n\nZy hoort het, snikt, en leeft niet meer;\nEn Roland zijgt in wanhoop neêr.\nVersteenend houdt hy 't strak gezicht\nOp 't donkre Kloostersticht\nGericht,\nEn blijft als wortlend aan den grond\n\nWaar zy haar wijk- en grafplaats vond.\nDie plek is dierbaar aan zijn hart;\nZy tergt, en voedt, en zalft zijn smart.\n\nIn 't eind, hy vest een woning daar,\nEn wordt er stille troost gewaar.\nDaar, dunkt hem, ademt hy een lucht\nMet zijn Geliefdes zucht\nBevrucht;\nDaar murmelt om zijn legersteê\nDe zoete naklank van haar beê;\nDaar voelt hy by den vlijm der smart,\nHaar troost hem stroomen door het hart.\n\nNog heft zijn Slot den graauwen trans\nEn vangt den vroegen morgenglans,\nEn tuigt van 't voorwerp van mijn lied\nAan 's grijzen Rhijnstrooms vliet-\ngebied,\nEn roept den naam van Roland uit,\nDie rollende op de bergrots stuit,\nEn de Echo stort elk teder hart\nEen huivring in van sombre smart.\n\n1825.\n\n\nVertellingen en fabelen.\n\nRidder Sox.Mengelpoëzy II, 1.\nDivum servat tutela.\nTibull.\nNec verbum verbo curabis reddere, fidus \nInterpres: nec desilies imitator in arctum,\nUnde pedem referre pudor vetat, aut operis lex.\nHorat.\n ô l' Heureux temps que celui de ces fablesl\n Des bons démons, des esprits familiers,\n Des farfadets, aux mortels secourables!\n On écoutait tous ces faits admirables\n Dans son château près d'un large foyer:\n Le père, et l'oncle, et la mère, et la fille,\n Et les voisins, et toute la famille,\n Ouvraient l'oreille à monsïeur l'Aumônier,\n Qui leur faisait des contes de sorcier.\nVoltaire.\n\nTerwijl de blonde God der dagen\nHet land der Afrikanen zengt,\nOns daaglijks hier te Land een simpel kaartjen brengt,\nEn strenge Wintermaand heur avonden verlengt,\nHier om den haard een kring geslagen!\nZit neêr, toe, toe! straks koomt het avondmaal;\nMama begint de tafel reeds te dekken:\nDe tijd valt lang, wat hoeft men hem te rekken?\nMen kort hem best door eenig oud verhaal,\nDat niet verveelt, al hoort men 't twintigmaal;\nDaar is altijd nog leering uit te trekken.\nNiet waar, Neef Hein? Wel nu, ik zal u dan\nVan avond eens van Ridder Sox vertellen,\nEen recht juweel, een parel van een man,\nDie zelfs geen kind ('k laat staan, een mensch) zou kwellen,\nEn in den tijd, toen, zoo als ieder weet,\nDe Reuzen nog het land met tooveryen plaagden,\n\nTot bystand van verdrukte Kristenmaagden,\nDoor heide en zand op avonturen reed.\n\nDees Ridder trok, in 't harnas, op zijn paard,\nMet schild en speer, en zoo'n ontzachlijk zwaard,\nAls ze in dien tijd by de oude Franken droegen,\nWaarmeê ze in eens een man in driën sloegen,v. Spanheim, ad Callim. Hymn. in Del. v. βαρβαρικον. -\nNaar Rome toe: ge weet waar Rome leit?\nOom Steven, daar Neef Jan van plag te spreken,\nWas daar geweest, en heeft me wel gezeid\nHoe verr' dat was: ik meen wel negen weken\nOf daar omtrent, van Utrecht; en de Paus\nIs daar te zien, en laat zijn muilen kusschen.\nDat vindt ge vreemd? Zy zeggen 't ondertusschen,\nEn, liegt m'er by, wat liegen is de saus.\nNu kon men toen niet wel te Rome komen,\nDan door Parijs. Want zie, Parijs lag op den weg,\nEn - laat eens zien, dat ik niet kwalijk zeg! -\nZoo ongeveer te halfweg Romen.\nThands, hoor ik, loopt Parijs meer naar Marokko heen;\nMaar Fransch of Roomsch, dat was voor dezen een.\nAlthands hy zou naar Rome trekken,\nEn naderde Parijs. Daar was een Boerenmeid,\nEen jeugdig ding, vol vuur en aartigheid,\nEn recht een stal om iemands lust te wekken.\nZy had een hoofd gelijk een vlasch, zoo blond,\nEen tronie, als een appeltjen, zoo rond;\nEen mondtjen, ô ge zoudt het met een stuiver\nBedekkenWel Hollandsch mooi! en nog spotten sommigen met der Grieken συνοφρυς. De Bokouus aan de Rivier de Orenoque is van een anderen smaak, en snijdt zijn kinderen den mond tot de ooren toe op.; en twee oogjens als een git:\nEn op haar lijf was zy zoo schoon en zuiver\nGelijk een brandEen zwaard in oud Hollandsch. Als een glinsterende kling.; en heel end'al in 't wit.\nEen middeltjen! ge kost het zoo omspannen:\nEn voetjens wis niet grooter dan mijn duimDat 's immers alles recht mooi, Hollanders! - Had men 't in dien smaak maar ten einde kunnen uithouden..\nIn 't kort, een meid, al vondt ge duizend mannen,\nZy bracht ze vast in één verliefde luim.\nDat meisjen nu droeg in een hengselmandjen,\nDat ze in haar zij' gevat hield aan haar handtjen,Pruisisch gevangene, wiens dolle schriften toen in ieders handen waren.Zoo als de Casus Regii geëvoceerd plegen te worden. Ad Regem scilicet. Neen, ook wel eens aan een collegie, dat weet een Hollander die in 1785 en 1786 geleefd heeft.‘- Si quae externâ referantur nomina linguâ,\nHoc operis, non vatis erit. Non omnia verti\nPossunt, et propriâ melius sub voce notantur.’Bertha hield inderdaad een Hof van Vrouwen op de wijze van 't Hof der Pairs. Maar 't was Bertha, Gemalin van Pepijn, bygenaamd le Bref. De Gemalin van Dagobert was Gontrade genaamd; en hy verstietze om onvruchtbaarheid. De naam zijner tweede vrouw was Nantilde.De Judicature over de dieven, of over de monniken was haar dan ook gedelegeerd? Het zal bij praeventie zijn. Maar de verhaler neemt het zoo naauw niet. Men herdenke zijn Geografie enz. van zoo even! Ondertusschen 't oude wijf brengt haar zaak ook voor de Koningin, en de Ridder proponeert geen Exceptie declinatoir. Doch dit was zekerlijk ook een casus muliebris, of ex continentiâ causae.De verteller meent ongetwijfeld slecht getakel, of slechte toerusting. Onze Inlanders zijn even zoo vriendelijk als de oude Grieken, die 't vreemde barbaarsch noemden. Et nos poma natamus.v. Concil. Carthag. Afr. I. cap. 12 c. IX. de pactis.c. 3 et 8 X. de jurejurando.ô Verteller! In de Chronologie maakt ge 't weinig beter dan in de rest. Koning Pepijn is meer dan een Eeuw jonger, en Clovis doop 132 jaar voor Dagoberts regeering voorgevallen.Wien onze oude Hollanders Oerson, of Ourson noemden, de Italiaan zegt Orsino, de Duitscher Ursijn, maar spreekt de U op\nzijn Duitsch uit. De Engelschman heeft ons die verbasterde uitspraak van den naam van een Nederlandsch geslacht overgedaan.Historien, by de oude Nederlanders.Zie Villalpandus op Ezechiel, en 't algemeen gevoelen der R. Kerke.Dat hebt ge uit Ovidius, verteller! Hadt ge er meer van, uw verhaal ware iets beter geweest.Men versta hier juist geen linnen laken door. Zulk eene pracht zou in dien tijd te groot geweest zijn, ten minste ten tijde van Charles VII. was het linnen nog zoo zeldzaam, dat de Koningin er slechts twee hemden van had. Anders was er pracht genoeg in dien tijd: men weet dat Dagobert de Kerk der Abtdy van sint Denys stichtende, die met een zilveren dak beleide, 't geen zijn zoon Clovis II. naderhaud wegnam, en tot gemunt geld sloeg, waar hy aalmoessen van uitdeelde. - Maar 't satijn dan, wat later? Koomt dat met de Chronologie van de Historie overeen? - Wel waarom niet; in 't paleis van een Toovergodin naamlijk?\n\nEen botertjen, zoo versch gekernd en frisch,\nDat dienen moest op een voornamen disch,\nEn eieren, die zy ter markt zou brengen;\nIn de andre hand een kan, daar karnemelk in was,\nDie ze uit de beek een weinig aan wou lengen,\nWaarom ze zich voor over boog in 't gras.\nDe Ridder zag haar juist in 't nederbukken,\nEn merkte een borst, zoo blank als verschgevallen sneeuw,\nGevoelde in eens zich hart en ziel verrukken,\nEn gaf van vreugd een onverwachten schreeuw.\nHy zat een poos verward in die beschouwing,\nToen fluks van 't paard, en, zonder wederhouwing,\nHaar om den hals! ‘Mijn allerliefste dier,’\n(Want in die eeuw gaf m'aan de schoonen\nGeen andren naam dan dieAbuis, Verteller! men sprak ze aan met het woord minne. Dier is etlijke eeuwen jonger, maar ge wart alles dooreen.: elke eeuw heeft haar manier.)\n‘'k Heb in mijn mantelzak nog twintig gouden kroonen,\nDat's al mijn geld: die allen zijn voor u - -!\nWat zegt ge er van?’ Het meisjen keek wat nuuw:\nWat zou ze doen? het geld was in die dagen\nEen goede waar, en maklijk meê te dragen.\nZe grimlacht eens, en krijgt een kleur. ‘Mijnheer,\n(Dus stamelt ze uit) ge doet me heel veel eer.’\nSox andwoordt niet, maar pakt haar in de kluiven,\nEn smijt ze omverr', en valt er over heen,\nGooit onbesuisd haar gansche vracht door een,\nDen boêl aan gruis. En - wip! zijn paard aan 't schuiven,\nDat van dien val en van 't geraas verschrikt,\nIn vollen ren het slagveld ging begeven,\nWaar teekens van des Ridders daden bleven,\nDoch eindlijk met den toom in zeker bosch verstrikt,\nEen monnik vond, die zonder 't minste knagen,\nZich van het beest naar zijn konvent deed dragen,\nEn 't voort verkocht, en toen ten dankbetoon,\nDrie missen zeî ter eer' van zijn Patroon.\nHet meisj' in 't eind, geknuffeld uit den treuren,\nRijst over end, en geeft haar boezem lucht;\nBekijkt haar rok, dien ze op had hooren scheuren;\nHerplooit haar doekDit is toch ook nog Hollandsch, dunkt my., en meesmuilt met een zucht;\nEn zegt op 't laatst: ‘Waar zijn mijn twintig kroonen?’\n\nDe Ridder, gantsch verbijsterd op die stond,\nIn 't hart beklemd, en gloeiende om zijn konen,\nZiet om, en zoekt en paard en geld in 't rond,\nEn vindt het niet. Hy spart zijn oogen open,\nZiet in 't verschiet nog even met een zwenk\nZijn Appelgraauw uit al zijn best aan 't loopen,\nEn 't monnikskleed, en tiert als Van der TrenkPruisisch gevangene, wiens dolle schriften toen in ieders handen waren..\nHy is 't vast kwijt! Hy wil zich-zelv' verschoonen;\nMaar neen, och neen, verschooning baat hier niet;\nDe meid eischt splint, of dreigt hem straks te toonen,\nDat in het land nog deugdzaam recht geschiedt.\nWat zal hy doen? Hy poogt haar neêr te zetten,\nDoch wat hy zegt, het raakt haar niet aan 't hart,\nZy huilt van spijt, en eer hy 't kan beletten,\nVliegt zy naar 't hof van Koning Dagobert.\nDaar schreeuwt zy wraak, en bystand, en erbarming.\n‘Een Paladijn, verplicht tot elks bescherming,\nHeeft (zegt ze) my geplonderd, en verkracht,\nEn, boven dien, nog om mijn loon gebracht.’\nDe wijze Vorst hoort haar weemoedig klagen,\nEn andwoordt straks na luttel ondervragen:\n‘'t Raakt maagdenkracht, zoo veel ik word gewaar.\nGa naar mijn vrouw, en breng uw klachten daar.\nDat casus is een casus muliébrisZoo als de Casus Regii geëvoceerd plegen te worden. Ad Regem scilicet. Neen, ook wel eens aan een collegie, dat weet een Hollander die in 1785 en 1786 geleefd heeft.,\nVoor ons geslacht altijd implicitus tenébris.\nRenvoi aan haar, indien gy recht begeert;\nMaar nihil hîc: by my zijt gy verkeerd’‘- Si quae externâ referantur nomina linguâ,\nHoc operis, non vatis erit. Non omnia verti\nPossunt, et propriâ melius sub voce notantur.’.\nDe schoone nijgt; ze heeft hier niets te maken.\nZy koomt te rug met twee beschaamde kaken,\nBedenkt zich wat, en vliegt met dollen kop\nZoo regelrecht den tweeden Hoftrap op,\nNaar BerthaBertha hield inderdaad een Hof van Vrouwen op de wijze van 't Hof der Pairs. Maar 't was Bertha, Gemalin van Pepijn, bygenaamd le Bref. De Gemalin van Dagobert was Gontrade genaamd; en hy verstietze om onvruchtbaarheid. De naam zijner tweede vrouw was Nantilde. toe, die met de vroome vrouwen\nVan heuren Raad juist vierschaar zat te houwen.\nZy, schoon meêgaande omtrent elk ander feit,\nWas vreeslijk streng op 't punt der eerbaarheid.\nDe Ridder kwam, blootshoofds, en zonder sporen,\nOntgord, beschaamd, en met een bleek gelaat,\nZijn aanklacht voor dat hoog Gerechtshof hooren,\nEn, vrank van hart, bekende hy de daad.\n\n‘Hy was op weg verwonnen van den duivel,\nEn had het feit, het gruwzaam feit, gepleegd,\nDe meid ontzet van maagdom, geld, en zuivel,\nEn wist ook wel hoe zwaar dit misdrijf weegt.\nHy had en wet en Ridderplicht geschonden,\nZijn lijf verbeurd ter exemplaire straf;\nEn wist geen reên die hem verschoonen konden.’\nDus wachtte hy zijn vonnis knielend af.\nSox was zoo wel gemaakt in d'eersten bloei der dagen,\nZoo frisch van bloed, zoo forsch van lijf en leên,\nDat Bertha-zelv, en heel heur Raad met één\nHem niet dan met een oog vol gunst en weemoed zagen;\nEn dat geen vrouw hem oordeel spreken kon,\nDan wie het tranenvocht langs oog en boezem ron.\nDe klageres viel in een hoek aan 't schreien,\nNiet om haar leed, maar om zijn lijfsverlies,\nEn als men hem ter dood dacht heen te leien,\nRiep zelfs een Ier: ‘G - m! 't is pity that he dies!’\nDe Koningin liet haar gestrengheid varen,\nEn daar heur hart zich gants voor hem bewoog,\nBracht zy den Raad kortbondig onder 't oog:\nMen kon hem nog wellicht in 't leven sparen,\nIndien hy slechts verstands genoeg bezat.\n‘Want (sprak ze) elk weet, dat onze aaloude Wetten,\n(Waarvan tot nog geen mensch het voorrecht had)\nBevrijding van bepaalde doodstraf zetten,\nVoor d' eersten die zijn' rechters kenbaar maakt,\nWaar naar een vrouw voor alle dingen haakt.\nMet dit verstand, dat hy de zaak verklare,\nZoo ze is, en geen van ons beschame noch bezware.’\nDit middel is nog naauwlijks voorgesteld,\nOf 't wint elks stem, en wordt aan Sox gemeld.\nVrouw Bertha, die hem tijds genoeg wil schenken,\nGeeft hem terstond een week tot zijn bedenken.\nHy neemt dit aan; legt cautie juratoir\nVoor Bertha af, dat hy na zeven dagen,\nZich wederom zal stellen in 't verhoor;\nBedankt den Raad, vertrekt geheel verslagen,\nEn denkt wel duizendmaal, hoe red ik my hier door?\n\n‘Hoe (roept hy al) hoe laat het zich ontdekken,\nWat ieder vrouw altijd en boven al begeert?\nEn zonder haar of schaamte of spijt te wekken?\nDat mocht de droes! my is het te geleerd.\nDe Koningin met al haar Raadsheeressen\nHad zekerlijk my beter dienst gedaan,\nMet kort en goed mijn kop maar af te ketsen,\nDan op dien koop my quasi ceu te ontslaan.’\nZoo mompelt hy, en pruttelt in zich-zelven;\nVermoeit zich met één rustloos overleg;\nEn, om 't geheim (zoo mooglijk) op te delven,\nOntmoet hy vrouw noch vrijster by den weg,\nOf houdt ze staan, en vraagt aan jong en ouden,\nWaar of zy toch ter wareld meest van houden?\nMaar ach! niet eene, aan wie hy zich vervoegt,\nWier andwoord hem in 't minste vergenoegt.\nDe eene is voor dit, en de andre voor iets anders:\nGeen twee gelijk. Niet eene kwam ter zaak!\nEen menigte stond hem niet eens te spraak.\nSox wenschte zich voor duizend Salamanders.\n\nNu had de zon, met schittrend goud gehuld\nReeds zevenmaal de morgenkim verguld,\nAls hy van verr' uit een der groene dalen,\nBelommerd van abeel en beukenblaân,\nIets onverwachts zich in het oog zag stralen,\nWaar op hy straks gereed stond af te gaan.\nHet was een kring van dansende Najaden,\nElk schoon om 't zeerst, en vol aanloklijkheên.\nHeur losse zwier en luchtige gewaden\nVerrieden hem al wat verborgen scheen.\nHet koeltjen, dat heur blanke schouders streelde,\nEn langs heur borst met vlecht en lokken speelde,\nGaf nieuwe glans en leven aan dat schoon;\nHeur voetstap scheen langs 't grazig veld te zweven,\nMaar zonder grond en in de lucht geheven;\nEn ieder pas bracht meer volmaakts ten toon.\nSox nadert haar; hy hoopt op die godinnen,\nDe ontknoping van zijn raadsel te verwinnen,\n\nEn vleit zich reeds; maar in een oogenblik\nIs alles weg! en hy - verstijfd van schrik.\nDe dag liep om. De nacht begon te dalen.\nHy zag niets meer dan slechts een stokoud wijf,\nZoo zwart als roet, zoo dor als eierschalen,\nVerdroogd, gekromd, en als een hout zoo stijf,\nVan ouderdom bijna tot één gekrompen,\nEn 't bovenlijf gebogen op een kruk,\nKroop ze erger dan een slak, op doorgesleten klompen,\nEn scheen een rechte boô van dreigend ongeluk.\nHaar tandelooze mond was tot het oor gespleten;\nHaar kromme, spitse neus stiet aan haar spitse kin;\nEen grijswit hair drie vier scheen op heur hoofd vergeten;\nEn 't rood en tranend oog hield klompen gomstof in.\nEen saaien lap, die eens een vuurmandskleed moest heeten,\nBedekte half en half heur' schrompeligen huid,\nEn door dat muf verdek, wel half van één gereten,\nStak de arm, nog enkel pees, met scherpe knokkels uit.\nDit beeld, volmaakt een beeld om van te grijzen,\nDeed Ridder Sox het hair te berge rijzen.\nZy klampt hem straks, op gants gemeenen toon,\nAan boord, en zegt: ‘Wat scheelt er aan, mijn zoon?\nIk kan 't wel zien, gy steekt in groote kwelling.\nWaar hapert het? licht weet ik wel herstelling.\nGeen mensch op aard, of ieder heeft zijn kruis:\nDat is ons lot, en koomt een' ieder t'huis.\nMaar troost verlicht, en 'k kan u mooglijk raden.\n'k Heb niet voor niet zoo'n tachtig jaar beleefd.\n'k Heb wat gezien, mijn kind, en meer dan look gebraden,\nEn 'k heb er wel gekend, die goeden raad versmaadden,\nMaar niemand die daarby zich wel bevonden heeft.’\nDe Ridder zegt: ‘Helaas, mijn Bestemoeder!\nIk ben ten einde raad en zoek er vruchtloos naar.\n'k Vraag al wat leeft om raad, en vind my nog niet vroeder,\nEn morgen staat 't schavot onfeilbaar voor my klaar,\nZoo ik aan Berthaas Hof niet kenbaar weet te maken,\nWaar vrouwen boven al naar haken.’\n‘Is 't anders niet (sprak de oude totebel),\nZoo heb geen zorg: dan staan uw zaken wel.\n\nWijl 's Hemels hand u tot my heeft gezonden,\nZoo stel voor vast, dat dit uw redding is;\nVerlicht uw hart vrij honderdduizend ponden.\nZet al uw angst, met al uw droefenis,\nMaar by u neêr, en trek gerust ten Hove;\n'k Wil meê op reis, wy zullen samen gaan,\nEn 'k doe u onder weg dat groot geheim verstaan.\nZie daar mijn hand, en 't geen ik u belove!\nMaar zweer gy my, als ik uw leven red,\nDat gy my niet zult handlen als een slet,\nMaar deze dienst rechtmatig zult vergelden,\nEn schenken my, die weldaad ten gevall',\nHet geen ik dan van u begeeren zal,\nEn op zijn tijd behoorlijk melden.\nOndankbaarheid, dat's een onheblijk ding.\nKniel hier in 't zand, doe op uw Ridderkling\nDen eed vooraf, en druk op deze handen\nEen kuischen kus, tot vaster onderpanden.’\nDe goede Sox zweert aanstonds zoo 't behoort,\nEn pijnigt zich dat hy zijn lach weêrhoude.\n‘Lach niet, de zaak is ernstig,’ sprak onze oude,\nEn dadelijk gaan zy te samen voort.\nHaast kwamen ze, in gezelschap van elkander,\nAan 't Raadspaleis, daar Berthaas Hofgezin,\nNieuwsgierig, zoo 't betaamt (daar steekt geen misdrijf in),\nWaar Roededrager, Bode, en Ruiterwacht, en Pander,\nDeurwaarder, Exploicteur, Sergeant, en Boûtefeu,\nConchierge, Drost, Fiskaal, le Grand-baillif du Lieu,\nEn allerhande soort van Klerken, daar gevonden,\nVan brandend ongeduld, op heete kolen stonden,\nVerlangend, hoe de man het voorstel zou verstaan,\nEn of hy vrij naar huis zou gaan?\nDit laatste dacht geen mensch. Wie zou dat ook verwachten,\nEn 't vrouwelijk geheim niet onuitvorschbaar achten?\nZy kwamen dan. De Raad vergaârt terstond.\nDe Koningin zit neder, en in 't rond\nDe Dames volgens rang. Men roept den Ridder binnen,\nEn elk schiet toe met ongeruste zinnen.\nHy buigt zich straks, treedt voor, en vangt dus aan:\n\n‘Mevrouwen, 'k stel my weêr aan uw bevelen:\n'k Weet uw geheim, in spijt van die 't verheelen,\nEn zal u thands mijn andwoord doen verstaan.’\nHier boog hy weêr, en na een kort verpoozen,\nHervatte hy, met zacht innemend blozen:\n‘Hetgeen u 't meest alom en t'allen tijd\nTer harte gaat, zoo velen als gy zijt,\nIs altijd niet, veel minnaars te behagen,\nNoch ook den prijs van schoonheid weg te dragen;\nMaar, jong of oud, verhit of koel van bloed, -\nMaar, zacht van aart, of hoog en fier van moed,\nHet zij dan maagd, of vrouw, of weeûw, of vrijster,\n't Zij bruin of blond, aanvallig of mismaakt,\nHet is één trek, die in u-allen blaakt;\nEn dat 's alleen, ben ik het spoor niet bijster,\nMeestres te zijn, zoo in als buitens huis.\nDit 's mijn begrip! En mocht ik my vergissen,\nMen spreke slechts en toon' my mijn abuis!\nZie daar mijn hoofd! ik zal het willig missen.’\nZoo als hy zweeg, verstond de gantsche kring,\nDat hy het wit volkomen had beschoten;\nMen spreekt hem vrij, en geen Vergadering\nDie zoo vernoegd als deze scheen besloten.\nSox kust de hand der goede Koningin,\nDoch op dat punt kroop ons verschrompeld Grootjen,\nZoo vuil zy was, de volle Raadzaal in,\nEn schreeuwde om recht, en drong door al dat zoodtjen\nTot aan den voet des throons, waar ze aâmloos neêrgeknield,\nDer Koningin dees redevoering hield.\n‘ô Koningin, ô schoonheid, van wier lippen\nNooit uitspraak werd gehoord dan strenge billijkheid;\nWier geest onvatbaar is voor valsche wanbegrippen,\nEn in 't verwikkeldst pleit de waarheid onderscheidt!\nGy, wier gevoelig hart steeds open staat voor 't klagen\nVan de ongelukkigen, die recht en bystand vragen!\nDees Paladijn is aan mijn kundigheên\n't Geheim verplicht dat hem behoudt in 't leven.\nIk leerde 't hem; hy leeft door my-alleen,\nEn heeft my ook en woord en eed gegeven,\n\nDat ik van hem dat geen verkrijgen zou\nDat ik begeer. Ik heb zijn riddertrouw.\nIk wacht dan nu geen uitvlucht of verschooning,\nMaar vraag mijn recht! Men geef my mijn beloning.’\n‘'t Is alles waar (zegt Sox), ik stem 't volkomen toe;\nMen heeft my nooit tot nog een weldaad zien vergeten;\nMaar welk een mooglijkheid dat ik dien eisch voldoe?\n'k Ben alles, alles kwijt, wat 'k immer heb bezeten.\n'k Had twintig kroonen gelds, een mantelzak, en paard.\nDat was mijn gantsche schat op aard.\nEen munnik, dien de droes daar juist op 't mat deed komen\nAls ik de boerenmeid in de armen had genomen,\nGing met dat alles door; de hemel weet, waar heen!\n'k Heb nu geen enkle duit, en, hoe oprecht ik 't meen,\nHoe dankbaar ik haar blijf zoo lang ik aâm zal halen,\nIk kan volstrekt haar diensten niet betalen.’\nDe Koningin nam hier het woord, en sprak:\n‘Is 't om uw goud, uw paard, en mantelzak?\nDie zult ge straks volkomen weêr ontfangen,\nEn 'k zal den dief voor 't klooster op doen hangenDe Judicature over de dieven, of over de monniken was haar dan ook gedelegeerd? Het zal bij praeventie zijn. Maar de verhaler neemt het zoo naauw niet. Men herdenke zijn Geografie enz. van zoo even! Ondertusschen 't oude wijf brengt haar zaak ook voor de Koningin, en de Ridder proponeert geen Exceptie declinatoir. Doch dit was zekerlijk ook een casus muliebris, of ex continentiâ causae.,\nMaar, weder in uw eigendom hersteld,\nZoo geef de meid uw twintig kroonen geld,\nHet koomt haar toe voor hoon, geweld, en schade:\nEn sta uw paard dan af aan deze Best.\nWat u betreft, vertrek gy met de rest,\nEn dank dan nog het Hof voor zijn genade.’\n‘Ik dank daarvoor (hernam het oude vel).\nDie deelparty is op zich-zelve wel;\nMaar 't is geen paard dat ik van hem verlange.\n'k Wil niets van hem, dan hem, hemzelf-alleen.\nIk ben verliefd op zijn hoedanigheên,\nGun, dat ik hem tot mijn gemaal ontfange,\nEn dat ons de Echt nog deze nacht vereen.’\nOp deze taal, die niemand ooit kon wachten,\nStond Sox op eens verbijsterd van gedachten.\nKeek nuchtren op, en wist niet, hoe hy 't had,\nEn of hy nog zijn zinnen wel bezat?\nVoorts vest hy 't oog op 't akelig spectakel,\nDat voor hem stond, en heur uitheemschDe verteller meent ongetwijfeld slecht getakel, of slechte toerusting. Onze Inlanders zijn even zoo vriendelijk als de oude Grieken, die 't vreemde barbaarsch noemden. Et nos poma natamus. getakel,\n\nSpringt van den schrik drie schreden achter uit,\nEn geeft een schreeuw die door de Hofzaal stuit,\nEn zegent zich en kruist zich zevenmalen.\n‘Och! (roept hy uit) wat heb ik dan gedaan,\nMet wat voor vloek mijn schuldig hoofd belaân,\nDat ik dees smaad my op den hals moest halen!\nUw Majesteit, is dit haar vast besluit,\nTrouw' me eerder aan des Duivels grootmoêr uit,\nDan aan zoo'n hex! Veel liever nooit geboren!\nHet wijf is zot, heeft heur verstand verloren.’\nDe Best hernam met veel aandoenlijkheid:\n‘Ik word versmaad, dat ziet uw Majesteit.\nOndankbare! ach! - Helaas, zoo zijn de mannen!\nMaar 'k zal hem licht dien afkeer doen verbannen:\nHy zal welhaast uit andere oogen zien,\nEn doen my 't recht, dat ik zoo wel verdien.\nIk bid hem aan, en zal hem nooit verlaten;\n'k Heb hem te lief, om my te kunnen haten:\nHet hart is 't al. En, schoon my dan misschien\nDat jeugdig waas van 't schoon begint te ontvliên,\n'k Zal des te meer in trouw en teêrheid winnen.\nAls 't oordeel rijpt, dan leert men recht beminnen;\nEn Salomo heeft wel te recht gezeid:\nVerstand is meer dan oogbevalligheid.\n'k Ben arm, 't is waar: maar kan dat iets beteekenen?\nIs de armoê ons tot schande toe te rekenen?\n't Genoegen is aan geenen schat verpand,\nEn slaapt juist op geen Vorstenledikant.\nGy-zelv, Mevrouw, in dees vergulde woning,\nWanneer ge op 't dons u neêrlegt naast den Koning,\nHeeft dan de rust, heeft dan de Huwlijkskoets\nVoor u meer heils? voor andren minder zoets?\nGy weet, Mevrouw, indien hier Schrijvers gelden,\nWat de oude blaân ons van Filémon melden!\nDie, arm en oud, met zijn getrouwe hulp,\nEen koningsgoed verachtte voor zijn stulp,\nEn honderd jaar zijn grijze Baucis streelde.\nDer ouden kwaal, het geemlijk zelfverdriet,\nZet zijnen voet in onze stroohut niet,\n\nEn de ondeugd huist alleen maar bij de weelde.\nWy leven stil; wy zijn in onzen stand\nDe ware steun, en de eer van 't vaderland;\nWy schaffen u kloekvuistige Soldaten;\nEn zijn meer waard voor uw ontvolkte staten,\nDan al die stoet van Jonkers, prat op rang,\nVoor de overwinst van eigen kinders bang.\nEn mogelijk dat eens de tijd zal dagen,\nDat we u en hen uit heel het Land verjagen,\nEn elk die slechts een broek betalen kan,\nEn muskadijn moet wezen, of Tyran.\nDat schijnt nu vreemd; maar slaat men eens aan 't hollen;\nWie weet hoe raar een dubbeltjen kan rollen?\nAlthands, met my zal hy gelukkig zijn.\nEn schoon ik ook wat op mijn dagen schijn',\nIndien het lot mijn' eerbren mingenuchten\nHet heil ontzegt van spruiten uit mijn schoot,\nDe bloesem is zoo geurig als de vruchten,\nEn 'k zal voor 't minst dien plukken tot mijn dood.\nDoch hoe 't ook zij, Custodiantur pactav. Concil. Carthag. Afr. I. cap. 12 c. IX. de pactis.,\nZegt ons 't Decreet in de Afrikaner Acta,\nEn 't gansch beding werd van mijn kant volbracht:\nOok is zijn eed van onverbreekbre kracht,\nEn met geen schijn van reden in te halen.\nMen zie daar van der Pausen Decretalenc. 3 et 8 X. de jurejurando.,\nHoc titulo, capittel drie en acht.’\nHet wijfjen, dus zoetvloeiende aan het kouten,\nNam in den Raad de harten voor zich in.\nMen schonk vriend Sox aan heur verdorde bouten,\nEn, of hy gruwt van zulk een gemalin,\nDe band zijns eeds verstrekt in plaats van min.\nToen kon hy zich niet van den plicht bevrijden,\nOm ze in zijn arm op 't paard naar huis te rijden,\nHaar huis of hol, waar nog de zelfde nacht\nHet zakelijkst van 't huwlijk moest volbracht.\nDe Ridder moet. Hy neemt haar dan in de armen,\nEn stijgt er meê op zijn herkregen ros.\nDe schaamte en spijt verwekt hem blos op blos;\nZijn houding is een voorwerp van erbarmen.\n\nWel honderdmaal voelt hy een boozen trek,\nDie heimelijk zijn boezem koomt bekruipen,\nOm haar van 't paard te smijten in den drek,\nOf ze onvoorziens in 't water te verzuipen.\nHy liet het toch: de wet der Ridderschap\nStond in dien tijd op veel te hoogen trap\nVan heiligheid, en had het niet geleden.\nZijne Ega, dus wat met hem voortgereden,\nVangt een gesprek, vrij onderhoudend, aan,\nEn haalt daar in de lang verstorven helden\nVan zijn geslacht, beroemd in de oorlogsvelden\nOf 't kabinet, en hun voornaamste daân,\nMet oordeel op: vertelt hem de historie\nVan 't groote kruis van Keizer Constantijn,\nVan Helena, roemruchtiger memorie,\nVan Elius, van Bertha en Pepijnô Verteller! In de Chronologie maakt ge 't weinig beter dan in de rest. Koning Pepijn is meer dan een Eeuw jonger, en Clovis doop 132 jaar voor Dagoberts regeering voorgevallen.,\nVan UrsenWien onze oude Hollanders Oerson, of Ourson noemden, de Italiaan zegt Orsino, de Duitscher Ursijn, maar spreekt de U op zijn Duitsch uit. De Engelschman heeft ons die verbasterde uitspraak van den naam van een Nederlandsch geslacht overgedaan. en zijn broeder Valentijn,\nEn wat er meer vermaarde gestenHistorien, by de oude Nederlanders. zijn;\nTe veel, te groot, om alles te beschrijven:\nInzonderheid van Clovis krijgsbedrijven,\nEn hoe die Prins, door gramschap aangespoord,\nDrie vorsten van zijn vrienden had vermoord;\nHoe dit vergrijp zijn teêr geweten prangde;\nEn hoe hy daar vergeving van erlangde.\nZy had de Duif van sint Remy gezien,\nEn de oliekruik met olie bovendien,\nMet Arons kruik uit ééne olijf gedropenZie Villalpandus op Ezechiel, en 't algemeen gevoelen der R. Kerke.,\nWaar meê die vorst gezalfd wierd by zijn doopen,\nEn die de Duif hem uit den Hemel bracht,\nOm dienst te doen voor heel zijn nageslacht.\nZy wist dit al lieftalig voort te brengen,\nEn, op zijn pas, met trekken van verstand,\nGevoel, en smaak, en kwijkens te doormengen,\nDie, zonder iets te schaden aan 't verband,\nDen hoorder in zijn aandacht bezig hielden,\nEn 't onderhoud met zeker vuur bezielden,\n't Geen Sox, die een gevoelig harte droeg,\nMet open mond deed luistren naar heur preken:\nGeheel verrukt, als hy haar hoorde spreken,\n\nEn walgensvol, als hy er 't oog op sloeg.\nHet vreemde paar kwam eindlijk aan heur woning.\nDit was op nieuw geen streelende vertooning.\nEen bank of twee, een slaapbak voor de nacht,\nWat aardewerk - was daar de gantsche pracht.\nHet dak was stroo; gescheurd en vuil de wanden.\nZy bindt terstond een schortjen voor heur schoot,\nStroopt de armen op, en met heur zwarte handen,\nBereidt zy 't maal voor haren Echtgenoot.\nTwee brokken plank op ongelijke voeten,\nZie daar den disch, waar van zy spijzen moeten.\nEen tegelscherf, die onder 't voetstuk pastDat hebt ge uit Ovidius, verteller! Hadt ge er meer van, uw verhaal ware iets beter geweest.,\nVerhelpt de kwaal, en zet de tafel vast.\nZy zitten neêr. Het geen men op moest dragen,\nWas juist niet veel: zy brengt het vaardig op.\nDe Bruîgom zucht, en zwijgt en krabt den kop,\nEn houdt het oog bestendig neêrgeslagen.\nZy middlerwijl vervrolijkt dezen disch\nMet zoute scherts, die altijd moet behagen,\nVol geestigheên en ongemeene slagen,\nEn dat vernuft, dat zoo innemend is,\nEn voor die 't mist zich vruchtloos na laat jagen.\nDit smaakt hem toch. Hy grimlacht nu en dan,\nEn denkt somwijl er nog al beter van;\nJa zelfs, misschien als hy haar meer leert kennen,\nAan 't lelijk vel nog al te zullen wennen.\n't Wordt eindlijk laat: de maaltijd is gedaan;\nZy noodt hem nu, met haar naar bed te gaan.\nNu wordt het ernst! de wanhoop en verwoedheid\nVervult hem in dit uiterst tijdgewricht:\nHy wenscht de dood, vervloekt des levens zoetheid;\nMaar denkt met één aan eed en Ridderplicht.\nHy legt zich neêr, al vindt hy 't nog zoo vreeslijk:\nZy heeft zijn woord; het kwaad is ongeneeslijk.\nHet was geen stuk van een vermuften deken,\nWaar overal het bedstroo door kwam steken,\nVol gaten, vuil, doorgeten van de mot,\nEn mooglijk meer dan voor de helft verrot:\nHet was geen lap van een doormorsig lakenMen versta hier juist geen linnen laken door. Zulk eene pracht zou in dien tijd te groot geweest zijn, ten minste ten tijde van Charles VII. was het linnen nog zoo zeldzaam, dat de Koningin er slechts twee hemden van had. Anders was er pracht genoeg in dien tijd: men weet dat Dagobert de Kerk der Abtdy van sint Denys stichtende, die met een zilveren dak beleide, 't geen zijn zoon Clovis II. naderhaud wegnam, en tot gemunt geld sloeg, waar hy aalmoessen van uitdeelde. - Maar 't satijn dan, wat later? Koomt dat met de Chronologie van de Historie overeen? - Wel waarom niet; in 't paleis van een Toovergodin naamlijk?,\n\nMet alle kleur van flenters opgezet,\nDat dienen moest tot deksel van het bed,\nEn waar in meer dan duizend vlooien staken,\n't Geen onzen Held zoo vreeslijk tegenstond:\nNeen, 't was de plicht van 't heilig Echtverbond,\nWaar 't bloot besef zijn boezem van deed rillen.\n‘Zou (dacht hy al) de wet 't onmooglijk willen?\nDe Hemel geeft met onweêrstaanbre kracht,\nZoo Rome leert, den wil, en ook de macht.\nMaar 'k voel my hier en wil en macht ontbreken.\nMijn vrouw is wel innemend in heur spreken;\nIk vind heur geest, heur hart voortrefflijk goed;\nZy heeft verstand, een juist en bondig oordeel;\nMaar, hart, verstand, wat geeft dat toch voor voordeel,\nWanneer m' in 't bed zijn krachten toonen moet?\nAls jeugd en lust ons bloed niet op doen bruizen,\nWat zegt het dan, zijn plichten uit te pluizen?’\nDus peinst hy voort, en smijt zich als een steen\nAan 't eind der krib, ter zij' van zijn Heleen,\nEn veinst terstond, dat de oogen hem beschieten;\nDoch wat hy veinst, hy kan geen rust genieten.\nHet bestjen toen, spreekt hem op 't tederst aan,\nEn strookt hem vast, en toont zich aangedaan.\n‘Mijn Sox, mijn Sox! hoe! gaat gy liggen slapen?\nMijn bruidegom, voor my-alleen geschapen!\nMijn heul, mijn troost! herken uwe Egaas stem!\nKoom aan mijn borst, waar ik u vast aan klemm'!\nVoltooi, voltooi, mijn dierbre Harteroover,\nUw zegepraal! Ik geef my aan u over.\nDoe, doe 't u ook aan mijn ontstoken vlam,\nDie heel mijn ziel voor u gevangen nam!\nDe schuchtre stem der schaamte wordt verdrongen\nDoor een gevoel, aan allen band ontsprongen:\nMijn zinnen zijn my meester! Ach, ik sterf!\nDat ik van u slechts eenen kus verwerv'!\nJa, 'k sterf! - Helaas! waar toe liet ik my brengen?\nIk voel mijn bloed mijn ingewand verzengen!\nIk smelt, helaas! ik zwijm! ik brand! ik blaak!\n'k Word weggerukt in nooitgevoeld vermaak!\n\nIk kan niet meer! - Gy laat my dan versmachten!\nAch moest ik dit van Ridder Sox verwachten!\nIs dit uw hart? Kunt gy 't verwijt weêrstaan,\nDat ge uwe gaâ in 't bruidsbed liet vergaan?’\nSox had een aart, toegeeflijk voor de vrouwen,\nMeêwarig, braaf, gemoedlijk, en oprecht:\nHy had reeds half zijn hart aan haar gehecht:\nHy wierd geroerd; dit kon hy niet weêrhouwen.\n‘Ach, wist gy slechts (dus zegt hy haar), Mevrouw,\nHoe graag ik u voldoening schenken wou.\nMaar wat, helaas! wat kan ik hier verrichten?\nDe wil moet wel voor 't onvermogen zwichten.’ -\n‘Wat (zei de Best), wat is er dat een man\nVan uw gestel, en jeugd, en moed, en krachten,\nNiet, zoo hy wil, te boven komen kan,\nAls de eer hem spoort tot roemrijk plichtbetrachten?\nBedenk, hoe hoog by Berthaas talrijk hof\nDit meesterstuk zal dijen tot uw lof!\nGy vindt my licht niet veel aantreklijkheden,\nWat rimplig, ja, wat walglijk aan mijn leden,\nMaar dat zegt niets: een Held vervult zijn plicht,\nHou slechts uw neus, en beî uw oogen dicht.’\nDe Ridder, dus ontstoken door de glorie,\nBesloot in 't eind te staan naar die victorie.\nHy valt aan 't werk, en, door den roem geleid,\nVergadert hy zijn gantsche dapperheid;\nTrotseert het lot, en vindt dat de ongewoonheid\nEen prikkel heeft, zoo wel als jeugd en schoonheid.\nHy sluit het oog, en gaat den plicht voldoen.\n‘Het is genoeg, (hernam zijne Egâ toen)\n'k Mocht thands in u mijn vollen wensch beöogen,\nEn ge onderwerpt uw hart aan mijn vermogen.\nIk stelde daar mijne eer, mijn glorie in.\nIk had gelijk, thands kunt gy 't zelf betogen,\nMeestres te zijn, is steeds der vrouwen zin.\nEn al het geen ik op u blijf verlangen,\nIs, dat ge van mijn zorgen af wilt hangen.\nGehoorzaam nu het vonnis van mijn min:\nOntsluit uw oog, en zie uw gemalin!’\n\nSox ziet haar aan. Hy ziet, geheel doorflonkerd\nVan honderden van luchters\n\n‘Plura renascentur quae jam cecidere, cadentque\nQuae nunc sunt in honore vocabula.’ -\nVan ons oude woord luchter hebben de Franschen nu lustre gemaakt. Nemen we ons goed weêrom, 't is bet recht des oorlogs. in het rond,\nIn plaats der hut, waar in hy zich bevond,\nEen Godenzaal, die alle praal verdonkert;\nEen Ledikant, bedekt met blank satijn,\nVan goud doorwrocht, met open bedgordijn,\nAan 't hemelstel met paarlen opgebonden;\nEn, in zijn arm, een schoonheid, als Apel\nOf Fidias, van Dijk of Rafaël,\nNooit door penceel of bijtel treffen konden.\n't Was Venus-zelv, ja meer dan Venus-zelv;\n't Was Venus, maar verrukt van minneweelde,\nZoo als ze Adoon in Sabaas wouden streelde,\nOf op heur koets, in Pafos mirthgewelf,\nGants machteloos van 't hijgende verlangen,\nMet floddrend hair en rozen op de wangen,\nEn vlammend oog, waar liefde en lust uit lacht,\nDen krijgsgod in heur brandende armen wacht.\n‘Dit al is 't uw, (dus riep die mingodinne)\nDit Hof, ik-zelve, en mijn geheele Staat!\nGy hebt in my geen lelijkheid versmaad;\nGy hebt verdiend, dat u de schoonheid minne.’\n\nThands vraagt ge my, die dees vertelling hoort,\nWie toch die schoone was, wier gunst de Ridder smaakte,\nEn die in 't bloot verhaal reeds elk van u bekoort?\nZy-zelv', die in heur tijd voor de arme Ridders waakte,\nUrganda-zelf, de TooverkoninginDie de Franschen zachtheidshalve, om dat zy de G niet wel uit kunnen spreken, Urgelle genoemd hebben.,\nDie ge allen kent als ik: zy was die Mingodin.\n\n1793.\nVoltaire vrij nagevolgd, en verhollandscht.\n\n\nDe Dervis.Verspreide Gedichten I, 54.\n\nEen Dervis at beschimmeld brood,\nHield in een grot verblijf,\nEn klaagde, moedernaakt en bloot,\nEn gants verkleumd van lijf.\nZijn vriend verborg zich by die grot,\nEn riep, zoo fel hy kon:\n‘Wat mort ge, booswicht, tegen God?\nVerwarm u in zijn zon!’\nDe Monnik ging, werd warm, en zweeg.\nMaar de avond valt met vocht.\n‘Ach, zegt hy, die een' mantel kreeg,\nEn zich bedekken mocht!’\nZijn vriend legt in de duisternis\nEen' mantel voor hem neêr:\n‘Zie daar wat u geschonken is,\nMaar mor nu nimmer weêr!’\nHy slaat het dekkleed om zijn leên,\nMaar zegt, met wrange spot:\n‘Men ziet byna door 't laken heen:\nIs dit een gift van God!’\n\nJa, stervling, ja, zoo doet gy steeds!\nIk schets uw ongeduld.\nGe kermt van overmaat des leeds,\nEn geeft aan God de schuld:\nAan Hem, die in uw eigen macht\nDe lichtnis heeft gesteld,\nOf, overtreft zy menschenkracht,\nGetrouw ter hulpe snelt.\nGy, die, wen ge uw bescheiden deel\nUit 's Makers hand ontfangt,\nDan nog naar 't onbescheiden veel,\nEn 't grondloos meer verlangt.\n1793.\nUit eene Oostersche vertelling.\n\n\nDe lepel zout.Verspreide Gedichten I, 47.\n\nNouschirvan was ter jacht geweest,\nEn had een macht van wild gevangen,\nHet geen hy straks ten toon deed hangen,\nAan d' ingang van zijn Lustforeest.\nHy zag zijn vangst, en kreeg behagen,\nOm, moê en hongrig van het jagen,\nZijn middagmaal in 't bosch te doen\nMet een Mingrelisch waterhoen.\n't Was licht, op takjens, dorre bladen,\nDen vogel in zijn vet te braden;\nMaar als de vorst den zegen sprak,De Mahomethaan gaat niet aan tafel noch ter rust' of zegt altijd vooraf: Bism'allah, of Bismi-'llah: In den naam van God.\nBevond men dat er zout ontbrak.\nToen ras naar 't naaste dorp geloopen\nOm daar een lepelvol te koopen.\nMen gaf het willig, zonder geld:\nJa zelfs, men achtte zich verheven,\nDoor zout voor 's Konings disch te geven,\nEn daar wierd vrij wat in gesteld. -\nIntusschen, na verloop van dagen,\nGaf zich de Koning weêr aan 't jagen\nEn hield zijn maaltijd weêr in 't bosch,\nMaar met een' gantschen legertros\nVan jagers, jonkers, kamerheeren,\nIn allerhande slag van kleêren,\nEn een' afgrijselijken stoet\nBedienden van het slechtst gebroed.\nToen ging men weêr om zout te halen,\nDoch zonder melding van betalen;\nEn 't was geen lepelblad, als eer,\n\nMaar vijf, zes, zakken vol, of meer. -\nDit jachtmaal werd weldra verbonden\nAan vastgezette tijd en stonden,\nEn kwam tot viermaal toe in 't jaar.\nToen wierd dat zout een gantsch bezwaar,\n't Geen ieder van de dorpelingen\nZich met misnoegen op zag dringen,\nEn daar de naam aan wierd gehecht\nVan 's Konings Zout- en Tafelrecht. -\n't Gebeurde nu, na vele jaren,\nDat twee, drie, vorsten achter een\nGeen vrienden van het jagen waren,\nZoo dat dit jachtfestijn verdween.\nToen immers werd het dorp ontheven\nVan 't zout, het geen het plach te geven?\nDus dacht men wel, maar dacht verkeerd:\nDat recht was nu gepraescribeerd.\nMen wilde nogthands wel gehengen,\nHet in contanten op te brengen,\nEn ieder woning werd geschat\nTer waarde van een vierdevat. -\nNu kon men, by vervolg van tijden,\nZich van die schatting niet bevrijden,\nEn bracht ze jaarlijks in de kist,\nSchoon niemand meer van d' oorsprong wist.\nDoch eindlijk komen de Tartaren\nDen oorlog aan het Rijk verklaren,\nEn, wat er ooit vergaderd was,\nDaar is geen penning meer by kas.\nNu is er dubbeld geld van nooden:\nDe pachters worden opöntboden:\nEn ieder Impost, door een wet,\nOp negen vierden meer gezet;\nEn by nog later staatsbesluiten,\nWordt schellingen gemaakt van duiten.\nNu eischt men van den armen man\nVrij meerder dan hy dragen kan.\nNu ziet de landman van zijn sloven\nZich al de vrucht en winst ontrooven,\n\nEn de akkerïnkomst niet genoeg;\nDus houdt hy handen van de ploeg.\nNu zinken lust, en bloei, en zeden:\n't Verderf stapt aan met reuzenschreden;\n't Gehucht vervalt van dag tot dag;\n't Verliest zijn burgers, slag op slag;\n't Wordt eindlijk gants en al verlaten,\nEn de uilen nestlen in de straten.\nEn 't is die eerste lepel zout,\nDie nog 't verderf des nazaats brouwt.Men begrijpe dat dit niet dan een Fabel van mijne uitvinding is! De uitmuntende nouschirvan by zoodanig eene gelegenheid eenig zout voor zich latende halen, belastte uitdrukkelijk: het wel te betalen. De Hovelingen loegen hier om, en merkten aan, dat een penning zout juist niemand verarmen zou, al bleef 't onbetaald. - ‘In tegendeel, (zei' de vorst); met zulke kleinigheden zijn alle onderdrukkingen begonnen, en zy zijn de gevaarlijkste ondernemingen tegen 't regt en de welvaart der onderdanen.’ - De waarheid van dit schoone zeggen voor te stellen, was mijn oogmerk; niet den braven Schach in zijn nagedachtenis te bezwalken.\n\n1793.\n\nAristus en Ismeene.Mengelpoëzy II, 29.\n\nDe brave Arist bezat een teedre Gemalin;\nHun harten vloeiden saam in onderlinge min;\nEen lieve en frissche spruit, die om hun kniën speelde,\nVernieuwde aan 't minnend paar hun eerste huwlijksweelde;\nEen tweede lachte alreede op 's moeders zuivren schoot\nDen kuischen boezem toe, die hem zijn voedsel bood.\nDe brave Aristus was gelukkig in dien zegen,\nEn voelde, dat geen kroon zijn echtheil op kon wegen.\nHy smaakte 't, en genoot; verdubbelde 't genot\nIn de armen van zijn Gade, en gaf den dank aan God.\nDe zachte Ismeene kende, als ze aan Aristus paarde,\nGeen andren man dan hem, geen andren wensch op aarde;\nZy was voor hem 't Heelal, en beider liefdegloed\nVlamde in gelijke kracht door beider kuisch gemoed.\n\nNog had de zalige Echt in heur fluweelen boeien\nIn 't hart van elk van hun die teêrheid aan doen groeien:\nEn 't zielverrukkend kroost, het zegel van hun Trouw,\nBezegelde ook een min die nooit verdoven zou.\n\nNeen, nooit verdoofde ze ook. Maar, grimmig opgeschoten,\nEn nijdig op 't genot van tedere Echtgenooten,\nBarst de Alverwoester los, en zijn ontzachbre vloek\nZweert aan ons heil een eind tot 's aardrijks laatsten hoek.\nEen doffe vadzigheid, de bastaart van 't genoegen,\nBekruipt de teedre vrouw, en doet haar boezem zwoegen:\nEen laauwheid, tusschenstand van onlust, lust, en pijn,\nBenevelt, tot in 't oog, des boezems zonneschijn.\nZy zucht, geniet niet meer, en vindt zich-zelv te onvreden:\nVerbergt zich voor heur Gâ en voor heur eigen reden;\nEn, als zijn vurig hart haar al zijn teêrheid biedt,\nDeelt hare ontstelde ziel in zijn verrukking niet.\n\nAristus zucht en beeft. Zou liefde 't minst verkoelen\nDer Hoofdstof daar ze in leeft, der weêrmin, niet gevoelen?\nAch! t' onrecht maalt men haar den blinddoek voor 't gezicht:\nDe min ziet scherp, ziet naauw, by eigen fakkellicht,\nVoelt dubbeld 't geen zy voelt, en lijdt in 't geen haar griefde,\nBy de aangedane smart, de schuldsmart van 't geliefde.\nWat wil men? Heersch op 't hart! maar bind de drift eens in,\nWanneer ze een hart verrast, geöpend door de min!\nEer zult ge in d' oorlogsstorm by overrompelingen,\nDen breidel in den muil van moord en slachting wringen;\nDe vuurvonk dempen, die op 't dondrend buskruid stort,\nEn houden 't lood te rug, dat door den vuurloop snort.\nEer zult gy d' oceaan en de onbetembre winden\nBeteuglen door uw stem, of in uw kluisters binden.\n\nDe jeugdige Gemaal, getroffen van de spijt,\nDoet aan zijn teedre Gâ het bloedigste verwijt.\nZy, diep getroffen, zwijgt. Hy ziet de tranen vlieten,\nDie uit heur minlijk oog op wang en boezem schieten,\nEn droogt ze niet! - Barbaar! kan dit de min van 't hart?\nJa, liefde is wreed van aart, als ze ongeduldig werd,\n\nZich-zelv mishandeld waant, en voorneemt zich te wreken.\nIsmeene erkent geen schuld, maar kan hem niet weêrspreken.\nZijn taal doorsneed haar 't hart, zijn houding, stem, en toon:\nHaar neêrgeslagen ziel verheft zich op dien hoon,\nDien ze onverdiend beproefde, en houdt haar min beleedigd,\nTerwijl ze in arren moed zich voor haar-zelv verdedigt,\nZich-zelv de bron ontkent, waaruit zijn drift ontspruit;\nZijn hevigheid van liefde op 't allerwreedst misduidt;\nHaar ongelijk verbloemt; en duizend valsche kleuren\nVermengt, op 't geen ze, ontbloot, verplicht is af te keuren.\n\nWat is 't gevolg hier van? De wrevel neemt haar in,\nEn voegt by 't koelst onthaal den schuwbren eigenzin.\nVergeefs wordt ze op dien weg somwijl in 't hart gegrepen:\nEene onweêrstaanbre kracht schijnt ze in 't verderf te sleepen.\nHeur hart verhardt zich, en de tederste Echtgenoot\nWordt ras 't onlijdlijkst wijf, dat God en plicht verstoot.\nVerstoot! en door 't vernuft, den mensch tot straf gegeven,\nEn vrouwelijken trots, in 't opzet nog gesteven,\nZich van heur Gâ beklaagt, en van verdrukking schreit,\nAls waar zijn boezem koud, zijn liefde gruwzaamheid.\n\nEen week, een maand ging om, en beide de Echtelingen\nZijn op den voet gebracht van weêrzijdsch zelfbedwingen.\nEen koele inschiklijkheid; een aangenomen toon;\nEen statig uiterlijk, der liefde niet gewoon;\nBenamingen van stand, die liefde en Echt doen beven,\nIn plaats van 't geen het hart den mond plach in te geven;\nZie daar de nare vrucht van 't zinneloos gedrag!\nHet kroost, het dierbaar kroost, ontmoet geen blijden lach,\nGeen lieve stroking meer van de Ouderlijke handen,\nMaar mist, by 't moederhart, des vaders ingewanden.\n't Gevoelt al 't geen 't ontbeert, al kent het de oorzaak niet,\nEn kwijnt mismoedig voort in lustloos tijdverdriet.\n't Verliest dat heldre vuur, dat in zijne oogjens blaakte,\nMet al de aanminnigheid die 't eer bekoorlijk maakte.\nô Kindren! levend beeld van uwer oudren min!\nHoe juist vertoont ge aan 't oog den staat van elks gezin!\nHoe naauw bestemt de lust, geschilderd op uw kaken,\n\nDe maat van 't Echtgeluk, het geen uwe ouders smaken!\nEn welk rampzalig lot genaakt u, hulploos kroost,\nWen zich hun hart verknijst of door de spijt vertroost!\n\nDit leven, teedre Arist, is voor uw hart geen leven,\nMaar foltring van de dood! Waar wordt gy heengedreven?\nUw fijngevoelig hart, zoo vol van vuur weleer,\nBeproeft een ledigheid, en kent zich-zelf niet meer.\nEen doodlijk wangevoel, onmooglijk te verduren,\nSchept eeuwen van verdriet uit onbevredigde uren.\nUw teedre ziel eischt lucht, eischt voedsel voor een gloed,\nDie zonder voorwerp nu in 't lijdend harte woedt.\nWat doet ge? Welk een weg om dezen brand te koelen?\nWat driften, die voor 't eerst in uwen boezem woelen!\nDe wareld om u heen werd haatlijk in uw oog;\n't Wekt afkeer, wrevel, op, wat ooit uw hart bewoog;\nUw ziel verliest den smaak, het denkbeeld van 't genoegen\nEn 't hart verheelt zich-zelf zijn onophoudlijk zwoegen.\nWat middel, dat ge uw smart, uw onverzwelgbaar leed,\nWat zeg ik? dat ge u-zelv' een oogenblik vergeet? -\nHet spel, 't gevaarlijk spel? - Luidruchtige vermaken? -\nNooit leerdet ge in 't gewoel die nietigheden smaken.\nWat rest, wat blijft u dan, dan snerpend ongeduld,\nDat de opgehoopte maat uws lijdens nog vervult?\n\nDe vriendschap ziet uw staat, en, in uw lijden deelend,\nVermoeit ze u met een zorg, u lastig en vervelend.\nOnwillig sleept ze u mede in uitgebreider kring,\nWaar van zy hulp verwacht in deze uw mijmering.\nWat zoekt men? van uw leed het denkbeeld af te leiden;\nVerstrooiing, die een floers op 't onheil weet te spreiden;\nEn wat genoeglijkheên 't gezellig leven geeft,\nWaar 't hart een vatbaarheid voor zachte neiging heeft.\n\nVergeefs! De sombre wolk, die 't voorhoofd heeft betogen,\nVerdikt zich meer en meer, en dooft het vuur in de oogen.\nHy kwijnt. Het heldre licht van 't opgeklaard verstand\nVerflaauwt, gelijk een lamp die in een nevel brandt.\nZijn edel hart nogthands en enkle flikkeringen\n\nVan geest, die nu en dan aan 't krank gemoed ontspringen,\nWekt hem de opmerkzaamheid van al wat hem genaakt,\nTerwijl zijn kwijning-zelv hem meer belangrijk maakt.\nMen doet hem overal de teêrste zorg ontwaren. -\nDe lieve Amine meest, die, in den bloei der jaren,\nNiet ademend dan deugd, dan grootheid van gemoed,\nHaar geestdrift uit zijn oog, gesprek, en voorbeeld voedt.\nZijn onderhoud, voor haar de tederste aller weelde,\nOntaart in zielsbehoefte, eer dat zy 't zich verbeeldde;\nEn eindlijk, eer zy 't weet, eer hy 't vermoeden kan,\nIs de onrust van heur hart het eerst gevolg daar van.\nNu zucht haar moede borst: nu ziet men op haar wangen,\nEen halfontslipte traan, een traan van weemoed, hangen:\nNu voelt ze Aristus smart zich drukken op 't gemoed;\nEn wenscht ze, indien 't mocht zijn, te heelen met heur bloed:\nKleeft eindloos aan zijn zij'; blijft hangen aan zijn wenken;\nSluit de oogen voor heur staat; en siddert, na te denken.\nRampzaalge! uw boezem blaakt van lichterlaaie min!\n't Meêdoogen klopte er aan, de liefde sloop er in.\nHelaas! om 't maagdlijk hart in 't wis bederf te trekken,\nWat hoeft er, dan belang voor lijdende op te wekken!\n\nEn gy, Aristus! gy, zoo teder steeds van hart;\nNu weeker dan ge ooit waart, door d' indruk van de smart!\nKunt gy de tranen zien in 's meisjens minlijke oogen,\nEn, zonder dat uw hand ze uit deernis af zou droogen?\nUit deernis? - Hemel, ach! hoe speelt men met dit woord!\nBrengt liefde in die zy roert ooit koude deernis voort? -\nAch! ledigheid van 't hart, behoefte van te minnen,\nDe aantreklijkheid der ziel, 't begoochlen van de zinnen,\n't Loopt alles, alles saam in 't zelfde middelpunt.\nAristus! waan niet meer, dat gy 't ontworstlen kunt.\nUw weêrstand is vergeefsch; vergeefsch, uw zelfverbloemen.\nWat baat het, heete min met vriendschaps naam te noemen?\nStel met dien ijdlen klank uw boezem vrij gerust:\nZe is meer gevaarlijk nog, zich-zelve niet bewust.\n\nEen heldre Lentedag kwam 't Winterguur verzoeten,\nEn de avond vond Arist aan teedre Amines voeten.\n\nAmine, 't is te veel! hoe zult ge dit weêrstaan?\nDe man, voor wien uw hart een wareld zou versmaân! -\nJa, machtloos zijgt ge in d' arm, gereed om u te ontfangen.\nDe tranen bigglen af van uw ontstoken wangen.\nUw oogen vonklen van een nooitbeproefden gloed.\nUw boezem golft en schokt op 't golven van uw bloed.\nVervoerend oogenblik! - ‘Aristus! in uwe armen....!\nAch, wil my voor my-zelv, mijn eigen hart, beschermen!’\nZoo roept ze al snikkende uit, geeft allen weêrstand op,\nEn - de onverbidbre Min voert zijn triomf in top!\n\n* * *\n\nDe sluier viel van 't oog. Zy minnen, en verheelen\nZich-zelv de drift niet meer, waar ze even teêr in deelen.\nZy minnen: maar wat eind, wat uitzicht voor dien gloed? -\nAch! vraag den kranke in 't bed, waartoe zijn krankheid woed?\nHelaas! hy voelt de kou, de siddring door de leden!\nGa, breng hem 't bloed in rust, herstel hem door de reden;\nVertoon hem, dat die koorts zijn kracht te hevig wordt,\nHem redloos in 't verderf, hem in de grafkuil stort!\nWat baat het? Zal hem dit van 't doodlijk kwaad bevrijden?\nHelaas! 't vooruitgezicht verdubbelt slechts zijn lijden!\nWanhopend wendt hy 't oog van de aaklige uitkomst af,\nEn de onverheerbre kwaal geleidt hem toch in 't graf.\n\nWie leeft er middlerwijl zoo zalig als Amine?\nZoo zinbedwelming slechts dien grooten naam verdiene!\nVerzekerd van het hart van dien zy tederst mint;\nIn wien zy d' eêlsten top der zielsvohnaaktheên vindt,\nVoor wien ze alleen gevoelt en adem schept en leven,\nZiet ze in 't verhelderd zwerk geen donderwolkjen zweven,\nMistrouwt de zuisling niet dier zoete tooverkracht,\nWaardoor 't beminnend hart op leed noch rampen acht,\nJa, 't lot trotseeren durft in 't felst der ongelukken;\nEn blindlings geeft haar ziel zich over aan 't verrukken.\nJa, juichende in een gloed, die t'elkens meer ontsteekt,\nGevoelt ze niet, dat aan heur heilstand iets ontbreekt.\n\nAristus! smaakt ge, als zy, dat onvervalscht genoegen,\nOf doet een heimlijk wee u nog den boezem zwoegen? -\nVerberg het voor u-zelv' en voor Amine vrij!\nNiet strafloos stelt het hart zijn diersten plicht ter zij'. -\nNeen, 't is die wellust niet, dien ge eenmaal placht te smaken,\nToen ge in Ismeenes arm van echten gloed mocht blaken!\nDie lust, waar van ge in 't zoet van een onwraakbren schoot,\nD' erkentelijken dank aan 's Hemels goedheid boodt!\nHelaas! in 't hoogst genot der bruischendste vermaken,\nKunt ge aan u-eigenzelv' dat ijdel niet verzaken,\nDie sombre ledigheid, die ge in 't gemoed beproeft,\nDat meer dan de enkle min, dat Echte min behoeft.\nDat zelfs in d' arm der weelde, in ziels- en zingenuchten,\nZijns ondanks naar een Gâ, zoo dierbaar eens, blijft zuchten;\nIn 't tederst mingevoel een heimlijk wroegen lijdt,\nEn de ontrouw die 't begaat zich t'elken maal verwijt.\n\nIsmeene intusschen zoekt, de spijt ten prooi gelaten,\nEen machtelooze troost in heur Gemaal te haten.\nTe haten! Haat men ooit, wat m'eenmaal heeft bemind?\nVergeefs is 't, dat de drift, de woede, haar verblindt.\nHaar hart gevoelt welhaast, hoe vast het is geklonken\nAan 't voorwerp, dat haar eens voor eeuwig wist te ontfonken.\nHet schudt zijn kluisters wel, maar 't schudt hun band niet af;\nEn 't is, of zelfs de spijt hun nieuwe sterkte gaf.\n\n‘Hoe (zegt ze)! 't is dan waar! Ik heb zijn hart verloren!\nZoo heeft hy de eed verkracht, my plechtig toegezworen!\nDe ondankbre! Had mijn trouw, mijn teêrheid, dit verwacht!\nIs dit de onzaalge loon van die heur plicht betracht!\n'k Heb daarom dan zoo lang zijn koelheên moeten dragen!\nDe hardheid van mijn lot in eenzaamheid beklagen!\nZijn wrevel doorstaan! en - beschreienswaarde vrouw,\nDe nachten slapeloos begraven in mijn rouw! -\nOntrouwe! Is dit die min, die eens zoo teder gloeide,\nToen ge in Ismeenes ziel met de uwe samenvloeide,\nMet haar 't heelal vergat, en, zwijmende aan heur borst,\nU-zelf den zaligste des warelds noemen dorst!\nô Dagen, dagen van verrukking! thands vervlogen!\n\nBeloofde uw wellust my dien bitterste aller togen?\nMoest ik mijn hart versmaad, beleedigd zien, gehoond?\nHet offer van mijn jeugd met afkeer zien beloond?\nIsmeene, is dit de kracht van uw bekoorlijkheden,\nMet zoo veel vuurs voorheen bewierookt? aangebeden?\nWaar zijn ze? is al dat schoon, die lieve glans, voorby?\nOf was zijn heete min slechts laffe huichlary? -\nWreedaartige! is de blos van mijn gelaat geweken,\nWie heeft me, als gy-alleen, de kaken doen verbleeken?\nWie 't zwijgend hart gevoed met tranen over 't leed,\nWaar uwe ondankbre drift my in versmooren deed?\nWie deed me in 's levens bloei van 't heimlijk wee verknagen,\nVan t'elkens koele smaad voor teêrheid weg te dragen?\nOntrouwe, of bad mijn hart u niet op 't tederst aan,\nWanneer ge in wrevelmoed zijn teêrheid af dorst slaan,\nMijn minsten blik misduidde, en door uw blinde woede\nMijn liefde smoorde in 't hart, dat van uw wreedheid bloedde?\nGa, breng uw liefde thands, mijn eigendom-alleen,\nBreng al uw tederheid aan andre aanminnigheên!\nLaat andren op mijn recht die schoone buit behalen!\nHeur nietsbeduidend schoon op 't mijne zegepralen!\nVoltrek uwe euveldaad! voer uw vergrijp in top,\nEn offer haar uw Gade en beî haar telgen op!\nMaar, wreedaart! 'k heb een hart! - Ik zal dien hoon besterven,\nMaar mijn verachte min zal eenmaal recht verwerven!\nIk neem in 't duister graf uw rust, uw zielsrust, meê,\nEn laat u tot een roof aan 't wroegendst hartewee!’\n\nZoo spreekt ze, en voelt heur schoot van tranen overstroomen,\nDe hoogmoed tracht vergeefs hun vloeien in te toomen;\nZy schieten, als een vloed, die van een bergtop snelt,\nDe weenende oogen uit, terwijl de boezem smelt.\nZe omarmt het oudste wicht, dat, aan heur zijde spelend,\nHaar 't lieve mondtjen biedt, als in heur droefheid deelend.\nZy neemt den zuigling op, die in het wiegjen ligt,\nEn drukt hem aan de borst met afgekeerd gezicht.\n‘Mijn kindren (zegt ze)! ô hoop, ô wellust van mijn leven!\nAch, waarom moest mijn schoot u 't haatlijk daglicht geven!\nGy hebt geen vader meer! Uw moeder sterft van smart!\n\nRampzaalgen! ach, om u valt my het sterven hard.\nWat zult ge na mijn dood...? Ontbloot van steun en hoeder,\nVersmaad zijn en veracht om uw versmade moeder! -\nTot doel zijn aan den wrok, die u te wachten staat\nOm 't geen gy van haar draagt in 't kinderlijk gelaat! -\nMijn kindren! zoudt ge dus uws moeders dood bezuren?\nOm haar den wreevlen haat van die haar haat, verduren?\nZal uw belang, uw heil, by die 't beschermen moest,\nTe rug staan voor de drift, die zijn gemoed verwoest? -\nNeen, Wichtjens, 'k duld dit niet; ik zal ons allen wreken,\nEn redden u van 't leed, dat ik onfeilbaar reken.\nDie moed tot sterven heeft, heeft ook tot alles moed!\nVoor my, 'k vervloek den dag, en adem wraak en bloed!’\n\nZy spreekt. Haar voorhoofd gloeit: haar oogen staan in vlammen.\nHaar bloed gelijkt een' stroom, die over dijk en dammen\nGestegen, alles sloopt en omrukt in zijn vaart.\nDe stormwind bruischt door 't hoofd, van 't driftig bloed bezwaard.\nHelaas! is dit de vrouw, die eens in blijder tijden\nVerongelijkingen met zachtheid wist te lijden?\nDie lijdzaam en gedwee by de aangedane smart,\nAan 't minste morren zelfs geen toegang gaf in 't hart?\nHelaas! men leert zich eerst van 't ongelijk beklagen,\nEn 't dan met wederwil en tegenworstlen dragen;\nEn, zoo zich 't krank gemoed aan dit gareel vertrouwt,\nDe wraakzucht sleept het meê, die toom noch teugel houdt;\nDie 't hart, 't verbeestlijkt hart, met zweepen noopt en sporen,\nEn God, en menschlijkheid, en plicht heeft afgezworen;\nZich-zelve, met vermaak, der Hell' in de armen stort;\nEn door geene Almacht-zelv te rug gehouden wordt!\nZy grijpt een kleene dolk, die in voorleden dagen\nHaar Overgrootvaâr aan zijn gordel had gedragen,\nThands sints een dubbele eeuw by 't wapentuig bewaard,\nDat in een praalvertrek zorgvuldig staat geschaard.\nHeur boezem bergt die pook. Zy neemt heur beide spruiten,\nBeveelt haar koets, stijgt in, rijdt vliegendsvlucht naar buiten,\nEn geeft zich naar 't verblijf, waar teedre Amine leeft,\nDie van 't haar naadrend kwaad geen 't minste denkbeeld heeft.\nMen meldt een vrouw van staat. Den voortrap opgestegen,\n\nVerschijnt zy met haar kroost. Amine treedt haar tegen,\nEn leidt ze in 't spreekvertrek tot de eigen kanapee,\nWaar op zy d' eersten maal Arist in de armen gleê.\nIsmeene zet zich neêr. Na luttel ademhalen,\nTerwijl zy 't hol gezicht de kamer door laat. dwalen:\n‘Is 't mooglijk, dat men hier vertrouwlijk spreken kan?\n(Dus vraagt zy) 'k verg u daar volstrekt verzeekring van.\n't Geheim is van gewicht, het geen ik heb te ontdekken.’\nAmine doet terstond wat om haar is vertrekken,\nEn sluit de spreekzaal zelv met eigen handen af. -\n‘Nu zijn wy (zegt ze) alleen, en eenzaam als in 't graf!\nDit wenschte ik. 't Is genoeg. - Wel aan! dat we ons verklaren!\nGy schijnt me, als iets uitheemsch, verwonderd aan te staren,\nAmine! Kent gy my, of dit rampzalig kroost,\nDat mooglijk in dit uur zijn laatste zuchten loost?\nMaar neen, gy kent ons niet. - Welaan dan! 'k ben Ismeene!\nNu kent ge ons, want gy bloost. - Geloof niet dat ik weene:\nIndien me een traan ontrolt, het is van eedle spijt. -\nIk koom niet, dat ik u ons ongeluk verwijt'.\nNeen, 'k kome om mijn Gemaal in 't eerloos hart te zoeken,\nDat zijne onkuische vlam voor eeuwig moet vervloeken!’\nDus zegt ze, en treft haar 't hart door 't snoodverborgen staal.\nDe onnoozle geeft een gil die weêrklinkt door de zaal,\nZijgt stervend van den stoel, en zieltoogt aan heur voeten!\nRampzaalge! moest ge dus voor 't tederst harte boeten!\nWas zulk een gruwzaam eind beschoren aan uw min!\n\n‘Dank, Hemel! 'k Ben op nieuw Aristus gemalin!\nEn niemand kan my thands dien tytel strijdig maken.’\nRoept thands de woedende uit, gantsch purper en scharlaken\nIn 't aanzicht, en met bloed op kleed en borst bespat.\n‘Waar toeft de Ontrouwe nu, die eens mijn hart bezat?\nWaar is hy, dat ik hem op dit tooneel vergaste,\nEn hem de hand moog biên, die in heur bloedstroom plaste?\nMaar neen, ik heb hem nog een foltring meer bewaard.’\nDus zegt ze, en smijt verwoed heur zuigling tegen de aard,\nVertrapt, en plet hem 't hart dat borst en beenders kraken,\nEn doet hem bloed en long uit mond en oogen braken.\nHy sterft. Het ouder kind schreit jammrend aan heur voet:\n\nZy wentelt het, by 't hair, en sleept het door het bloed,\nEn heeft den voet gereed om 't op den hals te treden;\nWanneer 't ontroerd gezin, dat opstuift van beneden,\nDe deur met eenen bons uit post en wervels drijft,\nEn daar een schouwspel ziet, waarvan het hart verstijft.\nHelaas! heur Meesteres in stroomen bloeds bedolven!\nEen teder, kermend Wicht, omspartlende in die golven!\nEen kleiner, gants en al verpletterd op den grond!\nOp welke afgrijslijkheên weidt hier het oog niet rond!\nMen tracht om 't levend kind aan heur geweld te ontrukken;\nZy wringt het, eer men 't weet, den teedren gorgel stukken.\nNu rust ze. - Arist treedt in. Wie schetst zijn woede en schrik\nBy alle de ijslijkheid van zulk een oogenblik!\nDe hairen steigren hem werktuiglijk in den hoogen!\nDe woede bliksemt niet, maar klatert in zijne oogen!\nZijn tanden knersen saam, en knettren tegens een!\nZijne armen, uitgestrekt, verstijven als een steen!\nZijn lichaam schudt en trilt, als van den wind gedreven!\nZijn mond gaapt naar 't geluid, maar weet geen klank te geven!\nZijn hart, van 't bruischend bloed, daar stilstaande, overstelpt,\nBezwijkt. Hy zuizelt, valt, en - niets op aarde helpt.\n\nDaar liggen nu op eens vier offers van uw woede\nBy een! Wat rest er nog? Is nog uw wraak niet moede,\nOntmenschte? Ga, vlieg heen, ontwijk een gruwbre straf! -\nZy gaat, maar werpt zich straks den marmren voortrap af.\nDe val verplet haar 't hoofd: gevoel en leven wijken,\nEn 't Treurspel is voleind met vijf verscheiden lijken.\n\n1795.\n\n\nDe spiegel; of Liefde en waan.Mengelpoëzy II, 43.\n\nIndien ik nu of dan, beminnelijke schoonen,\nIn een of ander stuk van Dichterlijk verhaal\nEen weinig hekelzucht mocht toonen,\nVergeeft mijne al te oprechte taal.\nIk sprak dan niet van u, maar van die oude vrouwen,\nDie vrouwen van den langverloopen tijd,\nDie ge in 't Historieblad naar 't leven kunt beschouwen;\nMaar niet van u (och neen!) die zonder feilen zijt!\nGelooft my, al dat soort van vrouwen uit de boeken\nWas grillig, kribbig, trotsch, en wist niet wat het wou.\nWat onderscheid met u! By u zoo iets te zoeken.\nVraagt aan uw minnaars eens, hoe dat gelukken zou? -\nIk handel dus van haar. Van haar is steeds de reden,\nAls iets onaangenaams u voorkomt, waar 't ook zij:\nMaar schoonheid, maar verstand -, begaafd-, bevalligheden! -\nJa, neemt die vrij voor u, ik ben er meê te vreden;\nEn zoo ge wel wilt doen, voegt nog de helft daarby.\nô! 'k Geef u alles toe! 'k Wil vrienden met u blijven;\nEn daarom, schenkt my thands een gunstig, gunstig, oor.\nIk moet u een geval, dat aartig is, beschrijven:\n't Viel - onder Ergenshuizen voor.\n\nDe dag begon zich reeds allengskens in te trekken,\nEn Wijnmaand stak het hoofd omwingerd in de lucht:\nHet weiland ving nu aan een dorren grond te ontdekken,\nEn 't heuvelgras wierd bleek. - Het Noorden geve één zucht,\nEn flap! daar liggen loof en bladeren\nVerdord, en droog, en geel, te sterven op den grond!\nMaar nog is 't zoo verr' niet: de tijd begint te naderen;\nNog staat de boomgaard vol en tokkelt oog en mond.\nDe wijnoogst evenwel verlangde naar den kelder,\nEn 't appeltjen was rijp, en keek naar plukkers rond.\n\nEen schoone morgen rees. De lucht was klaar en helder:\nDe daauw had als een meir de dalen overstroomd:\nEn uit die zee van damp stak 't bruingeblaakt geboomt'\nZijn top en takken op, met de afgeschoren kruinen\nDer heuvelen en omgelegen duinen.\n\nHet licht der halfbewolkte en halfontdekte zon\nScheen met een flaauwe glans, den weêrschijn uit een bron\nGelijk, al bevend door de dartle wijngaardranken\nEn zware trossen heen, die tak en loof doen wanken,\nWaar onder 't morgenkoeltjen zweeft.\n't Gevogelt' groette 't licht: een vogel is beleefd!\nDit blijkt aan mijn Parkiet, die 's ochtends door zijn tralie\nDen goeden morgen riep aan 't Hof van Hyder-Ali,\nEn nu, by mijn ontbijt, het zelfde compliment,\nGetrouw in 't Duitsch vertolkt, aan zijn meestresse wendt.\nPoëeten weten dat! ook zult ge schaars ontmoeten\nDat vogels uit een vers den uchtend niet begroeten.\nDit is de Mode zoo: een Dichter van fatsoen\nRicht ze altijd daar toe af, hy kan niet minder doen.\n\nDan 't zij daar meê zoo 't wil! 't Was ochtend en schoon weder:\nDaar koomt het al te maal op neder.\nDe zachter zonnegloed, de zuivrer lucht van 't land,\nVerkwikte, en riep het hart van zijn langdurig zwoegen\nTot kalme rust en stil genoegen;\nWanneer de groote God, die alles legt in band,\nEn dien wy zonder broek door koude en wind doen treden,\nVerzadigd van den rook der steden,\nEn, hunkerend naar tijdverdrijf,\nZich nederzetten kwam in 't lieflijk landverblijf.\n\nMen zegt, en 'k wil het niet weêrspreken,\nDat al die menigte van zuchten zonder hart,\nVan oogen, vol geveinsde smart\nEn valsohe tederheid, en dat bedriegend smeeken,\nOm de onschuld en de deugd de hartaâr af te steken,\nEn, boven al, die dwaze en zoutelooze klap,\nDie Steedsche en Hoofsche minnaars voeren,\n\nHem walgde. - 't Kan wel zijn! Dus trok hy naar de boeren;\nMaar liet zich voor den zijden lap,\nDie om zijn schouders hing, van luchtig vrouwenlaken,\nEen zomersch Buitenkleedtjen maken,\nZoo lief, zoo aartig, zoo van pas,\nOf 't aan zijn lijf geschilderd was!\n\n'k Zal hier zijn hoed, zijn frak, zijn hartbetoovrend vestjen,\nZoo weinig als het gantsche restjen\nVan zijn nieuwmodische kleedy\nNiet laten monstren op een rij.\nNeen, Dames! maar 't was mooi! En, om u blijk te geven,\nUw Thirsis, toen hy laatst op 't Landgoed B. verscheen,\n(Zaagt ge ooit iets schooners van uw leven?)\nHad juist dat pak van hem te leen.\n\nAl mijmrend...‘Over beuzelingen?’ -\nDat weet ik niet! Misschien! 't Geen de een een beuzling heet,\nZijn voor den ander soms wel zeer belangbre dingen.\nVraagt dit aan buurman Archimeed,\nDie als hy laatst in een van de eerste kegelsneden\nA x gelijk aan y in tweede macht, bevond,\nOneindig beter was te vreden\nDan met een lot van duizend pond.\nEn echter, gy en ik (ik heb juist geld van nooden),\nWy zouden die ontdekking thands\nWel afstaan, zoo ons eens een derde wierd geboden,\nTen minste, voor de halve kans. -\nHoe 't zij, hy mijmerde. - Dus, wandlende in gedachten,\nDoor veld en akker, kamp, en wei,\nOntmoet hy midden op de hei',\nWaar ge alles eerder zoudt verwachten,\nEen Schoone, wier gewaad, en houding, en gezicht,\nHoe zeer niet t' eenemaal naar steedschen smaak gericht,\nNogthands de klare blijken droegen,\nDat ze in de heete zon geen velden om hielp ploegen,\nNoch onder 't lage boerendak\nDe handen in de waschkuip stak.\n\nEen lang en sneeuwwit kleed hangt losjens om heur leden,\nIn fijne plooien, af te golven naar beneden;\nMaar met een vuurrood lint om 't middellijf gegord,\nWaar onder 't langs de heup op 't zwierigst nederstort.\nDe heilige Orde der Levieten\nPlag juist zoo'n Choorkleed aan te schieten. -\n\nDe fijne en dunne stof van 't lenige gewaad,\nWaar 't zwellen van de heup zich door bemerken laat,\nVerschoont de schoonste borst, ten halven overtogen\nEn voor de helft ontdekt, voor de aangetrokkene oogen,\nTerwijl zy 't blanke kleed beschaamt,\nEn, zachtkens door den band gepraamd,\nHeur lieflijk opgezette deelen,\nBy ieder zuchtjen dat zy aâmt,\nDoor 't losse plooisel heen doet spelen. -\n\nHeur hair, met al de kunst der schoonste onachtzaamheid\nLangs nek en schouders uitgebreid,\nWas tegen 't achterhoofd bevallig opgebonden.\nEen hoed, met veedren opgesierd,\nWaar meê het dartlend windjen zwiert,\nEn met een sluierdoek omwonden,\nBoog over 't vonkelend gezicht,\nEn overschaduwde zijn des te sterker licht. -\n\nOp 't eigenst oogenblik kwam schoone Henriëtte,\nOp een bevallige charette,\nDie Damon, aan heur zij', beteugelde in den vaart,\nHaar schoon vertoonen over de aard.\nIk meen, het deel der aard, naby de stad gelegen,\nDe meestbezochte wandelwegen. -\nZy hoort, en zwelgt heur' roem met gretige ooren in;\nZweeft heete lonken door, en ijverzuchtige oogen;\nEn laat begeerte en spijt, en vijandschap en min,\nAls zegeteekens na van 't zegerijkst vermogen;\nEn - heeft noch hoofd meer, noch vriendin. -\n\n‘Maar, Dichter, Henriëtt'....!’ Mijn schoonen, uw bevelen? -\n\n‘Die naam koomt evenwel in d' ouden tijd niet voor;\nDat ziet op iets -!’ In geene deelen! -\nMaar de oude namen zijn zoo lelijk in 't gehoor,\nGy zoudt ze onmooglijk kunnen lijden;\n'k Vernoem haar daarom met een naam van nieuwer smaak.\nMy docht, ik deed zoo wel, en valt dat zoo bezijden!\nDoch, eer ik om een naam by u in ongunst raak,\nZal zy (dan dat we ons weêr niets onbedachts vermeten,\nAi, zegt me uw namen eens?) Kay-fai-kataddry heeten.\nIs iemand uwer zoo genoemd,\nZoo bid ik, 't zij my niet verbloemd.\n‘Wel neen wy!’ - Nu, dan 's 't goed; dan zal ik voortverhalen.\nNu, immers, doe ik wel - of zou er nog iets falen? -\n\n‘Maar Kai! fai! taddry! foei, wat zotter naam is dat!’\nZie daar, ik dacht al half, dat ik het kwalijk had!\nWat wilt ge dan voor naam? - Is Vercingetorissa\nMisschien wel van uw smaak? dat zweemt wat naar Clarissa.\nOf Kombarkanglas? Gro? Brassolis? of Bhinbheul?\nAl, namen, die ik graag voor Henriëtte ruil! -\nDat's ook al 't rechte niet, na dat ik kan bemerken.\nWel! noemt me zelve een naam uit ouderwetsche werken.\nDoch neen, die leest gy niet, gelijk natuurlijk is.\nKom aan! Aëllo dan of Heliochroïs?\nOf - Walburg? Wobberich? - Nu wordt gy ongeduldig:\nMaar immers ziet gy klaar, mijn oogmerk was onschuldig;\nEn, wilt ge meerder keur....? ‘Hou op, gy kwelt ons maar;\nGa in uw reden voort, en laat de namen daar!’ -\n\nFiat! Laat Henriëtt' waar heen zy wil vervaren!\nIk schrap haar uit, met naam, met al;\nEn zien wy naar die Nimf met opgestrikte hairen,\nWat daar in 't end van worden zal! -\n\nZy zweefde, met een zwier van houding, tred, en leden,\nUitstekend in bevalligheden,\nLangs 't bruingroen veldtapijt, in passen naar de maat:\nEn de oogen, op haar zelv geslagen,\nDoortinteld van 't vermaak van vleiend zelfbehagen,\n\nBezielden 't heldere gelaat. -\n\nDe Liefde, t' eenenmaal verwonderd,\nVan in een oord, zoo afgezonderd,\nEen Nimf, als zy, te zien, treedt ze aanstonds in 't gemoet',\nEn nadert haar met een galanten groet,\nDien zy met de eêlste kunst van 't ongedwongendst nijgen\nEn sierlijk buigen van het hoofd,\nVervuld van een welsprekend zwijgen,\nBeandwoordt, en geheel verdooft.\n\n‘Wel hoe! (hervat de Min) zoo schittrend een Princesse,\nIn zulk een woesteny en afgelegen streek!\nOf zijt ge mooglijk een verlaten minnaresse,\nDie Feest- en Hofgewoel op 't stille land ontweek,\nEn in den luwen schaâuw der bosschen,\nOf aan den voet der holle rotsen,\nHeur zuchten menglen gaat aan 't ruischen van een beek?’\n\nDe Nimf, op 't hoogste verontwaardigd,\nDat haar beroemden naam die hoon wordt aangedaan,\nVan voor een stervling en verlaatne door te gaan,\nLaat al den wrevel zien, dien zulk een smaad rechtvaardigt,\nEn zegt: ‘Door 't gantsche rond der wareld kent men my.\nWat ademt, buigt den hals voor mijne heerschappy.\nEen Godheid, in het hart van ieder aangebeden,\nVan de allerlaagste stulp tot aan den koningsthroon,\nOntfang ik rijker hulde als een der Hemelgoôn,\nEn heersch op driften, ziel, en reden.\nMen noemt my (moet ik u dit zelve doen verstaan,\nDaar alles van mijn macht getuignis draagt?) den waan.\nDe Krijgsman vliegt door my in 't bloed, en vlam, en vonken,\nDen zichtbren dood in d' arm, en sneuvelt blij te moê.\nDe schoone zit, door my, heur schoonheên op te pronken,\nEn drukt voor heur verval de scherpziende oogen toe.\nGeleerdheid pijnt, door my, zich af, in 't letterblokken;\nBehaagzucht, in de kunst om harten aan te lokken,\nEn ('k lach, zoo vaak ik 't ooit bedenk!)\nIn 't zoeken van een pas, een houding, of een wenk.\n\nDoor my slijt hy de meestvernoegde dagen,\nMet uiterlijk, verstand, en kennis, wel te vreên,\nDie by Natuur zich mocht beklagen,\nVan heur te groote spaarzaamheên.\nMijn tooverkracht vergroot heur gaven in zijne oogen\nTot zulk een opgehoopte maat,\nDat, van heur mildheid opgetogen,\nHy slechts zijne eeuw beklaagt, die zijn verdienste haat.\n\nMy sticht de sterveling zijn trotsche praalgebouwen!\nVan welker logge last het krimpende aardrijk zucht,\nEn onder een uitheemsche lucht\nUit rots en marmergroef gehouwen.\nMy viert men zelfs in 't doodsch en eenzaam grafverblijf,\nWaar ik met eigen hand op toets- en marmersteenen\nVergulde logens maal en schrijf,\nEn Faam en Vaderland op 't koud gebeent' doe weenen,\nWaar aan, in weêrwil van den grafzerk en zijn pracht,\nDoor niemand ooit weêr wordt gedacht.\n\nJa, zelfs in 't hart van hun die my versmaden,\nGeef ik in 't heimelijk de wet;\nEn vlei met eer en lauwerbladen,\nDen woestaart, die den voet op eer en lauwer zet.\n'k Doe sommigen hunne afkomst gronden\nEn glorie dragen op 't geslacht\nVan ouderen, die nooit bestonden\nDan enkel in den droom van hun verbeeldingskracht. -\nWeêr andren (laaggeboren slaven,\nGeboren voor de zweep, den breidel, en 't gareel!)\nDruk ik Gelijkheid in, als aller menschen deel,\nEn doe hen op den wenk van hun gelijken draven,\nOp dat geen meerder hun beveel'!\n\nIk weef de trotsche tullebanden;\nSchakeer ze met smaragd, en goud, en diamant,\nAls in den starrengordel branden,\nDie 's hemels midden overspant. -\nIk steek den wijrook aan, wen hy aan aardsche Goden\n\nVan allerhanden slag en staat,\nDoor vleizucht, staatkunst, eigenbaat,\nBy handenvol wordt aangeboden;\nEn geef dien geur daar aan, waar in zich 't hart verzaadt. -\n\nDoch, 't geen mijn heerschappy nog meerder uit doet stralen!\nZy is tot zelfs in 't rijk der Liefde voortgeplant.\nZie slechts die Jonkertjens, die om de vrouwen dwalen\nAls hommels om de roos of sierlijke amaranth.\nZy zoeken thands de gunst, de tederheên der schoonen\nNiet meer. - Och neen! och neen! maar slechts een blooten schijn,\nEen valsch en uiterlijk vertoonen\nVan in genegen gunst te zijn;\nEn alle lust en welbehagen,\nWaar naar men tegenwoordig tracht,\nIs, om den enklen naam te dragen\nVan wel te staan by 't schoon geslacht. -\n\nDan, boven al mag ik mijn hoogste glorie stellen,\nIn dat ik 't hart bezit der lieve Juffrenrij,\nWier hulde en trouw ik nooit naar waarde kan vertellen,\nMaar die niet ademen, niet leven, dan door my.\nDie....!’ ‘Zacht wat (zei de Liefde, en viel haar in de reden)\nBeroem u, zoo 't u lust, maar brand uw handen niet!\n(De kunne hoort tot mijn gebied!)\nEn ken in dit, hoe zeer my ongewoon, verkleeden,\nDen God der liefde zelf, wiens boog en pijl gy ziet!\n\nNeen, neen, Mevrouw, regeer zoo veel gy wilt regeeren!\nMaar 'k sta u d' eigendom van 't vrouwenhart niet af.\nDoe elders uw bevelen eren;\nIk voer hier d' onbepaalden staf.\nIk oefen op die zachte en teedre zielen\nEen macht, die in heur hart geen mededingster kent;\nEn twijfelt ge ooit of ooit voor wien zy nederknielen,\nZie slechts mijn kenlijk merk hunn' oogen ingeprent.\n\nDe Liefde is 't, ik-alleen, die in dees meesterstukken\nVan de allermeesterlijkste hand\n\nDen geest en 't leven stort, en 't vindingrijk verstand,\nDat met de schoonheid samenspant\nOm warelden van een te rukken.\nBeschouw 't onnoozel maagdelijn,\nWier ruw, eenvoudig hart nog vreemd is met de liefde,\nDat dartelt, lacht, en schreit, maar zonder vreugd of pijn!\nEn zie die zelfde Maagd, als haar mijn angel griefde!\n\nNaauw voelt zy 't blaken van mijn gloed,\nOf mijmrende ernst neemt plaats in haar gemoed.\nZy leert een woord, een wenk, een lach, een houding wegen.\nZy smoort met alle zorg de koorts die haar bestookt;\nMaar noem haar 't voorwerp eens, waar voor haar boezem kookt,\nEn zie, als 't dekkleed valt, de vlammen opgestegen!\n\nOp 't voorhoofd, door den gloed gebloosd, -\nIn 't kwijnende gezicht, waarin de heete vonken\nUitschittren in verliefde lonken, -\nEn op de blanke borst, van 't heimlijk vuur geroost,\nDie in heur zwoegend ademhalen\nDen opgesloten' zucht zijn doortocht wil bepalen, -\nOp de uitgebleekte kaak en halfontsloten mond -\nZweeft dan in gloênde zonnestralen,\nDe vurige begeerte rond.\n\nZoo vliegt, wanneer in rijpe halmen\nEen enkel vonkjen slechts ontbrandt,\nMet duizend vonken, duizend walmen,\nDe teugellooze vlam door heel het vruchtbre land.\nZy blaakt, verteert, verslindt, en plondert\nDe onschatbare oogst, die Ceres schonk,\nEn woedt, en woelt, en zwiert in 't honderd,\nTot alles staat in rook en vonk.\n\nVergeefs tracht Hymen zich met my gelijk te stellen,\nDaar zijn geheiligd snoer de handen samenvlecht.\nHoe naauw, hoe fel somtijds, zijn stalen banden knellen,\nWat is zijn keten toch, als ik den band niet hecht?\n\nJa zelfs, wen ik my wil vermaken,\nOntsteek ik, als 't my lust, het koudstbevrozen bloed,\nDoe de afgeleefde Best heur rimpelige kaken\nBeschildren met der rozen gloed;\nHaar uitgevallen hair met dons en watten vullen;\nEn macht van pluimen, kant, en lint,\nEn wat een jeugdig hoofd mag hullen,\nBelachlijk staaplen op de krullen,\nDie ze om heur kalen schedel bindt.\n\nZoo keer ik, als 't my lust, de rangen 't onderst boven;\nVerneêr den hoogmoed, staat, en schat;\nVereffen wapenrok en graauwe linnensloven,\nEn 't purper met het wollen brat.\n\nGy kent Brandon? zijn Frieschen deken,\nMet gouden laken saamgelast?\nZijn Ridderspreuk, daar op gepast,\nWanneer hy met den bruiloftsgast\nNaar d' opgehangen ring kwam steken?\nMaar wat behoeven wy van vroeger eeuw te spreken!\nMijn strikken zijn nog even vast,\nEn niemand! die er uit zal breken.\n\nDe fiere Lucia, reeds van haar bakermat\nOp glans van goud en adel prat;\nWie de oude naam en staat van afgestorven vaderen\nHet harte steeds vervult, de hersens draaien doet;\nDie niemand toeliet haar te naderen,\nDan van een even roemrijk bloed,\nEn even zeer als zy gegoed; -\nDie fiere, door mijn vuur aan 't glimmen,\nOntfronst het hooge voorhoofd thands,\nVergeet voorouderlijke schimmen,\nEn Adeldom, en rang, en goud- en wapenglans;\nEn, voor mijn scepter neêrgebogen,\nNeemt ze eindelijk de ketens aan -\nVan wien? - Van een, die zelfs zijne oogen\nNiet bevend op haar durfde slaan.\n\nZoo ziet men 't prachtig stof, dat eenmaal Vorsten tooide,\nOf om eens Raadsheers schouders plooide,\nGescheurd, versleten, afgepluisd,\nEn de eer zoo kostbre staatsietabberd\nStrekt eindlijk voor een vuilen zwabbert,\nWaar Pikbroek zijn kombuis meê kuischt.’\n\nMet zichtbre blijken van verstoren,\nStond hem de Waan vast aan te hooren,\nTot ze eindlijk uitborst met een lach:\n‘Schoon Heertjen! 'k wil met u my nog wat bezig houen,\nMaar spelden wy malkaâr geen kwakjens op de mouwen;\nBeschouwen we eens bedaard, waar elk op bogen mag!\n\nGy roemt van uw volstrekt gezag\nOp 't hart der minnelijke kunne;\nEn wat is 't eigenlijk, waarop ge u dus verheft? -\nDit, dat uw toorts haar eenmaal treft? -\nWel! dat ik u dien roem vergunne!\nMaar wat beteekent dit? Beheersch haar door uw vuur;\nDat rijk is zeker kort van duur!\nDaar ik, door haar geheele leven,\nVan 't eerst ontwikklen der natuur,\nOnscheidbaar aan haar zij' blijf kleven,\nEn elken ademtocht bestuur.\n\nZie 't kleene Meisjen eens, dat met gebrekkig stamelen\nSlechts halve woorden uiten kan.\nReeds aan de kniën van Maman,\nZult gy haar (prijs ze slechts, en zie heur oogen dan)\nDe schatting van den lof met wellust in zien zamelen,\nTerwijl zy, met de volste hartelust,\nDen spiegel toelacht, liefkoost, kust. -\nZie, met wat juichen, wat gebaren,\nZe een nieuw, behaaglijk kleed ontfangt: -\nJa, hoe ze op 't borstjuweel blijft staren,\nDat op haar moeders boezem hangt. -\nWat zeg ik? Zie haar 't hartjen hijgen\nBy elk versiersel dat zy ziet,\n\nOm eens tot dat geluk te stijgen,\nDat ze ook zoo schittren moog! - Maar liefde kent zy niet!\n\nZoo werk ik in dat hart! zoo schiet ik met de jaren,\nMijn wortel meer en meer en dieper in zijn grond!\nEn, 't zij zy 't voorhoofd fronse, of vrolijk op doe klaren,\nIk spreek, ik lach, ik zucht, ik adem uit haar mond.\n\nDus dringt de vreemde loot, door kunstervaren handen\nOp d'ingesneden stam eens vruchtbooms ingeënt,\nHeur vezels vast in 't hout, vereenigt merg en randen,\nEn voedt zich uit zijne ingewanden,\nEn noodt de waterende tanden\nOp vruchten van den tronk, maar die hy zelf niet kent.\n\nHet lust my thands niet, op te halen,\nWat offers van belang my door het schoon geslacht\nAanhoudend worden toegebracht?\nNoch 't lang en pijnlijk werk te malen,\nGeheiligd aan 't toilet, de schouwplaats van mijn macht.\nô! Wilde ik de geheimenissen\nVan mijn gewijde dienst ontdekken aan 't gezicht;\nGeloof my, onbedreven Wicht!\nIk had u wondren op te disschen.\n\nWant wien grijpt geen verbazing aan\nBy de onnavolgbre kunst der Hairbouwkunstenaren,\nWen ze uit een handvol dunne hairen,\nEen weinig fijngemalen graan,\nEn enkle tonnen smeers, gestichten doen ontstaan\nDie 't Septizonium van Romen evenaren!\nJa, meerder nog! te boven gaan!\nOf wen zy dorre grijze tressen\nVan uitgedroogde veldgodessen,\nDoor kruidery, en staal, en vier;\nIn bruine lokken, los van zwier,\nVerandren; en den Dood braveeren,\nWanneer hy, dien hy zoekt, niet kent,\nZich raadloos in de rondte wendt,\n\nEn eindelijk, vruchtloos weêr moet keeren.\n\nIk rep van d'eedlen balsem niet,\nWaar sint Denijs gewis zijn oliekruik voor liet,\nMedéa, 't groot geheim, waar ze Ezon jong meê maakte.\nDie, schoon 't vertraagde bloed zijn frisschen doorloop staakte,\nDen bloesem van de jeugd aan borst en kaak hergeeft;\nDe rimpels vlieden doet (waar 't stoutste hart voor beeft,\nWanneer ze op 't voorhoofd van de vrouwen\nEen onbescheiden boek van ieders doopceêl houen);\nEn 't maagdlijk schoon vernieuwt, gelijk 't verstorven groen\nIn 't levenwekkend Maysaizoen.\n\nô! Zaagt gy eens de menigte van handen,\nDie aan mijn outertooi alleen\nHeur dienst, heur kunst, heur vlijt verpanden;\nHet bleek u, hoe mijn macht alom wordt aangebeên.\nGy zaagt geheele legerscharen\nDoor een krioelen als de baren,\nEn de aard bedekken met hun vloed.\nTe recht! Ook scherp ik geest en ijver,\nEn maak ze vruchtbaar door mijn gloed;\nSpan alle veêrkracht eindloos stijver;\nBeschaaf 't vernuft, de kunst, den smaak;\nEn schep alom bevalligheden\nDie nimmer Wijsgeer wist te ontleden,\nTerwijl ik 't leven dierbaar maak.\n\nZie de eene 't fijnste rag, uit teder vlas gesponnen,\nBeschildren met den fixen naald;\nDaar de andre levende festonnen\nOp 't Indiesch wormgeweefsel maalt.\nNimf Iris ziet van uit den hoogen\nHaar lichtriem met verwonderde oogen\nIn tastbre stralen uitgebreid,\nDie, kunstrijk door elkaâr gestrengeld,\nEn met den gloed van 't goud gemengeld,\nUitschittren met een meer dan hemelheerlijkheid.\n\nDe glans der ruwe diamanten\nVerspreidt zich uit de ontelbre kanten,\nDie de onvermoeibre kunst hun gaf;\nEn flikkert uit hun zilvren randen\nOm hoofd, en hals, en borst, en handen,\nIn bloemen, ketens, strikken, banden,\nMet duizenden van kleuren af:\nTerwijl de gloeiende robijnen\nVan tusschen 't goud- en zilverdraad\nIn glorievollen luister schijnen\nOp 't oogverblindende gewaad.\n\nDan, sla, waar heen ge wilt, slechts onbenevelde oogen,\nGy zult de schoonen steeds aan me onderworpen zien\nEn dikwerv' waant ge haar voor uwe macht gebogen,\nEn in uw strik geklemd, ja hebt den naam misschien,\nDat echter al het wenden, woelen,\nHet zuchten, trachten, en bedoelen,\nIn spijt van 't geen men van zich geeft,\nIn my-alleen zijn voorwerp heeft.\n\nGy waart het (is 't niet waar?) dit hebt ge u steeds vermeten,\nEn meent het wonder wel te weten,\nDie van Mauzolus prachtig graf\nAan Artemisia het grootsche denkbeeld gaf?\nVoorzeker, 't was uit liefde, uit ongelijkbre liefde,\nDat ze, een' Gemaal ter eer', de marmerrotsen kliefde,\nDe mijnen uitdolf tot den grond,\nOm 't trotsche Lijkgesticht te bouwen,\nDat de aard verwonderd aan moest schouwen!\nOnnoozle! kijk ter dege rond!\nOf liever, laat de daden spreken!\nIs 't niet aan Dardanus gebleken,\nHoe diep haar heur Gemaal in 't hart geworteld stond? -\nDien Abydener na te loopen,\nEn, als zy op geen weêrmin hopen,\nZijn liefde niet bezitten mag,\nHem de oogen uit het hoofd te halen;\nDit stelt haar huwlijksmin in d' allerschoonsten dag,\n\nEn toont, wie van ons twee op 't wonderstuk mag pralen,\nDat de aarde met verbazing zag. -\nJa, zelfs van deze dolle vlagen\nKunt ge ook by haar den roem niet dragen:\nZy kende uw vlam, uw fakkel, niet;\nMaar brandde om haar bevalligheden\nOp nieuw vereerd te zien, gevierd en aangebeden;\nEn als de Jongling die verstiet,\nBenam de wraakzucht haar de reden,\nZoo als men 't meer van vrouwen ziet,\nIn wie geene andre drift gebiedt.\n\nDoch laat daar de afgeloopen tijden,\nWaarin ge u heel veel voor liet staan!\nTen minste zal ik nooit uw ijdel snoeven lijden,\nAls deedt gy 't teder hart van onze meisjens aan.\n\nZie Lucia; haar tinteloogen,\nHaar houding, schijnbaar zoo verliefd:\nGy waant, gy hebt haar hart gegriefd,\nEn ze is voor Lydamon bewogen.\nMaar neen, mijn vriend, gy zijt bedrogen. -\nEen Mededingster, haar vriendin,\nGelukkig in des jonglings min,\nZie daar op wie zy tracht de zege te behalen!\nHaar zucht is enkel om te pralen,\nEn gy, gy hebt geen deel daar in.\n\nBedenk gy-zelf, hoe menigmalen,\nEn met wat felle smaad somwijl,\nIk d' angel afbrak van uw pijl!\nEn hoe ik 't lieflijkstschijnend gloren,\nDen hevigsten, den zoetsten tocht,\nDien ge immer in een boezem wrocht,\nZich-zelven voor een naam, een tytel, deed versmooren,\nJa, voor een stamboom zelfs, voor luttel gouds gekocht!\n\nLycoris was verdeeld, verbijsterd in heur zinnen,\nEn waande nu, Narcis, en dan, Filint te minnen.\n\nNarcissus wendde zich tot my,\nEn (zie wat kleinigheid een vrouwlijk hart kan winnen!)\nIk voegde een witte pluim by zijn gewoon livrij:\nHy toont zich - en Lycoor is binnen.\n\nDoor my, is Chloë kuisch (zy acht geen mensch op aard\nHaar tederheid, haar gunsten waardig): -\nMelinde, dadelijk op d' eersten aanzoek vaardig,\nZoo dra men zich in een gestarnden rok verklaart.\nAch! deugd en ondeugd zijn me, om 't even, eigenäardig,\nEn 'k mengel beiden in 't gemeen\nOp 't onnasporelijkst door een.\n\nEn is het zelfs geen klacht die steeds ten hemel steigert,\n(Waar ook geen mensch geloof aan weigert,)\nDat nooit het vrouwlijk hart zich vestigt of bepaalt;\nVeranderlijk als 't licht dat van de maanschijf straalt,\nEn wisselvallig als de baren;\nOnöverzienbre zee voor die haar wil bevaren,\nWaar op men in 't onzeekre dwaalt? -\nWel nu! ik ben 't kompas, dat op die woeste golven\nDen altijdzeekren streek aan wijzen toonen zal!\nWat grilligheid gelijkt, weêrstrevigheid, geval,\nIk ben er de oorzaak van, hoe diep ook soms bedolven.\nIk, de Onrust, die het uurwerk drijft,\n't Beweegrad, dat den kring beschrijft,\nDie 't gantsche werktuig zet in leven,\nEn aller raadren loop bestemt;\nEn, wat u ooit in haar bevremt,\nIk weet er reden van te geven.’\n\nDe drift vergrootte met de twist;\nEn Liefde, door zijn aart zoo hoofdig als lichtzinnig,\nWerd meer en meerder heet en vinnig,\nEn riep: ‘Ons beider macht zij door den proef beslist!\nWat strooien wy met ijdel babbelen\nOns eigen aanzien hier te grabbelen;\n't Is anders niet dan tijd verkwist.\nLaat andren, wien het lust, aan uw Sofismen knabbelen,\n\nIk ben Experimentalist!’\n\nHy sprak, als vlugge Florisette\nJuist uit het naast gehucht in 't veld te voorschijn trad.\nEen hagelblanke serviette\nBedekte 't blonde hair, dat stijf gevlochten zat.\nDe onnoozele eenvoud van haar wezen\nLiet ieder toe, in 't hart te lezen,\nNog onbedreven, nieuw, onkundig, onverstrikt,\nEn daarom, bovenal voor zulk een proef geschikt.\nNooit was haar oog 't gewoel der steden,\nHaar oor, 't bedwelmend stadgedruis,\nHaar borst, de gifte lucht met d'adem, ingegleden:\nNiets kende zy dan 't land, de Herderlijke zeden,\nDer vooglen lied, en 't boom- en zachte stroomgeruisch.\nSlechts Tirsis, slechts Fileen had soms in ruwe tonen,\nOp 't mollig groen van 't klavergras,\nHaar, onder twintig boersche schoonen,\nGemeld, dat zy de schoonste was.\n‘Kom (sprak de Liefde)! zie dit harte,\nNog vrij van waan en minnesmarte:\nBescherm dit (kunt gy) voor mijn schicht.\nEn 'k zal het u gewonnen geven,\nUw meerderheid niet tegenstreven,\nZoo ik in dezen tweestrijd zwicht!’\n\nHoe zeer men ook de kans als ongelijk mocht wraken,\nDe Waan onttrekt zich niet: dit waar heur aart verzaken!\nZy vat de herderin op 't minzaamst by de hand;\nTerwijl de dartle vlammenstoker\nDe felste en scherpste pijl uit zijn geheelen koker,\nOp 't kromgerekte boogjen spant.\n\nEen schoone herdersknaap, de luister van het land,\nVertoont zich, biedt zich aan, en houdt haar opgetogen:\nDe pijl koomt snorrend aangevlogen,\nDoch roert heur borst niet aan, of heur Beschermgodin\nHoudt haar op 't oogenblik een spiegelglas voor de oogen,\nEn - 't hart is schootvrij voor de min.\nHamburg, 1793.\n\n\nSelima.Mengelpoëzy II, 191.\n\n't Was op den gladden oeverkant\nVan 't porceleinen vat\nWaarin Klimeen heur goudvisch had,\nDoor Jessoos meestbegaafde hand\nMet sierlijk blaauw beklad,\nDat Selima, de fraaiste Kat,\nOp gunst van heur Meestresse prat,\nMet fiere hals te prijken zat,\nBy 't levenvoerend bad.\n\nHeur schittrend esmerauden oog,\nWaar uit een zachte vonk\nDer klimmende begeerte blonk,\nDie heimlijk hart en staart bewoog,\nOntsloot zich met een lonk,\nDen sierlijk geschakeerden pronk\nWaarmeê Natuur heur vacht beschonk,\nEn echt Sineeschen knevelbaard,\nEn fulpen ooren, waard.\n\nZy loerde, en zag in 't stilstaand meir,\nDus schildrende op heur post,\nIn oogverblindend goud gedoscht,\nTwee vischjens, zwemmende op en neêr,\nDe roem van 't schubbig heir.\nEen purpren glans, zoo zacht en teêr,\nAls 't zilver van de Duivenveêr,\nVerhief dien gulden zonnegloed\nOp 't blaauwen van den vloed.\n\nAl dartlend op en onder 't vocht,\nOnwetend van gevaar,\nVermaakt zich 't stom en weêrloos paar,\nGants buiten vrees en achterdocht,\nEn wordt nog niets gewaar.\nMaar ijlings klieft een knevelhair,\nEn flux een ruige klaauw, de baar,\nEn tast, en zoekt een lekkren prooi\nIn zulk een fraaien tooi.\n\nWat hart wordt door geen goud verlokt?\nWat huiskat door geen visch?\nHet dier grijpt zes- ja tienmaal mis,\nDoor graâge lust en schroom geschokt:\nIn 't eind heur' greep gewis,\nVerlengt zy poot en nagelspits,\nEn rekt zich uit zoo lang zy is,\nDoch glibbert van de gladde baan,\nEn stort in d'oceaan.\n\nWel tienwerf geeft zy 't lijf weêr op,\nEn maauwt met wijden strot,\nTot elken dooven watergod,\nAl worstlend met het ruime sop,\nTot ze eindlijk zwicht voor 't lot.\nGeen Triton kwam van uit zijn grot,\nGeen Tethys uit heur waterslot,\nEn Jacquelîne noch Margriet,\nVernam heur schreeuwen niet.\n\nAlleen sloeg Lorre van zijn kruk\nDe droeve Selima\nMet oogen vol van wantrouw gaâ,\nEn zag heur schrikbaar ongeluk.\nDoch merkte 't niet zoo dra,\nOf riep haar straks al jouwend na,\nJouw lelijkert, en ha, ha, ha!\nEen gunstling heeft, hoe onverdiend,\nIn 't onheil nooit een vriend.\n\nMaar gy, die 't minlijk poesjen derft,\nBevallige Klimeen!\nAi, matig uw bedrukt geween:\nDe droefheid, die uw kaak misverft,\nBehoort geen Katjen, neen,\nHoe vol ook van aanminnigheên!\nMaar wilt gy, richt een marmersteen\nOp 't graf der arme Drenkling op,\nMet roosjens aan zijn top.\n\nEn schrijf dan vrij op 't lijkgesticht,\nMet eigen rechterhand,\nDen naam van 't u zoo dierbaar pand,\nEn voeg er by een denkgedicht,\nGesteld op dezen trant:\n‘Blijf, stervling, voor de lust bestand!\nZy is aan 't wis bederf verwant.\nVerlokking heeft een gladden rand;\nDus wacht u voor den kant!’\n\n1795.\n\nDe glintwormvlieg.Mengelpoëzy II, 77.\n\nReeds zat de dofgevlerkte Nacht\nHeur wieken uit te breiden,\nEn 't bruin en vochtig overkleed\nOp 't halve rond te spreiden.\n\nHet ruim en wonderrijk Tooneel\nVan wat het aardrijk teelde,\nStond in 't eenvormig zwart gewaad,\nBeroofd van glans en weelde.\n\nHet windtjen wapperde af en aan\nMet zacht en lieflijk bruizen,\nOm d' afgematten sterveling\nIn zoeten slaap te zuizen.\n\nTot lafenis van 't teder kruid,\nVersmacht van 't brandend weder,\nZeeg uit den schoot des avonddamps\nEen koele waassem neder.\n\nIn stille en onberoerde lucht,\nMet donkerheid omgeven,\nVermeidde zich de Glintwormvlieg,\nMet heen en weêr te zweven.\n\nZy rijst, zy daalt, zy drijft, en blijft\nOp de open vlerkjens hangen,\nDie in den doorgang van heur glans\nHet aaklig zwart vervangen.\n\nHet licht, dat ze in heur vliegend spoor\nRondom zich uit doet vlieten,\nVertoont zich 't oog nu hier dan daar,\nMet beurtelings verschieten.\n\nGelijk wanneer de slag van 't staal,\nOp 's keisteens ader klinkend,\nEen schuchtre vonk ontspringen doet,\nSlechts voor een oogwenk blinkend.\n\nEen stoet onnoozle vogels ziet\nEn volgt haar spoor met de oogen,\nDoor 't schijnsel van heur gouden glans\nBewondrend opgetogen.\n\nZy zweeren, met vereenden mond,\nDat wat zich moog beroemen\nOp luisterrijke vederpraal,\nBy haar niet is te noemen.\n\nVergeefs mag zich de blanke zwaan\nMet versche sneeuw bedekken;\nDe distelvink, met purpergloed,\nBemaald met gouden vlekken.\n\nIn 't donker blinkt geen gulden dosch\nVan Indische fezanten;\nGeen rijkgeoogde paauwenstaart,\nBezet met diamanten.\n\nNu voelt het vliegend ongediert'\nZich 't nietig harte zwellen,\nEn uit deze opgeblazen taal\nAan die heur vlucht verzellen:\n\nSchrijft my geen sterflijke afkomst toe;\nIk daal uit 's hemels streken,\nEn 't licht, dat om my henen straalt,\nIs aan de zon ontsteken.\n\nZiet gy die heldre stippen wel\nAan 't hooge luchtzwerk prijken?\nDie starren flikkren slechts zoo schoon\nOmdat ze my gelijken.\n\nHet hartbekorelijkst sieraad\nDer uitgespannen hemelen\nIs niets dan lichtend glintgewormt',\nDie door hun wijdten wemelen.\n\nEn wat om Koningshoofden blinkt\nVan gloeiende robijnen,\nHeeft niet, dan van mijn glans ontleend,\nMet zoo veel glans te schijnen. -\n\nDus beuzelt zy: en 't dwaas gebroed,\nSteeds gapende op heur luister,\nVervolgt haar vlucht den gantschen nacht,\nDoor 't ondoorzichtbre duister.\n\nMaar nu - verbleekt de Morgenkim;\nNu vangt zy aan te gloren;\nNu vlucht de vochte schaduw voort;\nEn wordt de dag geboren.\n\nHet schittrend starrenlicht gaat schuil,\nVoor 't nieuwe licht bezweken;\nWanneer de zon het gloeiend hoofd\nDe baren uit koomt steken.\n\nWat wordt er thands van 't trotsch gediert'?\nHeur nachtschoon is verdwenen;\nZy toont het geen zy waarlijk is,\nHeur glans heeft uitgeschenen.\n\nNu ziet men 't lelijk, kleen, gedrocht\nIn elks verachting vallen,\nDat duisternis van nooden had,\nOm in het oog te brallen!\n\nZoo zijt gy, die, verdiensteloos,\nMet ijdel schijnvertoonen\nD' eenvoudigen in de oogen blinkt,\nEn lof weet af te tronen!\n\nGy, die alleen op 't onverstand\nUw glorie weet te stichten!\nVrees altijd, dat de helle dag\nEens over u zal lichten!\n\nNa 't Italiaansch van pignotti.\nHamburg, 1795.\n\nDe waarheid en Ezopus.Mengelpoëzy II, 67.\n\n't Was eenmaal Kermis op het Land:\nDe blijde Boerenjeugd\nSprong vrolijk dartlend hand aan hand,\nIn onbepaalde vreugd.\n\nMen zag er menig kraam en tent,\nDaar alles was te koop:\nDaar wierd een macht van Koek gevent,\nEn Brandewijn met stroop.\n\nOok was er een Tooneel gewrocht,\nDaar stond een oud Doktoor,\nDie pillen voor de dood verkocht,\nEn brillen voor 't gehoor.\n\nHy riep de Boeren by elkaâr,\nEn bood zijn prullen rond.\nEn maakte van zijn valsche waar\nZijn kranke beurs gezond.\n\nMen zag er nog een Afrikaan,\nBesmeerd met schoorsteenroet,\nDie toonde daar een Weêrwolf aan,\nGetemd aan Zemblaas voet.\n\nEn, nevens hem, een Samojeed,\nDie, onder veel geschreuw,\nOp een der grootste honden reed,\nBetyteld als een Leeuw.\n\nMen vond er een geschoren Beer,\nDie opsprong door een ring,\nOf klauterde op een steile leêr,\nEn voor een Boschmensch ging.\n\nJan Klaasen stond er als een Vorst;\nJack Pudding stond er by;\nEn Jean Potage met Hansworst,\nGemonsterd op een rij.\n\nOok kwam er Joris met zijn Trijn,\nGekropen uit den zak;\nEn de Italjaansche Harlekijn,\nIn 't bonte lappenpak. -\n\nDe Boeren keken als verstomd\nOp al dien vreemden tooi;\nEn blinde Krelis zei: ‘Verd...!\nDat is geweldig mooi.’ -\n\nDe Waarheid reisde door 't gehucht,\nEn kwam by dat geraas.\nZy wilde eens meê doen voor de klucht,\nEn vroeg er ook een plaats.\n\nZy kreeg ze van den Ambachtsschout;\nMaar 't kost haar een Dukaat.\nEn flux wordt daar een loots gebouwd,\nWaar voor: de waarheid, staat. -\n\n‘De Waarheid? - Dat 's een drommels woord!’\nRoept een der kinkels uit.\n‘Wie heeft hier ooit zoo'n naam gehoord!\nEn wat of dat beduidt?’ -\n\n‘Dat 's vast een zoon van Maziton,’\nHerneemt een grijze paai.\n‘Het heugt me, dat die pas begon.\nDat was uitnemend fraai.’ -\n\n‘Dan danst m' er zeker op de koord;\nOf goochelt uit de tas,\nEn brengt een hoen uit bekers voort,\nMet hokus-pokus pas.’ -\n\nIntusschen neemt ze een schreeuwer aan,\nGekleed in rood en geel;\nOm voor de schouwplaatsdeur te staan;\nDie oefent zich de keel:\n\n‘Treedt binnen, vrienden, treedt maar in!\nHier is wat schoons te zien;\nZoo aanstonds maken wy begin.\nTreedt binnen, goede liên!\n\nHier ziet ge, voor een stuiver maar,\nUw inborst in een glas.\nNooit zag men hier een glas, zoo klaar,\nOf dat zoo zuiver was!\n\nAl wie u-zelven kennen wilt,\nEn wat gemoed gy draagt,\nAcht hier uw stuiver niet verspild.\nHier werd nooit geld beklaagd.\n\nTreedt binnen, mannen, treedt maar in!\nHier is wat echts te zien;\nZoo aanstonds maken wy begin.\nTreedt binnen, goede liên.’ -\n\n‘Zijn inborst kijken in een glas!\nWel dat moet aartig zijn.\nDat kwam ons somtijds wel te pas:\nZei Jaap aan Jakomijn.\n\nDat moet ik kijken met mijn wijf,\nEn met mijn oudste meid.\n't Is nu een tijd van tijdverdrijf,\nEn 't kost een kleinigheid.’\n\n‘Ik ook (zegt Goossen), 'k moet dat zien.\nZy zeggen, 't is al raar!\nMijn wijf en jongens alle tien,\nDie gaan er met malkaâr.’\n\n‘Ik ook (zegt Huibert) voeg me er by’.\n‘Ik ook,’ zegt de Ambachtsklerk,\nMet nog een Kermisfeestparty,\nWel veertig, vijftig sterk. -\n\nMen stapt er in met ongeduld,\nEn eer het iemand dacht,\nIs reeds de gantsche tent vervuld,\nEn 't schouwspel wordt verwacht.\n\nDe Waarheid treedt bedeesd in 't licht.\nVan achter heur gordijn,\nEn houdt heur spiegel voor 't gezicht\nVan allen die er zijn.\n\nZy kijken. Maar met d' eersten blik\nDeinst ieder achter uit.\n‘Zou ik dat wezen kunnen? Ik?’\nIs 't algemeen geluid.\n\n‘Wel foei! heb ik zoo'n trouwloos hart?\nZoo'n doorbedorven aart?’ -\n‘Wel foei! Is mijn gemoed zoo zwart?\nMijn inborst zoo onwaard?’\n\n‘Wel foei! dat is een wolventrek!\nEen Ezels onverstand!’ -\n‘Vervloekt! men houdt ons hier voor gek!\nDat vrouwmensch moest verbrand!’ -\n\nVergeefs is 't, of de Waarheid zeit:\n‘Sus, vrienden! zijt bedaard.\nDe spiegel heeft u niet misleid,\nGy ziet uw rechten aart.\n\nVerbetert u, zoo als 't betaamt,\nNu gy u-zelve kent;\nZoo maakt het glas u niet beschaamd,\nWanneer ge er 't oog op wendt.’ -\n\n‘Ik ben zoo niet! Dat's enkel Nijd\nVan deze Tooverkol!’\nDus roept, dus schreeuwt het wijd en zijd'.\nEn alles raast als dol.\n\n‘Zy liegt met heur betooverd glas!\nZy liegt en steelt ons geld.\nGeen Duivel ooit, hoe zwart hy was,\nIs zoo ten toon gesteld.’\n\n‘Flux, mannen, steenen opgeraapt!\nWeg moet zy met heur tent!\nEn die den bek haar openjaapt,\nDat is een brave vent!’\n\nStraks haalt men daar de loots om veer,\nEn alles vliegt in roer.\nDoch eindlijk geeft men 't kijkgeld weêr,\nEn stilt het woest rumoer.\n\nDe Waarheid redde met de vlucht\nHeur lijf en spiegel nog:\n‘Ach! (sprak zy, met een diepen zucht)\nMen wil hier slechts bedrog.’ -\n\nDit hoorde Ezopus met de bult,\nDie op de Kermis was.\n‘'t Is (zei hy) Waarheids eigen sch uld,\nEn niet de fout van 't glas.\n\nZy sta het my een tijd lang af,\nEn zoo ik voor heur schaâ,\nHaar geen driedubble winst verschaff’,\n‘Wijs my met vingers na!’ -\n\nDe Waarheid wordt dit ras gewaar,\nEn geeft zich naar den man.\n‘Ik maak u (zegt zy) eigenaar!\nNeem gy de proef er van!’ -\n\nHy richt een nieuwe schouwplaats op,\nMaar in een weitser trant;\nEn zet een spiegel op den top,\nMet uitgesneden rand.\n\nDe muur, met schilderwerk bedekt,\nToont velerlei gediert',\n't Geen de aandacht van 't gepeupel trekt,\nDat in den omtrek zwiert.\n\nNu roept men aan de ontsloten deur:\n‘Treedt binnen, goede liên!\nHier hebt gy allerhande keur\nVan vreemdigheên te zien.\n\nHier ziet ge en Leeuw- en Wolvenaart,\nDe woede van een Beer;\nDe listen van den Vossenstaart;\nEn honderd zaken meer.\n\nDie ziet gy in een spiegelglas,\nVoor eenen stuiver maar!\nEen ding, waar van geen weêrgâ was\nIn meer dan duizend jaar.\n\nTreedt binnen, mannen, treedt maar in!\nHier is wat echts te zien!\nZoo aanstonds maken wy begin.\nTreedt binnen, goede liên!’ -\n\nStraks trekt men met nieuwsgierigheid\nNaar 't vreemde wonder saam,\nEn wordt het schouwspel ingeleid;\nMaar 't heeft een nieuwen naam.\n\nEzopus hield hun 't zelfde glas,\nHet glas der Waarheid, voor;\nMaar, daar men fabel boven las;\nEn vroeg hun toen gehoor.\n\n‘Mijn vrienden (riep hy)! 'k toon u niet\nDan beesten uit het veld:\nMaar velen die men menschen hiet,\nZijn even zoo gesteld.\n\nLicht, dat gy in een Ezelsbrein\nUws nabuurs geest ontwaart:\nIn Wolf of Meerkat, groot of klein,\nDes Schouts of Amptmans aart.\n\nLicht vindt gy in 't onnoozel Lam\nUw eigen goede trouw;\nIn 't torteltj' op den beukenstam,\nDe kuischheid van uw vrouw.\n\nDat ieder kijker van verstand\nZijn voordeel daarmeê doe.\nNeemt zelf den spiegel in de hand;\nEn ziet oplettend toe!’ -\n\n‘Ha! (riep men) dat 's eerst wonder fraai!’\n‘Ai kijk, die krolsche Kat!\nDie ziet er uit als kleine Maai!\nDie Ezel, als Jan Gat!’ -\n\n‘Die Hommel lijkt den Jonker wel,\nEn Flip die Honigbij.’ -\n‘Die Bandhond met zijn gladde vel,\nIs Sijmen in 't Lievrij.’\n\n‘Die Vorsch, die zich te barsten blaast,\nIs net de rijke Louw.’\n‘En 't Vosjen dat op torren aast,\nLijkt sprekend op Mevrouw.’ -\n\n‘Dat 's heerlijk mooi, dat 's wonderbaar!’\n‘Dat is de moeite waard!’ -\nZoo juicht en joelt men door elkaâr:\n‘Dat heeft zijn rechten aart!’ -\n\nDus vangt het reis op reis weêr aan,\nDe gantsche Kermisweek;\nEn ieder is op 't hoogst voldaan,\nDie in den spiegel keek. -\n\nMaar waarom wordt men nu gestreeld\nDoor alles wat men ziet?\nEen ieder ziet zijns buurmans beeld,\nEn kent het zijne niet.\n\nEen Grijzaart, boven de andren kloek,\nHad slechts zich-zelv' herkend.\nMaar zwijgend kroop hy uit zijn hoek,\nEn gaf zich uit de tent.\n\n‘Zie daar (riep toen de Bultenaar)!\nMen wil de Waarheid wel.\nDoch nergens loopt zy min gevaar,\nDan in het Fabelspel.’\n\n1798.\n\n\nDe Siameezen.Mengelpoëzy II, 82.\n\nDan mag men straf op 't misdrijf zetten,\nWanneer men 't euvel kan beletten,\nEn 't niet te vast geworteld staat;\nMaar vruchtloos zijn gestrenge wetten\nWen 't eens tot de inborst overgaat. -\n\nDe Vorst van Siam strafte 't stelen\nDoor 't zwelgen van gesmolten goud,\n't Geen uit de toegeschroeide kelen\nWeêrom gehaald wierd door den Schout.\nDit spaarde hennipkoord en strikken:\nWant ieder pond van dit metaal\nDeed deze functie van verstikken\nNiet eens, maar meer dan honderdmaal.\nDoch had men somtijds waargenomen,\nDat, na een zeker tijdverloop,\nDat goud, dat gaaf te rug moest komen,\nAllengskens door de vingers droop.\nNu wierd het onder 's Konings oogen,\nOp dat er niets verloren ging,\nEn voor, en na, met zorg gewogen:\nWant goud is toch een kostbaar ding. -\nEens was door vonnis van den Rechter\nEen Dief veroordeeld tot den dood;\nAan wien men door den blikken trechter\nHet goud in d' open gorgel goot.\nHy stierf: den klomp, weêrom gegeven,\nBevindt men op de schaal te licht:\nEr bleef wat aan de handen kleven.\nVan die de doodstraf had verricht.\n't Verwijzen toeft niet op de ontdekking,\nHy ondergaat de zelfde straf.\n\nMaar onder deze rechtsvoltrekking\nNeemt wederom het goud wat af. -\nDe nieuwe beul blijkt weder schuldig:\nHy sterft; een derde steelt nog meer:\nEn, hoe de straf vermenigvuldig',\nHet goud koomt nooit volkomen weêr. -\nDus liep het af met acht of negen.\nDe tiende ging den zelfden gang.\nToen wierd de Koning heel verlegen:\nDat grapjen duurde hem te lang.\nHy doet zijn Staatsraad Zadig roepen.\nWel, fijnman (zegt hy!) wat is dat?\nIk meende dat ik in mijn troepen\nGetrouwe, brave lieden had.\nEn echter, al die honden stelen.\nKom aan, gy-zelf, gy moet er aan,\nOm nu mijn straffen uit te deelen:\n't Mocht anders nog al verder gaan. -\n‘Heer Koning!’ sprak de vrome Zadig,\nEn boog het voorhoofd tot den grond.\n‘Ik bid u, wees my zoo genadig,\nEn empaleer my maar terstond.\nWy allen zijn, door heel uw staten,\nIn 't goudbesnoeien opgebracht;\nEn nu dat stelen na te laten,\nGaat boven menschelijke kracht.\nIndien ge uw wetten uit wilt voeren,\nZoo zijt gy, in een korten tijd,\nUw Krijgs-, uw Staatsliên, burgers, boeren,\nJa, al uw onderdanen, kwijt.\nStraf 't geen in 't oog loopt, streng en vaardig;\nMaar sluit uwe oogen voor de rest.\nDit (ben ik uw vertrouwen waardig)\nIs in dees toestand nog het best.\nDoch drijf in 't hart der jonge knapen\nDe godsdienst, zeden, deugd, en eer:\nZoo wordt de Natie omgeschapen,\nEn dan - hoeft wet noch straftuig meer.’\n\n1798.\n\n\nHet penzioen.Mengelpoëzy II, 85.\n\nEen Kat, gewoon heurs Meesters huis\nTe zuiveren van rot en muis,\nWerd door een nieuwe keukenmaagd\nDe deur rampzalig uitgejaagd.\n(Het waarom van dit ongeval\nDoet tot de zaak hier niet met al.)\n\nWat zou zy doen, de onnoozle kat,\nTerwijl zy niets te bikken had!\nZy reist, en biedt heur diensten aan\nAlwaar zy maar een huis ziet staan,\nEn klopt aan hof en boerenstulp;\nMaar nergens vindt zy troost of hulp.\nVergeefs vertelt zy langs de straat,\nHoe heerlijk zy heur zaak verstaat;\nDat niemand beter muizen kan;\nJa, geeft er somtijds proeven van.\n‘Ge waart (dus zegt men 't arme beest)\nVoorheen een nuttig dier geweest;\nMaar sedert dat men wezels houdt,\nEn groote rottenvallen bouwt,\nBehoeft men naar den nieuwen leer,\nGeen katten voor de muizen meer.\nEn daarom, pak u liever voort,\nGy zult niet opdoen in dit oord.’ -\n\nDe kat reist verder. ‘Arme Poes!\nHier koomt gy biechten by den droes!\nDe Rotten hebben hier hun nest,\nEn tevens hun krediet gevest,\nEn sedert maken rot en muis\nDe Constitutie van een huis.\n\nDus vliegend...!’ Eer men nog besluit,\nIs de arme kat de deur reeds uit. -\n\nWaar, zegt zy, zal ik eindlijk heen?\nEen hond vindt ergens nog een been,\nBetrapt in 't wilde soms een haas,\nOf leeft by 't een of ander aas.\nMaar ik, ik vind in veld noch woud\nHet minste ding tot onderhoud.\nIk wou, men had my tot de jacht,\nOf 't pakkendragen, opgebracht;\nEn, zoo het nog te kiezen stond,\nIk wierd een ezel, of een hond. -\n\nMaar kom! den moed weêr opgevat!\nIn Cyprus ligt mijn moederstad;\nDaar was, voor honderd jaar en meer,\nMijn ras in aanzien en in eer,\n't Geen zich op 't Eiland neêrgezet,\nEn 't van de slangen heeft gered.De kat heeft gelijk. Cyprus was geweldig met slangen geplaagd (waarom het ook voorheen Ophiuse genoemd werd). Hierom waren de Monniken in het Klooster van Sint Niklaas verplicht eene menigte van Katten aan te fokken, ten einde dat ongedierte te verdelgen. En van hier het ras der zoogenaamde Cyprische Katten. Van hier ook de naam van Capo di Gatto, of Kattenhoofd, welke aan een uithoek naby dat Klooster gegeven is.\nDaar krijg ik vast, by St. Niklaas,\nEen allerbeste huiskatsplaats. -\n\nZy gaat, maar stoot het hoofd al weêr.\n‘'t Ontbreekt ons aan geen katten meer;\nEr is hier nog een overvloed\nVan dat onnutgeworden goed.\nOok hebben wy sints overlang\nGeen hinder meer van muis of slang.\nDus, Poes! ons deert uw hooge nood;\nMaar 't Eiland heeft voor u geen brood.’ -\n\nZy wandelt met een leêge buik\nAl verder op door hei en struik;\nTen laatste koomt zy in een bosch.\nDaar breekt ze op 't eind in zuchten los,\nEn strekt zich by een noteboom\nWanhopig neder langs den stroom.\n\nEen Inkhoorn, die daar op een tak\nZijn hoofd juist door de bladers stak,\nZiet neêr en krijgt haar in 't gezicht,\nTerwijl zy daar te treuren ligt;\nEn, hoe vermagerd door de ellend,\nDe balling is hem straks bekend.\n\n‘Wel Poesjen (zegt het vriendlijk dier)!\nMijn beste maat! hoe koomt gy hier?\nGy hebt my eens een dienst gedaan,\nIk bied u thands mijn bystand aan.\nKom, blijf in 't bosch, en, mager ding!\nIk neem u voor mijn rekening.’ -\n\nGod dank! zegt de oude Pieternel,\nEn springt van blijdschap uit haar vel,\nEn toont hem al de erkentenis,\nWaar 't goede hart voor vatbaar is.\n\n‘'k Ben blij (herneemt hy met een lach)\nDat ik u vriendschap toonen mag.\nGy zult hier wel zijn, denk dat vrij,\nEn lijden geen gebrek by my.\nHoor toe! ik geef van nu af aan,\nOp dat ge rijklijk moogt bestaan,\n(Daar is mijn trouwe vriendenpoot!)\nU dagelijks - een hazelnoot.’ -\n\nNu oordeelt, vrienden van de kat,\nOf zy het niet voortreflijk had!\nMaar mooglijk, dat my iemand vraagt,\nHoe veel een hazelnoot bedraagt,\nDewijl die licht niet overal\nVan de eigen grootte wezen zal.\nWelaan! wanneer ge in Holland leeft,\nEn daar een halve schelling geeft,\nDan geeft ge, in Nederlandsche kas,\n't Geen hier het hazelnootjen was.\n\n1798.\n\n\nParis oordeel.Mengelingen I, 101.\n\nDrie Godinnen pleitten samen\nOm den prijs van 't hoogste schoon:\nDe arme Paris stond verlegen,\nNog geen rechterampt gewoon.\n\nPallas geestuitstortende oogen,\nJunoos adel op 't gelaat,\nVenus teedre aantreklijkheden,\nEischten meer dan één' granaat.\n\nVenus lach ontgloeit de zinnen;\nJunoos aanblik schokt het hart;\nPallas lonk verheft den boezem:\nParis hersens zijn verward.\n\n‘Ik, ik geef u staat en schatten!’ -\n‘Ik het glorierijkst verstand!’ -\n‘“Ik het allerschoonste meisjen,\nGeef my slechts het zegepand!”’ -\n\n‘Ik geef wapens en kwartieren!’ -\n‘Ik geef bul en Doctorbrief!’ -\n‘“Ik, ik geef u lust en leven\nMet een dierbaar troetellief!”’ -\n\n‘Geef my d' appel, arme herder!\nIk geef goud en heerschappij’ -\n‘Ik, verwinnend disputeeren!’ -\n‘“Ik beminnen; geef hem my!”’ -\n\n‘Ik maak u een' Buonaparte!’ -\n‘Ik, een' Filosoof als Kant!’ -\n‘“Ik, den fraaisten Incroiable,\nDie de kroon van schoonheid spant.”’ -\n\nZoo, zoo schreeuwt het door malkander,\nDat de herder hoort noch ziet:\n‘Zacht, Godinnen, 'k ben hier rechter,\nEn verkoop mijn vonnis niet.\n\nMaar om recht en wel te wijzen,\nMoet ik 't ligchaam zien, geen kleed.\nZe is juist altijd niet de schoonste,\nDie zich 't best te putsen weet.\n\nTrekt uw rokjen uit, Godinnen,\nZoo gy naar den eerprijs staat;\n'k Moet uw eigen schoon beloonen,\nNiet, het schoon van uw gewaad.’\n\nPallas aarzelt; Juno weigert;\nDartle Venus is te vreê:\nZe is ontkleed en de andre volgen;\n't Voorbeeld sleept den wijsten meê.\n\nNu dan, Paris, wat 's uw oordeel?\n‘Junoos fierheid staat haar mooi;\nPallas wijsheid staat voortrefflijk;\nMaar 't is aangenomen tooi.\n\nVenus is het geen zy lijkent;\nWat zy heeft is eigen schoon:\nHaar behoort de gouden appel,\nEn aan geen' ontleenden toon.’\n\nParis, ja, gy zegt de waarheid:\nHoogheid, wijsheid, zijn maar waan;\nNeem ze kleding af en toestel,\nEn heur luister is vergaan.\n\nWaar we ons menschen op beroemen,\n't Zinlijke is ons deel op aard:\nWat wy meer of anders schijnen,\nIs in wezen weinig waard.\n\nHoogheid, wijsheid, hersenschimmen\nVoor den geen die met haar praalt,\nZijn alleen in God te vinden,\nNiet, dan van hem afgedaald.\n\n1804.\n\n\nDe lauwrier.Mengelingen II, 234.\n\nDe God en Grootvorst der Poëeten\nZag Peneus kind,\nTerwijl ze, in 't mollig gras gezeten,\nEen kransjen bindt.\n\nHy ging haar minnelijk begroeten,\nEn sprak haar aan:\nMaar zy, met vleugels aan de voeten,\nZy laat hem staan.\n\nZy vloog vooruit langs berg en dalen;\nApol haar na,\nVerzekerd van haar in te halen,\nHoe snel zy ga.\n\nHet Meisjen vliedt gelijk een hinde,\nEn raakt geen' grond.\nApollo roept: ‘Mijn zielsbeminde,\nGenees mijn wond!’\n\nZy hoort, verdubbelt haast en schreden,\nEn spoedt al voort;\nMaar vindt den weg zich afgesneden\nDoor 's waters boord.\n\nNu koomt de vlugge God haar nader,\nEn afgejaagd,\nRoept zy om bijstand tot haar' vader!\nDe dwaze Maagd!\n\nDe Stroomgod hoort en maakt het kluchtig\nMet de arme spruit:\nHaar voetjen zoo gezwind en vluchtig,\nSchiet wortels uit.\n\nHeur armen, die ze in 't bijstand vragen\nTen hemel beurt;\nHeur vlechten, in 't geweldig jagen\nDen band ontscheurd;\n\nDie armen, en verwaaide hairen,\nZoo zacht, zoo blond,\nVerandren zich in tak en blaâren\nOp de eigen stond.\n\nApol schiet toe en grijpt ze in de armen,\nMaar vat een' stam!\nDus toont uw vader zich te erbarmen,\nOnnoozel lam!\n\nDaar staat zy, met een schors omtoogen,\nEn heet Lauwrier:\nEn nog wil zy geen' gloed gedogen,\nMaar kraakt in 't vier.\n\n1804.\n\n\nProeve van fabelen.Mengelingen III, 113.\nI.\nDe opvoeding des leeuwenwelps.\n‘De menschen roemen onze kracht en onze grootmoedigheid wel, (zei een oude Leeuw tegen zijn' Nabuur) maar zy zijn onuitputtelijk in den lof der schranderheid en der zachtmoedigheid. Ik wil, dat mijn zoon deze deugden verkrijgen zal; en ten dezen einde wil ik hem van een' Vos, en een Schaap doen opvoeden.’ Hy deed zoo en zijn zoon leerde van den eerste, het hoenderkot bekruipen; van het laatste, slagen en stoten verdragen. Verontwaardiging en verachting vervulden het woud; de Tijger verdreef hem, de Ezel beschimpte hem, en de mensch lei hem met zijne honden aan eenen band.\nMenig vorst deed in vroeger tijden zijn' zoon door Monniken opvoeden, en wat werd er van? Een Godvruchtige kloosterpaap. Een ander gaf de opvoeding van den zijnen aan een' Geleerde over; en het werd een onbruikbare boekwurm. Nu kwam de verlichte eeuw, en een kroonprins kreeg Filosofen tot leermeesters. - Men zie rond!\n\nII.\nDe hond.\nDe Hond had zich by Jupiter over de mishandelingen van allerlei aart beklaagd, die hy van den mensch ondergaan moest. Jupiter verbood, hem anders dan met den stok te slaan. Nu zag de Hond op een' tijd dat zijn meester een kwade luim had, en, voor slagen vrezende, ruimde hy\nalle stokken van den vloer. Doch het hielp hem weinig, want naauwlijks had men dit opgemerkt, of de Man, uit den stal komende, sloeg hem erbarmlijk met den steel van de zweep die hy in de hand had; de Vrouw met haar spinrokken, en de Meid met een brandhout, en ieder van hun beweerde, dat zijn straftuig een stok was. Zelfs de Kok liep hem met het braadspit na, en noemde 't een' ijzeren stok. ‘Helaas, (zei de lijder) ik moet het bekennen: die een' hond wil slaan, kan licht een stok vinden.’\n\nIII.\nDe akker en de dijk.\nEen akker had de zee ten Westen, en stond ieder oogenblik bloot voor hare overstroomingen. Zijn Eigenaar lei er een' Dijk voor, die het land voor de baren beschuttede, en de akker had rust en zekerheid. Nu was hy op zijn' tijd met rijpende oogsten bedekt, en de Naburen benijdden hem. Maar aan den voet des Dijks wiessen grasbloemen in menigte: dezen beklaagden zich, dat de hoogte des Dijks hun den vrijen toevloed des Westenwinds onderschepte. ‘Hoe kunnen wy bloeien (zeiden zy)! ô dat wy dien haatlijken dijk kwijt waren, wy zouden het gansche veld met onze spruitjens bedekken, en geheel de akker zou weldra een volkomen bloemhof worden.’ - Nu stormde 't uit het Noordwesten, en de hemelhooge golven sloegen over den Dijk op den akker. ‘Zie daar (riep men) hoe nutloos de dijk is! Hy is tegen de zeebaren aangelegd en bevrijdt er ons niet van; en tevens ontneemt hy ons den verkwikkenden Westenwind, waardoor wy leven en bloeien moeten. Weg met hem!’\nDe Eigenaar was niet van dit gevoelen, maar verhoogde den dijk om zijn' akker zekerder te stellen. Nu was het een nieuw en nooitrustend geschreeuw. Niet de grasbloemen alleen, maar ook 't graan begon met haar te roepen. ‘Ja, hy be-neemt ons den Westenwind! ach, dat we van dien nutloozen, dien haatlijken Dijk bevrijd waren!’\nDe Dijk ondertusschen stond vast; maar wat gebeurt er? Een hoop Mollen ondergraaft hem; het zeewater vindt een open en dringt er door heen; hy bezwijkt eindelijk en stort in, en de Oceaan streeft met lossen teugel door de opening. De akker is overstelpt, in een oogwenk, geplonderd, vernield, en voor altijd bedorven, en grasbloem noch korenhalm erkennen de plaats meer waar zy stonden. Een handvol vlotgras alleen, op de baren dobberende, riep uit: ‘hadden wy den Dijk slechts weêrom!’\nEen voorbyvliegende Zwaluw zag en hoorde dit: ‘Sero sapiunt Phryges’ riep hy uit; want, Lezers, het was een bereisde vogel, die talen verstond.\n\nIV.\nDe diamant by de boeren.\nIn een gering Boerendorp omstreeks Arcadie had de schoone Lize een' Diamant gevonden; een' schoonen en zuiveren Diamant van het eerste water. Waarschijnlijk was hy van den tulband eens Persischen Landvoogds gevallen, die daar doorgereisd was. Lize, van haar vond opgetoogen, maakt hem vast op een eindtjen lint, en bindt het zich om den hals: en terstond is het schoone blinkende ding de verwondering van het gantsche Vennootschap. ‘Ach! die ook zulk een' Diamant hadde!’ zie daar de algemeene en eenstemmige wensch aller Boerinnetjens.\nEen Knaap, die verscheiden mijlen verr' gereisd had, kwam van zijn' tocht weêr te rug, en bracht eenige geslepen krystallen en glasbrokken meê, die hy omdeelde. Zy flikkerden juist wel niet als Lizes diamant, maar echter zy blonken en de Boerinnen hadden welhaast elk een steentjen\n(want zoo noemde men het) aan den hals, en elk van haar achtte zich zoo rijk als Lize was. Gelukkige eenvoud!\nMaar de Diamant van Lize was door het gerucht buiten het dorp bekend geworden. Een Vreemdeling kwam om hem te zien. ‘Wat vraagt ge naar een' diamant (zei men hem), wy hebben diamanten in menigte. Beschouw slechts!’ - De Vreemdeling lachte en keerde te rug zonder verdere moeite te nemen. ‘Wat zou er toch zijn in een plaats, waar men glas en krystal voor edelgesteente neemt!’ zei hy.\nMen begon van de Nederlandsche letteren in Frankrijk en Duitschland te spreken. Feiths Julia werd vertaald, en niemand had lust er meer van te weten.\n\nV.\nDe vos en de hond.\nDe Kraan had den Hond ter maaltijd genoodigd, en de spijs kwam ter tafel in flesschen met lange halzen, waar in de Kraan den bek stekende, op haar gemak stond te eeten, terwijl zy haar' gast uitloeg, die vruchtloos aan den mond der flesschen lekte, terwijl hy niets anders in 't lijf kreeg, dan 't geen zy by het inzwelgen zich ontvallen liet; en met eene hongerige buik naar huis toog. De Vos had dit voorval vernomen: ‘Waarom (zei hy tegen den Hond) de flesschen niet omgeworpen; zoo hadt gy den brei voor u-alleen gehad, die zy met haar langen snavel van den vlakken disch niet had kunnen afslorpen?’ - ‘Niets ware my lichter geweest (hernam de ander), want zy stonden zeer wankelbaar; doch ik wilde liever verhongeren, dan zelfs een halve weldaad of 't geen er den schijn van kon hebben, met ondank te beandwoorden.’\n\n\nVI.\nDe jonge hond.\nDe Wolf leefde in overvloed in een veroverde schapenstal, omringd van een hoop doodgebeten lammeren. Een jonge Hond, die met zijn gezin door een Tijger verdreven was, kwam tot hem. ‘Help my mijn goed herwinnen, (zei hy), en ik zal u het uwe helpen beschermen.’ - ‘Gy belooft my zeer weinig (andwoordde de Wolf), want wat is het mijne van 't geen ik bezit? Maar ga heen, volg mijn voorbeeld, en heeft men u 't uwe genomen, val gy op de zwakkeren aan en vertroost u.’ - Wat deed de Hond, vraagt men my? Hy rukte een paar zuiglammeren die verstrooid door de hei liepen, van hunne moeder. - Dit kan niet zijn, zegt ge my, Lezers! maar - de Hond had eene Wolvin tot moeder gehad, en dus wordt de zaak begrijpbaar.\n\nVII.\nDe twee honden.\nDe oude en getrouwe Fijlax, die zijn' meester verloren had, werd door een' boer uit de buurt in zijn huis genomen. Hy nam 's morgens zijn stuk roggenbrood en ging voorts op de jacht, levende van 't geen hy opspoorde. ‘Hoe minder ik mijn' weldoener koste, hoe beter’ zei hy. - Maar Fijlax werd oud, verloor tanden en krachten, en niemand bracht hem meer dan het oude stuk roggenbrood. In dezen staat lei hy aan de deur te verhongeren. ‘Ellendige als gy zijt (riep de kleine Joli hem toe), hadt ge u begeven tot kwispelstaarten onder de tafel, gy zoudt nu genoeg hebben.\nZie naar my die nooit iets gewerkt heb, wat een buik is de mijne!’\n‘Maar waarom toch voedt men u zoo overdadig?’ vroeg Fijlax. Het andwoord was: ‘om dat ik kan bedelen.’ - ‘Welnu dan (hernam de oude) ik kan hongeren.’\n\nVIII.\nHet paard en de stalknecht.\n‘Het is blijkbaar (zei het Paard) dat de Stalknecht om my bestaat: - er waren eer paarden dan Stalknechts. - Hy voedt my, hy reinigt my, hy veegt mijne mist weg, houdt mijn woning zuiver en lucht ze. Hy leidt my ter wei, haalt my weder te rug eer de koude Nachtlucht valt, doet my wandelen, en wat al meer tot mijn gezondheid en welzijn dienen mag. Maar ik heb daarvoor geen verplichting aan hem (want hy is er voor); maar hy heeft verplichting aan my, dewijl hy zonder my geen Stalknecht zou zijn. Het is dus wel zot, dat ik hem drage, wanneer hy my afrijden of versch voeder met my halen wil, dat ik de spoorslagen van hem dulde, en my toomen en teugelen laat, even of ik voor zijn dienst geboren waar. Dit verveelt my.’ - Op die woorden kwam de Stalknecht om 't Paard te zadelen; en dit, om zijn Filosofie in praktijk te brengen, gaf hem met de achterhoeven een' slag op de borst, dat hem het bloed uit de keel vloog, en hy dadelijk dood nederviel. ‘Zie (zei het Paard) zoo behoort het: ik wist mijne eigen krachten niet.’ - Nu werd het noch gevoederd noch geroskamd. Het kreeg honger; het verliet den stal, en werd van de Wolven gevreten, die er lang op geloerd hadden. ‘Ach (riep hy toen) had ik my den Stalknecht blijven onderwerpen!’ -\nDe Heer van den Stal, die ter jacht was geweest, kwam juist op het mat als dit voorviel. Zijn jager lei aan op de Wolven: ‘Laat af (zei de Heer)! het is dat ondankbare beest, dat mijn' trouwen Stalknecht heeft doodgeslagen, het verdient niet beter.’\n\n\nIX.\nDe wolven.\nDe Wolven, overal vervolgd en verdreven, werden eindelijk te rade zich te vermommen. Een hulsel van schapenwol, dat hun 't voorhoofd bedekte, en een uitzicht van goede trouw en onnoozelheid deed hen toegang by de kudde vinden. De Honden blaften wel, maar de schapen hadden geen erg, de Herders vonden behagen in dit goelijk soort van dieren, dat zich Lammervrienden noemde, en de grommende wachters werden verplicht te zwijgen. Zy vestigden zich dus in de Schaapskooi, en plantten zich voort, intusschen in 't heimlijk hun rol spelende. Eindelijk wierpen zy hun masker af; de heerde was van verslindende wolven vervuld, die de honden en lammeren dood beten; en de Herders, onmachtig hen te verdrijven of tegen te staan, lieten hun vee tot een prooi. - ‘Vereenigen we ons oogenbliklijk (riep er een tot zijn Vennoots) en wy zullen ze uitdelgen!’ maar niemand had moed om een' stok op te vatten. De wolven hielden de Herders omringd, en schreven hun willig of onwillig de wet voor. - En wat werd van de kudde? - zy veranderde ongevoelig in een Wolvennest, waar de menschlijkheid den onnoosle voor waarschouwt, en den verstrikte vergeefs uit te rug roept.\n\nX.\nHet getuigenis van een' herdershond.\nDe oude en trouwe Lycisca was gestorven, en Dameet had by zijne Schaapskooi een' Wachthond noodig. Om een zekere keus te doen, besloot hy de getuigenissen te raadplegen. - ‘ô Neem den grimmigen Lycus niet, (schreeuwden de Wol-ven)! dat 's een doorslechte hond. Immer ontrust hy de gantsche streek met zijn hol geblaf. Hy verstoort ieders nachtrust; en bijt steeds naar al wat hem nadert, of slechts onder de reuk der schapen koomt. Geen nacht, dat zijn kudde den slaap geniet! ook is hy alomme gehaat en met den nek aangezien. - En dan, zijne eerlijkheid!’ - ‘Ik heb hem gisteren nog den muil vol bloed gezien (riep een die zijn tanden met moeite ontsnapt was): gewis hy steelt heimelijk.’ - ‘Ik zag hem zelf met een lam, half doodgebeten, de hei oversnellen, het deerde my (riep een ander, wien dat lam door den trouwen wachter uit de kaken ontscheurd was)! Neen, gewis, Lycus is niet eerlijk!’\n‘Maar de stille Procyon dan?’ - ‘ô Dat 's een goed, vriendelijk beest, dat nooit blaft en nooit bijt, en met niemand geschil heeft. Neem Procyon, Herder, dat 's een parel der honden!’\nDe grijze Melibee, die dit hoorde, sloeg Dameet op den schouder. ‘Geen slechter teeken voor Herder of Hond (zei hy) dan wanneer de Wolven ze prijzen!’\n\nConf. Jus Canon. Dist. 83. c. 6.\n\nXI.\nDe paauw met zijn vrienden.\nDe roofzuchtige Havik wilde den Prinselijken Paauw van zes zijner vederen berooven, de schoonste en blinkendste uit zijnen staart. De Paauw riep zijn vrienden te hulp, men bood den roofvogel weêrstand, en de Havik werd afgeslagen. - De Paauw was thands behouden, maar elk zijner helpers begeerde eenige veren tot loon. - ‘Ik heb er zoo veel van de mijnen by laten zitten (schreeuwde de een!) - Ik heb er den vyand zoo vele ontplukt (riep de ander)! Met recht wacht ik op een belooning, die my onderscheidt.’ De Paauw deelde eenige zijner vederen om, maar men eischte\nmeer, en welhaast was hy van zijn Vrienden kaler geplukt, dan de Havik hem ooit zou gemaakt hebben. - Dus uitgeschud en van hartzeer en koude bezwijkend, week hy in den stal naar een mesthoop en verborg zich. ‘Ach (riep hy uit)! ziedaar wat de vorstenvrienden zijn, die hun in nood byspringen!’\n\nXII.\nDe vogelen.\n‘Hy maakt ons wat wijs, de Adelaar, als hy zegt boven de wolken te zweven. Ik weet ook iets van vliegen, en wat hoogte men met de kracht van een' vogel bereiken kan. - En wie heeft hem ooit in die hooge streek van den hemel gezien? Immers zou hy zijn veêren aan de zon moeten branden, indien hy heur hitte zoo na kwam! Met één woord, het is een bloot voorgeven, en oude wijvenklap, dat zeg ik u allen, en daar blijf ik by.’\nDus was, in een samenkomst van gevogelte, het gesprek dat een Zwaluw hield. - ‘Ik heb altijd zoo gedacht (zei de Kraanvogel), de zaak is onmogelijk. Ik kan toch ook vliegen, en niemand zal my dit betwisten.’ - De Reiger, de Ooievaar, de Sperwer, voegden zich hierby, en een zwerm van klein Gevogelte bevestigde het besluit: ‘De Adelaar stijgt niet boven de wolken.’\nZoo geneigd is men, eene onbekende macht palen te stellen naar de maat van zijne eigen kracht en bekrompen begrip! De Maikever kwam eindelijk: ‘'t Is een dwaasheid (zei hy ruiterlijk), van een hooger vlucht dan drie vademen te gewagen. Alle hooger vlucht is niet dan eene onmooglijkheid en een spel van verbeelding of bedriegery.’Batteux zegt, indien ik my wel herinnere, dat de Ezopische Fabel het schouwspel der kinderen is. Het kan zijn, doch ik wilde ze liever dat der Grijsheid genoemd hebben. Van mijne vroegste kindsheid af, met deze Fabel bekend gemaakt, heb ik er nooit iets treffends, nooit iets belangrijks, in opgemerkt, dan alleen, in 't geval dat ik ze op eenig voorval des Levens of wel, der Geschiedenis, konde toepassen. Cezar, Alexander, Tarquinius, Brutus, Semiramis, waren my toen ik nog geen drie jaren bereikt had, personaadjen van 't grootste gewicht, en hun daden, hun woorden, hun gantsche gedrag wekte mijn hoogste opmerking tot zelfs in de minste bijzonderheid; maar het was my vervelend, wat de Wolf tegen het Lam, of de Vos tegen de Raaf zeide. En ik geloof, dat mijne ondervinding juist is. De Ezopische Fabel is alleenlijk belangrijk, door ons beelden van 't gemeene leven voor te stellen; edoch deze beelden hebben noch waarheid, noch belang, dan waar de ondervinding des levens ons in staat gesteld heeft, hunne overeenstemming met het geen deze ons getoond heeft, niet slechts te erkennen, maar met vaardigheid en genoegen op te merken. En dit kan het kind zeker niet! De bedachtzaamheid van Ouders of Leermeesters, om by alle gelegenheden het kind aan een' trek van de Fabel te erinneren, die zich in 't voorhanden zijnde voorval laat toepassen, kan veel doen om het de Fabel te veraangenamen; maar zy zal het kind neuswijs en ingebeeld maken, en welhaast roekloos in het oordeelvellen; het geen dra in een' charaktertrek van wezenlijke ondeugd overgaat Geene Fabelen derhalve voor de kinderen! Zy behooren tot het\nonderwijs des Jongelings, dan, als men hem bij intrede van zijnen baan het menschelijke leven moet leeren kennen. Zy houden de plaats van practicale, geene grondleerstellingen. Maar de Jongeling herinnert zich zijne Fabelen zoo min als zijnen Catechismus, wanneer ze hem in zijne kindsheid verveeld hebben. En dit is wederom natuurlijk, daar het nut dan verr' van den last, het vermaak van het ongenoegen verwijderd geweest is, en het laatste te lang zijne indrukken geoefend heeft, om door 't flaauw genoegen eener bloot verstandelijke voldoening, die zich naauwlijks nog aanvangt te toonen, genoegzaam beloond of verduisterd te worden.\nMaar het is de Ouderdom, die, rijk in ervaring, en arm in werkzaamheid, met genoegen te rug denkt, en als op het einde van de reis des levens, 't geen hy of toevallig vergaârd, of met schade en arbeid gekocht heeft, vermaak schept in uit te stallen of na te tellen. Hij beurint de Ezopische Fabel, als de kern van voorvallen, reeds beleefd, en waarvan zy hem 't voordeel van kennis dat er in stak, of vernieuwt, of wellicht eerst laat uitpuren. Maar ook hy bemint de eenvoudigheid van het voorstel, het onopgesierde der beelding, en de kleenheid des besteks van dit schildery, dewijl hy van kunst, praal, en pracht lang vermoeid en walgend, geene beschouwing meer lijden kan, die hem inspanning kost. Zie daar mijnen toestand ten minste. - Heb ik 't wel, of bedriege ik my, wanneer ik hier bijvoege, dat de Fabeldichters alle oude lieden geweest zijn, of van die gesteldheid van geest, welke die des ouderdoms is, en die veeltijds het gevolg van verdrukking of ongeluk, somtijds ook van een natuurlijk en aangeboren kinderachtigheid is, welke den ouderdom altijd meer of minder verzelt? Men zegt niet te onrecht: Bis pueri, senes. Maar deze tweede kindsheid heeft wijzigingen ontfangen, waardoor zy belang neemt in 't gene der eerste kindsheid onverschillig moet zijn. - Voor oude-lieden derhalven de Fabel! Hun geheele leven zal er den Commentarius over opleveren. Voor kinderen de Geschiedenis, welke hun de nuttige werkzaamheid van het leven beminnen doet! Of, indien men hun Fabelen geven wil, laten 't dan zulke zijn als de Indiaansche van Pilpai; welke in het gewaad der Historie gekleed, hunne graâge verbeelding en aandoenlijk hart te gelijker tijd bezig houden, en het belang der Geschiedenis met dat der zedelijkheid in zich verëenigen.\nNa deze Voorafspraak behoef ik niet te zeggen dat de Fabelen, die ik hier geve, voor geene kinderen zijn!\n\n\nFabel.Poëzy IV, 218.\n(Naar het Spaansch van Yriarte.)\n\nIk weet een kleene Fabel\nDie ik u zeggen zal:\nIk heb haar eens gelezen;\nGelezen by geval.\n\nEens ging door een der beemden\nVan 't zangrig Leeuwendal\nEen Ezel zich vermeiden;\nVermeiden by geval.\n\nDe langoor vond een pijpzak,\nDien, by een schapenstal,\nEen Herder had vergeten,\nVergeten by geval.\n\nDaar trapt hy op den doedel,\nEn 't geeft een groot geschal,\nEen largo op zijn Ezelsch:\nEen largo by geval.\n\n‘Ai hoor eens (zeî de lompert)\nCeci ne va pas mal!\nWat praat men dan van Ezels?\n't Is overloop van gal.’\n\n‘Ja, kunst verwekt benijders:\nDat ziet men overal.\nEen Ezel weet van spelen!’\nJa zeker; by geval!\n\n1807.\n\n\nMinerva.Mengelingen IV, 178.\n\nMinerve vond de veldfluit uit,\nEn speelde 't eerste lied,\nAan d' oever van Permessus vliet\nGehukt in 't jeugdig kruid.\nDe boschgoôn sluipen op den klank\nBedeesd en luistrend aan,\nEn laten kruik en druivendrank\nVoor deze wellust staan.\n\nWat zong zy? Van den bergsneeuwleeuw\nDien Herkules verwon;\nEn hoe hy by een meisjen spon,\nHy, monsterschrik der eeuw!\nHet spinrad snorde door haar' zang,\nEn gonsde na in 't oor;\nEn 't kusgeklap op mond en wang\nKlonk somtijds dwars daar door.\n\nNu ving zy van de wildbaan aan\nEn zong Dianes stoet.\nMen hoorde 't kraken van den voet\nDoor de afgeworpen blaân.\nDe pijlen ramm'len door 't gerucht;\nDe boogstreng krakt en drilt;\nDe schicht vliegt schuiflend door de lucht;\nDe bloedstroom ruischt om 't wild.\n\nHet mastbosch staat van rondom stom,\nEn wordt niet hoorens moê:\nHet windtjen plooit zijn vlerkjens toe,\nEn speelt met blad noch blom. -\nMaar de Echo vangt een toontjen op,\nEn alles vliegt in roer:\nNu hupplen veld en heuveltop,\nMet schaterend rumoer.\n\n‘Iö, wat klinkt die zangtoon schoon!\nZie daar den rechten trant!\nDit klatert over bosch en land!\nDit laatste spant de kroon!\nDie weêrklank daar, van ha, ha, ha!\nDie treft en hart en zin!\nMinerva speelt bevallig, ja;\nMaar de Echo doet niet min.’ -\n\nMinerve, die een' blos kreeg, zweeg,\nNam 't fluitjen van den mond,\nEn wierp het lachende op den grond,\nTerwijl zy de oogleên neeg.\nZy zet den voet op 't piepend riet,\nEn trapt den halm in tweên:\n‘Zing, Echo, zing uw eigen lied!’\nEn ijlings vloog zy heen.\n\n1808.\n\n\nDe drie vijanden.Winterbloemen II, 71.\n(Indiaansche Vertelling.)\n\n‘Afgemat van 't blakend Zuiden,\nAfgemat van 't gloeiend zand,\nZoek ik schuilplaats, zoek ik schaduw,\nVoor den fellen middagbrand.\n\nSchenk my in dit kleien kluisjen,\nDat ik 't lichaam nedervlij',\nSlechts een handvol gerstenhalmen,\nEn een' waterdronk daar by.\n\nSchrik niet, Meisjen, voor dees kaken,\nUitgehoold door duurzaam wee;\nWeiger aan mijn dorre leden\nGeen onkostbre legersteê.\n\nEenmaal bloeide ik meê op de aarde,\nAls de veldbloem op haar struik,\nMaar dat alles is vervlogen;\nNu ik naar den grafkuil duik.\n\nMoed- en krachtloos, en verslagen,\nSchudt my 't hoofd op ieder tred,\nEn mijn kniën knikken samen\nWaar ik slechts een' voetstap zet.’ -\n\n‘Leg u neder, grijze Vader,\nOp het leger, hier gespreid.\nLesch uw dorst met dezen beker.\nIk bewaak uw weerloosheid.’ -\n\n‘Ga dan, Meisjen, zet u neder\nVoor de deur, in 't heuvelzand;\nSla uw helder oog naar 't Westen\nEn doorschouw het rijzend land.\n\nZit daar neêr in schaâuw der linde\nDie het hoofd den winden biedt;\nEn (ik bid u) maak my wakker,\nAls gy iets genaken ziet.’\n\n't Meisjen zat en zag naar 't Westen;\n't Veld was eenzaam overal.\nNiets bespeurt zy dat er nadert;\nNiets verroert zich in het dal.\n\nZwijgend zit zy in verwachting.\n't Blaauw verschiet vertoont een mist.\nUit die mist verschijnt een Ruiter;\nOp zijn' heupriem leest zy: list.\n\nIJlings klopt zy aan het venster:\n‘Vader (roept zy)! List genaakt.’\n‘Laat hy (zegt de Grijzaart geeuwend),\nMits hy niet zijn' naam verzaakt!’ -\n\n't Meisjen zet zich nogmaals neder,\nEn een stofdamp doet zich op;\nEn die braakt een' tweeden Ruiter,\nOp een' vuurdraak in galop.\n\nIJlings klopt zy weêr aan 't venster:\n‘Vader (roept zy), ras! ontwaak!\n'k Zie het rennen van een' Ruiter\nOp een' ijsselijken draak.’ -\n\n‘Laat hy komen (sprak de grijze).\n't Is het dreigende geweld.\nDat geweld is niet te duchten,\nDat zich door zijn toestel meldt.’\n\n't Meisjen zet zich nogmaals neder,\nEn een nevel stijgt om hoog;\nEn een derde Ruiter toont zich,\nMet gespannen legerboog.\n\nIJlings klopt zy weêr aan 't venster:\n‘Vader (roept zy), rijs en vlied!\n'k Zie een' woesten Moorder naderen,\nDie met spitsche pijlen schiet.’ -\n\n‘Laat hy, Dochter (zegt de grijzaart):\nOok die pijl heeft luttel nood.\n't Is de losgeborsten toorne,\nDie nog nooit zijn doel beschoot.’ -\n\n't Meisjen zet zich nogmaals neder,\nEn zy ziet in 't reisgewaad\nPelgrims uit een rijstveld stijgen,\nMet een lachjen op 't gelaat.\n\nNogmaals klopt zy aan het venster:\n‘Vader (zegt zy), 'k breng geen leed.\nPelgrims stappen herwaart henen:\nIk herken hen aan hun kleed.’ -\n\n‘Welke namen (vraagt de Grijzaart)\nVoeren ze op hunn' Pelgrimshoed?’ -\n‘De een, oprechtheid; deander, zachtheid;\nGene, kalmte van gemoed.’ -\n\n‘Ach (dus roept hy)! ik herken ze.\nDe een is kalmte van gemoed in Eenvouds rok;\nDe ander is geweld, gemaskerd;\nEn de derde, stille wrok.\n\nDezen vrees ik. Zy verdelgen.\nMeisjen, red my uit hun hand.\nBerg my achter heg of struiken,\nOnder bladers, of in 't zand.’ -\n\n't Meisjen gaat, en leidt hem buiten;\nLegt hem neêr in 't koele gras;\nDekt zijn hoofd met dorre bladen,\nEn zijn lichaam toe met asch.\n\n't Drietal Reizigers koomt nader;\n't Vraagt haar brood en nachtverblijf.\n't Meisjen geeft hun gerstenkoeken,\nEn een biesmat voor het lijf.\n\n‘Gaat, ontkleedt u, strekt uw leden,\nEn geeft my uw opperkleed,\nDat het in de lucht doorwaaie,\nEer gy verder henen treedt.’ -\n\n‘Neen, wy liggen in die kleederen,\nMeisjen, wy ontkleên ons niet.\nMaar ga heen, en schep ons water\nUit een' levendigen vliet.’ -\n\n't Meisjen ging. Zy keerde weder:\nAch! haar hutjen staat in vlam,\nEn het drietal was geweken,\nAls zy voor den ingang kwam.\n\nMaar een felle Salamander\nLag te baden in den gloed,\nEn een Slang het vuur te blazen,\nDaar een Mol den muur doorwroet.\n\n‘Grijp (sprak toen de blijde Grijzaart,\nEn verliet zijn bladerbed),\n‘Grijp den bijl en dood die monsters,\nEn gy hebt uw ziel gered.\n\n1809.\n\nHet sijsjen.Affodillen II, 123.\n\nIn de schoone vruchtbre velden\nVan den Deurostroom bespoeld,\nWaar het by het ochtendkrieken\nVan gepluimden zang krioelt,\n\nZat ik by een frissche linde,\nOverschaduwd van een tak,\nIn wiens blad een Sijsjen schuilde,\nDat met schoone Lize sprak.\nlize.\nHoe benij ik, teder Sijsjen,\n't Heil van uw gelukkig lot!\nAltijd zingt gy zonder zorgen,\nAltijd leeft gy in genot.\n\nhet sijsjen.\nAch! wat dwaalt gy, Herderinne!\nZoo mijn stem het dal doordringt,\n't Zijn mijn bange treurgezangen,\nDie mijn onheil my ontwringt.\nlize.\nWordt uw nooddruft niet bevredigd\nVan den rijkdom van dit land?\nGod voorzag in wat zy vordert,\nMet een altijd open hand.\n\nDuizend vliegjens, duizend maadtjens,\nMalsche groenten, altijd frisch,\nMogen steeds uw lust verzaden,\nBieden u een' staâgen disch.\n\nKristallijnen waterspranken\nKronklen zich de beemden om,\n't Zangrig keeltjen tot verkwikking,\nDat het niet van dorst verstomm'.\n\nIn den zomer hebt gy lommer;\nAls de vorst u overkoomt,\nVindt gy kloven in de rotsen,\nScheuren in het dor geboomt'.\nhet sijsjen.\nGy dan, gy, (gewis) bezitster\nVan een meer dan matig goed,\nSmaakt gy naar uw lotbedeeling\nWel geringer overvloed?\n\nSchenkt de blanke wol der lammren\nU geen fijngesponnen rag,\nDat aan uw bevalligheden\nNieuwen luister leenen mag?\n\nSchuimen niet uw blinkende emmers\nVan den vetten geitenroom,\nZoeter dan de kunstgerechten,\nFrisscher dan de frissche stroom.\n\nDuizend zwaar geladen takken\nBuigt de boomgaard aan uw kniên,\nOm de teelt der jaargetijden\nAan heur meesteres te biên.\n\nSneeuwt de winter op de velden\nUit zijn vijandlijke vuist;\nGy ontschuilt zijn felle nepen,\nIn de rieten kluis gehuisd.\nlize.\nAch, wat dwaalt gy, kwelend Sijsjen,\nZoo gy hierin heil gelooft!\nWat kan overvloed my troosten,\nDaar mijn hart my werd ontroofd!\n\nAch, wat is my dat bezitten!\nWaar verschaft het heul in smart!\nBeter waar het, nooddruft lijden\nBy de rust van 't vredig hart.\n\nDe onweêrstaanbre hartendwinger,\nDien het menschdom. liefde heet,\nNam my alle rust voor eeuwig,\nStiet my in een eindloos leed.\nhet sijsjen.\nJa, die Godheid schept genoegen\nIn de pijn van al wat leeft.\nWaan niet dat een teder Sijsjen\nVan zijn kracht geen denkbeeld heeft.\n\nMaar beklagen wy geen liefde,\nOok haar pijnen vallen zoet;\nWreedheid is het, helsche wreedheid,\nDie my 't leven vloeken doet.\n\nHoor mijn noodlot! en uw tranen,\nHeeft uw oog er ooit geweend,\nZullen aan dit stroomnat mengen;\nOf uw boezem is versteend.\n\n't Was waar Lecaas zilvren water\nDoor de beukenbosschen schiet,\nDat ik, pluim- en vormloos kieken,\n't Brekend moederei verliet.\n\nDoor de teêrheid van mijn ouderen,\nTot mijn' wasdom, opgevoed,\nWas ik band en zorg onttogen\nMet den eersten zomergloed.\n\nSpoedig vloog het jaargetijde,\nMet mijne eerste speelzucht, om;\nEn een lief aanminnig kneutjen,\nWerd mijn wensch en eigendom.\n\nWaar ik vloog of nederhupte,\nImmer was zy aan mijn zij';\nEn, in wil en zucht vereenigd,\nNiets gelukkiger dan wy!\n\n't Winterweêr was weggeweken,\nEn een schoone Lent brak aan,\nAls een zoete trek tot paren\nIn ons hart begon te slaan.\n\nAch, geboren om te minnen,\nTot elkanders heil bestemd,\nWerd ik aan dat dierbaar gaaitjen\nDoor den teêrsten band geklemd.\n\nHier was 't plekjen dat wy kozen\nTot den echt- en kraamkoetsbouw;\nHier, hier stichtten wy dat nestjen,\nDat ons kroost ontfangen zou.\n\nSpoedig was die bouw voltogen,\nEn het legertjen gespreid:\nSpoedig zagen wy de vruchten\nVan ons-beider tederheid.\n\nDrie der blanksten aller eieren\nHielden in hun zuivren schaal\nOnze spruitjens opgesloten,\nBeider hoop en huwlijkspraal.\n\nOnder 't laauwe dons der vlerken\nStoofde haar mijn hartvriendin:\nNimmer ging zy voedsel gaderen,\nOf ik nam haar plaatsjen in.\n\nEn terwijl zy op die eiers\nBroeiend neêrzat, weken door,\nZong ik haar de zoetste toontjens\nMet een hart vol wellust, voor.\n\nEindlijk was de stond geboren,\n(Stond van ongelijkbre troost!)\nVan elkander weêr te vinden\nIn een ons gelijkend kroost.\n\n'k Sprong en hupte vol vervoering\nOm het piepende gezin;\nEn mijn klein geslacht te aanschouwen,\nHad voor my den hemel in.\n\nAls de moeder het bewaarde,\nBracht ik 't voedsel op den tak,\nDat ik met mijn eigen snavel\nIn hun teêre bekjens stak.\n\nOnvermoeid in ze op te kweken,\nDronken van die zielsgeneucht,\nZagen wy die pandtjens groeien,\nEn met hun, ons-beider vreugd.\n\nEens, ô dag van wee en jammer!\nDag, bezwangerd met verraad,\nDie, ten toppunt van mijn plagen,\nEeuwig voor mijn oogen staat!\n\nEens, terwijl ik met mijn gaaitjen,\nWat ter zijde van het nest\nOp de gouden morgenstralen\nDe arglooze oogen had gevest;\n\nDaagde een Jager uit zijn schuilhoek,\nRichtte 't gruwzaam moordgeweer:\n't Schot ging af, de hagel snorde,\nEn mijn gâ viel stervend neêr.\n\n't Korenbloemtjen in de dalen,\nWen het seissen zich verheft,\nStort zoo plotsling niet ter aarde,\nAls het snijdend staal het treft.\n\n‘Waartoe dient het u, ontmenschte,\nRiep ik in vervoering uit,\n‘Dus uw razerny te koelen\nOp een zoo geringe buit?\n\nDreef u roofzuchts helsche prikkel\nTot een misdaad zoo verwoed,\nWat toch baat u, gruwzaam roover,\nDit onnoozel handvol bloed?’ -\n\nDe onmensch schudde met de lokken,\nDubbel grimmig op mijn kreet.\nEn een tweede jachtschot vloog er\nTot voleinding van mijn leed.\n\nAch! dit jachtschot ging verloren\nIn de ruimte van de lucht,\nEn de wreedaart liet my over\nAan mijn eindeloos gezucht.\n\n'k Koesterde mijn lieve wichtjens,\nSiddrend van den donderknal;\nMaar, onwetend van hun rampen,\nBlind in 't naadrend lotgeval.\n\nAch! terwijl ik op die wichtjens\nOogen vol van teêrheid vest,\nWat verneem ik, groote Hemel,\nDat zich kronkelt om het nest!\n\nô Hoe trillen my de vlerken\nOm het angstig jagend hart,\nDaar ik my die stond herinner!\nHoe vernieuwt zich al heur smart!\n\nOpgekropen langs de linde,\nWrong een slang zich om den tak,\nDie, met opgesparde kaken,\n't Schrikhoofd door de bladers stak.\n\n't Monster, op zijn prooi geschoten,\nGreep mijn weereloos gezin,\nAch, hy zwolg het voor mijn oogen\nMet een' enklen adem in.\n\n'k Weet niet wat my toen gebeurde,\nDat my in dat oogenblik\n't Hart niet wegsmolt in den boezem,\nNiet versteende van den schrik.\n\nAch! mijn gaaitjen, ach! mijn jongen\nZag ik jammerlijk geslacht.\nHoe gelukkig, Herderinne,\nWaar ik voor hen omgebracht!\n\n'k Vlood die doodelijke streken\nWaar ik al mijn schat verloor; -\nMaar, helaas! ik voer mijn rampen,\nWaar ik vlucht, de wareld door.\n\n't Is een jaar na deze slachting,\nDat ik met een heesche keel,\nEenzaam door de stille boschjens\nMijne jammerklachten kweel.\n\nMaar hier boeien my mijn rampen,\nHier, hier trok het hart my weêr;\nHier, hier wil ik blijven treuren,\nTot de rouw my gants verteer.\n\nlize.\nZie den traan des mededogens\nDie my tintelt op 't gelaat.\nHy getuigt u van een' boezem\nDie voor uw ellenden slaat.\n\nMaar vertroost u in mijn lijden;\nZoo het troost in 't lijden is,\nDat met ons ook andren deelen\nIn des levens droefenis.\n\n't Meisjen zweeg. Zy wilde spreken,\nMaar de schaamte bond haar tong,\nEn een zucht ontvlood haar lippen,\nDie zich aan het hart ontwrong.\n\nAch! (dus zegt zy) mocht ik spreken,\nEn ontlasten dit mijn hart!\nMaar eens meisjens plicht is zwijgen,\nEn verstikken wat haar smart!\n\nNaar het Portugeesche, getyteld passerinho.\n1810.\n\n\nSadig.Affodillen I, 141.\n\n‘Ik weet, gy hebt geleden,\nMaar droog uw tranen af:\nVoor kunst en kundigheden\nDraagt abbas kroon en staf.\nIn schaduw dezer palmen\nHoor' elke zon die rijst\nU louter vreugde galmen,\nVan 's Konings disch gespijsd.’\n\nDe Vorst had uitgesproken,\nEn Sadig was gerust.\nIn palmenschuts gedoken,\nOntboezemt hy zijn lust.\n‘Zoo (zegt hy), dat deze aarde\nVoor Sadigs laatste stond\nEen handvol heils bewaarde\nOp Vaderlandschen grond!’\n\nNu lokt hy uit de snaren\nDen toon van 't dankbaar hart:\nNu juichen woud en blaâren:\nNu zwijgen angst en smart.\nHet boschloof roept den beemden\nDen naam van abbas toe,\nBy Landgenoot en Vreemden,\nEn wordt zijn lof niet moê.\n\nMaar Abbas gaat ten strijde,\nEn Sadig heeft geen brood;\nEn al wat hem benijdde,\nVertrapte hem in zijn nood.\nNu zetten vuile honden\nDe tanden in zijn kleed,\nDe nagels in zijn wonden,\nEn groeien in zijn leed.\n\nDaar ligt hy neêrgeslagen;\nDaar wenscht zijn ouderdom\nZijn eens doorstane plagen,\nZijn ballingschap, weêrom.\nDaar wenscht hy zich verjongerd,\nEn duizend rampen meer,\nMaar buigt, ter dood gehongerd,\nHet hoofd bezwijkend neêr.\n\n1811.\n\nDe nachtegaal en de koekoek.Nalezingen II, 32.\n\nNachtegaal en Koekoek streden\nOm den zangprijs van het dal.\nHoe gelukkig zal hy wezen\nDie dien zangprijs winnen zal!\n\nKoekoek sprak: ik weet een regter,\nDie ons vonnis wijzen kan.\nOoren heeft hy om te hooren\nGrooter dan de groote Pan.\n\nDe Ezel kwam, men gaat aan 't zingen.\nLangoor bromt eens in de keel,\nRekt zich uit, en geeuwt en luistert\nNaar het lied van Filomeel.\n\nWind en bosch en stroomen zwegen.\nEindlijk zegt hy: ‘Gants niet kwaad;\nMaar het is te wild gezongen,\nEn het blijft niet in de maat.’\n\nNa een korte poos gegrinnik\nGeeft hy d' ander ook gehoor,\nKoekoek flux aan 't koekoekschreeuwen,\nKoekoek, koekoek, na als voor.\n\n‘Bravo! ja, dat noem ik zingen,\n(Zegt hy) dat 's de rechte toon!\n't Nachtegaaltjen piept wel aardig,\nMaar de Koekoek spant de kroon.\n\nDat zijn klinkklaar zuivre jamben;\nDat 's een maat naar mijn verstand:\nDaar is 't zoet by in te slapen;\n'k Hou niet van dien Griekschen trant.\n\n1811.\n\n\nKoekeloer, of De eerste april.Nieuwe Uitspruitsels, 149.\n\n- - - Crimine ab uno\nDisce omnes.\n\nvirg.\n\nEene arme Weduwvrouw, nu mooitjens op haar dagen,\nHad ergens in het Gooi haar woning opgeslagen.\nZy leefde zuinigjens, eenvoudig, en heel stil,\nVan moestuin, stal, en werf, en land, en duiventil,\nOnkundig van de pracht, en huis- en tafelweelden.\nTwee dochters, sterk en frisch, die de armoê met haar deelden,\nVerzorgden wasch, en bleek, en slechte boerenpot.\nDrie zoggen liepen rond door 't ruime varkenskot.\nÉén schaapjen met één kalf was in de koestal over.\nZoo leefden zy gezond, en vergenoegd, en pover.\nZy had voor 't huis een hof, naar de oude wet\nMet paalwerk in het rond heel netjens afgezet,\nDeels met een haag van dicht en groenend lover.\nEen werf daarby (nu noemt men 't basse-cour),\nEn, op die werf, een haanneef, koekeloer;\nEen haan, voor wien wat veders draagt moest wijken;\nNooit zaagt ge in 't land, van kraaien zijns gelijken.\nDie stapte daar als rijksvoogd op den vloer.\nHy had een stem, een toonklank in zijn gorgel,\nDie 's zondags, dwars door kerkgezang en orgel\nZich hooren deed; en zoeter van geluid\nDan veldtrompet, of doedelzak, of fluit.\nOp zijn gekraai was beter staat te maken\nDan op den slag van 't uurwerk van Pavv,\nWant, onder dit en andre zeven zaken,\nVerstond hy zich op de astrologery,\nEn wist de zon haar weg wel voor te palen,\nIndien ze by geval van 't rechte spoor mocht dwalen.\nZijn kruinkam blonk als fijne bloedkoraal,\nEn was getand als de oude torentransen;\n\nZijn bek was als het git der paternosterkransen;\nZijn beenen als lazunr, met nagels blank als staal:\nEn, als één goud na 't kunstigste bruineeren,\nWas heel zijn dosch van schitterende veêren.\n\nDees schoone Haan, als vader en gemaal\nHad onder zijn gezag een zevental matresjens,\nAl hennetjens, gekeurslijft als princesjens,\nOf zustertjens of dochters van mijn heer;\nMaar, evenwel, in alle deugd en eer!\n(Men weet toch, hoe gepluimde heertjens leven.)\nMaar een van die, de schoonste van de zeven,\n(De fraaistgekleurde hals die m' ooit met oogen zag,\nEn daar een rechte gloed van diamant op lag!)\nWas juffer Partelot, zijn grootste favorietjen\nZoo mollig als een dons, en scheutig als een rietjen;\nDie zat hy op een dag wel twintigmaal op 't lijf.\nOok was het inderdaad een goed slag van een wijf:\nZy was beleefd, gedwee, teêrhartig, en bescheiden,\nEn had hem, van haar jeugd, pas zeven dagen oud,\nReeds lief gehad, en binnen 't jaar getrouwd;\nEn verder....ô! Zy wisten 't met hun beiden,\nEn meenden 't wel. Dit immers is genoeg. -\nMaar 't was een lust, wanneer hy 's ochtends vroeg,\nZoo dra de zon haar oogen op hem sloeg,\nZijn morgenlied: Het daget uit het oosten,\nZoo helder zong; ja, 't was om 't hart te troosten.\nWant toen was nog, van hier tot 's warelds end\nDe beestentaal zoo algemeen bekend\nAls nu het Fransch; en ieder Taalgeleerde\nZocht ook zijn soort waarmeê hy liefst verkeerde\nEn koffyhuis of kransjen hield, in 't kot,\nOf op de werf, of achter 't varkensschot,\nEn daarvan nog het woord: een graantjen pikken.\n't Gebruik was zoo; nu zegt men liever: likken.\nMaar, sints die tijd en dat gebruik verliep,\nGaat nergens ook de taalkunst meer zoo diep,\nEn niemand zal uit stal of duif huis klikken.\nDe Fries-alleen (gelijk Stevijn vermeldt),\n\nWanneer de kraai de winterkou voorspelt\nVerstaat hem nog, maar blijft in 't andwoord stikken.\n\n't Gebeurde nu by d' eersten morgengloed,\nAls Koekeloer met heel zijn vrouwenstoet\nOp stok zat, en, naast hem, zijn Partelotjen,\nDat hy op eens een gil gaf door zijn strotjen,\nAls van een mensch die in den droom verschrikt,\nOf, doodsch benaauwd, naar lucht en adem snikt.\nZijn Partelot ontzette, en riep hem wakker,\nEn zei: ‘Wel foei! ben jy een slaapsteêmakker?\nGe jaagt een mensch de bare dood op 't lijf.’\n‘Och (andwoordt hy), het spijt my, lieve wijf;\nIk vond my daar van zulk een nood bevangen,\nIk voel my de angst nog in den boezem prangen!\nZoo deze droom my maar ten goede keert,\nOf 't onheil van mijn hals wordt afgeweerd!\nIk droomde, en dacht, ik liep zoo wat te luieren\nMet onze tuin wat om en om te kuieren,\nAls ik een beest in 't oog kreeg, als een hond,\nDat op my viel, en naar mijn leven stond.\nZijn kleur was rood en trok wat naar den geelen;\nZijn staart was dik, als hier de vischpansteelen;\nZwart was zijn oor en 't puntjen van zijn staart:\nZijn muil was spits, en als een kat gehaird;\nZijn oog, één vuur, een schrik om aan te kijken!\nDit trof my zoo. Ik zag hem niet te ontwijken.’\n\n‘Wech (zei zy), wech! Ontstelt gy daar zoo van?\nNu ken ik u niet langer voor mijn man.\nIk schaam my-zelv, zou ik een mem beminnen!\nMijn man geen moed! dat ging my aan de zinnen.\nNeen, neen, een vrouw eischt in een man verstand,\nEn moed daarby, die schrappen durft in 't zand.\nGeen gek, geen uil, geen drasbroek moet hy wezen,\nDie, denk eens aan! die voor een droom zou vreezen!\nIs dat een vent, die voor een droom vervaart?\nEen mannenhart hoort by een mannenbaart.\nEn gy, op 't oog, een haantjen als een parel,\n\nGedraag u toch als een rechtschapen karel!\nOf weet ge niet, dat droomen droomen zijn:\nDat 's ijdelheid, en anders niet dan schijn?\nZy komen voort uit ingewandverstopping,\nOf uit de maag, in zware spijsverkropping.\nAls drabbig bloed, niet naar den eisch gekookt,\nNaar boven stijgt en door de hersens spookt.\nUw droom is ook (en 't kan niet anders wezen)\nUit overmaat van 't lijmig bloed gerezen,\nDat in den slaap de plethorieke liên,\nWat iemand droomt, bestendig rood doet zien;\n't Zij roestig zwaard, of pijl, of ander wapen;\n't Zij wild gediert', met open muil aan 't gapen,\nOf rood van huid; het zij een brandend vier\nMet rode vlam; of bloedig moordgetier;\nOf ovenbrand met gloênde Salamanderen.\nZoo werkt de kracht der zwarte gal in anderen,\nEn jaagt hun schrik van zwarte beeren aan,\nOf bullenbaks, als duivels voorgedaan,\nJa duivels zelfs, die hun de klaauwen wijzen,\nEn aan een mensch het hair te berg' doen rijzen.\nIk spreek hier niet van ander temp'rament,\nOf wat hun kracht in elks verbeelding prent:\nDie 't weten wil, kan dikke boeken lezen.\nIk stap er af, en hou de zaak bewezen.\nMaar Kato-zelf, die zoo verstandig dacht\nZei die niet reeds: Geef op geen droomen acht?\nEn even dus, Geleerden en Doktoren\nIn menigte, zoo na hem als te voren?\nNeen, man, vrees niets; maar, eer wy slapen gaan,\nOm 's hemels wil, laat u van 't vrouwtjen raân,\nNeem wat jalap (ge moet er niet van huiveren)\nOf rheum in, om maag en bloed te zuiveren.\nOf is hier ligt geen potjenskraam omtrent,\nDe tuin geeft op, voor die de kruiden kent,\nWaarmeê ge 't lijf van boven en van onderen\nOntlast: een stof!...ge zult er van verwonderen.\nIk bid u doe 't. Ik ken uw naturel,\nDat zweer ik u, en uw complexie wel.\n\nDe jaartijd is bedenklijk dezer dagen;\nEn doet gy 't niet, gy zult het u beklagen.\nDaar komt heel licht een boze tertiaan,\nEen zenuwkoorts, of erger nog, ter baan.\nEen dag of twee een digestîf genomen\nVan wormtjens, baat; die kunt ge licht bekomen.\nOf anders, eet wat frissche centory\nMet donderbaard, en daar wat huislook by;\nHier na wat vlier- of wat kornoeljebessen.\nDie dat bezit, hoeft geen Aptekersflessen.\nHier staan ze frisch te groeien; pluk ze vrij,\nEn vrees geen droom: ik neem de zaak op my.’\n\n‘'k Bedank u, lief (dus vangt hy aan te spreken),\nEn neem het aan voor 't hartlijkst liefdeteeken.\nMaar, Kato -! Ja, ik geef den man zijn recht,\nHy is een bol, en weet wel wat hy zegt.\nDoch niet te min, hoe Kato wordt geprezen,\n'k Heb in mijn jeugd toch ook wel iets gelezen,\nEn weet heel goed wat in de boeken staat;\nMaar menig een leert anders, in der daad!\nMen leest alom, dat droomen voorbeduidsels\nVan goed of kwaad, en echte lotontsluitsels\nVan 't wichtigst zijn dat ons op de aard ontmoet,\nEn by de proef blijkt deze stelling goed.\nEen oud autheur schrijft immers van twee knapen\nDie op een reis niet wisten waar te slapen.\nDat ze in een stad zich scheidden van malkaâr,\nWaar de eene hier een bed zocht, de andre daar:\nZoo dat op 't laatst een hunner taamlijk slaagde,\nMaar de andere in een stal een bondel stroo bejaagde.\n't Was middernacht als de een, daar hy op 't bedde lag,\nZijn reisgenoot in tranen voor hem zag.\nDie tot hem sprak in dees benaauwde woorden:\n“Kom tot mijn hulp, men wil my hier vermoorden!\nVlieg, vlieg! ik ben in 's Konings ossenstal,\nAan de Oosterzij', die uitkomt aan den wal.\nVerlaat my niet in 't uiterst aller nooden,\nOm 's hemels wil! of - tel my by de dooden.”\n\nDe man verschrikt, schiet uit zijn slaap, en - zeit:\nWaartoe me ontrust? een droom is ijdelheid. -\nHy legt zich om, en, weêr door slaap bevangen,\nVerschijnt hem nu, met gants verbleekte wangen,\nVan bloed bedrupt, en, met de borst doorboord,\nZijn reisgezel, en zegt: Ik ben vermoord:\n“Men heeft mijn lijk in rundermist verborgen.\nSta op, en ga, met d' opgang van den morgen,\nEn hou den kar die uit de poort zal gaan,\n(Daar lig ik in) en zijn berijder, aan.”\nNu siddert hy; - en ziet by 't eerste dagen\nDoor de open poort een boeren mistkar jagen,\nMet rundermist tot boven volgetast,\nEn roept, vol schriks: “Grijpt mannen! grijpt dees vast,\nEn onderzoekt de lading van zijn wagen:\nHier ligt mijn vriend, mijn reisgenoot verslagen.”\nMen vindt het dus, en straft den moordenaar.\nHier was 't een droom, en deze droom was waar.\n\nOf, wilt gy meer? Twee andre reisgenooten,\nDie tot een tocht naar overzee besloten,\nVertoefden lang door tegenwind aan 't strand,\nTot dat op eens het Westen blaast door 't wand.\n't Was avondstond, en, om van wal te steken\nVerbeidt men tot de morgen aan zal breken.\nNu slapen zy. Maar de een hoort op zijn bed\nEen kenbre stem, die hem in onrust zet,\n“Vertrek niet”, zegt, en deze taal doet hooren:\n“Indien gy gaat, uw leven is verloren.\nOntwaakt, deelt hy zijn makker alles meê,\nEn zegt: Blijf hier, en gaan wy niet op zee.\nDe makker lacht: Dat moet ge my vertellen,\nDat ik een reis om droomen uit zou stellen.\nVooral niet, vriend! een droom is slechts bedrog:\nDat was van ouds, en dat beweer ik nog.\nZijt gy bevreesd, gy moogt hier langer blijven;\nIk stoor my aan geen klap van oude wijven.\nVaarwel! - Hy gaat, en, in een korte stond\nVerheft een storm, en alles gaat te grond.\n\nIk had nog meer exempels aan te voeren,\nMaar 't mocht misschien en u en my ontroeren.\n\nEn daarom, wijf, het zij er meê zoo 't wil,\nBedachtzaamheid is geen belachbre gril;\nEn, roekloos hy, die droomen durft verachten!\nGewaarschouwd, eens, moet zich de wijze wachten!\nKenelmus ook (de heilig, dien gy kent,\nAl staat hy niet in ieder kerklegend,)\nWien, uit den vorst van Mercia geboren,\nZijns Vaders kroon en zetel was beschoren,\nZag, weinig tijds voor dat hy 't leven liet,\nDen moordenaar die hem het hart doorstiet.\nZijn Voedsteres, als zy zijn droom verklaarde,\nBeval hem aan, dat hy zich wel bewaarde;\nMaar ach! de knaap, naanw zeven jaren oud,\nWas groot van ziel, en op zijne onschuld stout.\nIk zou er wel een vleugelveêr om geven,\nIndien gy 't laast, zoo als het staat beschreven.\nMaar hoor, mijn lief! Sla op Macrobius,\nEn dat was toch geen oud-langetten muts.\nHy, die den droom van Scipio verhaalde,\nDien Corenhart in 't Nederduitsch vertaalde,\nStelt, dat de droom of ander nachtgezicht\nOns zeker van de toekomst onderricht.\nEn heeft men zelfs geen droomboek by de luiden,\nWaar in men vindt wat alles mag beduiden?\nNoch meer dan dat! Wat deed Augustus? zeg!\nSmeet hy den droom als onbeduidend weg?\nVooral niet! Neen, hy wachtte zich ter degen.\nDe vijand had hem lelijk beet gekregen,\nHad hy gedacht als Juffrouw Partelot. -\nPlutarchus ook! verklaar me dien voor zot! -\nZie Farao, zijn schenker en zijn bakker;\nZie Jozefs droom van schoven op den akker!\nEn wat al meer! - Geloof my, beste schat,\nEen droom, als droom, beteekent al zoo wat.\nIk wil niet eens van Brutus nachtspook praten,\nAstiages, of andre potentaten,\n\nOf Cezars vrouw, of de arme Hecuba.\nEen droom zegt iets. - Dus geen centaurea!\nGeen donderbaard, geen vlier, en geen jalappe!\nIk mag ze niet, wat uw Hoogwijsheid snappe.\nDoch lang genoeg! Van dit propoost niets meer! -\nDit is geen droom maar waarheid, op mijn eer:\nIk ken geen ding dat zoo mijn hart kan streelen,\nDan, op den grond met Partelot te spelen;\nEn zie ik slechts die kraalronde oogjens aan,\nZoo is mijn zorg en alle vrees vergaan.\nWat dunkt u, wijf? Gy moogt my ook wel lijden,\n(Niet waar, mijn hart?) in spijt van die 't benijden.\nEn daarom, kom, we zitten hier wat naauw,\nEn in dit hok ziet alles even graauw....\nWat zegt ge er van! Nu, houdt u niet verlegen,\nEn wees geen kind. Ge kunt er heel wel tegen.\nHer uit, her uit! - Met vloog hy op den grond,\nWant, 't was de tijd en volle morgenstond.\nNu riep hy tok, tok, tok, en al de hennen\nVerschenen straks om hem als heer te erkennen,\nEn welgemoed liep hij zijn Harem door,\nEn deed zijn plicht; maar Partelot ging voor:\nEn naderhand, wel meer dan twintig keeren,\nZat hy ze nog, by poosjens, in de veêren.\nô! 't Was een leeuw, als hy door 't schulpzandpad\nMet hooge borst en op zijn tenen trad,\nGeen grond gevoelde, en als een vorst spatseerde,\nHet moedig oog nu hier dan derwaart keerde,\nEn, tok, tok, tok, waar hy een korrel vond,\nDe wijfjens om zich heen vergaderde in het rond.\n\nNu laat hem hier zijn heerlijk lot genieten!\nWe zien zoo straks, wat daaruit voort zal vlieten.\n\nDe maand ging om, waarin de wareld wierd;\nDe Lente kwam, met telg en bloem gesierd,\nEn tooide 't veld. Het zilverwitte laken\nDer boomgaard stoof, en deed de paden kraken;\nEn Grasmaand bood een lieven voorjaarslach.\nHet was nu juist haar allereerste dag;\nEen boze dag, gelijk de lieden weten,\n(Duc d' Alva werd zijn bril toen afgesmeten,\nZoo dat hy met een lange neus bleef staan.)\nDie meenig een veel spots deed ondergaan;\nMaar Koekeloer, zoo preutsch en fier als immer,\nBedacht dit niet, en 't ging hem nog veel slimmer.\n\nHy stapte dan, gesteveld als een held\nMet laars en spoor, van zijn serail verzeld,\nEn zag de zon in 't Oost-ten-zuiden blinken,\nEn, zonder klok of bel te hooren klinken,\nHy wist hoe laat (dit lag zoo in zijn aart),\nEn had het fix, en kraaide metter vaart,\nMet zoo'n geluid, zoo krachtig, en zoo helder,\nDat Pluto er van opsprong in zijn kelder,\nEn Charon vroeg: Wie maakt daar zoo'n rumoer?\nDie aanstonds zei: 't Is haanneef Koekeloer.\nHy had gekraaid, en, met een statig wezen,\nHet geen hy by zich-zelv' zeer filozofisch vond:\n‘De zon (zei hy) is vijftien graad gerezen.’\nToen, knikkend: ‘Partelot, kom hier en zie eens rond!\nZeg, is het niet een heerlijke ochtendstond?\nEn hoort ge daar die distelvink wel fluiten?\nEn ginds die sijs? Wat is het lief hier buiten!\nNiet waar? Kom hier, en gaan we wat ter zij'.\nô! 'k Voel mijn hart zoo lustig en zoo blij,\nWanneer ik in 't geboomt' die vogeltjens hoor zingen.\nIk zou, van lust, wel uit mijn veders springen.’ -\n\nMijn goede haan! wis hadt ge nooit geleerd,\nDat vreugde steeds in droefenis verkeert.\n\nMijn Oudoom zei by alles: ‘Maar na dato!’\nDat is een woord, zoo goed als een van Kato\nOf Seneca. Doch hiervan afgestapt!\n\nEen oude Vos, recht listig en doortrapt,\nDie drie jaar lang in 't bosch zich had verborgen,\nKroop door de heg, en juist op dezen morgen,\nHet tuintjen in, waar onze kraaiersbaas\nZijn hennetjens geleidde, en op de zelfde plaats.\nHy hield zich stil gedoken in de bladen,\nZoo, als die doet, die toelegt op verraden,\nOp rooven loert, of, met geleider laag\nEen armen bloed wil pakken by de kraag.\nô Moordenaar, ô valschaart, ô verrader!\nGy, Gaviljon (of wie geleek u nader)!\nGy, Vosmeer, die dat machtige Amsterdam\nZoo listig wist te leevren aan de vlam!\nEn, die, voor hem, de Trooiers wist te doeken!\nWat zeg ik best, om u ter deeg te vloeken,\nEn dan den dag, den uchtend boven al,\nDie 't hoenderkot niet licht vergeten zal?\nOch, Koekeloer! waart gy op stok gebleven\nDien ganschen dag; ja, uw geheele leven!\nDe droom had u gewaarschuwd; waarom dan\nNaar vrouwenraad geluisterd, als een man? -\nMaar, ijdle klacht! wat zijn moet, moet geschieden.\n't Ging Adam zoo, en duizend braven lieden.\nEen wijfjens tong bracht menig in den nood;\nEn vrouwenraad -! Een mandvol weegt geen lood.\nHet ga zoo 't ga, men kan ze niet betrouwen.\nDe Haan sprak zoo: ik, zeg nooit kwaad van vrouwen,\nEn die het doet, doet kwalijk. Op mijn woord! -\nDoch, niet te veel te beuzlen! Gaan wy voort.\n\nDe lucht was zoel, en by dat schoone weder\nLei Partelot zich in de zon wat neder,\nEn bakerde daar op den warmen vloer,\nBy de andre zes. En onze Koekeloer\nZong wakker op, en fraaier, naar mijn meenen,\n\nDan Haarlems strandmeermin, of eene der Sirenen.\n't Geviel dat op een struik een vlinder zat,\nWaar onze haan 't opmerkzaam oog op had,\nAls, wip! de vos hem toesprong uit de bladeren.\nEn ijlings, paf! stokt hem het bloed in de aderen.\nHy zong niet meer, maar sloeg de vleugels uit,\nEn riep: tok....tok, met sidderend geluid,\nAls iemand wien een doodschrik koomt te treffen.\nNatuur leert dus aan elk gediert' beseffen,\nWat, vijand is, en wien het heeft te ontvliên,\nAl heeft het hem te voren nooit gezien.\nZoo stond de Haan, en springt om weg te vluchten.\nMaar Reintjen sprak: ‘Daar valt hier niets te duchten,\nMijn beste Heer met uw fluweelen rok;\nWees niet verschrikt!’ en zette zich voor 't hok.\n‘Ik ben uw vriend; wel foei! wat zoudt gy vreezen,\n'k Doe niemand kwaad, of - 'k wil een booswicht wezen.\nOok koom ik niet om hier belet te doen,\nMaar lei my slechts te luistren in dit groen,\nOm naar uw zang op mijn gemak te hooren.\n'k Ben, in mijn soort, recht muzikaal van ooren,\nEn vind uw stem zoo lieflijk en zoo zoet,\nDat my Longeou niet half zoo wel voldoet.\nWat hebt ge een borst! ook meer verstand van noten,\nDan 'k ergens vond by wezens op twee poten.\nWant ons geslacht dat op vier voeten treedt,\nDeugt niet het minst voor zanger of poëet;\nEn van uw soort moet ieder dat bekennen,\nDe zang hoort t'huis by snavelbek en pennen.\nMijn heer uw Vaâr, (ô! 't was mijn beste vrind!)\nDat was een haan! hy werd van elk bemind;\nMen vindt er geen als hy, dan in historie -\nUw moeder ook, roemruchtiger memorie,\nEen schoone vrouw, bescheiden, net, en kuisch, -\nDie kwamen wel ten eten aan mijn huis;\nEn 't waar my lief, u ook zoo eens te onthalen.\nMaar zingen -! Ja, dat zeg ik menigmalen,\n'k Heb, buiten u, nog nooit zoo'n zang gehoord,\nAls uit zijn keel. 't Kwam uit het harte voort.\n\nDat pectus quod disertum facit, weetge,\nDat zat er in, dat keek er door een reetje;\nDat moet er zijn by die naar glorie staat,\nEn zoo deed hy. Hy had natuur te baat,\nEn, om zijn stem nog meerder kracht te geven,\nVertrok hy 't oog - (het was om van te beven!)\nEn rekte zich de hals ontzachlijk uit,\nAls waar 't zoo'n pijp, zoo'n leêren brandspuitstuit.\nDaarby, hy was een man van oordeel, en belezen.\nIk zie hem nog (dit dunkt my) in uw wezen.\nWant als men hem zoo vlak in de oogen keek,\nDan had hy iets dat naar God Mars geleek. -\nMaar ga toch voort. Ik meen u niet te dwingen,\nDoch doe my de eer van nog eens op te zingen.\nLaat zien of gy, een nog wat jonger hoen,\n't Met zulk een zwier en kracht uw vader na kunt doen.’\n\nDe brave Haan stond daar als opgetogen,\nEn voelde niet hoe snood hy wierd bedrogen:\nDie vleitaal werd genoeglijk ingeslikt.\nZoo gaat het meer, dat iemand wordt verstrikt.\nStraks zet hy zich op 't uiterst van de tenen\nEn rekt zijn hals, en heel zijn lijf met eenen,\nEn draait en wringt dat hem 't gezicht vergaat,\nEn kraait het uit, dat hy te trillen staat.\nBraaf! zegt de Vos, en ziet hem 't oog genepen,\nEn houdt in eens hem by de keel gegrepen.\nEn stuift terstond, gelijk een wind zoo vlug,\nNaar 't boschjen toe, met Haanneef op de rug,\nDie, in den klem besloten van zijn tanden,\nNiet weet waarheen, noch waar hy zal belanden.\n\nô Noodlot, dat geen stervling kan ontgaan,\nHy mag dan boer, of koning zijn, of haan!\nAch! dat zijn wijf geen droomen wou gelooven!\nAch! dat ge juist hem zulk een kool woudt stoven.\nEn, op wat dag? Een maandag, denk eens aan!\nEen dag, genoemd naar Luna, naar de maan!\nNaar Luna, die, met zoo veel aangezichten,\n\nVoor vier verstrekt! En die vergeet haar plichten! -\nDie, als Diaan, de bosschen zuivren moet,\nDuldt dat de vos op arme hoenders woed'!\nAls Hekaté, de honden kan doen bassen,\nLaat van een vos den hoendervorst verrassen!\nAls Prozerpyn, ten minste vloeken kan,\nZiet zwijgend toe, als wist zy nergens van! -\nMoest een Godes met zes of zeven namen,\nBy zoo'n geval zich niet te barsten schamen?\nZoo zy geen haan voor 't leed beschutten mag,\nWat geven wy haar peetnaam aan den dag?\nDaar sleept men hem in 't aanzien van zijn vrouwen,\nGevangen. Wee dien oogen, die 't aanschouwen!\nô Welk gehuil! wat bittre jammerkreet\nVerheft zich daar by dit afgrijslijk leed!\nNooit hoorde de aard een zoo aandoenlijk kermen\nToen Gozewijn van uit Klarisses armen\nDoor 't Basterdzaad gesleurd wierd by zijn baard,\nEn nederviel voor 't Nonverdelgend zwaard.\nVan Priamus begeer ik niet te spreken,\nOp de eigen wijs van Pyrrhus staal doorsteken;\nKarthagoos wal, met vlam en klacht vervuld;\nOf duizenden, door Neroos zonder schuld\nVeroordeeld. Neen, waar immer werd gekreten,\nHier wordt een vorst, (een koning mag hy heeten,)\nEen vader, man, en broeder te gelijk,\nIn eigen hof en wettig koninkrijk,\nMet kroon op 't hoofd en purpren staatsiekleeding,\nZijn volk ontrukt, met trouw- en rechtvertreding,\nEn voelt, geens vijands zwaard, maar tanden, in de nek.\nHier hangt hy, met het hoofd hem benglende uit den bek,\nSlaat naar den heilgen grond van zijn bewindstafvoering\nDe draaiende oogen rond, beneveld door de ontroering,\nEn hijgt naar d'ademtocht; wellicht, den laatsten snik!\nWie, droeven, troost u in dit doodlijk oogenblik!\n\nDe Weduw hoort het straks, en vliegt met beî haar spruiten,\nVerbaasd van 't naar gekerm, de keuken door, naar buiten,\nEn ziet Reinier, die recht naar 't boschjen snelt,\n\nEn d' armen haan, helaas! in zijn geweld.\nZy roept: Een vos! een vos! Uit mannen! uit geburen!\nEn fluks weet Flink, de hond, zijn halsring door te schuren,\nEn Jaap, en Gijs, en Piet, met knuppels in de hand,\nVervolgen op een draf den moorder, dwars door 't land.\nEen algemeen geschreeuw der trouwe dorpelingen\nGaat op, vervult de lucht, en stoort het vogelzingen,\nEn 't was of aarde en hel in barensarbeid was.\nDe ganzen vlogen op en gaggelden door 't gras,\nEn de eenden kwaakten door de vijvers, dat het raasde.\nEen bijenzwerm, die daar op bloemen aasde,\nToog op den krijgsroep aan, en gonsde door de lucht,\nEn wette in arren moed heur angels in de vlucht.\nDe kevers sloegen meê hun onvolgroeide vlerken\nVan onder 't rugschild uit, op elzenrijs en berken;\nMaar stortten aan den voet van 't schuddende geboomt',\nDat met zijn blaadren ruischt, als van den wind doorstroomd.\nDe muggen sliepen nog aan boord der waterkreken,\n(Hoe anders zouden zy by 't veldgebrom ontbreken!)\nEn 't schorre kikkervolk, dat aan den vliet ontsprong,\nZet ook zijn gorgel op met uitgezwollen long.\nIk wil van torenkreet noch aaklig klokkenkleppen,\nAllarm slaan van de trom, noch stormgeroffel reppen,\nWant toren, klok, noch trom bevond zich in 't gehucht;\nMaar hooren beide en zien verging er van 't gerucht.\nDe varkens knorden in de veestal onder 't loeien\nVan 't kalfjen, en 't gebulk der naastgeweide koeien;\nEn 't teedre schaapjen bliet van deernis en van angst,\nBy 't daavrend hondgeblaf der buurschap, tuk op vangst.\n't Is zeker dat jack straw niet half zoo'n leven maakte\nAls hy een Vlaming zag, en minder vloeken braakte\nMet al zijn menigte, dan hier op Sinon Vos\nWerd uitgedonderd, die al vluchtend week in 't bosch.\n\nMaar zie, hoe snel 't geluk zich om kan wenden.\nDe droeve Haan zag de uitgerukte benden\nIn aantocht, maar te langzaam voor den spoed\nDes roovers, die hem vast heeft in zijn snoet\nEn, ieder sprong, hem sterker schijnt te nijpen,\n\nDaar de angst, hierby, hem 't doodzweet uit doet zijpen.\nIn 't eind, hy spreekt uit d'eng geklemden strot:\n‘Wel foei, Sinjeur, wat is dat Landvolk zot!\nZy meenen u in 't loopen te achterhalen!\nIk zou ze dat met goeden schimp betalen:\nWare ik als gy, ik zei: Vervloekt gespuis,\nWat beeldt ge u in? keer om, en naar uw huis!\n'k Ben reeds in 't woud, en (springt gy hoog of lager)\nDe haan blijft hier, hy zij dan vet of mager:\nIk lust hem zoo; mest gy een ander hoen\nZoo vet gy wilt, ik kan het hiermeê doen.’\n\nDe Vos zei: ‘Ja,’ - en in dit uit te spreken,\nWeet Koekeloer hem uit den muil te breken,\nEn vliegt om hoog, tot boven op een boom.\nDaar stond Reinier en keek als in een droom.\n‘Och, Haantjenlief (dus sprak hy), wil niet denken,\nDat 'k oogmerk had om u een veêr te krenken.\nIk maakte u maar uit louter spotterny\nWat bang, mijn vriend: zoo waar, geloof me vrij.\nKom af, kom af. Ik zie, gy zijt verlegen;\nOch, dacht ik dat, ik had wel stil gezwegen,\nMaar kom, kom hier, op dat ge wat bedaart.\nGeloof my, man, gy zijt te licht vervaard.’\n\n‘Neen (zei de Haan); de Duivel mag my halen\nMet vleesch en bloed, al wou hy zeven malen,\nZoo gy my meer dan deze reis betrekt.\nIk weet het nu, waartoe de vleitaal strekt.\nIk zal niet meer, om hooger toon te kraaien,\nTot uw vermaak, met hals en oogen draaien.\nWel zingen, zij voortreflijk in die 't kan;\nWel toezien is nog beter voor een man.\n\nDe Vos stond stijf met de oogen neêrgeslagen,\nEn Haanneef kraait eens op, zijn vrijheid ten bewijz'.\nNu (riep de schalk), vaar wel! gy hebt u braaf gedragen:\nMaar immers, 't was April, en, met uw welbehagen,\nDe vinding, hoe 't ook viel, verdient toch altijd prijs.’\n\nHoofdzakelijk uit chaucers oud Engelsch nagebootst.\n1817.\n\n\nDe krokodillenkoning.Krekelzangen II, 109.\n\nOch Vrouwtjen, hoe gaat gy zoo bitter bedrukt,\nDe wang zoo bedropen, het hoofd zoo gebukt?\nô Zeg my, wat doet u de handen zoo wringen,\nOf wat aan uw oogen die tranen ontspringen? -\n\nAch, Schipper! 'k Ben Moeder, mijn Kind is verscheurd.\nVraag nooit aan een Moeder wat leed zy betreurt;\nWaar zou zy, waar kan zy haar tranen aan geven,\nDan 't Wicht van haar boezem, haar leven van 't leven!\n\n'k Verloor al mijn rijkdom, de vrucht van mijn schoot,\nEn zag het een offer der smartlijkste dood.\nIk bracht het aan 't water om 't lijfjen te wasschen,\nDaar greep het een ondier dat school in de plasschen.\n\nDaar werd het een prooi van den Nijlkrokodil,\nDie loerde in het rietbosch, verscholen en stil:\nZijn muil greep het aan met een vreeslijke wonde,\nZijn staart sloeg het teffens op eenmaal te gronde.\n\nMaar neem me in uw bootjen en voer my gezwind\n(Dit bid ik, dit smeek ik) ter wraak van mijn Kind,\nNaar 't schelfland, het eiland van Kaiman, hun Koning;\nHem wil ik het klagen, ik moet naar zijn woning.\n\nGeen staart heeft die Koning om mede te slaan,\nMaar ooren aan 't hoofd, om mijn klacht te verstaan.\nIk wil voor dien Koning den moorder beklagen,\nEn 't bloed van den booswicht tot wederwraak vragen. -\n\nNeen, Vrouw (sprak de Schipper), blijf gy daar van daan.\nIk zal naar dat eiland van Kaiman niet gaan.\nIk kom in 't gezicht niet van Kaiman den Koning,\nAl boodt gy me al 't goud van zijn land tot beloning. -\n\nWel Schipper, zoo geef my uw boot slechts te leen,\nZoo ga ik er zelf in mijne eenzaamheid heen.\nGeen mensch houdt my af van mijn reis naar den Koning,\nAl bood hy me een wareld vol goud tot beloning. -\n\nDe Vrouw vliegt als razend en dol in de schuit,\nEn schiet voor den stroom als een bliksemstraal uit.\nDe Schipper blijft achter en wacht op den oever,\nEn ziet haar verdwijnen, hoe langer hoe droever. -\n\nDe varende trad nu het koningshof in;\nDaar zat hy op de eiers der Vrouw Koningin,\nEn 't talrijk gebroed van hun vruchtbare sponde\nKroop daar als de Prinsjens des Rijks in het ronde.\n\nDe Vrouw sloeg aan 't beven, en knielde in het stof\nZoo dra haar het oog van Zijn Majesteit trof.\nWant niemand bestond er van knapen of ridderen,\nDie hem in het aanzicht kon zien zonder sidderen.\n\nZy boog zich en sprak schoon van vreeze schier stom:\nô Koning, heb deernis, ik bid er u om.\n'k Moest één van uw knechten mijn Kind zien verscheuren;\nô Laat my ook wraak van den moorder gebeuren!\n\nIk weet het, Heer Koning, mijn klacht neemt gy aan.\nGeen staart is u eigen, om neder te slaan;\nMaar ooren aan 't hoofd, om mijn beden te hooren;\nô Schenk aan die beden uw koninklijke ooren! -\n\n‘Gy oordeelt (was 't andwoord), gy oordeelt my recht.\nMaar Vrouwtjen, gy hebt toch niet alles gezegd.\n'k Heb ooren, geen staart; maar, gy zult het bevinden,\n'k Heb tevens een muil om u meê te verslinden.’ -\n\nDe vloed bracht het schuitjen, maar zonder de vracht,\nTe rug aan den oever waarop men haar wacht;\nDe Schipper ontroerde op 't wanhopig gezicht.\nEn alles beschreide de Moeder by 't Wicht.\n\n1822.\n\nRomoald.Krekelzangen II, 113.\n\n‘Ai zeg eens, gy Huisman, hoe staat daar die kluis\nVan Romoald ledig, ten Westen van 't kruis?\nIk kwam hier als boetling, in vurig verlangen\nOm van zijne handen mijn aflaat te ontfangen.\nMaar 'k vond de deur open, het dak schier ontbloot,\nEn 't venster gebroken. Of is de man dood?’ -\n\nOch neen hy; hy leeft nog, maar ging hier van daan,\nEn 't staat onze boeren op menig een traan.\nIk kan u niet zeggen hoe diep wy 't betreuren.\nHet is, om het hart uit den boezem te scheuren.\nDe man was zoo heilig, zoo goed, en zoo wijs!\nWy hadden hem liever dan heel 't Paradijs.\n\nDe man kon zoo bidden! Wat had hy een stem!\nWat waren het woorden van kracht en van klem!\nHet klonk door zijn neus zoo ontzettend en helder;\nAl lag hy geknield in den ondersten kelder,\nHet drong door den hemel zoo goed als van 't dak,\nEn ieder ontroerde, wanneer hy maar sprak. -\n\n‘Maar zeg my, waarom toch verliet hy zijn cel?\nGy hadt hem hier lief en verzorgdet hem wel;\nHy was een goed herder, en hield van zijn lammeren.\nNu mist ge zijn hoede, het is te bejammeren!\nGy schreit om zijn afzijn, ik deel uw verdriet,\nMaar dat hy vertrok, dit begrijp ik my niet.’\n\nUit needrigheid, Heertjen. Wy dachten altijd,\nIndien hy eens gaat, dan zijn wy hem kwijt.\nVan hier gaan, bedenk eens! en elders gaan sterven,\nEn ons door zijn dood, van zijn lichaam onterven!\nDe man was zoo heilig! dit stak ons in 't hoofd,\nDan waren wy ook van zijn beenders beroofd.\n\nWant als hy eens dood is en heilig verklaard,\nWat is dat gebeent' dan ons dorpjen niet waard!\nHoe zal 't op zijn grafsteen mirakeltjens regenen!\nHoe zal er de Hemel ons allen om zegenen!\nWat brengt het ons beêvaarts en offers en goud,\nAls eens een kapel om zijn graf wordt gebouwd!\n\nWy peinsden hier over, en pleegden des raad:\n‘Wat zal er van worden, zoo hy ons verlaat?’\nDus achtten wy 't veiligst, daar tegen te zorgen,\nEn wilden hem eens op een avond verworgen.\nWant (denk eens, Mijnheerlief!) zoo'n heilig! zijn graf!\nWy stonden het, ja, voor ons leven niet af.\n\nMaar och! hy was needrig, en hield van geen eer.\nHy had het vernomen, men zag hem niet meer.\nNu staan wy bekommerd en raadloos verlegen!\nMaar 't leed moest ons treffen, en wie kan er tegen?\nWat baat alle voorzorg of wijs overleg!\n't Was zucht tot bewaren, en 't nam hem ons weg.\n\n1822.\n\n\nDe lelie en de daauwdrop.Krekelzangen I, 119.\n\nAls de Godheid van den dag\nMet een zachten afscheidslach\nOp het aardrijk nederzag,\nSmolt een star van 't firmament\nUit de blaauwe hemeltent\nTot een daauwdrop af, en vloot\nIn een Lelies blanken schoot,\nWaar zy tintlende in bleef hangen,\nAls een traantjen van verlangen\nOp verliefde Maagdenwangen.\n\n‘Welkom, dierbre Gastvriendin’\n(Sprak der bloemen koningin)!\n‘Dat uw teedre vriendschapsmin,\nIn een wederzijdsch gevoel,\nMy den heeten boezem koel'\nVan het gloeiend zonnevuur\nDat ik naauwlijks meer verduur!\nKom mijn rijken tooi verschoonen!\nBlijf, ô blijf steeds by my wonen!\n'k Zal u eeuwig dank betoonen.’\n\nNeen, onnoozle, riep zy, neen;\nOndanks uw bevalligheên,\nWy zijn lot- noch standgemeen.\n'k Viel van hooger Ethertrans,\nDronken van mijn hemelglans;\nEn in dit kortstondig graf\nSpiegel ik mijn oorsprong af,\nDaar ik de eens bepaalde poos\nOp de leliesteng of roos\nOm mijn diepen afval bloos.\n\n‘Lieve, heldre Hemelspat\nVan een onbezoedeld nat\nOp mijn hagelzuiver blad!\nParel van dat maatloos strand\nDat het wijd Heelal omspant!\nWees mijne onschuld tot sieraad\nOp dit smetteloos gewaad;\nLaat zy met uw luister pralen,\nEn van uit deze aardsche dalen\n't Oog des hemels tegenstralen!’\n\nNeen, vergeefs weêrhieldt gy my!\nNaauwlijks gaat de heerschappy\nVan uw korte nacht voorby,\nOf uw boezem, thands zoo dicht,\nOpent zich voor 't Zonnelicht;\nEn het schijnsel dat dit spreidt\nRoept my weêr tot heerlijkheid\nUit uw sterflijk bloemgebladert,\nAls 't weldadig uurtjen nadert\nDat den afval weêr vergadert.\n\n't Licht brak door. Als 't schuldloos wicht\nDat by 't wiegjen nederligt,\nOp den lonk van 't blij gezicht\nNaar zijn moeders armen spoedt,\nVliegt de daauwdrop 't in 't gemoet\nDwars door 't vloeibre luchtazuur;\nMaar de Lelie staat geen uur\nOp haar Gastvriendin te staren,\nOf haar sap verdroogt in de aâren\nEn zy strooit haar losse blaâren.\n\nDicht by Lunaas zilverglans\nHoog, in de uitgespannen krans\nVan 't safier der wolkentrans\nWerd de Zwerfster nu vereend\nAan 't schakeersel van 't gesteent'.\nStraks nam de Englenschaar haar op,\n\nEn aan de eens gevallen drop\nWerd hare eerplaats weêrgeschonken\nOm met 's Hemels schittervonken\nIn den starrenriem te pronken.\n\nStervling, die, met dieper val\nDan van 't schittrend starrental\nTot het needrig bloemendal,\nOp den laagen aardhoop vielt,\nVan het wormgespuis doorkrield!\nô Vergaap u-zelven niet,\nZoo u 't slijk zijn vriendschap biedt!\nEenmaal moet gy, na 't verzinken,\nWeêr in 's hemels gordel blinken,\nAls Gods vreêbazuin zal klinken.\n\nNa het Deensch. 1822.\n\nPolytechnes en Aëdon.Nederlandsche Muzen-Almanak, 1824.\n(Vertellingtjen, aan twee jonggehuwden.)\n\nOude lieden moeten keuzelen,\nDat was zoo van Noachs tijd;\nEn, indien zy soms wat beuzelen,\nGrijsheid scheldt men alles kwijt.\nWilt ge dus, ô jeugdig Paartjen,\nAandacht geven voor een poos\nAan den praat van Bestevaârtjen,\n'k Heb hier iets uit de oude doos.\n\nDaar waar thands de Turken huizen,\nDicht by 't oord waar Troje lag\n(Om 't op 't naauwst niet uit te pluizen,)\nVoerde Krezus eens gezag.\n'k Meen dien Rijkaart zoo vermetel,\nDie zich zoo gelukkig hield,\nMaar wiens Rijk en koningszetel\nRas door Cyrus was vernield.\n\nSolons naam behield hem 't leven,\nOp den rand van 't houtmijtvuur,\nDie de les hem had gegeven:\nZie op 't laatste levens-uur.\nMaar die Paai was lang vergeten;\nEn daar stond een groote stad,\nKolofon van ouds geheeten,\nDie zoo iets van....Holland had.\n\nIn die stad nu, rijk van menschen,\nWas het vol van Ambachtsliên,\nWaar ge wat het oog kost wenschen\nWijd en zijd te koop mocht zien.\nAlles naar de nieuwste smaken,\nJuist als heden in Parijs;\nMaar de kunst van stoelenmaken\nStond er op byzondren prijs.\n\nOf er reeds Bergères waren,\nIs een punt van groot geschil,\nEn zoo licht niet op te klaren;\nMaar het zij daarmeê hoe 't wil;\nKanapees en tabouretjens,\nMet fauteuils in alle soort,\nVond men daar uitnemend netjens,\nRaadsgestoelten, en zoo voort.\n\nPolytechnes was een karel\nIn dat stoelenmakers gild;\nEn zijn wijfjen was een parel,\nUit geen schelvisch-oog geschild.\n't Was een staal van Echte-luidtjens\nAls de zon maar zelden zag:\nWant nooit kropen ze uit de muitjens,\nOf by hen was 't bruiloftsdag.\n\nLuimen, kibblen, of krakeelen,\nGrilletjens van eigenzin,\nBrengt men uit zijn kinderspelen\nSomtijds wel by 't huwlijk in.\nMaar hier was het heel wat anders:\nEens van inborst en gemoed,\nLeefden ze als twee Salamanders\nIn één lichterlaaien gloed.\n\n't Was niet, rijzende uit de veêren,\n‘Ik wil koffy; ik wil thee: -\nIk zal me een kadetjen smeeren;\nIk een mastelijnen sneê.’ -\nNeen, van de ochtend tot den avond\nAt en dronk men eensgezind;\nNooit in sentiments hoogdravend;\nNooit het hoofd vervuld met wind.\n\n't Was een lust om 't aan te kijken,\nAls de man aan 't schaven stond;\n't Vrouwtjen ijvrig zat te strijken,\nOf de schort voor 't lijfjen bond.\nOch, zy waren zoo te vreden,\nZoo gelukkig met malkaâr;\nAlle huwlijkszaligheden\nStroomden uit op 't lieve paar.\n\n‘Wel Aëdo, (zei een Buurtjen\nUit de kelder om den hoek:)\nNaar ik zie aan dat postuurtjen\nWordt uw lijfjen taamlijk kloek.\n'k Wil er u geluk meê wenschen;\n'k Wensch het ook met hart en ziel:\nWant nooit zag ik één paar menschen\nDat zoo van malkander hiel.’ -\n\n‘“Van malkander (zei zy,) houen!\nWel voorzeker, Vrouw Sibil,\nWaarom zou men anders trouwen?\nTusschen ons komt nooit geschil.\nWat er vloeien moog of ebben,\nAltijd bruischt die liefdevliet.\nZoo malkander lief te hebben,\nDoen Jupijn en Juno niet!’” -\n\nDit hoort Juno in de wolken,\nEn, tot razens toe, verstoord,\nZweert zy by des afgronds kolken\nWraak voor 't onvoorzichtig woord.\n‘'k Zal haar 't roemen wel verleeren,\nEn die zoete huwlijksvreugd\n(Zegt zy) gaauw in leed verkeeren;\nDat er ieder lang van heugt.\n\nHoe! een wijf van veertien weken,\nDie pas weet wat trouwen is,\nZal zich in mijn zaken steken!\nIn mijn echtgeheimenis!\nMag ik (is mijn man te vreden,)\nHier niet leven naar mijn zin,\nOf een kleuter van beneden\nSteekt haar vuile neus daarin?\n\nNeen, de henker mocht dat velen! -\nZoo ik met mijn man eens kijf,\nHuis- en disch- en bedkrakeelen\nZijn de glorie van een wijf.\nô Ter deeg zal zy 't gevoelen\nDie mijn godheid niet ontzag,\nOf ik weet mijn wraak te koelen,\nEn wat Junoos spijt vermag.’ -\n\n‘Eris!’ roept zy of het dondert.\nIris hoort haar stem en komt,\nOm dien harden schreeuw verwonderd.\nEn van angst en schrik verstomd. -\n‘Scheer u weg, ik roep geen Iris:\nEris roep ik, haal ze, ras!\nBy den pot die hier te vier is,\nKomt geen Iris my te pas.’ -\n\nEris komt, en krijgt bevelen. -\n'k Roer dien gantschen boel niet aan;\nEris weet haar rol te spelen;\nZien we slechts hoe 't is vergaan. -\nPolytechnes stond te werken:\n't Was een Burgemeesters throon,\nRondom ingeleid met perken;\nBoven op, een lauwerkroon.\n\nEen Meduzaas hoofd met slangen\nSloot in 't kunstig lauwerblad:\n't Voorhoofd stond met beî de wangen\nVan haar kronkels ingevat.\nOver schouders, borst, en lenden\nHingen zy al krullend af;\n't Geen aan hen die 't volkjen menden\n't Hoogst-ontzachlijk aanzien gaf.\n\n'k Vond eens, 'k weet niet waar, geschreven,\nDat (naar 't Amsterdamsch gebruik,)\nDit den oorspronk heeft gegeven\nAan de Burgemeesters- pruik.\nDoch een ander schrijver meende,\nDat men 't Amstelsch hoofdgestel\nAan Meduza niet ontleende,\nMaar een Gratie uit de Hel.\n\nHoe dit zij, de man was nijver,\nEn het kunststuk liep op 't lest;\nEn het wijfjen meê vol ijver,\nWeefde tevens al haar best.\n‘'k Ben haast vaardig (zei hy), vrouwtjen:\nVan de week is 't werk gereed.’ -\n‘Ja, maar (riep zy van 't getouwtjen,)\nIk nog gaauwer met dit kleed.’ -\n\n‘Neen, ik meen 't u af te winnen;\nMaak daar staat op,’ zei de man. -\n‘In het weven en het spinnen,\nWeet ik toch wel wat ik kan.’ -\nHy daarop weêr: ‘Laat dat wezen;\nWedden wy, gy zijt het kwijt.’ -\n‘Daarvoor heb ik niets te vreezen,’\nZegt zy, met verbeten spijt.\n\n‘Ik kan ook mijn handen roeren\nAls het pas heeft, denk dat vry;\nEn hoe veel ik uit wil voeren,\nStaat toch, meen ik, slechts aan my.’ -\n‘Nu, ik wed.’ - ‘Ik wed daartegen.’ -\n‘'k Hou u dubbeld.’ - ‘Ik nog meer.’ -\nThands gemord, gepruild, gezwegen,\nEn gezuurmuild keer aan keer.\n\nStil en stroef by één gezeten,\nZag men weêrzijds voor zich heen;\nTong en spraak was uitgesleten,\nEn de keel verroest zoo 't scheen.\nLust en Echtheil was geweken;\nAltijd was het vrouwtjen dwars\nAls de man haar aan kwam spreken;\nHy daartegen, bits en barsch.\n\n't Slot van alles was verkoeling -\nWrevel - afkeer - staâge twist;\nEn van Junoos wraakbedoeling\nWerd geen vingerbreed gemist.\n'k Schuw de gruwlen hier te ontblooten,\nUit dit eerst geschil ontstaan.\nJongvereenigde Echtgenooten,\nNeemt er toch een voorbeeld aan!\n\nWacht u - niet voor 't eerst krakeelen,\nDat is niet genoeg gezeid:\nWat de harten kan verdeelen,\nIs de minste kleinigheid.\nNeen, maar leert eenstemmig denken;\nZijt één wezen, ziel, en zin;\nEn - uw huwlijkszegen krenken\nKan geen Hemelkoningin.\n\nUit het Grieksch.\n1823.\n\nFabel.Nasprokkeling, 7.\n\nDe visschen hadden lang elkander opgegeten,\nDe grooten namelijk de kleinen, als wy weten\nDat de oude herkomst is en 't loffelijk gebruik.\nZy smeekten om een Vorst, die zou dat onheil stooren.\nEen Reiger vond men goed, die scheen daartoe geboren;\nMaar deze had toch ook een buik.\nWat zwarigheid? hy wordt verkoren,\nEn nu is 't alles puikjes puik!\nDe grooten vreezen hem. Hy stelt hun vraatzucht perken.\n\n't Verschil was spoedig op te merken,\nEn heel de vijver juicht om 't veel geringer leed.\nDoch 't groot geboefte zei den kleenen:\n‘Die snavel en die lange beenen!\nGoed is hy, zeker; maar wie weet!\nEen Reiger, wordt hy boos, is moeilijk om te temmen,\nWie zou 't gevaarlijk dier ontzwemmen,\nIndien hy zich recht gelden deed!\nHy kon ons allen, zonder stikken,\nWel door zijn langen hals verslikken.\n't Was best indien men hem de bek en schenkels brak\nEn dan zoo veel men wilde in d' open gorgel stak.’\nMen vond het goed; het werd besloten;\n(De kleinen zijn toch steeds het speeltuig van de grooten)\nMaar als vorst Reiger nu geen bek meer had of poten,\nGing 't vratig snoekenbroed op nieuw zijn ouden gang,\nThands voor den Koning niet meer bang.\nEn wat hielp nu de goede Koning\nDan tot een ijdele vertooning,\nDie, ongesnaveld, krachteloos,\nMaar stil te prijken zat in 't kroos,\nMet somtijds van verdriet te geeuwen,\nOf vruchtloos 't hola uit te schreeuwen\nWanneer het in 't verwarde diep\nEen weinigj' al te onzinnig liep!\n\nô Visschen, zoo gy moet verslonden,\nWat scheelt het u door welke monden?\nDan - zoo ik echter kiezen dorst,\nIk koos een Reiger met een gaven bek tot Vorst.\n\n1824.\n\n\nDe paauw en de raaf.Schemerschijn, 131.\n\n‘Geef (sprak de Paauw), gy Raaf, die purperroode brozen,\nZy passen by mijn fraai met goud doorstikt gewaad:\nGe ontstalt ze me in den slaap, en 'k zag den dageraad\nSints daaglijks over my om 't vuile schoeisel blozen,\nDat by uw kleeding voegt, maar by mijn dosch misstaat.’\n\n‘Vooral niet (zei de Raaf)! Ik weet van geen verruilen;\nDoch had de misslag plaats, zoo heeft zy plaats in 't kleed.\nGeef gy me uw veedrenpronk waarop ge u dus vermeet;\nMijn laarzen passen aan mijn voeten; u, die vuilen,\nWaarmeê ge in zotten praal op mist- en drekhoop treedt.’\n\nDe Schildpad zat die twist eerst zwijgende aan te hooren,\nDoch eindlijk roept zy uit: De Raaf heeft groot gelijk;\nDe hoogmoed stelt niet slechts het geen hy heeft te prijk,\nMaar heeft Natuur aan elk zijn eigen deel beschoren,\nDie rijk is wil altijd nog rijker zijn dan rijk.\n\nNa Dschami gevolgd. 1826.\n\nRechtsgeding.Nederlandsche Muzen-Almanak, 1826.\n\nEens was er tusschen Neus en Oogen\nEen zwaar, een schriklijk zwaar geschil.\n't Was, wien het eigendom behoorde van den bril,\nEn 't werd welhaast voor 't Recht getogen,\nWant zelden, dat m'in twist de twistzaak schikken wil.\n\nDe Tong was advocaat; zy had geleerd te spreken,\n(Partijen konden 't niet,) en 't Oor moest rechter zijn.\nDat immers oordeelt opperfijn,\nEn hoort wel aan de vedelstreken\nOf 't hair des strijkstoks van een haas is of konijn.\n\n't Pleidooi begon: ‘De Neus (dus liet de tong zich hooren)\nDe Neus heeft zekerlijk de waarheid aan zijn kant;\nDe Neus is 't, wien de bril (als ieder weet) omspant;\nDe Neus is voor den bril ontwijfelbaar geboren:\nDit leert Voltaire-zelf, dien heb ik tot guarant.Candide ou l'optimisme.\n\nBeschouw die glazen eens. Een boogjen is daartusschen,\nEn, vraagt men wat die bocht voor nut heeft of beduidt,\nZy is een klaar bewijs dat alle weêrspraak stuit,\nEn toont ons openbaar een zadel zonder kussen,\nDie om den ronden rug waar ze op gezet wordt, sluit.\n\nEn stel, men had geen neus; wie zou den bril dan dragen?\nWaar bleef dan heel 't gebruik van dit zoo nuttig glas?\nDan was 't een nietig vod en kwam geen' mensch te pas.\nOok altijd moest partij den Neus vergunning vragen,\nZoo dikwijls de ouderdom kourant of bijbel las.\n\nEn wil men nu den Neus uit die possessie drijven;\nWel, dan waar 't afgedaan met reden, recht, en wet,\nDan waar wat vrijheid heet en volksgezag, verplet.\nJa, Rijken zijn vergaan, maar dit zal eeuwig blijven:\nDe bril wordt nergens ooit, dan op den Neus gezet. -\n\nDoch: de Oogen zien er door. - Dat 's enkel usurpeeren;\nDaar is nooit servituut aan de Oogen toegestaan.\nDat noem ik, met het oog door ons terrein te gaan;\nNeen, onze grond is vrij, dat durf ik stout beweeren,\nEn duldden wy 't voorheen, dit moet nu afgedaan.\n\nMen zegt; “De brillen zijn voor de Oogen om te kijken.” -\nVooral niet! maar zy zijn een deftig neussieraad:\nMen heeft slechts rond te zien hoe achtbaar 't iemand staat.\nJa, laat de Mode-zelv hierin het vonnis strijken,\nMeest kijkt m'er over heen; zy maskren ons 't gelaat.\n\nEn daarom draagt men ze ook in alle slag van kleuren,\nIn licht of donker bruin, in gras- of watergroen,\nNaar 't best aan 't aanzicht vleit om 't gunstig voor te doen.\nDit doet een voorwerp wel zoo duidlijk niet bespeuren,\nMaar 't is de Modedracht voor lieden van fatsoen.\n\n“Doch 't lezen....” Gekkerny! men hoeft niet meer te lezen,\nDaar 't alles in het rond van Maatschappijen krielt;\nDaar zit de wijsheid aan des sprekers voet geknield.\nGeen studie meer behoeft, om recht geleerd te wezen,\nHoor Redevoeringen met vrijheidszucht bezield!\n\nEn hiermeê sluit ik dan, en durf gerust vertrouwen,\nDat dit verlichte Hof, door billijkheid vermaard,\nBy 't doen der uitspraak zich zal vinden onbezwaard,\nDen Neus by 't oud bezit en volle recht te houen,\nDaar de eisch der Oogen niet ontfanklijk wordt verklaard.’\n\nNu zweeg de Tong een poos, en - sprong naar de andre zijde,\nEn ving voor de Oogen thands een Tegen-rechtspleit aan.\nAlleen was ze, en verplicht ook deze voor te staan;\n(En immers 't slechtst moet ook verdedigd nu ten tijde,)\nHoewel 't niet half zoo wel het Oor scheen in te gaan.\n\n'k Neem in mijn voordeel aan, hernam de zelfde spreker,\nWat voor party, de Neus, meer los dan welbedacht\nVan kussenzadelboog te berde werd gebracht:\nHet maakt klaarblijkelijk het recht der Oogen zeker,\nEn toont hem als ons paard ter onzer dienst bevracht.\n\nEi lieve! zal nu 't paard zich heer des zadels roemen?\nOf is 't de heer, die 't toomt, en zadelt, en berijdt?\nWie is er meester van, die 't oplegt, of die 't lijdt?\nZoo mag hy zich ook heer van zijn berijder noemen,\nEn 't karretj' is de knecht van 't wiel waarover 't glijdt.\n\n‘Maar stel, daar was geen neus.’ - Wat onberaden woorden!\nDe kreuple had geen kruk, de meester had geen knecht;\nWat gaf dat voor bewijs van eigendom of recht\nDat heer of kreuple, aan kruk of dienaar toebehoorden?\nMy dunkt hiermeê 't pleidooi genoegzaam wederlegd.\n\n‘Maar 't is een neussieraad.’ - Zoo zijn de lievereien.\nHet is als neuslivrei dat brillen siersels zijn;\nEn geven ze aan 't gelaat een recht geleerden schijn,\nOf kunnenze op 't gezicht een zeekren luister spreien,\nHet krulletj' en de staart hoort even zeer aan 't zwijn.\n\n‘En 't lezen!’ - 'k Geef het toe, dat 's heden overbodig.\nDoch valt er niets te zien dan letters op papier?\nTooneel en schouwburg dan, toilet en modezwier,\nEn kaartspel en salet, is daar geen zien by noodig?\nWat vult men de ooren dan met zulk een dwaas getier?\n\n‘Voltaire heeft gezeid...!’ Nu ja, dat mag zoo wezen;\nHy had een grooten neus, dien was hy veel verplicht,\nDie was vijf zesde deel van heel zijn aangezicht;\nDoch had party die plaats naauwkeuriger gelezen,\nHy vond ze voor den Neus van geenerlei gewicht.\n\n'k Verwacht dan dezerzijds van uw Hoog-Edelheden...\nHy wilde verder gaan, maar 't zuizen wijd in 't rond\nVerbaasde en sloot in eens den welbespraakten mond,\n't Geduld was gants ten eind'. En, waartoe verdre reden,\nDe Rechtbank immers wist hoe zy de zaak verstond.\n\nIn 't kort! het vonnis werd op 't plechtigst uitgesproken;\n't Was duidlijk, en de Neus verkreeg zijn vollen eisch;\nMaar, neemt de Neus zijn bril, zoo moeten reis aan reis\nDe kijkende Oogen met hun luikklep toegeloken.\nEn hiermeê scheidde men van 't Hooge Rechtspaleis.\n\nNu vraagt men mogelijk, wat de Oogen hierby wonnen,\nOf wat de triomfant? - Gy lacht,\nDoch, Vrienden, neemt de les in acht!\nAl menig zwaar proces waar zeker nooit begonnen,\nIndien men op 't gevolg van de uitspraak had gedacht.\n\n1826.\n\nDe afgod.Naklank, 133.\n\nEen arme Heiden boog gedurig voor zijn God,\nEen houten beeld, reeds oud en, mooglijk, half verrot,\nMaar door de verfkwast met wat kleuren overstreken.\nDaar lag hy diep bedroefd op 't ijvrigst voor te smeeken.\nAch, zei hy, Huisgod, wien mijn vader jaren lang,\nEn ik byzonder eere, en aan wiens kniên ik hang,\nZie toch mijn armoê: 'k heb geen brood om by te leven,\nVerschaf my nooddruft, ach! gy immers kunt ze geven.\nTe werken heb ik niet, en 't hongren valt zoo hard;\nOch wist ge eens by gevoel, hoe jammerlijk het smart!\nEen halve daalder slechts zou me immers recht verrijken,\nDaar had ik alles meê. - ô Laat me niet bezwijken.\nZie hier een leege beurs, die leg ik voor u neêr;\nAi vul die, 'k ben hier na een half uur rustens weêr.\nDenk, wat ik aan u deed om u mooi op te schikken,\nDat ge in de bogaart niet meer vooglen zoudt verschrikken,\nMaar hier een God zijn, die, bezat ik geld als zand,\nBewierookt worden zoudt, zoo goed als één in 't land.\nZoo sprak hy, en vertrok vol eerbied in 't verwachten,\nEn keerde een poos daarna, vervrolijkt van gedachten;\nHy at, verzekerd van een kleine handvol geld,\nEn had het Bakkerswijf daar weêr op uitgesteld;\nJa zelfs ook onderweg zich schoenen laten meten,\n\nEn was zijn armoê in de zoete hoop vergeten.\nNu kwam hy weêr. - De beurs was plat, en niet een duit,\nHy schudde wat hy mocht, geen heller viel daar uit.\nNu was hy raadloos en wanhopig. In verwoedheid\nGrijpt hy den afgod aan: Erkent ge zoo mijn goedheid,\nGy, onbarmhartig beeld (dus zegt hy) lig daar neêr!\nNu krijgt ge nooit van my de minste vriendschap meer.\nIndien gy nukken hebt, ik ook dan heb mijn nukken.\nPaf, zegt hy, smijt het om, en 't valt in duizend stukken;\nHy-zelf, hy schrikt er van. - Maar 't glinstert op den grond.\nDaar liggen patakons by menigte in het rond!\nDe holle balg van 't beeld hield geld in zich besloten,\nEn de oopning was voor 't oog met lood weêr toegegoten.\nHet beeld was redloos weg aan splinters; maar de schat\nBehield den armen man die 't lelijk ding bezat.\n\nMijn vriend, hebt ge ook niet wel een afgod waar ge aan offert;\nHet zij dan 't geel metaal dat ge in uw schatkist koffert;\n't Zij 't ijdle pronkbeeld van geleerdheid zonder baat,\nMet stijve staatsamaar en strakgeplooid gelaat;\n't Zij eerzucht, roemdorst, of al soortgelijke grillen\nWaar we allen meestendeel ons leven aan verspillen;\nOf wat het zijn mag daar ge uw heil van wacht, wellicht\nVoor slooft en arbeidt als een eerste en duurste plicht?\n(Och, ieder heeft doorgaands zoo'n popjen dat hy huldigt\nAls waar hy 't boven God zijn gantsche ziel verschuldigd.\nGa in u-zelf, doorzoek uw boezem en gedrag,\nEn zalig, die er zich geheel van zuivren mag!)\nWel! zeker, dat het u nooit zegen toe zal voegen,\nLaat af, van voor dat ding in 't oud gareel te zwoegen,\nMaar grijp het moedig aan, en brijzel 't gants tot gruis,\nZoo koomt u van omhoog de ware zegen t'huis.\n\n1827.\n\n\nAanteekeningen.\n\nAanteekeningen.\nOlinde en Theodoor. bladz. 3.\nEen zuivere taal en versmaat is het onontbeerbaar vereischte van elk dichtstuk. Maar rijkheid en verscheidenheid van zangvallen en rijmklanken zijn, als kunstrijke en sierlijke volzinnen, voorwerpen van weelde, die met de eenvoudige ruwheid van sommige onderwerpen even weinig overeenkomen, als pracht van koloriet in een schilderij van de hut van Filemon. - Er moet eenige overeenstemming zijn tusschen den stijl van 't verhaal, en het onderwerp; en de verzen maken als het kleed van dien stijl uit. - Zij, die het beginsel der eenheid, 't welk dat der volkomenheid is, beoefend hebben, verstaan mij. - ‘Onuitgegeven Verhandelingen over de algemeene wetten der schoone kunsten.’\n\nElius. bladz. 16.\nVan de natuur verzadigd, begeven we ons tot den opschik der kunst: van de kunst vermoeid, vlieden we tot de eenvoudigheid van de natuur te rug. Wisselende ebbe en vloed, die onze smaak ondergaat, de algemeene zoo wel als de bijzondere; die der eeuwe, als die des leeftijds! Den fieren heldentoon zijn wij moede, zegt men mij, en wij vorderen zachter muzijk voor ons weeke gehoor: laat het penceel en graveerijzer varen; in den lossen toets van de rietpen en etsnaald verlustigen wij ons met meer vrijheid, dan in al de kracht en uitvoerigheid der voortreflijkste kunststukken.\nIk onderzoek niet, of het de walging van het middelmatige zij, welke derwijze den tegenzin, dien zij voortbrengt, over alles in haren kunsttak verspreidt; dan of men inderdaad van het schoone, het groote, verzadigd kan zijn? Genoeg, de trompetten van Homeer en Maro roesten, en een zachte schalmei is 't geliefkoosde speeltuig, dat thands in haar plaats treedt.\nEr behoeft minder adem om die te doen klinken; maar ook minder kunst? - Men verbeelde 't zich niet! De Vertelling van den Walvisch ontdekt de naaktheid van Gleim even sterk als een Odyssea gedaan konde hebben. - De Dichter is Dichter door schilderen. De natuur uit te drukken, is Dichtkunst en Schilderkunst; en dit met eenen luchtigen omtrek en een deel stoute toetsen te doen, vordert even veel waarheid van bevatting, getrouwheid van uitdrukking, en mooglijk meer geest, vuur, en levendigheid, als waar men de voordeelen van eenen uitvoerigen stijl en volkomen coloriet te baat heeft.\n\nMaar wat is natuur? wat eenvoudigheid? - In het kunstschool is de mensch de natuur, met alles wat tot hem behoort; en een afbeelding van een paleis zoo natuurlijk als die van een hut. - Het veld is derhalven zoo ruim in dit vak als in 't andere, de stijl is alleenlijk verschillend; en in dien is het, dat de eenvoudigheid der poëzije bestaat. Doch wanneer ik den stijl noem, versta ik de gantsche wijze van voorstelling, de denkbeelden-zelven, waarmeê wij ons iets vertegenwoordigen, in hunne aaneenschakeling, in hunne opvolging, in hunne orde, en aart. De stijl is de voorstelling in 's Dichters geest; de uitdrukking is daar slechts de tolk van, en kan of getrouw of ongetrouw zijn. Haar gebrek geeft mishaaglijke vlekken; maar de stijl zelf kan niet gebrekkig zijn, of geheel het werk is af te keuren. ‘Onuitgegeven Stukken over de fraaije kunsten.’\n\n\nAdam Gordon. bladz. 126.\nNB. [De Coupletten tusschen deze haakjens gesteld, zijn niet in 't oorspronklijke, maar door my ingevoegd.\n\nBryan en Pereene. bladz. 133.\nNB. De gebeurtenis viel voor in 't begin dezer eeuw, op het Eiland St. Christoffel.\n\nDes minnaars geest. bladz. 186.\nNaar een oud Engelsch Handschrift: the Lover's Ghost, meestal overeenstemmende met Sweet Williams Ghost, in Percys Ancient Poëtry.\n\n\nAssenede. bladz. 249.\nVelen zal misschien de naam van assenede vreemd zijn. Onze tegenwoordige Bijbelvertaling noemt de Dochter van Potifar, Jozefs Gemalinne (naar den Hebreenwschen text) Asnoth; de zeventig Overzetters, gevolgd van de Vulgata der R. Kerke, drukken die met Azeneth (Ἀσενεθ) uit; Luther heeft Asnath, de Engelsche, gewoonlijke Fransche, en de Italiaansche vertaling door Diodati schrijven Asenath of Asenat, en zoo doen ook Junius en Tremellius in het Latijn. Doch onze oudste Hollandsche Schrijvers, den Griekschen naam naar den aart onzer Taal verzachtende, hebben haar in vroeger tijden dien van Assenede gegeven, onder welken zy, zoo by Maerlant, in den Spiegel Historiaal, als elders, wordt ingevoerd. Deze naam is dus by ons gewettigd, zoo wel als welluidend en vloeiende.\nIn Potifars wijf een teder belang te doen nemen, was der Dichtkunst waardig; en Mozes Geschiedenis, zoo hatelijk zy haar ook voorstelt, levert er alles toe op wat noodig is. Het is zeer onzeker, of de Potifar, Overste van On, wiens Dochter aan Jozef, in zijne verheffing, gehuwd werd, dezelfde zij met den Potifar, Faraöos Hoveling en Overste der Trawanten, wien de Griekschen (met wat recht laat ik ter hunner verandwoording) τον ἐυνουχον noemen, zekerlijk om dat zy ten hunnen tijde de Egyptische Vorsten van Gesnedenen omringd,\nen de voornaamste waardigheden ten Hove, door dezen bekleed zagen; waardoor veellicht Kamerling en Gesneden aldaar tot synonyma waren geworden. Dit, zeg ik, is geheel onzeker; maar de Dichter heeft recht, in de duisternis der onzekerheid dat te grijpen, waar hy zich best aan vasthouden kan, om hem tot een steunpunt te dienen, van 't welke hy zich opheft en vlucht neemt. Ware Dichtkunst, die het hart aan zal doen, heeft eene wijsgeerte die de wezens niet vermenigvuldigt. Zy tracht niet, zich in veelheid van voorwerpen uit te breiden, maar veeleer alles tot een te trekken, om in eenen kring dien zy vervullen kan, Schepper te zijn, en (als op het voorbeeld der Goddelijke Voorzienigheid) alles in verband en aan één geschakelde samenwerking te brengen, en dus haar Tafreelen volkomen te maken, en de harten, is 't mooglijk, er meê te vervullen.\nIs dit zoo, en stelt men Assenede de Dochter van dien zelfden Potifar; ô zoo is zy den Dichter ook de verliefde, de brandend verliefde en alles aan hare liefde opofferende - niet Gade, neen (hier verzet zich het hart tegen), maar bestemde, verloofde Bruid van dien Potifar. Deze twee personen in een te smelten, is iets, zoo natuurlijk, zoo streelend, zoo aandoenlijk en teder, ja, laat ik zeggen zoo weldadig, voor het Dichterlijk hart, dat ik in mijne eerste kindsheid de geschiedenis lezende, tranen van verlangen stortte dat ik de uitkomst zoo bevinden mocht, en my altijd verwonderd heb, dat een eenig Dichter het heeft kunnen voorbyzien, en dat hy heeft kunnen vergeten, die smoorlijke, die zoo ongelukkige, die zoo haatlijke liefde tot het gezegend werktuig in de hand der wareldbestiering te maken, om tevens eene gruwlijke bloedschande voor te komen, en 't hoogste aller mooglijke Aardsche genoegens over 's Hemels Gunsteling in de armen eener hem aanbiddende Bruid uit te storten.\nVerontwaardigend is de laauwheid van Bitanbé; maar waar heeft, zoo men eenige trekken van Racine, die zijn borst van het vuur der Grieken verwarmd had, in de Andromache en de Fedra uitzondert, waar heeft, zeg ik, de Franschman ooit Liefde gekend? Wel mag men van deze Natie zeggen, wat Lessing van Voltaire zei: Dat zy den Kancelystijl der Liefde, maar niet haar waarachtige, haar natuurlijke, haar hartetaal kennen; en nog minder gevoelen zy haar. Galanterie, ja, en wat is die? Montesquieu zal het ons leeren: La Galanterie qui n'est point l'amour, mais le délicat, mais le léger, mais le perpétuel mensonge de l'amour. Maar Liefde, zoo als zy is, en het hoofd niet, maar den boezem vervult, Liefde, die in haren gloed alles verslindt, en zoo als zy (niet in eene Romance, wier aart zachtheid van aandoening meêbrengt, maar in een rechtschapen Heldendicht by voorbeeld) den toon zou moeten voeren, en alles beweegt, drijft, en in vuur zet! deze is (hemel!) by zoo weinigen slechts, maar vooral niet by die Natie te vinden, die gedurende nu twee eeuwen zich aan heeft gematigd, Europa de les in de Dichtkonst te geven. Echter Bitaubees flaauwheid gaat voor tederheid door, gelijk zijne uit Longus\npastoralia overgenomen tafreeltjens voor Heldendichtmatige schilderingen! Voor my, 'k mag het lijden, zoo iemand zijn verslapte limonade voor frisschen hartsterkenden Oosterschen Palmwijn drinkt; en, het is dit niet, wat my meest in hem stuit. Maar zijne onnutte en nietige Selima! - Daar hy een Geliefde voor zijnen Jozef noodig had, moest hy haar, wie de felste vervoering der drift aan hem aanbood, niet met Dichterlijke verrukking aangrijpen? moest hy haar niet aan 't lot van zijn' Held verbinden? Ontbreken hem daar toe of inzicht of krachten, en waagt hy 't, de Dichtpen op te vatten? O welk eene eenheid, welk eene rondheid en volkomenheid, had dit aan het Dichtstuk gegeven! wat rijkheid van tooneelen vol schittering en weelde! wat ruimte voor hartstocht en aandoening! wat spel voor de inspanning der verbeeldingskracht! Hoe had alles zich, als eene zuivere hemelwolk waar een Godheid in afdaalt, met zachte, bevallige en natuurlijke wending, ontrold en ontwikkeld, om eindelijk het verlangend en in deze ontwikkeling altijd opgetoogen hart, met een' luister van heerlijkheid te verzadigen, waar het aarde en gevoel by verloor!\nIk zwijg van de gloeiende Epizoden - ik neem dit woord in dien zin niet als de Hedendaagsche Dichters, of liever zoogenaamde Dichtkundigen, het gebruiken, voor tusschengebeurtenissen die een stuk rekken, of, zoo men wil, opsieren; die eigenlijk tot geene andere kunst dan die van protraction of spinning behooren, gelijk Fustian de Poëet by Fielding het noemt. Die daar toevlucht toe nemen moet, was nooit een waarachtig Dichter. Neen, ik spreek van verdichtselen, in den draad der geschiedenis ingewrocht, die de ontknooping zoo zeer als de verwarring uitwerken, en van wie de eerste derwijze afhangt, dat zy zonder die niet mooglijk zou zijn. Ik zwijg, zeg ik, van den rijkdom der gloeieude Epizoden, die deze eenvoudige samentrekking moest opleveren. Ik zwijg van de verheven Machine, die dus alles vervullen, doorwoelen, en heiligen zou. O die in de gloeiende warmte der jeugd, en zijn hart niet slechts gevoelende, maar doorkropen hebbende, verrijkt met de noodige Oudheidkunde en Dichterlijke kracht, zich aan zulk een Heldendicht overgeven mocht! Heerlijker onderwerp is nooit uitgedacht: belangrijker, Dichterlijker, verhevener, (mits men het recht vatte) ja waardiger aan de Hemelsche Engelen, en aan de voor God, voor onschuld, en liefde blakende Jongelingschap, die er het beeld van is, kan er niet zijn. Ik spreek hier van een Heldeu-, dat is een menschengedicht; niet van Lofzangen, voor wie God en Heiland voorwerpen zijn. Van een Heldendicht, dat een' mensch, en wel eenen mensch als voorwerp van Gods Voorzienigheid, vordert. Doch het is hier de plaats niet om dit nader uit te halen. Ook ten aanzien van dit punt heerscht nog een zeer groote duisterheid in het Theoretische. Batteux is veellicht de eenige die er iets in gezien heeft; maar hy zag te weinig om anderen te doen zien wat hy zag, en het geen Marmontel ons voor Heldendicht opdischt, (het zij zonder vergelijking gezegd) is het Kalf van Jeroboam\nvoor de Scheschina van den Heiligen Tempel in de plaats gesteld.\n\nIk laat daar het Heldendicht. Komen wy tot de Romance!\nNiets inderdaad kan aandoenlijker zijn dan het gantsche Geschiedverhaal van Jozef. Voltaire, gautsch niet Oosterschgezind, en zelfs veel te weinig voor een' Dichter als hy, ware dit niet of uit onkunde en vooroordeel ontsproten, of de nijdige stem van een hart geweest, dat geen schoon wilde erkeunen dan hetgeen het bereiken kon: Voltaire, wieus schriften vol zijn van groote, van wezendlijke, van belangrijke waarheden, die hem, of het ware midden in een hagelbui van impertinences, zijns ondanks ontvallen zijn, geeft in een zijner kleine stukjens er dit getuigenis van: L'histoire de Joseph est nn des plus précieux momumens de l'antiquité, qui sont parvenus jusqu'à nous. Elle parait être le modèle de tous les Ecrivains Orientaux. Elle est plus attendrissante que l'Odyssée: et je ne vois chez les Arabes ancune aventure, comparable à celle de Joseph. Zonder het belachlijke van deze vergelijking met de Odyssea op te luisteren, die niet minder is dau wanneer Mercier beide Ilias en Odyssea met de vertelling van Serpentin Verd uit de Contes des Fées in paralel stelt; het is zeker, dat deze Geschiedenis iets vertederends en aantreklijks heeft zonder weêrga; en de eenvoudigheid van het verhaal geeft er eene zachtheid, eene kalmte aan, zoodauig in den geest van de ware Romance, dat zy eenig voor dit soort van Dichtstuk geschikt schijnt. Dit echter moge anderen misleiden, my heeft juist dit zelfde afgeschrikt om ooit eenig stuk dezer Geschiedenis daar toe uit te kiezen. Ik konde er, ja, twintig Romances uit trekken, maar geene die het belangrijke van het zoo eenvoudig verhaal in Genesis overtreffen zou; en alle verdichtsel zou het van natuur doen ontaarden. Het\nvoorval in Potifars huis alleen was Poëetisch in den zin en betrekking waarin wy het woord hier nemen, en liet der Verbeelding toegang. Maar in dit onderwerp kon noodwendig geen Jozef de Hoofdpersoon zijn. Onze Eeuw niet alleen zou hem belachen; maar er is iets zoo wreeds, zoo onmenschlijks in het voor 't hoofd stoten eener beminnende Vrouw, zoo wanneer hare liefkozing-zelve geen' afschrik instort, dat het hart er met geen genoegeu op stilstaat, maar veeleer de oogen van afwendt; het zij dan als van eeu te sterke lichtstraal die door zijne helheid-zelve het gezicht pijnlijk is, het zij, als vau een te rug stootend voorwerp, waar het zich niet meê vereenigen kan. En boezemt de liefde der Vrouw afschrik in, weg dan met het hatelijk voorwerp dat onvatbaar is voor alle belang! Jozef is er dus bij noodzaaklijk gevolg niet dan de tweede persoon in, en het Hoofdvoorwerp is de Vrouw. Behoef ik meer te zeggen, om te bewijzen, dat zy dus voor den Dichter geen Gade van Potifar zijn kan? Banden moeten er tusschen haar en den Hoveling zijn, naauw en heilig genoeg om ze te eerbiedigen; maar banden, die, voor Jozef onschendbaar, haar hart echter niet klemmen noch onoplosbaar zijn. Met één woord, Bruid, Verloofde van Potifar, en Bruid uit nooddwang; door 't gezag, het volstrekt gezag, en de macht van eenen\nmeester gedwongen moet zy zijn; en alles moet haar aandrijven, om eer de dwang verder gaat en de noodlottige en voor haar onlijdbare kluister voor eeuwig gelegd wordt, hem te vlieden. Zich daar toe aan Jozef, dien zy teder, maar met een onnoozel hart, en zonder het te weten, bemint, over te geven: zie daar wat haar misdaad moet zijn; en dit uit den aart der zake belangwekkend onderwerp, (dit eigenlijk, en niets anders) moet dat van de Romance zijn die haar naam zal voeren.\nWel ware 't, kon het stuk zich hier by bepalen. Maar wie zal te vreden zijn, zoo Jozef gevlucht is en de zaak daar by blijft? Die het kan, sluite daar meê mijne Romance: ik reik hem de hand, wie hy zij. Doch zeer weinige zullen dit. Ongelukkig eene geschiedenis, die te bekend is! Te vergeefs zegt Lessing, dien ik 't niet helpen kan, zoo ik hem somtijds aanhale (hy is van alle de Duitschers de eenige, die, van Grieksche Letterkunde en Wijsgeerte doordrongen, by klare en duidlijke denkbeelden, met die waarheid gevoeld en erkend heeft wat Dichtkunst zij): te vergeefs zegt Lessing aan Lezers en Toeschouwers van Dichten Tooneelstukken: ‘Weet niets, wanneer gy my opslaat of mijn gordijn op ziet trekken; weet niets dan het geen ik u leeren, het geen ik u toonen, voor den geest of voor oogen stellen zal. Mijn Dichtstuk is eene afgezonderde, eene op zich-zelve bestaande wareld, waar meê gy de uwe niet vermengen moet. Eene wareld van verbeelding, die ik u voorscheppe om ze met my door te zweven, en er het genoegen in te smaken, dat hare toovery uwe verbeelding, uw hart, en uwe zintuigen, aanbiedt. O verwoest, ô vernietig 't u niet, door er iets in te brengen, dat alles in duigen doet vallen, of in rook en nevel verdwijnen! Vraag niet meer, vraag niet anders, dan wat ik u geef!’ - Te vergeefs zegt hy dit. Een bekende Gebeurtenis, die zich in den geest heeft geprent, heeft er dien indruk, dien plooi in nagelaten, dat men zich niet bevredigen laat met haar ten halve te laten zitten. - ‘Gy vertoont my Eneas met zijnen Vader in de armen, gy Schilder. O toon my het brandende Troje toch in het verschiet. Dit behoort daar by.’ - Het behoort tot de Geschiedenis, maar niet tot mijn Tafereel. Vergenoeg u met de tederheid van Eneas, met de drift om zijn dierbaren Vader te redden, uit zijn oogen, zijn houding, uit het klemmen van zijn hem omvattende armen, uit zijn trillende kniën en zich met gespannen vezels bewegende voeten, uit\nzijn van de onrust, angst, en verlegenheid bewegenden wenkbraauw en voorhoofd te lezen: zie ziju borst van verlangen naar zekerheid hijgen; van genoegen, het vuur en den vijand met zijnen onschatbaren last ontsnapt te zijn, kloppen; en op zijn zich oopnende lippen de geloften zweven, die hy aan de Godheid, beschermster der Godvrucht, toemurmelt. Zie op de bleeke wang van Anchises den traan der geredde en hulplooze zwakheid; in zijn oog den dank der behoudenis; en de trotsheid van 't Vaderlijk hart dat juicht in de deugd van zijn' waardigen Zoon. Dit, dit is hetgeen ik u voor wilde stellen, en kan dit uw hart niet voldoen? Neen, geen brandend Troje,\nmijn vriend! De vlam van een brandende stad in 't verschiet, zou het licht op mijn Hoofdpersonaadjen nadeelig zijn: Ik heb tot de houding van 't stuk eenen duisteren achtergrond noodig. - Te vergeefs gepraat! Mijn geleerde vriend wil het Schildery liever bedurven, dan naar zijn begrip onvolkomen zien. - Ik heb aan mijn voorwerp voldaan, mijn ontwerp is uitgevoerd, en hier is mijn Dichtstuk uit en volkomen. Neen, Turnus die dood is, moet ook begraven, zegt Maphaeus Vegius, en hy voegt een Dertiende Boek by de Eneïs.\nIntusschen heb ik der Geschiedenis eene wending gegeven, die, ja, iets overlaat om te begeeren. Waar Jozef de Hoofdpersoon, men kon zich te vreden houden: zijne daad is, zich aan eene ongeoorloofde Liefde te onttrekken. Maar de bejammerenswaardige bruid van Potifar! Zeker, zoo men die zoo te vreden kan laten drijven, zoo boezemt zy weinig belang in. De daad is ten haren opzichte uit, zoo die in een bloote mislukte poging bestaan zal: maar dan, Dichter, blijft u nog overig deze poging tot een einde te brengen, dat berusting geeft: het moet niet bloot negatief zijn, maar iets stelligs. Zy ligt daar, dat zy zieb doorsteke, wanhopig doorsteke, en daar meê vergeten wy haar!\nDit ware veellicht de beste weg geweest; ten minste, hy waar de gereedste. Nog één Couplet achter het Een en Tachtigste, en dan afgedaan. De Dood is een heerlijke ontknoper; hadden wy dien niet, waar bleef de Treurspeldichter? waar zoo vele anderen?\nVergeeft het my, Lezers, zoo ik u mijne zwakheid openhartig belijde. Ik wilde niet in Jozefs plaats zijn, zoo de lieve, teedre, en mijn hart eens zoo dierbaar gewordene Assenede, als ik haar in opzicht tot Jozef vertoond heb, dit uiteinde nam. Zou een van mijn Lezers het willen? En zelfs, ik verbeeldde my, dat de daad van Jozef niet behoorde voorgesteld te worden, als wroeging kunnende voortbrengen. - Welaan dan, haar in Jozefs armen geworpen! - Gaarne! maar dit gaat niet toe, zonder dat haar Echt met Potifar verbroken wordt. Zal de goede hals dan zoo maar van haar afzien? ‘Zy heeft mijn' slaaf liever dan my; welnu -! valeat, aveat, vivat cum illo!’ - Dan mocht hy wel zijn, 't geen de Grieksche Overzetters hem maken. - Niets anders derhalve dan de onoverkoomlijke zedelijke zwarigheid van geboorte kon hier te stade komen. Deze wettigt en haren onbedwingbaren afkeer van eene bloedschandige Echt, en hare Liefde tot Jozef, en rechtvaardigt (indien ik 't dus noemen mag) die Voorzienigheid, die in de dichterwareld behoort voor te zitten; die deze in den eersten schijn zoo onreedlijke en noodlottige Liefde ter verhoeding van een gruwel ontstoken heeft. Van den aanvang af, was ook alles daar toe voorbereid. Men zie Conplet zeven. Haar geboorte derhalve moet ontdekt worden; en tot die ontdekking moet hy aangevoerd worden, die ze doen en des meisjens staatsverandering oplossen kan. Oude voedsters, ringen, moedervlekken en gelijksoortige hulpmiddelen komen overal niet te pas, zoo min als de Deus ex machina.\nDe Koran van Mahomed heeft my in de Sura ('t Kapittel) van\nJozef, zoo zy genoemd wordt, den trek van de teekens in den achtergelaten' mantel van achteren, opgeleverd. 't Is den Oosterlingen eigen in de rechtsplegingen byzonder op dergelijke teekens te letten, en ze na te sporen. Duizend zeer aangename en zeer leerzame voorbeelden waren hier van by te brengen. De geschiedenissen zoo wel als de verdichtsels dier landen zijn er meê doorzaaid. Dit heeft my het eerst op het denkbeeld van een openbaar en Koninklijk onderzoek gebracht, 't geen de schoone (die by my aan geene eerlooze onbeschaamdheid schuldig kon zijn) in het uiterste van een doodelijke wanhoop moest storten, die aanleiding tot de ontwikkeling geeft.\nZegt men nu: ‘maar dit treedt buiten het character van de Romance;’ ik kan het niet helpen. Ieder make zich van dat character een denkbeeld naar welgevallen, en oordeele of veroordeele daar naar uit de hoogte! Wat Marmontel eene Romance was, was het niet by Moncrif, en wat dezen by uitsluitiug Romance scheen, was het niet by de oude Romanciers of Balladezangers, maar er veeleer eene soort van Parodie van. Laat de Halfkunde van onzen tijd zoo zy 't goedvindt beslissen. Dichtkunst en Natuur storen zich even weinig aan Classificatien, die de willekeur van een bloot beschouwer harer werken zich opwerpt, maar waarover de eene als de andere glimlachende heenstapt. Wat my betreft, ik beschouw dit vak als een soort van Vertelling, die alles aanneemt wat de Vertelling bevatten kan, doch mits de eenvoudige, min of meer naïve stijl dien zy vordert, het toelate. Doch ook hier in is eene zekere ruimte, waar aan het vermetel zou zijn perken te willen zetten; en duizend nuances van den stijlzelven zijn mogelijk, die de Romance gemeenzamer of statiger, zachter of sterker, teerder of geweldiger, bedaarder of driftiger, luchtiger en losser of stroever en somberer toon, trant, en tred geven, en haar dus aan het gewoon Verhaal of dien eigenlijken Dichtstijl, die, na den Lierzang, toch die van het Heldendicht is, nader doen komen. Zelfs het eigenlijke niais, zoo de Franschen het noemen, het zij als een uiterste van eenvoudigheid, het zij als grond van 't Burlesque, sluit zy niet uit, zoo min als een zeker soort van geestigheid, die aan beide paalt. - Wil men echter aan het laatste gedeelte der Assenede den naam van Romance ontzeggen; dat het eene Vertelling ten vervolge der Romance zij. My is het eenerlei. Daar, waar de soortverdeelingen zelfs in den aart der zake gegrond, en dus onomstootelijk zijn, hebben nog de onregelmatige\ntusschensoorten hare schoonheden. - Maar die mijnen raad hooren wil, leze de Assenede geheel: doch wil hy ze herlezen, hy eindige met het Een en Tachtigste Couplet.\n\nDat de thammuz, waar van Ezechiel VIII, met den oziris der Egyptenaren, en de adonis wiens feestviering in de dagen der Ptoleméën Theocritus in zijne Ἀδωνιαζουσαι, zoo weelderig beschrijft, zoo wel als de appen van Indien, met dezen dezelfde persoon was,\nis niet moeilijk te gelooven. De vier namen zijn eigenlijk appellativen, en de drie eersten ieder van een wortel die heer beteekent. Het adon, waar van het Hebreeuwsche Adonai, is bekend. Zoo is ook de wortel os in het Koptisch (en met het artikel, pios), welke oorsprong aan den uitgang der Grieksche naamwoorden in os gegeven heeft, waar van wederom de Latijnsche in us, niet anders dan heer. Oziris is geen Koptisch, maar 't Os ἱερος der Grieken; dat is, de heilige Heer, of zoo ge wilt, de heilige Os, het woord os als een eigen naam gebruikt. Kircher verklaart het kwalijk door Ο᾽σιος ἱερος, sacrosanctus; zoo als ik in mijn groot Etymologicon toonen zal. En tham is de eigenlijke wortel van het Latijnsche dominus, en domare; van ons temmen, dat in zijne grondbeteekenis vermeesteren is; van het oud Schotsch (Gallic) Dane, en 't Keltisch Dame, waar van in 't Fransch noch vidame overig is, en dat nu op vrouwen wordt toegepast. Dit alles op zijn plaats wijdloopiger, en met bewijzen gestaafd! Hier kan ik het niet dan ter loops als nederwerpen, voor die het verstaat. Appen in het Indisch (waar van de naam apis, aan denzelfden Oziris by zijne wederkomst onder de stierengedaante gegeven) beteekent niet meer of minder dan een os of stier.\nIzis is even weinig een Egyptische naam als oziris, maar eenvoudig het Hebreeuwsch en Syriesch ischa. De Egyptenaren noemden haar moeth naar de Nederduitsche uitspraak, de th voor een zeer zachte d genomen. En van daar ook ons moeder, 't geen het Koptische woord beteekent. Maar wy noemen Izis en Oziris gelijk wy Artaxerxes en Zoroaster noemen, dat is met half Grieksche en door de Grieken verbasterde benamingen. En tot wedervergelding dezer verbastering aan de Grieken, noemen wy hunne Goden en Helden met Latijnsche of verlatijnde namen, als Jupiter, Juno, Ulysses, die zy niet verstaan zouden. Maar de Frauschen geven 't ons wederom, wat wy hier in mochten misdoen. Wanneer Regnard van het Slot van Onadin naby 's Gravenhage spreekt, zullen weinig Hollanders raden dat hy Honslaardijk meent, en de Friezen zullen hunnen Tjerk Hiddeszoon moeilijk in den Klerkides van Guiche herkennen. - Voor 't overige, de Egyptische Eerdienst is onzen Landgenooten uit Hoogvliets Abraham algemeen bekend, en behoeft dus geene verklaring.\nNog eene Aanmerking alleen zal ik hier byvoegen. Dit naamlijk, dat jaö, zoo niet de ware uitspraak by de vroegere Joden, ten minste de oudste van het woord jehova is, welke wy kennen; gelijk niet alleen door verscheiden Geleerden betoogd, maar, zoo ik vertrouw, tbands ook algemeen aangenomen en voor eene erkende stelling te houden is.\n\nDe kluizenaar aan den Pindus. bladz. 293.\nDat de tegenwoordige zoogenaamde Grieken geen Grieken maar overblijfsels der Tartaarsche benden van Tamerlan (Timur leng) zijn, die aan deze zijde van den Kaukasus overgebleven, in de bosschen en\nbergen nestelden en de eeuwen door van roof en plondering leefden en daarom Klepten (Κλέπται) genoemd werden, en waarmeê de Heloten (Grieksche slaven) zich eenigzins vermengden, weet ieder die de Geschiedenis der volken kent. - Met verwondering echter zie ik deze waarheid thans ook by een ijverig voorvechter van hun toegestemd in zijne Uitgave van Nieuw Grieksche Volkszangen, Fauriel naamlijk. Hun Grieksche benaming zelf beteekent, dieven; hun Turksche, boschfluiters, van orman, bosch, en tolum of tulum, fluit, te samen verbasterd in Ormatolen.\nTiendubbeld is thands waar, hetgeen Tasso in de XVIe eeuw van dit volk schreef:\n\nThands kruipt ge in slaverny; maar gy! beklaagt u niet!\nHet is geen ongelijk, 't is recht dat u geschiedt.\nEn zulk gespuis, wier misbruiking van het Kruis tot standaart van hun opstand, een Godslastering is, staat men in deze dagen van Gruwelleer openlijk voor! - Wie moet niet erkennen wie en wat de God dezer eeuw is, en smeekt niet tot den Vader der barmhartigheid om ontferming over zulk eene wareld?\nJa het was een recht werktuig in de hand van Napoleon, wiens fraaie op zijn last in slecht Hedendaagsch Grieksch geschreven en aldaar gestrooid boekjen tot aanmaning ten opstand wy kennen, om hem op den throon van Konstantijn den Groote te helpen, gelijk hy bedoelde; maar het was voor zich-zelven niet dat hy zaaide. En beve de Christenheid voor die er de vruchten van staat te maaien! De tijden spoeden aan.\n\nDe vloek van 't burchtslot Moy. bladz. 316.\nMoy, de naam van een ouden Schotschen stam en hun Burcht.\nUrquhart, desgelijks van een stam, vijandlijk aan den vorigen.\nAlva of Aylva, desgelijks van een stam, onderhoorig of verwant aan dien van Urquhart.\nNess, een rivier, waarvan Inverness-shire genoemd is.\nLochness, een streek lands aan de Ness.\nKomri ligt in Perthshire.\n\n\nRomoald. bladz. 457.\nNaar de ware geschiedenis, te vinden by st. foix, in zijne Essais Historiques sur Paris, en by ypes in de Coronica de la orden de san Benito.\n\n\n"
A disadvantage of this option is that a lot of metadata is printed as well, for example the text:
“Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van De dichtwerken van Bilderdijk. Deel 1 van Willem Bilderdijk in de eerste druk uit 1856.”
This sentence gives information about this edition of the book and its alterations. Usually you would not want to have the metadata within the content. Filtering this out afterwards is very work-intensive.
Extract the content divided into chapters¶
Exercise
Can you think of a way to structure the text in a more logical manner?
Solution
One option would be to print it out per chapter.
In lesson 5 we learned that is is possible to acces the elements with a for loop, like:
for book in root.find_all('book'):
However, there are various ‘div’ elements and we only want the one that contain a chapter.
Exercise
How do we know which div is a chapter?
Solution
The type of the div is stored in the attribute ‘type’.
We can iterate through all divs and only proceed with the divs that have ‘chapter’ as type. This can be done with an if statement.
This leads to the following code:
## the for loop iterates through every div
for div in root.find_all('div'):
## all actions within the loop are performed div by div.
## here we select only divs with type chapter
if div.get('type') == 'chapter':
## and we print the div
print(div.text)
DE DICHTWERKEN
VAN
BILDERDIJK.
I.
DE DICHTWERKEN
VAN
BILDERDIJK.
EERSTE DEEL.
HAARLEM,
A.C. KRUSEMAN.
1856.
Gedrukt bij A.C. Kruseman.
INHOUD.
ROMANCEN EN BALLADEN..
Olinde en Theodoor
Bladz. 3.
Elius
Bladz. 16.
Op de beeldtenis van Elius
Bladz. 54.
Op de afbeelding van Heile, in treurgewaad
Bladz. 54.
Ahacha
Bladz. 55.
Yrwin en Vreedebag
Bladz. 65.
Ada
Bladz. 73.
Bertha
Bladz. 77.
Katharina Herman
Bladz. 83.
Roosjen
Bladz. 91.
De Indiaansche Maagderoover
Bladz. 98.
De vrouwen van Wijnsberg
Bladz. 101.
Urzijn en Valentijn
Bladz. 104.
Adam Gordon
Bladz. 126.
Bryan en Pereene
Bladz. 133.
Sayavedra
Bladz. 135.
De monnik
Bladz. 138.
De kluizenaar
Bladz. 142.
De Heer van Landhorst
Bladz. 148.
Almanzor en Zaïde
Bladz. 158.
Eduard
Bladz. 164.
Lindor en Lucia
Bladz. 166.
Margarethaas geest
Bladz. 170.
De vloek
Bladz. 173.
Het nachtspook
Bladz. 181.
Des minnaars geest
Bladz. 186.
Jonker Brand van Wijk
Bladz. 189.
Graaf Floris de Vierde
Bladz. 196.
De gevangene
Bladz. 202.
Argme
Bladz. 204.
Arnold Beilaert
Bladz. 216.
Hulla
Bladz. 224.
De Marokkane
Bladz. 226.
Robbert de Vries
Bladz. 231.
Eléonoor
Bladz. 245.
Assenede
Bladz. 249.
Willem Tell
Bladz. 270.
De twee broeders voor Bommel
Bladz. 274.
Radagijs, koning van Warmond
Bladz. 279.
De kluizenaar aan den Pindus
Bladz. 293.
Het wiel van Heusden
Bladz. 295.
Bruiloftsbrand
Bladz. 303.
Sint-Albaan
Bladz. 309.
De vloek van 't burchtslot Moy
Bladz. 316.
De Danaïden
Bladz. 323.
Europa
Bladz. 326.
De oorring
Bladz. 330.
Versmade liefde
Bladz. 332.
Rolands-Eck aan den Rhijn
Bladz. 334.
VERTELLINGEN EN FABELEN.
Ridder Sox
Bladz. 339.
De Dervis
Bladz. 356.
De lepel zout
Bladz. 357.
Aristus en Ismeene
Bladz. 359.
De spiegel; of liefde en waan
Bladz. 370.
Selima
Bladz. 387.
De glintwormvlieg
Bladz. 389.
De Waarheid en Ezopus
Bladz. 393.
De Siameezen
Bladz. 402.
Het penzioen
Bladz. 404.
Paris oordeel
Bladz. 407.
De lauwrier
Bladz. 410.
Proeve van fabelen:
1.
De opvoeding des leeuwenwelps
Bladz. 412.
2.
De hond
Bladz. 412.
3.
De akker en de dijk
Bladz. 413.
4.
De diamant by de boeren
Bladz. 414.
5.
De vos en de hond
Bladz. 415.
6.
De jonge hond
Bladz. 416.
7.
De twee honden
Bladz. 416.
8.
Het paard en de stalknecht
Bladz. 417.
9.
De wolven
Bladz. 418.
10.
Het getuigenis van een' herdershond
Bladz. 418.
11.
De paauw met zijn vrienden
Bladz. 419.
12.
De vogelen
Bladz. 420.
Fabel
Bladz. 421.
Minerva
Bladz. 422.
De drie vijanden
Bladz. 424.
Het sijsjen
Bladz. 428.
Sadig
Bladz. 437.
De nachtegaal en de koekoek
Bladz. 438.
Koekeloer, of de eerste April
Bladz. 440.
De krokodillenkoning
Bladz. 455.
Romoald
Bladz. 457.
De lelie en de daauwdrop
Bladz. 459.
Polytechnes en Aëdon
Bladz. 461.
Fabel
Bladz. 467.
De paauw en de raaf
Bladz. 469.
Rechtsgeding
Bladz. 469.
De afgod
Bladz. 473.
Aanteekeningen
Bladz. 475.
Romancen en balladen.
Olinde en Theodoor.Bloemtjens, 113.
O nimium faciles anrem praebere puellae!
Discite desertae non temere esse bonae.
Met zweet, en bloed, en stof begruisd,
Toog ridder Theodoor,
Beroemd door zijn gevreesde vuist,
In koning Arthurs spoor.
Van adel oud, van inborst fier,
Kent Turk en Heidendom
Den wissen slag van 't blank rapier,
Dat in zijn handen glom.
Ten strijd gehard door strijd op strijd,
In 't pantser opgegroeid,
Daar 't vuur, dat door zijn aders rijdt,
Hem uit zijn oogen gloeit;
Gantsch krijgsman, ijvrig Paladijn,
Verweet men hem alleen,
Een vreemdeling aan 't hof te zijn,
En zonder zwier te treên.
Maar was des ridders houding ruw,
Zijn boezem had gevoel:
De wenkbraauw stond hem stuurs en schuw,
Maar 't harte was niet koel.
En, leidde hij der joffren hand
Niet sierlijk op, ten dans;
Dat hart was aan haar dienst verpand,
Aan 't kruis alleen zijn lans.
Aan 't hof van Karel leefde een maagd,
Vervuld van eedlen trots:
Van duizend aangezocht, belaagd,
Maar jegens ieder, rots.
Der jonkren laffe zoutloosheên,
Verdienstelooze praal,
En wat haar meer verachtlijk scheen,
Bewees zij geen onthaal.
Maar walgend van dien weeken stoet,
In 't hoofsch vermaak doorkneed,
Deed ze in verhitten wrevelmoed
Een' roekeloozen eed.
't Is al wat op mijn gunsten wacht,
(Dus sprak zij) mij onwaard:
Ik haat het mannelijk geslacht;
'k Blijf eeuwig ongepaard!
De Liefde hoorde dat zij zwoer,
En loeg om haar besluit.
Een zuchtjen, dat haar borst ontvoer,
Drukte andre wenschen uit.
De schoone wist niet van dien zucht,
Maar peinsde, wat haar trof?
En zocht in stille buitenlucht
Gestaâge peinzensstof.
De naam van Theodoor klonk voort,
En vloog van stad tot stad.
Olinde had dien naam gehoord,
Maar bevende als een blad.
Ach (sprak ze) zulk een heldenaart!
Zoo veel roemruchte moed!
Zie daar een ziel, beminnenswaard
Voor maagden van mijn bloed!
Ik haat den echt en wulpsche min;
Maar, zoo ik minnen kon,
Geen ander nam mijn hart ooit in,
Dan die zijn glorie won!
Die grootheid, die geen weêrga' vindt,
Heeft meer dan dit verdiend;
En zalig zij, die hij bemint!
Maar 'k wensch hem mij tot vriend!
De Liefde loeg nog eens op 't woord,
En zag haar oog bedaauwd,
En 't roosjen, dat haar lipjens boordt,
Van lieverleê verflaauwd.
Hij juichte om 't welgelegd begin,
Vloog op, en riep verheugd:
Geen boezem sluit zich voor de min,
Genaakbaar voor de deugd!
De schoone beeldt zich al zijn daân
Met gloênde kleuren af;
En deelt met hem de lauwerblaân,
Die hem zijn krijgsmoed gaf.
Nu voegt ze er nieuwe daden bij,
In eigen brein gesmeed:
Ze plaatst hem zuchtend aan heur zij',
En zucht aleer zij 't weet.
Ze merkt dien zucht, en bloost. - Waarom?
Neen, (zegt ze) 'k min hem niet;
Maar wie uit Gaulens jufferdom
Of hij zijn wenschen bied'?
Ach, 't voorwerp doe zijn' keur geen schand!
Zij moet een Godheid zijn!
De schoonste van gantsch Frankenland,
Maar - met een hart als 't mijn!
Zij bloost op nieuw. - Neen (zegt ze) o neen,
'k Draag hem geen liefde toe.
Gevoel van vriendschap is 't alleen,
Is 't alles, wat ik voê.
Ik haat het huwlijksledikant,
En nu, veel meer dan ooit:
En wie er dinge naar mijn hand....
Hier zucht ze - en blijft verstrooid.
De fiere ridder kwam ten hoof
En bood zich aan den vorst.
Zijn roem scheen aller glorie doof,
En gloeide borst aan borst:
Den braven uit der riddren kring
Met ijver tot den strijd;
Den zwakken, met verwondering;
't Hovaardig hart, met nijd.
Olinde! - Gij, verlaat gij 't land?
Gij weêr naar 't hofgewoel!
Zij dobbert - raadpleegt nu 't verstand,
Dan, 't innerlijk gevoel.
't Gevoel spreekt luid, en houdt steeds aan;
't Verstand heeft weinig klem. -
Maar 't hart heeft de uitspraak reeds gedaan,
Verstand geeft ook zijn stem.
Ja, tot een waardig eerbewijs
Van zulk een' Paladijn,
Kan (zegt ze) niets, hoe hoog in prijs,
Kan niets te dierbaar zijn!
Daar heel de jufferlijke stoet
Met schittrend feestgewaad
Hem tot een blijk van eer ontmoet,
Waar 't achterblijven, smaad!
Wie weet, wie al, op luttel schoon,
Op afkomst trots, of rang,
Aanloklijkheden spreî ten toon,
Waar zij den held in vang'!
Hoe licht wordt niet zijn edel hart,
Indien men 't niet verhoed -,
In strikken van een min verward,
Waar van hij blozen moet!
Wie blijft voor 't manlijk harte borg,
Door vrouwenlist bestreên?
Wie weet het? mooglijk redt mijn zorg
Zijn hart en eer met een! -
Olinde! - neen, het schoon geslacht
Verdient dien ijver niet:
't Is op geen harteroof bedacht,
Daar 't slechts verdienste ziet.
Geen schitterende wapendosch,
Geen rijkversierd helmet
Met hagelblanken vederbosch,
Of fraaigetoomd genet;
Geen houding vol bevalligheên,
Trekt hier het vrouwlijk oog.
Olinde, neen, bij u-alleen
Staat riddermoed zoo hoog.
Doch ga nochthands. - Zij ging, verscheen,
En zag en werd gezien:
Flux wappert om haar zijden heen
Een stoet van jonge liên.
Men zoekt haar oog, als in den wed,
Te vesten op een kleed,
Een' haarlok, een' gemeten tred;
Al vruchteloos besteed.
Olinde zag den oorlogsheld,
En niets behalven hem.
Maar, van een' vreemden schrik bekneld,
Ontbrak haar borst de stem.
Zij stond en wilde nader treên,
Doch wankelde op haar kniên,
En trachtte, onwetend van de reên,
Des ridders oog te ontvliên.
Te laat - de ridder kent haar reê
Voor de eer van Karels rijk,
Die zoo veel minnaars zuchten deê:
En geene, haar gelijk.
Haar houding toonde 't fier gemoed,
Voor lang alom verbreid;
En 't zachte schoon ontleende een' gloed
Van eerbre zedigheid.
Hij nadert haar, maar met den groet
Van geenen hoveling.
De hulde, die zijn mond haar doet,
Is edel, doch gering:
Maar echter schijnt het aan haar ziel,
Als of met dezen groet
De Keizer aan haar voeten viel,
In vollen minnegloed.
Daar stond zij, roerloos en verward,
Geheel van zin beroofd;
Van schaamte siddrende in het hart,
En gloeiende om haar hoofd.
Het andwoord borrelde uit dat hart,
Bleef smorende op haar tong,
En 't was, als of een neevlig zwart
Zich voor haar oogen drong.
Zij zweeg - maar, zweeg haar lieve mond,
Haar drijvend oog zweeg niet: -
Van siddring vol dat hij 't verstond,
En wenschend dat hij 't ried;
Van duizend tegenstrijdigheên
Op 't levendigst geschokt;
Van zielsangst hijgend naar 't geween;
Door blijdschap aangetokt. -
De ridder drong tot in haar borst,
En loeg die onrust toe.
Hij voelde, dat hij hopen dorst,
Maar akelig te moê.
Zijn hart voorspelde hem iets groots,
Een zege die hem vleit:
Maar 't somber fakkellicht des doods
Scheen over 't beeld verspreid.
Hij hief een oogstraal op vol gloed,
Doch, daar de schroom in spreekt.
Dat oog wordt door haar oog ontmoet,
En de achterhouding breekt.
Onmachtig stort hij aan haar kniên,
Van teêr gevoel verkropt,
Om haar een' boezem aan te biên,
Die niet dan voor haar klopt.
Olinde, kost ge dit weêrstaan?
Dien minnaar aan uw kniên!
Gij, die een wareld zoudt versmaân,
Om hem naar 't oog te zien!
Wat doet ge in zulk een' engen nood?
Waar blijft uw eedle trots?
Indien ge er duizend weêrstand boodt,
Wees nu, wees hier, een rots.
De ridder vat haar teedre hand,
Besproeit ze met een' traan.
Die traan beroert haar 't ingewand:
Olinde, dit weêrstaan! -
Hij drukt die hand aan 't zwoegend hart:
Nu brengt hij ze aan den mond: -
Een kus, die vlam en kolen tart,
Slaat al heur kracht te grond.
Ze zucht, - ze snikt - een lieve lonk,
Die 't harte kennen deê -;
Een traantjen, daar de vreugd in blonk,
Nam al haar strengheid meê.
Aan vreemde drift bij drift ten doel,
Zich-zelve naauw bewust,
Verlaat ze blindlings zich 't gevoel,
En blaakt van minnelust.
Gelieven -! zacht! - onttrekt uw min
Aan de oogen van het hof.
Maar ach, wie houdt zijn vlammen in,
Wien liefde waarlijk trof?
Denkt echter, teedren, waar gij zijt; -
Beseft wat u omringt; -
Nog eens, 't is tijd, 't is meer dan tijd,
Dat ge uw gevoel bedwingt.
De Paladijn geleidt haar straks;
Maar alles barst van spijt;
En 't oog des trotschen Dorulaks
Schiet vonken uit van nijd.
Hij slaat de hand aan 't zwaar geweer,
Dat leeuwen had gekloofd:
Olinde beeft voor d' eersten keer,
Bedreigt te waard een hoofd!
De ridder speurt haar angst, ziet om,
En 't zinkend lemmer stort,
Terwijl een saamgeschoten drom
Om zijne Olinde snort.
Hij werpt zich op dit roovrenrot,
Met uitgetoogen dagg',
Treft twintig snoodaarts in den strot,
En tevens mist de slag.
Een tweede klieft de lucht alreê,
Maar breekt op 't ridderstaal,
Dat sneller losvliegt uit de scheê,
Dan wind of bliksemstraal.
En eer de snoodaart zich herstelt,
Ligt hij voor 's ridders voet
Met half gespleten' kop geveld,
In 't spattend brein en bloed.
Hij viel! geen enkle vijand meer,
Die d' overwinnaar stuit!
Hij won, hij vindt Olinde weêr!
Olinde werd zijn buit!
Olinde, zij! de zaligheid,
Waar heel zijn ziel op doelt!
Gevoelt hoe eindloos veel dit zeit;
Gevoelt dit, die gevoelt!
De schoone vliegt, en weet het niet,
Haar redder te gemoet';
Een oog, dat heldenbliksems schiet;
Een vuist, die glimt van bloed:
Een boezem, die van wellust schreit;
Een hart, zoo maagdlijk week! -
Neen, 't waar hier meer dan menschlijkheid,
Indien men niet bezweek.
Daar zijgt ze in de armen van den held:
Daar zijgt hij aan heur hart,
Daar 't zwelt, en bonst, en hijgt, en snelt,
Van gloed, van lust, van smart.
Daar schaaklen zich de ontroerde leên
Al siddrende in elkaâr:
Daar zinken kennis, oordeel, reên,
En God en deugd met haar.
Het is gedaan! - De nevel vliedt.
Die oog en brein bevong:
Zij kennen nog den wellust niet,
En voelen reeds zijn' wrong.
Haar voorhoofd gloeit; maar 't bloost niet meer
Van 't eerbaar inkarnaat;
En schaamte brengt, voor d'eersten keer,
Een' doodkleur op 't gelaat.
Haar oog voedt feller gloed dan eerst,
Maar minder teêr, maar woest,
En 't zuchtjen, dat haar hart beheerscht,
Schijnt in haar borst verroest.
't Verheft den schoonen boezem nog,
Maar moeilijk, maar bedeesd,
En voert een angstverwekkend och
In 's minnaars doffen geest.
Het stroomt, het vloeit hem niet meer toe
Uit zulk een open hart,
Als toen het, wederhoudens moê,
Hem 't eerst ontsloten werd:
Toen, met een wederkeerig slaan,
Hun harten in elkaâr
Een' wellust deden overgaan,
Voor God ondadelbaar.
Geen lachjen meer, dat om haar mond
Of in die oogen zweeft,
Waar thands een treurige avondstond
De kim betrokken heeft:
Geen kalme rust die rozen strooit,
Verzelt en voedt heur vlam:
Hem echter mint zij meer dan ooit,
Die de onschuld haar ontnam.
En hij, wat geeft dat hart hem in,
Zoo bruischend straks van gloed?
Wat rest er van die teêre min,
Te vroeg, eilaas! geboet?
Een flaauw, een onbestemd gevoel
Zweeft om in 't ledig hart,
(Hoe heeter straks, hoe meerder koel!)
Van deernis, wrevel, smart.
De schoone strekt haar armen uit,
En hangt hem aan den hals:
‘Mijn ridder!’ - ‘Mijn geliefde bruid!
Neen, hou mijn hart niet valsch.
Het leest in uw angstvallig oog,
't Gevoelt het geen het smeekt!
En treff' mij 't wraakvuur van omhoog,
Eer 't ooit er aan ontbreekt!’ -
‘Ach, ridder, ken Olindes ziel!
Ze vreest, ze wantrouwt niet;
Maar zie, hoe laag, hoe diep, ze viel,
En lenig heur verdriet.
o Dat uw zegerijke hand
Mij aan den smaad onttrekk'!
Ik volg u naar uw vaderland,
Maar wisch mij van dien vlek!’ -
‘Dien vlek! - de bruid van Theodoor!
Zij schaamt zich zijner min? -
Neen, dat mij 't heilig kruisbeeld hoor,
Zij stelt haar eer daar in.
Maar 't zij een Godgeheiligde echt,
Die om ons beider hand
Het zaligende zegel hecht
Aan onzen liefdeband!’
‘Melieve! - Stel uw wenschen uit!
De dag is ons nabij,
Waar op ik aan mijn dierbre bruid
Mijn trouw voor eeuwig wij.
Mijn boezem hijgt reeds naar dien dag:
Verbeid slechts met geduld,
Tot dat gij me uit den naasten slag
Verwinnaar groeten zult.
'k Zwoer op den rand van 't heilig graf,
Bij 't ridderlijke zwaard,
En rust en echtgenoegen af,
Voor 's Heilands kruisstandaard;
Tot dat ik, in herhaald gevecht,
Des Sultan Selims baard
Aan 's Veldheers eervaan hebb' gehecht,
Bij d' elfden paardestaart.
'k Vervulde 't gantsch getal alreê;
'k Ontnam den Saraceen
Zes ruiterstanders, twee voor twee,
En zeven, een voor een.
Maar waar ik 't lemmer blinken deed,
Hoe veel ik mocht bestaan,
Het schoonst gedeelte van mijn' eed
Blijft schandlijk onvoldaan.
Neen, zucht niet, stort geen tranen meer:
Ik doe dien eed gestand;
En dan, wanneer ik wederkeer,
Dan bied ik u mijn hand.
Zij rookt nog van geen koningsbloed,
Ze is uwer nog niet waard: -
Voor 't minst, geen gift, die mijnen moed,
Mijn grootheid, evenaart.’
Dus spreekt hij, zadelt straks zijn ros,
Stijgt op, en - ziet nog om.
Daar ligt de schoone, zonder blos,
Verstijfd, gevoelloos, stom.
Hij ziet het, beeft, klimt af, en zucht;
Omhelst haar koude borst;
Vliegt flux ten zadel op, en vlucht,
Weêr enkel gloriedorst.
‘Dat monster!’ - Lieve schoone, zacht!
Wat gaat u 't monster aan?
Vraagt, die hij heeft ten val gebracht,
Hoe 't met haar zij vergaan?
Gij geeuwt! - mijn zang is al te lang?
'k Erken het, lieve maagd,
Maar 't roerendst voorwerp in dien zang,
Wie is dat? - Die niets vraagt.
1785.
Elius.Uitgave van 1788.
- Hine progeniem virtute futuram
Egregiam!
virg.
I.
Daar, waar de grijze Rhijn, gereed
Om Neêrland af te zakken,
De breedte van zijn' stroom verdeelt
In twee verscheiden takken;
Daar, waar hij zijn alouden roem
Verbergende onder 't vloeien,
Om, onder min verbreiden naam
Bedekt, naar zee te spoeien,
Als Waal de vette zoomen kust
Der welige landouwe,
Die nog den ouden wrok gedenkt
Der Duitsche Koningsvrouwe;
Daar, waar zijn vloed de vest bespoelt,
Die met heur jonger kruinen
Aan 't nageslacht den naam vernieuwt
Van Magums oude puinen:
Daar plag voor meer dan duizend jaar
Een hooge Koningstoren
Met steilgetopte kap en spits
Door lucht en zwerk te booren.
Zijn trans bespiedde 't gantsche land
Zoo verr' het oog kon reiken;
Terwijl zijn voet in schaduw school
Van eeuwenheugende eiken.
Van d' omgang van zijn' breeden muur,
Uit tofsteen ruw gehouwen,
Plagt Diedrijk 't ruime Teisterband,
Zijn erfgoed, rond te schouwen.Ao. 660 enz.
Hier telde hij, terwijl hij soms
De grijze lokken schudde,
De vlekken van zijn Erfvoogdij,
Als schapen van een kudde.
Hier had zijn toezicht menigmaal
Een' vijand voorgekomen,
En aan- op aanslag tegens zich
Verdwijnen doen in droomen.
Hier plag hij op den stouten Fries
Het voordeel af te loeren,
En koos den rijksten roof zich uit
Om 's nabuurs land te ontvoeren.
Maar thands, om Vaders droeven dood,
In diepen rouw verzonken,
Sloeg schoone Heile 't oog hier rond,
In tranenvocht verdronken.
Hier zat ze in 't zwarte treurgewaad,
Met aaklig floers omhangen,
De doffe kwijning in 't gezicht,
De bleekheid op de wangen:
Maar echter met die waardigheid,
Die, waar zij de oogen wendde,
In 't geen zij om haar henen zag,
Geen wedergade kende.
Hier zag ze in 't dampig landverschiet,
Tot aan de hoogste kimmen,
In ieder rijzend slot bij slot
Het slot eens vijands klimmen.
Hier zat ze, eer de eerste morgenstraal
In 't oosten aan kwam breken,
Den Hemel met een mannenhart
Om mannenkracht te smeeken.
Hier greep zij soms die ijzren speer,
Die Diedrijk plagt te drillen,
En voelde, in weêrwil van haar hart,
Haar hart inwendig trillen.
Hier waagde zij 't, haar poezle borst
In zijn kuras te prangen,
En rilde op 't aanzien van 't rapier,
In d' ijzren riem gehangen.
Hier, dobbrend tusschen heldenmoed
En maagdelijke weekheid,
Riep ze eens de schim heurs Vaders aan,
Bij 's maanlichts sombre bleekheid.
Gij, sprak ze, die en Sax en Fries
Door wapens wist te temmen!
ô! Zie uw' onderdaan in 't bloed,
Uw kroost, in tranen zwemmen!
Uw erf, door roof en moord verwoest:
Uw land, vertrapt, vertreden:
Uw telg, onmachtig t' uwer wraak:
Uw mannen, afgestreden!
ô! Bleef in 's noodlots ijzren nacht
U nog beseffing over,
Waak, waak slechts voor een' oogwenk op,
En straf uws erfgoeds roover!
Of neen, maar stort uw teedre telg
Van 't schrikbre krijgsvermogen
Slechts één, één enkel teeken in,
Als bliksemde uit uw oogen!
Dus zegt ze, en vat dat zelfde zwaard
Haar handen pas ontgleden,
Maar ploft verbijsterd op den grond
Met sidderende leden.
Wat voelde zij? - Door schok op schok
Den gantschen toren beven,
En 't aardrijk, onder haar gescheurd,
Een' gloed van vlammen geven.
Wat hoorde zij? - Een woest rumoer
Van ratelenden donder,
En 't gieren van een' wervelwind,
En loeiend vuur daar onder.
Wat zag zij? - Uit een' rossen gloed
Een blaauwend licht verschijnen,
En in dat blaauwend hemellicht
Den standaard der Urzijnen.
Zij zag het, stak heure armen uit,
En greep met beide handen;
Maar vatte' damp en dunne lucht,
Die om haar vingers brandden.
Zij gilt! - Zie daar heurs Vaders beeld
Met blinkend staal omtoogen,
Dat, eer haar de adem nog herkomt,
Zich opdoet voor haar oogen.
Zich opdoet; niet, als toen ze op 't laatst,
Na 't breken van zijn' degen,
Hem stervende in haar armen ving,
Van Sigons lans doorregen.
De wond zijns boezems rookte niet,
Noch sijpelde van bloede;
En 't voorhoofd glom hem niet van 't zweet,
Noch 't oog van oorlogswoede.
Maar zacht, maar glinstrend van gelaat,
Gelijk men de Englen beeldde,
Dreef 't stil genoegen in dat oog,
Met flikkering van weelde.
Mijn dochter, zegt hij, met een' toon,
Ontzachlijk, maar aanminlijk:
Uw redding hangt aan dezen ring;
Wees fier en onverwinlijk!
Hij sprak, en toont haar 't ronde goud,
En heft het in den hoogen,
En werpt het in heur' kuischen schoot,
En alles is vervlogen.
Zij siddert; twijfelt; vindt den ring,
En brengt hem aan heur lippen,
En laat door 't siddren van heur hand
Hem uit de vingers glippen.
Hij viel, - ontschiet heur vingren weêr,
En kantelt van den toren.
Wat doet ge, ô Heile! - sta! - vergeefs! -
Het kleinood is verloren! -
II.
Aan d' inham, daar de breede stroom,
In 't schuren van de wallen,
Een' houten' voorburg omgeleid,
Zijn meeste slib liet vallen;
Daar schuilde, in schaâuw van wilgeblaân
En hooggeschoten rieten,
De schoonste stroom- en vijverzwaan
Van alle watervlieten.
Die vogel had zich sins voorlang
In deze vrije plassen
Een donzig pluimennest bereid,
Met teder wier bewassen.
Daar vond hij met zijn fier gezin
Zich onder Diedrijks muren
De zelfde veiligheid verleend,
Als duizend nageburen:
Daar plag hij de opgezette borst
Te spieglen in de baren,
En met een' trotsgebogen' hals
Den landstroom op te varen:
Daar was hij Heiles zoetst vermaak
Door 't schittren van zijn pluimen:
Daar voedde hem heur blanke hand
Met keur van tarwekruimen.
Maar thands, in haar' ontroostbren rouw,
Van dag tot dag vergeten,
Thands aasde hij op 't enkle kroos,
En lisch, en waterbeeten.
Dus weidend tusschen 't dichte wier,
Bij 't riet op één gekrompen,
Ontdekt en bijt hij in den ring,
Vast drijvende op de plompen.
Hij bijt, en drukt zich 't kantig goud
Door 't al te vinnig bijten
Onachtzaam in de harde sneb,
Dat vlies en beenders splijten.
Flux schudt hij kop, en hals, en sneb,
En trapt en klept door 't water,
En schreeuwt zijn pijn al wringende uit,
Met ijsselijk geschater.
Hij krimpt; hij duikt; hij tuimelt om,
En rept de breede vlerken;
Maar al zijn woelen is onnut
Om 't kleinood los te werken.
Daar springt hij woedende op den wal!
Nu stort hij zich ten gronde;
En strooit den stroom met vlokken dons,
Bezoedeld van zijn wonde.
Hij spart en staart en wieken uit,
En heft zich naar den hoogen:
Ploft neêr, en schept in 't spattend nat
Een paar van regenboogen:
Rijst weêr, met opgesteken' kop
En uitgebreide pennen,
En kneedt en klieft de dunne lucht,
En - is niet meer te kennen.
Waar vloog hij? - Daar hij 't Rhijnstroomnat
Van de eeuwiggrijzende Alpen,
In éénen wijden kom gegaârd,
Langs 't Zwitsersch zand zag zwalpen.
Daar was het, dat hij, in een woud
Van hooggetopte dennen,
Een' Ridderhaften oorlogsman
Den steenbok na zag rennen.
Daar zag hij dien de breede borst
Van Heldenijver blaken,
En 't edelmoedig Vorstenbloed
Staan gloeien op de kaken.
Daar hoorde hij gebergte en bosch
Van zijnen jachthoorn daveren,
En 't roofnest, op dien toon voor uit,
Op klip en spitsen klaveren.
Daar trok zijn vlucht 't opmerkzaam oog
Des Ridders onder 't jagen:
Daar bleef dat oog, bevreemdingvol,
Op 't vreemde dier geslagen.
Daar streek hij bij den Ridder neêr,
En klapwiekte aan zijn voeten:
Daar scheen hij met gerekten hals
Den Held te willen groeten.
Daar toonde hij in 't moedig oog
Een deernissmeekend teeken,
En hield hem de open wonde voor,
Waar in de ring bleef steken.
Wie was die Ridder, Zangerin,
Die daar aan d' oever jaagde,
En 't steile en glibbrige ijsgebergt
Van 't ongedierte vaagde?
Wie was 't? De dappere Elius,
Gewoon aan zegevieren,
Aan 't Oosten als de steun bekend
Van Flippicus banieren.
Geverfd in 't bloed van Rhinotmeet,
Van oorlogsroem verzadigd,
Onttrok hij zich aan 't stortend rijk,
Zoo lang door hem verdadigd.
Nu, woud en bergen moê doorkruist,
Bezocht hij deze streken,
En proefde daar voor 't eerst de rust,
Van kindsbeen af ontweken.
De rust! maar zoo ze een' Held betaamt,
Gewoon laurieren te oesten,
Die 't menschdom tot bescherming was,
En 't lemmer niet liet roesten.
De Held beschouwt het moedig dier,
Daar 't om zijn voeten spartelt,
En streelt het met een bolle hand,
Die in zijn pluimen dartelt.
Hij strijkt, hij strookt het borst en rug,
En hals en hoofd te gader,
En voelt, en ziet de wondre gift
Van Heiles grooten vader!
‘Wat, Hemel! wil dit huwlijksgoud,
Door 's vogels sneb getoogen?
Wat zeldzaam wonder koomt mij voor!
Wat bracht het voor mijne oogen!’
Wat zal hij? - Zal hij 't blinkend goud
Aan 't vleiend dier ontscheuren?
Of moet hij dit voor lagen roof,
Voor heiligschennis keuren? -
Hij twijfelt, peinst, en voelt de zwaan
Zijn hand en vingers lekken,
En (roerloos van besluitloosheid)
Den snavel tot hem strekken.
In 't eind! De vogel brengt zijn' ring
Hem tusschen de open vingeren,
En weet met onverwachten zwaai
Zich van hem los te slingeren.
Het bloed vloeit drupplend uit de wond,
En druipt hem op de broozen,
En verft de riemen met den blos
Van gloeiende abrikozen.
De ring blijft siddrende in zijn hand:
De vogel stijgt ten hemel,
En gaggelt zijn genoegen uit,
Met klepperend gewemel.
Daar las hij op dien gouden ring
Een kantschrift uitgedreven:
‘Der waardigste uit den maagdenrei
Zij ik ten echt gegeven.’
III.
De Ridder leest dit wonderschrift,
En leest het weêr, en weder,
En keert den ring vast om en om,
En slaat zijne oogen neder.
Hij spreekt: Van waar dit kleinood toch?
Van waar die toovertrekken?
En welke schoone hand moet dit
Ten Bruidschenkaadjen strekken?
Hij zwijgt. Een heimelijke gloed
Beroert zijne ingewanden!
Zijn boezem rijst, en klopt, en daalt;
En 't goud ontvalt zijn' handen.
Hij grijpt, herneemt, beschouwt den ring:
De letters zijn verdwenen,
En 't kleinood glinstert met een' glans
Van diamanten steenen!
Op 't flikkren volgt een dof gesuis;
Op 't suizen, barstend kraken;
Op 't kraken, toovervlam bij vlam,
Die lichter laaie blaken.
Het vuur verspreidt zich, breidt zich uit
In zeven kleurde kringen,
En 't midden toont een schittering
Van vier gekruiste klingen.
Zij schittren, klettren tegens een,
En geven vlam en vonken,
En, bij die vlammen, stralen uit,
Als nimmer heller blonken.
Acht scepters, in een' kring verspreid,
Als zoo veel zonnestralen,
Gelijken zich in 't blinkend licht
Op golvend bloed te malen.
In 't midden praalt die zelfde ring,
Van dubblen gloed omschenen:
Hij leest er op: verdien en win!
En alles is verdwenen.
Verbaasd, verschrikt, verhit, doorgloeid,
En weggerukt van zinnen:
Verdienen? - winnen? (zegt hij) ja!
Maar waar zijt gij te winnen?
Hij staat, heft beurtlings 't oog om hoog,
En slaat het beurtlings neder.
Een zoete traan ontspringt dat oog,
Een vuurblik droogt het weder.
Ach! (zegt hij) vogel van mijn heil!
Gezant des Ongezienen!
ô Wees gij, wees mij tot een' gids,
En ik, ik zal verdienen.
Flux laat hij de oogen heinde en verr'
Langs meir en vlakte weiden;
Maar ach! hij ziet de blanke zwaan
In open veld noch heiden.
Ach! zegt hij, 't is te veel gemard,
Te groot een goed verloren.
Maar is aan de eerzucht iets ontzegd?
Voor haar niet na te sporen?
Hij sprak, ontbloot zijn breed rapier,
En houwt in drie paar slagen
Den zwaarsten eik des oevers om,
Zich tot een' waterwagen.
Hij werpt hem in den ruimen vloed,
Besnoeit de breede takken,
En zet zich neêr op 't drijvend hout,
Om 't stroomnat af te zakken.
Hier, zegt hij, hier op 's lots gelei'
Verlaat ik me aan de baren:
De Hemel moog mij 't daglicht slechts,
Ik zal mijn' roem bewaren.
Doch, Hemel, tergt mijn moed u niet,
En zal hem de uitslag kroonen,
Zoo laat mij 't blaauwend stroomverschiet
Één gunstig teeken toonen!
Zoo sprak hij, sloeg 't gezicht in 't rond,
En zag (en schreide op 't teeken)
De lang vergeefs gezochte zwaan
De borst ten vloed uit steken.
Daar dreef zij langs het vloeibre spoor,
En scheen het hem te wijzen,
En, zwemmende om en om het vlot,
Zijn stout bestaan te prijzen.
Daar dreef zij 't ruwe vlot voor uit,
En scheen, heur borst verbreedend,
Een jachtschip met gezwollen zeil,
Het brekend water knedend.
Nu scheen zij eens een kleene boot
In 't roeien na te bootsen,
En 't vlot, bij 't kronklen van den stroom,
De bochten in te lootsen.
Dan scheen zij met een' breeden boeg
Het vlot voor uit te trekken,
Om als een lichter oorlogsbark
Een zwarer kiel te dekken.
Nu breidde ze eens de wieken uit,
En rekte hals en pennen,
Als waar 't om wieling, bank, of plaat,
Door seinen te doen kennen.
Maar eindlijk kon men 't hoogste spits
Van uit den vloed bespeuren,
Waar Heile steeds om Diedrijks dood,
En om zijn gift, bleef treuren:
Maar eindlijk was de naaste bocht
Des landstrooms afgedreven:
Zie daar den vogel flux om hoog
En naar den toren streven!
Zie daar een vreeslijk krijgsrumoer:
Gesnor van dichte pijlen;
En 't bonzen van den oorlogsram
Op ijzren poort en stijlen!
Zie daar den dollen wapenkreet,
Bij 't steken der trompetten:
't Val aan, klim op, schiet toe, ruk in,
En 't brieschen der genetten!
't Geklikklak van het rammlend staal;
't Gedreun der harrenassen:
Al krijschend hortend tegens een,
En krakende rondassen!
Zie daar 't geschreeuw van bloed en moord,
Doormengd met woedend gillen,
Dat harten, niet in 't bloed gevoed,
Van siddring dwingt te lillen!
Zie daar al 's oorlogs ijslijkheên,
In één geluid vereenigd,
Zich opdoen aan des Ridders geest,
In één verwarde menigt'!
Zie daar zijn stil, zijn peinzend oog
In eens ten krijg ontstoken!
Zijn' hals zich strekken naar 't geluid!
Zijn bloed in de aders koken!
Hij springt, (de Rhijnzwaan vloog hem voor)
En, springende de boorden
Des kabbelenden waters op,
Barst los in deze woorden:
Zie daar dan 't veld, waar de eer mij riep!
Hier valt iets groots te winnen.
Hier zal ('t voorleden zij vergaan!)
Mijn levensloop beginnen!
Zoo zegt hij, vindt een rennend ros,
Zijns rijders hand ontstoven;
Bestijgt het; stort in 't heetst gevecht;
En valt aan 't helmenkloven.
IV.
De groote Diedrijk lag in 't stof,
Die leeuw, geducht in 't strijden!
Thands moest, van wolf en dog begrimd,
Zijn rif vertrapping lijden.
Reeds hadden Thuringer en Sax
Een macht van wapenturen
Doldriftig op de been gebracht,
Geslagen om zijn muren.
De woeste Sigon was aan 't hoofd,
En liet bij zijn banieren
Het zevenvoudig plompenblad
Van roover Gerlak zwieren.
Zijn' schildknaap had hij met een' eed
Den schoonsten van de pluimen
Uit Diedrijks helmkam toegezegd,
Bij 's berkemeiers schuimen.
Aan Gerlak was een rijke buit,
Hem onlangs pas ontwrongen,
Vrouw Heile tot des Heidens bruid,
Het Slot voor hem, bedongen.
Men vecht, men stormt op 't oude Slot,
En wordt van trans en wallen
Met slappe handen afgeweerd:
Het bolwerk was gevallen!
Het bolwerk, sterker dan een muur,
Uit hecht metaal geklonken:
De dapperheid van 't strijdbaar Hoofd
Was aan de burcht ontzonken.
Men spilt nochtans van tinne en spits
Op 's vijands legerknechten
Een aantal schichten, slecht bestierd,
Die in geen wapens hechten.
De schoone Heile zelv' gaat voor
De slappe boog te rekken,
En, met haars Vaders hart in 't oog,
Den krijgsmoed op te wekken.
Vergeefs: de vijand ramt en beukt;
Verdubbelt slag op slagen:
De voorpoort kraakt, en buigt, en valt,
Met de ijzers, die haar dragen.
't Valt met de poort ten voorburg in,
En ijlt....Te rug, Barbaren!
De tedere Prinses schiet toe,
En zal heur bloed niet sparen!
Zij zelv' schiet ongewapend toe:
Geen ijzeren kurassen,
Die om die slanke maagdeheup,
Die om dien boezem passen!
Zij staat, en biedt de borst aan 't staal,
Met luttel eigen mannen;
De boog gericht, de pijl daarop;
De taaie pees gespannen.
Haar dekt een zevendubble spits
Van aangelegde speeren,
Die 't op haar stortend stormgeweld
Op scherpe punten keeren.
Men rukt, men valt in 't moordend staal,
En gilt, en knarst de tanden,
En braakt uit de opgereten borst
En bloed en ingewanden.
Men staat: men deinst: men wordt te rug,
En uit den burg, gedreven.
Nu schijnt gewapend man aan man,
Nu, borst aan borst te kleven.
Men strijdt, men dringt, men hort op een,
Dat schild op schilden botsen;
Nu zwaaien, druipend van het bloed,
En legerbijl en knotsen.
Nu snort de pijl van alle kant;
Nu storten heete paarden
Op Heiles smallen krijgshoop in,
Met bliksemende zwaarden.
Nu trappelt hoef en ruitervoet
Op halfgekneusde koppen,
En maakt een open wijd en zijd,
Door krijgsmoed niet te stoppen.
't Valt al om Heiles zijden neêr:
Zij zelv staat onbewogen,
En houdt in 't midden van den moord
Één vederbosch voor oogen.
't Was Sigons. - Sigon rent in 't rond
Door 't midden van zijn benden,
En voert een' troep van Saxen aan,
Die hem als Heer erkenden.
Hij naakt. De woedende Vorstin....
‘Sterf, moorder van mijn' Vader!’
Dit woord en de afgeschoten schacht
Gaan samen en te gader.
Zij treft....ô Neen, zij mist zijn hoofd.
In 't woest gedrang gevallen,
Is 't Elius, wiens hoofd ze ontmoet
Uit zoo veel honderdtallen.
Hem treft ze, en blijft 't gehelmde hoofd,
Daar 't om haar recht te wreken
Zich midden in de slachting werpt,
In zijn pluimaadje steken.
Zij trof, maar drong den helm niet door,
Die, altijd onveranderd,
Zich boven alle hoofden heft,
Gelijk een ruiterstanderd.
Die, waar hij slechts 't vizier naar keert,
In 't hart van 's vijands benden,
De slachting, met den schrik voor uit,
Schijnt voor zich heen te zenden.
Die midden onder 't dichtst gedrang
Geen' sabel schijnt te zwaaien;
Maar met een opgeheven seis
Bestrijders weg te maaien.
Die nu, als in een woud verward
Van vijandlijke lansen,
Op wier door een gedommeld staal
De zonnestralen dansen;
Die nu, verwikkeld in 't gevecht,
In eens weêr uit koomt blinken,
Wat om hem is verstuiven doet,
Wat voor hem is, verzinken:
Die dan weêr, als een zomerwind
Een veld met korenairen,
De deinzende geleden schudt
Der saamgepreste scharen!
Die eindlijk, na een bloedig slaan,
Zich, boven stapels dooden,
Van 't rookend slagveld meester ziet,
En alles weg gevloden!
Maar hoe! de vijand is verjaagd;
Zelfs Sigon strekt zijn leden
In plassen bloeds op 't zandbed uit,
In eigen vlucht vertreden:
't Viel al, of vlood wat vlieden kon;
Maar 't schittren van den veder,
Waar Heiles oog zoo lang aan hing,
Verheugt dat oog niet weder.
Verheugt? - doorboort haar 't hart op eens
Daar ze onder 's vijands lijken
En pluim en ridder storten ziet,
En met zijn ros bezwijken.
Zij gilt! - Men vliegt ter redding' heen.
Waartoe? Hij is gevallen,
En aâm- en roerloos voert men hem
In de eerst ontzette wallen.
V.
Aan u, ô groote Willebrord,
ô Heiligste der mannen,
Door wien het Heidensch bijgeloof
Uit Neêrland werd gebannen!
Aan u, die Zeelands Hermenzuil
Stoutmoedig hebt verbroken!
Aan u, voor u, zij jaar aan jaar
Het wasschen licht ontstoken!
Gij zelf hadt met gewijde bron,
In spijt van Satans bassen,
Gij zelf hadt met den Kersten doop
Vorst Diedrijk 't hoofd gewasschen.
Gij zelf, gij hadt dat achtbaar hoofd,
Met zegenende handen,
Het heilig vormsel toegediend,
En Vorstelijke banden.
Gij heiligde dien diadeem,
En heiligde den schedel:
Geen kroon, zoo heilig, voor noch na!
Maar ook, geen kruin zoo edel!
Men zegt, een glans van heiligheid,
En glinsterig geflonker,
Bleef sints den purpren hairband bij,
En toonde zich in 't donker.
Men zegt, dien glans verzelde een geur
Die alle kwalen heelde,
Wanneer een maagdelijke hand
De gouden doppen streelde.
Hoe 't zij, als Heile in diep gevoel,
(Gelijk haar soms gebeurde)
Op platgebogen kniên gebukt,
Voor 't zilvren kruisbeeld treurde;
En als zij dan dit hoofdsieraad,
Daar 't op het outer rustte,
Aan sidderende lippen bracht,
Met zielvervoering kuste;
Dan was 't, als of een kalme lucht,
En waassem van amomen,
Van uit dat dierbaar pand gevloeid,
Haar' boezem in kwam stroomen.
Dan week de praam der droefenis,
De banden der verstikking,
Met d' eersten traan die 't oog ontvloot,
Voor hemelsche verkwikking.
Dit hulsel lag daar op 't sameet,
Waar voor zij de uchtendplichten,
En thands, met stroomend tranenvocht,
Heur' dankplicht kwam verrichten.
Heur' dankplicht! ach! hoe droef een' plicht!
De redder van heur dagen,
Die haar der roovren klaauw ontjoeg,
Lag voor haar oog verslagen!
Verslagen! - Ach! 't pantsier ontgespt,
Den stormhoed afgesmeten,
Zie daar zijn zij', zijn heldenheup
Bebloed en opgereten!
‘Ach, zou zijn borst, zijn hart nog slaan?
Mij dunkt, ik voel het beven. -
Zijn wonden gaan niet tot aan 't hart.
Er is nog hoop van leven!’
Neen, Vredegond, mislei mij niet!
Hij moest mijn zegepralen,
Hij moest, ik voel het aan mijn hart,
Het met zijn dood betalen.
ô Ridder, ridder, wie gij zijt -
Gij zijt van Christen bloede:
Dit tuigt uw rusting; dit het zwaard,
Waar meê gij mij behoedde: -
ô Waan niet, dat zoo duur een prijs
Mij 't leven kon doen smaken:
Uw bloed, helaas! uw heldendienst,
Zal 't me eeuwig haatlijk maken.
ô Hemel! Hemel! roept ze, en zet
Den nagel in de wangen:
Hij stierf en mocht van Diedrijks spruit
Geen blijk van dank ontfangen!
Helaas! dat zelfs zijn brekend oog
Niet eens voor 't minst beschouwde,
Voor wie hij 't leven had gespild,
En wie zijn dood berouwde!
Ach! dat hij stervende, en voldaan
Een' Ridderdood te sterven,
Ook tevens waar voldaan geweest,
Om mij het licht te derven!
Zoo spreekt ze, en werpt zich voor 't altaar:
Vergeef mij, dierbre Vader!
Hij redde uw spruit, uw bloed, uw erf!
Wie ooit geleek u nader?
Vergeef mijn hart zijn dankbaarheid,
Steeds was het uw rechtvaardig!
Die hairband is dit hoofd alleen,
Nooit andren schedel waardig!
Geen andren schedel zal hij ooit
Na d' uwen mogen dekken.
ô Laat hij hem in 't duister graf
Ten eereteeken strekken!
Zij sprak, bedekt het heilig snoer
Met eerbiedvolle kussen,
En rukt een hairvlecht van heur hoofd,
En strengelt die er tusschen.
Met halfontloken' eglentier
En luttel eppeblaâren
Besteekt ze en drukt den diadeem
Op 's Ridders bruine hairen.
Ontfang, dus zegt ze, en grijpt zijn hand:
Ontfang van die gij redde,
Een' dankprijs, dien ge nooit verkreegt,
Dan op dit eerebedde!
Ontfang hem met dit barstend hart,
Dat en 't geredde leven
En 't opgeöfferd leven beî
U wenschte weêr te geven.
Zij zwijgt, en drukt die hand, en schreit,
En net ze met heur tranen,
En wischt ze met met heur' sluier af,
En ziet - den roof des zwanen!
Zij ziet, en zwijmt. - Mijn Vader, ach!
Dit kost ze slechts doen hooren,
En blijft, in d' arm van heur slavin,
In nokkend snikken smooren.
Wat zingt, wat wilt ge, ô Zangerin?
Een dubbele uitvaart vieren?
Moet dan de maagde- en oorlogspalm
De zelfde rouwbaar sieren?
Helaas! - de schorre Joffrenkeel
Had reeds genoeg te schreien:
Zij wil, zij zal, - zij kan niet meer
Uw klanken begeleiên.
Ruk af, ruk af dat moordziek koord,
Dat niet dan handenwringen,
Dat niet dan bloed en tranen klinkt,
En leer het Iö zingen!
Het Iö roept ons de Echo na,
Door beemden en gehuchten! -
Het Iö klinkt ook op uw lier;
Maar ach! de toon is zuchten!
VI.
Welaan, mijn Zangeres, welaan!
De koorden afgewrongen!
De Cyther op een nieuw gesnaard!
Een' nieuwen toon gezongen!
Ter dood door 't strijden afgemat,
Door bloedverlies bezweken,
Scheen Elius geruimen tijd
Aan 's aardrijks kring ontweken.
Maar 't rusten, maar de wonderkracht,
In 't Vorstlijk snoer gelegen,
Gaf d' adem weder aan zijn borst,
Hoe stijf ook neêrgezegen.
Zijn bloed hernam een' ruimer loop
Door hart en aderbuizen:
't Besef kwam lieverleê te rug,
Met geestbedwelmend zuizen.
Hij hoort, - verward, onzeker, dof,
En weet niet, wat te hooren: -
Een mommlend, staamlend lijkmisbaar,
Een treurgalm treft zijne ooren.
Hij luistert: - vrouwestem bij stem -
Hij ziet: - een rei van maagden -
Doen onverhoeds zich voor hem op,
Als of zij rouweklaagden.
Een aaklig brommend klokgeklep,
Met bang en gonzend bommen,
Klinkt dommlend onder 't momplen door
Vervangt het bij 't verstommen.
Onzeker, beurt hij 't hoofd om hoog,
En ziet de burgzaal over,
En vindt zich op een veldmatras,
Bestrooid met frissen lover:
De heup ontgord, en 't hoofd ontbloot,
De borst in wol gewonden:
De lokken om 't ontbloote hoofd,
In trossen opgebonden:
De ruime zaal waar in hij ligt,
Uit hooge vensterronden
Van 't daglicht niet dan flaauw vervuld;
En die er om hem stonden:
Zijn eigen toestand, pas ontwaakt:
De doodsche rouwgeluiden:
De sombre stilte tusschen beî:
Kon niets dan ramp beduiden.
Doch welk een grievend treurtoneel!
In de armen van heur vrouwen
Een minnelijke Prinsentelg
In stervensnood te aanschouwen!
In stervensnood? wellicht geweest!
Waarschijnlijk reeds verloren!
Beweeg- en levenloos albast!
Zoo kwam zij hem te vooren.
Albast! - maar edeler gewrocht
Dan 't staal der kunstenaren
't Bezwijmend Moederbeeld vertoont
Aan 's Heilands kruisaltaren.
Vergeefs wordt vocht en reuk gespild,
Heur' boezem lucht gegeven: -
Noch losgeregen keurs noch geur
Roept haar te rug in 't leven.
De Ridder rijst: verbazing heerscht!
Met wankelende schreden....
‘Help, Hemel! Hemel, ach! hij leeft,
Van God weêrom gebeden!’
Dees eene kreet gaat op en stuit
Op hollen boog en wanden:
't Valt alles schreiende aan zijn kniên,
En kust zijn bleeke handen.
‘ô Ridder, redder van ons bloed!
Behoeder onzer dagen!
ô Dat u Diedrijks telg als wij
Heur dankplicht op mocht dragen!’
Wie, Diedrijks -? groote Godheid! hoe!
Die steun der Christenvanen,
Die Oorlogsbliksem - ‘leeft niet meer!
Geloof aan onze tranen!’
Zijn telg -? ‘Zij werd door u bevrijd:’
Zijn burcht -? ‘door u behouen.’
En 't lot verijdelde al mijn heil,
Ik moet mijn werk berouwen!
Daar zinkt hij in een' zetel neêr,
Met opgesparde blikken,
Verstijfde tong, verwrongen leên,
En schijnt in rouw te stikken.
De wanhoop schuilt in 't hol gezicht,
De dood op de open lippen;
En ziel en adem dreigt zijn borst
In d' eersten zucht te ontglippen.
Dit (zegt hij) is dan 't heuchlijk eind'
Van al die zoete droomen!
Die zoete droomen van 't geluk
Dat me eenmaal toe zou stroomen!
Dit had de Rhijnzwaan mij gespeld!
Zijn edele schenkaadjen!
En 't wonderbare vuurgezicht,
In Zwitserlands boschaadjen!
Bedrieglijk - haatlijk - gruwzaam spook,
Dat voor mijn oog kwam waren! -
Verraderlijk - en vloekbaar dier! -
Waar zijt gij heen gevaren?
Gevaren? - met dat tooverschrift -!
Die valsche tooverlettren,
Waar uit de hel heur bliksems schoot
Om mij de kruin te plettren?
Wat wordt, wat wierd, wat is er van?
Wat deed mij 't noodlot hopen?
ô Ja, ik heb verdiend, ik won,
En - de afgrond spart zich open!
Verdienen! - winnen! - 't Is volbracht,
Waar 't lot mij toe verdaagde!
Gij, schenk mij 't loon, bedrieglijk lot!
Vertraag, als ik vertraagde!
Zoo spreekt hij, rolt een grimmig oog
Verwilderd heen en weder,
En werpt zich straks met ongestuim
Aan Heiles voeten neder.
ô, Spreekt hij, waardigste in 't heelal!
ô Waardigste te winnen!
Om wie de dood voor 't Ridderhart,
Zelfs roemloos, waar te minnen!
Gij dan, gij waart de onschatbre prijs,
Waarnaar mijn arm moest streven!
Die 't edel te verdienen was!
Te winnen, hoogst verheven!
Neen, 'k had mijn hart te veel gevleid,
Niet meer van 't lot te vragen.
Die winst is niet te duur betaald,
Met al mijns levens dagen.
Neen, 'k heb het lot te veel beticht,
Het kon niet meer beloven.
'k Verdiende, ik won -! 't Bezit daar bij
Ging 't sterflijk zijn te boven. -
Welaan! 'k begeer, ik eisch niets meer -
Maar, door mijn bloed gehuldigd,
Ontfang, van die u heeft verdiend,
Het pand, aan u verschuldigd!
Hij zwijgt, rijst op, en steekt den ring
(Terwijl hem de oogen vloeien)
Al bevend aan de maagdehand,
Waar op zijn tranen gloeien.
Hij snikt! - Welaan, ik ben voldaan,
Zie daar mijn lot volkomen!
Hij sprak, ziet om, en grijpt zijn staal,
En - beken bloeds aan 't stroomen!
VII.
Barbaren, die in tranen weidt,
Wien 't lust, in 't bloed te wasschen!
Treedt toe, voldoet uw bloeddorst hier:
Hier vloeit het, bloed bij plassen!
Gewelf en wanden druipen bloed;
't Bruischt op uit vloer en steenen,
En gutst en vloeit in golven saam,
En zwalpt er over henen.
Van waar dit wonder, Zangerin -?
Wat 's dit -? Een aantal lijken
Spoelt dobbrend door dat wallend bloed,
En hoogt zich op als dijken.
Verstom hier, Ridder! ja verstom,
En laat u 't staal ontvallen!
De zolder scheurt, de muur deinst af -
Gij staat voor Narboos wallen.
Voor Narbo! daar de donder loeit,
De bliksem licht en flikkert,
De pest heur seis in 't duister zwaait,
En 't zwaard des hongers blikkert.
Gij ijst? - ô neen. - Zie daar den schicht
Die u door 't hart zal booren! -
Gij lacht het glimmend ijzer toe? -
Nog meer is u beschoren!
‘Nog meer! - (dus klinkt den held in 'toor) -
Barst, ratelende winden,
Barst, stormen, barst, orkanen, los!
Doet de aarde in 't niet verzwinden!’
Daar stormt, daar giert de rukwind aan,
Met knallen, baldren, klaatren! -
Een nevel stijgt - een nacht valt neêr! -
Nu joelen 's afgronds waatren!
Waar ben ik? roept de Ridder uit,
En ziet de golven klimmen: -
Die golven worden rood als vuur,
En schemeren van schimmen.
Waar ben ik? roept hij andermaal,
En wendt de hand voor de oogen!
Waar ben ik? en verheft het hoofd,
En 't schouwspel is vervlogen.
Vervlogen; maar een blinkend licht
Beschijnt hem uit de wolken,
En brengt een murmlend zuizen meê
Van stille waterkolken.
Flux treedt in dezen Hemelglans
De laatste der Urzijnen,
De groote Diedrijk-zelf, hervoort,
In 't wit der Serafijnen.
Mijn zoon, dus zegt hij, treed vrij toe!
Uw hart is mijner waardig.
Wees sterk: de kracht is deugd: ze is God,
En Hij, Hij is rechtvaardig.
Gij sidderde op 't gezicht des bloeds,
Des jammers, der ellenden -
Op 't eindloos vergezicht des doods,
Waar alle ontwerpen enden -
Gij sidderde onder 't duizendtal
Van angst- en schrikbre spoken,
Die 't onherhaalbaar stervensuur
Bij al wat leeft bestoken -
Gij sidderde, gij beefde nooit;
Uw moed bleef onbezweken:
Waar de onschuld leê, 't geweld verwon,
Uw arm was reê tot wreken.
Welaan, dus wil 't het Albestuur,
Aanbid zijn welbehagen!
Hij, God in al wat Hem betaamt,
Hij maakt Zijn werk volslagen.
Uw bloed zal aan de Kristenheid
Een reeks van Vorsten geven:
Geweldbetemmers, u gelijk,
Die op ons voetspoor streven!
Een trits van zonen, die uw' stam
In Duitschland uit zal breiden.
Zal looten uit hun lendenen
Door gantsch Euroop verspreiden.
Zie Diedrijk, die bij 't bloedig schild,Ao. 734.
Bezaaid met scepterstaven,
Uw' gouden' sabel zwieren zal,
Aan 't hoofd der Kleefsche Graven!
Zijn telgen zullen Oost en West
Met Grafelijke snoeren,
Hertooglijk bont, en kroonengoud,
Gebied en wapens voeren.
Door hem zal rollende eeuw aan eeuw
Uw bloed mijn' zetel drukken -
Tot....Hemel! hemel, weer dit af!
Mijn bloed zou kunnen bukken! -
Hij spreekt, het vorstlijk oog wordt rood
En 't voorhoofd trekt zich samen,
En Elius gevoelt een' blos
Van ongewillig schamen.
‘Mijn vader, (zegt hij) vader, ach!
Wie zal mijne asch dus honen?Ao. 1544. 7 Sept.
Mijn vloek en de uwe sla hem 't hoofd!
Nooit moet hem 't daglicht toonen!’
Mijn zoon, de Hemel vormt ons hart!
Zijn wil moet heilig wezen!
Hij deelde 't honderd andren meê,
Hij weigerde 't aan dezen!
Sla de oogen op uw' tweeden zoon,§ Ao. 734.
Die aan zijn forsche lenden
Uw' gouden' jachthoorn wappren laat,
Die Zweissens bergen kenden.
Zijn lot zal minder zijn, doch fier,
En, zonder oneer, dalen.
Zie nu zijn' broeder nevens hem
Met uwen echtring pralen!
Hij, heet op roem, zal 't Hessisch huis
Een teelt van Helden schenken,
Wier daden d' oorsprong van hun bloed
Aan de eeuwen doen gedenken.
‘Maar, vader, ach! mijn eerste hoop,
Mijn Diedrijk, gaat verloren!
Zijn tak versterft: een vreemd geslachtAo. 1669.
Is onze staf beschoren.’
Hou moed, mijn zoon! uw eigen bloed
Vloeit dit geslacht door de aâren:
Uw scepters passen in den klaauw
Van Pruissens adelaren.
Doch zie te rug: uws Diedrijks bloedAo. 821.
Na honderdjarig stroomen,
In twee paar takken uitgebreid,
Heeft zonen voort doen komen.
Wend de oogen op die lange reeks
Van mannelijke looten:
Die schakel is onafgeknot,
En uit zijn heup gesproten.
‘Wie is hij, die zijn' wapenrokAo. 817.
Met gloênde wielen teekent?
De aaloude krijgsmoed van zijn huis
Staat in zijne oogen sprekend.’
Mijn zoon, gij ziet een nieuwe spruit!
Zijne afkomst wordt verduisterd,Ao. 1290.
Maar echter door geen eeuwverloop
In Riddermoed ontluisterd.
Zie daar aan 's Hemels firmament
De star van Nassauw stijgen:
Die star, die met een' luister blinkt,
Waar van onze oogleên nijgen!
Die star, die Volken vrijen zal;
Die de aarde zou regeeren,
Zoo de eeuw van 't recht, van rust, van trouw,
Nog eens te rug moest keeren.
Die star zal, eeuwen na deez' dag,Ao. 1566. enz. enz. enz.
In deze reeks van telgen
Zijn trouwste medestanders zien,
De rechtstgeäarte Belgen.
Zie daar in 't staatlijk pleeggewaad
Een rij van uwe Neven
Voor Nassauw, recht, en Nederland,
En onschuld, staan gebleven!
Zie daar hen, die in 't dolst gestorm,
Als onverwrikbre dijken
Aan 't geeslend zeenat, weêrstand biên,
En buigen noch bezwijken.
Zie daar hen voor 't geschonden recht,
Waar eer en godvrucht wenken,
Zich zelf met lust en Riddren moed
Geheel ten beste schenken:
Zich zelf! hun bloed, hun erf, hunn' rang,
Met al hun Staatsverwachting! -
Ja, - zie, en ken uw zuiverst bloed
Aan deze plichtsbetrachting!
Zie hen de dolken van 't geweld,
En 's afgronds zwadder, tarten;
En vinden, met het oog op God,
Het loon in hunne harten. -
Gij weent, mijn zoon? - Dit lot is groot!
Vervolgren zelfs benijdbaar,
Die -! Monsters beeft! gij vindt mijn bloed
Ook in den tabbaard strijdbaar.
‘Mijn vader, welk een jeugdig hoofd
Verheft zich uit die allen?
Wat wacht hem, welk is 't scheemrend lot,
Dat hem te beurt moet vallen?’
....Mijn zoon! de morgen is noch verr',
Die op zijn kruin moet dagen!
De Hemel -! maar genoeg, mijn zoon,
Dat hij uw' naam zal dragen.
‘Mijn naam! - hij zal hem waardig zijn!
'k Lees in die teedre trekken
Mijn kroost, mijn eigen kroost - ô God!
ô Wil zijn dagen rekken!
ô God! hij draagt zijns vaders hart,
En, wat hem ook bejegent,
Ik zie, want uw belofte staat,
Ons bloed in hem gezegend.
....Ik zie - een nieuwe dageraad -
Daar rijst hij! maak u vaardig! -
U spel ik, Kind van onze hoop....!
ô Wees uw' naam slechts waardig!’
Zoo zegt hij, valt op 't aanzicht neêr,
En in een' kring van stralen
Staat Diedrijk naast hem, en alleen,
Terwijl er rozen dalen.
Zijn hand vat Heiles rechterhand,
Herroept haar aan het leven,
En doet haar deze rechterhand
Aan haar' behoeder geven.
1786.
Op de beeldtenis van Elius,
in een gesteente gesneden.
De vracht der Rhijnstroomzwaan, wiens schouders 't Oosten schoorden;
Wiens naam de Kristenheid met dankbren eerbied spelt;
Wiens af komst de Aard' beheerscht tot in den nacht van 't Noorden,
En daar 't Bataafsche duin in Tethys armen smelt:
Verlosser van Martel, van Franken, en Teutonen;
Betemmer van den Fries, den Sax, en Saraceen;
In wien zich de oorsprong grondt van twintig Koningskronen;
Krijgshaftige Elius vertoont zich in deez' steen.
1788.
Op de afbeelding van Heile,
in treurgewaad.
De laatste en schoonste roos, uit d' eedlen sprank gesproten.
Die eenmaal 't hoofd verborg in 't roemrijkst rozenbed.
Als 't kwijnend Rome in rouw zijn' throon zag omgestoten,
En de eer der Kristenheid in heur' banier gered;
Het laatste bloemtje eens stams, die, in den nacht der tijden
Geworteld, heinde en verr' zijn scheuten heeft geplant,
Wien 't Vorstlijk purper zelf heur' luister moet benijden;
Die roos vertoont zich hier in heur' verlaten' stand.
1788.
Ahacha.Mengelingen I, 221, uitg. 1828.Dit stukjen is voor verscheiden jaren, doch naar een gebrekkig afschrift en als werkelijke Vertaling uit het Guineesch verspreid geworden, doch men geeft het hier volledig, en gelijk het is, als oorspronklijk.
(Guineesche Romance.)
Wat ligt ge daar begraven!
Bedolven onder 't zand!
Wat staat uw kroeze schedel
Daar op die spiets geplant!
Wat had ik toch misdreven?
Misdreven, Ahacha!
Dat ik zo dra na 't paren,
In 't eenzaam lijnwaat ga?De linnenen Weduwen sluier, ten voeten afhangende.
De dag kwam tweemaal weder
Na tweemaal maneschijn,
Sints onzer beider handen
Te saam gevlochten zijn.
De zon rees uit de kimmen
Als ik u eerstmaal zag.
Ik zag uw grimmig wezen
Verhelderd door een' lach.
Ik zag uw' breeden boezem,
Gezwollen door den moed:
Ik zag uw oogen vonklen
Van echten krijgsmans gloed.
Ik zag uw gladde schouders,
En gitzwart aangezicht,
Van koopren weêrglans glimmen
By 't stijgend zonnelicht.
Ik zag u, en mijne oogen....!
Beschaamd sloeg ik ze neêr.
Mijn boezem rees en daalde,
Als 't golvend Westermeer.
Gy zaagt dit maagdlijk schamen,
En lachend tradt gy toe:
Uw breede mond ontsloot zich!
In 't minlijk Hikaboe.De groet eens Minnaars: ik bemin u.
Ik zag uw breede tanden,
Van 't frissche vleesch omboord;
Het frissche vleesch der lippen;
Waar op de bloedkraal gloort.
Ik zag die breede tanden,
Dat effen parelsnoer,
Al lachend zich verwijden,
Als gaapte een paarlemoer.
Uw oogen lonkten teder
Van 't bruischend liefdevier,
En gloeiden van genoegen,
Als de oogen van den gier.
In weêrwil van mijn schamen,
Verried ik al mijn vreugd:
Mijn vreugd, dat gy my minde!
En trilde van geneugt'.
Uw hand, my aangeboden,
Aanvaardde ik met ontzag,
En teedrer dan ooit meisjen,
Vierde ik mijn' bruiloftsdag.
Ik schatte my gelukkig
In de armen van een' man;
Een' man, die stevige eiken
Als rieten buigen kan.
Ik schatte my gelukkig
In de armen van een' gâ,
Een' gâ die my beminde,
En dacht mijn' heilstand na.
Gy toogt naar gindsche heuvels,
En velde gems of stier;
En op uw forsche schoften
Bracht gy my 't wildbraad hier.
Ik roostte zelv' de spieren
En 't smeulig ingewand
Van de omgebrachte dieren,
Met maagdelijke hand.
Wy deelden beet by bete,
En vielen moê en mat,
Met d'avond die vast daalde,
In 't dorre palmenblad.
We ontwaakten bly te moede.
Gelukkig door de trouw:
Gy, als mijn man gelukkig!
Ik, zalig als uw vrouw!
We ontwaakten bly te moede,
En eer gy my verliet,
Geleidde gy mijn schreden
Naar de aangelegen vliet.
Wy kwamen aan den oever;
Daar hield uw hand my staan,
En wees my met den vinger
Het ruim des hemels aan.
‘Beschouw daar aan den hemel
Dat thands verbleekend licht!
Het houdt zijn kromme hoornenDe Maan, in heur laatste vierdedeel.
Te bergwaart heen gericht.
Nog negenmaal na dezen
Zal dit gehorend licht
Met de eigen kromtens prijken
Om 't slinkend aangezicht.
En tienmaal zal na dezen
Dit blinkend Hemellicht
Geheel zijn' glans verliezen,
En wijken uit 't gezicht.
En tienmaal zal na dezen
Dat weggekrompen licht
Zijn horens weêr vertoonen.
Met omgewend gezicht.
En tienmaal zal na dezen
Dat weêr herboren licht
Zijn holle kaken vullen
Om 't blinkend aangezicht.
En als ge dan zijn horens
Weêr bergwaart heen ziet staan,
Zult gy een teder wichtjen
In deze plassen baân.’ -
Hoe huppelde op die woorden
Mijn teêrgevoelend hart!
Hoe golfde 't in mijn boezem,
Of 't overweldigd werd!
Uw mond drukte op den mijnen
Het zegel van uw woord,
En flux waart ge uit mijne oogen,
En heden - ach! vermoord!
De dag vlood heen, ging onder:
De zwarte nacht viel neêr.
De maan besteeg den heuvel,
Maar gy verscheent niet weêr.
Daar zat ik stil te peinzen,
En telde zonder end
De starren die er rezen
Aan 't draaiend firmament.
Daar zat ik stil te zuchten,
In priemend ongeduld,
Naar 't eerste morgenstraaltjen
Dat de Oosterkim verguldt.
Daar zat ik stil te peinzen,
En vond mijne oogen nat;
En zag, als ik ze droogde,
Mijn hand met bloed bespat.
Ik schrikte van dit teeken,
En wischte hand en oog:
Maar de eene werd niet zuiver,
Het ander werd niet droog.
Ik rees in angen moede,
En trad de stulpdeur uit:
En, Hemel! wat vertooning!
Wat schrikbaar rouwgeluid!
't Rinkinkte langs de straten!
Verwoesting, roof, en moord,
Met bloeddorst, slachting, woede,
't Holde al, vereenigd voort.
Door wijken en gehuchten.
Langs velden, wegen, paân,
't Was alles bloed en lijken;
Doorstooten; nederslaan.
Ik zag de ruwe knotsen
Van 't weeke brein bemorst.
Ik zag de spitse pramen
Gevlijmd door rug en borst.
De zoon van Zon en Aarde,Tijtel des konings.
De Koning, was niet meer.
De staf ontviel zijn handen,
En hy den stoel der eer.
Zie daar de felle krijgers,
Die, tijgerlijk verwoed,
Des Vorsten uitvaart vieren
In 't golvend menschenbloed!
Zie daar hun woeste bende,
Met akelig gehuil,
Den vorst zijn graftent bouwen
Op d' uitgedolven kuil!
Zie daar de stapels dooden,
Doorboord met spriet en schicht,
Door zand en bloedstroom sleepen
Naar 't open lijkgesticht!
'k Zag zelfs het doodhol delven,
En bloedig lijk by lijk
By 't vorstlijk lichaam zenden,
Naar aller schimmen wijk.
'k Zag de omgedolven aarde
De menigte van doôn
Met bloedig zand, bedekken,
By d' Eigenaar der kroon.
'k Zag hoofden afgehouwen,
En 't aaklig doodenbed
Met de afgehouwen hoofden
Op piek by piek, omzet.
Ik dwaalde langs die hoofden,
En zag ze siddrend na:
‘Licht vinde ik onder allen
Mijn dierbren Ahacha.’ -
Zoo dacht ik en verbleekte,
Daar ik op 't oogenblik
Mijn' Echtgenoot herkende,
En stond versteend van schrik.
Mijn' Echtgenoot! den mijne!
Den man, dien ik aanbad!
Die my voor duizend vrouwen,
Zich uitgekozen had!
Die my uit duizend maagden
Zich uitkoor tot een vrouw!
Dien ik me uit alle mannen
Ten egâ kiezen zou!
Hy was het! hy - de aanminn'ge!
En 't edel forsch gelaat
Droeg nog in d'enklen aanblik,
Al wat een' held verraadt.
Ik zag de gapende oogen,
Verwrongen en verspard!
De lippen openhangend,
En overdekt met zwart!
De fletsche en slappe wangen,
Van glans en schoon ontbloot!
Den hollen mond vertrokken
Door 't grijnzen van de dood!
De zwartgekroesde hairen
Door 't ronnend bloed gesleurd!
Den vetten hals geschonden,
En van den romp gescheurd!
Dit zag ik, en mijne oogen,
Hoe hebt gy 't kunnen zien?
En, zonder weg te smelten?
In tranen weg te vliên?
Dit zag ik, en mijn boezem,
Hoe kost gy 't wederstaan?
Hoe, zonder by dit jammer
Van ijzing te vergaan?
Hoe, zonder by dit jammer
Te bersten van den schrik?
Of in den rouw te smooren
Op 't eigenst oogenblik?
Of doet de rouw slechts lijden?
Slechts lijden zonder maat?
En voedt hy zich door 't lijden?
En wordt hy nooit verzaad?
Ach! waren er geen knotsen,
Geen schicht of spietsen meer,
Om my met een' te dooden
Op 't graf van 's warelds heer?Andere tijtel des konings.
Helaas, rampzaalge weduw!
Waar henen thands gevlucht?
Rampzalig zijt gy heden!
Rampzalig is uw vrucht!
Ga henen, arme droeve,
Vlied henen, verr' van hier!
En voer uw wee en klachten
Naar woud- en heuvelstier.
Tref daar met troostloos huilen
Des tijgers ingewand;
En meng een zee van tranen
Aan 't heet geblakerd zand.
Leg daar uw schreiend wichtjen,
Als 't ijslijk uur daar is,
Uw eigen ingewanden,
Ten prooi der wildernis.
Leg daar dat heilloos wichtjen
Op luttel struiken neêr:
Verbied uw oog de tranen,
En zie het nimmer weêr.
Laat vrij uw horens wassen,
Of krimpen, zilvren maan!
Laat vrij uw licht verdwijnen,
Of heel uw schijf beslaan.
Wacht niet, dat ik met de oogen
Uw omtocht begelei';
Of, met aandoenlijk staren,
Uw wederkomst verbei'.
Gy zijt voor my geen teeken,
Geen streelend teeken meer.
Voor my geen blijdschapsbode!
Dat alles nam een' keer!
Ik zal in deze vlieten,
(Ik zal het nimmer, neen!)
Geen teder jongske wasschen,
Als my beschoren scheen.
Ik zal geen teder jongske,
Het beeld mijns Echtsgenoots,
Van onder 't hart ontbinden,
Dan tot een prooi des doods.
Ik zal dat teder pandtjen
Het daglicht niet doen zien,
Om 't eens in koestrende armen
Den tepel aan te biên.
Mijn bloed zal 't nimmer voeden,
Mijn hand niet streelen, neen!
Mijn lach zijn' lach verzellen;
Mijn schreien, zijn geween.
Neen, 'k druk 't veroordeeld weesjen
Slechts eenmaal aan mijn hart;
En (dit zij mijn vertroosting!)
Dan sterf ik van de smart.
1788.
Yrwin en vreedebag,De naam is Friddabag: dit is, in 't Yslandsch, juweel der vrouwen. Men zou eigenlijk Vrijdebag of Vrijbag moeten zeggen, gelijk wy Vrij-dag zeggen van het zelfde Fridda: doch dit luidt te hard. Yrwin is schutter.
of de steenrotsklip.Nieuwe Mengelingen II. 99. Uitg. 1817.
(Laplandsche Romance.)
V. ‘Wat zucht ge, ô Yrwin, aan mijn borst?
Van wellust? Neen, van smart!
Wat wolkjen drijft er in uw oog
als ik u druk aan 't hart?
Ontbreekt er aan uw' heilstand iets?
Is u mijn min tot last?
Wat eischt, wat wil, wat wenscht uw ziel?
Wat klemt me uw arm zoo vast!’ -
Y. ‘Geminde! neen; ik wensch niets meer;
uw liefde zij mijn deel!
Maar 'k weet niet wat voor somberheid
beheerscht mijn ziel geheel.
Ik weet niet welk een voorgevoel
van dreigend ongeval
Grijpt my in al mijn leden aan.
Wat of ons naken zal!’-
V. ‘Ons naken? Yrwin! Aan uw zij'!
Daar ken ik geen gevaar.
De hemel storte en brijzle my!
uw boezem is mijn baar.
Neen, Yrwin, neen, ons dreigt geen leed,
mijn ziel getuigt het my!
Zy huppelt in mijn smachtend hart.
Wat vreeze ik aan uw zij'!’ -
Zoo sprak de blonde Vreedebag,
daar ze in 't gekrulde gras
In de armen van heur' Bruigom zeeg,
en in zijne oogen las.
De zon, die nog een' flaauwen straal
door de avondkimmen schoot,
Verlichtte 't maagdlijk aangezicht
met vurig blinkend rood.
‘Ach, Yrwin, zie, hoe gloeit de kim
terwijl het daglicht zinkt!
Wat overheerlijke avondglans,
waar meê de hemel blinkt!
Gewis, dit stil, dit grootsch verschiet
heeft iets ontzettends in.
De nacht koomt op, de schaduw klimt;
kom, spoên wy naar 't gezin.’
‘Het duister valt, de wijk is verr':
wy zijn hier gants alleen.
Ja, Yrwin, ja, ik voel het ook,
er waart iets om ons heen.
Iets gruwzaams hangt ons boven 't hoofd:
het klamme zweet breekt me uit:
Mijn boezem beeft als schuddend riet:
wat of dit toch beduidt?
Maar hoe! wat wil dit woest gelaat!
Ach, Yrwin, zijt gy 't wel?
Nog nooit heb ik u dus gezien!
Wat staan uw oogen fel!
Van waar dat gruwzaam steigrend hair?
Dat gapen van dien mond?
De loodverf die uw kaak betrekt?
Wat ziet ge dus in 't rond?
Omhels my! ken uw Vreedebag,
die aan uw' boezem hangt;
Die d' adem van uw hijgend hart
op hare lippen vangt!
Wat doet gy? Yrwin, zijt gy 't nog?
Zijt gy 't, mijn Yrwin! gy!
Is 't droom? is 't zinbedrog? is 't spook?
ô Hemel, sta my by!’ -
Zoo spreekt ze, en ijst van 't monsterdier
dat in heure armen gromt;
Valt, ijslijk gillend, ruglings neêr,
en blijft van schrik verstomd.
Geen Yrwin, neen, een Winterbeer,
als zy zich wedervond,
Snoof met een vreesselijke snuit
om haren boezem rond.
Zy gilt, zy schreeuwt, zy vlucht, zy vliegt,
en voelt geen' grond in 't vliên!
Reeds is zy in heurs Vaders stulp,
maar waagt niet, óm te zien.
Zy zit, zy zwijgt. Men vraagt vergeefs:
geen andwoord (wat men vraagt),
Wat haar, wat Yrwin is gebeurd,
verkrijgt men van de Maagd. -
Daar brengt men Yrwins opperkleed,
zijn spriet en leêren hoed:
Dees door eens wolven tand gescheurd;
en 't eerste, rood van bloed.
Nu twijfelt niemand aan zijn' dood:
Gewis, hy is geweest!
Voorzeker werd hy tot den prooi
van eenig grimmig beest! -
Nu gist men de oorzaak van heur' rouw;
heeft deernis met heur' staat;
Neemt troost en teedre oplettendheên,
en zorg en kunst te baat.
Men vond haars Minnaars sabelpels,
zijn walvischbeenen spriet,
En zoekt zijn overschot langs 't strand;
maar beenders vindt men niet.
Men werpt nogthands een' aardhoop op,
en richt, zijn' naam ter eer',
Den dennehouten staak daar naast,
en plant er zijn geweer.
De schoone ziet het zwijgende aan;
en met een' woesten blik,
Dien niemand van heur huis verstaat,
verraadt zy niets dan schrik.
Dus zit zy twintig weken lang,
geeft spraak noch spraakgeluid,
En smelt in stomme tranen weg,
en treedt de hut niet uit.
Op 't laatst, daar niets vermogend is
tot stilling van haar wee,
Voert haar heurs grijzen Vaders zorg
naar d' oever van de zee.
Nu koomt zy aan haars Vaders hand
by 't dorre strandgevaart',
Waar ThorThor is de opperste Godheid der Laplanderen. Een bloote boomtronk gants van takken ontbloot, en met een ruw zweemsel van een menschlijk gelaat daar in uitgehakt, stelt hem voor. Aan dezen tronk zijn, als onderscheidende kenmerken dezer Godheid, een moker met een steen en vuurstaal opgehangen, waar door tevens de Donderaar en de Schepper des Lichts in hem beteekend worden. d' ontzachbren mokerstaf
met staal en vuursteen paart.
Zy siddren op den drempelsteen,
die voor den ingang ligt,
En heffen de oogen trillende op
naar 't vormloos aangezicht.
De Priester leidt hen voor 't altaar;
daar knielen zy in 't zand:
Hy vat de grove tooverbom,De Tooverbom dient den Wichlaar ter bezweering van Goden en Geesten, op dat zy hem het verborgene ontdekken en instorten. Door heur zuizing en gonzing bedwelmd, strekt hy zich voor over op den grond, en vervalt in een mijmering, waar uit hy oprijst om zijne uitspraken te doen.
beschilderd door zijn hand.
Hy rommelt, draait haar over 't hoofd,
en zuist den God in 't oor,
En smeekt hem voor de kranke Maagd
genaderijk gehoor.
De vuurslag klinkt, de vonk springt af,
de Godheid hoort gebeên.
Hy strekt zich op de borst in 't stof
met uitgebreide leên.
De trommel rinkelt op zijn rug:
't ontzag der Godheid groeit!
't Wordt aaklig in den tempelkring,
en 's Wichlaars borst ontgloeit.
‘De misdaad (bromt hy) treft het huis,
dat d' onmensch schuilplaats gaf.
Heur wraak vervolgt en u en hem
tot in de nacht van 't graf.
Het euvel beef voor 's Hemels roê,
waar 't op de zwakheid woedt.
Heur zaak is aller Goden zaak:
zy vordren - menschenbloed.’ -
De Wichlaar zwijgt: de tempel dreunt
van 't gonzen van de trom;
En 't heilig woord van d' Offeraar
bant elk van 't heiligdom.
Daar gaat de droeve Vader heen
met zijn onredbaar kind:
Nu, beide, spraak- en wezenloos,
en in hun misdaad blind.
De Vader vouwt zijn handen saam,
en slaat het oog om hoog;
Ziet nu zijn droeve Dochter aan,
en dan, des hemels boog.
‘Ach, Hemel (zegt hy) neem dit hoofd!
mijn bloed verzoen' de schuld,
De bloedschuld, die mijn huis bevlekt,
zoo dit uw wraak vervult!
Mijn hart, mijn hand, zijn vrij van 't kwaad;
mijne oogen, rein daar van;
Mijn eenvoud kent bedrog noch list,
die iemand schaden kan.
En gy, mijn kroost! en, Yrwin, gy!
Waar zijn uw euveldaân?
Gy immers voelt u even rein?
of, wat hebt gy begaan!’ -
Hy sprak, en kust zijn Dochters wang,
van tranen thands doorgroefd:
En zet haar aan een' heuvel neêr,
meer zinloos dan bedroefd.
Hy loopt verbijsterd om en om,
maar zonder oogmerk om;
Nu, vloekende op zijn schuldloosheid,
en dan op 't Godendom.
Een grimmige IJsbeer heft het hoofd
van uit het bonzend meer;
Schiet toe, en valt op 't oeverzand
aan 's meisjens voeten neêr.
De Grijzaart schrikt: het walvischbeen
blinkt ijlings in zijn hand
Snort weg, en boort door 't borstlig hair
in 's ondiers ingewand.
Hy schreeuwt, treedt toe; en 't monster huilt
en wentelt in zijn bloed.
Hy nadert, met de vreugde in 't hart,
dat hy zijn telg behoedt.
Hy trekt het wapen uit de wond;
maar, eer hy weder treft,
ô Wonder! 't dier verliest zijn' schijn,
terwijl hy d' arm verheft.
Zijn muil, die gapend scheen naar moord,
zijn breede snuit, versmalt:
Zijn borstels worden menschlijk hair,
dat op zijn schoften valt:
Zijn klaauwen, armen, strekt hy uit,
en toont eens Jonglings borst.
't Is Yrwin (hemel!) die daar ligt,
en 't hoofd nog opwaarts torscht.
't Is Yrwin (hemel!) die daar ligt,
en in zijn' bloedstroom zwemt!
Die nog met machtelooze hand
des Grijzaarts handen klemt!
‘Ach (zegt hy)! 'k heb aan 't lot voldaan;
mijn onheil was verdiend.
Ik had de menschheid uitgeschud,
'k verried een' boezemvriend.’ -
Zoo zegt hy; richt het hoofd nog op;
bezwaarlijk! stort en sneeft.
Den Grijzaart knikt het lijf; verstijfd,
niet wetende of hy leeft.
Zijn Dochter bleef versteend van schrik;
hy-zelf, hy werd een klip;
En beide strekken thands ten baak
aan 't golvenklievend schip.
De zee bespoelde sints hunn' voet,
en sneed hen af van 't land;
Maar sedert waagt geen misdaad ooit
zich zoo naby aan 't strand.
En sedert blijft de Vriendentrouw
by 't menschdom ongeschend:
Want Yrwin en de Steenrotsklip
zijn al wat leeft, bekend.
1788.
Ada.Verspreide Gedichten I, 149.
Ada vlood langs veld en heiden
Met de doodangst in 't gemoed:
Wie zal Adaas tranen droogen?
Wie geleidt heur' teêren voet?
Van den boord der Vechterweiden
Liep zy, zonder duur of rust,
Naar de vette Veluwzoomen,
Daar de Waal de velden kust.
Aan de bocht der krommende Amstel
Wacht Reinier zijn lieve spruit;
Ziet hy met verlangende oogen
Naar zijn lieve dochter uit.
Vruchtloos wacht gy, teder vader;
Vruchtloos klopt u 't hart van angst.
Ada vliedt uw minnende armen;
Ada spot met uw verlangst.
‘Ada, roept de droeve grijzaart;
Ada, heel mijn schat alleen!
Laatste sprankel van mijn leven!
Ach! waar zijt, waar vloodt gy heen?’
Vruchtloos! Ada hoort geen weenen,
Geen geliefden vaders stem;
Ada zoekt, op woeste heiden,
Naar een toevlucht verr' van hem.
De ochtend, by zijn eersten schemer,
Had heur eerste vlucht gezien;
De avond zag haar rust verlangen,
Maar nog even rustloos vliên.
Wind en regen sloeg aan 't huilen,
Lucht en hemel stonden naar:
Dichtgepakte donderbuien
Kruiden krakend op elkaâr.
Nu voltooide 't dikste duister
't Aaklig van den hollen nacht.
Tastend trad zy op de vlakte,
Door een felle hageljacht.
Thans genaakt zy naarder streken;
Trapt op menschelijk gebeent;
Gaat door onbegraven lijken;
Huivrend en van schrik versteend.
Hier, hier had een dolle woede
By de binnenlandsche twist
't Bloedig moordtuig opgeheven,
Dierbaar menschenbloed verkwist.
Ada spoedt met aaklig rillen
Daar heur voet haar naauwlijks draagt:
‘Wee u, zegt zy, droeve lijken!
Wee, die een van u beklaagt!’
Straks begon het bliksemstralen
Dat het aardrijk om haar spleet!
Wie zal Adaas ijzing malen?
Wie de schokken die zy leed?
Wie heur brandende gebeden?
Wie het grievend naberouw,
Dat zy met verhaaste schreden,
Vruchteloos ontvlieden wou?
‘Ada, neen, daar valt geen vlieden,
't Naberouw is niet te ontgaan.
Schoon gy ook de nacht ontvlodet;
Daar is geen ontkomen aan.
Ada, neen, daar valt geen vlieden!
Die zijn ouders liefde vlood,
ô Die vindt, waarheen hy vliede,
Geene toevlucht dan de dood.’
Bevend hoort zy deze woorden,
Die het ruischen van de lucht
In heur ooren scheen te voeren;
En verstijfde met een' zucht.
Bevend hoort zy 't en verstijfde;
Bloed, en stem, en adem, stond:
Schenen in heur borst bevangen,
Opgesloten in heur' mond!
Niets meer hoort ze; niets verneemt ze;
Duizlend stort zy plotsling neêr:
Vlammen scheemren voor haar oogen:
Nog een gil, en ze is niet meer!
Daar, daar is dat laatste teeken,
Dat de dood van 't leven scheidt. -
Neen, het is een diep verzuchten!
't Is een kreet vol gruwzaamheid!
't Oog verheft zich vol verschrikking;
't Weidt wanhoopig in het rond.
Wat beschouwt ze, groote Hemel'
Wat gevoelt ze deze stond!
Raimond, lust van Adaas leven,
Die met haar de schapen dreef;
Die, naar elders heengeweken,
In haar denkbeeld achterbleef:
Die haar, als de lente bloeide,
Om heur hart en liefde vroeg;
En van wien ze sints die lente,
't Pand der teêrste liefde droeg:
Raimond, aan heur min ontstolen,
En te wapen opgeprest,
Raimond stond daar voor heur oogen:
Bleek, en tot de dood gekwetst.
Raimond stak zijn dorre palmen
Bevend, bloedloos, naar haar uit:
Opende verstijfde lippen,
Met een schrikbaar hol geluid.
‘Ada (zegt hy) zie my sterven!
Stervend wenschte ik u te zien.
'k Zie u! wees mijn stof niet grimmig,
Schoon ik ook uw' haat verdien.’
‘Ada!’ - IJlings zijgt hy samen!
Blaast den flaauwen adem uit;
En het meisjen stort daar nevens:
‘Raimond (zegt zy) neem uw bruid!’
1790.
Berta.Verspreide Gedichten I, 157.
Berta was weêromgegeven
Aan den Egâ dien ze aanbad.
Adelheide met heur loten
Van het echte bed verstoten,
Dat zy ingenomen had.
Berta was de lust en 't leven
Van een' teedren Echtgenoot;
Zy, op zijnen throon geheven,
Had hem wettig kroost gegeven
Uit een' onvervalschten schoot.
Berta heerschte Koninginne
Naast heur' waardigen Gemaal.
Zy, haars Egaâs hartvriendinne,
Hield hem, blakende van minne,
In een' band geklemd van staal.
Zwaait Pepijn den staf der Franken
In zijne oorlogshafte hand;
Berta doet zijn huwlijksboeien
Van de frisschte rozen bloeien,
Zaligt huis en vaderland.
Schoone Berta, aan uw voeten
Prest zich weêuw en wees om strijd.
Elk verdrukte durft het wagen,
Om zijn' Koning recht te vragen,
Daar gy-zelv zijn voorspraak zijt.
Zie die schaar van hulpeloozen,
Op uw aanzien reeds gerust;
Zie dien toevloed dankbre zielen,
Die daar om u henen knielen,
En wier mond uw' voetstap kust!
Daaglijks ziet ge zoo veel oogen
Naar uw edel oog gestrekt!
Daaglijks ziet ge zoo veel palmen,
Ondersteund door zoo veel galmen,
Naar uw weldaân uitgerekt!
Maar wie vliegt op 't staatlijk heden,
Daar de tempels openstaan,
Wie vliegt thands voor ieder henen,
Om, met hartbewegend weenen,
Aan uw voeten neêr te slaan?
Zie dien grijzaart, zat van dagen;
Ademloos in 't stof gebukt;
Wien zijn leden niet meer dragen;
Vol van 't merk van wreede slagen,
In zijn' open' rug gedrukt.
‘Grijzaart, zegt ze, zoo mishandeld,
Wat begeert gy, wraak of heul?
Wat verlichting voor uw pijnen,
Die my onverduurbaar schijnen?
Wat vergelding voor uw' beul?’
De oude ziet met starende oogen
Op haar deernistoonend oog.
Zwijgend heft hy, vol ontroering,
En in diepe geestvervoering,
Dorre handen naar om hoog.
‘Droeve grijzaart, roept zy weder,
Wat verlangt gy? eischt gy wraak?
Vraagt gy my een gunstbetooning?
Wenscht gy rechtspraak van den Koning?
Spreek, ik deel in uwe zaak.’
‘Neen, Vorstin, sprak de afgeleefde,
'k Schrei u om geen weldaân toe:
'k Heb de maat vervuld der dagen,
Die mijn God my gaf te dragen,
'k Ben en gunst en rechtzaak moê.’
‘Wat dan voert u, oude vader,
Aan mijn voeten op den weg?
Wat kan ik voor u verrichten,
Tot vervulling van de plichten,
Die ik willig op my leg?’
‘Niets voor my, ja niets, Vorstinne!
't Is voor my niet, wat ik vraag!
Zie dees open wonden vloeien,
Zie haar uw gewaad besproeien!
Zie de builen die ik draag!’
‘'k Zie ze, grijzaart, met meêdogen.
'k Wil ze droogen met mijn hand.
'k Wil ze met mijn kleed verbinden,
U mijn' bijstand doen bevinden;
Rijs slechts, hef u uit het zand.’
‘Neen, Vorstin, hier moet ik sterven,
Of mijn eisch my zijn verleend.
'Laat my hier de troost genieten,
Dat mijn tranen, daar ze vlieten,
Niet onvruchtbaar zijn geweend!’
‘Ween, ô grijzaart, pleng uw tranen,
'k Neem er deel in, stort ze vrij!
En neem deze hand ten teeken,
Dat het geen ge my zult smeeken,
U vooruit geschonken zij!’
Op die woorden, op dit teeken,
Rijst de grijzaart, ziet haar aan:
‘Berta! zegt hy, 'k eisch uw leven!
Morgen zult gy 't wedergeven
Aan den Heer van uw bestaan!’
Berta schrikt! heur kniën beven!
Ze antwoordt: ‘Zoo de Hemel wil!’
Maar de blos ontschoot heur wangen:
Hoofd, en hals, en leden, hangen;
En heur sprekend oog zwijgt stil.
In een' draaikolk van verwarring
Keert zy weêr in 't wachtend hof.
Vol van onbestemde tochten,
En van rondsom aangevochten,
Knielt zy siddrend in het stof.
Bidden wil zy! - kon zy bidden!
Schreien! - tranen vindt zy niet!
Zich tot heur' Verlosser keeren,
En van hem den troost begeeren,
Die haar wijd en zijd ontvliedt! -
Mocht zy dat! - maar vruchtloos pogen!
't Hart is al zijne aandacht kwijt.
't Hart, als in heur borst versteenend,
Schijnt zich met heur angst vereenend;
Ieder hartklop, een verwijt.
Berta! Gy, zoo groots weldadig,
In wat wanhoop stort ge neêr!
Waar is thands uw moed gebleven?
Waar uw gants Godsdienstig leven?
Heeft dan dit geen waarde meer?
Hoe! wat woeste, felle blikken,
Die gy tot den Hemel wendt!
Wat ellendig handenwringen!
Welk een klem van folteringen,
Die alleen de wanhoop kent!
Gy vertwijfelt dan bij 't sterven?
Wanhoopt by de stond des doods?
Zijn dan al uw vrome daden
Nu als weggedorde bladen?
Haar herdenken, troosteloos?
Durft ge, met dien dosch omhangen,
Niet gerust tot Goël treên?
Met dien dosch van schoone deugden,
Die u altijd zoo verheugden,
Daar gy om wierdt aangebeên? -
Maar - daar zijgt zy nokkend neder;
't Lichtschuw voorhoofd kust den groud;
Tranen, die de nood leert weenen,
Stroomen langs de marmersteenen
Waar de throon gespannen stond.
‘Heiland -!’ zegt zy, heft haar oogen! -
De eigen grijzaart doet zich op.
Hy, die, voor haar neêrgebogen,
Haar zoo teder had bewogen,
En haar wanhoop dreef ten top.
De eigen grijzaart, maar verhelderd,
Maar verjeugdigd van gelaat:
Zonder trekken van verouding,
En in rijzige englenhouding,
Met een hagelwit gewaad.
Blonde lokken, rijk van luister,
Zwieren om 't aanminnig hoofd;
En een glans van zilvren stralen
Schijnt als om hem rond te dwalen,
Die den middagglans verdooft.
‘Berta, zegt hy, ken u-zelve!
Leer wat ware rust verschaff”:
Leer uw deugden recht beschouwen:
Ken het valsche zelfbetrouwen:
Sta van dezen afgod af!
Jezus zag uw zelfmisleiding;
Zijn genade kwam u voor:
Zijn verdienste zal u kleeden;
Offer Hem uw dankbre beden,
Met het Uitverkoornen choor!’
1792.
Katharina Herman.Mengelpoëzy II. 130, uitg. 1823.
In 't onderaardsche kelderhol
Aan blok en steen geklonken,
Lag de onbekende, mat en krank,
In duistren damp en kerkerstank,
Op 't vuile stroo gezonken.
Daar lag zy ongehavend neêr,
Vermast door boei en banden,
Gants uitgemergeld en verbleekt,
Het oog van tranen blind geweekt;
En zweeg, en wrong de handen.
Van pijn en kommer uitgeput,
Van onrust afgemarteld,
Behield zy niets dan 't blonde hair,
Waar aan zy nog te kennen waar,
Dat om de schouders spartelt.
Maar niemand, niemand kent haar hier.
De schoone Westfriezinne
Wekt thands in 't slordig mansgewaad,
Geen achterdenken door 't gelaat,
Geen sporelooze minne.
Dus lag zy, als in 't holle kluis
De Spaansche kerkerwachten
Door 't naauw ontgrendeld venstergat
Het zeemlenbrood met luttel nat
Aan hun Gevangnen brachten.
Daar werpt men elk het harde brood
Verachtlijk op de steenen;
Daar reikt men elk de waterkruik,
Te klein voor 't noodigste gebruik,
En let niet op het weenen.
Zoo gaat men ieder kerker rond,
En nadert ook den haren.
Den haren, daar zy, flaauw van smart,
In ieder klopping van het hart
De laatste meent te ontwaren.
De Wachter, met een enklen wenk,
Beschouwt heur brekende oogen;
Hy zet zijn vracht daar achtloos neêr,
En spoedt en sluit den grendel weêr,
En gaat, en - wordt bewogen.
Bewogen? Ja, voor d' eerstenmaal:
Hy voelt zijn hart ontroeren,
En vliegt (van zuchten weet hy niet,
Noch hoe die wondere aandrift hiet)
Om bystand aan te voeren.
Daar keert hy met een Priester weêr,
En stelt de kluisdeur open;
En leidt den grijzen vader in,
Wien zuivre God- en menschenmin
Tot ieders redding nopen.
De grijzaart spreekt haar vruchtloos aan,
En hoort heur borst slechts hijgen.
Hy voelt haar voorhoofd koud bezweet,
En legt de hand op 't overkleed,
En wil haar lucht doen krijgen.
Hy schrikt! de boezem van een vrouw,
In 't manlijk kleed verholen? -
ô Ja, hy twijfelt langer niet!
Hy nadert schichtig, ziet, herziet!
Gewis, hy kan niet dolen.
Ja, 't is een vrouw, een teedre vrouw,
Die fier, in dees vermomming,
Van jammer en ellend vergaat,
En niemand heur geheim verraadt,
Tot zijn, tot elks verstomming.
Wat oogmerk, wat geheime drift,
Wat doelwit mag het wezen,
Dat ze onder dit gewaad verbergt;
Waarom zy zooveel rampen tergt;
En niets betoont te vreezen? -
Dit weet men: ze is voor weken tijds
In 't Spaansche heir gevonden,
En toen, by 's Veldheers legerwacht
Van heilloos landverspiên verdacht,
Ten kerker opgezonden.
Meer weet men niet. - Met zorg en vlijt
Herroept men haar in 't leven;
Maar zy slaat allen bystand af,
En wil niet anders dan het graf,
En schijnt voor 't licht te beven.
De vrome vader spreekt haar toe,
Met tederheid in de oogen.
‘Mijn dochter (zegt hy), wees gedwee;
Wat God u ook verduren deê,
Hy treft uit mededoogen.
De wanhoop hoont zijn gunst, zijn macht.
ô Draag uw lot geduldig!
Ontsluit uw boezem voor mijn troost;
Wy allen zijn zijn schuldig kroost:
Geen onzer leeft onschuldig.’ -
‘Mijn vader (zegt ze, diep geraakt,
In afgebroken snikken.)
Wie heeft u mijn geslacht ontdekt?
Of wie my met een schuld bevlekt? -
Of spant de list my strikken?
Welaan dan! 't Is zoo: 'k ben een vrouw!
Ik kan het niet verheelen.
Maar Echte min en Huwlijkstrouw,
Zie daar de misdaad van die vrouw,
En wat haar doet verkwelen!
Ga, breng dit aan uw meesters aan:
Ik zal mijn lot verwachten.
Doch meld my slechts of Herman leeft,
Die hier zijn boei gevonden heeft?
Dit zal my 't al verzachten.
Om hem, die hier gevangen zat,
Om aan zijn zij' te sterven,
Bestond ik alles wat ik deed:
En, hebt gy deernis met mijn leed,
Zoo doe my dat verwerven!’ -
De grijzaart stort een stillen traan:
En, schreiende opgerezen:
‘Bedrukte (zegt hy)! hoop op God.
Voor my, my deert uw gruwzaam lot. -
Hy leeft - maar is verwezen.’ -
‘Verwezen? - Hemel! - Gruwbre slag!
Wat heeft hy dan misdreven?
Hy nam voor 't dierbaar vaderland
Gerechte wapens in de hand;
En kost hem dit het leven?’ -
De grijzaart zwijgt, en nokt, en schreit,
En wil, maar kan niet spreken.
De ontroering sluit den mond hem dicht,
Maar deernis zweeft op 't aangezicht,
Zijn edel hart ten teeken.
Hy gaat, Kathryne bleef alleen,
Heur smart ten prooi gegeven.
‘Ach (zegt zy)! slechts eene enkle beê,
ô Hemel, in mijn snerpend wee!
ô! Laat ons samen sneven!’ -
‘Wij zullen!’ roept een teedre stem;
‘Wij zullen, dierbre Gade!’
Dus roept haar Herman, nat beschreid,
En door den Priester ingeleid.
‘God geeft ons die genade.’
Zy ziet hem; zuizelt van de vreugd;
En stort zich in zijne armen.
‘Mijn Herman! Herman! 'k heb u weêr!
En zien we ons thands den laatsten keer,
Zoo wil zich God erbarmen!’ -
‘Mijn dierbre! ja, ik ga ter dood:
Mijn strafuur is verschenen!
Vaarwel, vaarwel, geliefde Gâ!’ -
Mijn Herman! neen, ik volg u na.
Wat vliedt, wat vliedt gy henen?
‘Men rooft u uit mijne armen niet.’ -
‘Gy zult my spoedig volgen.
Men heeft my voor een uur gemeld,
Dat ook uw vonnis wordt geveld.
De Veldheer is verbolgen.’ -
‘ô Heilrijk dan 't Soldatenkleed.
Dat my die dood bereidde!’ -
‘Neen, Dierbre, neen! vloekwaardig kleed,
Dat u een lot verkrijgen deed,
Zoo gruwzaam voor ons beide!
Dan, waarom ons het hart verscheurd,
Reeds al te veel bewogen?
Wy weten, dat de dood ons toeft:
Welaan, men treê hem, onbedroefd,
En moedig, onder de oogen!
Vaarwel, mijn Dierbre! laat my los!
Ik smeek u, stort geen tranen!
Gy volgt my op mijn bloedig spoor.
De Heiland ging onschuldig voor,
Om ons den weg te banen. -
‘Ja, Jezus ging ons allen voor:
Dat u zijn Geest geleide!’
Dus roept de ontroerde Priester uit,
Terwijl de deur zich weêr ontsluit.
‘Zijn lijden trooste u-beide!
Maar toeft, een enkel oogenblik...!
ô! God is groot en machtig!’ -
‘Mijn vader, waarom thands vertraagd?...
Ik voel mijn zwakheid onderschraagd!...
Wees me in uw beê gedachtig!’ -
‘Een oogenblik nogthands, mijn zoon!...
Aan God hangt dood en leven.
Wie weet...!’ - ‘Ach, vader, vlei my niet,
Daar de Engel die den dood gebiedt,
Het zwaard reeds heeft geheven.’ -
‘Mijn zoon, geen ijdle, valsche hoop
Poog ik u aan te bieden.
Doch waartoe zoo veel ongeduld,
Eer 't uur uws levens is vervuld!
Laat 's Hemels wil geschieden! -
Ja, te aarzlen als Gods stem ons roept,
Is schuldig, is te doemen. -
Maar dat men elke stond waardeert,
Die God door ons bestaan vereert,
Is 's menschen plicht te noemen.
Dit oogenblik - is 's Hemels gaaf -
En zoudt gy dat verachten? -
Laat u geen woeste stervensdrift
Ondankbaar maken voor die gift;
Maar leer ze recht betrachten! -
Gy, zijt gy rijp voor de Eeuwigheid? -
Daal in u-zelven neder! -
Vertwijfling, die ten grave vliedt,
Is 't Christlijk onderwerpen niet,
Steeds stil, gematigd, teder.’ -
‘Ach, vader!’ zegt het weenend paar,
‘Heeft ons het hart bedrogen;
Ach, waarom rukt uw liefdeplicht
Ons dezen blinddoek van 't gezicht?
Wat stelt gy ons voor oogen!’
‘Mijn kindren (zegt hy)! 'k zeg u niets,
Het geen uw hart kan wraken.
Mijn plicht is, om by 't dolend lam,
Uit welken stal het tot my kwam,
Voor zijn behoud te waken.
Ik waak voor u: 'k voldeed mijn' plicht!
Gij zult het my vergeven,
Indien ik 't hart u openrijt. -
Men koomt: ik hoor het - thands is 't tijd!
Treedt toe - gy hebt het leven!’
‘Ja, leeft! - Dus riep de Veldheer-zelf.
Zijt vrij, en hebt het leven!
Ik koom', ô ongelijkbre Vrouw,
Uw' moed, uw gadelooze trouw,
Een blijk van eerbied geven!
Dees grijzaart trof my 't eerlijk hart:
Dank hem voor uw bevrijding.
Zie daar de vrijspraak van mijn hand!
Gaat, leeft in 't roemrijk Nederland,
Der wareld tot benijding!’
Hy sprak: het paar blijft roerloos staan.
De Veldheer is verdwenen.
Hy ging, om hunnen dank te ontgaan:
Zijn hart had aan zich-zelf voldaan.
Nu doet de blijdschap weenen.
De grijzaart vat hun beider hand,
En zegt: ‘geliefde vrinden!
Gaat, zegent Gods voorzienigheid!
Zy had u slechts aan 't graf geleid,
Om u bereid te vinden.’
1793-1798.
Roosjen.Verspreide Gedichten I, 169.
In Duivenheim kent men des Farheers hof,
Daar spookt het by nacht door de bladeren.
Daar fluistert, daar kreunt het, daar zucht het zoo naar!
Daar wordt men zoo angstig een stenen gewaar,
Als 't duifjen doet hooren in 's levens gevaar,
Wanneer het een' havik voelt naderen.
Daar flikkert een vlam aan den waterkant,
Die wemelt en dwaalt langs de biezen.
Daar treft men een plekjen, waar 't gras niet op vat,
Dat wordt van den daauw of den regen niet nat;
De wind ruist er, huivrig, door 't trillende blad,
En doet er u de aders bevriezen.
De Dochter des Farheers van Duivenheim
Was eventjes zeventien jaren:
Een Duifjen gelijk, zoo onnoozel en zoet;
Een meisjen vol schoonheid en levendig bloed:
En schaars had een knaapjen dat meisjen ontmoet,
Of 't wenschte om met roosjen te paren.
Aan de overzij' van een loopende beek,
Die ginds van den heuvel kwam jagen,
Vertoonde zich, hoog uit den rijzenden grond,
En schitterde en blonk heele mijlen in 't rond,
Wanneer er de zon tegen avond op stond,
Een Landhuis van oudere dagen.
Daar leefde de Jonker van Valkenstein
In overvloed, wellust, en weelde.
Het meisjen sloeg dikwijls haar oog op dat huis;
En als zy den Jonker, in woelig gedruis,
Den jachtstoet zag leiden naby aan heur kluis,
't Was, of het heur hartjen dan streelde.
Hy schreef haar een briefjen op zijden papier,
Omtogen met goudene randen!
Hy voude zijn beeldtnis in 't vleiende blad,
Op 't schoonst in een hartjen van paarlen gevat,
Verlokkend geschilderd, hoogkostbaar geschat:
En speelde 't het meisjen in handen.
‘Lief Roosjen, laat loopen al wat om u vrijt:
Vergooi u niet, lust van mijn leven!
U wordt vrij wat beters door 't noodlot gespaard.
Gy zijt my de schoonste, de minlijkste op aard;
En 'k acht u den besten der Ridderen waard;
En waard, om bevelen te geven.
Ik heb u een woordtjen te zeggen, lief kind!
Maar moet u in 't heimelijk spreken.
Mijn aanzoek waar mooglijk uw” vader verdacht.
Ik zal aan uw huis zijn om 't midden der nacht;
Indien gy my dan op uw kamer verwacht,
Zoo geef my een kennelijk teeken.’ -
Zy gaf hem geen teeken: maar echter hy kwam;
Geheel in zijn' mantel gewonden,
Gewapend met jachtmes en zwanger pistool,
De voeten omwikkeld met viltene zool,
En sloop als een schaduw door moeshof en kool:
En stilde de wakende honden.
Daar staat hy, daar draait hy, daar loert hy in 't rond,
Geschokt tusschen vreezen en hopen;
En stapt op de teenen dat niemand hem hoort,
Met de ooren strakluistrend, door de achterwegspoort,
En zoo naar de stulpdeur al tastende voort,
En, net! doet het meisjen hem open!
Daar weet hy de schoone heur oor en heur hart
Zoo zoet, zoo bekruipend te streelen!
Ach! 't hart van het meisjen was teder en zacht;
De ontroering zoo hevig, zoo boven heur macht;
Hy spaarde geen pooging, geen lokäas, geen kracht,
Om haar in zijn vuur te doen deelen.
Ach! 't hart van een meisjen is teder en zacht!
Heur schuwheid zoo schielijk te tammen!
Hy zwoer haar, voor eeuwig, een' eeuwigen gloed;
Hy klemt haar in de armen, hy valt haar te voet,
Vervoert haar de zinnen, ontsteekt haar het bloed,
En zet heur verbeelding in vlammen.
Hy leidt ze op een bedtjen, met bonen beplant,
En voelt, dat de leden haar beven.
Daar jaagt haar het hartjen, daar zwelt haar de borst!
Daar bluscht zy, begocheld, zijn ziedende dorst!
Daar heeft hy heur onschuld voor eeuwig bemorst!
Heur zielsrust den doodsteek gegeven!
Welhaast zien de bonen by 't groeien van 't jaar,
Heur geurige bloesems verdroogen.
Daar vindt zich het meisjen zoo kwalijk, zoo bang;
Daar vallen de nachten haar slaaploos en lang:
Verlept haar het roosjen op voorhoofd en wang;
Verdooft zich de glans van heur oogen.
En als nu de stoving van hoogere zon
De peul aan den boonstaak deed rijpen;
En 't zwellende kersjen zijn blosjen schier had;
Toen rees haar de boezem van 't moederlijk nat,
En 't keursjen, dat altijd zoo puntigjens zat,
Begon haar de middel te nijpen.
En als nu de sikkel te veldewaart ging
Om d' akker zijn schatting te vergen;
De najaarswind over de stoppelen woei,
En 't aardrijk ontblootte van leven en groei,
En 't woud zich ontkleedede op 't stormengeloei;
Toen liet het zich niet meer verbergen.
Haar vader, een grijzaart, gevoelig voor smaad,
Valt straks in een radeloos huilen.
‘Hergeef my (dus krijt hy) mijn kind en mijn eer!’
Hy stoot met de vuist haar in dolheid ter neêr,
En slaat haar het lichaam, zoo krank en zoo teêr,
Vol bloedige wonden en builen. -
Hy stoot haar ten huiz' uit by donkere nacht,
By 't snerpen der wintersche vlagen.
Zy steigert door rotsen, door hagel, en wind,
Beklautert den heuvel, van droefheid ontzind,
En sleept zich naar 't landhuis, om hem, dien zy mint,
Heur razende smarten te klagen.
‘Ach! (zegt ze) gy hebt my tot moeder gemaakt,
Eer dat ge my vrouw hebt doen worden.
Beschouw hier, beschouw hier mijn jammer en smaad!
Beschouw hier de vrucht van uw roeklooze daad:
En hoe my het lichaam in pijnen vergaat;
En hoe my de kaken verdorden!’
Zy valt hem al nokkend en snikkend om 't hart.
‘Ach! dat ik u schreiend bezweere,
Herstel wat gy me eens onherroeplijk misdeedt!
Gy hebt my gestort in een' afgrond van leed;
Met schande beladen, zoo trouwloos als wreed:
ô Breng my nu weder ter eere!’ -
‘Arm meisjen (hernam hy)! hoe deert my uw staat!
Wy zullen 't dien beul doen berouwen.
Maar maak u door 't klagen niet ieder ten spot:
Blijf by my, en troost u, bedaard in uw lot!
Ik zal u een kamer doen geven op 't slot,
En komen u daar onderhouen.’ -
‘Ach! Hier is geen tijd meer voor langer beraân!
Geen troost in bedaardheid te vinden.
Hebt ge eenmaal aan Roosjen uw liefde verpand,
Zoo doe zonder uitstel uw' eeden gestand;
Zoo leg voor Gods aanschijn uw hand in heur hand,
En laat ons het Echtsnoer verbinden’! -
‘Zacht, meisjen! zoo heb ik het nimmer verstaan.
Hoe zou ik mijn hand aan u schenken?
Gy weet, dat ik spruit uit een' edelen stam:
Wat waar het, indien ik (o argeloos lam!)
Een meisjen als u tot mijne Echtgenoot nam!
Hoe zou ik mijn' adeldom krenken!
Lief bekjen, ik breek u mijn woord echter niet:
Steeds zult ge mijn troetellief wezen.
En, staat u mijn jager of kamerknecht aan,
Zoo mag er een handvol dukaten op staan,
Om met hem quansuis voor den Farheer te gaan,
Zoo hebt ge geen opspraak te vreezen.’
‘Dat God u, ontmenschte, verharde barbaar!
Dat God u ter hell' doe verzinken!
Onteerde ik, als gade, uw hoogäadlijke bloed,
Waarom dan, ô booswicht, uw eerloozen gloed,
Waarom dan uw lust met mijn onschuld geboet?
My in mijn geween doen verdrinken?
Ga heen dan, en neem u een wijf als u past.
Doch eens moet het blaadtjen zich wenden!
God ziet ons, en hoort ons, en weigert geen recht.
Eens moet ge in uw' hoogen, uw' aadlijken echt,
Den laagsten, verachtsten, verachtlijksten knecht
Uw bed voor uwe oogen zien schenden!
Gevoel dan, verrader! gevoel dan hoe 't smaakt,
Aan eer en geluk te verzaken!
Poog, poog dan uw voorhoofd, met onëer belaân,
Op muren en wanden te pletter te slaan;
Verwensch uw geboorte, vervloek uw bestaan;
En - stort u de hel in de kaken!’ -
Zy scheurde zich woedend van uit het kasteel,
En kan 't in heur wanhoop niet harden!
Daar rent ze nu henen door heide, door gras,
Door distels en dorens, door slijk en moeras,
By 't huilen der honden en 't ravengekras,
En rijt zich de voeten aan flarden.
‘Waar heen nu, waar henen, ontfermende God!
Waar zal ik, verlaatne, my wenden!’
Dus roept zy, vertwijfeld aan onschuld en eer,
En vindt in den hof van heur' vader zich weêr,
En zijgt daar op 't eigenste plaatsjen ter neêr,
Daar de aanvang was van heur ellenden.
Daar kruipt zy, en wringt zich, en wentelt langs de aard,
En voelt zich het ingewand scheuren.
Daar grijpt haar de weedom des barensnoods aan;
Daar waant ze in de vlagen der pijn te vergaan:
En vindt tot heur leger geen handtjenvol blaân,
Om 't krimpende lijf op te beuren.
Daar scheurt zich een wichtjen van onder heur hart,
In wilde en ondraaglijke smarte.
Daar gilt zy, verwilderd, en wordt het gewaar,
En wringt zich de handen met gruwzaam misbaar,
En rukt zich de hairnaald verwoed uit het hair,
En drijftze het kindtjen in 't harte.
En naauw is die gruwel, die bloedschuld begaan,
Of straks koomt haar geest tot bedaren.
Verbaasdheid, en ijzing, en gruwen vangt aan!
Zy waagt het, haar oogen ten hemel te slaan!
‘ô Jezus, mijn Heiland! wat heb ik gedaan!’
En 't bloed vliegt te rug in heur aâren.
Zy groeft met haar nagels voor 't lijkjen een graf,
Aan 't kantjen van 't biezige water.
‘Daar! rust daar, mijn wichtjen, tot jammer gebaard!
Hier zijt ge voor eeuwig voor schande bewaard.’
Dus spreekt zy, en plompt zich het hoofd in de vaart,
Met woest en afgrijslijk geschater! -
Dat is nu die vlam aan den waterkant,
Die wemelt en dwaalt langs de biezen.
Dat is nu dat plekjen, waar 't gras niet op vat,
Door daauw noch door regen bevochtigd met nat,
Daar 't windtjen steeds schuifelt door 't trillende blad,
En de aders van ijzing bevriezen.
Somwijlen vertoont zich daar boven den stroom,
Wanneer men het vlamtjen ziet blinken,
Een schijnsel, een schaduw met grimmig gelaat,
En blaast op het lichtjen, zoo lang het daar staat,
En tracht het te blusschen, maar woelt zonder baat,
Tot dat men 't in 't riet ziet verzinken.
Burger vrij nagevolgd.
1794.
De Indiaansche maagderoover.Verspreide Gedichten I, 181
‘Waar heen, waar voert ge my, Verrader,
In deez' afgrijsbren nacht!
Voeg, voeg my by mijn' grijzen vader,
Door uw' vervloekten arm geslacht!
Zijn bloed bedruipt my van uw handen,
En schreeuwt om wraak:
Verhoor het, God der Zuiderlanden!
Ontwaak! ontwaak!’
Zoo schreide, en schreeuwde, en kreet, en vulde
De gansche lucht met schrik,
Terwijl heur stem afgrijslijk brulde,
De teêrgevoelige Amadik.
De woeste Fedor sleept ze intusschen,
In d' ijzren band,
Al hijgende om zijn' brand te blusschen,
Langs 't huilend strand.
De golven, middlerwijl, aan 't koken,
Staan bruischende overend.
De stormwind, uit zijn kolk gebroken,
Doorvliegt heel 't rommlend firmament.
Afgrijselijke nevels vallen
Op 't halve rond,
En ratelende donders knallen,
Van stond tot stond.
De Wreedaart spoedt vast voort, in 't midden
Van zoo veel ijslijkheên.
Men moog des bliksems slag verbidden:
Hy hoort verwijting noch gebeên.
De gloed, die vonkelt uit zijne oogen,
Blaakt even fel;
En werd zijn boezem ooit bewogen,
Zoo loeg de Hel.
De bulderende orkanen mengen
En lucht, en golf, en zand
Door één. De zware kabelstrengen
Zijn voor hun schokken niet bestand.
Daar zinkt, van 't anker losgereten,
Des Roovers boot,
Door 't golfgeklots om verr' gesmeten,
In 's afgronds schoot!
Hy ziet het: uitzicht en vertrouwen
Verzinken daar met één'.
Hy ziet, met de afgesneden touwen,
Zich alle toevlucht afgesneên.
Hy ziet het, en voor 't eerst zijns levens
Ontzet zijn moed;
En wanhoop, woede, en ijzing tevens,
Doorkookt zijn bloed.
Neen, zegt hy, 'k heb den rug der baren
Niet vruchtloos doorgehotst,
En nacht, en storm, en doodsgevaren,
Om zulk een' schoonen roof getrotst; -
Ik heb geens vaders bloed doen stroomen,
En buit gemaakt,
Op dat me een goed, zoo duur bekomen,
Weêr worde ontschaakt!
Zoo spreekt hy, hoort klaroenen klinken,
En ziet, op 't krijgsgerucht,
Van verr' een reeks van fakkels blinken,
Wier glansen opgaan in de lucht.
Hy aarzelt; slaat een oog vol woede
Op lucht en zee,
En rukt zijn staal, nog laauw van bloede,
Weêr uit de scheê.
Nu ziet hy, aan zijn' voet gezegen,
Die hy gekluisterd hield;
Heft ze op, verheft den schrikbren degen;
En - reeds is ze in zijn' arm ontzield.
Hy ziet het, bliksemt met de tanden;
En kust heur' mond;
En drijft zich 't zwaard in de ingewanden;
En bijt den grond.
1794.
De vrouwen van Wijnsberg.Verspreide Gedichten I, 186.
Wie zegt my best, waar Wijnsberg ligt?
Het is een stad met eeren:
Zy is door Noäch-zelv' gesticht;
Daar woont zoo menig lief gezicht,
Zoo menig brave Deeren! -
Indien ik van mijn leven trouw,
Uit Wijnsberg neem ik vast een vrouw.
De Keizer Koenraad (lang geleên!)
Was op die stad gebeten.
Hy bracht een leger op de been,
En stommelde om heur muren heen,
Als of hy ze op wou vreten.
Toen plantte hy zijn grof geschut,
En schoot de halve stad tot grut.
En als het steedjen weêrstand bood,
Toen zond hy zijn' Trompetter,
Die dreigde 't alles met de dood,
Wat leven in de vest genoot,
En bulderde als een ketter:
‘Weet, Schurken, koom ik in den wal,
Dat ik u allen hangen zal.’
Zoo haast de Burger dat verstond,
Gaf elk den moed verloren.
Men zag verwilderd in het rond;
En bibberde als een juffershond,
Te halver lijf geschoren.
Het brood was duur in dezen staat,
Maar nog veel durer, goede raad.
‘O weh mir, weh mir!’ riep het al.
‘O Mise - miserere!
Es ahndet mir ein Todtesfall!
(Die treurtoon klonk door vest en wal)
Dasz ich nur aussen wäre!’ -
‘O weh mir! (klonk de neventoon)
Es juckt mir an der Kehle schon.’
Doch, als de nood ten hoogsten graad
Van 't onheil is geklommen,
Dan is het somtijds vrouwenraad,
Die redding uitdenkt voor het kwaad,
Daar mannen by verstommen. -
Want vrouwenlist, zoo 't spreekwoord zeit,
Gaat boven alle listigheid.
Een wijfjen, als een Engelin,
Gehuwd sints twee paar dagen,
Schoot straks een inval in den zin,
(De vrucht van brave Huwlijksmin)
Die ieder moest behagen,
En daar ge, hebt ge slechts geduld,
Om lachen of by huilen zult.
In 't midden van de holle nacht,
Trok daar een Ambassade,
Van schoone vrouwtjens, onverwacht,
By Koenraad in zijn legermacht,
En smeekte zijn genade. -
Zy baden daar met al heur kunst;
Maar -! wonnen niets dan deze gunst:
‘Den vrouwen wordt het toegestaan,
Om met heur beste panden,
Te voet, het steedtjen uit te gaan;
Maar wat men zoo niet op kan laân,
Vervalt in 's Keizers handen!’
Met deze boodschap keert men weêr,
En ziet droefgeestig voor zich neêr.
De morgen rees; de dag kwam voort.
Maar, let eens, wat voor kuren!
Daar opent zich de naaste poort;
Daar trekken, op 't gegeven woord,
De vrouwtjens uit de muren;
En ieder torscht een' grooten zak,
Waar zij haar' eigen' man in stak!
De lansknecht merkt de kneep, en raast;
Zy zien zich aangehouen.
Maar Koenraad nadert met der haast,
En, 't hart was by hem wel geplaatst,
Hy prijst de brave vrouwen.
‘Neen, (zegt hy), 'k gaf mijn woord van eer,
En de uitleg staat aan my niet meer.’
Hy gaf een algemeen pardon,
En liet de pauken klinken;
Vernagelde zijn veldkanon;
Schonk elk' soldaat een' dukaton,
Om op zijn gunst te drinken;
En, jaarlijks, ter gedachteniss',
Drie grossen voor een vrouwenmis.
Wie zegt my nu, waar Wijnsberg ligt?
Het is een stad met eeren:
Zy is door Noäch-zelv' gesticht;
Daar woont zoo menig lief gezicht,
Zo menig brave Deeren!
Indien ik van mijn leven trouw,
Uit Wijnsberg neem ik vast een vrouw.
1794.
Urzijn en Valentijn.Mengelpoëzy II, 90.
Eerste zang.
Als Floraas hand den hof schakeert
Met krokus en jasmijn,
Dan viert men in het hooge Choor
Den dag van Valentijn. -
De Vorst der Franken reed dien dag
Ter vroege morgenjacht,
En rende 't woud van Rennes in
Met vorstelijke pracht.
Een sleep van Heeren, rijk gedoscht,
Bewaakt huns Konings spoor;
En 't vrolijk daavrend veldgeschrei
Rolt bosch en dalen door.
Zy treên door 't dichtbewassen groen
In scheemrend twijfellicht,
En vinden in den duistren dan
Een pasgeboren wicht.
Daar lag het in een zijden doek,
Met bloemen rijk gestikt,
Omwonden van een purpren kleed,
Met zilver vastgestrikt. -
Op 't onverwacht gezicht verbaasd,
Vliegt alles in galop,
En zoekt, en roept; maar zoekt vergeefs:
Geen moeder doet zich op. -
De Koning naakt het lieve kind;
Beschouwt het met ontzag;
En 't reikt den Vorst zijn handtjens toe,
Met kinderlijken lach.
‘Aanminnig knaapjen, dat my treft,
Dus barst de Koning uit:
Gewis, gy zijt van edel bloed:
Wellicht een Konings spruit! -
Welaan! men brenge 't naar mijn Hof,
Zoo zorglijk als men mag:
En doope, en noeme 't Valentijn,
Ter eer van dezen dag! -
Gaat! schaft my straks een Voedster aan,
Die 't opkweke aan heur borst;
En niets ontbreke er aan het wicht,
Betaambaar by een' Vorst!’ -
Men schafte straks een Voedster aan,
Die 't opkweekte aan heur borst;
En niets ontbrak er by het wicht,
Betaambaar by een Vorst. -
Zoo groeide kleene Valentijn,
Van Vorst en Hof bemind,
En toonde, in al wat hy bestond,
Zich meerder dan een kind.
Zijn oog, zijn houding had iets groots
Dat door de harten drong:
Bevallig was zijn frisch gelaat;
Lieftallig was zijn tong.
Zijn boezem aâmde deugd en roem;
Zijn hart was fier, maar zacht.
Zijn wijsheid liep den tijd vooruit;
Zijn moed, de lichaamskracht.
En, met een gloed voor 't wapenspel,
Waar niets by halen kon,
Had Frankrijk reeds zijn weêrga niet,
Eer nog zijn jeugd begon. -
Nu spreidde zich het eerste dons
Om 's Jonglings rozenmond,
Als Valentijn zich Ridder zag,
En naar gevaren stond. -
‘Een gunst, een gunst, genadig Vorst,
Voor uwen Voedsterling!
Het eerst zich opdoende avontuur
Zij thands voor mijnen kling!’ -
‘Het eerst zich opdoende avontuur
(Was 't antwoord van Pepijn,
Terwijl zijn oog van vreugde blonk:)
Zal voor mijn pleegzoon zijn.’ -
Slechts weinig dagen vlogen om,
Of, hemel! wat gebeurt?
Drie Pelgrims traden in 't Paleis,
Met kleedren, gants verscheurd.
‘Genadig Koning, sta ons by,
Dit smeeken wy geknield.
We ontvloden uit het Rennisch bosch,
Van doodschrik half ontzield.
In 't binnenst van dat gruwzaam woud
Vernacht een Wildeman,
Die alles nedervelt en moordt
Wat hy bereiken kan.
Hy legert in een beerenhol,
By beeren opgevoed:
Hy jaagt den roof met beeren op,
En leeft van menschenbloed.
Met meer dan menschelijken stal
Verbindt hy reuzenkracht.
Geen wapen, dat bestaanbaar is
Op zijn begroeide vacht!
Een onzer viel zijn woên ten roof,
Verpletterd door zijn knots!
En wy, dat wy den dood ontvloôn,
Is door de goedheid Gods.’ -
Straks rijst de jonge Valentijn,
En neemt dit proefstuk aan,
‘Ga heen, verwin hem, zegt Pepijn,
Voltrek uw grootsch bestaan.’ -
Gestegen op een melkwit ros;
Zijn rusting onbewrocht,
Gelijk een' maagdlijk' Ridder past,
Die nog geen roem bevocht;
Begeeft hy zich naar 't Rennisch bosch,
Gezwinder dan de wind;
En vindt den wilden jongeling,
Die zijnen prooi verslindt.
Zijn breede schouders hingen woest
Van 't hangend hair bedekt:
Zijn oog stond woest in 't woest gelaat,
Geheel met bloed bevlekt.
Zijn nagels tartten d' Arendsklaauw;
Zijn leden d' Elefant:
Ontzachlijk zwaar was de eikentronk,
Besloten in zijn hand. -
Naauw ziet hy Valentijn naby,
Of neemt een schrikbren sprong,
En brult een ijslijk huilen uit,
Dat door de wouden drong.
Gelijk, op 's wandlaars eerst gezicht,
Een tijger, dol te moê,
Hem ijlings naar den gorgel vliegt;
Zoo vloog de Wilde toe.
Zoo sprong hy met geheven knots
Naar d' eedlen Valentijn;
Maar liep in 's Ridders taaien speer,
En zonk op beî zijn kniên.
Een tweede stoot uit 's Ridders vuist
Ploft hem geheel in 't zand.
Een sprong herstelt hem, met een drift,
Die al zijn vezels spant.
Nu zwaait zijn knots om 's Ridders hoofd,
Met ijsselijk geweld:
Maar dees ontwijkt den fellen slag,
Die nu zijn wapen geldt.
De speer verbrijzelt zich tot gruis;
En, als een bliksemstraal,
Vliegt Valentijn den zadel af,
Met uitgetogen staal.
De woestaart vliegt op 't blank rapier,
Met de eigen snelheid, aan,
En vat, en wringt het schittrend blad,
Gereed hem afteslaan.
Tot driewerv' grijpt hy 't lemmer vast,
En voelt de felle sneê:
Tot driewerv' vlijmt het door zijn vuist,
En neemt een' vleeschklomp meê.
Nu brult hy met nog woester kreet,
En bliksemt uit het oog:
Zijn lichaam trilt gelijk de pees
Op de afgeschoten boog.
Hy klemt, met onvoorzienen sprong,
Zich om den Ridder vast;
En rukt, met onweêrstaanbren schok,
Hem neder door zijn last.
De Ridder valt; maar, onberoerd,
Wringt hy zich de armen los:
En nu strekt beider strijdbre vuist
In plaats van zwaard en knots.
Zy wentlen, bloedend, langs den grond,
En worstlen uit hun macht:
Dees, met behendigheid van kunst,
En die, met woeste kracht.
Maar kunstgeleerde dapperheid
Betemt het woest geweld.
De Ridder overwint in 't eind,
En houdt het bloedig veld.
Hy bindt zijn' overwonneling
Een keten om de leên,
En voert hem aan de staart van 't ros,
Naar zijnen meester heen. -
Hy nadert door den dichten kring,
Die om den Koning sluit,
En biedt hem, op de knie gebukt,
Zijn duurgewonnen buit.
De vorst omhelst, en heft hem op;
En dronken van de vreugd,
De vreugde van eens vaders hart,
Verheft zijn heldendeugd.
Hy neemt het gouden ketensnoer,
Dat op zijn boezem hing,
En hangt het om den fieren hals
Van zijnen Voedsterling.
Hy schenkt hem, tot zijn wapenpraal,
Een hert op gouden grond,
Dat uit het bosch van Rennes vliedt,
Waar hy den Ridder vond.
‘Mijn zoon, dus zegt hy, dierbre zoon!
Gewis, gy zijt mijn bloed.
Ik voel het aan mijn kloppend hart:
Gy, toont het door uw moed.’ -
Des Wilden bloed- en krachtverlies
Verzachtte zijnen aart;
En eindlijk wierd hem Valentijn,
Hy, zijn' verwinnaar waard.
Zijn boschverblijf in 't beerennest
Bestemde hem een naam,
Die steeds roemruchtig klinken zal
Door 't zilver van de Faam.
Tweede zang.
Nu leefde Ridder Valentijn
By 's Konings Hofgezin,
En zamelde den rijksten oogst
Van wapenglorie in.
Zijn helmkam, met het hert versierd,
Was vijanden geducht;
Zijn naam, der zwakken troost en schuts,
Door heldendaân berucht.
De zorg en wellust van Pepijn,
Genoot hy, onverpoosd,
Wat staat-, wat eerzucht streelen kan
Van jeugdig Prinsenkroost.
't Ontzag van al wat om hem was;
De hoogste Vorstenpraal;
De zege, die geklonken scheen
Aan zijn verwinnend staal;
De liefde van een machtig Rijk;
Zijns Konings tederheid;
't Bewust zijn van zijn eigen kracht,
Dat zoo verrukkend vleit! -
Maar ach! die hooge wapenroem
Verwekt der Grooten spijt,
En wordt een giftige angelspits,
Die ieders hart doorsnijdt. -
Eens gaf de Vorst een kostbaar feest
Aan heel zijn Adeldom;
Waar 't al van diamant, en goud,
En Ridderketens, glom.
De kroes ging schuimende in het rond,
Met lach en gulle scherts;
Doch de afgunst mengt die gulle vreugd
Met heimlijk tandgekners.
Een Ridder, door den wijn verhit,
Verwijt aan Valentijn,
Van twijfelachtige geboort'
En duister bloed te zijn.
Dit laag verwijt doorgrieft hem 't hart:
Hy doet een duren eed,
Dat nooit zijn voet weêr rusten zal,
Eer hy zijne ouders weet.
Straks zegt hy Hof en Rijk vaarwel,
Met onverzetbren zin;
En stapt, voor daauw en morgenrood,
De wijde wareld in.
Zijn toestel maakt zijn rusting uit;
Zijn moedig heldenpaard;
Zijn stevige esschenhouten speer;
Zijn altijd zeegrijk zwaard.
Nog droeg hy onder 't opperkleed
Den purpren sluierband,
Die 't dekkleed van zijn kindsheid was;
Als zijn geboortepand.
Urzijn, wien de eêlste plicht sints lang
Aan zijne zij' verknocht:
Urzijn, zijn trouwe lotgenoot,
Verzelt hem op den tocht. -
Zy dwalen over heide en veld,
En dal, en heuveltop;
Door gloênde zonnebranding heen,
En kouden avonddrop. -
Reeds hadden zy verscheiden maal
Met taai geduld en moed,
Den moeden dag te bed gebracht,
En rijzend weêr begroet.
Reeds hadden zy verscheiden maal
De fakkel van de nacht
Gedoofd, en weêr ontglimd gezien;
Gevolgd, en ingewacht.
In 't eind genaken ze aan den zoom
Van eene omwalde gracht:
Daarover lag een koopren brug
Van ongemeene pracht.
Daarachter rees een heerlijk slot,
Uit marmersteen gebouwd;
Wiens transen heerschten over 't land,
En glinsterden van goud.
Den brug bewaarde een klokkenspel
Aan een onzichtbaar snoer;
Dat mensch noch dier hem over mocht,
Of alles vloog in roer. -
Pas zet ons strijdbaar heldenpaar
Den voet op 't koopren plat,
Of 't klinglen klinkt van alle kant
Hun de ooren doof en mat.
De slotpoort opent zich terstond
Op 't ringlend belgeluid,
En ijlings schrijdt een felle Reus
De wijde boogdeur uit.
't Was Diedfurcht, die in dit gesticht
Zijn roofnest had gevest.
Hy, opgevoed met menschenbrein;
De schrik van zijn gewest!
‘Vermeetlen, schreeuwt hy, geeft u op;
(Met ijsselijken strot);
Of 'k geve u wolf en raaf ten prooi!
Wat wilt gy in mijn slot?’
‘Gy blaaskaak, roept de Ridder uit!
Ik lach met uwen waan.
Ik koom uw wetteloozen roof
Uit uwe ketens slaan.’
Flux geeft hy 't moedig ros de spoor,
En stoot den reus op 't hart
Maar breekt zijn speer op 's vijands borst,
Die naauw beschadigd werd.
Hy bloedt nogthands, aanschouwt zijn bloed,
En voelt de pijn der wond.
De vlam ontspringt zijn grimmig oog;
Het schuim zijn woesten mond.
Hy heft zijn ijzren kolf om hoog,
En zwaait haar door de locht,
Dat de enkle windvang van den slag
Een woudös dooden mocht.
Hy mist zijn slag; en Valentijn
Snort als een wervelwind,
Met blooten sabel om hem heen,
Waar hy hem trefbaar vindt.
Als tallooze axten, van rondsom
Op eenen eik geveld,
Zoo vlogen 's Ridders slagen rond
Op d' overdwelmden Kelt.
En, even als een stortende eik
Des wandlaars schedel plet,
Zoo sloeg de ontzachbre reuzenknots
Naar 't Ridderlijk helmet. -
Maar ach! zie daar eene enkle bots,
Die 's jonglings hoofd ontmoet! -
Hy duizelt, - braakt een golf van bloed, -
En rolt voor Diedfurchts voet.
De reus stapt grijnzende op hem aan,
Hervat een tweeden slag,
En zegt: ‘Braak nu den adem uit!
Zie hier uw laatsten dag!’
Maar eer hy 't woord nog heeft geuit,
Terwijl hy d' arm verheft,
Verbrijzelt hem één gruwbre strook,
Die beî zijn schouders treft.
Urzijn, op 's Ridders schrikbren val,
Geheel in vuur en vlam:
Urzijn was 't, van wiens eikenstaf
Dit plettrend onweêr kwam.
De reus zinkt weêrloos voor zijn voet,
Met opgesparden muil,
De rollende oogen diep in 't hoofd,
En aaklig doodsgehuil.
De ruige strijder, niet voldaan,
Zoo lang zijn vijand leeft,
Herhaalt zijn poging, treft op nieuw;
En hy, - hy gilt en sneeft.
Nu vliegt hy naar zijn dierbren vriend,
Wiens bloed nog om hem stroomt,
En die, zijn teedre zorg ten dank,
In zijnen arm bekoomt. -
Flux treedt het overwinnend paar
Blijmoedig door de poort;
En zoekt den hollen burchtwal door,
Vol teekens van den moord.
Zy treffen, schier op ieder tred,
In 't mul en bloedig zand
Gekneusde menschenschedels aan,
En rookend ingewand.
Zy vinden uitgebleekt gebeent',
Op stapels saamgebracht;
Met leêge rustings zonder tal,
En keur van wapendracht. -
In 't eind vernemen ze onverhoeds,
In 't afgelegenst oord,
Het jammren van een vrouwestem,
Die uit de diepte boort. -
Zy volgen 't aaklig hol geluid
Tot aan een wenteltrap.
Dien stijgen ze op den klaagtoon af,
Die toeneemt, stap voor stap.
Nu vinden ze, in een duistren gang,
Een onderaardsch gebouw;
En daar, in 't aakligst kelderkot,
Eene onbekende vrouw. -
Haar houding, vol van Majesteit,
Verried een Koningin;
En 't door den rouw beneveld oog
Gaf diepen eerbied in.
Maar uitgeteerd, geschreid, gewaakt;
De kaken hol en bleek;
Geleek ze eens afgestorven' schim,
Die uit de grafkuil streek. -
De Ridder breekt heur kluisters los,
En buigt en hoofd en knie;
En vraagt heur staat, heur lotgeval,
En wat zy is, en wie? -
‘Ach, jongling! zegt zy, met een traan,
Gy ziet (terwijl zy bloost)
Eene Egâ zonder Echtgenoot!
Een moeder zonder kroost! -
Zie daar mijn lot in eens geschetst!
Wat wilt, wat eischt gy meer?
't Is even foltrend voor mijn hart,
Als grievend voor mijne eer. -
Maar neen, gy vergt het, jeugdig Held! -
'k Ben alles u verplicht. -
Welaan dan! hoor mijn rampen aan;
Licht, dat het my verlicht'!’ -
Derde zang.
‘Reeds twintig winters (ving zy aan)
In dit afgrijslijk slot
Geheel vergeten van 't Heelal,
Vervloekte ik mensch en God.
Getuige van afgrijslijkheên,
Voor 't zonlicht nooit ontbloot
Sleepte ik mijn haatlijk leven voort,
Steeds snakkend naar de dood.
Vergeefs, helaas! ik adem nog,
En, door uw' moed, weêr vrij,
Maar, zeker! tot een nieuwe ramp,
Alleen bewaard voor my! -
Weet: 'k ben de zuster van een Vorst
Van uitgebreiden Staat;
En huwde, in d' opgang van mijn jeugd,
Een' machtig' Potentaat.
Een Liefde, wederkeerig teêr,
Had onzen Huwlijksband
Met zachte rozenblaân getooid
En welige amarant.
Gelukkig leefde ik in die Echt
Een jaar, een dag, een nacht,
Wanneer 't verfoeilijkst gruwelstuk
Mijn heil den doodsteek bracht.
Een Priester, die door schijn van deugd
En strenge heiligheid,
Zijns meesters hart gewonnen had,
Beging dit gruwzaam feit.
Een feestdag, als ik aan zijn kniên
Met diepen oodmoed bad,
Belaagde hy mijn zuiverheid,
In dolheid uitgespat.
Met d' afschrik van een schuldloos hart
Wees ik het monster af;
Hief allen toegang voor hem op;
En dreigde hem zijn straf.
Straks wendt hy diepe wroeging voor,
En knielt en kruipt in 't stof;
En smeekt my, dat ik 't feit verheel'
Voor 't honderdöogig Hof. -
Onnoozle! door 't berouw geroerd,
Beloof ik 't; zwijg; vergeef!
En ach! wat kost my die genâ! -
Den staat, waarin ik leef. -
De booswicht fluistert mijn Gemaal
Bedekten argwaan in;
Vervult zijn hart met achterdocht;
En rooft my zijne min. -
Een slaaf, naby mijn ledikant
In mijn geheimst vertrek
Verstoken, en by nacht ontdekt,
Vervult zijn gantsch bestek. -
Daar stond ik voor mijn Hofgezin
(Beklagenswaarde vrouw!)
Beticht, gevangen en beschaamd,
Als schenster van mijn trouw.
Mijn Weêrhelft, dol van woede en spijt,
Doemt me ongehoord ter dood;
Niet trefbaar voor mijn zuivringsëed,
Noch mijn bevruchten schoot.
De deernis echter met mijn staat
Behoudt my 't zwangre lijf,
En 'k ga in woeste ballingschap,
Verstoten Koningswijf! -
Daar trekke ik door de wildernis,
In eindeloos geween,
Naar 't verr' gelegen Koningrijk
Van mijnen broeder heen.
En lang reeds kruiste ik land by land
Met wagglend kruipen door;
Wanneer ik in een eenzaam woud
Mijn weg en hoop verloor.
De scheurende arbeid greep my aan,
En wierp my op den grond;
En - niemand om my by te staan,
Wanneer mijn schoot ontbond. -
Zie daar me, in 't aakligste aller weên,
Dat naauw van dood verscheelt,
Twee kindren van het hart gerukt,
Huns vaders evenbeeld! -
Het oudste knaapjen, blank als sneeuw,
En schoon als 't morgenlicht: -
Het jongste, gants met hair bedekt,
En van een norsch gezicht. -
Maar hier begon mijn wreedste leed;
Want daar ik 't oudste kind
Teêrhartig voor de lucht bedekk',
En in mijn sluier wind';
Verrast me een grimmige beerin,
Die my mijn jongste rooft. -
De liefde zet my wieken by;
De schrik verrukt my 't hoofd. -
Ik vlieg den roover achter na,
Maar spil mijn laatste kracht,
En stortte onmachtig, roerloos, neêr,
Waar ik de dood verwacht. -
Mijn ramp was echter niet voleind:
Ik vind den adem weêr,
En zoek mijn kinders wijd en zijd,
Maar vind ze nergens meer.
En daar ik, jammrende om mijn kroost,
Het bosch ten einde dwaal,
Ontmoet ik dezen fellen reus,
En word zijn zegepraal. -
Maar 't zij mijn leed zijn gruwzaamheid
Ter mijner gunst' verbad,
Of 't noodlot nog niet lang genoeg
Mijn ziel gefolterd had;
Ik zag my aan mijn ijzren boei
In dezen kerkermuur
't Wanhopig leven steeds gespaard,
Tot dit verlossingsuur.’ -
De Ridder, in de ziel ontzet,
Blijft peinzende op 't verhaal: -
En eindlijk, aan zich-zelv' ontrukt,
Barst uit in deze taal:
‘Zoo zijt gy de eedle Belizant',
De zuster van Pepijn?
Des Griekschen Keizers Gemalin?
Gy kunt geene andre zijn!
Vaak hoorde ik aan uws broeders Hof
Een deel van al uw leed,
Waarvan my 't denkbeeld reis aan reis
De tranen stroomen deed.
Maar nu, verneem des booswichts dood,
Die al uw jammer wrocht;
En zelf zijn gruwzaam feit beleed,
Door 's Hemels wraak bezocht.
Verneem des Keizers woede en rouw
Om uw verhaaste straf:
De wroeging, waar zijn lijdend hart
Zich gants aan overgaf:
Zijn rustloos sporen naar zijn Gâ
Door heel des warelds kring;
Zijn wanhoop op 't mislukt bestaan:
Zijn boete en zuivering.’ -
Een traan ontrolt haar: ‘Heilig God!
(Dus valt zy snikkende in)
Zoude ik den Vorst nog wederzien,
Dien ik zoo teêr bemin!’ -
‘Gewis, Mevrouw, roept Valentijn,
Terwijl zijn boezem kookt:
Gy zult het, en gelukkig zijn!
De Hel heeft uitgespookt! -
Maar stelt ge u nog den sluier voor,
Waar in uw tederheid
Uw oudste spruit gewikkeld had? -
Of - wordt mijn hart misleid?’ -
Dus zegt hy, werpt zich aan heur kniên,
Ontdekt haar 't dierbaar pand,
Verborgen door zijn opperkleed;
En - kust haar bleeke hand.
Flux geeft ze een gil, valt ruglings neêr,
En is den adem kwijt;
Maar vindt zich in zijn arm weêrom: -
‘ô Meld my, wie gy zijt?’ -
Zy vraagt, zy hoort zijn levensloop;
Beschouwt zijn jeugdlijk schoon;
En valt hem schreiende om den hals;
En kent hem voor haar zoon.
‘Maar wie, wie is dees ruige knaap,
Die zoo op u gelijkt?
Mijn tweede wierd den beer ten prooi....!
Helaas! mijn hart bezwijkt!’ -
‘Mevrouw, hy is in 't eigenst woud
Van beeren opgevoed, -
En mooglijk....’ ‘Ja, gewis! mijn zoon;
Gy beide zijt mijn bloed.’ -
‘Maar is u van dien tweeden zoon
Geen teeken meer bekend?’ -
‘Hy had een purperroode roos
Vlak boven 't hart geprent.’ -
‘Vorstin! zie daar die purpren roos
Die op mijn boezem gloeit! -
Herken uw weêrgevonden kroost,
Dat uwe hand besproeit.’ -
Nu drukt zy beî heur wakkre zoons
Aan 't warme moederhart,
En in een' milden tranenvloed
Vergeet zy al heur smart.
Flux stijgt zy op des Ridders ros,
Door zijne hand geleid;
En trekt naar Frankrijks Koningsstad,
In sombre vrolijkheid.
Doch wie beschrijft des Konings vreugd
Wen hy heur komst vernam?
En wie drukt 's Keizers blijdschap uit,
Als hy die maar bekwam?
Gezwind vergaârt hy d' eêlsten bloem
Zijns Adels, tot den tocht,
En vindt in de armen van heur kroost,
Die hy zoo vruchtloos zocht.
Sints leefden ze in volmaakte min
Op Griekens troon hereend,
Tot hooggeklommen ouderdom,
En werden teêr beweend.
Hun zetel werd na beider dood
Bestegen door Urzijn:
En Valentijn bleef Frankrijks roem,
En heerschte na Pepijn.
1795
Adam Gordon.Men zie de geschiedenis in Spitwoods History of the Church of Scotland. p. 259.Mengelpoëzy II, 116.
(Uit het Oud-Schotsch.)
Het Najaarsweêr verscheen in 't veld,
En blies met hol geluid,
Als Adam tot zijn knechten sprak:
‘Wy moeten op den buit.’
‘En waar dan gaan wy nu op af?’
Vroeg zijn verwonderd rot.
‘Wy gaan de schoone Lady zien,
Op RidderRidder Alexander Forbes. Forbés Slot.’'t Slot van Tavoy.
De Lady stond op d' ommegang
En keek vast van den trans:
Met zag ze een gantschen Ruitrentroep
Met opgeheven lans.
‘ô Zie eens hier, mijn torenknecht!
Mijn hart ontstelt er van!
My dunkt, daar koomt een Ruitrentroep.
Wat of dat wezen kan?’
Men dacht, het was heur lieve man,
Die weêrkwam van de jacht.
Maar neen! het was de wreedaart Dam,
Die God noch Duivel acht.
Zy heeft nog naauw, in allen ijl,
Heur bouwen aangedaan,
Als Adam door zijn ruiterknechts
Een' kring om 't Slot doet slaan.
Zy heeft den soobren avonddisch
Ter naauwernood gedekt,
Als Adam met zijn ruiterknechts
De buitengors betrekt.
De Lady vliegt op 't poortportaal,
En steekt den witten vlag,
Of zy hem met een zoet gesprek
Mag brengen tot verdrag.
Maar als hy de eedle Lady ziet,
En allen toegang dicht,
Bekruipt de moedwil heel zijn hart,
En stijgt hem in 't gezicht.
‘Kom af, gy schoone vrouw, kom af!
Kom af, ter goeder trouw!
Van nacht zult gy mijn bijslaap zijn,
En morgen vroeg, mijn vrouw.’
‘Ik koom niet af, gy booswicht, neen!
Ik koom, ik koom niet af.
Waan nooit, dat ik de trouw verbreek,
Die ik mijn' Egâ gaf!’
‘Geef op dan 't huis, vermeetle vrouw!
Geef op, geef op het huis!
Of ik verbrand u-zelv daar in,
Met al uw jong gespuis.’
‘Ik geef, ik geef het huis niet op,
Onmenschelijke Draak!
En, moordt ge mijn onnoozel kroost,
Mijn Egâ leeft ter wraak. -
Maar Glaud, reik my mijn handpistool,
En laad mijn jachtgeweer!
Doorschiet ik dezen bloedhond niet,
Ik heb geen kinders meer.’ -
Daar stond zy op den opperwal,
En schoot twee kogels af:
Maar ach! zy mist des bloedhonds hart,
En treft zijn wapenstaf.
‘Brengt fakkels aan, roept Adam uit,
En zet het Slot in vlam.
Ik zweer, dat haar berouwen zal
Hetgeen zy ondernam.’
[De toortsen gaan van hand tot hand,
En gonzen door de lucht,
Op 't dorre hout van wal en poort,
En wat verbranding ducht.
Heur vlammen laten vonken na; -
Die vonken gloeien aan; -
En schichtig ziet men dezen gloed
Tot vlammen overgaan. -
‘Waar toeft, waar toeft gy, mijn Gemaal!
Uw vijand zweert mijn dood.
Ach! waarom zijt ge nu van huis,
En laat my in den nood? -
Waar toeft, waar toeft gy, mijn Gemaal!
Ik toon u hier mijn trouw:
En gy, gy laat my 't vuur ten prooi'!
Ach! red uw dierbre vrouw!]
Rep handen, haast u, trouwe Bob!
Ik geef u kost en huur:
Wat staat gy daar bewegingloos,
En laat my dus in 't vuur?
Nog eens, rep handen, trouwe Bob!
Ik geef u kost en huur:
Wat staat gy daar bewegingloos?
Verweer den vestingmuur!’ -
‘Gy geeft my wel de kost, Mevrouw;
Gy geeft my wel mijn huur: -
Maar ik geef my aan Adam op;
Ik waag my niet aan 't vuur.’ -
[Het vuur dringt door; het smeult, het smookt;
De zwarte rook stijgt op;
Stijgt kringswijs by de muren op;
Verdikt zich om hun top.
Nu is het op de boventrans
Niet langer uit te staan:
De damp tast tevens borst en long,
En oog en oogleên aan.
De hitte van 't doordringend vuur
Joeg ieder van beneên:
De scherpe rook verteert u hier!
Rampzaligen! waar heen? -]
Heur kleinste knaapjen schreit zich blind,
En jammert van de smart:
Ach, red my, lieve Moeder, ach!
De damp verstikt mijn hart. -
‘Mijn kind! dat goud u redden mocht,
God weet het, wat ik gaf! -
Maar zet u aan de zij' des winds,
Die waait hem van ons af.’ -
- ô! Riep haar jeugdig maagdelijn,
Een meisjen, lief en teêr!
- ô! Wind me een dubblen deken om,
- En laat my daar in neêr! -
Zy windt het wicht de dekens om,
En laat het daar in neêr.
Maar ach! het vindt een wreede dood,
En valt in Adams speer.
ô! Vriendlijk was heur schoone mond;
Heur koontjen, lief gegrubt;
En blond, heur sierlijkgolvend hair,
Nu, met heur bloed bedrupt.
Hy wendt haar om met de eigen speer.
Hoe was heur schoon verflenst!
‘Dit 's de eerste, sprak hy, die ik ooit
Weêr levend heb gewenscht.’
Hy wendt haar weêr en wederom:
Hoe bleek was mond en kaak!
‘Ik wou, ik had dat lief gezicht
Gespaard tot zoeter wraak!’ -
[Zijn hart ontroert voor d'eersten keer:
Hy voelt zijn boezem slaan.
‘Voort, brave Hopliên, voort herby!
Dit lijkjen hier van daan!
Voort, brave Hopliên, voort herby!
Dit voorspook baart my schrik:
Ik kan dat zacht gelaat niet zien,
Met dien ontzetbren blik.’ -
‘Geen voorspook treft dan hem die 't vreest:
Uw voorspook zij uw zwaard!
Laat nooit van Adam zijn gezegd,
Dat hem een lijk vervaart!’ -
Als nu de onzalige om haar hoofd
De vlammen op zag gaan,
Zoo drukt zy beî heur zoons aan 't hart,
En zegt: ‘Het is gedaan!’ -
De bloedhond blaast zijn veldtrompet,
En roept: ‘Trekt af, trekt af!
Het Slot staat thands in volle vlam;
Nu heeft het wijf heur straf!’ -
Maar juist toog Ridder Forbes aan,
En zag de bende vliên,
En 't Slot in lichterlaaien gloed,
Zoo verr' zijn oog kon zien.
Een doodschrik overstelpt zijn hart
Daar hy dien brand beoogt.
‘Rent voort, mijn brave Krijgsliên, rent!
Zoo hard gy rennen moogt!
Rent voort, mijn brave knechten, voort!
Zoo hard gy immer kont!
Die de achterste der bende blijft,
Staat nooit weêr in mijn front!’ -
Nu rukt, nu rent men, elk om strijd,
En vliegt, en raakt geen land: -
Maar eer de voorste 't Slot bereikt,
Zijn vrouw en kroost verbrand. -
Hy stampvoet, rijt zich 't kleed van een,
En wang en borst, aan bloed.
Zijn oogstraal is een bliksemstraal;
Zijn adem, enkel gloed.
‘Verraders! 'k leg mijn hoofd niet neêr,
Eer ik u achterhaal,
En my dit ijslijk gruwelstuk
Met al uw bloed betaal!’
Hy vliegt des booswichts bende na
En haalt hem woedende in.
En straks doorboort hy 's monsters hart,
En wreekt zijn huisgezin.
Richmont.
1795.
Bryan en Pereene.Mengelpoëzy II, 124.
De wind blies flaauwtjens uit het Oost,
Het vaartuig kon niet voort:
Bryan besloot, en kroop door 't wand,
En gaf zich over boord.
Pereene, een Peruaansche maagd,
Verbeidt hem aan de kust:
Zy, lang meestresse van zijn hart!
Zijn boezem had geen rust.
Een lang, lang jaar, een maand, een dag,
Hield in Euroop hem op:
Geen uur vergat hy zijn Pereen;
Geen enklen harteklop.
Bryan was rijzig, sterk, en kloek,
Zijn jeugdig oog, vol gloed.
Zijn houding was bevallig fier;
Zijn stem, innemend zoet.
Maar hoe zijn lieve bruid geschetst
In heure aanminnigheên?
Euroop zag zeldzaam zoo veel schoons:
Ook hier was 't ongemeen.
Heur vlechten dartlen om heur hals,
Als ranken om hun stam.
Heur kaak doorstraalt een applenblos;
Heur oog, een zachte vlam.
Zoo dra zy 't welkoom schip verneemt,
Smijt zy heur rouwkleed af;
En vliegt naar 't palmboomrijke strand,
Waar hy haar eerst begaf.
Daar staat zy vol van ongeduld,
In 't zeegroen sluierkleed;
En staroogt, hoe de vlugge knaap
Het golvend water kneedt.
Haar hand ontplooit een zijden doek,
Zijn afscheidsgift aan haar!
Die aanblik geeft hem dubble kracht
In 't klieven van de baar.
Het strand, van heur gespelen vol,
Weêrgalmt van vreugdgeschal;
En hy, hy zwemt op 't juichen toe,
En raakt alreeds den wal.
Zy ijlt met open arm en hart
Zijn kussen te gemoet',
Als (ach!) een haai hem 't lijf doorsnijdt;
En de oever drinkt zijn bloed.
Hy gilt! zijn helft ontspringt den vloed,
En spartelt nog op 't land:
En de andre vindt een levend graf
In 's roofdiers ingewand.
Schiet toe, ô Maagden! ijlings toe!
Schept water uit de vliet!
De schoone zwijmt, en zijgt daar neêr -
Maar neen! het baat haar niet.
ô Legt het teêr en maagdlijk lijk
In zuivere aard ter rust'.
En strooit er frissche bloemtjens op,
De schoonste van de kust!
En schenkt by elke nieuwe Lent',
Een kransjen aan heur asch!
Zoo treffe u nooit het deerlijk lot,
Dat haar beschoren was!
Glukstad.
1795.
Naar het Engelsch.
Sayavedra.Mengelpoëzy II, 127.
(Uit het Spaansch.)
Frissche stroomen, frissche stroomen,
Die daar bruischend zeewaart snelt!
Hoeveel lijken voert gy mede,
Door het moordend zwaard geveld!
Aan de groenbewassen zoomen
Van uw golvend waterspoor,
Viel zoo menig bloedig treffen
Tusschen Moor en Christen voor.
Legerhoofden, Vorsten, Graven,
Bogen hier het roemrijk hoofd:
Hier, de glans van Spanjes adel,
In heur opgang uitgedoofd!
Hier viel ook de brave Alonzo,
Overdekt met bloed en roem:
Hier de dappere Urdiales,
Vroeggeknotte Lentebloem!
Dwars door 's vijands ruiterdrommen
Baant Saâvedra zich een wijk.
In Sevillaas vest geboren,
Was geen Ridder hem gelijk.
By de Moorsche Veldstandaarden
Vond zich een Afvalleling,
Die zijn Heiland had verlochend,
En de Moorsche wet ontfing.
Dees herkent hem, houdt hem staande
Door dit bloedige verwijt:
‘Sta, Saâvedra! sta, onëedle,
Waarom vliedt gy uit den strijd?
'k Ken u -: 'k zag u menigmalen
Op Sevillaas wapenplein
Lansen met de Ridders breken,
Fier op uwen kostbren trein.
'k Ken uw huis; uw grijzen vader;
En uw Klaraas hooge borst.
'k Heb u duurvervloekte keten
Zeven jaar als slaaf getorscht.
Thands zult gy de mijne dragen;
(Dit verleen' my Gods Profeet!)
En gy zult van my verduren,
Wat ge my verduren deedt.’ -
Op die woorden drijft Saâvedra
Hem een oogstraal toe, vol gloed:
Hy den Held, een Moorschen jachtpijl,
Maar die neêrvalt voor zijn voet.
Wisser raamt de held zijn slagen;
Splijt zijns 's vijands hoofd door 't zwaard;
En de blaffer ploft met eenen
Spraak- en levenloos ter aard'. -
Daadlijk valt een vloed van Mooren
Hem van alle kanten aan.
Duizend sneuvlen van zijn degen,
Tot de krachten hem vergaan.
Echter staat hy, onverschrokken,
Tegen zijn bespringers pal.
Van zijn stortend ros begeven,
Maakt hy zich dat lijk ten wal.
Hoe verwoed op één gedrongen,
Breekt hy nog hun benden door:
Maar zijn kniën wagglen, zinken,
Van het bloed dat hy verloor.
Eindlijk, by een steilen heuvel,
Zijgt de Ridder zielloos neêr.
Maar zijn naam bleef eeuwig leven;
Eeuwig, zijn verkregen eer!
Hamburg.
1795.
De monnik.Mengelpoëzy II, 147.
Daar ging een Monnik langs het veld
En prevelde zijn beden;
Met een kwam daar, in Pelgrims dosch,
Een Jonkvrouw aangetreden.
‘Eerwaarde Vader, wie gy zijt,
(Dus sprak zy) wees gegroet!
Zeg, hebt gy aan uw biechtgestoelt'
Mijn Minnaar ook ontmoet?’ -
Waar is uw Minnaar kenbaar aan,
Of ik hem had ontmoet? -
‘Aan Pelgrimsstaf en zandelschoen,
En schelpen aan den hoed.
Maar boven al aan 't frisch gelaat,
Zoo zedig als oprecht;
Zijn helderblaauw innemend oog,
En losse blonde vlecht.’
Ach, Jonkvrouw! die is dood en weg!
Naar beter wareld heen.
Zijn hoofd ligt op een groene zoô;
Zijn voeten, aan een steen.
Hy kwijnde een poos in dit mijn kluis,
Maar raakte haast in 't graf;
Steeds schreiende om een schoone Maagd,
Die hem geen weêrmin gaf.
Zes knaapjens droegen hem daar heen,
Met onbedekt gelaat.
En menig traan vloot op zijn lijk,
Waar ginds dat kruis op staat. -
‘Zoo zijt gy dood, gy, liefste op aard!
Naar beter wareld heen!
En zeegt ge dus om my in 't graf!
ô Breek dan, hart van steen!’ -
ô Ween niet, Jonkvrouw, ween zoo niet!
Ik bid u, ween zoo niet!
Zoek geestelijken troost in 't leed,
En matig uw verdriet! -
‘Ach, vader! spreek my van geen troost!
Mijn smart heeft grond genoeg.
Ik ben den liefsten minnaar kwijt,
Die ooit om weêrmin vroeg.
Helaas! om uw bedroefd verlies
Treur ik mijn leven af.
Om u wenschte ik het licht alleen:
Om u wensch ik het graf.’ -
Neen, schrei niet, Jonkvrouw, schrei niet meer!
Gy doet uw jeugd te kort.
Het schreien geeft de bloem niet weêr,
Die eenmaal is verdord.
De vreugd is vluchtig als een droom;
Zou droefheid eeuwig zijn?
Treur niet om 't geen geen rugkeer heeft:
Dat meerdert slechts de pijn. -
‘Ach, goede Vader! spreek zoo niet!
Mijn droefheid is te groot.
Nu hy om my gestorven is,
Strekt schreien my voor brood.
Ach! zie ik hem dan nimmer weêr?
Hem nimmer, nimmer weêr?
Ach neen! daar ligt hy in zijn graf!
Daar is, daar is geen keer!
Wat roos beschaamde zijn gelaat!
Wat hart, zijn edel hart!
En ach! daar ligt hy thands in 't graf!
Onheelbaar is mijn smart!’ -
ô Zucht niet, Jonkvrouw, zucht niet meer:
De min was steeds bedrog;
De minnaars, steeds veranderlijk;
En zoo, zoo is het nog.
Zoo gy hem weêrmin hadt getoond,
Hy had u ras veracht:
Zoo lang 't geboomte bladers droeg,
Was dus het gantsch geslacht. -
‘Neen, goede Vader, spreek zoo niet,
Te billijk is mijn rouw:
Mijn Minnaar had het trouwste hart;
Was onverwrikbaar trouw.
En zijt gy dood, Trouwhartigste!
Om my, de prooi van 't graf! -
Vaarwel dan maagschap, huis, en land!
Ik leg dit kleed nooit af.
Voor eeuwig wil ik Pelgrim zijn,
En dolen, zonder rust,
Van land tot land, van oord tot oord,
Van oost- tot avondkust.
Maar eerst op mijns geliefden graf
Mijn moede leên gestrekt!
En eerst het dierbaar stof gekust,
Dat zijn gebeente dekt!’ -
Blijf, schoone Jonkvrouw, blijf! hou stand!
En zet u eerst wat neêr.
Zie hoe de wind de hagen schudt!
Het wordt een bijster weêr.
‘Ach, heilig Vader, laat het zijn!
Ach, hou my slechts niet op!
Geen onweêr vaagt mijn misdrijf af,
Geen wind of regendrop.’ -
Blijf echter, schoone! keer te rug,
En droog die tranen vrij!
Zie hier uw trouwen Minnaar weêr,
In dezen graauwen pij! -
Ik nam, in hopelooze min,
Mijn toevlucht tot dit kleed;
En had my hier het eind bestemd
Van leven en van leed.
Mijn proefjaar is bijna volënd
By deze Broederschap:
Maar gunt ge my uw weêrmin nog,
Vaarwel dan kleed en kap! -
‘Vaarwel dan hoed en Pelgrimsstaf!
En droefheid! en geween!
Nu ik u weêrgevonden heb,
Scheidt niets ons ooit van een!’
1796.
De kluizenaar.Mengelpoezy II, 152.
‘Gy, Kluiznaar, die daar voor my treedt,
Ik bid u, hou wat stand,
En wijs my 't voetpad naar 't gehucht,
Waar 't gindsche toortslicht brandt.
'k Dool hier de onoverzienbre hei
Al hijgende op en neêr,
Die elken voetstap zich verlengt;
En heb geen adem meer.’ -
‘Mijn zoon (dus roept de Kluiznaar uit),
Ga op dat licht niet af.
Dat schijnsel wijkt steeds voor u heen,
En voerde u naar uw graf.
Maar hier, hier staat mijn needrig kluis
Steeds open voor den nood;
En, 'k geef het met een Christen hart,
Al is mijn deel niet groot.
Neem daar uw intrek voor den nacht,
En deel, indien 't u lust,
Mijn strooien leger, schralen disch,
En storelooze rust.
Ik heb geen slachtvee in de wei,
Maar gruw van moord en bloed:
Die steeds om Gods genade smeekt,
Heeft nooit een wreed gemoed.
Maar 'k gaâr my van het milde veld
En d' een' of andren boom
Een schuldloos maal van moes en ooft,
Met water uit den stroom.
Dus, Pelgrim, kom, vergeet uw leed!
't Is dwaasheid, wat ons schort.
't Is weinig, wat een mensch behoeft,
En, Hemel! voor hoe kort!’ -
Als frissche daauw viel 's Kluiznaars taal
Op 's Pelgrims zwoegend hart.
Met zedig buigen neemt hy 't aan,
En volgt hem, gants verward.
In 't eenzaamst van de wildernis
Stond de afgelegen stulp:
Behoeftigen tot toeverlaat;
Verdoolden tot behulp.
Geen schat, die onder 't biezen dak
Bewaring noodig had!
De deur, waar door men binnen kwam
Ging open met een lat.
Terwijl de Wandlaar zit en peinst,
Verdiept in droefenis,
Steekt de eigenaar zijn haardvuur aan,
En dekt zijn avonddisch.
Hy legt zijn' gast de veldvrucht voor;
En saust zijn slecht onthaal
Met vriendlijk oog, en heuschen mond,
En gulle hartetaal.
Nu brengt hy ernst en stichting by;
Dan noodigt hy tot vreugd,
En paart vernuft en wetenschap
Met kortswijl van de jeugd.
De huiskat dartelt om hen heen,
En krabbelt langs den muur:
De krekel piept in 't haardsteĥol;
De mutsert kraakt in 't vuur.
Maar niets vermocht in 't minste deel
Op 's vreemdlings blijkbre smart.
Zijn tranen vloten tegens dank
Van 't volgekropte hart.
De Kluiznaar ziet den brakken stroom,
Die in zijne oogen zwelt.
‘Wat is er, jongman (roept hy uit),
Dat u zoo hevig kwelt?
Verdreef u 't ongelijk misschien
Uit staat, en erflijk goed? -
Betreurt ge een afgestorven vriend? -
Een wreedversmaden gloed? -
Helaas! de lust van schat en staat
Is nietig, ras voorby,
En die aan nietigheden hangt,
Nog nietiger dan zy.
En wat is vriendschap dan een naam!
Een droom, die niet bestaat!
Een schim, die welvaart vergezelt,
Maar rampspoed weenen laat!
En liefde is nog veel ijdler klank,
Waar dartelheid meê speelt.
Noch nimmer dan in 't nest gezien,
Waar in de tortel kweelt.
Ach! schaam u, lieve jongeling!
Veracht die u veracht!
En smoor een dwazen boezemgloed,
Waar meê een meisjen lacht!’ -
Zoo sprak hy met een zachten lach;
Maar onder dit vertoog,
Verraadt een Maagdelijke blos
Den Pelgrim aan zijn oog.
Verbaasd beschouwt hy 't morgenrood
In al zijn heerlijkheid,
Op schoonheên, die hy thans ontwaart,
Gelijk een waas, verspreid.
De volle boezem, 't schuchter oog,
't Tuigt alles van bedrog;
De vreemde blijkt een vrouw te zijn!
Hy ziet, en twijfelt nog.
‘Helaas! (dus barst zy weenende uit)
Vergeef my, ô vergeef,
Het geen een droeve vreemde maagd,
In heuren nood misdreef!
Vergeef, zoo ze in 't gewijd verblijf,
Waar gy en Godvrucht woont,
D' onheilgen voetstap heeft gezet;
Uw gastvrij dak gehoond!
Heb deernis met een jonge bloem,
Door liefde gants ontzind;
Die wijd en heinde zoekt naar rust,
En niet dan wanhoop vindt!
Mijn vader woont aan d' arm der Twijn,
En is een man van stand.
Zijn schatten waren my bestemd,
Zijn eenig huwlijkspand.
Een reeks van minnaars zonder tal
Hield by hem om my aan,
En roemde me om bevalligheên,
Die ik my voor liet staan.
Zy voelden, of zy veinsden min,
En booden rang en schat;
Maar Edwin was het, hy-alleen,
Die my getroffen had.
By hem was staat noch overvloed,
Noch uiterlijk gebral.
Verdienste was zijn gantsche schat:
En dit was my 't Heelal.
Geen hart van 't bloemtjen dat ontluikt,
Geen daauw, wanneer hy daalt,
Wier onbesmette zuiverheid
By 't hart van Edwin haalt.
Doch zoo en daauw en bloesem schoon,
Maar onbestendig, zijn;
Dat schoon was Edwins deel, helaas!
Dat onbestendig, mijn!
Want, ijdel op mijn Minn'renstoet,
Weêrstreefde ik aan mijn hart;
En schoon zijn vlam my innig trof,
Nog spotte ik met zijn smart.
Tot hy, verpletterd door mijn smaad,
Me aan 't knagen overliet,
Een afgelegen oord betrok,
En omkwam van verdriet.
Mijne is de schuld, en 't leed daarvan!
'k Wil boeten voor zijn leed,
En zoeken 't oord dat Edwin vond,
En doen wat Edwin deed.
Daar scheur ik 't hart van wanhoop op,
En leg my neêr, en sneef.
Zie daar, wat hy om my bestond!
Wat ik hem schuldig bleef!’ -
‘Verhoê dit, Hemel!’ roept terstond
De Kluiznaar gillende uit,
En drukt haar trillende aan zijn borst,
Met sprakeloos geluid.
De schoone schrikt, en wringt zich los,
En siddert als een blad.
't Was Edwin, 't was haar Edwin-zelf,
Die haar in de armen had.
‘Mijne Angelina! zie my aan!
Mijn ziel, mijn zielsgodin!
Zie hier uw eigen Edwin weêr,
Hergeven aan uw min!
ô Laat me u kleven aan dit hart
In volle zaligheid!
En scheur' die Macht ons nooit van een,
Die u te mywaart leidt!
Neen, nimmer scheidt ons iets van een!
Na dezen oogenblik
Is, dat uw jongste snik zal zijn,
Ook Edwins jongste snik!’
1796.
De heer van Landhorst.Mengelpoëzy II, 160.
Op gindschen heuvel staat een slot,
Met transen hoog gebouwd;
Daar waait een Liebaart van den top;
Daar woont de Heer van Landhorst op,
Een Ridder, kloek en stout.
Dees Ridder rees voor dag en daauw,
En, wandlende op den wal,
Daar 't al nog lag in diepen slaap,
Verneemt hy Geertes Edelknaap,
Aanhupplend door het dal.
De Jonker wenkt hem toe van verr',
En ijlt hem in 't gemoet,
En, bruischend van verliefde hoop,
Genaakt en stuit hem in zijn loop,
Naby des heuvels voet. -
‘Gy, Paadje (zegt hy), wees gegroet!
Gy Paadje, wees gegroet!
ô Meld my, hoe mijn schoone vaart,
Mijn eenigste belang op aard,
En wat ge brengt voor goed?’ -
‘Ik breng geen goed, Heer Ridder, neen!
Mijn Jonkvrouw zit en schreit.
Zy schreit om d' onverzoenbren haat,
Die beider hart op tranen staat,
En u haar huis ontzeidt.
Deez' zijden draagband zendt zy u,
Van duizend tranen nat;
En smeekt, dat gy haar niet vergeet,
Die ge eenmaal, tot u-beider leed,
Zoo teêr hebt lief gehad.
Deez' gouden hoepring zendt zy u
Ten jongsten minnepand';
En smeekt, dat gy dien dragen moogt
(Daar 't noodlot anders niet gedoogt)
Wanneer zy rust in 't zand.
Want ach! heur boezem barst van smart
En kent geen leven meer;
Want morgen maakt de dag haar vrouw
Door de allerhatelijkste Trouw;
En nimmer ziet ze u weêr.
Haar vader geeft haar Jonker Jobst
Van 't overzeesche strand.
En morgen, eer de middag daalt,
Is de akelige stond bepaald;
Dan geeft zy hem de hand.’ -
‘Vlieg ijlings heen, klein knaapjen, vlieg!
En groet uw Edelvrouw.
En geef haar moed in tongeval,
En zeg, dat ik haar redden zal
Van die gehate Trouw.
Vlieg ijlings heen, klein knaapjen, vlieg!
En zeg de Jonkvrouw aan,
Zoo slechts de moed haar niet ontvall',
Dat haar heur Ridder redden zal,
Of in heur dienst vergaan.
Ga, zeg haar, kleine Paadje, zeg,
Dat zy my deze nacht,
Het ga my hoe het moog vergaan,
Voor 't eerste kraaien van den haan,
Aan hare venster wacht'!’ -
De Paadje huppelt, vliegt, en rent,
En rust of pleistert niet,
Voor dat hy in heur slaapvertrek,
In heet verlangen naar 't gesprek,
De Jonkvrouw wederziet.
Hy knielt, en zegt: ‘ô Edelvrouw!
Uw Ridder kust uw hand.
Zijn boezem deelt in uwe pijn;
Van nacht zal hy aan 't venster zijn
Tot uwen onderstand!’ -
De dag gaat om, de nacht valt neêr:
't Slaapt alles vast op 't Slot;
Alleen de schoone Geerte waakt,
En siddert voor den dag die naakt,
En jammert om heur lot.
Op eens verneemt zy 's Ridders stem,
Die fluistert uit de gracht:
‘Sta op, sta op, schoon vrouwelijn!
Betoon u thands getrouw te zijn!
Ik ben het, dien gy wacht.
Sta op, sta op, schoon vrouwelijn!
Bestijg dit schoon genet!
Gebruik de stond die 't lot ons gaf;
En klim by deze koordleer af,
Eer iemand ons verlett'.’ -
‘Ach neen, geliefde Ridder, neen!
Ach neen, dat durf ik niet.
Wat wordt, wat wordt er van mijn eer,
(De Maagdenroem is schrikbaar teêr)
Indien ik met u vlied?’ -
‘Wat schroomt gy in uws Ridders schuts?
Of ben ik u verdacht?
Ai, maak my meester van uw lot:
Ik breng u naar mijn Moeders Slot,
Waar ons de Priester wacht.’ -
‘Mijn vader is een oud Baron,
Vol moeds op zijn geslacht.
Wat ware 't, zoo zijn Dochters vlucht,
Vergiftigd door een boos gerucht,
Zijn huis in opspraak bracht
Voorzeker had hy rust noch duur,
En nutte spijs noch vocht;
Tot dat hy in verhitten moed,
In uwen laatsten druppel bloed
Dien schandvlek wasschen mocht.’ -
‘ô! Zat ge slechts in dezen zaâl,
Mijn schoone Jonkvrouw, ach!
Ik vreesde voor geens vaders haat,
Noch wat de dolle wraak bestaat,
Hoe veel haar drift vermag!
ô Waart ge slechts in dezen zaâl,
En in de ruime locht!
Ik lachte met uws vaders haat,
En wat de razerny bestaat;
Het ging dan zoo het mocht!’ -
De schoone zucht, de schoone schreit:
Haar handtjen trilt en beeft.
Zy daalt; zy aarzelt; schrikt; houdt stand: -
In 't eind, hy vat die blanke hand,
Die in de zijne kleeft.
Hy leidt haar van de ladder af;
Ziet ongerust in 't rond;
Verbergt het geen zijn ziel benart;
En drukt haar driemaal aan zijn hart,
En kust haar bleeken mond.
Haar oogen stroomen als een bron
Op 't luchtig reisgewaad:
Geluid of woorden vindt zy niet:
Heur kmën wagglen als een riet,
En knikken daar zy staat.
Hy heft haar op een schoon genet,
En stijgt zijn lijfpaard op,
Het snelste, dat hy ooit beklom!
En hangt zijn zilvren horen om,
En - flux in vol galop! -
Dit hoorde, kuchende in heur bed,
De Jonkvrouws oude Min,
En sprak: ‘Dit spoedig aangebracht!
Voorzeker, dit 's een gouden nacht!
Dit brengt my vast wat in.
Ontwaak, mijn oude Heer, ontwaak!
Ontwaak, mijn goede Heer!
Uw Dochter gaat met Landhorst door:
Sta op, en kom dien toeleg voor,
En red uw eigen eer!’ -
De vader rijst, met schrik ontwaakt,
En roept zijn Luiden saam.
‘“Gy ook, Heer Jobst, zit ijlings op,
En kloven wy des schakers kop!
Voorkomen we onzen blaam!”’ -
De schoone had nog pas een mijl,
Een kleene mijl, gereên,
Als zy zich door een' smallen troep,
Die opkoomt met een luid geroep,
Den weg ziet afgesneên.
Nu vliegt daar Jonker Jobst voor uit,
Van 't overzeesche strand:
‘“Hou stand, verrader, met uw buit,
Braak hier uw Roovers adem uit!
Het is mijn goed: hou stand!
Die Jonkvrouw is van Gravenbloed
En ouden Adelstand:
Het voegt geen' bastaart-Edelman,
Die geen kwartieren toonen kan,
Te dingen naar heur hand.”’ -
‘Gy liegt (vaart hem de Ridder toe),
Mijn bloed is onbesmet:
Het is uit Ridders voortgeplant,
Aan Prinselijken stam verwant,
En van een eerbaar bed.
Maar gy, mijn schoone, zit hier af!
Zit af, en hou dit paard!
Terwijl ik dees verwaten laf
Voor zijn vermetel blaffen straff',
En proef geef van mijn zwaard!’ -
De Jonkvrouw zucht, de Jonkvrouw schreit,
Haar bevend hartjen krimpt,
Terwijl het Ridderlijk rapier,
Aan beiden zijden even fier,
Met valenMen bedenke, dat het nacht is. weêrglans glimt.
De dood vliegt dreigende af en aan
Op beider scheemrend staal;
Doch Landhorst splijt zijns vijands hoofd,
En stort hem, van gevoel beroofd,
Van uit den Ridderzaâl. -
Nu schiet heurs vaders manschap toe
Van achter 's heuvels top.
Wat zal de schoone Jonkvrouw nu?
Bedroefden, ach! hoe redt gy u?
Daar zit geen vlucht meer op!
Zy ziet haar vader-zelf aan 't hoofd:
Haar Minnaar gants alleen:
Den toegang in het rond bezet! -
Geen bliksemstraal die meer verplet!
Helaas! waar zal het heen?
Hij zet den horen aan zijn mond,
En blaast uit al zijn aâm;
En straks vliegt ook zijn eigen stoet,
Met lossen toom en heeten moed,
Langs hei en heuvels saam. -
‘Laat af, Baron! Baron, laat af!
Ik bid u, laat nu af!
Waan niet, dat gy me een hart ontscheurt,
Dat bloed en rang my waardig keurt,
En ware min my gaf.
Ik minde uw Dochter eindloos teêr,
Voor menig eindloos jaar:
Haar vlam beantwoordt aan mijn brand:
ô Schenk my haar geliefde hand
Voor 't heilig Echtaltaar!
Mijn min is zuiver, onbevlekt,
Gelijk haar kuisch gemoed:
Mijn moed, in 't Riddrenperk vermaard;
Mijn huis en afkomst eerbiedwaard;
Mijn stam, van Koningsbloed.
Mijn Moeder is eens Graven kind,
En, ondanks uwen haat,
Mijns vaders glorie, openbaar.
ô Maak ons een gelukkig paar!
Het zaligst dat bestaat!’ -
De Vader fronst het gram gelaat,
En keert zich, grijnzende, om.
Zijn norsche wenkbraauw trekt om hoog;
De gramschap flikkert uit zijn oog;
De woede maakt hem stom. -
De Jonkvrouw zucht, de Jonkvrouw schreit,
En trilt, hem aan te zien.
In 't eind, zy grijpt zijn handen vast,
Terwijl zy in heur tranen plast,
En stort zich op de kniên. -
‘Mijn vader! vader, ach! vergeef
Deez' Ridder en uw kind!
Vergeef ons dees gedwongen hoon!
Geloof me, u had ik nooit ontvloôn;
Steeds heb ik u bemind.
'k Was steeds uw lust, uw lieveling!
Ik heb u nooit weêrstaan.
Maar 'k ijsde voor die schrikbare Echt,
Met Jonker Jobst my toegelegd!
Nooit kon ik ze ondergaan.
Ach! trap uw Geerte niet op 't hart,
Daar ze aan uw voeten smeekt!
Verdenk haar hart niet van bedrog.
Ach! ze is uw dierbre Geerte nog,
In uwen arm gekweekt!’ -
De vader wendt het aanzicht af,
En voelt zijn hart doorweekt:
Zijn ziel verzinkt in overleg:
Hy strijkt een heimlijk traantjen weg,
Dat langs zijn konen leekt.
Hy blijft een tijd lang roerloos staan,
In diep gepeins verward. -
Nu geeft zich Geerte van den grond,
En drukt heur lippen op zijn mond,
En klemt zich aan zijn hart. -
‘“Hier, Ridder, neem haar van mijn hand,
Dus barst hy eindlijk uit.
Hier! neem mijn lief, mijn eenig kind!
Bemin haar, als mijn hart ze mint!
Ik geef haar u ter Bruid.
Uw vader heeft my eens gehoond
Uit fellen overmoed: -
Gy, maak het geen hy my misdeed,
Het geen ik om zijn zoon vergeet,
Aan mijne Dochter goed.
Haar welzijn is mijn eenigst heil!
Ik vraag geen ander loon!
Ga, maak haar als uw gemalin
Gelukkig door een duurbre min,
En strek me tot een zoon!”’ -
1797.
Almanzor en Zaide.Mengelpoëzy II, 171.
Lieflijk blaast het avondkoeltjen,
Lieflijk daalt de vochte Nacht,
Daar Almanzor in den donker,
Schuw van 't minste lichtgeflonker,
Op zijn lieve schoone wacht.
Hier, hier woont zy, zijn Zaïde,
't Voorwerp van zijn kuischen gloed!
Zy, de roem der Moorsche schoonen
Die Sevillaas vest bewonen;
Hy, van 't edelst Moorsche bloed.
Hijgend naar 't bestemde teeken,
Stapt hy, sluipt hy, af en aan.
Nu vermindert hy zijn schreden,
Dan verdubbelt hy zijn treden,
Dan weêr blijft hy roerloos staan.
Beurtlings maakt zich hoop en siddring
Meester van zijn krank gemoed.
Nu verheft hy borst en oogen,
Van een bruischend vuur bewogen;
Dan weêr waggelt hem de voet.
Nu eens, als zijn noodlot zeker,
Schijnt hy alles zich getroost.
Dan, als onder 't leed bezweken,
Voelt hy zich de wang verbleeken,
Nu weêr, van de spijt gebloosd.
Wat ontroert gy, teder Minnaar?
Uw verlangde Noordstar daagt!
Nimmer blijder noch gewenschter!
Zie naar 't gindsche kamervenster,
Daar verschijnt de schoone Maagd.
Lieflijk is den moeden wachter
De eerste dagbraak aan 't gezicht:
Lieflijk den by nacht verdwaalde,
Wien en weg en uitzicht faalde,
't Opgaan van het zilvren licht.
Lieflijk zijn de zonnestralen
Aan 's verloren zeemans oog,
Als zy door de nevels booren
En het dreigend onweêr stooren,
Dat zich om den Hemel toog.
Maar oneindig meer beminlijk
Was voor 's Minnaars hartewond,
In het knagen dezer pijnen,
't Eerste blijk van heur verschijnen,
't Flaauw gelispel van heur mond.
Met het driftigste verlangen,
Rekt hy hals en heupen uit;
Heft zich op den top der tenen;
Beurt het hoofd ten venster henen;
En verslindt dat blijd geluid.
Met het driftigste verlangen,
Staart en tuurt hy naar omhoog,
Om heur schemering te vangen;
Met het driftigste verlangen,
Schiet zijn ziel zich door het oog. -
Na een aantal diepe zuchten,
Uit den boezem opgehaald:
‘Allah hoed' u, mijn Zaïde!
Dat ik u dien groet nog biede!
Zeg my, is mijn dood bepaald?
Is het droef bericht waarachtig,
Dat uw Maagd mijn' Paadje gaf?
Staat gy voor verachtbre schatten,
Die geen handvol heil bevatten,
Trouw, en heil, en minnaar af?
'k Weet uws vaders streng begeeren
Voor een grijzen Renegaat.
Maar Zaïde, kan ik denken,
Dat ge dus uw trouw zult krenken?
Dat ge dus mijn Min verraadt?
Ach! ontdek mijn lot volkomen!
Drijf de spot niet met mijn leed!
Kunt gy met mijn leven spelen?
Waartoe zoudt ge my verheelen,
Wat geheel Sevilla weet?’ -
Diep verzucht de droeve schoone,
Daar zy in heur tranen plast:
‘Ach! het is maar al te zeker!
Maak mijn boezem slechts niet weeker;
Ja, mijn zwakheid werd verrast.
Het is uit met onze ontwerpen;
Onze liefde werd ontdekt:
Mijn Verwanten zijn in woede:
'k Ben gesteld in enge hoede;
En mijne onschuld wordt bevlekt.
Vrees, verwijten, en bedreiging
Stormden op mijn week gemoed!
'k Kon mijn' vader niet weêrstreven!
'k Moet, ik moet u wel begeven!
Wist gy hoe het hart my bloed'!
't Schijnt een nooitverdoofbre veete,
Die ons-beider stamhuis blaakt.
Waarom werd op 't onvoorzienste
Door uw blinkende verdienste
Mijn gevoelig hart geraakt?
Ach! gy weet hoe ik u minde
Ondanks dien geduchten haat!
Hoe ik voor uw liefde leefde!
Hoe ik voor een vader beefde,
Die zich nooit verbidden laat!
Ach! gy weet wat ieder avond
Ons gesprek my heeft gekost!
Wat al angst ik leed en zorgen!
En hoe veel ik ieder morgen
Om uw aanspraak doorstaan most!
't Is gedaan: ik gaf my over!
'k Ben bezweken in dien toets.
Morgen sleept me een haatlijk Minnaar,
Als de buit van een verwinnaar,
Naar de wreede Huwlijkskoets.
Waan niet, echter, dat Zaïde
Dezen gruwel overleeft!
Neen, ô neen! mijn barstend harte
Overtuigt my in mijn smarte,
Dat het daar geen nood van heeft.
Vaar dan wel, mijn dierbre Almanzor!
Neem dees gordel van mijn hand:
'k Heb mijn hart u lang gegeven;
'k Zeg met u vaarwel aan 't leven.
Gy, gedenk my by dit pand!
Ga, een meer begaafde schoone
Droog' weldra uw tranen af!
Zoo mijn beeld u niet ontvliede,
Meld haar dan, hoe uw Zaïde
Om uw liefde zeeg in 't graf!’ -
Overstelpt van duizend tochten,
Hoort hy deze ontzetbre reên:
Snikt, en roept: ‘Zaïde! wreede!
Hoor my! slechts een laatste bede!
Scheur my 't hart zoo niet van een!
Zou ik u zoo wreed verliezen!
Waant gy mijne Min zoo laf?
Geef my duizend dooden tevens;
Maar ik sta voor duizend levens
U geen' Medeminnaar af.
Kunt ge u-zelv dus overgeven?
Neen, breek uit, en vlied tot my!
'k Zal u met mijn bloed beschermen,
'k Zal u dekken met mijne armen
Voor zoo wreed een Dwinglandy.’ -
‘'t Is vergeefs, vergeefs, Almanzor!
'k Word bewaakt in deze zaal.
Daar 's geen uitzicht van ontkomen;
Alle middel is benomen:
'k Spreek u voor de laatste maal.
'k Hoor mijn vader herwaarts stuiven:
Ach! mijn boezem lijdt te fel.
Mocht ik slechts dit uur nog rekken
Dierbre, ga: ik moet vertrekken
Vaar - ô vaar voor eeuwig wel!’ -
De eedle jongling hoort haar snikken:
Spraakloos wendt hy zich in 't rond:
Vonkt en bliksemt met zijne oogen;
Heft ze driemaal naar den hoogen;
Slaat ze driemaal naar den grond.
Eindlijk neemt hy 't blinkend lemmer,
Dat aan zijne zijde hing:
Zet de punt zich tegen 't harte;
Grijnst van de innigste aller smarte;
En valt brullende in den kling. -
Aan het venster vastgeketend
Door een voorgevoel van 't leed,
Hoort de Maagd heur Minnaar vallen,
En met een den donder knallen
In zijn doodelijken kreet.
IJlings stort ze zich voorover
Op het voorwerp van heur gloed.
Samen hart aan hart geregen,
Wringen ze om den zelfden degen,
En vereenen in hun bloed.
1797.
Eduard.Mengelpoëzy II, 178.
(Oud-Schotsche Romance.)
eduards moeder.
Hoe druipt uw degen zoo van bloed?
Zeg, Eduard, mijn zoon!
Hoe druipt uw degen zoo van bloed?
En hoe zoo droef gemoed? - Ach!
eduard.
Ik stak mijn wakkren havik dood,
ô Moeder, Moeder, ach!
Ik stak mijn wakkren havik dood,
En ben nu gants ontbloot. - Ach!
de moeder.
Uws haviks bloed had nooit die kleur,
ô Eduard, mijn zoon!
Uws haviks bloed had nooit die kleur,
Die ik aan 't zwaard bespeur. - Ach!
eduard.
Ik heb mijn rijpaard omgebracht,
ô Moeder, Moeder, ach!
Ik heb mijn rijpaard omgebracht,
Dat bruin zoo hoog geacht. - Ach!
de moeder.
Het paard was oud, gy hebt er meer,
ô Eduard, mijn zoon!
Het paard was oud, gy hebt er meer:
Dit doet uw hart geen zeer. - Ach!
eduard.
Ik heb mijns vaders bloed gestort,
ô Moeder, Moeder, ach!
Ik heb mijns vaders bloed gestort:
En dat is 't, wat my schort! - Ach!
de moeder.
En hoe dat gruwelstuk geboet?
ô Eduard, mijn zoon!
En hoe dat gruwelstuk geboet?
ô! Zeg my wat gy doet! - Ach!
eduard.
Ik zet my in de gindsche boot,
ô Moeder, Moeder, ach!
Ik zet my in de gindsche boot,
En zoek op zee de dood. - Ach!
de moeder.
En wat dan met uw Slot verricht?
ô Eduard, mijn zoon!
En wat dan met uw Slot verricht?
Dat heerelijk gesticht! - Ach!
eduard.
Dat moog vergaan van ouderdom!
ô Moeder, Moeder, ach!
Dat moog vergaan van ouderdom!
Ik zie het nooit weêrom. - Ach
de moeder.
En wat laat ge aan uw vrouw en kind?
ô Eduard, mijn zoon!
En wat laat ge aan uw vrouw en kind
Als ge u op zee bevindt? - Ach!
eduard.
Laat die gaan beedlen om hun brood!
ô Moeder, Moeder, ach!
Laat die gaan beedlen om hun brood;
De wareld is zoo groot! - Ach!
de moeder.
En wat laat ge aan uw Moeder dan,
Ach, Eduard, mijn zoon!
En wat laat ge aan uw Moeder dan,
Dat haar vertroosten kan? - Ach!
eduard.
Haar kneuz' mijn helsche vloek den kop!
Die Moeder! Moeder, ach!
Haar kneuz' mijn helsche vloek den kop!
Zoo voedde zy my op! - Ach!
1797.
Lindor en Lucia.Mengelpoëzy II, 140.
Draagt Leinster op de schoonheên roem,
Die langs zijn klaverweiden treden,
Lucîa was heur aller bloem
Door duizenden aantreklijkheden:
En nooit zag Liffijs blonde stroom,
Waarin zy 't wollig melkvee wasschen,
Een zoo beminnelijke Maagd
De kniën spieglen in zijn plassen:
Tot wreede min en knagend leed
Haar rozenblos allengs verflaauwen,
Haar lipkoraal verbleeken deed,
En 't oog, vol vuurgloed, fletser blaauwen.
Zaagt ge ooit een bleeke leliebloem
Op halfgeknakten stengel hangen?
Zoo hong haar 't moede hoofd naar 't graf!
Zoo was de bleekheid van heur wangen!
Gy, schoonen, wacht u, zijt gy wijs,
Voor onbetrouwbre minneklachten!
Gy, minnaars, hoedt u voor de wraak,
Die trouw- en eedbreuk staat te wachten!
Tot driewerf in het holst des nachts
Verneemtze een aaklig hondenbassen;
En driewerf koomt de zwarte raaf
Klapwiekende in heur venster krassen.
Tot driewerf in het holst des nachts
Hoort ze een onzetbre doodklok brommen.
De wachtsters aan heur legersteê
Vernemen 't met haar, en verstommen.
De kranke maagd gevoelt in 't hart,
Wat voorspook deze teekens dragen,
En wendt zich, met een veegen mond,
Tot de om heur bed bestorven magen:
‘Ik hoor een stem, die gy niet hoort,
Die my te rug roept uit dit leven:
Ik zie me een hand, voor u bedekt,
Den wenk tot mijn verhuizing geven.
Ik sterf in 't opgaan van mijn jeugd,
Om de ontrouw van een weiflend harte.
Helaas! hy vond een rijker bruid;
En ik ben 't offer van mijn smarte.
Ach, Lindor! geef uw hand haar niet:
Die hand is mijne, my verkregen!
En, Bruid, wijs gy zijn lippen af,
En vlei u met geen huwlijkszegen!
Treedt morgen vrolijk naar 't altaar
Om u in 't echtsnoer saam te binden!
Maar weet, gy Valschaart! en gy, Bruid!
Gy zult er ook Lucië vinden!
Gespelen! draagt mijn lijk daar heen,
En stel den Bruigom my voor oogen:
Hem, in zijn bruiloftsfeestgewaad
My, met mijn doodwaâ aangetogen.’ -
Zy sprak, zy stierf: - men draagt haar heen,
En stelt den Bruigom haar voor oogen:
Hem, in zijn bruilofstfeestgewaad!
Haar, met de doodwaâ aangetogen
Wat voelde Lindor toen om 't hart?
Wat wierd er van dat Echtvereenen? -
De bruiloft schoolt om 't Maagdlijk lijk,
En heel de wareld slaat aan 't weenen.
Beschaming, wroeging, zelfverwijt,
En wanhoop, doen zijn boezem beven:
Het doodzweet breekt zijn voorhoofd uit;
Hy valt; hy gilt; en liet het leven.
De droeve Bruid (geen bruid nu meer!)
Verbleekt, en voelt haar kniën knikken,
Daar ze, aan heur Mededingsters baar,
Heur bruigom zielloos aan moet blikken.
Men draagt hem met Lucîa weg,
En, samen in één graf besloten,
Vermengt zich beider stof in één,
Nu, in den doodslaap, Echtgenooten!
Vaak koomt de trouwe Herderjeugd,
Met lieve Herderinnenreien,
De terp met geurig voorjaarkruid
En frissche bloemen overspreien.
Maar gy, wijkt af van deze plaats,
Die d'eed een spel maakt voor de winden!
Gedenkt aan Lindors deerlijk lot;
En beeft, dat noodlot daar te vinden!
1798.
Margarethaas geest.Mengelpoëzy II, 144.
Het was in 't stil, ontzachlijk, uur,
Als nacht en uchtend samenpalen,
Dat Margareeths vergrimde geest
Door Willems slaapvertrek kwam dwalen.
Daar hield zy voor zijn nachtkoets stand,
Met star op hem gevestigde oogen,
Waar uit een Lentemorgen scheen,
Met Winterwolken overtogen.
Heur blanke hand was kil als lood,
En aan het linnen kleed geslagen,
Het eenigst, dat we uit d' overvloed
Met ons naar de enge woning dragen.
Eens bloeide ze als de Lentebloem,
Met wasdomrijken daauw begoten;
De roos, ontloken op heur kaak,
Was even uit de knop geschoten.
Maar Min (gelijk een worm in 't hart)
Zat al haar bloesem af te knagen:
De roos werd bleek, werd dor, viel af;
Zy, voor heur tijd naar 't graf gedragen.
‘Ontwaak (dus riep zy)! 'k Ben Margreeth:
'k Verliet der afgestorv'nen bedden:
Hoor thands de Maagd met siddring aan,
Die ge eerst uit min niet wilde redden!
Dit is het somber, aaklig uur,
Dat wy, mishandelde, ons beklagen.
Nu geeft het graf zijn dooden op,
Om trouweloozen na te jagen.
Zie thands met ijzing op uw schuld,
Uw eed- en echtpandschennis, neder:
En geef mijne eens gegeven trouw,
Mijn Maagdelijke trouw, my weder.
Wat zwoert gy me uwe liefde toe,
Om eerloos van uw woord te scheien?
Wat roemde gy me een schoon gelaat,
En doemde 't tot een eeuwig schreien?
Wat riept gy me als aanbidlijk uit,
Om me uw verachting toe te dragen?
Wat stalt ge my mijn schuldloos hart,
Om daar den moordpriem door te jagen?
Wat noemde gy mijn lippen lief,
Om ze al heur blozing af te rooven?
En ik, onnoozel meisjen, ik!
Wat moest ik uw gevlei gelooven?
Mijn aanzicht (laas!) is niet meer schoon;
Mijn lippen, met geen blos betogen:
De dood sloot my 't verduisterd oog:
Wat minzaam was, is weggevlogen.
't Gewormte deelt my als zijn buit;
En, in de boei des doods geslagen,
Omringt ons steeds een ijzren nacht,
Tot eens het jongste licht zal dagen.
Maar zacht! de morgenwachter kraait.
Vaarwel! ik word van hier gedreven!
Kom, valschaart, kom de rustplaats zien,
Van die om uwe min moest sneven!’ -
De Leeuwrik zingt met luider stem;
't Ontsluimrend aardrijk juicht in 't ronde;
Doch Willem siddert ieder lid,
En mijmrend rijst hy van de sponde.
Hy sleept zich naar de doodsche plaats,
Die Margarethes lijk bedekte;
Waar hy, in diepen, stommen rouw,
Zich op de zoden nederstrekte.
Nu roept hy driewerf aan Margreeth,
En driewerf blijft hy nokkend steken.
Hy drukt zijn wang in 't vochte gras,
En de adem is zijn borst ontweken.
1798.
De vloek.Mengelpoëzy II, 181.
Treedt toe en leent aandachtige ooren
Aan dit mijn Dicht,
En leert, wat onbedachte toren
Al jammer sticht!
Niet verr' van hier, in onze dagen,
Viel 't onheil voor:
Men hoort het nog met schrik gewagen
Heel Brabant door.
ô Moeders! ô verbiedt uw spruiten
Het minnen niet.
Gy wekt u-zelf, om dit te stuiten,
Onnut verdriet.
Hier baat noch bidden, noch vermanen,
Noch harde dwang:
De lieve hartjens storten tranen;
Maar gaan heur gang.
Zegt alle boosheid van de mannen,
Zooveel gij wilt;
Hen uit een meisjens hart te bannen,
Is vlijt verspild.
De liefjens weten 't in den stille;
En, stil of luid,
Het gaat u-allen als Sibille:
Men lacht u uit.
Sibille was de vroome Tante
Van Margareet:
Een statige Kollegiante,
In 't weeûwenkleed.
Het mutsjen stond haar zeer bescheiden;
Maar als zy keef,
Dan wisten Drommel, Nicht, en Meiden,
Niet waar men bleef.
Margreta had pas zestien jaren,
Was schoon en teêr,
Haar gitbruin oog en zwarte hairen
Beloofden meer.
Haar warme lonk by gloênde wangen
Deed buiten dat,
De jonge Heertjens om haar hangen
Waar heen zy trad.
Haar hart nogthands, hoe heet en woelig,
Was rein en schoon,
En slechts voor Hildebrand gevoelig,
Haars buurmans Zoon.
Vaak spraken zich de twee Gelieven,
By lichte maan,
In 't uur der minnaars en der dieven,
Door 't venster aan.
De borst, schoon nieuw in minnehandel,
Wordt ras een held,
En brengt haar menig kraakamandel
Van vaders geld.
Hy koopt haar een katoenen jakjen;
En, week aan week,
Steekt hy zijn leêge hand in 't zakjen
By d' avondpreek.
De Tante, listig en doorslepen,
Bemerkt het haast.
En heeft het naauwlijks half begrepen,
Of vloekt en raast.
Het schaap doet nietwes naar behooren,
Maar wordt verbluft.
Zy heeft de zinnen gants verloren
En peinst en suft.
Indien zy naait, de draden breken
Als enkel vlas:
In 't breien vallen al de steken,
Of 't kortswijl was.
De kervel wordt niet goed verlezen;
't Gebak is test;
De soep schijnt voor den gal te wezen;
En zoo de rest.
‘Kind! zegt haar Tante heel koelzinnig,
't Kan zoo niet gaan!
Gy weet, mijn hart bemint u innig.
Wat schort er aan?
Gy zijt verliefd. - Nu! geen verbloemen!
Hoe heet de kwant?’ -
Och, Tante! zoo ik hem moet noemen,
‘'t Is Hildebrand.’
‘Hoe! (riep zy aanstonds, vol van woede)
Is dat de zaak?
En zonder dat ik iets vermoedde!
Dat schreeuwt om wraak.
Foei, kleuter! dus mijn huis te onteeren,
Gy, vuile teef!
Ik zal die stoutheid u verleeren,
Zoo waar ik leef!
Geen woord meer zult gy met hem spreeken,
Van deze stond!
En (hier begon zy los te breken
Met vollen mond.)
En, hebt ge verder zulke knepen,
Gij onverlaat!
De Duivel zal u met zich sleepen!
Maak daarop staat!’ -
Het arme meisjen beeft van 't schrikken,
En maakt een kruis;
En sluipt, maar zonder iets te kikken,
In 's Buurmans huis.
Uit moedwil niet, of wederstreven;
Vooral niet! Neen!
Maar om hem d' afscheidsgroet te geven,
Ging zy er heen.
Flux ijlt ze om zich te bed te leggen.
Ter juister tijd.
Men hoort haar de avondbede zeggen
Met dubble vlijt.
De Tante koomt heur slaap ontrusten,
En snaauwt ze aan 't oor:
‘Verslaap uw zedelooze lusten,
Gy duivelssloor!’ -
Maar, 't is geen middernacht geslagen,
En alles stil,
Of huis, en bed, en kamer, wagen
Van hol gegil.
Een stem schreeuwt ijslijk: ‘“Margarete!
Nu moet ge meê.”’ -
Beddenk, wie meest van doodsangst zweette
Van onze twee!
Met gloeiende oogen, lange tanden,
En wijden mond,
Tast daar een nachtspook langs de wanden
De kamer rond:
Het stapt en klotst, tot elks ontzetting,
Gelijk een paard;
En rammelt met een lange ketting;
En schudt zijn staart.
Hy kwam, met ijsselijk gestommel,
Waar Tante sliep.
‘Ik ben, ik ben het niet, Heer Drommel!’
Was 't geen zy riep.
‘Ik bid u, ga een weinig verder!
Daar slaapt mijn Nicht.’ -
De Duivel gaat en klotst nog harder,
En grijpt het wicht.
Het meisjen, siddrend als een rietjen,
Schuilt vruchtloos weg.
Geen deken helpt het arme Grietjen,
Geen overleg.
De Duivel vat haar in zijn klaauwen,
En sleept ze voort:
Men hoort op straat de katten maauwen;
Van haar, geen woord.
Flux springt hy, met zijn prooi in de armen,
Wie weet waar heen!
De Tante jammert uit erbarmen,
Maar hy verdween.
In 't eind, hy had het huis verlaten,
En alles zweeg.
Nu roept zy, maar het kan niet baten:
Het bed is leêg.
Wat blijft ter wareld ooit verborgen,
Hoe diep verhuld?
De gantsche stad is d' eigen morgen
Daar van vervuld.
‘De Duivel (zegt men) is gekomen
By vrouw Sibil,
En heeft de kwezel meêgenomen,
Met boek en bril.’
Maar spoedig bleek de rechte waarheid:
Het was Margreet.
Toen gaf het een bedroefde naarheid,
En ieder kreet.
Er waren echter jonge schoonen,
Die riepen ras:
‘Men zag wel aan heur roode konen,
Wat soort ze was.’ -
Sibil blijft in gedachten steken,
Om 't geen zy deê.
‘De Duivel voert op 't eerste spreken
Mijn Nichtjen meê.
Zy werd hem naauwlijks nog gegeven,
Of is zijn roof!
Maar toen mijn man nog was in 't leven,
Toen was hy doof!’
Dus peinst en mijmert ze alle dagen
Heur hairen graauw,
En is, in 't naar den duivel jagen,
Niet meer zoo gaauw.
Zy noemt den Satan boos en grillig
En vuil en wreed!
Voor die hem roepen, niet gewillig,
Dan tot hun leed!
Zoo brengt zy veertig lange weken
Al mijmrend om:
Verliest den smaak van kwaad te spreken,
En wordt schier stom.
Zy laat de gantsche wareld drijven,
En elk in rust:
En, somtijds op de meid te kijven,
Blijft al heur lust.
Nu koomt een heertjen haar begroeten,
Een vreemde haan!
Die buigt zich statig tot de voeten,
En spreekt haar aan:
‘Mevrouw, 't is thands niet op uw vloeken,
Dat gy my ziet.
Maar 'k wou u graag tot peet verzoeken:
Ontzeg het niet!’ -
‘Hoe! - (zegt ze) - hoe! wat wil dat zeggen?
Wat vreemdigheên!’ -
‘Mevrouw! indien ik 't uit moet leggen,
Ik ben te vreên.
Maar 'k bid, bereid u eerst een beetjen,
Licht dat ge ontroert!
Ik ben - de duivel, die - Margreetjen
Heeft weggevoerd.
Zy heeft my hart en hand geschonken,
En thands een kind;
Maar daar men paardenhoef noch bonken,
Noch staart aan vindt.
Lang hebt gy om uw Nicht geleden,
En zonder hoop:
Thands wordt gy tot het feest gebeden
Van 's jongskens doop.’
't Verrassend vreemde van de ontmoeting,
En 't blij. bericht,
Geeft aan de schaking weêr verzoeting,
Daar 't toch zoo ligt.
Zy meesmuilt, legt de handen samen,
En scheidt ze weêr:
‘Daar is (dus zegt zy) noch betamen,
Noch Godvrucht meer!
Maar echter, 't heeft zoo moeten wezen,
Dat zie ik klaar.
De Hemel zij daar voor geprezen,
Dat ik 't ervaar.
Eerst hadt ge my haast beet gekregen,
In plaats van haar:
O! had ik toen maar stil gezwegen!
Ik, malle Saar!’ -
Nu wist men 't, dat er niets aan faalde,
Door 't gansche land:
‘De Duivel, die Margrietjen haalde,
Was Hildebrand! -
Ja, morgen zal men 't kleintjen doopen!
Sibil is Peet!’
En alles kwam te samen loopen
Van wijd en breed.
De Sexe hoorde dit vertellen,
En lachte er om!
Maar sommigen met heimlijk kwellen,
En bleven stom.
Eéne enkle slechts riep zonder smalen,
Met gullen mond:
‘Och! kwam my ook zoo'n Duivel halen!
Ik ging terstond.’
1798.
Het nachtspook.Poëzy II, 188. Uitg. 1822.
Te viervoet, trapplend, stap voor stap,
Reed Jonker Egmond door de heide,
Die Hildesheim van Brunswijk scheidt,
Waar, in mistroostige eenzaamheid.
Zijn teedre Weêrhelft hem verbeidde.
De nacht viel zwart op 't aardrijk neêr,
Doorweekt van eindeloozen regen.
Daar waadde hy door plas aan plas,
Geheel onzeker waar hy was,
Langs gants in slib verkeerde wegen.
Het plascht, het plascht, het klatst, het kletst,
En slobbert door moeras en kreken.
Het ros ontzet op ieder tred,
En struikelt in het moddrig wed,
Of blijft in taaien kleigrond steken.
‘Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!
My blindt dit ondoorzienbre donker.
ô Zie voor u en my met één,
En voer my door dees afgrond heen;
Uw meester, zonder u, verzonk er!
Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!
Ga voort, de Maan zal spoedig rijzen.
Voort, voort, en zet uw voeten vast;
De welvoorziene haverkast
Zal u eens meesters dank bewijzen.
Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!
Voer my in mijn Geliefdes armen;
Zy strekken zich te mywaart uit;
Wanneer zy me aan heur boezem sluit,
Zult gy u ook op stal verwarmen.
Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!
Nog drie of vierdhalf moeilijke uren!
De Hemel, die my ginds verwacht,
Verdient een nog veel slimmer nacht,
Dan dien we op dezen weg verduren.’ -
Dus rijdt de Jonker immer toe,
Met altijd ongewisse schreden:
‘Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort;’
Terwijl hy buik en zijden spoort,
En 't paard reeds machtloos heeft gereden.
Hy vordert weg, maar zacht en traag;
En 't immer feller groeiend haken
Zet borst en ingewand in vuur;
En schijnt van 't oogenblik een uur,
Van 't uur een eeuwigheid te maken.
Nu, afgemat door 't ongeduld,
En 't hart bezwijkend van verlangen,
Knikt hem 't van slaap bezwaarde hoofd,
Dat, van gemijmer afgesloofd,
Hem machtloos op de borst blijft hangen.
Nu weêr als met een schrik ontwaakt,
Om al zijn krachten saam te gaderen,
Herwekt hy d' uitgedoofden moed;
En nieuwe veêrkracht drijft zijn bloed
Met ruimer omloop door zijne aderen.
Nu stelt hy zich zijne Egâ voor,
Hoe ze, ongerust om 't lang vertoeven,
Hem in den hollen donkren nacht
Op d' ijsbren weg verloren acht,
In steedsvermeerend zielsbedroeven.
‘Nu luistert zy naar 't windgeruisch;
Nu (waant hy) hoort zy naar den regen.
Nu ziet zy angstig naar de lucht,
En zendt my heete zucht op zucht
In hijgend zielsverlangen tegen. -
Nu denkt zy my de Stad nabv,
En hoopt my altijd na en nader;
En kust in 't ingeslapen wicht,
Dat aan heur kuischen boezem ligt,
Het beeld van d' aangebeden Vader. -
Nu wekt zy 't ongeduldig op,
Om 't wederom in slaap te wiegen,
Of zy van d'emdeloozen tijd,
Waar in zy om mijn afzijn lijdt,
Een nietig ondeel mocht bedriegen.
Nu hoort ze een ritslen op de straat,
Door een gemengd met hondenbassen:
Daar is hy (roept zy juichend uit)!
Maar straks verwijdert dat geluid,
En ach! heur oogen staan in plassen!
Neen; denkt zy, nooit zoo laat als nu!
Wat onheil of hem mocht gebeuren!
Een onheil -! Lieve, schrei niet, neen!
De Hemel brengt ons haast by een:
Schep moed, en staak uw angstvol treuren!
Ach! dat de Hemel weêr een tijd
Na zoo veel lijdens wou gehengen,
Die ieder laafde met de troost,
Van met zijn Gâ en dierbaar kroost
Zijn leven door te mogen brengen!’
Dus denkt, dus peinst hy, zonder rust,
En noopt en spoort uit al zijn krachten. -
Vergeefs! het paard blijft schichtig staan,
Daar is geen verder drijven aan:
Hier moet, hier zal hy overnachten!
Geen maanlicht toont zich aan de kim,
Dat door dit duister heen kan boren:
De hemel is met zwart beplekt;
De grond, met water overdekt;
En spoor, en pad, en weg, verloren.
‘Neen (zegt hy), neen, hier blijf ik niet,
Om op den weg van koû te sneven.
Veeleer het uiterst onderstaan,
Dan dat ik werkloos zou vergaan,
En in den nood my-zelv' begeven!’
Hy spoort, hy noopt, hy dringt, hy drijft,
En wringt en rukt met toom en stangen;
Perst borst en ribben tot malkaâr;
Maar 't beest, onwrik-, onhandelbaar,
Geeft niets om sporendruk of prangen.
Hy heft de rijzweep woedende op,
En klemt haar 't dier om heup en lenden:
De zweepslag klinkt door lucht en veld;
Maar vruchtloos, hoe hy knalt of knelt,
Hy kan het voort doen gaan noch wenden.
Versuft, bedwelmd, en uitgeput
Van 't lang en vruchtloos zielsvermoeien,
Gevoelt by 't hart van ijzing slaan,
Het doodzweet op zijn voorhoofd staan,
En 't bruischend bloed naar 't hart toe vloeien.
Een flaauwe en bleeke neveldamp
Vertoont zich eensklaps voor zijne oogen,
En schijnt hem in den weg te treên,
Met vormloos lijf en reuzenleên,
Met aaklig duister overtogen.
Een aanzicht als het beeld des doods,
Met holle en uitgeteerde wangen:
Twee armen, schrikbaar uitgerekt,
En grijpend naar hem toegestrekt,
Of 't ware om ros en man te omvangen:
Een lijf van onafmeetbren stal,
Dat nu, tot aan het zwerk verheven,
En hals en hoofd door wolken dringt,
En dan weêr in elkander zinkt,
En laag by de aarde schijnt te zweven.
‘Wat wilt gy (roept hem Edmond toe)?
Gy, Geest, of schrikbeeld van mijn zinnen!
Geef andwoord, of verzink in 't niet!
En, zoo gy 't aaklig graf verliet,
Gy, Afgrond, hoû uw dooden binnen!’
Geen andwoord! maar een dof gehuil
Van Winden die van verre loeien,
En 't glimmen van een hol gezicht,
Welks oogen, met een vluchtig licht,
Uit opgespalkte leden, gloeien!
Hy roept op nieuw. Een ketenklank,
Die gruwzaam in zijne ooren rinkelt,
Vermengt zich met den doffen wind,
Terwijl een glans zijne oogen blindt,
Waar alles door elkaâr voor krinkelt.
Geen andwoord meer. Maar 't paard stapt toe,
En Edmond, gants bedwelmd van zinnen,
Rijdt eensklaps, zonder dat hy 't dacht,
Terwijl hy zich verloren acht,
Langs d' ophaalbrug de Stadpoort binnen.
1799.
Des minnaars geest.Poëzy II, 151.
Daar kwam een Geest voor Grietjens deur,
Met akelig gegil:
Hy trok en rammelde aan den klink;
Maar zy, zy hield zich stil.
‘Is 't Vader Henrik die daar klopt,
Of Broeder William?
Of is 't mijn trouwe Frederik,
Die versch uit Schotland kwam?’
‘Het is uw Vader Henrik niet,
Noch Broeder William:
Maar 't is uw trouwe Frederik:
Die versch uit Schotland kwam.
Maar hoor my, dierbre Margareet,
En wijs my zoo niet af.
Geef my mijn woord en trouw te rug,
Die ik u voormaals gaf.’
‘Uw woord en trouw geef ik niet weêr;
(Nooit wordt my die ontrukt!)
Eer dat gy in mijn kamer koomt,
En my de lippen drukt.’
‘Indien ik in uw kamer trad,
Gy zwijmdet van den schrik,
En naderde ik uw frisschen mond.
Gy wierdt een Geest als ik.
Neen, hoor my, dierbre Margareet,
En wijs my zoo niet af.
Geef my mijn woord en trouw te rug,
Die ik u voormaals gaf!’
‘Uw woord en trouw geef ik niet weêr;
(Nooit wordt my die ontrukt!)
Eer dat gy me in uw grafsteê voert,
En in uw armen drukt.’
‘Mijn beenders liggen wijd van hier,
Aan 't uiterst van de kust:
En 't is mijn geest alleen, Margreet,
Die tot u vliedt om rust.’
Zy steekt haar blanke hand hem toe,
Zich-zelve naauw bewust:
‘Zie daar uw woord en trouw weêrom!
God geev uw ziel nu rust!’ -
Zy neemt haar zijden tabbaart op,
En spelt hem by malkaâr,
En wandelt heel den langen nacht
Heur dooden minnaar naar. -
‘Ach! is er aan uw hoofd geen plaats?
Geen plaatsjen aan uw zij'?
Geen plaatsjen, hoe gering, mijn Lief?
Zoo ja, zoo geef het my!’
‘Daar is geen plaatsjen aan mijn hoofd,
Waar ik een Liefste breng'.
Geen plaatsjen aan mijn zij', Margreet!
Mijn doodkist is zoo eng.’
Met kraaide daar de Dorpsteêhaan,
En scheidde zich de lucht.
‘'t Is tijd, 't is tijd, mijn Margareet,
Dat ik den schemer vlucht.’
‘Hy spreekt, en met een hol gehuil,
Of alles zou vergaan,
Verdween hy in een wolk van damp,
En liet het Meisjen staan.
ô Toef, mijn Dierbre (roept zy), toef!
Keer tot mijne armen weêr!’
Haar wang verbleekt, haar oog verschiet,
En zielloos zijgt zy neêr.
1799.
Jonker Brand van Wijk.Poëzy II, 174.
Laatst strookte Jonker Brand van Wijk
Zijn schimmel met de hand:
Met één kwam daar een Jonkvrouw aan,
De schoonste van het land.
‘Goên dag (dus sprak zy), Jonker Brand!
Ach, zie eens wat my schort!
Mijn bouwen was my eerst te lang,
Nu is hy my te kort. -
Ik draag een wichtjen onder 't hart,
Het woelt my door het lijf:
Mijn gordel was my eerst te wijd,
Nu klemt hy my te stijf.’ -
‘Indien dat kind het mijne waar,
Gelijk gy my vertelt;
Zoo schonk ik u mijn halve Land,
En nog een huis vol geld. -
Indien dat kind het mijne waar,
En ik daar zeker van;
Zoo schonk ik u mijn gantsche Land,
Met Heerenrecht en ban.’ -
‘Veel liever had ik eenen kus,
Mijn Jonker, van uw mond,
Dan heel het halve Land van Waas,
Met honderdduizend pond. -
Veel liever had ik van uw mond
Één vriendelijken lach,
Dan heel het gantsche Land van Waas,
Met Rechtsdwang en gezag.’ -
‘Op morgen, Klare, moet ik voort,
Hier schrikbaar verr' van daan:
En 't schoonste meisjen dat er leeft,
Moet met my derwaart gaan.’ -
‘Al ben ik 't schoonste meisjen niet,
Neem echter, neem my meê,
En laat my slechts uw Voetknaap zijn,
Zoo hou ik my te vreê.’ -
‘Zoo gy mijn Voetknaap wezen zult,
En doen mijn paard gerijf,
Zoo moet uw tabberd afgesneên,
Een spanbreed onder 't lijf. -
Zoo moet uw blonde hairlok af,
Een duimbreed boven 't oog;
En dan kunt gy mijn Voetknaap zijn,
Zoo lang ik het gedoog.’
De dag ging om; de nacht verstreek,
En 't licht begroette de aard:
De Jonkvrouw houdt den stegelreep,
En hy, hy klimt te paard. -
De Jonker reed den gantschen dag;
Zy liep er blootsvoets by;
En nog had hy het woord te goed:
Kom, zit wat op, en rij.
De Jonker reed den gantschen dag,
En liet haar blootsvoets gaan;
En nog had hy het woord te goed:
Kom, doe uw schoenen aan. -
‘Rijd zachtjens, Jonker (riep de Maagd)!
Mijn lichaam krimpt van smart.
Het wichtjen dat ik van u draag,
Bezwijkt my onder 't hart.’ -
‘Beschouwt gy (sprak hy) gindschen stroom,
Die door den heirweg schiet?’ -
‘Ten minste spaar mijn zwanger lijf,
En schoon my van den vliet.’ -
Dus sprak zy met een lonkend oog,
Waarin een traantjen glom. -
De Jonker geeft het paard de spoor,
En zwijgt, en ziet niet om. -
Nu kwamen ze aan den oeverkant:
Hy zette 't door den vloed.
‘ô Hemel (riep zy), sta my by,
Indien ik zwemmen moet! -’
Het water hief haar 't kleed omhoog,
En ging haar tot de kin:
De Jonker zag heur angst en nood,
Maar hield zijn draf niet in. -
En als zy door het water was,
En weder by hem stond:
‘Zie toe (dus sprak hy), Klare, zie!
Daar zijdwaart rijst de grond!
Beschouwt gy daar dat gulden dak,
Daar waar de Zon op stuit?
Een tiental Juffers houdt daar feest:
De schoonste wordt mijn Bruid.’ -
‘Ik zie dat dak, ô Jonker Brand,
Dat, waar de Zon op stuit.
God geef zijn zegen over u,
En uw geliefde Bruid!’ -
Een tiental Juffers hield daar feest,
En vierde daar een Bal:
Maar, Klare, schooner dan die tien,
Bracht 's Jonkers paard op stal.
Een tiental Juffers hield daar feest
En speelde met de klos:
Maar Klare, schooner dan zy al,
Gaf voeder aan het ros. -
Des Jonkers Zuster sprak hem aan:
‘“Wel, Jonker Brand van Wijk!
Wat schooner Voetknaap hebt gy daar
Nooit zag ik zijns gelijk.
Zijn kleed is wat te hoog gegord,
Zijn lijf wat opgezet:
Maar 'k gunde hem, met al mijn hart,
Een plaatsjen in mijn bed.”’
‘Geen slechte Voetknaap, zoo als hy,
Die rent door dun en dik,
Zou passen in een Jonkvrouws bed,
Met voeten, vuil van slik.
Veel beter voegt het zulk een knaap,
Met slib en stof bemorst,
Te zitten by het keukenvuur;
Te knaauwen op een korst.’ -
Nu had men 't avondmaal gehad,
En alles lei zich neêr.
Nu riep hy: ‘Voetknaap, koom eens hier,
En hoor wat ik begeer!
Ga henen naar de naaste stad,
En kruis de straten rond,
En zoek my daar een meisjen uit;
Met frissche wang en mond.
En zoek my die ten byslaap uit,
En breng haar in mijn bed: -
Maar draag haar in uw arm langs straat,
Dat zy heur voet niet smett'.’ -
De schoone wandelt naar de stad.
En kruist door straat aan straat;
En zoekt het schoonste meisjen uit,
Dat zich ontdekken laat.
Zy zoekt hem dit ten byslaap uit,
En voert het in zijn bed;
En draagt het in haar arm daar heen,
Dat zy den voet niet smet. -
‘Vergun my thands, ô Jonker Brand,
Wat bedstroo aan uw voet!
ô Geef my daar een luttel plaats,
Eer ik bezwijken moet.’ -
Hy gunde 't haar; zy vleit zich neêr,
Zich moê en machtloos neêr.
Nu ging de nacht allengskens om,
En riep den ochtend weêr.
‘Rijs (riep hy), Voetknaap! rijs, rijs op,
En voeder mijn genet!.
Geef hooi en haver aan het beest,
En luier niet in 't bed!’ -
De schoone rijst wilvaardig op,
En doet wat hy beval;
Geeft hooi en haver aan het beest,
En reinigt tuig en stal.
Zy leunt zich zuchtend aan de ruif,
En schreeuwt en gilt het uit,
En kromt het lichaam van de pijn,
Waarmeê het zich ontsluit.
De droeve jammert hier en schreit,
Van allen heul ontbloot:
Niets speurt zy dan een scheurend wee;
Niets wacht zy dan de dood.
Des Jonkers Moeder hoort haar stem,
En wordt van angst bekneld.
‘Rijs op (dus roept zy), Jonker Brand
Wat is daar voor geweld!
Daar 's wis een Nachtgeest in uw stal;
Die maakt een vreemd gerucht:
Of 't is een Vrouw in barensnood,
Die naar verlossing zucht.’ -
De Jonker gaf zich uit zijn bed,
En trok zijn nachtrok aan,
En sloeg een sluier om zijn lijf,
Om naar den stal te gaan.
En als hy voor de staldeur kwam,
Zoo stond hy stom en stil,
En hoorde straks een zacht geschrei,
Na 't aakligst doodsgegil.
‘Sus (riep zy)! sus, onnoozel Wicht,
Mijn hart zoo dier en waard!
Ach! dat uw Vader Koning waar!
Uw Moeder onder de aard!’
Meer wilde zy, meer kon zy niet,
En nokkend breekt zy af:
‘Ach! dat uw Vader Koning waar!
Uw Moeder in het graf!’ -
Nu geeft een vloed van tranen lucht
Aan 't overkropt gemoed:
En hy, hy ziet het aan, treedt toe,
En stort zich aan heur voet.
‘ô Klaag niet, dierbre (barst hy los)!
Uw weedom heeft thands uit.
Ontfang dees ring ten huwlijkspand,
En wees mijne echte Bruid!’
1800.
Graaf Floris de Vierde.Mengelingen I, 60.
Trompetten en schalmeien
Doorklonken hof en wal:
De Ridders vloeiden samen
Op 't daavrend Feestgeschal.
Van 't overwelfde venster
Van Klermonts opperzaal,
Zag Blanka, de overschoone,
Den rijken wapenpraal.
Daar lag zy in het venster,
Behangen met fluweel,
In 't midden van heur maagden,
Gedoscht in 't aadlijk geel.
Daar stond zy voor het venster,
In hemelsblaauw gewaad,
Gelijk het korenbloemtjen
In 't rijpend graanbed staat.
Zy droeg een gouden keten
Met diamanten boot;
Die hong haar van de schouders,
En wapperde in haar' schoot.
Haar volle boezem zwoegde,
Haar nieuwsgier oog vloog rond,
Een blos besteeg haar wangen,
Een lach, haar heuschen mond.
Zy zag de fiere Ridders,
Versierd met zijde en goud;
Zy zag hun fiere rossen,
Op hun berijders stout.
Zy zag die fiere rossen,
Met Korduaan getoomd,
Bekleed met purpren dekken,
Met franjen rijk omzoomd.
Zy zag de Ridders draven
Op 't steigerende ros,
Het moedig hoofd omwemeld
Met struis- en reigerbosch.
Zy zag hun wapens blinken,
Met kleuren groots bemaald;
Hun breede bandelieren,
Beschilderd met de naald.
Zy zag de wapenschilden,
Gedragen rij aan rij,
Door rijkgedoschte knapen
In 't blinkend eerlivrij.
Zy zag de Baanderollen
Van Graaf en Koningskind
In duizend bochten golven,
En zweven op den wind.
Haar oog begon te glanzen
Van schuldelooze vreugd,
En dwaalde, vol verrukking,
Door al de Ridderjeugd.
Ach, zeg my, riep zy driftig,
Van argwaan ongewis,
Wie onder al die Ridders
De Graaf van Holland is.
Haar Ega hoort haar 't vragen,
En ziet haar vorschend aan.
Haar mond verbleekt en siddert,
Haar hart begint te slaan.
Zy slaat haar oogen neder,
En hals en borst wordt rood:
Zy voelt haar kniën schudden;
Haar leden, koud als lood.
Zy wil, maar kan niet spreken,
En ziet, noch denkt, noch hoort;
Noch weet den blik te ontduiken,
Die door haar' boezem boort!
‘Zie (sprak hy, grijnzend lachend)
In gindschen Gravenstoet,
Op 't wapenveld van goude
Dien Liebaart, rood als bloed.
Dat is de Graaf van Holland,
Die Ridder, zoo volmaakt!
Beschouw hem wel ter degen,
Want weet zijn stond genaakt.’
Zoo spreekt hy en verlaat ze,
En geeft zich naar beneên,
En Blanka glipt een parel
Langs wang en boezem heen.
De schoone wijkt van 't venster,
En zet zich bevend neêr:
Daar is voor Blankaas oogen
Geen feest of schouwpraal meer.
Daar breekt de gouden keten,
En schiet haar in den schoot:
De steen verliest zijn' luister,
En kondigt schrik en dood. -
In 't midden van de Helden,
Op 't brieschende genet,
Reed Floris blij en moedig,
Met statelijken tred.
De Schildknaap aan zijn zijde,
Droeg speer en Veldbanier,
En wit gepluimden hellem
Met openstaand vizier.
Zijn helder voorhoofd glansde,
Van vreugd, van majesteit;
Van 't blinkend git der lokken,
Om 't edel hoofd verspreid.
Zijn treffend oog vereende
In 't hemclschoon gelaat,
De heuschheid van een' Ridder;
Het vuur van een' Soldaat;
Den glimlach van 't genoegen;
Den blos van echten moed;
En de onmiskenbre trekken
Van 't Frankisch Koningsbloed.
In 't midden van de Helden
Stak 't Prinslijk hoofd zich uit,
Gelijk de fiere lely
By 't needrig heidekruid.
In 't midden van de Helden,
Scheen al wat om hem vloog,
Als voor zijn dienst geschapen,
Te hangen aan zijn oog.
In 't midden van de Helden,
Hong aller hart hem aan;
En, niemand, die zich vleide,
Met hem gelijk te staan. -
Daar reed men naar de poorte,
Waar boven Blanka zat,
En zag de Hofjonkvrouwen,
Wier rij zy om zich had.
Hy heft het oog naar boven,
En biedt den schoonen stoet
Die afziet uit de vensters,
Den Ridderlijken groet.
Hy heft het oog naar boven,
En valschen Klermonts speer
Doorboort hem 't argloos harte,
En ploft hem zielloos neêr.
Het bloed ontvliet de wonde;
Het licht, zijn brekend oog,
Dat rondziet naar zijn' Moorder,
En wraak vraagt van omhoog.
Een schreeuw gaat op ten hemel,
En alles woelt door een!
Maar niemand zag de wonde
Dan brave Kleef alleen.
Hy grijpt zijn' Heldendegen,
Graaf Floris Vriendschapspand,
En wringt den laffen moorder
Dat staal in 't ingewand.
Daar hoort de ontroerde Blanka,
Den gruwel en zijn straf!
Daar ziet de ontroerde Blanka,
Op beide lijken af!
Haar kniën knikken samen;
Haar bloed en adem stalt;
Zy gilt en liet het leven;
En 't zwart tooneeldoek valt.
1803.
De gevangene.Mengelingen I, 82.
(Uit het Russisch.)
Lieve zijsjen, vreugdebode die de komst der Lente spelt,
Hoor, en zeg den wouden over, zeg ze wat mijn Cijther meldt.
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot!
Harde kluisters, stalen banden,
Dichte deuren, holle wanden,
Yzren tralies, staâge nacht;
Niets dat andwoordt op zijn weenen
Dan de weêrklank van de steenen,
En een onverbidbre wacht!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot!
Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Innig hartzeer, prangend knagen,
Lichaamspijnen, hersenplagen,
Vuile Lucht, en kerkersmet,
Schimlig brood doorweekt van tranen,
Hadden blos en glans doen tanen,
Hadden moed en geest verplet.
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Onder 't drukkend leed bezweken,
Van ontzet en hoop versteken,
Schreef hy aan zijn naaste bloed:
‘Lieve Broeder, 'k zucht in ketens;
Hoor de roepstem des gewetens;
Los my voor een handvol goed.’
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Ach! de Broeder las zijn bede;
De oude Moeder las haar mede:
Ieder zweeg en schudde 't hoofd!
'k Ken geen' broeder, sprak de Broeder,
Ik geen' zoon, hernam de Moeder,
Die my eer en welvaart rooft.
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Wanhoop werd het, wat hem griefde,
En hy schrijft zijn Zielsgeliefde,
‘'k Zucht in ketens, maak me vry!’
't Meisjen leest en droogt heur oogen,
Komt ter redding aangevlogen,
En geeft hulsel en kleedy.
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Zijn Geliefde werd zijn redder! ô Hoe zoet was beider lot!
1803.
Argine.Mengelingen I, 67.
Vorst Edel drukte DeiraasKoninkrijk, makende het Zuidelijk gedeelte van het oude Saxische Rijk van Northumberland uit. throon,
Zijn Broeder was niet meer,
En liet een eenig spruitjen na,
Een meisjen, jong en teêr.
Wanneer de stervende Adelbrecht,
Op 't jongste krankbed lag,
En met een onbeneveld oog
Den dood genaken zag;
Zoo greep hy met zijn veege hand
Zijns Broeder rechterhand,
Beval zijn ziel aan Gods genaâ,
Aan hem, dit dierbaar pand.
‘By 't Kroonrecht, tusschen ons verdeeld;
By 't Broederlijke bloed;
By Hem, voor wiens gericht ik ga,
En gy eens volgen moet;
By al wat heilig is op de aard,
Of wat uw hart bemint,
Bezweer ik u met veegen mond,
Behoed mijn eenig kind.
Behoed ze, breng ze, als de uwe, groot,
En dan, verdruk ze niet;
Maar stel den scepter in haar hand,
Dien ik in de uwe liet!’
De Broeder deed een' duren eed,
En zei hem alles toe.
‘Zoo zeker zij mijn deel by God,
Als ik uw' wil voldoe!’ -
Helaas! de vader sluit het oog,
En Edel voert zijn' staf.
En delft Geweten, Trouw, en Eer,
By 's broeders lijk in 't graf.
Argine groeit in schoonte en jeugd,
En 't Maagdlijk knopjen rijpt;
En Edel wordt eene angst gewaar,
Die in zijn' boezem grijpt:
Een aantal Prinsen vraagt haar hand!
De Koning slaat hen af.
‘Neen (zegt hy met een gram gelaat),
Bewaren wy den staf!’
Het schuldloos Meisjen, niets bewust,
Wordt ijlings ingespard.
Geen toegang bleef er tot de Maagd,
Geen uitzicht op haar hart!
De Prins der Deenen zag haar schoon,
En was 'er van geroerd;
Nu hoort hy Edels strengen last,
Met strengheid uitgevoerd.
Wat zal, wat kan de ontroerde Prins?
Haar redden of vergaan! -
Ach, dolheid van eene eerste drift!
Hier is geen redden aan.
Vergeefsch, met wapens in de hand
De wachters aangetast!
Vergeefsch, een vreemd, een gastvrij land
Met stroomen bloeds beplascht!
Vergeefsch de burchtwalpoort beloerd,
Of aangerand door 't goud!
Geen toegang is 'er in den muur,
Die haar gevangen houdt.
Wat doet hy? - Min heeft list te baat!
Hy schudt den Kroonprins uit,
En doscht zich in cens Landmans pij,
En speelt een boerenfluit.
Hy biedt zich-zelv' den slotvoogd aan,
Vermaakt hem met zijn' toon,
En treedt als Huisknaap in zijn' dienst,
Hy, grooten Kanoets zoon!
Thands ziet hy die zijn hart aanbidt,
Argine, van naby,
En trekt, en vest heur vorschend oog,
Op zijn geringe pij.
Iets eedlers dan de dosch verried;
In houding en gelaat,
Vertoonde een meer dan boeren teelt;
En streed met dit gewaad.
Nogthands, zijn zachte nedrigheid,
Dienstvaardig vroeg en laat,
Had hem als met zijn' staat vereend,
En eerde dezen staat.
Eens dat hy tot Argine trad,
Ontvloot zijn oog een traan.
‘Ach! (riep hy) wist gy wie ik ben....!’
En bleef als spraakloos staan.
De schoone werd in 't hart geroerd,
Maar sloeg een vinnig oog,
Een oog van gramschap op den Prins,
En al zijn hoop vervloog.
Zijn min bleef echter niet bedekt;
(Wie hield ooit min gesmoord!)
Maar werd weldra in 't slot vermoed,
Verrast en nagespoord;
Wanneer hy soms de Boerenpijp,
In zoelen avonddaauw,
't Aandoenlijk klaaglied zingen deed
Van zijn onheelbren rouw:
Wanneer hy met verwarden geest,
Niet wetend wat hy deed,
‘Argine! - mijne Argine?’ riep,
En dan zijn lippen beet:
Wanneer hy, van gelaat verbleekt,
Verslonden van 't verdriet,
Het eer zoo moedig jeugdig hoofd
Wanhopig hangen liet. -
De Koning hoorde van den knaap,
En zijn' belachbren gloed.
Hy kwam, en zag den jongeling,
En gaf zijn Liefde, moed.
‘Het Lot onthield u schat en staat,
Maar braafheid niet noch eer:
En, wijst men uw geringheid af,
Wees Edels Kamerheer!’
Dus sprak hy, zelf in 't hart verheugd,
Dat zoo gering een Trouw
De Schoone, kwam zy slechts tot stand,
Van 't Kroonrecht weeren zou.
Dus sprak hy en betuigt zijn Nicht,
Hy reikhalst naar heur Echt,
En heeft haar (zy weêrstreef hem niet!)
Een Bruîgom toegelegd.
Meer zegt hy, meer ontdekt hy niet;
Ze ontwart nogthands den knoop,
En ziet met schaamte beide en spijt,
Zijn oogmerk en zijn hoop.
‘“Hoe! Ik, het bloed van Adelbrecht;
Zoo veler Vorsten kroost;
Vernederd tot zoo laag een Echt -”’
Hier houdt zy op, en bloost!
Verdrukking had zy ondergaan,
Heur hart boog willig neêr:
Maar thands, vernederd tot dat punt,
Verhief zich hart en eer.
Vermomd in onbekend gewaad,
Begunstigd door de nacht,
Ontvliedt zy langs de wildernis
En dwang en Kerkerwacht.
De Prins verneemt haar stille vlucht,
En, met de dood in 't hart,
Zoekt verr' van 't hem nu haatlijk slot
Den balsem voor zijn smart.
Zich-zelv vergetend, staat, en rang,
Geboorte, Vaderland,
En wat hem immer dierbaar was,
Doorkruist hy heide en zand.
Maar ach! waar zoekt, waar vindt hy haar,
Waar al zijn heil in rust!
Vergeefsch, door heide en zand gekruisd!
Hy kent noch heil noch lust.
Dus dwaalt hy jaren in en uit,
Tot eindlijk, zwervens zat,
Een eenzaam dal zijn woning wordt,
Vervreemd van Hof en Stad.
Daar neemt hy in een Boersch gehucht
Den tasch en herdersstaf,
En drijft een kudde wollig vee,
En zweert de grootheid af.
Daar vindt hy in behoefte en vlijt
De rust en kalmte weêr:
En in zijn nieuw en vredig lot
Verliest zich 't wreed welëer.
Maar ziet! een jonge Herdersmaagd,
Die daar een' troep geleidt,
Trekt, eer hy 't weet, zijn oog en hart,
Waar hy zijn schapen weidt.
Aanminnig was haar zoete mond,
Waarop het kersjen bloost,
Aantreklijk heel heur lief gelaat,
In 't zonlicht bruin geroost.
Geheel de dartle Herderjeugd
Aanbad en liep haar na.
En wie 't beminlijk meisjen zag,
Die wenschte haar tot Gâ.
Maar statige ernst en waardigheid
Die 't blinkend voorhoofd hult,
Hield al de dartle Herderjeugd
Met diep ontzag vervuld.
De Prins vergeet en kudde en stal,
En mijmert en verkwijnt,
De kalmte van zijn ziel heeft uit;
Zijn lust, zijn rust, verdwijnt.
Hy zucht, hy aarzelt, en besluit;
Treedt weêr te rug, en zwijgt.
In 't einde, hy ontdekt zijn vlam,
Die immer hooger stijgt.
Eens dreef hy 't vee, naby haar vee,
Op d' eigen' heuvelgrond,
En zette zich in 't malsche gras,
Waar 's meisjens veldhut stond.
Het vee herkaauwde langs de wei;
De wachthond, aan zijn' voet,
Sliep by de zachte koestring in
Van Lentes zonnegloed.
Nu stelde hy zijn Herderspijp,
Gewrocht uit stevig riet,
En zong op zoeten minnetoon,
Een Boersch maar teder lied.
‘Wat schuwt gy, lieve Herderin,
Die om uw liefde smacht?
Of wat onttrekt ge u aan zijn oog,
En dartelt met zijn klacht!
Beschouw mijn hut en lamm'renkooi,
En oordeel onverblind,
Of ik zoo gants onwaardig ben,
Dat my een Meisjen mint?
Ik ken my-zelv' en uw waardy,
Uw schoon, uw zedigheid!
Maar weinig weet gy, lieve Maagd,
Wie om uw gunsten pleit!
Doch zie den Herder slechts in my;
Den Herder, die u lieft;
Die niet dan voor u ademhaalt;
Dien gy wanhopig grieft.
ô Zeg my, zoo uw moedig hart
Uw kunne niet verzaakt,
Wien wacht, wien kiest gy tot gemaal,
Indien gy herders wraakt!
De Bouwman kent by os en ploeg
Geen ware tederheên.
Zijn liefde, zoo zijn bloed ontsteekt,
Is diersche drift alleen.
De Werkman slaaft van vroeg tot laat
Om 't schrale broodgewin.
En ronkt na d' afgeloopen dag
Gevoel- en zielloos in.
De Koopman streeft door land en zee,
Terwijl zijn teedre vrouw
Haar jeugd, haar leven, slijten moet
In weduwlijken rouw.
Neen, kies een' Herder, dierbre Maagd!
Hem boeit geen harde plicht,
Hem scheurt geen hebzucht van de Gâ,
Die aan zijn' boezem ligt.
Bij 't eerste krieken van het licht
Ontsluit hy kooi en stal,
En slijt den dag in vreugde en spel,
Naar eigen welgeval.
En daalt de Zon in 't gloeiend West,
Hy keert vernoegd en blij,
En neuriet by den zakpijptoon,
Of speelt een melody.
De Nacht heeft stille rust voor hem,
Door vrees noch angst gestoord.
Het storm' te land of over 't meir,
Geen kommer jaagt hem voort.
Hy ducht geen' hagel voor zijn graan,
Geen' werkeloozen dag;
Geen bankbreuk, roof, of zeeverlies
Verbant zijn' gullen lach.
Geloof my, 'k weet het, lieve Maagd,
De Herder slaapt gerust;
Geruster dan een Koning slaapt,
Door staâge zorg onthutst.
Een Koning is niet meer dan mensch;
Ik ben een mensch als hy;
En meerder is genoegen waard,
Dan heel een Monarchy.
Ik kende een' Koning, verr' van hier:
Hy liet een Dochter na:
In schoonheid had zy, buiten u,
Gelijk noch wedergâ: -’
Hier zweeg hy, gaf een diepe zucht,
Die door zijn' boezem sneed;
En 't scheen of hem zijn bloedend hart
Zijn nieuwe min verweet. -
Hy zweeg. De schoone treedt hervoort,
Op 't hevigst aangedaan;
En vraagt hem, wie die schoonheid was,
En bidt hem voort te gaau.
‘Ach (zegt hy)! verg my geen verhaal
Van hare aanloklijkheên!
Mijn oog heeft ze al te wel gezien;
Mijn hart daar voor geleên.
Neen 'k schetse u, noch heur' eedlen tred,
Vol majesteit en zwier;
Noch 't minlijk lachjen van heur' mond,
By al heur zachtheid, fier.
Ik male u, noch heur vlammend oog,
Dat door de harten drong;
Noch 't kwijnend drijven van dat oog,
Waar al mijn heil aan hong:
Noch 't golvend goud dat d' elpen hals
In dartle lokken sloot: -
Ach! 't was de Godheid van mijn hart;
Maar, waard te zijn vergood!
Neen nooit had oog, of tong, of hart
Zoo veel volkomenheên
Gezien, geroemd, gewenscht, gedacht,
Vereerd, of aangebeên.
Zoo schoon, zoo minlijk, zoo volmaakt
Was zy van wie ik spreek:
Slechts eene op aard die haar gelijkt,
Of die haar ooit geleek.
Argine...’ - ‘Ik ken haar (zegt de Maagd):
Ik zag heur vaders Hof;
Maar 'k vond heur schoon zoo zeldzaam niet,
En verr' van zulk een' lof.
Men hoort wel 't is een Boerenknaap,
By schapen opgekweekt,
Die dus de schoonheid uittrompet,
En naar zijn inzien spreekt!
Doch, wat benevelt dus uw oog!’
De Herder stort een' traan;
En zy, ze ontroert, verbleekt en bloost,
En blijft als roerloos staan.
‘Ach (zegt hy)! 'k ben de veldknaap niet,
Tot wien dit kleed my maakt.
'k Heb me eenmaal om Argines min,
En thands om u, verzaakt.
Haar minde ik teêr, rampzalige ik!
En ach! wat doe ik nu!
Ik minde een haatster van de min,
Nu sterve ik; maar voor u!
'k Ben Kuran, Prins van 't Deensche rijk,
En heb me aan Edels Hof
In Vorstelijken staat getoond,
Tot my de Liefde trof.
Maar hoe! wat zie ik? - hoe! gy schreit!
Wat wil die vlotte traan?’ -
Zy weent, en beide staan ontroerd,
En zien zich zwijgend aan.
In 't einde: ‘Neen, het is te veel
(Dus barst zy schreiende uit)!
Argine heeft uw hart beproefd;
Ontfang haar als uw Bruid!’
Dus sprak ze, en valt d' ontzetten Prins
In d'arm, die haar omvat;
‘Herken in die uw hart bemint
Haar, die het eens aanbad!’
1804.
Arnold Beilaert.Mengelingen I, 84.
‘Neen, waan niet, onbedachte Vrouw,
Dat Holland voor u bukt:
Wy buigen voor den hoogmoed niet,
Die u het hoofd verrukt.
Neen, Hollands adeloude teeltTeelt: Geslacht, volk.
Is veel te groot van ziel:
Het sterflot bracht haar om heur' Heer,Hun Heer: Graaf Willem VI.
Maar niet aan 't Spinnewiel.Niet aan 't Spinnewiel, of aan 't Spinrokken: dat is, aan eene vrouw. Holland was, volgens hem, gelijk volgens Keizer Sigismund en de Hoeksche party in Holland, geen spilleleen of konkelleen: en Margaretha van Henegouwen was 'er bevorens slechts door den Keizer, haar Gemaal, meê verleid geworden uit 's Keizers baatzucht en tegen recht.
Ga, boet uw lust in dartelheid,
Naar uwen wulpschen aart!
Maar strek geen handen naar den staf,
Of - wees voor 't minst hem waard!
Doch, wat Jacobaas recht ook waar
Op 't Vaderlijk gebied;
Wy zwoeren eed aan Hertog Jan,
En ik, ik breek dien niet.’ -
Dus was 't, dat wakkre Beilaert sprak
In Hollands oudste Stad,
Terwijl hy in den breeden Raad,
Aan 't hoofd der burgren zat.
Maar ach! Jacobaas heir verschijnt
Met heel der Hoekschen kracht:
De moed ontzinkt de Burgerschaar:
De Stad is in heur macht.
Nu eischt zy d' onverlaat ter dood,
Die zoo baldadig sprak:
En Beilaert wordt gevat, gedoemd,
Dat hy zijn trouw niet brak.
Men doemt als kwetser van 't ontzag,
Hem straks ter gruwbre straf:
Te smooren, levend, onder de aard,
In 't toegeworpen graf.
‘'k Wist (sprak hy), dat ik sterven moet,
Het zij dan vroeg of spâ:
De dood heeft niets dat my ontzet;
Zy is ons altijd na.
'k Was altijd voor het graf bereid;
Maar 'k heb nog eene plicht,
Waar van ik my te kwijten heb,
En die me op 't harte ligt,
Vergun my, dat ik voor mijn dood,
Die teedre plicht voldoe,
En sta my zeven dagen tijds
Tot haar vervulling toe.
Men laat' my onverhinderd gaan:
Op morgen reis ik af,
En keer in zeven dagen weêr,
En onderga mijn straf.
Zie daar mijn woord! een woord van eer,
Het geen ik nimmer schond!
In zeven dagen keere ik weêr,
En delft men me in den grond.’ -
Hy gaat, (men stond zijn bede toe!)
En 't lijdt een korte stoot,En 't lijdt een korte stoot, is rein Nederduitsch. Stoot is van den voorleden' tijd van hy staat, hy stoet, gestaën, want dus schreef men oudtijds richtig, even als hy waadt, hy woed, gewaden; hy draagt, hy droeg, gedragen, enz. Stond, dat gelijke beteekenis heeft, is van hy standt, hy stond, gestanden. Iets anders is stoot van hy stoot, hy stiet, gestoten, dat Mannelijk is. Dit ons stoot, dat niet verouderd, maar in bloeiend gebruik is, is vrouwelijk. - Lijden is duren. Een ander lijden is voorbijgaan, en van daar de Deelwoorden geleden en verleden, dat men thands veelal voorleden schrijft.
En Utrechts fiere Mijtherstad
Ontfangt hem in haar schoot.
Het eenig spruitjen van zijn Echt,
Een Meisjen teêr en zoet,
Werd daar voor 's Heilands kruisaltaar
In Godvrucht opgevoed.
't Kwam Moederloos de wareld in,
Beklagenswaardig wicht!
Haar, die haar uit heur' schoot ontbond,
Haar kostte zy het licht.
Naauw had zy vijftien jaar bereikt,
En was door schoonte en deugd
De bloem der jonge Maagdenrei,
En al heurs Vaders vreugd.
De Lelie bloeit zoo statig niet,
Het Roosjen niet zoo zacht,
Als 't bloemtjen van heur frisch gelaat
Waar uit een Engel lacht.
Haar boezem kweekt geen andre zucht,
Dan voor haar God-alleen,
Den sluier en het Nonnenkleed,
En, 's hemels Heerlijkheên.
Doch, anders was heurs Vaders hoop.
Hy had dit dierbaar pand,
Het laatste spruitjen van zijn' stam
Bestemd ten huwlijksband.
De Brave Herman, jong en fier,
Van overoud geslacht:
Ziedaar den Bruigom die haar vraagt,
Dien hy haar waardig acht.
't Was Herman, die in Utrechts wal
Des Bisschops macht gebood,
Een rein en Hollandsch hart bezat,
En uit oud Kenheim sproot.
Hy keerde van den Wapenschouw;
En gaf zich naar de stad,
Wanneer hy Beilaert naadren zag,
Die in den Voorburg trad.
Flux vliegt hy in zijns halsvriends arm,
Dees drukt hem teêr aan 't hart:
Een traan van teêrheid nat zijn oog,
Maar dit verraadt geen smart.
‘Mijn Herman (zegt hy) is uw gloed
(Gy hebt haar eens bemind.)
Noch even teder als hy plach
Voor mijn geliefdkoosd kind?’ -
‘Wat vraagt gy (sprak de jongeling)!
Ach! lees in mijn gemoed.
Hy blaakt steeds heviger dan ooit:
Ondoofbaar is die gloed.’ -
‘En zoudt gy om haars Vaders wil
Haar liefde niet versmaân,
Indien hy voor zijns Vorsten zaak
De dood moest ondergaan?’ -
‘Te dierbrer wierd heur dierbre hand
My om haars Vaders lot;
Al trad hy voor eene eedle zaak
Op 't eerloos strafschavot!’ -
‘Welaan! aanvaard haar van mijn hand
Voltrek, volvoer uw Echt;
En blijf de zegen van omhoog
Aan uwen stam gehecht!
Voor my, mijn sterfuur is naby;
En ik, ik ben gereed,
Zoo dra ik mijn verlaten kind
Met u gelukkig weet.’ -
Des jonglings hart weêrhoudt zich niet,
Maar huppelt op van vreugd.
‘Mijn Vader (zegt hy), wees gerust!
Uw Herman mint de deugd.’ -
Nu naadren zy het Kloosterstift,
Waar 't jeugdig Meisjen beidt;Beiden is wonen; waarvan in 't Engelsch, abode, een woning, verblijf.
Waar naaldwerk, Choorzang, en Gebed,
Haar uren onderscheidt.
Zy valt heur' Vader straks te voet: -
‘Mijn Dochter (roept hy uit)!
Thans vorder ik gehoorzaamheid.
Wees heden Hermans bruid!’
‘Mijn Vader!....Herman!....Hermans bruid!
Ach! waarom zoo gezwind?
Waar, waarom dus een hart verrast,
Dat siddert dat het mint!’ -
‘Het mint!’ - ‘Mijn Vader!’ - ‘'t Is genoeg:
Mijn hoop heeft my verraân.
Zoo Hermans hand u haatlijk is,
Ga, neem den sluier aan.De Sluier: naamlijk der geestelijke Dochters.
Gy, Herman! 'k vraag mijn woord terug.
Mijn zoetste hoop heeft uit,
Mijn uitzicht op een Nageslacht!
Nooit wordt mijn Dochter Bruid.’ -
‘Mijn Vader, hoor my! - ken mijn hart!
Het mint, zich-zelf ter spijt.
Maar ken de liefde die het trof,
Of zy uw' wil bestrijd.’ -
‘Mijn Dochter?’ - ‘Vader! - ach! mijn hart,
Verwin u, wees oprecht!
Mijn liefde kwam uw wenschen voor;
Ik stem in Hermans echt.’ -
De jongling stort zich aan heur' voet.
Hun tranen vloeien saam;
En 't menschlijk heilgevoel op aard
Is hier geen bloote naam.
De Priester legt hun, hand in hand;
Spreekt zegen over 't paar,
En de Englen roepen zegen uit,
En wappren om 't Altaar.
‘Nu (zegt de Martlaar van de trouw),
Nu is mijn ziel gerust!
Nu delf men my in d' open kuil,
Ik sterf met hartelust.’
Drie dagen deelt hy in de vreugd
Van 't vieren van hun Feest:
Drie dagen deelt hy in hun heil
Met onbewolkten geest.
De vierde morgen daagt in 't Oost:
Nu doet hy 't juichend kroost
Een gift van alles wat hy heeft,
En smaakt een nieuwe troost.
Het vijfde licht bestijgt den trans:
Hy knielt voor 't Outer neêr,
Ontlast zijn ziel voor 't Godlijk oog,
En keert gezuiverd weêr.
Maar eindlijk steekt de zesde zon
Het hoofd ten kimmen uit:
‘Mijn kindren (zegt hy)! nu is 't tijd,
Dat ik mijn hart ontsluit.
Omhelst me en drukt u aan mijn hart!
Het is de laatste keer,
Dat ik die teedre troost geniet:
Ik zie u nimmer weêr.
'k Begeef u - De Almagt blijve uw schuts,
Uw hoop en toeverlaat!
Zy zegene u met overvloed,
En met een vruchtbaar zaad!
Neemt thands het afscheid van mijn hart,
(Eens Vaders afscheid!) aan.
'k Begeef u - maar, mijn dierbaar kroost!
Maar - om ter dood te gaan.
Ge ontzet u? - Ja! ik ben gedoemd,
En gaf mijn woord van eer.
Op morgen graaft men my in 't zand:
Op heden keere ik weêr.
Ik val Jacobaas haat ten zoen,
En, offer van heur wraak:
Maar sneuvel, van my-zelv' te vreên;
En voor eene eedle zaak.
Wat schreit gy? Maakt my 't hart niet week!
't Behoeft geheel zijn moed;
ô 't Sterven is een' Vader licht!
Maar! - 't scheiden van zijn bloed!
Wat klemt ge u beiden om my vast?
Weêrhoudt my niet, mijn kroost.
My, is 't een plicht, ter dood te gaan,
U, dat ge u-zelf vertroost!
Mijne eer, mijn trouw bleef onverlet:
ô! Deelt uws Vaders eer!
Op hem, die trouwe en eed betracht,
Ziet God genadig neêr.
Hy loont eens Vaders deugd in 't kroost,
Het geen hy achterliet:
ô Gy, verbeurt door wederstand,
Verbeurt dien zegen niet!
Vaart wel! Nog eens voor 't laatst, vaart wel!’ -
Hy gaat, en ziet niet om;
En 't Echtpaar, van hem losgescheurd,
Blijft in zijn droefheid stom.
Hy gaat. Hy vliegt naar Dordrechts De kundige Lezer zal licbt opmerken dat men het Tooneel der gebeurtenis uit Schoonhoven naar Dordrecht verplaatst heeft, om redenen die een' Dichter niet onverschillig kunnen zijn. wal,
En biedt zich aan de straf:
Men delft het aardrijk voor hem op,
En hy verzinkt in 't graf.
1804.
Hulla.Poëzy IV, 173.
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot:
Trouwe Alexis was verdwenen,
En geen eind was aan haar weenen,
Heel den dag en langen nacht!
Alles om haar, scheen te kwijnen,
Al het uitzicht te verdwijnen,
Waar zy redding van verwacht.
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;
Van de felste smart doordrongen, zuchtte ze om Alexis lot!
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot.
De Echo, die haar klacht herhaalde,
De uchtenddaauwdrop die er daalde,
Prognes droevig rouwmisbaar,
't Tortelduifjens kirrend klagen,
't Bloemprieel ter neêrgeslagen,
Alles treurt en klaagt met haar!
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;
Liefde schiep haar schrikbre schimmen van Alexis heilloos lot!
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot:
Niets meer zag zy om zich henen;
Niets vermocht zy dan te weenen,
Dan te smelten in haar smart.
Plotslings doen zich klanken hooren,
Plotslings treft een Luit haar ooren,
Maar tot foltring van haar hart.
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;
Naauwlijks kon haar hart nog zuchten om haars minnaars gruwzaam lot.
Hulla hoort de cyther klinken voor de poorten van het slot.
‘Wie, wie koomt mijn smarten tergen?
Wie koomt hier mijne aandacht vergen?
Stoorder van mijn rust, ô wijk!
Stemt gy (roept zy) in die tonen,
Die mijn kommer gruwzaam honen,
Mijn Alexis grafmuzijk!
Wie ge ook zijt, ô wreede zanger, ga, verlaat dit eenzaam slot!
Of kunt gy me tijding brengen van mijns droeven minnaars lot?’
‘Ween niet (roept Alexis paadje die de cyther roert voor 't slot):
Uw Alexis leeft, Mevrouwe! -
Wat verteert ge u hier in rouwe!
(Roept hy haar weemoedig toe.)
In het onderaardsche duister,
Zucht hy in de Poolsche kluister,
Reddingloos en droef te moê!
Gy alleen, gy kunt hem slaken uit het aaklig kerkerkot:
Moeder, broeders, zijn ontaarten, zijn gevoelloos voor zijn lot!’
Hulla waakte als uit een doodslaap, en zy hief den blik tot God:
‘Red ons Hemel (riep ze, ontzettend)!
Welk een doodslag, hoe verplettend!
Maar hy geeft mijn' boezem kracht!
Peter, gy, gelei mijn schreden:
Moest ik tot den afgrond treden,
Voer my waar me Alexis wacht.’
Hulla wischte fluks haar tranen, en ontvlood heurs Vaders slot,
En na drie paar lange dagen naakte zy het kerkerkot.
Hullaas ziel bezwijmt van schrikken als zy grendels ziet en slot.
Naauwlijks vindt zy d' adem weder,
Of zy stort zich schreiend neder
Voor den grijnzenden Sarmaat:
‘Neem dit goud en deze steenen
(Roept zy, stikkende in haar weenen,
En zy scheurt ze van 't gewaad)!
‘Red mijn minnaar (roept zy snikkend)! red hem uit dit gruwzaam slot!
Of, ontmenschte, zie mijn tranen, doe my deelen in zijn lot.’
Hulla ziet in 's wachters blikken deernis voor haar droevig lot.
Daar ontsluiten zich de deuren
Waar Alexis zit te treuren!
Daar heeft rouw en rampspoed uit!
Kluisters vallen, banden breken,
En Alexis tranen leken
Aan den boezem van zijn bruid!
Hulla had haar minnaar weder, ô hoe zalig was haar lot!
En Alexis ruilt den hemel voor het aakligst kerkerkot.
Brunswijk, 1805.
De Marokkane.Nieuwe Mengelingen II, 75. Uitg. 1835.
‘Deel my, braaf en edel Christen,
Die hier in uw keten zucht;
Deel my meê, waar op gy mijmert!
Peinst gy immer aan uw vlucht?’ -
Staan my dan de stranden open?
My, in band geklemde man!
Zou ik my voor iets verhitten,
Dat my niet gebeuren kan! -
‘Maar gesteld, uw banden vielen,
En de weêrkomst stond u vrij;
Zou uw borst niet vurig haken
Naar het eind dier slaverny?’ -
Waartoe my het hart te peilen?
Lieve schoonheid, dit 's te wreed!
'k Draag mijn kluister, en gemoedigd.
Voeg geen zwaarte by haar leed. -
‘Waan niet, dat ik u bespotte,
Jeugdig Ridder, wie gy zijt.
'k Heb een teêrgevoelig harte,
Dat met uwe ellende lijdt.’
'k Zie uw oog een traan ontvloeien.
God vergelde u dezen traan!
'k Voel de keten minder knellen,
Ziet gy haar gevoelig aan. -
‘Jongling, mocht mijn hart u redden!
Wat bestond dat hart niet al!
Maar gy zult my licht verachten
Om het geen ik melden zal?’ -
God verhoede 't, lieve Schoone!
Neen, uw argwaan doet my pijn.
Ieder zuchtjen van dien boezem,
Zou my dat niet heilig zijn! -
‘Zeg my dan, ô dierbaar Christen:
Waarom wraakt gy onze Wet?
Immers, gy gelooft in Allah!God.
Waarom niet in Mahomed?’ -
Wy gelooven, lieve Schoone,
Ja, in Allah, wien gy eert!
IssaJezus. is zijn Eengeboren,
In wiens naam de Christen zweert. -
‘Wy, wy eeren ook uw' Issa!
Issa is ons meer dan mensch,
Meer dan Engel uit den Hemel!
Hy, der Joden hoop en wensch!’ -
Amen! Ja, hy is dat Spruitjen,
Daar reeds IbrahimAbraham. op zag:
Hy, Messias van de Joden;
Rechter in den jongsten dag. -
‘Wy erkennen 't, lieve Christen!
En het is geen Muzulman,
Die in Hem der Joden Heiland,
's Warelds rechter, loochnen kan.
Zegen zij, en eer en glorie,
Aan uws Issaas heilgen naam!
Hoon en jammer aan den snoode,
Die zich Issaas smaadheên schaam!’ -
Gy, erkent ge dat, Zaïde?
O hoe roert dit mijn gemoed!
Ach, die traan dien gy my plengde,
Valt mijn hart thans eens zoo zoet. -
‘Lieve Christen, zie my schreien.
Ja, wy hebben een geloof!
Een geloof zal ons behouden,
Wie hier dartel', wie hier sloov!’ -
Issa schenke u die genade
In Zijn alverzoenend bloed!
Hy vergoot het voor de zijnen;
Stoot Zijn heil niet met den voet! -
‘Christnen, laast ge nooit den Koran?
Vondt gy daar uw' Issa niet?
Issa, in den hoogsten hemel,
Waar hy Gabriel gebiedt!’ -
'k Zag mijn' Issa daar verheven:
Hem erkent ook uw Profeet.
Maar veel grooter is Zijn luister,
Dan uw Wet u kennen deed. -
‘'t Geen mijn Wet van Hem verkondigt,
Laat by my geen schepsel toe.
'k Kniel met u voor Issaas voeten,
Als ik het voor Allah doe!’ -
Ja, Zaïde, buig u neder!
Issa neemt uw beden aan.
Kniel hier met my voor zijn Godheid,
Om geheiligd op te staan! -
‘Issa, Zoon der hooge Godheid!
Issa, zelf waarachtig God!
Zie mijn hand zijn hand omvatten:
O vereen ons beider lot!
Christen! zie dit water vlieten:
Schep, ô schep het in uw hand!
Laat het my het voorhoofd netten,
Tot een hartverzeekrend pand!
'k Wil aan Issa toebehooren.
'k Wil de Zijne zijn als gy.
Issaas bloed mocht voor u vlieten;
O het vloei' ook over my!’ -
Zoo erkent ge God den Vader?
Zoo erkent ge God den Zoon?
Zoo, den reinen Geest der Godheid,
Die zich uitstort van haar throon? -
‘Ik erken U, Bron der dingen!
Schuldverzoener! Reine Geest!
Uwen naam gewijd te worden,
Dit is mijn Geboortefeest!’ -
Rijs dan, lieve! rijs Christinne!
Leef thans zuiver, onbevlekt,
En vereer met heel uw' wandel
Hem naar wien u 't harte trekt! -
‘Dit, dit geef my Gods genade,
Issaas bloed, door beider Geest!
Hier ontspringt voor my het leven:
'k Ben tot heden dood geweest.’ -
Wat dan is u thands geworden
't Geen u Mahomed beveelt?
Wat is hy u thands, Zaïde,
Nu de Doop u heeft herteeld? -
‘Mahomed is my de Stichter
Van een groot en magtig rijk!
Waardig Afgodsdienstverdelger!
Held en Dichter te gelijk!’ -
Ja, dit is hy my, Zaïde!
Dit aan ieder die hem kent,
En gezaligd moog hy opstaan,
Als ons God Zijn' Engel zendt! -
‘Christen, wilt ge thands vertrekken?
Zie dit goud in mijnen schoot!
't Is uw losprijs - en Zaïde
Volgt u als haar Echtgenoot!’ -
Hoe! Zaïde, mijn bevrijdster!
‘Ja, uw Ega, uw Vriendin!’ -
Welk een liefde, mijn Zaïde! -
‘Eindloos grooter, Issaas min!’
1805.
Robbert de Vries.Nieuwe Mengelingen II, 95.
Eerste zang.
Graaf BoudewijnBoudewijn de Vijfde, Graaf van Vlaanderen. had jaren lang
Gantsch Vlaanderen berecht,
En had, nu grijs en afgeleefd,
Twee Zonen uit zijn Echt.
De JonkerMen weet, dat de naam van de Jonker aan den Leenopvolger eigen was. Alhoewel men, beleefdheidshalve, jongere Zonen wel met den tytel van Jonker begroette, de Jonker zag altijd op den oudste. Zoo was 't in Engeland oudtijds met Child; in Spanje, met Infant, enz. De Jonker is hier Boudewijn, als Graaf na zijn' Vader, de Zesde. droeg zijns Vaders naam,
En was een rechte bloed:
De jongste was een woeste knaap,
En had noch land noch goed.
Zijn Vader had een zwak voor hem,
Maar 't gaf hem menig kruis.
Nu dacht hy: Beter verr' van hand,
Dan al te na by huis.
Hy rust een knappe Krijgsvloot toe,
Zoo netjens als een pop,
En takelt en bemant ze wel,
En zet dien Zoon daar op.
‘Hoor, Jongen, zei de grijze paai,
Gy moet eens in den wind:
Gy zijt nu reeds een Jongeling,
En geen onnoozel kind.
Gy hebt, zoo dunkt my, lang genoeg
Gezeten op de kruk.
Ga henen nu, en vlieg eens uit:
Licht maakt gy uw geluk.
De wareld is zoo uitgestrekt,
Daar moet nog ruimte zijn;
Zie dat gy aan een plekjen raakt,
Waar van ge zegt: dat's mijn.
Daar zijn nog kusten onbezet;
Ga, zoek ze met uw vloot:
En vindt ge 't nergens leêg genoeg,
Sla hier of daar wat dood.
Ik had u graag een Graaf of zoo,
(Maar niet te dichte by!)
Of Koning, of zoo'n ander ding,
Het zij dan wat het zij.
Zoo simpel Robbert klinkt niet goed:
Niets rijmt er op dien naam.
Want schobbert is geen deftig woord,
Noch dient in onzen kraam.
Voor my, ik heb geen Koningrijk,
Dat ik verdeelen kan;
Uw Broeder krijgt mijn gantsch gebied,
En gy geen' brok daar van.
En daarom, ga! - Geluk op reis,
Mooi weêr, en goeden wind!
Men zegt, de Fenix zingt zoo fraai;
Zie toe, dat gy hem vindt.’ -
Hier zweeg hy, en de jonge borst
Gaf andwoord met een zucht:
‘Ja, Vader, dat is goed en wel:
Ik hou wel van een klucht.
Maar echter, 't spookt zoo, naar men zegt,
In 't hartjen van de zee:
Daar zwemmen boze haaien in:
Ligt neemt er een my meê.
Of zoo het al geen zeedier doet,
De wareld, wijd en breed,
Is vol van Sarraceensch gebroed
Dat Christenmenschen vreet.’ -
‘Kom, kom wat, Jongen! wees niet bang!
Hier zijt gy zulk een haan.
Ga heen en troost u maar, en trek
Uw stoute schoenen aan.’ -
‘Wel nu dan, Vader, als 't moet zijn,
Vaarwel, en leef gezond!
En kus mijn Moeder goeden dag;
Ik reis de wareld rond!’ -
Daar gaat hy, knoopt zijn' neusdoek om,
En haalt het zeil om hoog.
En, wip, daar vliegt zijn vloot in zee,
Den Vader uit het oog!
Tweede zang.
In Spanje kwam de vloot te land.
Men dronk er zoete most;
Doch Robbert vond het daar te heet,
En vijgen slechte kost.
Ook reisde hy de landstreek door,
De stroomen op en af;
Maar niemand was er zoo beleefd,
Die hem een Graafschap gaf.
‘Och, zei hy tot een' Moorschen Prins
Ik kom zoo verr' van daan:
Ei lieve, doe my dat pleizier,
Uw Rijk my af te staan!’ -
‘“Mijn Rijk? dat houde ik, zei de Vorst,
Van God en van mijn zwaard.
En 'k sta het (ja, by Mahomed!)
Niet af dan met mijn' baard.”’ -
‘Wel nu, is dat de zwarigheid,
Dan zijn wy aanstonds klaar,
Sprak Robbert met een' blijden lach:
Zie hier een Fransche schaar!’ -
Maar ô wat keek de Sultan fel,
En Robbert, op zijn neus!
‘Nu, zei hy, nu! verstoor u niet:
Het was maar om de leus.’ -
Maar, leus of niet, het was verbruid:
Hy kreeg den wind voor in,
En kroop weêr in zijn Galeas,Dat Galeas een Oorlogsschip was van kleiner slag, weet men. Een Galjoen is een groot Galeas, Galeone in 't Italiaansch, met den vergrootenden uitgang one, Galeon in het Spaansch. Daar een Galeas een Krijgs- of Roofschip was, en niet geschikt om lading van eenig belang in te nemen, begrijpt men de onwilligheid der Dantsigers om zulk een Vlootjen door te laten, en tevens de reden van hun andwoord im den Derden Zang.
Zoo kwaad gelijk een spin.
Die kromme sabels van den Moor,
Die stonden hem niet aan.
Hy was een Christen in zijn hart,
Hy mocht geen Halve maan.
Dus pakte hy zijn biezen op,
Zoo stil gelijk een muis,
En kwam, met kous en broek op 't hoofd,
Zijn' Vader weder t' huis.
Papaatjen haalt de schouders op,
Ontfangt hem met een' zoen;
En broeder Boudtjen krabt den kop:
Wat zou de sukkel doen!
Men houdt hem nog een jaar of twee,
Maar was er meê gebruid:
Steeds had hy krullen in de kruin;
En voerde potsjens uit.
In 't eind, de Vader wordt het moê:
‘Kom, zegt hy, Jongen, kom!
Hier aan te bakken aan den haard,
Dat past geen jonge blom.
Kom, kom! het zal nu beter gaan,
Slechts nieuwen moed gevat!
Hier t'huis is niets voor u te doen:
Hier zit gy u maar plat.
Gy wordt, dit ligt my op het hart,
Nog Koning hier of daar;
Al kreegt ge maar in Amsterdam
Het rijk van Jorisvaâr.’ -
‘In Gods naam, zegt hy! Goeden dag!
Ik ben alweêr te vreên;
Maar zend my heel de wareld rond,
Doch naar geen' Saraceen.’ -
‘Wel nu dan, sprak de grijze Graaf.
Daar is nog ruime keur:
Indien ge rog noch wijting lust,
Daar is ook snoek en steur.
Ga heen, en zeil de Weissel op:
Gy zijt een knappe borst,
De Polen zitten zonder heer,
Licht neemt men u tot Vorst.’ -
‘Adieu dan, Vader! Flux aan boord:
Voort, jongens, brassen los!
De vlag en wimpels uitgerold!
En, Benedicat nos!’Een soort van Hymne of Kerkgezang, dus beginnende, die de in zee stekenden aanhieven. -
Derde zang.
Daar zeilde Robbert stout en fier,
En streefde door de Zond,
En dreef met uitgespannen zeil
De Weissel in den mond.
Maar als hy met zijn watermacht
Voor Dantzigs muren kwam,
Daar stoot hy onvoorziens het hoofd,
En valt zijn vingers lam.
Daar koomt een kleine BarkorolEen havenschip in dien tijd.
Die vraagt: ‘Wat koomtge doen?
Niet verder! halt, du luderhans!
Eer ik u henen boen.’ -
‘Ik ben een koopman, zegt de Held,
Ik kom om hout en graan.’ -
‘Wel ja! ge ziet er wel na uit.
Voort, scheer u hier van daan!’ -
‘Dat's kluchtig, zegt hy; maar ik wou....’
‘Wat woudt gy, kale klant?
Vertrek, of 'k steek u in een' zak,
En heel uw vloot in brand.’ -
Hy haalt de schouders op. ‘Kom aan,
De steven omgewend!
Ik zie het, die vervloekte zee
Wordt nooit mijn Element.’ -
Hy keert, en ziet een Karavel;Een klein schip, dat tot allerlei einden gebruikt wierd. Naderhand werd deze naam anders toegepast. - Zich voor Koopman uitgevende, had hy den Deenschen tol verkort met zijne vrije doorvaart; en van daar dit beslag.
Die voert de Deensche vlag,
En neemt, in naam van Koning Knoet,Kanoet de Groote, denk ik, die, in 1014 Koning geworden, Engeland met het Deensche Rijk vereenigd hield.
Zijn schepen in beslag.
‘Alweêr iets, zegt hy; telkens wat;
Men mag noch in noch uit.
De Duivel haal dit gekkenland;
Het lijkt naar visch noch kuit.’ -
Men voert hem, met zijn vloot, met al,
Naar 't slot van Elzeneur,
En laat hem dat van binnen zien,
Met grendels op de deur.
Daar zit hy, kruipt de tralie door,
En vindt een kleine Kaan;Nog kleiner Vaartuig.
Die neemt hem, daar ze juist vertrekt,
Op naam van ballast aan.
Daar koomt hy weder by Papa:
‘Neen, zegt hy, zoo niet weêr!
Die Moffen zijn zoo onbeschoft,
Het gaat my aan mijn eer.
De zeetocht is mijn zaak zoo niet;
Maar zie! zoo'n reis te land,
Dat, dunkt my, zou veel beter gaan;
Dat vind ik meer plaizant.’ -
‘Mijn vloot, riep grijze Boudewijn!
Mijn vloot! mijn arme vloot!
Foei, Jongen, zoo veel gelds verkwist!
Gy doet my nog de dood!
Ach! had ge slechts, voor 't allerminst,
(Nooit hebt gy overleg!)
Een lading stokvisch meêgebracht,
Dan was niet alles weg.
Ik wenschte...!’ - ‘Nu wat woudtge dan,
Zegt Robbert, wees niet mal!
Ik lag daar met mijn neus op stroo,
In duskenDusken is een Vlaamsch woord, hoedanige men hier verscheiden aan Robbert en zijn' Vader in den mond legt. Het beteekent zulk een. Zoo is het met ik peis, voor ik denk; voorwaar, voor gewis of zeker; en de bastaardwoorden portuur, bonheur, pleizant, alle in 't Vlaamsch geëigend. Even zoo is Prince jent, valjant eene rein Vlaamsche uitdrukking. muizenval! -
Wat zendtge me ook naar zulk een oord?
Het vriest er dat het kraakt;
Zoo dat het elk' regtschapen' mensch
Aan brein en zinnen raakt.
Maar geeft me 't geen er toe behoort,
Zoo trek ik, als een heer,
Naar 't lieve vruchtbre Holland toe:
Dit toch bevalt my meer.
Wel nu, zegt Vader; maar geen vloot!
Wat zakgeld krijgt ge meê,
Een ransel, met een' overrok,
Een nieuwe pruik-quarreê.
Zie dat ge daar uw' weg meê vindt,
Maar haal me niet meer af,
(Ik zit op al te grooten last)
En breng my niet in 't graf!’ -
Vierde zang.
Graaf Floris,Graaf Floris de Eerste van Holland, zijnen Broeder Diedrijk IV in 1049 opgevolgd, en in 1061 gestorven. met het Rijk verzoend,
Dacht weinig aan verraad,
En, zoo men met een spreekwoord zegt,
Wist van den Prins geen kwaad;
Als Robbert aan den Yzendijk
Den Keulenaar ontmoet,
Die DiedrijkDiedrijk den Vierde, op den 14 van Louwmaand 1049, door een verraderlijken pijlschoot naamlijk getroffen. op den Dordschen wal
Deed ploffen in zijn bloed.
Dees, altijd vluchtend voor de wraak
Die moorders achterhaalt,
Had nergens, nergens duur noch rust,
Maar steeds heromgedwaald.
De Vlaming wordt hem dra bekend:
Zy drinken broederschap,Gelijk nog by de Duitschers zoo wel als de Vlamingen in gebruik is: na 't welk zy elkander altijd met du aanspreken; (tutoyer zeggen de Franschen.) Hier van het du bist in het volgende Couplet, en vervolgens zijdy; beide Vlaamsch. Naderhand zegt Graaf Boudewijn ook wat bist du voor een laf; maar het is daar de stijl der Gramschap en Verachting. - Even zoo was het oudtijds by ons ook; zelfs nog ten tijde van Cats, die in Athenaïs den Keizer in toorn doet zeggen: Ha! du bist een snoode vrouwe! en dikwijls als eene vriendlijke spreekwijze zijn zijdy wijs gebruikt. Onze Bijbelvertaling heeft het eerst by ons het du geheel afgeschaft.
En gaan te saam op avontuur
En loopen op den klap.
‘Hoor, Jonker, zegt zijn medgezel!
Du bist van Gravenstaat:
Dit schooien gaat niet eeuwig goed:
Ik weet veel beter raad.
Het krielt van knapen, die, als wy,
Maar leven op den boer;Op den klap loopen is eigenlijk, op het geen de Lazarusklap of klep opbrengt: dus bedelen, schooien. Op den boer loopen, leven, of teeren, is 't platte land berooven. Echter zijn beide spreekwijzen reeds zeer oud met elkander vermengd.
Ik weet er honderd en nog meer;
Die heb ik aan mijn snoer.
Vereenen we ons! Zijdy ons Hoofd;
En met vereende hand
Dan 't rijke Holland kaal geplukt,
Beroofd, en platgebrand!’ -
‘Te droes, zegt Robbert! wel bedacht!
En winnen wy het land,
Dan wil ik Graaf van VrieslandDe Vlamingen noemden Holland toen Vriesland. Van daar dat zy Robbert toen hy Voogd van Holland was de benaming van de Vries (als ware 't, de Hollander) toevoegden. Zoo noemen de vreemden nu Gelderland, Overijssel, Vriesland, met den naam van Holland; en als een Overijsselsche boer in Duitschland zijn vermengde en meer dan half Westfaalsche wanspraak uitkraamt, zegt men daar, dat het Hollandsch veel van het platduitsch heeft! - By ons zou deze Held zekerlijk Robbert de Vlaming moeten heeten: maar gelijk het de aart van onze natie is, naar den aart der Christelijke Liefde anderen altijd uitnemender dan zichzelve te gelooven, zoo hebben we deze als allerlei andere zotheden (blaaskakerijen en valschheden daar onder) gewillig in onze Historie aangenomen, en thands dient men er by te blijven, wil men elkander verstaan. zijn:
Een kolfjen naar mijn hand!’ -
Daar vliegt hy naar den boord der Scheld',
En plant den zwarten Leeuw,
En ligt een' troep van Snaphaans op,Snaphaans zijn gewapende Roovers, van wie de vuursteenroeren (fusils) hunnen naam ontleend hebben, om dat zy de zulke gebruikten, ten einde in hunne donkere schuilhoeken, waar uit zy de reizigers overvielen, niet door den gloed of de reuk van het lont, dat men toen op den haan of spring zette, verraden te worden. De spreekwijs lont ruiken verklaart zich hier door. Verscheiden ondernemingen om steden by duister te verrassen zijn door de sterke reuk der musketlonten mislukt; waar van men verscheiden zeer merkwaardige voorbeelden uit de zestiende Eeuw kan opzamelen.
De schandvlek van hun eeuw.
Nu valt men, zonder krijgsheraut,
Ontzeg, of vedebrief,
Het arme Zeeland op het lijf,
En waarschouwt als een dief.
Daar ligt het kleene Veer in asch,
En Kruining staat in vlam;
Daar vlucht men reeds uit Zonnemeer,
En beeft tot in Schiedam.
Daar plondert men de gantsche streek
Van Maas- en Waalstroom uit;
En speelt er den gebraden haan;
En mest zich met de buit.
Graaf Floris weet niet hoe hy 't heeft,
Maar zendt een kleine macht;
Die vindt mijn' Graaf van VrieslandNaamlijk, Robbert, die zich deze houding gaf. daar,
Die op geen weêrstand dacht.
Daar vlucht hy over hals en hoofd,
En tuimelt als een kloot,
En Holland, en gantsch Zeeland uit,
En plascht door kreek en sloot.
De StrijneDit water strekte van de Schelde, achter Tholen om, tot de oude Maas of Merwede, en stroomde, uit verscheiden kleine kreeken en rivieren ontfangen, in beide uit., rood van 't Vlaamsche bloed,
Brengt tijding aan de Scheld
Van 't heerlijk uiteind van den tocht,
En roemt den dappren held!
Nu koomt hy by den Heer van Aalst,
En vraagt zijn Slot tot wijk.
Die zegt: ‘ik hou geen roovrennest;
Ga, vraag het uws gelijk.’Deze trek is Historisch. De Heer van Aalst was Leenman van Boudewijn die het van 't Rijk hield. De overoude vermaagschapping van mijn Geslacht met het huis van Aalst door de Familie de Bie, en wel den oudsten tak van dezelve, die de enkele Bie voert (de andere takken zijn jonger, en hun wapens niet van voor het eind der vijftiende Eeuw, wanneer de stam zich verdeelde, en het wapen het eerst door verdubbeling der figuren gebroken wierd, hetgeen sedert veelvuldige malen geschied is) stelt my in staat, hier van byzonderheden te weten die nog onbekend zijn.
In 't eind, hy koomt, berooid en krank,
Zoo mager als een muis,
Zijn' Vader, met de kous op 't hoofd,
Ten derden maal weêr t'huis.
‘Och, Jongen, roept hy vloekende uit,
Wat bistu voor een laf!
De Duivel sleep' u naar de Hel,
En my de dood in 't graf!’ -
Vijfde zang.
‘Ja, Vaartjen, zegt hy; ja, 't is waar,
Ik lei het kwalijk aan:
Maar geef my slechts een' nieuwen rok
Het zal nu beter gaan.
Graaf Floris, neen, dien stond ik niet!
Maar hy is uit den tijd,
En GeertruiGeertrui, Weduwe van Floris den Eerste. is een jonge Weeûw,
Wel waard te zijn gevrijd.
Wat meentge? Was dat geen portuur?
Haar Zoontjen is een wees;
En zoo ik Voogd of Ruwaard wierd,Het Landbestier, niet in naam, maar in plaats van een onmondigen of ter Regeering onbekwamen Graaf, werd by ons van ouds Ruwaardy genoemd. Zoo werd Hertog Albrecht van Beieren Ruwaard, by zijns Broeders krankzinnigheid. Zoo Filips van Burgonje wegens Vrouw Jacobaas onbekwaamheid.
Dan, dunkt me, klaar was Kees!’ -
‘Wel, Robbert, wel, ge zegt zoo wat,
Dat plan is niet zoo zot.
Dat waar voorwaar een groot bonheur!
Maar trek niet weêr de pot!’ -
‘Maar, Vader, 'k zie er heel wel uit,
Ben flink van lijf en leên,
En k hou my beter by een Vrouw
Dan by zoo'n Saraceen.
Gy zondt me wel naar Spanje heen,
En Deen, en Mof, en Pool:
Hier waag ik hoofd- noch beenbreuk by,
Al wierd het ook weêr kool.’ -
‘Ja, Robbert, maar zoo'n dolleman....!
Ik peis niet dat zy wil.’ -
‘Och, Vader, 't Wijfjen is nog jong:
Dat's beter dan te stil.’ -
‘Maar de Adel duldt het zeker niet,
Gy zijt zoo dom, zoo los.’ -
‘Te liever ben ik hun voor Voogd:
Al waar ik ook een Os.’ -
‘Wel nu, beproef het avontuur!
Zoo menig leêge kruin,
Zoo menig losbol, goed tot niets,
Maakt aan een Vrouw fortuin.’ -
Daar gaat Mejonker, fraai gedoscht,
En maakt Mevrouw zijn hof:
Il parle sentiment, gantsch bloed!
Slechts is de toon wat grof.
Hy vrijt, en vleit, en vlijmt,Vlijme is eigenlijk het oud Nederduitsch woord voor het geen de Franschen flegme noemen; en van daar beide de werkwoorden vlijmen en flemen. en fleemt;
En snoeft, en blaast, en pocht:
En troost haar van Graaf Floris dood,
Zoo handig als hy mocht.
In 't kort: aleer men 't weet of gist,
Zy geeft hem hart en hand;
En tevens wordt hy haar Gemaal,
En Voogd van Graaf en Land.
Zie daar dien zelfden Robbert nu
In vollen glans en eer:
Nu koomt hy met den kous op 't hoofd
Zijn' Vader toch niet weêr!
Maar, Geertrui, wat hebt gy verricht? -
‘Een' Ega nam ik aan,
Om my, mijn' Zoon, mijn Volk, en Land,
Met wapens voor te staan.’ -
Te recht! O welk een schoone keus!
Zoo'n wijdgeduchten Held!
Vraag Spanje wat zijn daden zijn!
Of vraag het Zond en Belt!
Of vraag het, wilt gy meer bescheid,
Aan d' oever van de Maas!
Ja, 't is een Prince jent, valjant;
Mits op zijn rechte plaats.
Daar neemt de fiere GodefriedHertog Godefried met de Bult.
De wapens in de hand,
En drijft Beschermer, Wees, en U,
Als schapen uit het land.
O lieve teedre Vorstenspruit,De jonge Graaf Diedrijk de Vijfde, die niet, dan na Godefrieds dood, zijne landen herwon.
Wat valt die vlucht u bang!
Hoe zorgde uw Moeder, door haar Echt,
Voor u, voor uw belang!
Ja, Moeders! als gy weder trouwt,
(Nu! waarom toch gebloosd?)
Geen ander oogmerk drijft u aan,
Dan liefde voor uw kroost:
Maar echter, zoo gy trouwen wilt,
Zie voor u, wien? en hoe?
Vertrouw uws voorkinds erf en goed
Geen' naakten zwerver toe.
1805.
Eléonoor.Gemalin van Koning Henrijk II van Engeland.Nieuwe Mengelingen II, 117.
Eléonoor lag krank en slecht,
Die goede Koningin!
Nu dacht zy aan haar laatste stond,
En wou den Hemel in.
Dus zocht zy in gewijde Biecht
Op 't angstig sterfbed rust:
En eischte daar een Priester toe,
Maar van de Fransche kust.
‘Lord Maarschalk (riep de Koning), hoor!
Wy zijn vertrouwde maats:
Ga meê, ik biecht de Koningin,
In 's Franschen Priesters plaats.
Zoo'n Vrouwenbiecht moet grappig zijn,
Zy zij dan hoe zy zij:
Wat Vrouwen op het harte ligt,
Is altijd voddery!’ -
‘“Een beê, een beê (riep de arme Lord,
En boog zich op de knie)!
Dat, wat de kranke biechten mag,
Aan niemand leed geschiê.”’ -
‘Ik zet mijn Ridderwoord te pand,
Mijn scepter, kroon, en al,
Dat, wat de kranke biechten mag,
Het niemand schaden zal.
Steek gy u slechts in 't Munnikskleed,
Ik doe er ook een aan;
En ik, ik zal de Priester zijn,
En gy, mijn Kapellaan.’
Zy steken zich in 't Munnikskleed,
En treden White-Hall doorLees Wijt-hol.:
De handbel klinkt, de waskaars licht,
De kwispel gaat hen voor.
Zy komen voor het Ledikant,
En knielen op 't Karpet:
‘Het biechtgeld, lieve Koningin!
Het is er toe gezet!’ -
‘Verklaart my, of gy Franschen zijt?
Die vroeg ik voor mijn biecht.
En maakt op strop en dwarshout staat,
Indien ge my bedriegt.’ -
‘Wy komen op dit oogenblik
Zoo versch uit Frankrijk aan,
En hebben sints wy zijn in 't land
Nog zelfs geen mis gedaan.’ -
‘Zoo hoort dan wat ik u verklaar;
Mijn zonden doen my leed:
Lord Maarschalk had mijn maagdenblom:
Voor 't minst, zooveel ik weet!’ -
‘Dat's lelijk (roept de Koning uit):
Maar God vergeef u 't kwaad!’ -
Lord Maarschalk zegt er amen toe;
Maar siddert daar hy staat.
‘Mijn tweede boevenstuk was dit;
De zonde doet my leed.
Eens maakte ik voor des Konings drank
Een Poeijertjen gereed.’ -
‘Dat's lelijk (roept de Koning weêr)
Maar God vergeef u 't kwaad!’ -
Lord Maarschalk zegt er amen toe:
‘“Het was een booze daad.”’ -
‘Mijn derde boevenstuk was dit:
Maar 'k weet niet of 't my spijt:
'k Gaf Rozemond een drankjen in,
Het was uit minnenijd.’ -
‘Dat's lelijk (zegt de Koning weêr)
Maar God vergeef u 't kwaad!’
Lord Maarschalk zegt er amen toe:
‘“Het was een booze daad.”’ -
‘Beschouwt me daar dien kleinen knaap,
Nog spelende in zijn kreb!
Dat is Lord Maarschalks eigen kind:
Het liefste dat ik heb.
Beschouwt me daar dien grooter knaap,
Hy eet zijn Chelsea-bonn!Lees, op zijn Fransch: Chelsie-bon; een morgenbroodtjen, zeer geacht in Londen.
Dat kind is Koning Hendriks zoon,
Dien 'k nimmer lijden kon.
Hy heeft een regte varkenssnuit,
Een bullenkop als hy.’ -
‘Dat schaadt niet (riep de Koning uit),
Te liever is hy my.’ -
De Koning smeet zijn keuvel af,
Met heel zijn munnikspij.
‘Foei (riep zy), wat een vuil bedrog,
Wat snoode schelmery!’ -
De Koning keek den armen Lord,
Maar over schouder, aan:
‘Lord Maarschalk (zei hy)! 'k gaf mijn woord;
't Zou anders zoo niet gaan!’ -
‘Zoo loopt het (riep de slimme feeks)
Met diergelijke list.
Steeds brengt zy heel wat anders uit,
Dan wat men gaarne wist.’ -
Lord Maarschalk keek geweldig slecht,
Doch sprak den Koning aan:
‘“Heer Koning, gy moest Priester zijn,
En ik uw Kapellaan!”’
1805.
Assenede.Nieuwe Mengelingen II, 1.
Geheel Egipte was in rouw,
In rouw om Thammus dood,
En 't strenge Jaarfeest duurde nog,
Dat alle vreugd verbood.
De sisters zuisden door de lucht,
Gemengeld met geween,
En alles hijgde naar den dag,
Dat Apis weêr verscheen.
Alleen de minlijke Asseneed,
By de algemeene smart,
Vond in de during van dien rouw
Verlichting voor haar hart.
Zy, door des Konings Gunsteling
Verkoren tot zijn Bruid,
Zy gruwt en siddert voor dien band,
En barst in tranen uit.
Dat jeugdig, dat gevoelig hart
Ziet, siddrend en beklemd,
Die blijde weêrkomst te gemoed
Als voor haar Echt bestemd.
Van de eerste kindsheid aan, slavin,
Uit Midian gekocht,
Ontzet zy voor haars meesters arm,
Als voor een wangedrocht.
Zy weet niet, welk een wondre drift
Haar boezem ijzen doe:
Alleen Gods Engel kent die drift,
En wenkt die gunstig toe.
‘Ach (zegt zy) strenge Potifar!
Verzwaar mijn slaverny!
Maar laat mijn hart, mijn teder hart,
Van band en kluister vrij!
Wat deed ik, jeugdig Maagdelyn,
Dat by de schapen liep!
Het geen my uit dat zalig lot
Naar praal en Hofpracht riep?
Wat was het dat my overgaf
Aan uw gehate min?
Ach, zalig was ik op het veld;
Gelukkig, als slavin!
Zal ik, tot eeuwig leed gedoemd;
Mijn gruwzaam leven lang
Versmachten op de Huwlijkskoets,
In onverduurbren dwang?
Ik, in een' hatelijken rang
Mijns Meesters Bedgenoot,
Hem met een bloed, verstijfd van schrik,
Ontfangen in mijn' schoot?
Ik sterven van de schaamte en angst,
Als hy mijn borst genaakt! -
Genadig Schutsgeest, kom dit voor,
O Gy, die voor my waakt!’ -
Dus treurt ze, en baadt in 't biglend vocht,
Dat langs heur kaken daauwt;
En schrikt by elken morgenstraal,
Die aan den hemel graauwt.
‘Ach (zegt ze)! weêr een nacht voorby!
Alweêr een dag gereed,
Die 't gruwzaamst leed my nader brengt!
Het ondoorstaanbaarst leed!
Ja, Potifar, 'k vereer uw deugd;
En niet, met slaafsch ontzag:
Maar dood en wee vervulle uw bed,
Eer ik het drukken mag!’ -
Afgrijslijk giert het midlerwijl
Door Stad en Tempelwijk:
Afgrijslijk galmt het langs de straat
Met sleepend treurmuzyk:
Afgrijslijk joelt het om haar heen
Met kermend lijkmisbaar;
Met woedend kloppen op de borst
Van Vrouw en Maagdenschaar.
't Roept alles, alles, wee en ach!
En scheurt zich vlecht en kleed;
Maar niets dat by de droefheid haalt
Van minlijke Asseneed!
Helaas! het is Oziris niet,
Waarom heur boezem treurt!
Het is Anubis woede niet,
Dat haar de borst verscheurt!
De dag, het voorwerp van haar schrik,
Genaakt, en spoedt steeds aan.
De rouw, de feestrouw loopt op 't eind,
Als Apis op zal staan!
Op morgen, en het Feestgejuich
Verkondt den nieuwen God!
Op morgen, en een oogenblik
Bepaalt heur gruwzaam lot!
Nu vliegt, nu streeft zy raadloos om,
De wanhoop op 't gelaat:
‘O Hemel, red my! red, ô red!
Eer deze nacht vergaat!’ -
De slaven staan bedeesd en stom,
Ontzien zoo diep een smart,
En wanen 't sombre Godsdienstdrift,
Die zich verheft in 't hart.
Maar neen, zy eert geen stiergeloei,
Geen keffend hondgebas,
Maar Hem, die aarde en hemel schiep,
Die eeuwig is en was.
Dien God vol macht en majesteit,
Wiens wenk het al beschikt!
Tot Dien is 't, dat haar teder hart
Weemoedig henenblikt.
Wanneer zy 't wollig melkvee dreef
In Gozens vruchtbren schoot,
Toen had ze, als kind, een knaapjen lief,
Het geen uit Hebron sproot.
Dien Jongling, van verheven' geest,
En edel van gemoed,
Had ze altijd aan de zij' gekleefd,
Als met hem opgevoed!
Vaak viel zy met dien jongen knaap,
By 't gloeiende avondlicht,
Voor Hem, die 't licht zijn schijnsel geeft,
Op 't blozend aangezicht.
Vaak knielde ze in het morgenrood,
Doortinteld van ontzag,
Met hem voor d' Ongenaakbre neêr,
En zegende den dag.
Vaak zat zy naast hem aan een beek,
En sloeg de schaapjens gâ;
Wanneer hy naar den hemel wees,
Den throon van Eloa.
Dan meldde haar zijn zachte mond,
Hoe al wat aanzijn heeft,
Uit Hem-alleen zijn' oorsprong nam,
Door Hem-alleenig leeft.
Hoe 't menschdom, door Zijn hand gewrocht,
Hem schaamteloos vergat;
Aan dartle lust zich overgaf;
Zijn wetten overtrad.
Hoe teêr Hy echter voor hun waakt,
En hoe zijn milde hand
Den dag zijn licht en warmte schenkt,
En wasdom spreidt op 't land.
Hoe teêr Hy hen voor 't kwaad behoedt,
En, schoon ter wraak gesard,
Verzoening wil, verzoening biedt
Aan elk benepen hart.
‘“Ach (riep hy dikwerf, met een' traan
In 't zacht en helder oog)!
Ach, dat zich deze God van heil
U eens ontdekken moog!”’
Dan tokkelde zijn fixe hand
De zoetgesnaarde Luit,
En dreef er Jaoos dierbre Lof
In grootsche Hymnen uit.
Des meisjens weeke borst bezweek,
En kon dit niet weêrstaan;
Maar bad den God dien hy aanbad,
En, met dien God, hem aan.
Hoe smolt dan haar betoovrend oog,
Hoe smolt haar zwellend hart
Van wellust die geen weêrgâ heeft!
Van nooitgevoelde smart!
Hoe hing zy aan dien rozenmond.
Waar zoo veel troost uit vloot!
Hoe aasde zy op ieder woord,
Dat van die lippen schoot!
Hoe zalig was het zalig veld
In deze zaligheên!
Hoe zoet gevoelde zy heur' staat,
Met Jozef lotgemeen!
Maar ach! die tijden zijn geweest,
En alle heil verbeurd!
Van al wat prijs had voor heur hart
Is ze eeuwig afgescheurd!
‘O God, Dien Jozefs hart aanbidt,
Dien hy my kennen deed!
(Dus roept, dus schreit, dus gilt zy uit)
Zie neder op mijn leed!
O schenk my slechts een' oogwenk troost
Van Jozefs dierbren mond;
En dan, bevrij my van het licht,
En van dit Echtverbond!’ -
Zy zwijgt: en wie, wie doet zich op
Terwijl zy 't hoofd verheft?
Is 't Jozef? Jozef! Is hy 't niet?
Wiens beeld heur oogen treft!
‘Ach! (roept zy, schrikkende en verbaasd)
Ach, hemel! kan het zijn?
Of is 't bedwelming van mijn' geest,
En lichaamlooze schijn?’ -
De Jongling buigt zich op de knie:
‘“Mevrouw (dus vangt hy aan),
Herken my, eerst uw' medeslaaf,
En thands uw' onderdaan!
Uw Bruigom, mijn weldadig Heer,
Onttrok my aan de stulp,
En vorderde in het huisbestuur
Zijns armen Veeknaaps hulp.
Thands zendt zijn gunst my aan zijn Bruid,
Opdat ik haar begroet'.
Ach! Jaoos zegen zij uw deel
By vreugd en overvloed!”’ -
Hy zwijgt, en kust den zoom van 't kleed,
Dat langs haar schouders plooit.
Hy wacht haar andwoord knielend af,
En zy, zy blijft verstrooid.
In 't einde, met een' diepen zucht,
Die uit haar binnenst schiet:
‘Rijs (zegt zy), dierbre Jozef, rijs!
Die plaats is de uwe niet.
Ach, zoeter lage ik aan uw kniên
Bevrijd van dezen dwang,
In Gozens onvergeetbaar dal
Te luistren naar uw' zang!
Ach, zoeter lage ik aan uw kniên
Te weenen in het stof,
Dan Jozef aan mijn' voet te zien
In dit afgrijslijk Hof!
Ach, Jozef! heeft uw teedre ziel
Ooit iets voor my gevoeld? -
Ooit deernis met mijn vroege jeugd? -
Of ooit mijn heil bedoeld? -
Hebt ge ooit de kindsheid lief gehad
Van dees beklaagbre maagd: -
Ooit deugden in haar borst gestort,
Die gy in de uwe draagt: -
Hebt ge ooit van zorg voor haar geblaakt,
En d' onbegrijpbren God
Verkondigd aan haar leergraag hart;
Heb deernis met haar lot!
Wat is my staat, of rang, of goud,
Of purper, of gesteent';
Wat waar my Faroos elpenstaf,
Zoo 't hart zich-zelf beweent!
O red my, red my van deze Echt!
Ik vloek haar gruwbren band.
Ik volg u naar het eind der aard;
O bied my slechts de hand!
Gy aarzelt -? Jozef! wend dat oog,
Dat Hemelsch oog niet af!
Zie op uw teedre Kweekling neêr:
Zy drukt den rand van 't graf!
Zy stort haar hart, haar ziel, haar al,
In uwen boezem uit:
Zy stort zich voor uw voeten neêr,
Ontfang haar als uw Bruid!
Uw Bruid, uw Gâ, uw Gezellin
Door zand en woesteny!
Uw hand, mijn Jozef, of de dood!
De dood aan uwe zij'!
Gy, immers, kent mijn zuiver hart:
Gy kent het! lees daar in.
Of - acht gy u dat hart onwaard,
Ik volg u als slavin.’ -
Zoo spreekt zy, werpt zich op den grond,
En klemt zijn kniën vast.
‘Neen (zegt zy), één genadig woord!
Eer my de dood verrast.’ -
De Jongling zwijgt, en zucht, en beeft.
‘“Aanminnige Asseneed!”’
Dit's alles wat hy uiten kon!
Wat aan zijn hart ontgleed!
In 't eind, hy heft haar trillende op:
Zijn boezem stikt en nokt. -
Een vloed van tranen geeft hem lucht,
Terwijl zijn lichaam schokt.
“‘Geliefde -!’” barst hy los, en bloost;
Maar wederroept het woord.
“‘Gy (zegt hy), gy, mijns Meesters Bruid!....
Ach, heb ik wel gehoord!
O gy, die Jaoos Godheid kent,
Gy wilt u-zelv' en my
Vervoeren tot een' gruwbren roof! -
Algoedheid, sta my by!
Zie Gy, ô zie op deze stond
Op my, verlaatnen, neêr!
Ik stort, steunt my uw Almacht niet!
Mijn boezem kan niet meer! -
Wie zijt gy - Potifars slavin!
Gy, die zijn wettig recht,
Zijn eigendom, zijn goedheên hoont,
En 't heilig snoer der Echt?
Wie ik -? Zijn eigendom, als gy. -
Ik rooven -! vluchten! ik! -
Ontmenschte, verg mijn andwoord niet,
Eer zich mijn ziel verstrikk'.
Roep God, die de echte banden sluit,
Roep, in uwe angst, Hem aan!
Hy is het, die ons lot bestuurt!
Hy, Heer van ons bestaan!
Vaarwel”’ -! ‘Neen (breekt zy woedende uit,
En knelt hem om de leên)!
Neen, 'k heb geene andre hoop dan u,
Geen' God dan u-alleen.
Neen, 'k laat dien boezem nimmer los,
Met klippig ijs omschorscht:
Ik kleef er my voor eeuwig aan,
Ik zieltoog aan die borst.
Geene Almacht rukt my van die borst:
Hier sterf ik, hier! ja hier!
Hier smelt ik dat bevrozen hart
Door mijn onleschbaar vier!
Hier...!’ Ziedend drukt haar lieve mond
Zich op zijn lippen vast,
En drinkt den adem uit zijn borst,
Van tranen overplast.
‘Hier (zegt zy)...!’ Gloeiende om het hoofd,
Niet wetend wat hy doet,
Deinst Jozef, weert hare armen af,
En valt de Maagd te voet.
‘“Bezadig u! - om 's hemels wil!
Om God, u-zelv, en my!”’ -
‘Neen (zegt zy), neen, het is gedaan.
Dees oogwenk dood of vrij!
Barbaar! of hier ons lot vereend!
Of - sterven van uw hand!’ -
‘“Gy, Hemel (zucht hy), dit's te veel!
Hier waar geen hart bestand!
Vaar eeuwig wel!”’ - ‘Ontmenschte, blijf!
Of sleep my met u meê.
Sleep, sleep my schreiende, in mijn bloed,
Naar 's afgronds jammerstee!’ -
Hy vliedt - zy streeft hem woedend na,
En grijpt zijn opperkleed.
't Scheurt los; zy houdt het in de hand,
En geeft een gruwbren kreet.
Aâmechtig, spraakloos, stort zy neêr,
Verstikt in tranenvloed;
En kneust zich 't voorhoofd op den vloêr,
En wentelt in haar bloed.
Aâmechtig was zy neêrgestort,
Verstikt in tranenvloed;
Het voorhoofd op den vloer gekneusd,
En wentlende in heur bloed.
En schaamte, en spijt, en woede, en tocht,
Verdeelen haar gevoel.
Zy gilt, zy schreit, zy roept, zy schreeuwt!
Maar zonder wit of doel.
Men vliegt, men nadert op 't gerucht,
En vindt haar op den grond.
Het kleed van Jozef in haar hand:
Haar, zwijmende en gewond!
‘Behoed ons, Izis (galmt het al)!
Ach! wat is hier gebeurd!
De schoone Bruid van Potifar
De slaapzaal doorgesleurd!
Gekwetst! en 't kostbre Bruidsgewaad
Verkronkeld en vertrapt!
Een slaveumantel in heur hand!
De vuige boef ontsnapt!
Ach, Potifar! uw teedre Bruid!
Helaas! zy leed geweld!
Gezwind den booswicht nagejaagd,
En in den boei gekneld!’ -
Hoe valt die tijding u op 't hart,
O moedig Hoveling!
De luister van uw bed onteerd!
Zy, waar uw hart aan hing!
Die schoonheid, teêrder aan uw ziel
In dees uw' ouderdom,
Dan die by 't dartle vuur der jeugd
Uw frissche borst ontglom!
Daar biedt men Jozef aan zijn wraak,
Met ketenen belaân.
‘Verwaten (roept hy) beef, ja beef!
Uw straf is niet te ontgaan!
Ontmenschte roover van mijn heil,
Die dus mijn gunst beloont!
Waar, waarom uw' verfoeibren aart
Niet openbaar getoond?
Waar, waarom, als een vuige slaaf
Uw' moedwil niet geboet,
Maar my in 't dierbaarst aangerand,
In 't onwaardeerbaarst goed?
Ach! hield die blos van zedigheid,
Die onschuld op 't gelaat,
Zoo zwart, zoo helsch een hart bedekt!
Zoo schendig een verraad!
Spreek echter: wat vervoerde u dus?
Of - wat verlichtte uw schuld?
Ik hoor. Doch smaad mijn goedheid niet,
Noch terg mijn ongeduld!’ -
‘“Mijn Meester! wacht niet, dat ik me ooit
Ontschuldige, of beticht'!
Daar leeft een God, die alles ziet,
En alles brengt aan 't licht.
Aan Hem, wien de onschuld dierbaar is,
Aan Hem behoort die eer!
Mijn leven leg ik, waar gy 't eischt,
Aan uwe voeten neêr.
Gy echter, die mijn' wandel kent,
Doorzoek uw eigen ziel;
En vraag, of ooit een menschlijk hart
Zich dus op eens ontviel?
'k Gevoel, dat me alles, alles doemt:
Ik onderga mijn lot.
Gy, wat uw Echtbond ook verbrak,
Geef gy den dank aan God!”’ -
‘Hoe!’ zegt hy. - ‘“'k Heb genoeg gezegd.
Heb deernis met uw Bruid!
Mijn hart bezwaart geen naberouw.
Gy, spreek mijn vonnis uit!”’
Hy gaat. De brave Potifar
Is hevig aangedaan.
‘Ach (zegt hy)! met haar opgevoed! -
Haar schoon te wederstaan! -
Vergeeflijk, hemel, waar 't vergrijp!
Maar, aan zijn Heer verloofd -!
Dit - schoon mijn hart hem sparen wou,
Ja, dit, dit kost hem 't hoofd.
Licht heeft zy-zelv zijn vlam gevleid!
In 't heimlijk hem bemind! -
Hy, jongling vol van bruischend bloed!
Zy, naauwlijks meer dan kind! -
Neen, smacht' hy in den kerkermuur!
In weêrwil van mijn' gloed,
Mijn hart voedt deernis en geen wraak;
Ik dorst niet naar zijn bloed.’ -
Intusschen vliegt de schelle Faam
Door Memfis breeden wal;
En alles daagt den slaaf ter straff',
Met gruwzaam moordgeschal.
‘Hoe! Izis! een verachte slaaf,
Uit Hebron hier gebracht!
Een vreemdling, door zijn' Heer gekocht,
Eene Edelvrouw verkracht!
Wraak, Hemel! Wraak, rechtvaardig Vorst!
Het is hier aller zaak!
Geen vrouw is veilig in heur huis,
Vindt dit geen heugbre wraak!’ -
Men sleept des Jonglings opperkleed,
Getuige van zijn feit,
Voor Faroos hoogen rechterstoel,
En roept: Gerechtigheid!
De Koning ziet de schouderslip
Den gespriem afgescheurd.
Maar Hemel! hoe ontroert zijn ziel
Om wat hy meer bespeurt!
Wat vindt hy? (Hemel, 't is Uw wil,
De waarheid breekt hervoort.)
De vingren, stijf in 't kleed gedrukt:
Het kleed, daar van doorboord.
Doch waar? Van achtren in den sleep,
Die, reikende aan den grond,
In 't vluchten, ja, te grijpen was,
Maar niet, van die weêrstond.
Die vingermerken opgescheurd
Tot onder aan den rand,
En dien in kronkels saamgeprest
Van 't knijpen van de hand.
‘“Dit teeken (zegt hy) tuigt van vliên,
Maar geenzins van geweld.
Een slaaf, die aan een vrouw ontvliedt,
Wier vuist zijn kleed beknelt.
Geen blijk van afgelegd gewaad
Ter pleging van het feit;
Niets losgegespt, en niets ontgord;
Maar louter zedigheid.
Alleen de teekens van een vrouw
Die al haar krachten spant,
Op dat zy hem van 't vliên weerhou.
Dit tuigt het onderpand!
Zoo 't kleed het misdrijf staven moet,
Hem toont het schuldeloos;
En echter 't vindt zich in uw hand!
Bloos, Assenede, bloos!”’ -
‘Ja (zegt zy)! Wreedaarts, scheurt my 't hart,
Het wroegend hart, van één!
Maar wie, wie heeft hem ooit beticht,
Dan gy, dan gy-alleen?
Ik, in vertwijfling weggerukt,
My-zelve niet bewust -
Mijn ziel is enkel razerny;
Mijn reden, uitgebluscht.
Neen, spaart den eedlen Jongeling!
Aan my behoort de straf!
Zet hem de kroon der onschuld op!
Ik - honger naar het graf.’ -
Verwilderd ziet zy in het rond:
‘Heb deernis, groote Vorst!’
Dus zegt zy, grijpt een fellen pook,
En wringt hem in haar borst. -
Rampzalig, teder Maagdelijn,
Wien deert uw onheil niet!
Maar ach, de redding is naby,
Het eind van uw verdriet.
Des Konings Arts verschijnt, en ziet,
En peilt, en stooft de wond:
Hy, die Oziris Priesterschap
Met de eêlste kunst verbond.
Hy, die de kracht van kruid en plant,
En erts, en dierrijk kent;
En wien geen wond te machtig is,
Dan die het Noodlot zendt!
Hy ziet de schoone, gants verbleekt,
Op 't aaklig krankenbed;
Hy ziet ze in 't kille stervenszweet;
En voelt zijn hart ontzet.
‘“Zijt gy 't, ô lieve frissche bloem!”’
(Dus zucht hy diep bekneld.)
‘“En ik, ik heb u 't hart gegriefd!
Mijn arm u neêrgeveld!
Maar neen, ô neen; ik wil, ik zal
Vergoeden wat ik deed,
En schenken u een heil weerom,
Dat opweegt by uw leed.
Gy weet, ô Vorst! ô Potifar!
Hoe verr' mijn kennis strekt.
Dat niets wat is of wezen zal
Zich aan mijn oog onttrekt.
Ik raamde in d' aanvang van uw Echt
Haar lot, ô Potifar!
Ik zag een' schrikbren nevelgloed
Om uw Geboortestar.
Ik zag in 't draaiend firmament
Een lieve huwlijksvrucht,
Maar doodlijk voor die 't licht haar gaf!
Voor u nog meer geducht!
Ik zag uw vroeg gescheurde koets
Door 't wentlend hemelrond
Met bloedschuld van omhoog gedreigd
En 't gruwlijkst Echtverbond.
Ik zag het, viel bekommerd neêr,
En bad het onheil af. -
Helaas! uw Dochter zag het licht!
Uw Ega zeeg in 't graf.
Nu beefde ik voor 't gevolg, en ach!
Ik wilde 't kwaad voorzien.
Ik pleegde voor het outer raad,
En deed uw huis bespiên.
Ik roofde u 't lief onnoozel kind,
En voerde 't verr' van hier,
Waar 't noodlot haar een schuilplaats wees,
Bestempeld door Ozier.
Want eenmaal had ik op 't altaar,
In stille Tempelwacht,
Verzoenende offermelk geplengd,
En 't eerste Lam geslacht:
Wanneer ik 't lillend ingewand
Behoedzaam ondervroeg,
En 't daavrend woord van Midian
My flux door de ooren joeg.”’
‘““Daar (sprak hy) trooste 't schuldloos wicht
Zich boei en slaverny,
Tot dat zy, 't dreigend leed ontgaan,
Gelukkig word' en vrij!””’ -
‘“Wat was 't? Uit Midian vervoerd,
Wordt ze u ten eigendom,
En keert, haar Vader onbekend,
In zijnen arm weêrom.
De star des onheils hangt en broeit!
Zy nadert tot uw bed.
Maar neen, de Hemel kwam het voor,
Die beider onschuld redt.
Zie hier uw lieve telgjen weêr!
Uw droef verlies vergoed!
Het onheil, door 't gestarnt' bedreigd,
Het onheil is geboet!
Het bloed dat uit hare aders vloot
Verzoende 't gramme lot:
Thans wacht haar, in een zalige Echt,
Het streelendst heilgenot.”’ -
Zoo sprak hy. 't Zwellend Vaderhart
Herkent de kracht van 't bloed.
‘Ja (zegt hy), 't geen ik heb beproefd,
Was Ouderlijke gloed.
Ja, 'k had een aanspraak op uw hart,
Mijn dierbare Asseneed!
Maar de aanspraak van eens Vaders hart,
Dat nooit zijn kroost vergeet!
Ja, thands doorgrond ik 't diep geheim.
Gy gruwde van mijne Echt;
En ik, verblinde, drong my op,
Gy waart my toegelegd!’ -
Nu eindlijk nam de Vorst het woord,
En stapte van zijn throon:
‘“Gy, juicht ge in 't afgewende leed,
Vervul den wil der Goôn!
Die Macht, die door een' andren gloed
Uw gruwbare Echt voorkwam,
Die Macht zij openlijk geëerd!
Geëerd in deze vlam!
De Jongling, door dien God verwekt,
Die al wat is bestiert;
Die Jongling ware een' scepter waard,
Zoo deugd vergolden wierd!
Reeds heb ik, door zijn raad verlicht,
Zijn banden losgemaakt;
Reeds, hem in d' eersten rang gesteld
Die 't naast mijn' throon genaakt.
Welaan dan! Wederzijdsche gloed
Nam beider boezems in;
Zoo zij een Godbehaaglijke Echt
Het zegel dezer min!’
1805.
Willem Tell.Nieuwe Dichtschakeering I, 132.
Tell in 's bozen Landvoogds boeien
Schuimt en grijnst en knarsetandt,
Doch zijn ingewanden gloeien
Voor 't vernederd Vaderland.
‘Hemel! (roept hy) doe my sneven,
'k Vraag u hulp noch wraak voor my;
Maar behoud mijn kroost in 't leven,
Dat het eens zijn Land bevrij'!’ -
Gesler grimlacht:‘Zoo, Vermetele,
Zit den jongen dat in 't bloed?
'k Weet, zoo dit uw hart nog ketele,
Hoe ik dit verhoeden moet.’ -
Gesler wenkt, en voor zijn oogen
Wordt het knaapjen ingebracht;
Lachend, van geen schrik bewogen,
En onwetend wat hem wacht.
Tell ontzet; zijn kniën knikken;
Naauwlijks roept hy: ‘ô mijn God!’
Landvoogd, smeeken stem en blikken,
Spaar my in dit overschot! -
Ach! de blikken van een vader
Zijn verstaanbrer dan de taal.
Gesler andwoordt: ‘Neen, verrader,
Beide treft het zelfde staal!’ -
Daar, daar zijgt de krijgsman neder,
En ontlast zich, gantsch vermand:
‘Geef mijn kind de vrijheid weder,
Ik....verzaak mijn Vaderland.’ -
‘Neen (spreekt Gesler), hy zal sterven;
Of gy schutter, zoo vermaard,
Moet het door uw kunst verwerven,
Dat hem 't leven zij gespaard.
Stel dat kind op vijftig schreden
Met een appel op zijn hoofd,
En mijn gramschap is verbeden
Zoo uw schot dien appel klooft.
Mist gy, - beide moet gy sneven!
Treft gy, - beide zijt gy vrij!
Waarom, woestaart, thands te beven?
Vrees geen trouwloosheid in my.
Zwakken trotsen, zwakken breken
't Eens gegeven woord, ik niet.
Ik behoef geen slaventreken,
Ik, die hier als Vorst gebied!
Boeit hem los!’ - Zijn banden vallen;
't Lieve wicht vliegt aan zijn hart.
Tranen, ja by duizendtallen,
Toonen niets van zulk een smart.
‘Landvoogd (zegt hy), ja, ik sidder.
'k Zie hier pijl en boog gereed;
Maar, vond rampspoed ooit verbidder, -
Dit uw vonnis is te wreed. -
'k Wil 't my echter niet onttrekken.
Geef slechts uitstel voor één dag,
('k Mocht mijn kind ten beul verstrekken)
Dat mijn bloed bedaren mag.’ -
‘Niet een uur,’ zegt de onverwrikbre,
Die nooit last herroepen had.
‘Toon u thands nog d' onverschrikbre
Die zich 't uiterste vermat.’ -
Tell omvangt den dierbren kleenen
Met een vaderlijk gevoel,
Maar verbiedt zijn oog te weenen,
Schemerblikkend op het doel.
't Ergloos knaapjen lacht hem tegen,
Daar hy aanlegt met de schicht.
Slechts een hairbreed, God van zegen!
Of hy moordt het lieve wicht.
De ijffel siddert in zijn vingeren,
En de pijl op 't spannend koord;
Hemel! met het minste slingeren
Is dat lief gelaat doorboord. -
God is met hem. - Onbeschadigd
Valt daar de appel van het hoofd,
(De Almacht heeft het kind verdadigd)
De appel, door den pijl gekloofd.
't Jongske vliegt hem weêr in de armen,
Weêrgegeven pand van God.
Die zich de onschuld weet te erbarmen,
Hy bestuurde 't hachlijk schot!
Christen -! ja, de vader beefde;
Maar zijn teder huwlijkspand,
Schoon de pijl te hemwaart streefde,
Zag gerust op 's vaders hand.
Vader, sprak zijn hart, mijn vader,
Is zijn' lievling nimmer wreed;
Wat van zijne hand my nader',
Is een weldaad, en geen leed.
Waarom, waarom dan, de ontroering,
Als uws Vaders boog zich kromt?
Waartoe dan die schrikvervoering,
Als zijn donder om u gromt?
Vaster dan ooit boogbedwinger
Treft die schutter die nooit mist:
Nimmer faalt of beeft Zijn vinger,
En uw lot is steeds beslist.
Laat u 't leed dan nooit vertsagen,
Hoe het dreige, nijp', of prang'!
De Almacht schept geen welbehagen
In Zijns schepsels ondergang.
1818.
De twee broeders voor Bommel.Krekelzangen II, 123.
(In 1599.)
‘Wie zijt gy, krijgsman zoo vol moed,
Met wien ik gistren streed;
Wiens arm my reeds met d' eersten slag
Het voorhoofd duizlen deed?
't Was de aftocht-roffel van de trom
Die u mijn oog onttrok;
Maar 'k voel den zwaardslag nog op 't hoofd,
En hier in 't hart, den wrok.
Kom thands, vernieuwen wy 't gevecht,
En toon'we wie wy zijn.
De kans moet tusschen ons beslist.
Uw leven, of het mijn!’ -
Dus sprak, voor Bommels sterken wal,
De stoute Van der Zaan,
Die onder Nassaus vaandels vocht,
Een Spaanschen krijger aan.
De Spanjaart ziet verwondert op,
En ‘Brave makker, neen,
(Dus zegt hy) niet om ijdlen roem!
Ik vecht uit plicht-alleen.
Aan 't kalfsvel deed ik eenmaal eed:
'k Gehoorzaam als dat spreekt,
Hoe smartlijk me ieder bloeddrup valt
Die van mijn lemmer leekt:
Maar 'k heb geen vijand in dit land,
'k Behoor het toe, als gy;
En 't is in weêrwil van mijn hart,
Wien uwer ik bestrij.’ -
‘Hoe! (sprak de Staatsche,) Hollands bloed!
Dat tegen Holland vecht!’ -
‘'k Werd, kind, by Spanjaarts grootgebracht;
'k Ben aan hun kerk gehecht.’ -
‘Is 't mooglijk! kind...? Aan Spanjes kust?’ -
‘Nog naauwlijks derdhalf jaar,
En, Wees door beider Oudren dood,
Hervond ik 't leven daar.’ -
‘Uw Vader?’ - ‘Was een stugge Fries,
Een zeeman, nooit versaagd.
Een schipbreuk wierp ons daar op 't strand.
Doch waarom dus gevraagd?’ -
‘Zijn naam?’ - ‘Wat zou diens Vaders naam?
Die 't leven my behield,
Diens naam nam ik als kweekling aan,
Door dankbaarheid bezield.’ -
‘ô Wist gy....Neen, verheel my niets,
Ik verg dit, vreemdling, spreek!
Mijn bloed ontroert by 't geen gy zegt;
Geheel mijn hart wordt week.
Ja wist gy....Vreemdling, nogmaals, spreek.
'k Weet zelf niet wat my drijft;
Maar, zeg my, zeg me uws Vaders naam;
Geheel mijn bloed verstijft.’ -
‘Zijn naam’ - ‘ô Meld hem!’ - ‘Van der Zaan.’ -
‘Gerechte Hemel! hoe!
Mijn Broeder! - Heb ik wel verstaan?
Mijn God, waar kwam ik toe!’
Daar valt hy, zwijmende, als versteend,
Den Spanjaart op het hart;
Zijne armen klemmen om zijn borst:
En deze staat verward.
Een snik, een zielzucht geeft hem 't licht,
De stem, den adem, weêr.
‘Mijn Broeder (zegt hy), dank zij God!
Wy zijn geen vijand meer.
Uw Vader was de mijne meê;
Eén Moeder zoogde ons beî.
Ik ben uw ouder broeder Wif.
Die in uw armen schrei.
Gy zijt hun Egge, my zoo waard
Wanneer ik hen verliet.
U voerden ze op het meir van hier;
En ach! zy keerden niet.
God gaf me u heden dan te rug!
Hy, altijd wijs en goed!
Hy heeft in dit gezegend uur,
Een broedermoord verhoed!
Kom, volg my, deel uws broeders erf!
Wat staat gy dus bedeesd?
Wy beiden dienen eenen God,
Die beider hart doorleest.’ -
De Spanjaart drukt hem aan de borst,
Met broederlijk gevoel.
‘Ach! (zegt hy), zoo ik 't hopen kon! -
Neen, acht mijn hart niet koel. -
Maar 'k zwoer mijn kerk en koning trouw:
Die breken....kan ik niet:
En, broeder! - ô Wat twijfeling! -
Wat vreeselijk verschiet! -
Mijn hand - met broederbloed bedrupt
In weêrwil van mijn hart? -
Mijn hart - verzaker van zijn eed? -
ô Duldelooze smart! -
Neen, Hemel! dat vermag ik nooit.
Waar ik mijne oogen sla,
't Is vloek aan de eene en de andre zij',
En 't wroegen volgt my na.
ô Dat ik in dit oogenblik,
Een' broeder, lang gezocht,
(Dus zegt hy met een diepen zucht),
In de armen sterven mocht! -
Ja, dat ik in dees teedre stond,
Van uwen arm bekneld,
In 't smaken dezer reine vreugd
Nog schuldloos wierd' geveld!’ -
‘Mijn broeder (roept zijn broeder uit);
Ja, gave ons beider God
Te sneuvlen aan elkanders hart
Door een en 't zelfde schot!’ -
Hy sprak. Het flikkert van den wal,
En eer men 't buldren hoort,
Heeft de eigen kogel uit een slang
Hun beider borst doorboord.
1818.
Radagijs,
Koning van Warmond.Nederlandsche Muzen-Almanak, 1819.
I.
Wat verder van den Hellespont
Dan van den Diemerdijk,
Lag eenmaal in dit wareldrond
Een machtig koninkrijk.
't Was daar, waar de oude vader Rhijn,
In 't wandlen half verstijfd,
Van water zwaarder dan van wijn,
Zijn golfjens strandwaart drijft.
Daar rees, maar neen, zoo heet het niet,
(Veel beter zweeg ik stil!)
Een Dichter spreekt als of hy 't ziet,
En ziet, hetgeen hy wil.
Daar rijst aan Ledes zachten stroom,
De throon van Warmeland,
Die, tot den Saxenheimschen boôm,
Het aardrijk overspant.
Daar leeft de koning Radagijs
Met Warmonds koningin;
Een Mavors in het slachtgekrijsch,
Een doffer in de min;
Gelukkig door den teedren band
Der hemelzalige Echt,
Dien schoone Thiedelindes hand
Met enkel roos doorvlecht.
Die Gâ, uit Frankisch bloed geteeld,
Bevallig, als Dioon
Met Rubens kleuren afgebeeld,
Maar dan, nog eens zoo schoon.
Zijn vader lei in 't stervensuur
Hun beider handen saam.
Hy, schrik van ieder Nagebuur
Door zijn ontzachtbren naam.
Want ieder wist van heinde en veer,
Van hier tot 's aardrijks as,
En over 't kolokwintenmeir,
Wie Hermengiskel was.
‘Mijn zoon (dus klonk des veegen taal,
Door zucht op zucht gestuit,)
Wie ooit u aanzoek' tot gemaal,
Neem nooit een Britsche bruid.
Ik weet, de luister van mijn staf
Steekt England fel in 't oog;
Maar eerder keer ik me om in 't graf,
Dan ik zoo'n echt gedoog'.
Thiedlinde zij uw echtgenoot!
Haar kies ik tot mijn Snaar;
En daarom, levendig of dood,
Geluk, geluk met haar!’
Hier sloot het onvermurwbre lot
Den nooit volprezen Vorst
Zijn mond en oogleên als een pot,
En 's levens ader borst.
De held was dood; zy waren 't eens;
En plechtig was de trouw;
Dus, na wat huilens en geweens,
Zy werden man en vrouw.
Wie thands gelukkiger op aard
Dan dees vereende twee? -
Geen kneutertj' in de maand van Maart,
Geen bruinvisch in de zee.
Maar ach! die wreevle schikgodin,
Die lust uit tranen put,
Was nijdig op hun huwlijksmin,
En al die vreugd was....fut!
De staf van 't machtig eiland Wight,
(Als Alwin was verhuisd,)
Berustede in dit tijdsgewricht
In maagdelijke vuist.
Thalestris Ella voerde dien
Met mannelijken moed:
En England, moê van weer te biên,
Viel eindlijk haar te voet.
Maar, wat zich in haar kluisters boog,
Haar hart bleef onvoldaan;
Iets grootschers stak haar nog in 't oog,
En - Warmond moest er aan.
De naam van eedlen Radagijs
Vermoeide steeds de Faam:
Wat dapper, minlijk was, of wijs,
Vereenigde in dien naam.
Die naam en Warmonds koningdom,
Zie daar haar hoogste doel,
En, sints die zucht haar borst ontglom,
Haar eenigste gevoel!
Zy stapt met honderdduizend man
Van 't een op 't ander strand,
En houdt (de wareld beeft er van)
By Warmonds grenspaal stand.
Haar Heirbô, met een leeuw op 't hart,
Een andren op zijn rug,
En achtbaar als een oude Bard,
Maar als Merkuur zoo vlug:
Haar Heirbô streeft de throonzaal in
Waar Thiedelinde zat,
En, vrolijk met haar Hofgezin,
Een bosch radijzen at.
Want, van zijn Adeldom verzeld,
Was Radagijs ter jacht,
En joeg de wachtels uit het veld,
De kikkers uit de gracht.
Dus zat zy, in haar vrouwenstoet,
Met koninklijk ontzag;
Die 't spinnewiel vast snorren doet,
En vlasch herschept tot rag.
Hier nadert haar die krijgsheraut,
En buigt met hoofd en kroon,
En toont zijn wapenstaf van goud,
En spreekt met forschen toon:
‘Uit naam van Ella brenge ik hier
Aan koning, volk, en land,
Aan slachtvee, pluimvee, visch, en pier,
Een' eeuwgen oorlogsbrand.
Ik zeg den grond verwoesting aan;
Den Warmers, roof en dood;
Zoo lang er gras op 't veld zal staan,
Of water in één sloot:
Den Vorst, een muilband als een fret,
Een boei van klinkklaar staal;
In 't kerkerhol, of Ellaas bed;
Als krijgsslaaf of gemaal!
Hy kiez', en onderwerp' zich dra!
Gevangenis of echt!
Want, zoo dit daglicht onderga,
Zijn noodlot is beslecht!’
II.
De Heirbô had zijn wreede last
Met fierheid uitgebromd,
En alles, van den schrik verrast,
Bleef siddrend en verstomd.
Maar wie, wie maalt Thiedlindes schrik!
Hoe schokt haar 't week gemoed!
De wanhoop vonkelt in haar blik;
De woede, door haar bloed.
‘Wat! (zegt ze,) oneedle wapenknecht....!’
Doch reeds verliet hy 't Hof.
Licht had ze er anders bygezegd:
‘Gy maakt het veel te grof.’
Maar thands, in edel zelf bedwang,
Versmoort zy 't geen zy denkt,
Tot Febus by zijn ondergang
Haar Gâ haar wederschenkt.
Zijn fierc koninklijke tred
Verkondt hem langs den trap:
Zijn muiltjens zijn reeds klaar gezet,
En zilvren avondnap.
Die nap, met oude kuit gevuld,
Die forscher is dan wijn,
De randen van de kroes verguldt,
En riekt als ambrozijn.
Blijmoedig, juichende in zijn vangst,
(Vijf mossen, één konijn,)
Is thands zijn eenigste verlangst,
Een kus van Tiedelijn.
ô Zalig was die avondstond,
Die, na een milde jacht,
Hem vrolijk aan zijn Tietjens mond,
Aan Tietjens boezem bracht.
Hy nadert, strekt haar de armen uit,
Maar beeft als hy ze ziet:
Thiedlinde! zy, de smart ten buit!
Wier schoot van tranen vliet!
Verwonderd ziet hy om en om:
De Hofstoet staat bedeesd.
Ja, zelfs de kwartel houdt zich stom,
Al is het maar een beest.
Hy wenkt, en in een oogenblik
Wijkt alles uit de zaal,
En nu breekt nieuwe snik op snik
Thiedlindes droef verhaal.
‘Ach (zegt zy) wie, wie dacht dit ooit!
De schrik van Oost en West
Heeft hier haar krijgsbanier ontplooid,
Haar legertent gevest.
Ja, Ella, Ella, denk eens aan!
Zy kondigt ons den krijg;
En....'k kon u meer nog doen verstaan,
Maar 't best is, dat ik zwijg.’ -
‘Neen, zwijg niet (roept hy,) dierbre Gâ,
Neen, meld my al het leed.
In spijt van 's noodlots ongenâ,
Mijn’ moed is niets te wreed.
‘Dees borst is halsberg en pantsier,
Dit hoofd, den helm gewend:
En, grijp ik strijdaxt of rapier,
De krijg is haast ten end’.
‘Dit weet ge, en de oorlog (stel ik wis,)
Ontroert u niet zoo zeer:
Maar zeg my wat er verder is;
Wat is dat aaklig meer?’ -
‘Helaas! (herneemt ze,) 't is om. niet,
Indien ik 't u verheel.
De stroom, die uit mijn oogen schiet,
Ontdekt u reeds te veel.
Die Ella....Maar het gruwzaam woord
Besterft my in den mond.
Ach had mijn oor het nooit gehoord!
Hier - heeft het my gewond.
Die Ella wil uw Egâ zijn!
(Zoo! zegt hy, schuilt het daar?)
En ik, rampzaalge Thiedelijn!
Ik -! onderdoen voor haar!’ -
‘'t Is hard (dus zegt hy,) op mijn eer!
Maar - zoo ik 't wel bekijk -
Waarheen, en hoe ik 't blaadtjen keer,
Zy heeft wel wat gelijk.
Het heugt my, hoe voor honderd jaar,
Eer ik of zy bestond,
Mijn Overgrootvaârs Bestevaâr
Ons reeds aan één verbond.
Dat huwlijk was een Staatsverdrag,
Gemaakt door kroon met kroon;
Hetgeen geene afkomst breken mag;
Geen nazaat op den throon.’ -
‘Uw vader....?’ ‘Was een oude sul,
En wist niet wat hy dreef.’ -
‘Onze Echtknoop....?’ ‘Is voorzeker nul.
Ja nul, zoo waar ik leef.’ -
‘En wy, wy ruilden hart en hand,
En juichten in die trouw.’ -
‘Het schoot my toen niet in 't verstand;
En gy, gy waart een vrouw.’ -
‘Mijn weêrhelft!’ - ‘Lieve Thiedelind!’ -
‘Mijn wellust, mijn gemaal!
Ach! heeft uw hart my ooit bemind?
Gy moordt my door die taal.
Wat wierd van my, verlaten weêuw,
Indien gy my verstiet?
Waar voerde ik dan mijn' jammerschreeuw?
Waar endde ik mijn verdriet?’ -
‘Nu, (zegt hy,) de eerste zoudt gy niet,
Noch ook de laatste zijn.
Bedenk! - de minlijke Alpaïed!
Dit voorbeeld gaf Pepijn.’ -
‘Dit, Wreedaart! is dan al uw troost!
Dit zegt my Radagijs!
En zonder dat zijn voorhoofd bloost,
Of 't bloed hem stolt tot ijs!’ -
‘Sus, sus! 't loopt mooglijk niet zoo slim.
Ga welgemoed naar bed.
Nog vecht ge met een bloote schim;
't Wordt alles licht bered.
Ik ben geen lafaart, week en blô,
Als ik de krijgsspeer dril;
En 'k trouw niet om een haverstroo
Met ieder die maar wil.
In 't korte; wees maar niet beschroomd,
Zet alle vrees ter zij,;
Indien het tot het uiterst koomt,
Zy vindt haar' man aan my.’ -
‘Dit hoop ik! Nu, mijn ziel herleeft. -
Vaarwel, en goede nacht! -
Doch....voel eens hoe mijn hartje beeft. -
Vooral, hou goede wacht!’ -
III.
De koning legt zich neêr in 't dons
En rust zijn matte leên;
Maar zy, bevreesd voor 't minst gebons,
Sluipt op haar kousjens heen;
Versterkt de wacht aan deur en poort;
Verbiedt dat iemand slaap;
Schenkt elken man een zilvren oort,
Een groot aan ieder knaap.
Nu zoekt ze in 't stille ledikant
Verpoozing van haar smart;
Het hoofd gebukt op de eene hand,
En de andere op het hart.
Zy waakt, zy woelt, zy sluimert in;
Tot haar een droom verkwikt:
Een droom die haar verdoolden zin
In zachte banden strikt.
Zy droomt van plechtig feestgebaar,
Zich-zelve, en Radagijs,
En palmloof om een kerkaltaar,
Naar kloosterlijke wijs:
Zy ziet een lichtstraal van omhoog,
Die op haar boezem straalt;
Een luchtgeest uit d' azuren boog,
Die aan haar zijde daalt:
Die luchtgeest roept haar vrede toe,
En de aard ontzinkt haar voet;
Als 't bulken van haar lievlingkoe
Haar slaap verstuiven doet.
Ze ontzet, en hoort een dof geluid,
En rammlend krijgsgeraas;
En wipt het eenzaam leger uit,
Trots de allerbeste haas.
Doch waar, waar vliegt, waar ijlt zy toch?
Wat tast haar blanke hand;
Nog bevend van het droombedrog,
In 't duister naar den wand? -
Toef, teedre! toef: ach! al te vroeg
Verneemt gy 't geen gebeurt.
Die tijding komt nog tijds genoeg,
Die 't hart u openscheurt.
Maar moedige Ella had de nacht,
Na 't tijdperk van beraad,
Met Heldenkoenheid afgewacht
In 't volle krijgsgewaad.
En naauw ontrolde 't hemelfloers
Zich over 't halve rond,
Of Ella, zonder veel rumoers,
Betrekt des vijands grond.
In minder dan een oogwenk tijds,
Dan 't draaien van mijn hand,
Stond heel het Rijk van Radagijs
Bedekt en overmand.
Bedenk eens! 't Warmondsch rijksgebied,
En honderdduizend man,
Wat plekjen gronds dit open liet?
Helaas! geen halve span.
Ja zelfs, zoo nog 't historieblad
Geen leugentaal getuigt,
Geen dak, waarop geen manschap zat!
Geen schoorsteen, die niet buigt!
De koningswacht, gedoscht in 't staal,
Aan 't overrompeld Slot,
Lag snorkend in het Hofportaal,
Als varkens in hun kot.
Kloekmoedig dronk zy 't lijf zich vol
Voor Thiedelindes fooi,
En, de oogen draaiende als een tol,
Kroop ieder naar zijn kooi.
Nu zag men Hofzaal, slaapsalet,
Ja, tot den zwijnstal toe,
Met Brittenlandsche macht bezet,
En niemand wist er, hoe?
Het leger stond op een geprest,
Verschriklijk voor het oog,
Naar 't voorbeeld van een muizennest;
Wel drie, ja vier man hoog.
De Vorst, halfslapend by 't gerucht,
Springt uit de zwanenpluim;
Zijn boezem hijgt van oorlogszucht,
Zijn lippen blazen schuim.
Ja 't scheen byna, of de oude kuit,
Die in zijn hersens klom,
Hem schitterde ten oogen uit,
En door zijn konen glom.
Hy slaat de rechterhand aan 't zwaard,
De linker aan de scheê,
Maar schoon hy kracht noch poging spaart,
Het lemmer wil niet meê.
Wat vloekbre geest, wat tooverkracht,
(Dus klinkt zijn schorre stem,)
‘Wat spook beheerscht dees schrikbre nacht,
En laat my hier in klem!’
Helaas! hoe fel zijn gramschap bruischt,
Vergeefsch was 't, wat hy trok:
Geen degen hield hy in de vuist;
Het was de beddestok.
Hy ziet het, siddert, knersetandt,
En weet niet wat hy doet:
Maar eindlijk, heel zijn ziel ontbrandt
Van dubblen heldenmoed.
‘De woede (roept hy) die my blaakt,
Maakt alles tot geweer:
Stort, snoodaarts! 'kben thands half ontwaakt,
Voor dees mijn slagen neêr!’
Hy heft - maar vruchtloos tandgeknerst!
In 't prangende gedrang
Blijft de arm hem stijf aan 't lijf geperst,
En 't wapen - is te lang.
Ook dees, dees laatste proef mislukt!
Wat zal hy thands bestaan? -
Helaas! voor 't wrange lot gebukt,
Neemt hy de ketens aan.
Thands nadert de eedle Amazoon,
Met nooit zoo'n hooge borst,
Verövraares van Warmonds kroon
En Warmonds dappren Vorst.
Zy bliksemt met d' ontbloten kling,
In fieren staatsietooi,
En ziet op d' overwonneling
Als 't havikj' op zijn prooi.
Haar volgt een priester, oud en grijs,
En, in eens omziens tijd,
Daar trouwt zy d'armen Radagijs,
Zijn eigen baard ten spijt. -
Wat doet nu de eedle Thiedelind?
Helaas! zy zwijmt van rouw,
En 't eerste klooster dat zy vindt,
Daar wordt zy Stiftsmevrouw.
1819.
De kluizenaar aan den Pindus.Nasprokkeling, 105.
Or se tu sei vil scrva, è il tuo servaggio
(Non ti lagnar) giustizia, e non oltraggio.
Tasso I. St. 51.
een klept.
Zit ge daar in stille beden
Rustig in uw rieten kluis?
Kom, te wapen opgetreden!
Ginder ruischt het krijgsgedruis. -
de kluizenaar.
Ik te wapen? ik ten strijde?
Tegen U? of dat gezag
Dat my tot dit uur bevrijdde
Van uw helschen roovrendagg'? -
de klept.
Roover ben ik, als mijn vaderen,
Ja, daar draag ik glorie op.
En geen bloeddrop in mijn aderen,
Of de haat bezielt dien drop.
Eeuwen schuilden we in de bosschen,
En we leefden van den roof;
Maar - nu komen we u verlossen
Van geweld en wangeloof. -
de kluizenaar.
Gy, geweldnaars en Godloozen!
Gy die Kruis en Recht vertreedt,
En, in slaverny des boozen,
Van geen God of Heiland weet!
Weg van my, gevloekte rotten,
Pesten van mijn Vaderland!
Uw Banier is God bespotten,
En uw Vrijheid, Duivlenband.
Neen, Godslasterlijke snooden!
Neemt mijn leven met mijn vloek;
Zie mijn borst u aangeboden;
Dit 's de Vrijheid die ik zoek!
Neen, ik haat geen Muzulmannen,
Wier gemoed mijn Heiland eert;
Maar een Moedwil van tijrannen
Die op Vrijheidsnaam regeert.
Hy zal, wie Hem eert, verlichten,
Als 't Genadig uur daar is;
Maar die Heidensche outers stichten,
Zijn Zijn Hemelwraak gewis!
Vuige slaven der Helleenen,
Vreemd aan 't oude Grieksche bloed;
Broedsel, aan de paardenspenen
Van Tartaren opgevoed!
Gaat, verblindt met vrijheidschreeuwen
't Dom gepeupel dat u vleit;
't Voegt den schandvlek aller eeuwen
Dien zich 't onverpand bereidt.
Ik verfoei u, Moordenaren,
Eens Euroop tot geesselroê;
En aan u den vloek te sparen,
Koomt geen' eerlijk Christen toe! -
Hier, hier zweeg hy; hief Zijn handen
Met een kalm gelaat tot God;
En de Klept, in 't knarsentanden,
Dreef hem 't moordtuig door den strot.
1825.
Het wiel van Heusden.Nederlandsche Muzen-Almanak, 1821, 149.
‘Men roept, men roept van d' overkant
Der Burchtgracht, eedle vrouw!
Het schijnt een reiziger in nood,
Die trantelt van de koû.’ -
‘Een Reiziger? Wy zijn alleen,
En mijn Gemaal is verr'.
Wat ware 't, zoo er onraad school,
Als ik de deur ontsperr'!’
‘Het maanlicht schijnt, hy 's onverzeld: -
Zijn uitzicht spelt geen kwaad: -
De wind snijdt fel, de sneeuwlok valt: -
Wat vreest gy voor verraad?’
‘Welaan dan! laat de valbrug neêr,
En lei hem in de zaal.
Maar, Herman, hou een wakend oog.
Ik beef voor dit onthaal.
Ik weet niet welk een voorgevoel,
Wat heimelijke schrik,
Zich van mijn boezem meester maakt
Als in een oogenblik.’ -
De valbrug daalt, de poort ontsluit,
De Reizende treedt in,
En wordt de Burchtzaal opgeleid
By Roberts gemalin.
Zijn houding fluistert eerbred in;
Hy draagt den boezem hoog;
En meer dan Krijgsmans waardigheid
Ontschittert aan zijn oog.
Zijn stem, schoon thands door 't weêr verschraald,
Klinkt deftig uit de borst;
En ieder voetstap, ieder wenk,
Draagt kenmerk van een Vorst.
Zy-zelve zit met ééne Maagd
(Die aan heur zijde staat,)
De hand aan 't snorrend spinnewiel,
En spint een purpren draad.
Een zilvren lampjen aan 't gewelf
Geeft flaauw en scheemrend licht,
En werpt een schaduw over haar,
Maar schijnt hem in 't gezicht.
‘Wees welkom (zegt zy), vreemdeling;
Ontschuil hier 't baldrend weêr,
En smaak hier 't brood van onze teelt,
En zit bemoedigd neêr.
Zie daar een zetel; hier den disch,
Met avondbrood gedekt;
En 't zachte leger wordt gespreid,
Dat gy uw leden strekt!’ -
‘“Ik neem, (dus spreekt hy,) eedle vrouw,
Uw aanbod dankende aan;
Uw dak, uw brood, uw waterdronk,
Als moede en mat gegaan.
Maar neen, geen koets omvangt my 't lijf,
Geen leden strek ik uit;
Zoo lang ik 't geen ik zoek, niet vind;
En 'k zoek - een dierbre spruit.”’ -
‘Een spruit?’ Vraagt Ada, diep geroerd. -
‘“Een dochter (zegt hy), ja!
En de eenige uit een zalige Echt;
Om wie ik zwerven ga.
Reeds zwierde ik twee paar jaren lang
Door zand en heiden om;
Mijn hair werd aan mijn slapen grijs,
Mijn kniën stram en krom.
Dan, dan eerst rust ik 't moede lijf,
En strek ik 't op de koets,
Als God mij 't kostlijk pand hergeeft,
De laatste hoop mijns bloeds.
Dit zwoer, dit houde ik.”’ - Ada zucht;
‘Ach!’ zegt zy, en verbleekt.
Thands kent zy hem die voor haar staat
Wiens taal haar ziel doorsteekt.
Haar borst verkropt, en vindt geen lucht;
Haar tong is vastgeklemd;
En 't hoofd zinkt snikkend naar den schoot,
Die van heur tranen zwemt.
Zy twijfelt, hoe of wat te doen?
Wat taal is 't die hier voegt?
En hoe verbergt zy d'ijsbren schok
Waarvan haar boezem zwoegt?
Het lamplicht knapt, en flikkert op,
Als oogde 't naar haar om;
Maar zy verbergt zich 't aangezicht,
En 't snorrend wiel wordt stom. -
‘“Mijn ramp, mijn Vaderlijke ramp,
(Dus zegt de vreemde gast)
Heeft, teedre vrouw, u 't hart ontroerd,
Uw zacht gevoel verrast.
Heb dank voor zulk een derenis;
En de alvoorziende God,
Zoo ge eenmaal blijde moeder wordt,
Behoede u voor mijn lot!
Beproef, ô teedre, proef het nooit,
Hoe Oudrenboezem treurt
Wanneer men uit het ingewand
Het hart voelt weggescheurd!”’ -
‘ô Hemel! (roept zy) hemel ach!’ -
Een onmacht grijpt haar aan.
Haar Maagd schiet toe, de Grijzaart schrikt.
Hoe zal het hier vergaan?
Men sprenkelt haar 't ontverfd gelaat
Met frisch geschepte born;
Men houdt ze een vlaschwiek vlammend voor,
Met rookende eikelkorn.
Zy gilt! verwilderd heft zy 't oog,
En slaat het woest in 't rond;
Maar 't sluit zich door een krampstuip weêr,
Met saamgeschroefden mond.
De tanden kleppren op elkaâr,
Of klemmen stijf op één;
En 't lichaam, van zijne angst vermast,
Blijft roerloos als een steen. -
Nu klinkt de jachthoorn door de lucht,
En davert aan de poort.
Die schok hergeeft haar d' ademtocht:
Zy heeft de stem gehoord.
‘'t Is Heusden! (roept zy) Hemel, dank!
Ja, 't is mijn Echtgenoot!
Zijn weêrkomst vloog mijn hoop vooruit;
Hy redt my van de dood!’ -
Men opende; - de Ridder stijgt
Langs d' ouden marmertrap: -
Men hoort door 't holle gangportaal
Den weêrgalm van zijn stap. -
Daar vliegt hem de Egâ nu om 't hart;
Daar zinkt zy aan zijn knie,
‘Ach (zegt ze) de Almagt zij geloofd,
Dat ik u wederzie!’ -
‘Wat deert u, Dierbre?’ - ‘Zie slechts om!
Beschouw wie voor u staat;
En dan, Geliefde, vraag niet meer,
Waarom my 't hart dus slaat.’ -
De schildknaap nadert met zijn toorts,
De Burchtzaal is verlicht:
‘Wat wonder, (roept de Ridder uit!)
Wat koomt my voor 't gezicht!
Hoe! (zegt hy,) Englands Koning hier!’
‘“Hoe! Heusden (roept de Vorst)!”’ -
En zy schreeuwt ‘ô mijn vader,’ uit,
Met sidderende borst.
‘ô (Roept zy)! ô vergeef!’ - en valt
Dien Vader aan zijn voet;
En Ethelyn, zich-zelv' ontrukt,
Verstijft en kookt het bloed.
‘“Ja (zegt hy), 'k ben die Ethelyn,
Die vader zonder kind,
Die 't hier den Roover wedereischt,
In wiens geweld hy 't vindt.
Hergeef, gy, Roover, dees uw prooi -
Of - sidder voor mijn zwaard!”’ -
‘Ik siddren? ik!’ roept Heusden uit,
Kloekmoedig, maar bedaard:
‘De Hemel schonk my Adaas hart;
Ik smeekte u om haar hand.
'k Ben Ridder, Vrijheer, u gelijk;
En Koningen verwant. -
“Ik, Vader.” - Ja, uw telg ten heil.
Wees Vader; geen tyran!
Het hart neemt geen beveldwang aan;
De liefde gruwt daarvan.
Het Godlijk oog waakt over de Echt:
Van God, de Huwlijksmin!
Ontmenschte, streve uw overmoed
Daar vruchtloos tegen in!
Een heilige Echt voor de eeuwigheid
Verbindt ons hart en hand,
En zegende haar kuischen schoot
Door 't tederst liefdepand.
Verstomt gy? - Trap uw telg op 't hart,
Wreedaartige barbaar!
Als Vader hebt gy 't diep gegriefd;
Voleind als Moordenaar!
Of - keer tot menschlijkheid te rug,
En hoor de stem van 't bloed;
En dan - zie 't bloed van Teisterband
Met Ada aan uw voet!’ -
Den Grijzaart beven hart en kniên:
Zijn oog ontvloeit een traan. -
Zijn kroost, en Heusden, aan zijn voet! -
Hy ziet ze zwijgende aan.
‘Mijn Vader (barst thands Ada uit),
ô! Zegen onze Trouw!
Die zegen zal ons hemel zijn!
Die eindigt allen rouw!’ -
Nu breken 's Konings tranen los,
En stroomen als een vloed.
‘“Gy, Hemel, (zegt hy) wilt het dus;
Gy, die mijn wrok verzoet!
Mijn kindren, ja, vergeve u God
De smart, my toegebracht!
Hy schonk mijne Ada aan een Held,
Een Koninklijk geslacht!
Rijs, Ada! brave Heusden, rijs!
Omhelst my! 'k Ben te vreên:
De Hemel gaf mijn dochter weêr,
En schenkt me een zoon met één.
ô Bloeie uw huis, eeuw in, eeuw uit,
Door Telgen, onzer waard;
Doorluchtig door een edel hart!
Doorluchtig door het zwaard!
En voere 't in zijn wapenschild
Het snorrend purperwiel,
Waarby ik 't kleinood wedervond,
Het leven van mijn ziel!
Rust thands, mijn matte leden, rust,
En strekt u over 't dons!
Gelofte en eed, gy zijt voldaan:
Want God hereenigde ons.”’
1821.
Bruiloftsbrand.Krekelzangen I, 109.
Een Edelman reed door zijn hertenwarand,
Met schuimende teugels en toomen;
Zijn rechtsban ging over het groenende land
En over de blaauwende stroomen:
Maar wat zegt het, rijk zijn, of machtig, of Vorst,
By 't zuchtjen van liefde uit een Maagdlijke borst!
In 't bosch liep een wandlaar zijn schenkelen plat,
En 't trotschte miljoenen van hakkers;
De visch van zijn vijvers verdrong zich in 't nat;
Zijn ploeg sneed door mijlen van akkers:
Maar wat is 't bezitten van akkers of grond,
By 't kusjen der liefde op een blozenden mond.
Wel honderden melken zijn vee in de wei.
En voeren zijn oogst in de schuren;
Wel honderden staan er in 't gouden livrei,
In 't Slot, op zijn wenken te turen:
Maar wat is vermogen, of schat of geweld,
Waar 't snoer van de liefde het hart heeft omkneld!
Geen hemel is blaauw meer, geen boschjen meer groen;
Waar 't hart van de Min is bevangen:
Straks wijken en jachtlust, en oogst, en plantsoen,
Voor 't roosjen van Celiaas wangen.
Haar ziet hy, haar denkt hy, en brandt in haar min;
En drinkt uit haar oogen den toovergloed in.
Zachtmoedig en zedig, en buigzaam als wasch,
Gelijkt zy 't viooltjen der velden:
Zijn borst staat in vlammen en blakert tot asch,
En zou dit zijn oog dan niet melden?
Ja, 't spreekt tot haar hartjen, het vonkelt zich uit: -
Ze ontroert, en een traantjen....Daar is zy zijn bruid!
Op 't Lustslot des Ridders was 't Bruilofts onthaal;
Men weet er van vrees noch allarmen:
De Bruigom wordt dartel en vrijer van taal,
En zy - zinkt beschaamd in zijne armen.
Hy liefkoost en dartelt; zy glimlacht, maar ach!
Een traantjen van weemoed breekt door by dien lach.
Nu lept hy die traan van haar blozende wang;
Die kus doet er meer nog ontschieten.
‘Mijn dierbre, dus zegt hy, hoe zucht gy zoo bang,
En wat doet u tranen vergieten?’ -
‘Ach! wordt gy dat lichtjen, zoo blaauw en zoo naar,
(Dus fluistert ze) op 't hoofd van Ragosk niet gewaar?’
‘Och laat daar dat lichtjen, 't mag blaauw zijn of rood:
Hem moog het (den mijdigaart) deeren!
Geen vlammetjen spelt ons gevaren of dood,
Wier boezems gants andre verteeren.
Hier blaken my vlammen van heviger gloed,
Die vreugde noch kommer verflikkeren doet!
De Nijdigaart hoort iets van 't vluchtige woord,
En bijt op zijn loodkleurde lippen;
Verzwelgt het, en rochelt van wraakzucht en moord,
Maar laat zich geen wenkjen ontslippen.
Vergeefs vroeg hy 't meisjen de vreugd van haar schoot;
Nu zweert de verrader aan beide de dood.
Heel de avond verdronk in de schuimende kop,
In Heilwensch en juichende zangen.
De middernacht daalt, en de Bruigom staat op,
Doortinteld van 't gloeiendst verlangen.
De Speelnoots geleiden het minnende Paar
Al hupplend naar 't bruidsbed op feestbom en snaar.
Een slaapzaal ontfangt haar in 't dichtst van het bosch,
Aan woeling en toegang onttogen;
Omnesteld van zangers in vederendosch;
Ombloessemd met myrthgroene bogen,
Waar de adem van 't Westen de zorgen verwaait,
En 't Vinkjen der Linden de morgenwacht kraait.
Thands leevren de Gasten den minlijken roof
Aan 's Bruidegoms ongeduld over,
En juichen en schreeuwen den nachtegaal doof,
En wekken al de Echoos van 't lover;
En keeren met dienaars en dartlend gezin,
En 't Paar blijft alleen in den Tempel der Min.
De bruiloft week af naar het feestvierend Slot;
En 't hartjen der Bruid slaat aan 't beven.
Daar ziet Ridder Erland, en zegent zijn lot,
De lelie met d' uchtend omzweven:
De lelie der schoonheid, en 't uchtendrobijn,
Van 't maanlicht betogen met zilversatijn.
Zy zinken en zwijmen in sluimring van lust:
Ragosk en 't verraad blijven waken;
En durven dees vrijplaats van liefde, van rust,
Met sluipende schreden genaken.
Hy treedt op de tenen, verslagen en stom,
Bedwingt zich den adem, en gluipt, en ziet om.
De snoodaart ontstal zich aan 't vreugdegejuich,
En kroop naar die eenzame wanden:
Hy grijpt in het duister een vuurzwanger tuig,
En doet er de zwavel ontbranden.
Hy lokte de ontspringende vonk uit den steen,
En legt er nu boomzwam en rijzen omheen.
Geen stervling omtrent, die den gruwel vernam!
Geen wachter, om 't misdrijf te storen!
Het koeltjen blaast zacht in het spartlen der vlam
En rijsjen voor rijsjen ontgloren.
De vuurgloed verspreidt zich, en hand over hand
Omgrijpt hy den voet van den beukhouten wand.
't Bruischt op, en de vlam, overwemeld met damp,
Kruipt voort, als een slang door 't gebladert'.
De rook taant het licht van de kwijnende lamp,
Daar 't vuur nog zijn krachten vergadert.
‘Het zuist en het knapt zoo, mijn Erland, ontwaak!’
Dus roept zy, half wakker van 't vlammengekraak.
‘ô Slaap, mijn Geliefde, mijn Dierbre, neem rust!’
Dus zegt hy, haar ledetjens streelend.
‘'t Is 't windtjen der nacht dat de bladertjens kust,
Door eiken- en espenloof spelend.’ -
Hy houdt haar het lijf in zijne armen omschorscht,
En zy - drukt het hoofd aan zijn zwoegende borst.
Doch haast hief de vuurgloed zijn blakenden kam,
En weidde nu ruimer en ruimer;
Ze ontwaakt weêr, beangstigd door 't lichten der vlam,
En wekt hem op nieuw uit zijn sluimer.
‘Ontwaak, ô mijn Erland, de vlammen slaan uit.
Reeds zie ik het schijnsel op boomen en kruid.’ -
‘ô Slaap, mijn Geliefde, en ontrust u toch niet:
't Slaapt zoet, aan uw boezem gezegen.
't Is 't schijnsel der Maan dat gy wemelen ziet,
Dat lacht van de bladers ons tegen.’ -
Met zijgt hy, van slaap en vermoeidheid verdoofd,
En slingert hun beiden het laken om 't hoofd.
En als nu de vlam die de kamer omvangt,
't Vertrek als een oven doet gloeien,
Gevoelt zich haar boezem den adem geprangd,
Terwijl zy ze als stormend hoort loeien.
‘Ontwaak, ô mijn Erland, een stikkende gloed
Verzengt hier de lakens en kookt my het bloed!’
‘ô Slaap, mijn Geliefde, wat maakt gy u bang!
Slaap rustigjens voort in mijne armen.
Mijn adem is 't, Lieve, die stooft u de wang;
Zoo kan zich de Liefde verwarmen!’ -
Met drukt hy een kus op haar bevenden mond,
Herzinkt in zijn sluimring, en zag nog niet rond.
Maar als nu de vuurgloed de muren doorbrandt,
En alles rondom staat te blaken;
Nu stort zy wanhopig van 't bruidsledikant,
En scheurt hem met drift uit het laken.
‘Sta op, ô mijn Bruîgom, mijn dierbre Gemaal!
De ruischende vlam slaat reeds in door de zaal.’ -
Hy springt van het bed, en, gestort in den gloed,
Daagt vonken en vlammen ten strijde.
Zy grijpt hem in de armen en teugelt zijn moed,
En klemmert zich vast om zijn zijde.
Hy - staat als de steenrots beweegloos in 't wee;
Zy - hangt aan zijn leden als 't schuim van de zee.
Hy beeft niet, maar roept by dit ijsselijk lot:
‘Hier mengt zich een gruweldaad onder.
Maar boven ons leeft een rechtvaardige God,
En Hy voert een wrekenden donder!
Hier baten geen tranen, hier moed noch geweld:
Kom, sterven we, elkander in de armen gekneld!’
Daar stamelt de Schoone: ‘ô Jammer, ô ramp!
Zoo gruwzaam den dood te gevoelen!
Mijn hoofd splijt van hitte, mijn borst van den damp!
ô Laat my uw adem verkoelen!’
Terwijl zy den Bruîgom, met gloeiend gelaat,
De vlam met haar lokken van 't aangezicht slaat.
Zijn voorhoofd omwaait zy en zwiert met het hair;
Zijn adem blaast koelte op haar lippen:
De vlam schijnt bewogen voor 't minnende Paar,
En, aarzlend, als rugwaart te glippen.
Maar 't dak stort, doorblakerd, verplettrend ter neêr
En eindigt het jammer. Zy leven niet meer!
Na het Deensch van schack staffeldt.
1822.
Sint-Albaan.Krekelzangen II, 65.
Ziet, ziet gy dat Burchtslot, zoo vast en zoo hoog?
En ziet ge die Jonkvrouw met tranen in 't oog?
En ziet ge dien Pelgrim van 't Heilige land?
Dien hoed met die schelpen, dien staf in zijn hand?
‘Gy Pelgrim van 't Oosten, ik bid u, hou stand!
Wat brengt gy voor nieuws uit het Heilige land?
Hoe gaat het met de oorlog daar over het meir?
Hoe maakt het onze adel, betracht hy zijne eer?’ -
‘'t Gaat wel met onze oorlog in 't Heilige land:
Reeds viel ons Napluza, reeds Rama in hand.
Onze adel is moedig, gelijk hem betaamt;
Het Kruis is verwinnend, de Maan wordt beschaamd.’ -
Een goudene keten (een gift voor een Vorst!)
Met parels doorschakeld, hing af van haar borst:
‘Och, Pelgrim (dus zegt zy, en werpt hem die om,)
Heb dank voor die troostmaar, waardoor ik bekom!
Maar Pelgrim, ai meld my! ook hebt gy misschien
Graaf Albert, den dappre, by 't Leger gezien.
Als 't Kruis overwon en de Maanstander dook,
Was hy niet de voorste, en de zegenrijkste ook?’ -
‘Och, Jonkvrouw, het knopjen groent lief aan den boom;
Het water is helder als 't welt tot een stroom;
Uw burchtmuur staat stevig; en hoog zweeft uw hoop;
Maar alles is vatbaar voor ramp en verloop.
De knopjens verwelken; de donder ontbrandt,
En laat van den burchtwal slechts puinhoop en zand;
De stroom raakt vermodderd; de hoop heeft gedaan. -
Graaf Albert - nam ketens - op Libanon - aan.’ -
Nu schudden haar kniën, heur blosjen verschiet;
Maar liefde doorvlamt haar, dus weifelt zy niet.
‘Mijn Albert (dus zegt zy), de mijne voor God!
Ik red u voor eeuwig, of deel in uw lot.’
Fluks tuigt zy een ros met gevleugelden voet;
Fluks grijpt zy een slagzwaard, dat dorst heeft naar bloed;
Fluks scheept ze in een vaartuig met goud overhoopt,
Op dat zy Graaf Albert de vrijheid herkoopt.
Doch weinig denkt Albert aan haar die hem mint,
Of wat hem als Christen of Ridder verbindt.
Een Heidensche schoonheid wischt alle drie uit,
Des Sultans van Jaffa bekoorlijke spruit.
Hem trof, van haar opslag het vlammende git,
De raafzwarte hairvlecht op 't boezemsneeuw-wit,
De zwellende heupzwaai in Oosterschen zwier;
Hy zag die, en stond op den aanblik in vier.
Dit gitzwart verdoofde dat teder geweld
Der oogen vol Hemel, waar 't hart in versmelt;
't Ebeen van die hairlok het golvende blond,
Waar 't hart van den minnaar zijn kluisters in vond;
Die statige wending der rijkste gestalt',
De tengere rankheid die 't Westen gevalt!
Die hemel der oogen, die kluisters van goud,
Verdwijnen aan 't harte, voor 't Vaderland koud.
Straks hangt hy met de oogen aan de edele maagd;
Met oogen, waar 't hart in, om wedermin vraagt.
Zijn lippen besterven! dat hart brengt het uit,
En 't hare verstaat hem, en wenscht zich zijn Bruid.
‘ô Christen (dus sprak zy) gy dingt naar mijn min!
Drie zaken begeer ik, zoo willig ik in.
Eerst zult ge u bekeeren tot onze Moskee;
Dit zult gy, ter liefde van Zulimaas beê.
En dan zult gy treden in de eenzame grot,
Voor 't heiligend geestvuur, der Kurdmannen God,
Drie nachten doorwakend, aandachtig en stil;
Dit zult gy verrichten om Zulimaas wil.
En dan zult gy yvren met schild en rapier,
Om Franken en Christnen te drijven van hier.
Wanneer dit verricht is, alsdan en niet eer,
Ontfang ik u willig tot Man en tot Heer.’ -
Straks smijt hy, op 't woord dat de schoone hem gaf,
Zijn Ridderschap, Kruisschild, en degenkruis af;
Verloochent den Heiland in wien hy gelooft,
En zet zich verbijsterd den tulband op 't hoofd.
Hy gaat onbekommerd en dringt in de grot
Door 't ijzergeknitter van grendels en slot.
Hy waakt tot het daglicht; niets wordt hy gewaar,
Dan 't flikkren der vlam op het steenen altaar.
De Maagd was verwonderd; de Sultan niet min:
Het Priesterdom waant daar een tooverkracht in.
Men zoekt, en - men vindt in een plooi van zijn kleed,
De rozenkrans waar hy zijn beden by deed.
Hy gaat weêr en waakt in de holle spelonk.
Nu hoort hy gejammer en stormwindgeronk;
Maar alles op afstand, en 't naderde niet;
En 't branden der vuurvlam is al wat hy ziet.
Luid morden de Priesters; de Sultan verstomt;
Nu worden er rijmen en vloeken gebromd.
Men zoekt aan zijn lichaam, en vindt op zijn hart
Een kruis dat by 't doopsel hem ingedrukt werd.
Men snijdt dit zorgvuldig en pijnelijk uit.
Hy keert in het hol, en een fluistrend geluid
Verrast hem by de intreê. Het was het Vaarwel
Dat de Engel hem toeriep, nu buit van de Hel!
Ach, de Engel, zijn wachter, van 't wiegjen af aan,
Die immer getrouw aan aan zijn zij' had gestaan, -
Zijn Leidsman ten hemel, verlaat hem met smart;
En de aakligste ontroering bevangt hem om 't hart.
Nu stopplen zijn hairen en rijzen van schrik.
Hy deinst en bedenkt zich, en woest is zijn blik.
Maar neen, hy verhardt zich: hy nam zijn besluit,
De Schoone begeert het, hy voert het ook uit.
Naauw over den drempel van de innigste cel,
Omgeeft hem de draaiwind der Macht van de Hell'.
Het rammelt en davert, en in dit gerucht
Verschijnt nu de Vuurgeest op vleugels van lucht.
De rots sloeg aan 't loeien, waarheen hy bewoog:
De vlam op het outer verhief zich om hoog:
De bergen ontborsten en schroeiden het kruid,
En riepen aan 't aardrijk den Vlammenvoogd uit.
Onmeetlijk in grootte, wanschapen van vorm,
Is 't weêrlicht zijn adem; zijn stem is de storm.
De pols van Graaf Albert hield regel noch slag,
Wanneer hy den Vuurgeest in 't aangezicht zag.
Zijn hand hield een sabel, doortinteld van 't vuur;
De Libanon schokte met burchtgrond en muur;
‘“Neem (sprak hy) dit staal, dat u alles verneêrt,
Zoo lang gy niet weder den Kruisgod vereert.’ -
Eerbiedig ontfangt hy, geknield in het zand,
't Omwolkte geweer uit de omnevelde hand.
De vuurvlam verflaauwde, de donder deinsde af,
Daar 't spook op zijn luchtwiek den tempel begaf.
Nu wapent zich Albert by 't Heidenenrot;
En strijdt tegen vrienden, Verlosser, en God.
Geen kracht, die de kracht van zijn wapen gelijkt!
De Zeismaan herstelt zich! de Kruisvaan bezwijkt.
Voor Libanons bosch tot aan 't Westersche meir,
Dreef de aard in één bloedbad van 't Christenenheir,
Tot Boudewyn-zelf, uit Jeruzalems vest,
Hem tegen kwam trekken, tot weêrstand geprest.
Men hort met de lansen verwoed op elkaâr;
Trompet en tymbalen verdoven 't misbaar;
Maar Albert werpt ruiters en paarden omveer,
En Boud'wijn, de Koning, bezwijkt voor zijn speer.
De Koning zinkt ruglings en schokt in de zaâl;
Zijn bloed sijpelt neêr door de voegsels van 't staal;
En eer hy zich weder ten afweer verheft,
Zwaait Albert den sabel die zekerder treft.
Daar heft hy zijn vloekzwaard den Vorst boven 't hoofd,
En 't had dien voorzeker de hersens gekloofd,
Maar 't zwaard van een Paadje die tusschen hen snelt,
Houwt dwars door zijn tulband met mannengeweld.
De slag was zoo hevig dat Albert zich boog,
En 't Kruisschild des Konings hem schitterde in 't oog.
Bedwelmd en onwetend van 't geen hy bestond,
Ontglipt hem 'ô Jezus' den bevenden mond.
Het zwaard gaf een zucht en zijn vloekkracht verdween.
Het vloog uit zijn vuist, en men weet niet, waarheen.
Doch (zegt men) een Poeldraak der zwavelvuur-kom
Bracht daadlijk het lemmer den Vuurgeest weêrom.
Hy beet op zijn tanden, en sloeg met zijn hand
Den moedigen Paadje ten zaâl uit, in 't zand.
Daar rolde de helm en het aanzicht was bloot;
En, eer het nog de oogen voor 't levenslicht sloot,
Zie daar blonde lokken, bevlekt met haar bloed,
En waterblaauwe oogen, die vonklen van gloed;
En 't maagdelijk aanschijn, den minlijken mond,
Die eenmaal zijn hart aan Klaudina verbond!
Zy, die tot zijn redding uit boeien en nood,
Geen zeegevaar schuwde, geen onheil of dood!
Die schoone, die hy met zijn God had verzaakt,
En die van zijn hand hier de marteldood smaakt!
‘ô Gruwel!’ Dus zucht hy. Versteend staart hy ze aan,
En voelt zich den boezem van wroegingpijn slaan.
Maar 't Kruisheir dringt voort, als een stroomende vloed,
En drenkt thands zijn spietsen in vijandenbloed.
De Kurd, de Kalmuk, Saraceen, Arabier,
't Valt alles en zinkt voor de Christenbanier;
En de arenden vliegen naar 't slagveld om buit,
Tot daar zich 't gebergte aan het middelmeer sluit.
De slag is voorby. Maar wie is 't die daar ligt,
Met stuipen van wanhoop in 't grimmig gezicht? -
En wie ligt uaar by hem met bloed overspat? -
't Is Albert, en zy, die hy schendig vergat.
Zy vond van heur minnaar geen naricht by 't heir,
Vermomt zich als Paadje, en omgordt het geweer;
En waant hem te wreken op 't Hagars-gebroed
Wanneer zy het leven des Konings behoedt.
De schoone begroef men in melkwit gesteent':
Maar gieren verslonden zijn vleesch van 't gebeent';
Zijn beenders verstrooiden, zijn stam is vergaan,
En de eeuwige vloekspraak vermeldt sint-albaan.
De Luit van de Zangers herdenkt in hun lied
Het lot van Klaudina en die haar verried;
En gy, wien de harten van tederheid slaan,
ô Schenkt aan heur onheil eene enkele traan.
1822.
De vloek van 't burchtslot Moy.Krekelzangen II, 89.
Negligis immeritis nocituram
Postmodo te natis fraudem committere?
Horatius.
Wat feestgebral op 't staatlijk Moy!
De toren voert de vlag;
De pikton zet door 't vreugdelicht
Het slot in vollen dag.
De wapens blinken in de lucht,
Van onder op verlicht,
Op 't donkerblaauw der holle nacht
Het Landvolk in 't gezicht.
't Krioelt op 't voor- en achterplein
Met zang en dans, in 't rond,
En de Echo mengt zich aan 't gejuich
By 't dreunen van den grond.
Op 't kraambed in 't geheimst vertrek
Ligt 's Burgheers Echtgenoot,
En drukt een lieven Zoon aan 't hart,
Ontbonden uit heur schoot.
‘Een Zoon! een Zoon! een Erfgenaam
Van 't overaadlijk huis!’
Dus galmt het al in dronken vreugd
Door 't daavrend volksgedruisch. -
De nacht gaat om, de dans verslapt,
Het feestvuur gloeit nog flaauw,
Doch veêl en zakpijp murmlen nog
By 't rijzend morgengraauw.
Als uit een hoek van 't bergpoortplein
In jammerlijk gewaad,
Een kromgebogen Best verschijnt,
Met onheil op 't gelaat.
Haar oog staat hol in 't rimplig hoofd
En grijnzend ziet zy rond!
En de adem van een Helschen geest
Scheen walmende op haar mond.
Het ‘Leve en bloei’ het Huis van Moy!'
Klonk nogmaals om haar heen,
Maar sterft, daar zy dien mond ontsluit
In 't hart ontzettendst neen!
Neen, roept ze, en wederhaalt dit neen;
En 't ploft op ieders ziel,
Niet anders dan of 't Hemeldak
Heel de aard te plettren viel.
In eens verstomt al 't feestgejoel,
En alles staat verward;
En vreugdevuur en toorts dooft uit,
En siddring grijpt in 't hart.
Zy blikt de gastrij grommende aan,
En schudt het ijle hair;
Geen adem geeft de zakpijp meer,
Geen toon ontspringt de snaar.
‘Genoeg gedarteld en gespeeld,’
Dus bromt haar holle kaak;
‘Hoort thands een andren toon van my,
Een toon van bloed en wraak!’
‘Zestig lange jaren rolden over deze burchttin rond,
Sints zich Urquhart door den vrede met den Heer van Moy verbond.
't Was hier vreugdefeest als heden, 't galmde er over muur en trans,
By het omgaan van den beker, by het zwirlen van den dan s.
Plechtig was hun eed gezworen, en de aaloude veet gesmoord,
En hun beider macht, vereenigd, overtrok den Nesserboord.
Stokoude Urquhart werd verachterd, stram, en lang reeds afgestreên;
En met hem reed Alvaas erfzoon, die zijn zijde bleef bekleên.
Alvaas Erfzoon, die zijn leven aan dit Krijgshoofd had verpand,
's Grijzaarts dochter teder minde, zich ook vleide met heur hand.
Ach! eenstemmig was die liefde; onverdeeld was beider vlam;
Zy, haar 's Vaders eenigst spruitjen; hy, de laatste van zijn stam.
Donker was de lucht betogen, en de stormwind bruischte fel;
Aaklig galmde 't nachtuilknappen dwars door rotsvallei en del.
Ook de gitzwarte onheilsvogel roeit hen krassende over 't hoofd,
Door geen weêrgalm van de bosschen, door geen loofgeruisch, verdoofd.
Onverhoeds treft onder 't trekken hun een jachthoornklank in 't oor,
En het blinken van een lemmer doet zich in den schemer voor.
't Zwaait in 't rond, en honderd handen grijpen in één oogenblik
In de toomen van hun paarden, als de rijders, blind van schrik.
Urquhart is ontbloot van weêrstand, eer hy nog van aanval weet:
Alva slechts verheft den sabel met zijns stamhuis wapenkreet:
“Staat, gy helden! wijkt, verraadren!” roept hy, maar men andwoordt niet.
En zijn lemmer spat in splinters, zonder dat hy vijand ziet.
Hevig stort hem dit op 't harte; diep verzucht het, eindloos diep,
Daar het zich zijn zielsgeliefde, zijn toekomstig heil, herriep.
Ach! in plaats van 't lieve lachjen dat zijn gantsche ziel bewoog,
Staat hem daar het donkre voorhoofd van den trotschen Moy voor 't oog.
Daadlijk worden zy in ketens door den stormwind van de nacht,
Verr' van Margareetes armen, naar het kerkerhol gebracht.
Daar verduren ze in de kluisters, onder dit, dit juichend Slot,
Achter gindsche grendel-valdeur, eens gevangen' vijands lot.
Geen drie dagen nog vervloten, of aan 's valschen Dwinglands voet
Ligt een jonge Maagd te baden in onstelpbren tranenvloed,
Om een Vader, om een Minnaar; om hun leven, of hun leed
In de dood te mogen deelen; en - die Maagd is Margareet.
's Wreedaarts mond vertrok tot lachen. 't Was de lach van woesten haat,
Zich in 't wanbedrijf verheugend, die hem doorblonk op 't gelaat.
Mooglijk dat hy thands met wraakzucht, 't eens noodlottig uur herdacht,
Toen zy 't aanbod van zijn liefde, met zijn dreigen, had veracht.
“Neen, (dus sprak hy) van Margreete mag de beê niet vruchtloos zijn;
'k Zal om haar één offer sparen, hoe ik my ter wraak verpijn'.
Maar het ander ('t is gezworen) moet mijn erfwrok thands voldoen:
En het zij aan haar verbleven, wien zy 't leven wil behoên.
Wil ze een Minnaar die haar aanbidt, nederdomplen in het graf,
Voor het leven van den Grijzaart', hem die háár het leven gaf?
Wil ze eens Vaders zilvren hairen met zijn weinig drupplen bloeds
Overspatten, voor de wellust van een zoete bruiloftskoets?” -
Hoe verstomde daar Margreete, by dien meer dan donderslag!
Hoe versteef haar long en adem! hoe verging haar oog en dag!
Spraakloos stond zy, zonder tranen, zonder teekens van gevoel;
Als een steen, zich-zelv' onwetend, aan wat storm hy sta ten doel.
Spraakloos stond zy; onbewogen; zinloos, duizlende, en versuft:
Twee misvormde spooksels rezen uit de donkre kelderkluft.
Spooksels? - Ach, het was haar Vader, 't was haar teedre harten vrind,
Tusschen wie zy moest verkiezen, toegezegde bruid en kind!
IJlings vliegt ze en valt den Minnaar op het hevig kloppend hart,
Hijgend met gebroken adem, en het spannend oog verstard.
“Wy, wy sterven met elkander (roept zy), laat mijn Vader vrij,
Ook de doodkist zal ons zoet zijn aan eens teêrgeliefden zij'!
Smaak mijns Vaders grijsheid vrede! rust' de zegen op ons graf!
Als de wraak des moorders beendren lang vermorseld heeft tot kaf,
Zal ons 't mastbosch stil en lieflijk overweemlen met zijn blad,
Tot wy met elkaâr ontwaken, waar geen traan het oog ontspat.”
Urquharts wangen liepen over als hy zijn Margreete zag.
Hy bedwong zijn zielsontroering met een pijnelijken lach.
Maar nu scheen hem 't hart te ontsluiten, 't rimplig voorhoofd trok zich strak,
Daar hy 't oog van Moy zag branden, dat van dolle spijt ontstak.
Statig beurt hy 't hoofd naar boven, als verheven over 't leed;
Rijzig, of hem 't pak der jaren van de matte schouders gleed;
Vurig, of hy al de woede, waar zijn wrokkend hart van barst,
In den donder had vergaderd, die door oog en tanden knarst.
“Valsch verrader! was 't u wellust, dat ge een vijand foltren moogt,
Vrees en schaamte schokt uw binnenst', daar gy op uw offers oogt,
(Dus, dus ratelt hem die donder dwars door 't oor en 't ingewand;)
Maar ik zegevier en dartel by dit knellen van mijn band!
En ô gy, mijn dierbre Dochter, gy, uws Vaders hoogste roem!
Gy, herroep die keus van wanhoop en uws braven minnaars doem.
Dees verraderlijke torens, waar zoo menig bloed in vloot,
Zullen dit mijn rif bewaren, en eens boeten voor mijn dood.
Zoude ik leven tot verachting, zonder wreker, zonder eer;
En mijn schaamte gaan verbergen aan den boord van Lochness meer?
Aan den boord dier zelfde baren die mijn helden uit den strijd
Nimmer weder zagen keeren met beschimping of verwijt!
Uitgebleekt zijn deze lokken en mijn baan is afgelegd;
Morgen leg ik 't hoofd toch neder en betaal Natuur haar recht.
Maar uw Alva zal me een Zoon zijn, en uws vaders schim ten zoen,
Door een zee van bloed en vlammen Urquharts roem herleven doen.
Valt de Jongling voor uw Vader, beef dan, Margareete, beef!
Wacht dan dat de vloek uws Vaders over uw gebeente zweef! -
Doe hem leven, doe hem slaken, en mijn zegen blijft u by!
Zegen van een stervend Vader, dierbaar aan een Kind als gy!” -
Snikkend borst zy los in tranen, en, als ving haar boezem lucht,
“Laat, laat Alva leven,” riep zy, met een hartontscheurden zucht.
“Volg' hy my naar Komris hoogte!” - En, met d'ijsselijksten kreet
Vliegt zy naar de woeste heide, zelve onwetend wat zy deed.
Daar, daar zit zy op die heide, op die kale dorre hei',
Hoort haar noodgegil herhalen door den weêrgalm der vallei;
Hoort den doodsnik van haar Vader in elk ritslend windgeril,
En beandwoordt elke rilling telkens met een nieuw gegil.
Twee paar Wreedaarts, naauwlijks menschlijk in 't afschuwlijk norsch gelaat,
Brengen straks een draagbaar nader, overdekt met rouwgewaad.
“Hier, hier (zeggen ze,) is uw Vader dien gy hoofdloos wederwacht,
En uw Minnaar aan zijn zijde, met hetzelfde zwaard geslacht.” -
Daar, daar leggen ze op den heuvel beide lijken voor haar neêr;
Beide bloedig, voor haar oogen; - zy gevoelt of denkt niet meer!
Niet een zucht of traan ontwelt haar, maar versteenend, dag en nacht,
Houdt zy by die overblijfsels onder sneeuw en hagel, wacht.
Sneeuw of regen moge dalen; storm of onweêr loeie of blaas,
Slaaploos zit zy by die panden, onverwrikbaar van haar plaats,
Schrikt hyeen en roofgevogelt' met haar woeste blikken af,
Nu, gepaard met aaklig huilen, dan met krijschend hondsgeblaf!
Gants onkenbaar aan elks oogen, rijst zy eindlijk van den grond,
Graaft een lijkkuil met heur nagels, tot een grafterp opgerond,
Die in 't hangen van 't gebergte, 't oog der wandlaars tot zich trekt;
En stort daaglijks lijkgebeden op den steenhoop die ze dekt; -
Bidt een kinderloos verwelken over 't gruwzaam Moordslot af;
Dat het, wie het ooit bewone, tot vervloeking zij en straf;
Dat des bloedhonds stam verdwijne van het oppervlak der aard,
En met hem, de roekelooze, die den naam van Moy bewaart.
Hy verging, en liet geen loten; hy met heel zijn tak, verging,
En zijn leven was verkwijnen in gewetensfoltering;
Ieder morgen voegde wroeging by de wroegingvolle nacht.
Maar die vloekbeê blijft bestendig tot het laatste nageslacht.
Neen, geen Zoon zal ooit zijn Vader, zoo lang deze Burchtwal staat,
't Grijs en wagglend hoofd beschutten voor eens bittren vijands smaad,
Of zijn stervende oogen luiken met een kinderlijke hand;
Maar zijn erfgoed steeds vervallen op een verren aanverwant.
Op een vijand, dien hy haatte, - op een vreemde zonder recht,
Die den tytel van dit erfgoed aan een naamloos wapen hecht,
En, steeds kinderloos verstervend, 's Hemels wraak getuigen moet,
Voor 't verraderlijk vergieten van het eens verzoende bloed.’
Hierop schatert ze uit van lachen, met een ijsselijk geluid.
Alles beeft en drukt zijne ijzing in een stoorloos zwijgen uit.
‘Ik (vervolgt zy) ben die droeve, die van elk verlaten Maagd,
Die haar jammer zestig jaren aan den Hemel heb geklaagd.
Ik, ik ben die Margareete; ik, die op de dorre hei'
Sedert zestig lange jaren om mijn dierste panden schrei.
Ik misvormde, havelooze, maar wier beê de Hemel hoort,
En wier bloed hier vast blijft kleven op dit gruwelhol van moord.’
Alle vreugde was verdwenen, en de morgenstond brak aan;
Maar niet één der feestelingen, of hy scheen ter dood te gaan.
Vijfmaal was zy dus verschenen by een Kraamfeest op de Burcht,
Vijfmaal was het jonge spruitjen door onzichtbre hand verwurgd;
Elke hoop op Kroost verwelkte by elke uitgeschoten bot;
En de onzichtbre hand werd kenbaar van een gruwelwrekend God.
Sedert vielen muur en torens in verwoesting op den grond;
En een puinhoop werd tot kenmerk waar het slot van Moy bestond.
1822.
De Danaiden.Rotsgalmen I, 205.
(Romance naar Horatius.)
Impiae nam quid potuere majus!
Onder de Aard, in donkere oorden,
Aan de boorden
Waar Cocytus pikstroom vloeit,
Waar Ixion rond blijft draaien,
Tityus den gier moet paaien
Met de lever die steeds groeit,
Staan by menigte Geplaagden
Vijftig maagden,
(Maar met twee perCent rabat,)
Die de handen lustig reppen
Met gedurig waterscheppen
In een ongebodemd vat.
Och! dat gieten, scheppen, putten,
Kan niet nutten;
't Loopt er gaauwer uit dan in.
Duizend kannen, duizend pullen,
Mogen 't nooit ten halve vullen;
Altijd is 't een nieuw begin.
Of zy moê zijn? kermen? weenen?
'k Zou het meenen!
Maar men rust niet in de Hel.
't Vonnis ligt zoo, en zy moeten
Voor een lelijk schelmstuk boeten,
En dat feit verdiende 't wel.
'k Was goed meisjens al mijn leven;
Daar beneven
Nooit geweldig crimineel!
'k Hou van hangen noch van branden;
Maar kreeg ik zoo'n zaak in handen,
't Koste die het deed, de keel.
Want, begrijpt eens, goede Luidtjens!
't Waren bruidtjens,
Alle, Zusters, knap en net;
En in de eerste nacht van 't huwelijk
Moordden ze, is dat niet afschuwelijk,
Elk haar bruigom, in het bed.
Zag men zulke boze nukken
Eens gelukken,
Wat toch wierd er van op 't lest!
Wie zou ooit weêr willen trouwen?
En hoe ging het met de vrouwen,
Als geen haan meer kwam op 't nest!
Vijftig waren ze in getalle
Met heur alle;
Maar één was er trouw en goed,
Die niet van zich kon verkrijgen
Om haar man aan 't spit te rijgen
Tot een bruilofts welkomgroet.
‘Schielijk uit het bed gesprongen,
Arme jongen!
(Riep zy,) gaauw! 't is hier niet pluis.
Al uw broeders zijn verraden,
Liggen in hun bloed te baden,
En de Drommel spookt door 't huis.
Vader bracht het die beulinnen
In de zinnen;
Maar ik gruw van zulk bedrijf.
Foei, wel foei! zijn dat manieren
Van een bruiloftsnacht te vieren!
Valt men zoo malkaâr op 't lijf!
Neen; dan wou ik 't onder 't laken
Anders maken.
Doch, haas op! eer 't iemand ziet,
En vergeet toch onder 't zwerven,
't Wijfjen dat voor u wil sterven,
De arme Hypermnestre, niet!’
1823.
Europa.Krekelzangen III, 163.
Europa had met blanken voet
Een schalken stier beschreden;
Maar ach, hoe beefde ze in den vloed,
Hoe bleekte mond en rozenwang, hoe sidderden haar leden!
Pas strekte zich haar elpen hand
Om hei'gebloemt' te gaâren,
En flux begeeft haar 't wijkend strand,
En ijlings heeft zy niets voor 't oog, dan lucht en blaauwe baren.
Zy klemt zich aan den zwemmer vast
By 't gapen van de golven;
Het schuim omspat haar knie-albast,
Van 't zeegezwalp dat om haar stuift, ter halver been bedolven.
Zy beeft; de klacht sterft op haar mond;
Zy wil, maar kan niet kermen,
Ziet angstig, ziet vertwijfeld rond,
En prangt den breeden hals van 't dier, in saamgenepen armen.
De wolken trekken zich by een,
En draaien langs den hemel;
De winden hupplen om haar heen;
Haaroogwordt star; haar brein verwart, en duizelt van 't gewemel.
Doch als zy uit het deinend nat
Op Kretes statige oever,
In 't eind den vasten grond betrad,
Ontborst zy, nu zich-zelve weêr, in klachten, eindloos droever.
ô! Roept zy met een diepe zucht
Wat deed, wat durfde ik wagen?
Mijn huis en Vaderland ontvlucht,
En zwerfster aan uitheemsche kust! Een schandvlek voor mijn Magen!
Mijn Vader! Vader, my zoo teêr!
Waar liet ik my vervoeren!
Gy hebt, gy hebt geen dochter meer!
Geheiligde invloed der Natuur, verbroken zijn uw snoeren!
Doch waak ik? - Heeft een droomgezicht
My 't zuizlend hoofd bevangen? -
Verbrak ik maagd- en kinderplicht,
Of rollen om een enklen waan, dees tranen langs mijn wangen?
Ach! had ik nooit een krans gewrocht
En plukte ik nimmer rozen?
Onnoozle vreugd, zoo dier bekocht!
Wat moest ik me om een argloos spel, zoo zwaar verroekeloozen?
Ach! had ik 't valsche monster hier,
Hoe wilde ik me op hem wreken!
Hoe wenschte ik dien gevloekten stier,
Gesterkt door woede en razerny, de hoornen uit te breken?
Hoe scheurde ik hem den stuggen kop,
De logge schoft en lenden,
Met dees mijn zwakke nagels op,
En wilde in zulk een zoete wraak, mijn leed en leven enden?
Helaas, wat zoude ik! - IJdle spijt! -
Neen, 'k moet my-zelve straffen.
'k Ben Eer, Geslacht, en Vader kwijt;
Ja Eer, ja Vader, ja Geslacht! ik zal u wraak verschaffen.
ô Goden, zoo een God my hoort!
ô Dat my tijgrentanden
Verscheurden in een eenzaam oord,
En weidden in mijn hartebloed, en lillende ingewanden!
Ontzinde! hoe? gy draalt, gy toeft
In dol, in nutloos treuren?
Zie hier het geen uw hand behoeft
Om u 't onlijdlijk zelfverwijt, de ondraagbre schand, te ontscheuren!
Uws Vaders eer eischt wraak. Voldoe!
Dees riem is u gebleven,
Dees olmboom reikt zijn tak u toe,
De dood...zy biedt uw hand zich aan; ontruk u 't haatlijk leven!
Of, wilt ge een andren weg; beklim,
Waar klippen overhellen,
En werp u van de steenrotskim,
In d'onverzadelijken schoot der woeste waterwellen!
Wat zoudt ge, onteerde Koningsspruit,
In 't midden der slavinnen,
Mishandling, hoon, en smaad ten buit,
By 't nat betraande mondvol broods, de zoore wolvlok spinnen?
Of, eens boeleerders vuige lust
Verachtlijk prijs gegeven,
Wanneer zijn moedwil is gebluscht,
Voor 't vlammend oog vol minnenijd, van uw meestresse, beven?
Verlaatne, neen; omhels de dood
Voor de armen van een roover!
Geen vrijplaats, dan in 's aardrijks schoot!
Die blijft d' ellendige open staan, geene andre schiet er over. -
De Liefde, met ontspannen boog,
En lachende Dione,
Zag met een schalken wenk van 't oog,
Den opgekrabden boezem aan, der jammerende schoone.
In 't einde riepen ze uit: Laat af!
Betoom dat tranenplengen:
De schaker biedt zich-zelf ten straff'
En laat u aan 't gehorend hoofd de felste wraak volbrengen.
Gy - zijt de bruid des Dondergods!
Ontfang met welbehagen
Die gadelooze gunst des Lots,
En, fier op 't machtig warelddeel, dat thands uw naam zaldragen.
Ja, Liefde ('t is geen Fabelvond,)
Leidt steeds in blijde haven,
Waar Hemelgeest ze in 't harte zond:
Zy sluit al 't aardsche genoegen in, en de opperste aller gaven.
Maar wee, wien de aardsche zucht verbond!
Dien smeedt zy 't juk van slaven.
1823.
Horatius vrij gevolgd.
De oorring.Navonkeling I, 184.
(Moorsche Romance.)
Ach, mijn oorring, ach mijn oorring is gevallen in den vliet;
Wat, wat zal ik Musa zeggen, ach ik weet, ik weet het niet!
Dus was 't dat de schoone Zelis in wanhopend snikken riep.
Ach, daar ligt hy in het water, in het overgolfde diep.
Musa gaf my deze panden toen hy nokkend my verliet,
En wat zal ik hem vertellen? Hemel ach, ik weet het niet!
Ach, mijn schoone, dierbare oorring, paarlemoer in 't goud gewrocht,
Liefdepandtjen van mijn Musa, dat ik aan hem denken mocht!
Dat ik nooit het oor mocht leenen aan eens anders hartewond,
Nooit den afscheidskus vergeten dien hy zegelde op mijn mond!
Komt hy nu weêrom van 't leger en zy liggen in den vliet,
Wat, wat zal ik Musa zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!
Ach! Mijn oorring, zal hy zeggen, had geen parel moeten zijn,
Maar een ijdel flikkrende onyx met een valschen schitterschijn.
Neen geen goud of reine parel voegde by een valsch gemoed,
Maar een rein, bestendig harte, niet verkoelbaar in zijn gloed.
Ja, dit zal, dit moet hy denken als zijn oog my wederziet!
En, helaas, wat zal ik zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!
Denken zal hy, dat ik stoeide met de wilde kermisvreugd;
Dat ik luisterde naar 't vleien van de dartle Herderjeugd;
Dat me eens anders arm (ô gruwel!) om den hals gegrepen had,
En den oorring los doen schieten, neêr doen ploffen in het nat.
Ach mijn oorring, dierbare oorring! daar, daar ligt hyin den vliet;
En wat zal, wat kan ik zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!
'k Ben een meisjen, zal hy zeggen, wuft als alle, los van zin,
Dat in 't byzijn, ja, gevoel had voor 't betuigen van zijn min,
Maar, zoo dra hy uit mijn oogen 't vak der golven overstak,
't Pandtjen van zijn trouw verachtte, en mijn maagdeneed verbrak.
ô Mijn oorring! ô mijn oorring! ô voor my rampzaalge vliet!
Wat, wat zal ik Musa zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!
'k Zal hem slechts de waarheid zeggen; ô dat hy 't gelooven mag!
Dat ik altijd aan hem peinsde, t' elken gantschen dag aan dag.
Dat ik peinzende aan zijn liefde, by het dalen van de zon
't Hangend siersel in mijne ooren spieglend aanschouwde in de bron;
Dat ik 't, in mijn hand genomen, voor mijne oogen schittren liet,
En de flikkring van dat kleinood my verdubbelde in den vliet;
Dat ik, na herhaalde kussen, 't diergeliefde minnepand,
Hart en oogen naar den hemel, juichende ophief in de hand;
Dat mijn ziel in duizend zuchten tot hem heenvloog over zee,
En - het pandtjen in die mijmring bevend uit mijn vingren gleê;
Dat zijn liefde nooit dit harte dan met d'ademtocht ontschiet;
En daar dieper ligt bedolven dan deze oorring in den vliet.
Musa, ja, dit zal ik zeggen, en uw teêrgevoelig hart
Zal gelooven aan mijn tranen, en verzoeten dees mijn smart.
Ja, uw kussen zal ze droogen; ja, mijn boezem zegt my dit;
Ja, gy zult het hart erkennen dat mijn Musa steeds bezit;
Hart, dat voor zijn oog versmeltend in de tranen die 't vergiet,
In de tederste echtomhelzing met het zijne samenvliet.
1824.
Versmade liefde.Navonkeling I, 187.
Staatlijk rees de star der avond, 't vale schemerlicht verdween,
En de nacht, den hemel meester, hing haar floers daar over heen,
Als de dappere Abenzaïd uit Medinaas oude stad
Door de rijkbebloemde velden langs de ruischende oever trad,
Waar de stroom van Guadalete kronklend door de vlakte schiet,
En den zwerver op de baren by den stormwind schuilplaats biedt.
Heldenmoed noch edele afkomst kwam zijn lijdend hart te sta;
Trouwloos was zijn Zobeïde, de aan dat hart beloofde gâ;
Zy verliet den wakkren jongling; zy, de minlijkste in 't Heelal;
Hem, van schat en erf verstoken door het nijdig Lotgeval.
Neen, niet nijdig: 't gaf hem krachten, 't gaf hem eer en heldenmoed,
't Gaf hem d'adel van den boezem by zijn oud en edel bloed;
Maar de onzinnige verlaat hem, om de rimpeldorre hand
Van het grijze hoofd te huwen dat Seville klemt in band.
By het luistren van den strandgalm, stort hy in de stille lucht
Dus zijn klachten, door den rotssteen bang en staamlend nagezucht.
Wreede, meer dan 't grommend water by dit donkre meirgeklots,
Harder dan de harde boezem van dees klippige oeverrots!
Kunt gy onze min herdenken? Zobeïde, kunt gy dat,
En een andren 't harte schenken, 't harte dat ik eens bezat!
Al de teedre aanloklijkheden, eens aan dees mijn borst gekleefd,
In eens Grijzaarts armen smijten die er geen gevoel voor heeft!
Kunt gy de uwe zonder schrikken om dien dorren boomtronk slaan,
En den palmtwijg dien gy liefdet in versmachting doen vergaan!
Stelt gy zeven jaren minnens, zeven jaren dienst ter zij',
Om dien Stadstyran te minnen, u zoo onbekend als my!
Hem, hoe rijk hy zij in schatten, armer dan de minste slaaf!
Is dan 't hoopjen slijk des aardrijks in uw oogen meer, dan braaf!
Allah geef dat hy u hate; dat gy eenmaal weêr bemint,
En het pijnlijkst hartverscheuren, Minversmading, ondervindt!
Moog de nacht haar rust u weigren en de dag verschrikking zijn,
Gy dien Egâ haatlijk worden, en uw aanzien hem tot pijn!
Moog zijn oog uw aanblik schuwen, nooit zich spieglen in uw glans;
Moog hy nooit zijn hand u reiken by het hupplen van den dans!
Nooit u streelen op zijn sponde, nooit u roepen aan zijn disch;
Nimmer kleed of sluier dragen die door u geweven is!
Nooit een statieriem omgorden, die uw hand hem heeft gestikt!
Zij zijn hart in andre liefde, de uwe tot een hoon, verstrikt!
Draag zijn wapen 't liefdecijfer van eene andre liever vrouw,
Daar gy achter 't tralievenster zit te snikken in uw rouw!
Bied' hy andre de gevangen die hy in zijn boei mocht slaan,
Bied' hy haar zijn zegeteeknen aan heur voeten knielend aan!
Leer hem haten, leer hem vloeken, met een hart dat voor hem blaak'!
Dit, ja wreeder, (is er wreeder,) zij mijn liefdegloed ter wraak!
Hier, hier zweeg hy, kwam te Xeres in het uur van middernacht;
Vond het Echtpaleis aan 't flikkren in volkomen bruiloftspracht;
Moor by Moor met zilvren toortsen in het kostbre feestlivrei,
Noestig dravende in te rugkeer van den blijden bruiloftsrei.
Hy, hy plaatst zich vlak by 't voetpad, als de Bruîgom nader trad,
Drijft de lans hem door den boezem, dat hem 't bloed in 't aanzicht spat;
IJlings stijgt een kreet ten hemel, heel de bruiloft grijpt naar 't zwaard;
Maar hy stuift door alle klingen, vrij aan ouderlijken haard.
1824.
Rolands-Eck aan den Rhijn.Oprakeling, 108.
Quanti casus humana rotant!
Ovidius.
Wie heeft by 't woeste Tijdgewoel
Nog tranen over voor 't gevoel?
Wiens menschlijk harte neemt nog deel
In 't somber filomeel-
gekweel,
Wanneer ze in wangestemde maat
Den schorren toon van wanhoop slaat?
Die kome en hoor naar 't stroeve lied
Dat uit getroffen boezem schiet.
ô Roland, Roland! strijdbre held!
Waar toefde ge, als van 't Oorlogsveld
Het wild gerucht (te vroeg geloofd,)
‘Dat Roland, met het hoofd
Gekloofd,
In bloed en lijken nederzonk,’
Het stille Bonn met rouw doorklonk,
En 't teder hart aan stukken reet,
Dat ge eerst de liefde kennen deedt!
De schoone hoort -! zy schreit niet, neen;
Haar oog verstart, haar borst wordt steen;
Beweging, kleur, en adem vlucht;
Geen traan ontrolt, geen zucht
Zoekt lucht;
Haar hart verstijft; - maar 't stokkend bloed
Herneemt zijn prikkel, ze is behoed.
Zy grijpt den sluier, hijgt naar 't graf,
En zweert gevoel en wareld af.
Ach, pas verhult haar 't Nonnenkleed,
Pas zwoer zy d' onherroepbren eed,
Als 't blij gejuich ten bergtop klom
Met zang en zeegrijk trom-
gebrom,
En Roland, aan de spits vooruit,
Naar 't weêrzien brandend van zijn bruid,
Zich blinkende opdeed van omhoog
Aan 't op den trein gevestigd oog.
Ach! had voor 't ingaan van de nacht
Het gistren hem te rug gebracht,
Hoe waar de wederzijdsche gloed
In weêrziens hemelzoet
Geboet!
Hoe had hy haar in d'arm geklemd,
(Haar, tot zijn eenig heil bestemd!)
Hoe, zy zich in dien arm gestort,
Die naar haar uitgeslingerd wordt!
Hoe, zich aan 's jonglings hart gedrukt,
Hem boven 't menschlijk weggerukt!
Zy, wie hem 't jammer van één nacht,
Door geene menschenmacht
Verzacht,
En vruchtloos levenslang betreurd,
Nu eeuwig aan dien arm ontscheurt,
En niets dan 's warelds jongste dag
In de Englenvreugd hergeven mag!
Zy hoort het, snikt, en leeft niet meer;
En Roland zijgt in wanhoop neêr.
Versteenend houdt hy 't strak gezicht
Op 't donkre Kloostersticht
Gericht,
En blijft als wortlend aan den grond
Waar zy haar wijk- en grafplaats vond.
Die plek is dierbaar aan zijn hart;
Zy tergt, en voedt, en zalft zijn smart.
In 't eind, hy vest een woning daar,
En wordt er stille troost gewaar.
Daar, dunkt hem, ademt hy een lucht
Met zijn Geliefdes zucht
Bevrucht;
Daar murmelt om zijn legersteê
De zoete naklank van haar beê;
Daar voelt hy by den vlijm der smart,
Haar troost hem stroomen door het hart.
Nog heft zijn Slot den graauwen trans
En vangt den vroegen morgenglans,
En tuigt van 't voorwerp van mijn lied
Aan 's grijzen Rhijnstrooms vliet-
gebied,
En roept den naam van Roland uit,
Die rollende op de bergrots stuit,
En de Echo stort elk teder hart
Een huivring in van sombre smart.
1825.
Vertellingen en fabelen.
Ridder Sox.Mengelpoëzy II, 1.
Divum servat tutela.
Tibull.
Nec verbum verbo curabis reddere, fidus
Interpres: nec desilies imitator in arctum,
Unde pedem referre pudor vetat, aut operis lex.
Horat.
ô l' Heureux temps que celui de ces fablesl
Des bons démons, des esprits familiers,
Des farfadets, aux mortels secourables!
On écoutait tous ces faits admirables
Dans son château près d'un large foyer:
Le père, et l'oncle, et la mère, et la fille,
Et les voisins, et toute la famille,
Ouvraient l'oreille à monsïeur l'Aumônier,
Qui leur faisait des contes de sorcier.
Voltaire.
Terwijl de blonde God der dagen
Het land der Afrikanen zengt,
Ons daaglijks hier te Land een simpel kaartjen brengt,
En strenge Wintermaand heur avonden verlengt,
Hier om den haard een kring geslagen!
Zit neêr, toe, toe! straks koomt het avondmaal;
Mama begint de tafel reeds te dekken:
De tijd valt lang, wat hoeft men hem te rekken?
Men kort hem best door eenig oud verhaal,
Dat niet verveelt, al hoort men 't twintigmaal;
Daar is altijd nog leering uit te trekken.
Niet waar, Neef Hein? Wel nu, ik zal u dan
Van avond eens van Ridder Sox vertellen,
Een recht juweel, een parel van een man,
Die zelfs geen kind ('k laat staan, een mensch) zou kwellen,
En in den tijd, toen, zoo als ieder weet,
De Reuzen nog het land met tooveryen plaagden,
Tot bystand van verdrukte Kristenmaagden,
Door heide en zand op avonturen reed.
Dees Ridder trok, in 't harnas, op zijn paard,
Met schild en speer, en zoo'n ontzachlijk zwaard,
Als ze in dien tijd by de oude Franken droegen,
Waarmeê ze in eens een man in driën sloegen,v. Spanheim, ad Callim. Hymn. in Del. v. βαρβαρικον. -
Naar Rome toe: ge weet waar Rome leit?
Oom Steven, daar Neef Jan van plag te spreken,
Was daar geweest, en heeft me wel gezeid
Hoe verr' dat was: ik meen wel negen weken
Of daar omtrent, van Utrecht; en de Paus
Is daar te zien, en laat zijn muilen kusschen.
Dat vindt ge vreemd? Zy zeggen 't ondertusschen,
En, liegt m'er by, wat liegen is de saus.
Nu kon men toen niet wel te Rome komen,
Dan door Parijs. Want zie, Parijs lag op den weg,
En - laat eens zien, dat ik niet kwalijk zeg! -
Zoo ongeveer te halfweg Romen.
Thands, hoor ik, loopt Parijs meer naar Marokko heen;
Maar Fransch of Roomsch, dat was voor dezen een.
Althands hy zou naar Rome trekken,
En naderde Parijs. Daar was een Boerenmeid,
Een jeugdig ding, vol vuur en aartigheid,
En recht een stal om iemands lust te wekken.
Zy had een hoofd gelijk een vlasch, zoo blond,
Een tronie, als een appeltjen, zoo rond;
Een mondtjen, ô ge zoudt het met een stuiver
BedekkenWel Hollandsch mooi! en nog spotten sommigen met der Grieken συνοφρυς. De Bokouus aan de Rivier de Orenoque is van een anderen smaak, en snijdt zijn kinderen den mond tot de ooren toe op.; en twee oogjens als een git:
En op haar lijf was zy zoo schoon en zuiver
Gelijk een brandEen zwaard in oud Hollandsch. Als een glinsterende kling.; en heel end'al in 't wit.
Een middeltjen! ge kost het zoo omspannen:
En voetjens wis niet grooter dan mijn duimDat 's immers alles recht mooi, Hollanders! - Had men 't in dien smaak maar ten einde kunnen uithouden..
In 't kort, een meid, al vondt ge duizend mannen,
Zy bracht ze vast in één verliefde luim.
Dat meisjen nu droeg in een hengselmandjen,
Dat ze in haar zij' gevat hield aan haar handtjen,Pruisisch gevangene, wiens dolle schriften toen in ieders handen waren.Zoo als de Casus Regii geëvoceerd plegen te worden. Ad Regem scilicet. Neen, ook wel eens aan een collegie, dat weet een Hollander die in 1785 en 1786 geleefd heeft.‘- Si quae externâ referantur nomina linguâ,
Hoc operis, non vatis erit. Non omnia verti
Possunt, et propriâ melius sub voce notantur.’Bertha hield inderdaad een Hof van Vrouwen op de wijze van 't Hof der Pairs. Maar 't was Bertha, Gemalin van Pepijn, bygenaamd le Bref. De Gemalin van Dagobert was Gontrade genaamd; en hy verstietze om onvruchtbaarheid. De naam zijner tweede vrouw was Nantilde.De Judicature over de dieven, of over de monniken was haar dan ook gedelegeerd? Het zal bij praeventie zijn. Maar de verhaler neemt het zoo naauw niet. Men herdenke zijn Geografie enz. van zoo even! Ondertusschen 't oude wijf brengt haar zaak ook voor de Koningin, en de Ridder proponeert geen Exceptie declinatoir. Doch dit was zekerlijk ook een casus muliebris, of ex continentiâ causae.De verteller meent ongetwijfeld slecht getakel, of slechte toerusting. Onze Inlanders zijn even zoo vriendelijk als de oude Grieken, die 't vreemde barbaarsch noemden. Et nos poma natamus.v. Concil. Carthag. Afr. I. cap. 12 c. IX. de pactis.c. 3 et 8 X. de jurejurando.ô Verteller! In de Chronologie maakt ge 't weinig beter dan in de rest. Koning Pepijn is meer dan een Eeuw jonger, en Clovis doop 132 jaar voor Dagoberts regeering voorgevallen.Wien onze oude Hollanders Oerson, of Ourson noemden, de Italiaan zegt Orsino, de Duitscher Ursijn, maar spreekt de U op
zijn Duitsch uit. De Engelschman heeft ons die verbasterde uitspraak van den naam van een Nederlandsch geslacht overgedaan.Historien, by de oude Nederlanders.Zie Villalpandus op Ezechiel, en 't algemeen gevoelen der R. Kerke.Dat hebt ge uit Ovidius, verteller! Hadt ge er meer van, uw verhaal ware iets beter geweest.Men versta hier juist geen linnen laken door. Zulk eene pracht zou in dien tijd te groot geweest zijn, ten minste ten tijde van Charles VII. was het linnen nog zoo zeldzaam, dat de Koningin er slechts twee hemden van had. Anders was er pracht genoeg in dien tijd: men weet dat Dagobert de Kerk der Abtdy van sint Denys stichtende, die met een zilveren dak beleide, 't geen zijn zoon Clovis II. naderhaud wegnam, en tot gemunt geld sloeg, waar hy aalmoessen van uitdeelde. - Maar 't satijn dan, wat later? Koomt dat met de Chronologie van de Historie overeen? - Wel waarom niet; in 't paleis van een Toovergodin naamlijk?
Een botertjen, zoo versch gekernd en frisch,
Dat dienen moest op een voornamen disch,
En eieren, die zy ter markt zou brengen;
In de andre hand een kan, daar karnemelk in was,
Die ze uit de beek een weinig aan wou lengen,
Waarom ze zich voor over boog in 't gras.
De Ridder zag haar juist in 't nederbukken,
En merkte een borst, zoo blank als verschgevallen sneeuw,
Gevoelde in eens zich hart en ziel verrukken,
En gaf van vreugd een onverwachten schreeuw.
Hy zat een poos verward in die beschouwing,
Toen fluks van 't paard, en, zonder wederhouwing,
Haar om den hals! ‘Mijn allerliefste dier,’
(Want in die eeuw gaf m'aan de schoonen
Geen andren naam dan dieAbuis, Verteller! men sprak ze aan met het woord minne. Dier is etlijke eeuwen jonger, maar ge wart alles dooreen.: elke eeuw heeft haar manier.)
‘'k Heb in mijn mantelzak nog twintig gouden kroonen,
Dat's al mijn geld: die allen zijn voor u - -!
Wat zegt ge er van?’ Het meisjen keek wat nuuw:
Wat zou ze doen? het geld was in die dagen
Een goede waar, en maklijk meê te dragen.
Ze grimlacht eens, en krijgt een kleur. ‘Mijnheer,
(Dus stamelt ze uit) ge doet me heel veel eer.’
Sox andwoordt niet, maar pakt haar in de kluiven,
En smijt ze omverr', en valt er over heen,
Gooit onbesuisd haar gansche vracht door een,
Den boêl aan gruis. En - wip! zijn paard aan 't schuiven,
Dat van dien val en van 't geraas verschrikt,
In vollen ren het slagveld ging begeven,
Waar teekens van des Ridders daden bleven,
Doch eindlijk met den toom in zeker bosch verstrikt,
Een monnik vond, die zonder 't minste knagen,
Zich van het beest naar zijn konvent deed dragen,
En 't voort verkocht, en toen ten dankbetoon,
Drie missen zeî ter eer' van zijn Patroon.
Het meisj' in 't eind, geknuffeld uit den treuren,
Rijst over end, en geeft haar boezem lucht;
Bekijkt haar rok, dien ze op had hooren scheuren;
Herplooit haar doekDit is toch ook nog Hollandsch, dunkt my., en meesmuilt met een zucht;
En zegt op 't laatst: ‘Waar zijn mijn twintig kroonen?’
De Ridder, gantsch verbijsterd op die stond,
In 't hart beklemd, en gloeiende om zijn konen,
Ziet om, en zoekt en paard en geld in 't rond,
En vindt het niet. Hy spart zijn oogen open,
Ziet in 't verschiet nog even met een zwenk
Zijn Appelgraauw uit al zijn best aan 't loopen,
En 't monnikskleed, en tiert als Van der TrenkPruisisch gevangene, wiens dolle schriften toen in ieders handen waren..
Hy is 't vast kwijt! Hy wil zich-zelv' verschoonen;
Maar neen, och neen, verschooning baat hier niet;
De meid eischt splint, of dreigt hem straks te toonen,
Dat in het land nog deugdzaam recht geschiedt.
Wat zal hy doen? Hy poogt haar neêr te zetten,
Doch wat hy zegt, het raakt haar niet aan 't hart,
Zy huilt van spijt, en eer hy 't kan beletten,
Vliegt zy naar 't hof van Koning Dagobert.
Daar schreeuwt zy wraak, en bystand, en erbarming.
‘Een Paladijn, verplicht tot elks bescherming,
Heeft (zegt ze) my geplonderd, en verkracht,
En, boven dien, nog om mijn loon gebracht.’
De wijze Vorst hoort haar weemoedig klagen,
En andwoordt straks na luttel ondervragen:
‘'t Raakt maagdenkracht, zoo veel ik word gewaar.
Ga naar mijn vrouw, en breng uw klachten daar.
Dat casus is een casus muliébrisZoo als de Casus Regii geëvoceerd plegen te worden. Ad Regem scilicet. Neen, ook wel eens aan een collegie, dat weet een Hollander die in 1785 en 1786 geleefd heeft.,
Voor ons geslacht altijd implicitus tenébris.
Renvoi aan haar, indien gy recht begeert;
Maar nihil hîc: by my zijt gy verkeerd’‘- Si quae externâ referantur nomina linguâ,
Hoc operis, non vatis erit. Non omnia verti
Possunt, et propriâ melius sub voce notantur.’.
De schoone nijgt; ze heeft hier niets te maken.
Zy koomt te rug met twee beschaamde kaken,
Bedenkt zich wat, en vliegt met dollen kop
Zoo regelrecht den tweeden Hoftrap op,
Naar BerthaBertha hield inderdaad een Hof van Vrouwen op de wijze van 't Hof der Pairs. Maar 't was Bertha, Gemalin van Pepijn, bygenaamd le Bref. De Gemalin van Dagobert was Gontrade genaamd; en hy verstietze om onvruchtbaarheid. De naam zijner tweede vrouw was Nantilde. toe, die met de vroome vrouwen
Van heuren Raad juist vierschaar zat te houwen.
Zy, schoon meêgaande omtrent elk ander feit,
Was vreeslijk streng op 't punt der eerbaarheid.
De Ridder kwam, blootshoofds, en zonder sporen,
Ontgord, beschaamd, en met een bleek gelaat,
Zijn aanklacht voor dat hoog Gerechtshof hooren,
En, vrank van hart, bekende hy de daad.
‘Hy was op weg verwonnen van den duivel,
En had het feit, het gruwzaam feit, gepleegd,
De meid ontzet van maagdom, geld, en zuivel,
En wist ook wel hoe zwaar dit misdrijf weegt.
Hy had en wet en Ridderplicht geschonden,
Zijn lijf verbeurd ter exemplaire straf;
En wist geen reên die hem verschoonen konden.’
Dus wachtte hy zijn vonnis knielend af.
Sox was zoo wel gemaakt in d'eersten bloei der dagen,
Zoo frisch van bloed, zoo forsch van lijf en leên,
Dat Bertha-zelv, en heel heur Raad met één
Hem niet dan met een oog vol gunst en weemoed zagen;
En dat geen vrouw hem oordeel spreken kon,
Dan wie het tranenvocht langs oog en boezem ron.
De klageres viel in een hoek aan 't schreien,
Niet om haar leed, maar om zijn lijfsverlies,
En als men hem ter dood dacht heen te leien,
Riep zelfs een Ier: ‘G - m! 't is pity that he dies!’
De Koningin liet haar gestrengheid varen,
En daar heur hart zich gants voor hem bewoog,
Bracht zy den Raad kortbondig onder 't oog:
Men kon hem nog wellicht in 't leven sparen,
Indien hy slechts verstands genoeg bezat.
‘Want (sprak ze) elk weet, dat onze aaloude Wetten,
(Waarvan tot nog geen mensch het voorrecht had)
Bevrijding van bepaalde doodstraf zetten,
Voor d' eersten die zijn' rechters kenbaar maakt,
Waar naar een vrouw voor alle dingen haakt.
Met dit verstand, dat hy de zaak verklare,
Zoo ze is, en geen van ons beschame noch bezware.’
Dit middel is nog naauwlijks voorgesteld,
Of 't wint elks stem, en wordt aan Sox gemeld.
Vrouw Bertha, die hem tijds genoeg wil schenken,
Geeft hem terstond een week tot zijn bedenken.
Hy neemt dit aan; legt cautie juratoir
Voor Bertha af, dat hy na zeven dagen,
Zich wederom zal stellen in 't verhoor;
Bedankt den Raad, vertrekt geheel verslagen,
En denkt wel duizendmaal, hoe red ik my hier door?
‘Hoe (roept hy al) hoe laat het zich ontdekken,
Wat ieder vrouw altijd en boven al begeert?
En zonder haar of schaamte of spijt te wekken?
Dat mocht de droes! my is het te geleerd.
De Koningin met al haar Raadsheeressen
Had zekerlijk my beter dienst gedaan,
Met kort en goed mijn kop maar af te ketsen,
Dan op dien koop my quasi ceu te ontslaan.’
Zoo mompelt hy, en pruttelt in zich-zelven;
Vermoeit zich met één rustloos overleg;
En, om 't geheim (zoo mooglijk) op te delven,
Ontmoet hy vrouw noch vrijster by den weg,
Of houdt ze staan, en vraagt aan jong en ouden,
Waar of zy toch ter wareld meest van houden?
Maar ach! niet eene, aan wie hy zich vervoegt,
Wier andwoord hem in 't minste vergenoegt.
De eene is voor dit, en de andre voor iets anders:
Geen twee gelijk. Niet eene kwam ter zaak!
Een menigte stond hem niet eens te spraak.
Sox wenschte zich voor duizend Salamanders.
Nu had de zon, met schittrend goud gehuld
Reeds zevenmaal de morgenkim verguld,
Als hy van verr' uit een der groene dalen,
Belommerd van abeel en beukenblaân,
Iets onverwachts zich in het oog zag stralen,
Waar op hy straks gereed stond af te gaan.
Het was een kring van dansende Najaden,
Elk schoon om 't zeerst, en vol aanloklijkheên.
Heur losse zwier en luchtige gewaden
Verrieden hem al wat verborgen scheen.
Het koeltjen, dat heur blanke schouders streelde,
En langs heur borst met vlecht en lokken speelde,
Gaf nieuwe glans en leven aan dat schoon;
Heur voetstap scheen langs 't grazig veld te zweven,
Maar zonder grond en in de lucht geheven;
En ieder pas bracht meer volmaakts ten toon.
Sox nadert haar; hy hoopt op die godinnen,
De ontknoping van zijn raadsel te verwinnen,
En vleit zich reeds; maar in een oogenblik
Is alles weg! en hy - verstijfd van schrik.
De dag liep om. De nacht begon te dalen.
Hy zag niets meer dan slechts een stokoud wijf,
Zoo zwart als roet, zoo dor als eierschalen,
Verdroogd, gekromd, en als een hout zoo stijf,
Van ouderdom bijna tot één gekrompen,
En 't bovenlijf gebogen op een kruk,
Kroop ze erger dan een slak, op doorgesleten klompen,
En scheen een rechte boô van dreigend ongeluk.
Haar tandelooze mond was tot het oor gespleten;
Haar kromme, spitse neus stiet aan haar spitse kin;
Een grijswit hair drie vier scheen op heur hoofd vergeten;
En 't rood en tranend oog hield klompen gomstof in.
Een saaien lap, die eens een vuurmandskleed moest heeten,
Bedekte half en half heur' schrompeligen huid,
En door dat muf verdek, wel half van één gereten,
Stak de arm, nog enkel pees, met scherpe knokkels uit.
Dit beeld, volmaakt een beeld om van te grijzen,
Deed Ridder Sox het hair te berge rijzen.
Zy klampt hem straks, op gants gemeenen toon,
Aan boord, en zegt: ‘Wat scheelt er aan, mijn zoon?
Ik kan 't wel zien, gy steekt in groote kwelling.
Waar hapert het? licht weet ik wel herstelling.
Geen mensch op aard, of ieder heeft zijn kruis:
Dat is ons lot, en koomt een' ieder t'huis.
Maar troost verlicht, en 'k kan u mooglijk raden.
'k Heb niet voor niet zoo'n tachtig jaar beleefd.
'k Heb wat gezien, mijn kind, en meer dan look gebraden,
En 'k heb er wel gekend, die goeden raad versmaadden,
Maar niemand die daarby zich wel bevonden heeft.’
De Ridder zegt: ‘Helaas, mijn Bestemoeder!
Ik ben ten einde raad en zoek er vruchtloos naar.
'k Vraag al wat leeft om raad, en vind my nog niet vroeder,
En morgen staat 't schavot onfeilbaar voor my klaar,
Zoo ik aan Berthaas Hof niet kenbaar weet te maken,
Waar vrouwen boven al naar haken.’
‘Is 't anders niet (sprak de oude totebel),
Zoo heb geen zorg: dan staan uw zaken wel.
Wijl 's Hemels hand u tot my heeft gezonden,
Zoo stel voor vast, dat dit uw redding is;
Verlicht uw hart vrij honderdduizend ponden.
Zet al uw angst, met al uw droefenis,
Maar by u neêr, en trek gerust ten Hove;
'k Wil meê op reis, wy zullen samen gaan,
En 'k doe u onder weg dat groot geheim verstaan.
Zie daar mijn hand, en 't geen ik u belove!
Maar zweer gy my, als ik uw leven red,
Dat gy my niet zult handlen als een slet,
Maar deze dienst rechtmatig zult vergelden,
En schenken my, die weldaad ten gevall',
Het geen ik dan van u begeeren zal,
En op zijn tijd behoorlijk melden.
Ondankbaarheid, dat's een onheblijk ding.
Kniel hier in 't zand, doe op uw Ridderkling
Den eed vooraf, en druk op deze handen
Een kuischen kus, tot vaster onderpanden.’
De goede Sox zweert aanstonds zoo 't behoort,
En pijnigt zich dat hy zijn lach weêrhoude.
‘Lach niet, de zaak is ernstig,’ sprak onze oude,
En dadelijk gaan zy te samen voort.
Haast kwamen ze, in gezelschap van elkander,
Aan 't Raadspaleis, daar Berthaas Hofgezin,
Nieuwsgierig, zoo 't betaamt (daar steekt geen misdrijf in),
Waar Roededrager, Bode, en Ruiterwacht, en Pander,
Deurwaarder, Exploicteur, Sergeant, en Boûtefeu,
Conchierge, Drost, Fiskaal, le Grand-baillif du Lieu,
En allerhande soort van Klerken, daar gevonden,
Van brandend ongeduld, op heete kolen stonden,
Verlangend, hoe de man het voorstel zou verstaan,
En of hy vrij naar huis zou gaan?
Dit laatste dacht geen mensch. Wie zou dat ook verwachten,
En 't vrouwelijk geheim niet onuitvorschbaar achten?
Zy kwamen dan. De Raad vergaârt terstond.
De Koningin zit neder, en in 't rond
De Dames volgens rang. Men roept den Ridder binnen,
En elk schiet toe met ongeruste zinnen.
Hy buigt zich straks, treedt voor, en vangt dus aan:
‘Mevrouwen, 'k stel my weêr aan uw bevelen:
'k Weet uw geheim, in spijt van die 't verheelen,
En zal u thands mijn andwoord doen verstaan.’
Hier boog hy weêr, en na een kort verpoozen,
Hervatte hy, met zacht innemend blozen:
‘Hetgeen u 't meest alom en t'allen tijd
Ter harte gaat, zoo velen als gy zijt,
Is altijd niet, veel minnaars te behagen,
Noch ook den prijs van schoonheid weg te dragen;
Maar, jong of oud, verhit of koel van bloed, -
Maar, zacht van aart, of hoog en fier van moed,
Het zij dan maagd, of vrouw, of weeûw, of vrijster,
't Zij bruin of blond, aanvallig of mismaakt,
Het is één trek, die in u-allen blaakt;
En dat 's alleen, ben ik het spoor niet bijster,
Meestres te zijn, zoo in als buitens huis.
Dit 's mijn begrip! En mocht ik my vergissen,
Men spreke slechts en toon' my mijn abuis!
Zie daar mijn hoofd! ik zal het willig missen.’
Zoo als hy zweeg, verstond de gantsche kring,
Dat hy het wit volkomen had beschoten;
Men spreekt hem vrij, en geen Vergadering
Die zoo vernoegd als deze scheen besloten.
Sox kust de hand der goede Koningin,
Doch op dat punt kroop ons verschrompeld Grootjen,
Zoo vuil zy was, de volle Raadzaal in,
En schreeuwde om recht, en drong door al dat zoodtjen
Tot aan den voet des throons, waar ze aâmloos neêrgeknield,
Der Koningin dees redevoering hield.
‘ô Koningin, ô schoonheid, van wier lippen
Nooit uitspraak werd gehoord dan strenge billijkheid;
Wier geest onvatbaar is voor valsche wanbegrippen,
En in 't verwikkeldst pleit de waarheid onderscheidt!
Gy, wier gevoelig hart steeds open staat voor 't klagen
Van de ongelukkigen, die recht en bystand vragen!
Dees Paladijn is aan mijn kundigheên
't Geheim verplicht dat hem behoudt in 't leven.
Ik leerde 't hem; hy leeft door my-alleen,
En heeft my ook en woord en eed gegeven,
Dat ik van hem dat geen verkrijgen zou
Dat ik begeer. Ik heb zijn riddertrouw.
Ik wacht dan nu geen uitvlucht of verschooning,
Maar vraag mijn recht! Men geef my mijn beloning.’
‘'t Is alles waar (zegt Sox), ik stem 't volkomen toe;
Men heeft my nooit tot nog een weldaad zien vergeten;
Maar welk een mooglijkheid dat ik dien eisch voldoe?
'k Ben alles, alles kwijt, wat 'k immer heb bezeten.
'k Had twintig kroonen gelds, een mantelzak, en paard.
Dat was mijn gantsche schat op aard.
Een munnik, dien de droes daar juist op 't mat deed komen
Als ik de boerenmeid in de armen had genomen,
Ging met dat alles door; de hemel weet, waar heen!
'k Heb nu geen enkle duit, en, hoe oprecht ik 't meen,
Hoe dankbaar ik haar blijf zoo lang ik aâm zal halen,
Ik kan volstrekt haar diensten niet betalen.’
De Koningin nam hier het woord, en sprak:
‘Is 't om uw goud, uw paard, en mantelzak?
Die zult ge straks volkomen weêr ontfangen,
En 'k zal den dief voor 't klooster op doen hangenDe Judicature over de dieven, of over de monniken was haar dan ook gedelegeerd? Het zal bij praeventie zijn. Maar de verhaler neemt het zoo naauw niet. Men herdenke zijn Geografie enz. van zoo even! Ondertusschen 't oude wijf brengt haar zaak ook voor de Koningin, en de Ridder proponeert geen Exceptie declinatoir. Doch dit was zekerlijk ook een casus muliebris, of ex continentiâ causae.,
Maar, weder in uw eigendom hersteld,
Zoo geef de meid uw twintig kroonen geld,
Het koomt haar toe voor hoon, geweld, en schade:
En sta uw paard dan af aan deze Best.
Wat u betreft, vertrek gy met de rest,
En dank dan nog het Hof voor zijn genade.’
‘Ik dank daarvoor (hernam het oude vel).
Die deelparty is op zich-zelve wel;
Maar 't is geen paard dat ik van hem verlange.
'k Wil niets van hem, dan hem, hemzelf-alleen.
Ik ben verliefd op zijn hoedanigheên,
Gun, dat ik hem tot mijn gemaal ontfange,
En dat ons de Echt nog deze nacht vereen.’
Op deze taal, die niemand ooit kon wachten,
Stond Sox op eens verbijsterd van gedachten.
Keek nuchtren op, en wist niet, hoe hy 't had,
En of hy nog zijn zinnen wel bezat?
Voorts vest hy 't oog op 't akelig spectakel,
Dat voor hem stond, en heur uitheemschDe verteller meent ongetwijfeld slecht getakel, of slechte toerusting. Onze Inlanders zijn even zoo vriendelijk als de oude Grieken, die 't vreemde barbaarsch noemden. Et nos poma natamus. getakel,
Springt van den schrik drie schreden achter uit,
En geeft een schreeuw die door de Hofzaal stuit,
En zegent zich en kruist zich zevenmalen.
‘Och! (roept hy uit) wat heb ik dan gedaan,
Met wat voor vloek mijn schuldig hoofd belaân,
Dat ik dees smaad my op den hals moest halen!
Uw Majesteit, is dit haar vast besluit,
Trouw' me eerder aan des Duivels grootmoêr uit,
Dan aan zoo'n hex! Veel liever nooit geboren!
Het wijf is zot, heeft heur verstand verloren.’
De Best hernam met veel aandoenlijkheid:
‘Ik word versmaad, dat ziet uw Majesteit.
Ondankbare! ach! - Helaas, zoo zijn de mannen!
Maar 'k zal hem licht dien afkeer doen verbannen:
Hy zal welhaast uit andere oogen zien,
En doen my 't recht, dat ik zoo wel verdien.
Ik bid hem aan, en zal hem nooit verlaten;
'k Heb hem te lief, om my te kunnen haten:
Het hart is 't al. En, schoon my dan misschien
Dat jeugdig waas van 't schoon begint te ontvliên,
'k Zal des te meer in trouw en teêrheid winnen.
Als 't oordeel rijpt, dan leert men recht beminnen;
En Salomo heeft wel te recht gezeid:
Verstand is meer dan oogbevalligheid.
'k Ben arm, 't is waar: maar kan dat iets beteekenen?
Is de armoê ons tot schande toe te rekenen?
't Genoegen is aan geenen schat verpand,
En slaapt juist op geen Vorstenledikant.
Gy-zelv, Mevrouw, in dees vergulde woning,
Wanneer ge op 't dons u neêrlegt naast den Koning,
Heeft dan de rust, heeft dan de Huwlijkskoets
Voor u meer heils? voor andren minder zoets?
Gy weet, Mevrouw, indien hier Schrijvers gelden,
Wat de oude blaân ons van Filémon melden!
Die, arm en oud, met zijn getrouwe hulp,
Een koningsgoed verachtte voor zijn stulp,
En honderd jaar zijn grijze Baucis streelde.
Der ouden kwaal, het geemlijk zelfverdriet,
Zet zijnen voet in onze stroohut niet,
En de ondeugd huist alleen maar bij de weelde.
Wy leven stil; wy zijn in onzen stand
De ware steun, en de eer van 't vaderland;
Wy schaffen u kloekvuistige Soldaten;
En zijn meer waard voor uw ontvolkte staten,
Dan al die stoet van Jonkers, prat op rang,
Voor de overwinst van eigen kinders bang.
En mogelijk dat eens de tijd zal dagen,
Dat we u en hen uit heel het Land verjagen,
En elk die slechts een broek betalen kan,
En muskadijn moet wezen, of Tyran.
Dat schijnt nu vreemd; maar slaat men eens aan 't hollen;
Wie weet hoe raar een dubbeltjen kan rollen?
Althands, met my zal hy gelukkig zijn.
En schoon ik ook wat op mijn dagen schijn',
Indien het lot mijn' eerbren mingenuchten
Het heil ontzegt van spruiten uit mijn schoot,
De bloesem is zoo geurig als de vruchten,
En 'k zal voor 't minst dien plukken tot mijn dood.
Doch hoe 't ook zij, Custodiantur pactav. Concil. Carthag. Afr. I. cap. 12 c. IX. de pactis.,
Zegt ons 't Decreet in de Afrikaner Acta,
En 't gansch beding werd van mijn kant volbracht:
Ook is zijn eed van onverbreekbre kracht,
En met geen schijn van reden in te halen.
Men zie daar van der Pausen Decretalenc. 3 et 8 X. de jurejurando.,
Hoc titulo, capittel drie en acht.’
Het wijfjen, dus zoetvloeiende aan het kouten,
Nam in den Raad de harten voor zich in.
Men schonk vriend Sox aan heur verdorde bouten,
En, of hy gruwt van zulk een gemalin,
De band zijns eeds verstrekt in plaats van min.
Toen kon hy zich niet van den plicht bevrijden,
Om ze in zijn arm op 't paard naar huis te rijden,
Haar huis of hol, waar nog de zelfde nacht
Het zakelijkst van 't huwlijk moest volbracht.
De Ridder moet. Hy neemt haar dan in de armen,
En stijgt er meê op zijn herkregen ros.
De schaamte en spijt verwekt hem blos op blos;
Zijn houding is een voorwerp van erbarmen.
Wel honderdmaal voelt hy een boozen trek,
Die heimelijk zijn boezem koomt bekruipen,
Om haar van 't paard te smijten in den drek,
Of ze onvoorziens in 't water te verzuipen.
Hy liet het toch: de wet der Ridderschap
Stond in dien tijd op veel te hoogen trap
Van heiligheid, en had het niet geleden.
Zijne Ega, dus wat met hem voortgereden,
Vangt een gesprek, vrij onderhoudend, aan,
En haalt daar in de lang verstorven helden
Van zijn geslacht, beroemd in de oorlogsvelden
Of 't kabinet, en hun voornaamste daân,
Met oordeel op: vertelt hem de historie
Van 't groote kruis van Keizer Constantijn,
Van Helena, roemruchtiger memorie,
Van Elius, van Bertha en Pepijnô Verteller! In de Chronologie maakt ge 't weinig beter dan in de rest. Koning Pepijn is meer dan een Eeuw jonger, en Clovis doop 132 jaar voor Dagoberts regeering voorgevallen.,
Van UrsenWien onze oude Hollanders Oerson, of Ourson noemden, de Italiaan zegt Orsino, de Duitscher Ursijn, maar spreekt de U op zijn Duitsch uit. De Engelschman heeft ons die verbasterde uitspraak van den naam van een Nederlandsch geslacht overgedaan. en zijn broeder Valentijn,
En wat er meer vermaarde gestenHistorien, by de oude Nederlanders. zijn;
Te veel, te groot, om alles te beschrijven:
Inzonderheid van Clovis krijgsbedrijven,
En hoe die Prins, door gramschap aangespoord,
Drie vorsten van zijn vrienden had vermoord;
Hoe dit vergrijp zijn teêr geweten prangde;
En hoe hy daar vergeving van erlangde.
Zy had de Duif van sint Remy gezien,
En de oliekruik met olie bovendien,
Met Arons kruik uit ééne olijf gedropenZie Villalpandus op Ezechiel, en 't algemeen gevoelen der R. Kerke.,
Waar meê die vorst gezalfd wierd by zijn doopen,
En die de Duif hem uit den Hemel bracht,
Om dienst te doen voor heel zijn nageslacht.
Zy wist dit al lieftalig voort te brengen,
En, op zijn pas, met trekken van verstand,
Gevoel, en smaak, en kwijkens te doormengen,
Die, zonder iets te schaden aan 't verband,
Den hoorder in zijn aandacht bezig hielden,
En 't onderhoud met zeker vuur bezielden,
't Geen Sox, die een gevoelig harte droeg,
Met open mond deed luistren naar heur preken:
Geheel verrukt, als hy haar hoorde spreken,
En walgensvol, als hy er 't oog op sloeg.
Het vreemde paar kwam eindlijk aan heur woning.
Dit was op nieuw geen streelende vertooning.
Een bank of twee, een slaapbak voor de nacht,
Wat aardewerk - was daar de gantsche pracht.
Het dak was stroo; gescheurd en vuil de wanden.
Zy bindt terstond een schortjen voor heur schoot,
Stroopt de armen op, en met heur zwarte handen,
Bereidt zy 't maal voor haren Echtgenoot.
Twee brokken plank op ongelijke voeten,
Zie daar den disch, waar van zy spijzen moeten.
Een tegelscherf, die onder 't voetstuk pastDat hebt ge uit Ovidius, verteller! Hadt ge er meer van, uw verhaal ware iets beter geweest.,
Verhelpt de kwaal, en zet de tafel vast.
Zy zitten neêr. Het geen men op moest dragen,
Was juist niet veel: zy brengt het vaardig op.
De Bruîgom zucht, en zwijgt en krabt den kop,
En houdt het oog bestendig neêrgeslagen.
Zy middlerwijl vervrolijkt dezen disch
Met zoute scherts, die altijd moet behagen,
Vol geestigheên en ongemeene slagen,
En dat vernuft, dat zoo innemend is,
En voor die 't mist zich vruchtloos na laat jagen.
Dit smaakt hem toch. Hy grimlacht nu en dan,
En denkt somwijl er nog al beter van;
Ja zelfs, misschien als hy haar meer leert kennen,
Aan 't lelijk vel nog al te zullen wennen.
't Wordt eindlijk laat: de maaltijd is gedaan;
Zy noodt hem nu, met haar naar bed te gaan.
Nu wordt het ernst! de wanhoop en verwoedheid
Vervult hem in dit uiterst tijdgewricht:
Hy wenscht de dood, vervloekt des levens zoetheid;
Maar denkt met één aan eed en Ridderplicht.
Hy legt zich neêr, al vindt hy 't nog zoo vreeslijk:
Zy heeft zijn woord; het kwaad is ongeneeslijk.
Het was geen stuk van een vermuften deken,
Waar overal het bedstroo door kwam steken,
Vol gaten, vuil, doorgeten van de mot,
En mooglijk meer dan voor de helft verrot:
Het was geen lap van een doormorsig lakenMen versta hier juist geen linnen laken door. Zulk eene pracht zou in dien tijd te groot geweest zijn, ten minste ten tijde van Charles VII. was het linnen nog zoo zeldzaam, dat de Koningin er slechts twee hemden van had. Anders was er pracht genoeg in dien tijd: men weet dat Dagobert de Kerk der Abtdy van sint Denys stichtende, die met een zilveren dak beleide, 't geen zijn zoon Clovis II. naderhaud wegnam, en tot gemunt geld sloeg, waar hy aalmoessen van uitdeelde. - Maar 't satijn dan, wat later? Koomt dat met de Chronologie van de Historie overeen? - Wel waarom niet; in 't paleis van een Toovergodin naamlijk?,
Met alle kleur van flenters opgezet,
Dat dienen moest tot deksel van het bed,
En waar in meer dan duizend vlooien staken,
't Geen onzen Held zoo vreeslijk tegenstond:
Neen, 't was de plicht van 't heilig Echtverbond,
Waar 't bloot besef zijn boezem van deed rillen.
‘Zou (dacht hy al) de wet 't onmooglijk willen?
De Hemel geeft met onweêrstaanbre kracht,
Zoo Rome leert, den wil, en ook de macht.
Maar 'k voel my hier en wil en macht ontbreken.
Mijn vrouw is wel innemend in heur spreken;
Ik vind heur geest, heur hart voortrefflijk goed;
Zy heeft verstand, een juist en bondig oordeel;
Maar, hart, verstand, wat geeft dat toch voor voordeel,
Wanneer m' in 't bed zijn krachten toonen moet?
Als jeugd en lust ons bloed niet op doen bruizen,
Wat zegt het dan, zijn plichten uit te pluizen?’
Dus peinst hy voort, en smijt zich als een steen
Aan 't eind der krib, ter zij' van zijn Heleen,
En veinst terstond, dat de oogen hem beschieten;
Doch wat hy veinst, hy kan geen rust genieten.
Het bestjen toen, spreekt hem op 't tederst aan,
En strookt hem vast, en toont zich aangedaan.
‘Mijn Sox, mijn Sox! hoe! gaat gy liggen slapen?
Mijn bruidegom, voor my-alleen geschapen!
Mijn heul, mijn troost! herken uwe Egaas stem!
Koom aan mijn borst, waar ik u vast aan klemm'!
Voltooi, voltooi, mijn dierbre Harteroover,
Uw zegepraal! Ik geef my aan u over.
Doe, doe 't u ook aan mijn ontstoken vlam,
Die heel mijn ziel voor u gevangen nam!
De schuchtre stem der schaamte wordt verdrongen
Door een gevoel, aan allen band ontsprongen:
Mijn zinnen zijn my meester! Ach, ik sterf!
Dat ik van u slechts eenen kus verwerv'!
Ja, 'k sterf! - Helaas! waar toe liet ik my brengen?
Ik voel mijn bloed mijn ingewand verzengen!
Ik smelt, helaas! ik zwijm! ik brand! ik blaak!
'k Word weggerukt in nooitgevoeld vermaak!
Ik kan niet meer! - Gy laat my dan versmachten!
Ach moest ik dit van Ridder Sox verwachten!
Is dit uw hart? Kunt gy 't verwijt weêrstaan,
Dat ge uwe gaâ in 't bruidsbed liet vergaan?’
Sox had een aart, toegeeflijk voor de vrouwen,
Meêwarig, braaf, gemoedlijk, en oprecht:
Hy had reeds half zijn hart aan haar gehecht:
Hy wierd geroerd; dit kon hy niet weêrhouwen.
‘Ach, wist gy slechts (dus zegt hy haar), Mevrouw,
Hoe graag ik u voldoening schenken wou.
Maar wat, helaas! wat kan ik hier verrichten?
De wil moet wel voor 't onvermogen zwichten.’ -
‘Wat (zei de Best), wat is er dat een man
Van uw gestel, en jeugd, en moed, en krachten,
Niet, zoo hy wil, te boven komen kan,
Als de eer hem spoort tot roemrijk plichtbetrachten?
Bedenk, hoe hoog by Berthaas talrijk hof
Dit meesterstuk zal dijen tot uw lof!
Gy vindt my licht niet veel aantreklijkheden,
Wat rimplig, ja, wat walglijk aan mijn leden,
Maar dat zegt niets: een Held vervult zijn plicht,
Hou slechts uw neus, en beî uw oogen dicht.’
De Ridder, dus ontstoken door de glorie,
Besloot in 't eind te staan naar die victorie.
Hy valt aan 't werk, en, door den roem geleid,
Vergadert hy zijn gantsche dapperheid;
Trotseert het lot, en vindt dat de ongewoonheid
Een prikkel heeft, zoo wel als jeugd en schoonheid.
Hy sluit het oog, en gaat den plicht voldoen.
‘Het is genoeg, (hernam zijne Egâ toen)
'k Mocht thands in u mijn vollen wensch beöogen,
En ge onderwerpt uw hart aan mijn vermogen.
Ik stelde daar mijne eer, mijn glorie in.
Ik had gelijk, thands kunt gy 't zelf betogen,
Meestres te zijn, is steeds der vrouwen zin.
En al het geen ik op u blijf verlangen,
Is, dat ge van mijn zorgen af wilt hangen.
Gehoorzaam nu het vonnis van mijn min:
Ontsluit uw oog, en zie uw gemalin!’
Sox ziet haar aan. Hy ziet, geheel doorflonkerd
Van honderden van luchters
‘Plura renascentur quae jam cecidere, cadentque
Quae nunc sunt in honore vocabula.’ -
Van ons oude woord luchter hebben de Franschen nu lustre gemaakt. Nemen we ons goed weêrom, 't is bet recht des oorlogs. in het rond,
In plaats der hut, waar in hy zich bevond,
Een Godenzaal, die alle praal verdonkert;
Een Ledikant, bedekt met blank satijn,
Van goud doorwrocht, met open bedgordijn,
Aan 't hemelstel met paarlen opgebonden;
En, in zijn arm, een schoonheid, als Apel
Of Fidias, van Dijk of Rafaël,
Nooit door penceel of bijtel treffen konden.
't Was Venus-zelv, ja meer dan Venus-zelv;
't Was Venus, maar verrukt van minneweelde,
Zoo als ze Adoon in Sabaas wouden streelde,
Of op heur koets, in Pafos mirthgewelf,
Gants machteloos van 't hijgende verlangen,
Met floddrend hair en rozen op de wangen,
En vlammend oog, waar liefde en lust uit lacht,
Den krijgsgod in heur brandende armen wacht.
‘Dit al is 't uw, (dus riep die mingodinne)
Dit Hof, ik-zelve, en mijn geheele Staat!
Gy hebt in my geen lelijkheid versmaad;
Gy hebt verdiend, dat u de schoonheid minne.’
Thands vraagt ge my, die dees vertelling hoort,
Wie toch die schoone was, wier gunst de Ridder smaakte,
En die in 't bloot verhaal reeds elk van u bekoort?
Zy-zelv', die in heur tijd voor de arme Ridders waakte,
Urganda-zelf, de TooverkoninginDie de Franschen zachtheidshalve, om dat zy de G niet wel uit kunnen spreken, Urgelle genoemd hebben.,
Die ge allen kent als ik: zy was die Mingodin.
1793.
Voltaire vrij nagevolgd, en verhollandscht.
De Dervis.Verspreide Gedichten I, 54.
Een Dervis at beschimmeld brood,
Hield in een grot verblijf,
En klaagde, moedernaakt en bloot,
En gants verkleumd van lijf.
Zijn vriend verborg zich by die grot,
En riep, zoo fel hy kon:
‘Wat mort ge, booswicht, tegen God?
Verwarm u in zijn zon!’
De Monnik ging, werd warm, en zweeg.
Maar de avond valt met vocht.
‘Ach, zegt hy, die een' mantel kreeg,
En zich bedekken mocht!’
Zijn vriend legt in de duisternis
Een' mantel voor hem neêr:
‘Zie daar wat u geschonken is,
Maar mor nu nimmer weêr!’
Hy slaat het dekkleed om zijn leên,
Maar zegt, met wrange spot:
‘Men ziet byna door 't laken heen:
Is dit een gift van God!’
Ja, stervling, ja, zoo doet gy steeds!
Ik schets uw ongeduld.
Ge kermt van overmaat des leeds,
En geeft aan God de schuld:
Aan Hem, die in uw eigen macht
De lichtnis heeft gesteld,
Of, overtreft zy menschenkracht,
Getrouw ter hulpe snelt.
Gy, die, wen ge uw bescheiden deel
Uit 's Makers hand ontfangt,
Dan nog naar 't onbescheiden veel,
En 't grondloos meer verlangt.
1793.
Uit eene Oostersche vertelling.
De lepel zout.Verspreide Gedichten I, 47.
Nouschirvan was ter jacht geweest,
En had een macht van wild gevangen,
Het geen hy straks ten toon deed hangen,
Aan d' ingang van zijn Lustforeest.
Hy zag zijn vangst, en kreeg behagen,
Om, moê en hongrig van het jagen,
Zijn middagmaal in 't bosch te doen
Met een Mingrelisch waterhoen.
't Was licht, op takjens, dorre bladen,
Den vogel in zijn vet te braden;
Maar als de vorst den zegen sprak,De Mahomethaan gaat niet aan tafel noch ter rust' of zegt altijd vooraf: Bism'allah, of Bismi-'llah: In den naam van God.
Bevond men dat er zout ontbrak.
Toen ras naar 't naaste dorp geloopen
Om daar een lepelvol te koopen.
Men gaf het willig, zonder geld:
Ja zelfs, men achtte zich verheven,
Door zout voor 's Konings disch te geven,
En daar wierd vrij wat in gesteld. -
Intusschen, na verloop van dagen,
Gaf zich de Koning weêr aan 't jagen
En hield zijn maaltijd weêr in 't bosch,
Maar met een' gantschen legertros
Van jagers, jonkers, kamerheeren,
In allerhande slag van kleêren,
En een' afgrijselijken stoet
Bedienden van het slechtst gebroed.
Toen ging men weêr om zout te halen,
Doch zonder melding van betalen;
En 't was geen lepelblad, als eer,
Maar vijf, zes, zakken vol, of meer. -
Dit jachtmaal werd weldra verbonden
Aan vastgezette tijd en stonden,
En kwam tot viermaal toe in 't jaar.
Toen wierd dat zout een gantsch bezwaar,
't Geen ieder van de dorpelingen
Zich met misnoegen op zag dringen,
En daar de naam aan wierd gehecht
Van 's Konings Zout- en Tafelrecht. -
't Gebeurde nu, na vele jaren,
Dat twee, drie, vorsten achter een
Geen vrienden van het jagen waren,
Zoo dat dit jachtfestijn verdween.
Toen immers werd het dorp ontheven
Van 't zout, het geen het plach te geven?
Dus dacht men wel, maar dacht verkeerd:
Dat recht was nu gepraescribeerd.
Men wilde nogthands wel gehengen,
Het in contanten op te brengen,
En ieder woning werd geschat
Ter waarde van een vierdevat. -
Nu kon men, by vervolg van tijden,
Zich van die schatting niet bevrijden,
En bracht ze jaarlijks in de kist,
Schoon niemand meer van d' oorsprong wist.
Doch eindlijk komen de Tartaren
Den oorlog aan het Rijk verklaren,
En, wat er ooit vergaderd was,
Daar is geen penning meer by kas.
Nu is er dubbeld geld van nooden:
De pachters worden opöntboden:
En ieder Impost, door een wet,
Op negen vierden meer gezet;
En by nog later staatsbesluiten,
Wordt schellingen gemaakt van duiten.
Nu eischt men van den armen man
Vrij meerder dan hy dragen kan.
Nu ziet de landman van zijn sloven
Zich al de vrucht en winst ontrooven,
En de akkerïnkomst niet genoeg;
Dus houdt hy handen van de ploeg.
Nu zinken lust, en bloei, en zeden:
't Verderf stapt aan met reuzenschreden;
't Gehucht vervalt van dag tot dag;
't Verliest zijn burgers, slag op slag;
't Wordt eindlijk gants en al verlaten,
En de uilen nestlen in de straten.
En 't is die eerste lepel zout,
Die nog 't verderf des nazaats brouwt.Men begrijpe dat dit niet dan een Fabel van mijne uitvinding is! De uitmuntende nouschirvan by zoodanig eene gelegenheid eenig zout voor zich latende halen, belastte uitdrukkelijk: het wel te betalen. De Hovelingen loegen hier om, en merkten aan, dat een penning zout juist niemand verarmen zou, al bleef 't onbetaald. - ‘In tegendeel, (zei' de vorst); met zulke kleinigheden zijn alle onderdrukkingen begonnen, en zy zijn de gevaarlijkste ondernemingen tegen 't regt en de welvaart der onderdanen.’ - De waarheid van dit schoone zeggen voor te stellen, was mijn oogmerk; niet den braven Schach in zijn nagedachtenis te bezwalken.
1793.
Aristus en Ismeene.Mengelpoëzy II, 29.
De brave Arist bezat een teedre Gemalin;
Hun harten vloeiden saam in onderlinge min;
Een lieve en frissche spruit, die om hun kniën speelde,
Vernieuwde aan 't minnend paar hun eerste huwlijksweelde;
Een tweede lachte alreede op 's moeders zuivren schoot
Den kuischen boezem toe, die hem zijn voedsel bood.
De brave Aristus was gelukkig in dien zegen,
En voelde, dat geen kroon zijn echtheil op kon wegen.
Hy smaakte 't, en genoot; verdubbelde 't genot
In de armen van zijn Gade, en gaf den dank aan God.
De zachte Ismeene kende, als ze aan Aristus paarde,
Geen andren man dan hem, geen andren wensch op aarde;
Zy was voor hem 't Heelal, en beider liefdegloed
Vlamde in gelijke kracht door beider kuisch gemoed.
Nog had de zalige Echt in heur fluweelen boeien
In 't hart van elk van hun die teêrheid aan doen groeien:
En 't zielverrukkend kroost, het zegel van hun Trouw,
Bezegelde ook een min die nooit verdoven zou.
Neen, nooit verdoofde ze ook. Maar, grimmig opgeschoten,
En nijdig op 't genot van tedere Echtgenooten,
Barst de Alverwoester los, en zijn ontzachbre vloek
Zweert aan ons heil een eind tot 's aardrijks laatsten hoek.
Een doffe vadzigheid, de bastaart van 't genoegen,
Bekruipt de teedre vrouw, en doet haar boezem zwoegen:
Een laauwheid, tusschenstand van onlust, lust, en pijn,
Benevelt, tot in 't oog, des boezems zonneschijn.
Zy zucht, geniet niet meer, en vindt zich-zelv te onvreden:
Verbergt zich voor heur Gâ en voor heur eigen reden;
En, als zijn vurig hart haar al zijn teêrheid biedt,
Deelt hare ontstelde ziel in zijn verrukking niet.
Aristus zucht en beeft. Zou liefde 't minst verkoelen
Der Hoofdstof daar ze in leeft, der weêrmin, niet gevoelen?
Ach! t' onrecht maalt men haar den blinddoek voor 't gezicht:
De min ziet scherp, ziet naauw, by eigen fakkellicht,
Voelt dubbeld 't geen zy voelt, en lijdt in 't geen haar griefde,
By de aangedane smart, de schuldsmart van 't geliefde.
Wat wil men? Heersch op 't hart! maar bind de drift eens in,
Wanneer ze een hart verrast, geöpend door de min!
Eer zult ge in d' oorlogsstorm by overrompelingen,
Den breidel in den muil van moord en slachting wringen;
De vuurvonk dempen, die op 't dondrend buskruid stort,
En houden 't lood te rug, dat door den vuurloop snort.
Eer zult gy d' oceaan en de onbetembre winden
Beteuglen door uw stem, of in uw kluisters binden.
De jeugdige Gemaal, getroffen van de spijt,
Doet aan zijn teedre Gâ het bloedigste verwijt.
Zy, diep getroffen, zwijgt. Hy ziet de tranen vlieten,
Die uit heur minlijk oog op wang en boezem schieten,
En droogt ze niet! - Barbaar! kan dit de min van 't hart?
Ja, liefde is wreed van aart, als ze ongeduldig werd,
Zich-zelv mishandeld waant, en voorneemt zich te wreken.
Ismeene erkent geen schuld, maar kan hem niet weêrspreken.
Zijn taal doorsneed haar 't hart, zijn houding, stem, en toon:
Haar neêrgeslagen ziel verheft zich op dien hoon,
Dien ze onverdiend beproefde, en houdt haar min beleedigd,
Terwijl ze in arren moed zich voor haar-zelv verdedigt,
Zich-zelv de bron ontkent, waaruit zijn drift ontspruit;
Zijn hevigheid van liefde op 't allerwreedst misduidt;
Haar ongelijk verbloemt; en duizend valsche kleuren
Vermengt, op 't geen ze, ontbloot, verplicht is af te keuren.
Wat is 't gevolg hier van? De wrevel neemt haar in,
En voegt by 't koelst onthaal den schuwbren eigenzin.
Vergeefs wordt ze op dien weg somwijl in 't hart gegrepen:
Eene onweêrstaanbre kracht schijnt ze in 't verderf te sleepen.
Heur hart verhardt zich, en de tederste Echtgenoot
Wordt ras 't onlijdlijkst wijf, dat God en plicht verstoot.
Verstoot! en door 't vernuft, den mensch tot straf gegeven,
En vrouwelijken trots, in 't opzet nog gesteven,
Zich van heur Gâ beklaagt, en van verdrukking schreit,
Als waar zijn boezem koud, zijn liefde gruwzaamheid.
Een week, een maand ging om, en beide de Echtelingen
Zijn op den voet gebracht van weêrzijdsch zelfbedwingen.
Een koele inschiklijkheid; een aangenomen toon;
Een statig uiterlijk, der liefde niet gewoon;
Benamingen van stand, die liefde en Echt doen beven,
In plaats van 't geen het hart den mond plach in te geven;
Zie daar de nare vrucht van 't zinneloos gedrag!
Het kroost, het dierbaar kroost, ontmoet geen blijden lach,
Geen lieve stroking meer van de Ouderlijke handen,
Maar mist, by 't moederhart, des vaders ingewanden.
't Gevoelt al 't geen 't ontbeert, al kent het de oorzaak niet,
En kwijnt mismoedig voort in lustloos tijdverdriet.
't Verliest dat heldre vuur, dat in zijne oogjens blaakte,
Met al de aanminnigheid die 't eer bekoorlijk maakte.
ô Kindren! levend beeld van uwer oudren min!
Hoe juist vertoont ge aan 't oog den staat van elks gezin!
Hoe naauw bestemt de lust, geschilderd op uw kaken,
De maat van 't Echtgeluk, het geen uwe ouders smaken!
En welk rampzalig lot genaakt u, hulploos kroost,
Wen zich hun hart verknijst of door de spijt vertroost!
Dit leven, teedre Arist, is voor uw hart geen leven,
Maar foltring van de dood! Waar wordt gy heengedreven?
Uw fijngevoelig hart, zoo vol van vuur weleer,
Beproeft een ledigheid, en kent zich-zelf niet meer.
Een doodlijk wangevoel, onmooglijk te verduren,
Schept eeuwen van verdriet uit onbevredigde uren.
Uw teedre ziel eischt lucht, eischt voedsel voor een gloed,
Die zonder voorwerp nu in 't lijdend harte woedt.
Wat doet ge? Welk een weg om dezen brand te koelen?
Wat driften, die voor 't eerst in uwen boezem woelen!
De wareld om u heen werd haatlijk in uw oog;
't Wekt afkeer, wrevel, op, wat ooit uw hart bewoog;
Uw ziel verliest den smaak, het denkbeeld van 't genoegen
En 't hart verheelt zich-zelf zijn onophoudlijk zwoegen.
Wat middel, dat ge uw smart, uw onverzwelgbaar leed,
Wat zeg ik? dat ge u-zelv' een oogenblik vergeet? -
Het spel, 't gevaarlijk spel? - Luidruchtige vermaken? -
Nooit leerdet ge in 't gewoel die nietigheden smaken.
Wat rest, wat blijft u dan, dan snerpend ongeduld,
Dat de opgehoopte maat uws lijdens nog vervult?
De vriendschap ziet uw staat, en, in uw lijden deelend,
Vermoeit ze u met een zorg, u lastig en vervelend.
Onwillig sleept ze u mede in uitgebreider kring,
Waar van zy hulp verwacht in deze uw mijmering.
Wat zoekt men? van uw leed het denkbeeld af te leiden;
Verstrooiing, die een floers op 't onheil weet te spreiden;
En wat genoeglijkheên 't gezellig leven geeft,
Waar 't hart een vatbaarheid voor zachte neiging heeft.
Vergeefs! De sombre wolk, die 't voorhoofd heeft betogen,
Verdikt zich meer en meer, en dooft het vuur in de oogen.
Hy kwijnt. Het heldre licht van 't opgeklaard verstand
Verflaauwt, gelijk een lamp die in een nevel brandt.
Zijn edel hart nogthands en enkle flikkeringen
Van geest, die nu en dan aan 't krank gemoed ontspringen,
Wekt hem de opmerkzaamheid van al wat hem genaakt,
Terwijl zijn kwijning-zelv hem meer belangrijk maakt.
Men doet hem overal de teêrste zorg ontwaren. -
De lieve Amine meest, die, in den bloei der jaren,
Niet ademend dan deugd, dan grootheid van gemoed,
Haar geestdrift uit zijn oog, gesprek, en voorbeeld voedt.
Zijn onderhoud, voor haar de tederste aller weelde,
Ontaart in zielsbehoefte, eer dat zy 't zich verbeeldde;
En eindlijk, eer zy 't weet, eer hy 't vermoeden kan,
Is de onrust van heur hart het eerst gevolg daar van.
Nu zucht haar moede borst: nu ziet men op haar wangen,
Een halfontslipte traan, een traan van weemoed, hangen:
Nu voelt ze Aristus smart zich drukken op 't gemoed;
En wenscht ze, indien 't mocht zijn, te heelen met heur bloed:
Kleeft eindloos aan zijn zij'; blijft hangen aan zijn wenken;
Sluit de oogen voor heur staat; en siddert, na te denken.
Rampzaalge! uw boezem blaakt van lichterlaaie min!
't Meêdoogen klopte er aan, de liefde sloop er in.
Helaas! om 't maagdlijk hart in 't wis bederf te trekken,
Wat hoeft er, dan belang voor lijdende op te wekken!
En gy, Aristus! gy, zoo teder steeds van hart;
Nu weeker dan ge ooit waart, door d' indruk van de smart!
Kunt gy de tranen zien in 's meisjens minlijke oogen,
En, zonder dat uw hand ze uit deernis af zou droogen?
Uit deernis? - Hemel, ach! hoe speelt men met dit woord!
Brengt liefde in die zy roert ooit koude deernis voort? -
Ach! ledigheid van 't hart, behoefte van te minnen,
De aantreklijkheid der ziel, 't begoochlen van de zinnen,
't Loopt alles, alles saam in 't zelfde middelpunt.
Aristus! waan niet meer, dat gy 't ontworstlen kunt.
Uw weêrstand is vergeefsch; vergeefsch, uw zelfverbloemen.
Wat baat het, heete min met vriendschaps naam te noemen?
Stel met dien ijdlen klank uw boezem vrij gerust:
Ze is meer gevaarlijk nog, zich-zelve niet bewust.
Een heldre Lentedag kwam 't Winterguur verzoeten,
En de avond vond Arist aan teedre Amines voeten.
Amine, 't is te veel! hoe zult ge dit weêrstaan?
De man, voor wien uw hart een wareld zou versmaân! -
Ja, machtloos zijgt ge in d' arm, gereed om u te ontfangen.
De tranen bigglen af van uw ontstoken wangen.
Uw oogen vonklen van een nooitbeproefden gloed.
Uw boezem golft en schokt op 't golven van uw bloed.
Vervoerend oogenblik! - ‘Aristus! in uwe armen....!
Ach, wil my voor my-zelv, mijn eigen hart, beschermen!’
Zoo roept ze al snikkende uit, geeft allen weêrstand op,
En - de onverbidbre Min voert zijn triomf in top!
* * *
De sluier viel van 't oog. Zy minnen, en verheelen
Zich-zelv de drift niet meer, waar ze even teêr in deelen.
Zy minnen: maar wat eind, wat uitzicht voor dien gloed? -
Ach! vraag den kranke in 't bed, waartoe zijn krankheid woed?
Helaas! hy voelt de kou, de siddring door de leden!
Ga, breng hem 't bloed in rust, herstel hem door de reden;
Vertoon hem, dat die koorts zijn kracht te hevig wordt,
Hem redloos in 't verderf, hem in de grafkuil stort!
Wat baat het? Zal hem dit van 't doodlijk kwaad bevrijden?
Helaas! 't vooruitgezicht verdubbelt slechts zijn lijden!
Wanhopend wendt hy 't oog van de aaklige uitkomst af,
En de onverheerbre kwaal geleidt hem toch in 't graf.
Wie leeft er middlerwijl zoo zalig als Amine?
Zoo zinbedwelming slechts dien grooten naam verdiene!
Verzekerd van het hart van dien zy tederst mint;
In wien zy d' eêlsten top der zielsvohnaaktheên vindt,
Voor wien ze alleen gevoelt en adem schept en leven,
Ziet ze in 't verhelderd zwerk geen donderwolkjen zweven,
Mistrouwt de zuisling niet dier zoete tooverkracht,
Waardoor 't beminnend hart op leed noch rampen acht,
Ja, 't lot trotseeren durft in 't felst der ongelukken;
En blindlings geeft haar ziel zich over aan 't verrukken.
Ja, juichende in een gloed, die t'elkens meer ontsteekt,
Gevoelt ze niet, dat aan heur heilstand iets ontbreekt.
Aristus! smaakt ge, als zy, dat onvervalscht genoegen,
Of doet een heimlijk wee u nog den boezem zwoegen? -
Verberg het voor u-zelv' en voor Amine vrij!
Niet strafloos stelt het hart zijn diersten plicht ter zij'. -
Neen, 't is die wellust niet, dien ge eenmaal placht te smaken,
Toen ge in Ismeenes arm van echten gloed mocht blaken!
Die lust, waar van ge in 't zoet van een onwraakbren schoot,
D' erkentelijken dank aan 's Hemels goedheid boodt!
Helaas! in 't hoogst genot der bruischendste vermaken,
Kunt ge aan u-eigenzelv' dat ijdel niet verzaken,
Die sombre ledigheid, die ge in 't gemoed beproeft,
Dat meer dan de enkle min, dat Echte min behoeft.
Dat zelfs in d' arm der weelde, in ziels- en zingenuchten,
Zijns ondanks naar een Gâ, zoo dierbaar eens, blijft zuchten;
In 't tederst mingevoel een heimlijk wroegen lijdt,
En de ontrouw die 't begaat zich t'elken maal verwijt.
Ismeene intusschen zoekt, de spijt ten prooi gelaten,
Een machtelooze troost in heur Gemaal te haten.
Te haten! Haat men ooit, wat m'eenmaal heeft bemind?
Vergeefs is 't, dat de drift, de woede, haar verblindt.
Haar hart gevoelt welhaast, hoe vast het is geklonken
Aan 't voorwerp, dat haar eens voor eeuwig wist te ontfonken.
Het schudt zijn kluisters wel, maar 't schudt hun band niet af;
En 't is, of zelfs de spijt hun nieuwe sterkte gaf.
‘Hoe (zegt ze)! 't is dan waar! Ik heb zijn hart verloren!
Zoo heeft hy de eed verkracht, my plechtig toegezworen!
De ondankbre! Had mijn trouw, mijn teêrheid, dit verwacht!
Is dit de onzaalge loon van die heur plicht betracht!
'k Heb daarom dan zoo lang zijn koelheên moeten dragen!
De hardheid van mijn lot in eenzaamheid beklagen!
Zijn wrevel doorstaan! en - beschreienswaarde vrouw,
De nachten slapeloos begraven in mijn rouw! -
Ontrouwe! Is dit die min, die eens zoo teder gloeide,
Toen ge in Ismeenes ziel met de uwe samenvloeide,
Met haar 't heelal vergat, en, zwijmende aan heur borst,
U-zelf den zaligste des warelds noemen dorst!
ô Dagen, dagen van verrukking! thands vervlogen!
Beloofde uw wellust my dien bitterste aller togen?
Moest ik mijn hart versmaad, beleedigd zien, gehoond?
Het offer van mijn jeugd met afkeer zien beloond?
Ismeene, is dit de kracht van uw bekoorlijkheden,
Met zoo veel vuurs voorheen bewierookt? aangebeden?
Waar zijn ze? is al dat schoon, die lieve glans, voorby?
Of was zijn heete min slechts laffe huichlary? -
Wreedaartige! is de blos van mijn gelaat geweken,
Wie heeft me, als gy-alleen, de kaken doen verbleeken?
Wie 't zwijgend hart gevoed met tranen over 't leed,
Waar uwe ondankbre drift my in versmooren deed?
Wie deed me in 's levens bloei van 't heimlijk wee verknagen,
Van t'elkens koele smaad voor teêrheid weg te dragen?
Ontrouwe, of bad mijn hart u niet op 't tederst aan,
Wanneer ge in wrevelmoed zijn teêrheid af dorst slaan,
Mijn minsten blik misduidde, en door uw blinde woede
Mijn liefde smoorde in 't hart, dat van uw wreedheid bloedde?
Ga, breng uw liefde thands, mijn eigendom-alleen,
Breng al uw tederheid aan andre aanminnigheên!
Laat andren op mijn recht die schoone buit behalen!
Heur nietsbeduidend schoon op 't mijne zegepralen!
Voltrek uwe euveldaad! voer uw vergrijp in top,
En offer haar uw Gade en beî haar telgen op!
Maar, wreedaart! 'k heb een hart! - Ik zal dien hoon besterven,
Maar mijn verachte min zal eenmaal recht verwerven!
Ik neem in 't duister graf uw rust, uw zielsrust, meê,
En laat u tot een roof aan 't wroegendst hartewee!’
Zoo spreekt ze, en voelt heur schoot van tranen overstroomen,
De hoogmoed tracht vergeefs hun vloeien in te toomen;
Zy schieten, als een vloed, die van een bergtop snelt,
De weenende oogen uit, terwijl de boezem smelt.
Ze omarmt het oudste wicht, dat, aan heur zijde spelend,
Haar 't lieve mondtjen biedt, als in heur droefheid deelend.
Zy neemt den zuigling op, die in het wiegjen ligt,
En drukt hem aan de borst met afgekeerd gezicht.
‘Mijn kindren (zegt ze)! ô hoop, ô wellust van mijn leven!
Ach, waarom moest mijn schoot u 't haatlijk daglicht geven!
Gy hebt geen vader meer! Uw moeder sterft van smart!
Rampzaalgen! ach, om u valt my het sterven hard.
Wat zult ge na mijn dood...? Ontbloot van steun en hoeder,
Versmaad zijn en veracht om uw versmade moeder! -
Tot doel zijn aan den wrok, die u te wachten staat
Om 't geen gy van haar draagt in 't kinderlijk gelaat! -
Mijn kindren! zoudt ge dus uws moeders dood bezuren?
Om haar den wreevlen haat van die haar haat, verduren?
Zal uw belang, uw heil, by die 't beschermen moest,
Te rug staan voor de drift, die zijn gemoed verwoest? -
Neen, Wichtjens, 'k duld dit niet; ik zal ons allen wreken,
En redden u van 't leed, dat ik onfeilbaar reken.
Die moed tot sterven heeft, heeft ook tot alles moed!
Voor my, 'k vervloek den dag, en adem wraak en bloed!’
Zy spreekt. Haar voorhoofd gloeit: haar oogen staan in vlammen.
Haar bloed gelijkt een' stroom, die over dijk en dammen
Gestegen, alles sloopt en omrukt in zijn vaart.
De stormwind bruischt door 't hoofd, van 't driftig bloed bezwaard.
Helaas! is dit de vrouw, die eens in blijder tijden
Verongelijkingen met zachtheid wist te lijden?
Die lijdzaam en gedwee by de aangedane smart,
Aan 't minste morren zelfs geen toegang gaf in 't hart?
Helaas! men leert zich eerst van 't ongelijk beklagen,
En 't dan met wederwil en tegenworstlen dragen;
En, zoo zich 't krank gemoed aan dit gareel vertrouwt,
De wraakzucht sleept het meê, die toom noch teugel houdt;
Die 't hart, 't verbeestlijkt hart, met zweepen noopt en sporen,
En God, en menschlijkheid, en plicht heeft afgezworen;
Zich-zelve, met vermaak, der Hell' in de armen stort;
En door geene Almacht-zelv te rug gehouden wordt!
Zy grijpt een kleene dolk, die in voorleden dagen
Haar Overgrootvaâr aan zijn gordel had gedragen,
Thands sints een dubbele eeuw by 't wapentuig bewaard,
Dat in een praalvertrek zorgvuldig staat geschaard.
Heur boezem bergt die pook. Zy neemt heur beide spruiten,
Beveelt haar koets, stijgt in, rijdt vliegendsvlucht naar buiten,
En geeft zich naar 't verblijf, waar teedre Amine leeft,
Die van 't haar naadrend kwaad geen 't minste denkbeeld heeft.
Men meldt een vrouw van staat. Den voortrap opgestegen,
Verschijnt zy met haar kroost. Amine treedt haar tegen,
En leidt ze in 't spreekvertrek tot de eigen kanapee,
Waar op zy d' eersten maal Arist in de armen gleê.
Ismeene zet zich neêr. Na luttel ademhalen,
Terwijl zy 't hol gezicht de kamer door laat. dwalen:
‘Is 't mooglijk, dat men hier vertrouwlijk spreken kan?
(Dus vraagt zy) 'k verg u daar volstrekt verzeekring van.
't Geheim is van gewicht, het geen ik heb te ontdekken.’
Amine doet terstond wat om haar is vertrekken,
En sluit de spreekzaal zelv met eigen handen af. -
‘Nu zijn wy (zegt ze) alleen, en eenzaam als in 't graf!
Dit wenschte ik. 't Is genoeg. - Wel aan! dat we ons verklaren!
Gy schijnt me, als iets uitheemsch, verwonderd aan te staren,
Amine! Kent gy my, of dit rampzalig kroost,
Dat mooglijk in dit uur zijn laatste zuchten loost?
Maar neen, gy kent ons niet. - Welaan dan! 'k ben Ismeene!
Nu kent ge ons, want gy bloost. - Geloof niet dat ik weene:
Indien me een traan ontrolt, het is van eedle spijt. -
Ik koom niet, dat ik u ons ongeluk verwijt'.
Neen, 'k kome om mijn Gemaal in 't eerloos hart te zoeken,
Dat zijne onkuische vlam voor eeuwig moet vervloeken!’
Dus zegt ze, en treft haar 't hart door 't snoodverborgen staal.
De onnoozle geeft een gil die weêrklinkt door de zaal,
Zijgt stervend van den stoel, en zieltoogt aan heur voeten!
Rampzaalge! moest ge dus voor 't tederst harte boeten!
Was zulk een gruwzaam eind beschoren aan uw min!
‘Dank, Hemel! 'k Ben op nieuw Aristus gemalin!
En niemand kan my thands dien tytel strijdig maken.’
Roept thands de woedende uit, gantsch purper en scharlaken
In 't aanzicht, en met bloed op kleed en borst bespat.
‘Waar toeft de Ontrouwe nu, die eens mijn hart bezat?
Waar is hy, dat ik hem op dit tooneel vergaste,
En hem de hand moog biên, die in heur bloedstroom plaste?
Maar neen, ik heb hem nog een foltring meer bewaard.’
Dus zegt ze, en smijt verwoed heur zuigling tegen de aard,
Vertrapt, en plet hem 't hart dat borst en beenders kraken,
En doet hem bloed en long uit mond en oogen braken.
Hy sterft. Het ouder kind schreit jammrend aan heur voet:
Zy wentelt het, by 't hair, en sleept het door het bloed,
En heeft den voet gereed om 't op den hals te treden;
Wanneer 't ontroerd gezin, dat opstuift van beneden,
De deur met eenen bons uit post en wervels drijft,
En daar een schouwspel ziet, waarvan het hart verstijft.
Helaas! heur Meesteres in stroomen bloeds bedolven!
Een teder, kermend Wicht, omspartlende in die golven!
Een kleiner, gants en al verpletterd op den grond!
Op welke afgrijslijkheên weidt hier het oog niet rond!
Men tracht om 't levend kind aan heur geweld te ontrukken;
Zy wringt het, eer men 't weet, den teedren gorgel stukken.
Nu rust ze. - Arist treedt in. Wie schetst zijn woede en schrik
By alle de ijslijkheid van zulk een oogenblik!
De hairen steigren hem werktuiglijk in den hoogen!
De woede bliksemt niet, maar klatert in zijne oogen!
Zijn tanden knersen saam, en knettren tegens een!
Zijne armen, uitgestrekt, verstijven als een steen!
Zijn lichaam schudt en trilt, als van den wind gedreven!
Zijn mond gaapt naar 't geluid, maar weet geen klank te geven!
Zijn hart, van 't bruischend bloed, daar stilstaande, overstelpt,
Bezwijkt. Hy zuizelt, valt, en - niets op aarde helpt.
Daar liggen nu op eens vier offers van uw woede
By een! Wat rest er nog? Is nog uw wraak niet moede,
Ontmenschte? Ga, vlieg heen, ontwijk een gruwbre straf! -
Zy gaat, maar werpt zich straks den marmren voortrap af.
De val verplet haar 't hoofd: gevoel en leven wijken,
En 't Treurspel is voleind met vijf verscheiden lijken.
1795.
De spiegel; of Liefde en waan.Mengelpoëzy II, 43.
Indien ik nu of dan, beminnelijke schoonen,
In een of ander stuk van Dichterlijk verhaal
Een weinig hekelzucht mocht toonen,
Vergeeft mijne al te oprechte taal.
Ik sprak dan niet van u, maar van die oude vrouwen,
Die vrouwen van den langverloopen tijd,
Die ge in 't Historieblad naar 't leven kunt beschouwen;
Maar niet van u (och neen!) die zonder feilen zijt!
Gelooft my, al dat soort van vrouwen uit de boeken
Was grillig, kribbig, trotsch, en wist niet wat het wou.
Wat onderscheid met u! By u zoo iets te zoeken.
Vraagt aan uw minnaars eens, hoe dat gelukken zou? -
Ik handel dus van haar. Van haar is steeds de reden,
Als iets onaangenaams u voorkomt, waar 't ook zij:
Maar schoonheid, maar verstand -, begaafd-, bevalligheden! -
Ja, neemt die vrij voor u, ik ben er meê te vreden;
En zoo ge wel wilt doen, voegt nog de helft daarby.
ô! 'k Geef u alles toe! 'k Wil vrienden met u blijven;
En daarom, schenkt my thands een gunstig, gunstig, oor.
Ik moet u een geval, dat aartig is, beschrijven:
't Viel - onder Ergenshuizen voor.
De dag begon zich reeds allengskens in te trekken,
En Wijnmaand stak het hoofd omwingerd in de lucht:
Het weiland ving nu aan een dorren grond te ontdekken,
En 't heuvelgras wierd bleek. - Het Noorden geve één zucht,
En flap! daar liggen loof en bladeren
Verdord, en droog, en geel, te sterven op den grond!
Maar nog is 't zoo verr' niet: de tijd begint te naderen;
Nog staat de boomgaard vol en tokkelt oog en mond.
De wijnoogst evenwel verlangde naar den kelder,
En 't appeltjen was rijp, en keek naar plukkers rond.
Een schoone morgen rees. De lucht was klaar en helder:
De daauw had als een meir de dalen overstroomd:
En uit die zee van damp stak 't bruingeblaakt geboomt'
Zijn top en takken op, met de afgeschoren kruinen
Der heuvelen en omgelegen duinen.
Het licht der halfbewolkte en halfontdekte zon
Scheen met een flaauwe glans, den weêrschijn uit een bron
Gelijk, al bevend door de dartle wijngaardranken
En zware trossen heen, die tak en loof doen wanken,
Waar onder 't morgenkoeltjen zweeft.
't Gevogelt' groette 't licht: een vogel is beleefd!
Dit blijkt aan mijn Parkiet, die 's ochtends door zijn tralie
Den goeden morgen riep aan 't Hof van Hyder-Ali,
En nu, by mijn ontbijt, het zelfde compliment,
Getrouw in 't Duitsch vertolkt, aan zijn meestresse wendt.
Poëeten weten dat! ook zult ge schaars ontmoeten
Dat vogels uit een vers den uchtend niet begroeten.
Dit is de Mode zoo: een Dichter van fatsoen
Richt ze altijd daar toe af, hy kan niet minder doen.
Dan 't zij daar meê zoo 't wil! 't Was ochtend en schoon weder:
Daar koomt het al te maal op neder.
De zachter zonnegloed, de zuivrer lucht van 't land,
Verkwikte, en riep het hart van zijn langdurig zwoegen
Tot kalme rust en stil genoegen;
Wanneer de groote God, die alles legt in band,
En dien wy zonder broek door koude en wind doen treden,
Verzadigd van den rook der steden,
En, hunkerend naar tijdverdrijf,
Zich nederzetten kwam in 't lieflijk landverblijf.
Men zegt, en 'k wil het niet weêrspreken,
Dat al die menigte van zuchten zonder hart,
Van oogen, vol geveinsde smart
En valsohe tederheid, en dat bedriegend smeeken,
Om de onschuld en de deugd de hartaâr af te steken,
En, boven al, die dwaze en zoutelooze klap,
Die Steedsche en Hoofsche minnaars voeren,
Hem walgde. - 't Kan wel zijn! Dus trok hy naar de boeren;
Maar liet zich voor den zijden lap,
Die om zijn schouders hing, van luchtig vrouwenlaken,
Een zomersch Buitenkleedtjen maken,
Zoo lief, zoo aartig, zoo van pas,
Of 't aan zijn lijf geschilderd was!
'k Zal hier zijn hoed, zijn frak, zijn hartbetoovrend vestjen,
Zoo weinig als het gantsche restjen
Van zijn nieuwmodische kleedy
Niet laten monstren op een rij.
Neen, Dames! maar 't was mooi! En, om u blijk te geven,
Uw Thirsis, toen hy laatst op 't Landgoed B. verscheen,
(Zaagt ge ooit iets schooners van uw leven?)
Had juist dat pak van hem te leen.
Al mijmrend...‘Over beuzelingen?’ -
Dat weet ik niet! Misschien! 't Geen de een een beuzling heet,
Zijn voor den ander soms wel zeer belangbre dingen.
Vraagt dit aan buurman Archimeed,
Die als hy laatst in een van de eerste kegelsneden
A x gelijk aan y in tweede macht, bevond,
Oneindig beter was te vreden
Dan met een lot van duizend pond.
En echter, gy en ik (ik heb juist geld van nooden),
Wy zouden die ontdekking thands
Wel afstaan, zoo ons eens een derde wierd geboden,
Ten minste, voor de halve kans. -
Hoe 't zij, hy mijmerde. - Dus, wandlende in gedachten,
Door veld en akker, kamp, en wei,
Ontmoet hy midden op de hei',
Waar ge alles eerder zoudt verwachten,
Een Schoone, wier gewaad, en houding, en gezicht,
Hoe zeer niet t' eenemaal naar steedschen smaak gericht,
Nogthands de klare blijken droegen,
Dat ze in de heete zon geen velden om hielp ploegen,
Noch onder 't lage boerendak
De handen in de waschkuip stak.
Een lang en sneeuwwit kleed hangt losjens om heur leden,
In fijne plooien, af te golven naar beneden;
Maar met een vuurrood lint om 't middellijf gegord,
Waar onder 't langs de heup op 't zwierigst nederstort.
De heilige Orde der Levieten
Plag juist zoo'n Choorkleed aan te schieten. -
De fijne en dunne stof van 't lenige gewaad,
Waar 't zwellen van de heup zich door bemerken laat,
Verschoont de schoonste borst, ten halven overtogen
En voor de helft ontdekt, voor de aangetrokkene oogen,
Terwijl zy 't blanke kleed beschaamt,
En, zachtkens door den band gepraamd,
Heur lieflijk opgezette deelen,
By ieder zuchtjen dat zy aâmt,
Door 't losse plooisel heen doet spelen. -
Heur hair, met al de kunst der schoonste onachtzaamheid
Langs nek en schouders uitgebreid,
Was tegen 't achterhoofd bevallig opgebonden.
Een hoed, met veedren opgesierd,
Waar meê het dartlend windjen zwiert,
En met een sluierdoek omwonden,
Boog over 't vonkelend gezicht,
En overschaduwde zijn des te sterker licht. -
Op 't eigenst oogenblik kwam schoone Henriëtte,
Op een bevallige charette,
Die Damon, aan heur zij', beteugelde in den vaart,
Haar schoon vertoonen over de aard.
Ik meen, het deel der aard, naby de stad gelegen,
De meestbezochte wandelwegen. -
Zy hoort, en zwelgt heur' roem met gretige ooren in;
Zweeft heete lonken door, en ijverzuchtige oogen;
En laat begeerte en spijt, en vijandschap en min,
Als zegeteekens na van 't zegerijkst vermogen;
En - heeft noch hoofd meer, noch vriendin. -
‘Maar, Dichter, Henriëtt'....!’ Mijn schoonen, uw bevelen? -
‘Die naam koomt evenwel in d' ouden tijd niet voor;
Dat ziet op iets -!’ In geene deelen! -
Maar de oude namen zijn zoo lelijk in 't gehoor,
Gy zoudt ze onmooglijk kunnen lijden;
'k Vernoem haar daarom met een naam van nieuwer smaak.
My docht, ik deed zoo wel, en valt dat zoo bezijden!
Doch, eer ik om een naam by u in ongunst raak,
Zal zy (dan dat we ons weêr niets onbedachts vermeten,
Ai, zegt me uw namen eens?) Kay-fai-kataddry heeten.
Is iemand uwer zoo genoemd,
Zoo bid ik, 't zij my niet verbloemd.
‘Wel neen wy!’ - Nu, dan 's 't goed; dan zal ik voortverhalen.
Nu, immers, doe ik wel - of zou er nog iets falen? -
‘Maar Kai! fai! taddry! foei, wat zotter naam is dat!’
Zie daar, ik dacht al half, dat ik het kwalijk had!
Wat wilt ge dan voor naam? - Is Vercingetorissa
Misschien wel van uw smaak? dat zweemt wat naar Clarissa.
Of Kombarkanglas? Gro? Brassolis? of Bhinbheul?
Al, namen, die ik graag voor Henriëtte ruil! -
Dat's ook al 't rechte niet, na dat ik kan bemerken.
Wel! noemt me zelve een naam uit ouderwetsche werken.
Doch neen, die leest gy niet, gelijk natuurlijk is.
Kom aan! Aëllo dan of Heliochroïs?
Of - Walburg? Wobberich? - Nu wordt gy ongeduldig:
Maar immers ziet gy klaar, mijn oogmerk was onschuldig;
En, wilt ge meerder keur....? ‘Hou op, gy kwelt ons maar;
Ga in uw reden voort, en laat de namen daar!’ -
Fiat! Laat Henriëtt' waar heen zy wil vervaren!
Ik schrap haar uit, met naam, met al;
En zien wy naar die Nimf met opgestrikte hairen,
Wat daar in 't end van worden zal! -
Zy zweefde, met een zwier van houding, tred, en leden,
Uitstekend in bevalligheden,
Langs 't bruingroen veldtapijt, in passen naar de maat:
En de oogen, op haar zelv geslagen,
Doortinteld van 't vermaak van vleiend zelfbehagen,
Bezielden 't heldere gelaat. -
De Liefde, t' eenenmaal verwonderd,
Van in een oord, zoo afgezonderd,
Een Nimf, als zy, te zien, treedt ze aanstonds in 't gemoet',
En nadert haar met een galanten groet,
Dien zy met de eêlste kunst van 't ongedwongendst nijgen
En sierlijk buigen van het hoofd,
Vervuld van een welsprekend zwijgen,
Beandwoordt, en geheel verdooft.
‘Wel hoe! (hervat de Min) zoo schittrend een Princesse,
In zulk een woesteny en afgelegen streek!
Of zijt ge mooglijk een verlaten minnaresse,
Die Feest- en Hofgewoel op 't stille land ontweek,
En in den luwen schaâuw der bosschen,
Of aan den voet der holle rotsen,
Heur zuchten menglen gaat aan 't ruischen van een beek?’
De Nimf, op 't hoogste verontwaardigd,
Dat haar beroemden naam die hoon wordt aangedaan,
Van voor een stervling en verlaatne door te gaan,
Laat al den wrevel zien, dien zulk een smaad rechtvaardigt,
En zegt: ‘Door 't gantsche rond der wareld kent men my.
Wat ademt, buigt den hals voor mijne heerschappy.
Een Godheid, in het hart van ieder aangebeden,
Van de allerlaagste stulp tot aan den koningsthroon,
Ontfang ik rijker hulde als een der Hemelgoôn,
En heersch op driften, ziel, en reden.
Men noemt my (moet ik u dit zelve doen verstaan,
Daar alles van mijn macht getuignis draagt?) den waan.
De Krijgsman vliegt door my in 't bloed, en vlam, en vonken,
Den zichtbren dood in d' arm, en sneuvelt blij te moê.
De schoone zit, door my, heur schoonheên op te pronken,
En drukt voor heur verval de scherpziende oogen toe.
Geleerdheid pijnt, door my, zich af, in 't letterblokken;
Behaagzucht, in de kunst om harten aan te lokken,
En ('k lach, zoo vaak ik 't ooit bedenk!)
In 't zoeken van een pas, een houding, of een wenk.
Door my slijt hy de meestvernoegde dagen,
Met uiterlijk, verstand, en kennis, wel te vreên,
Die by Natuur zich mocht beklagen,
Van heur te groote spaarzaamheên.
Mijn tooverkracht vergroot heur gaven in zijne oogen
Tot zulk een opgehoopte maat,
Dat, van heur mildheid opgetogen,
Hy slechts zijne eeuw beklaagt, die zijn verdienste haat.
My sticht de sterveling zijn trotsche praalgebouwen!
Van welker logge last het krimpende aardrijk zucht,
En onder een uitheemsche lucht
Uit rots en marmergroef gehouwen.
My viert men zelfs in 't doodsch en eenzaam grafverblijf,
Waar ik met eigen hand op toets- en marmersteenen
Vergulde logens maal en schrijf,
En Faam en Vaderland op 't koud gebeent' doe weenen,
Waar aan, in weêrwil van den grafzerk en zijn pracht,
Door niemand ooit weêr wordt gedacht.
Ja, zelfs in 't hart van hun die my versmaden,
Geef ik in 't heimelijk de wet;
En vlei met eer en lauwerbladen,
Den woestaart, die den voet op eer en lauwer zet.
'k Doe sommigen hunne afkomst gronden
En glorie dragen op 't geslacht
Van ouderen, die nooit bestonden
Dan enkel in den droom van hun verbeeldingskracht. -
Weêr andren (laaggeboren slaven,
Geboren voor de zweep, den breidel, en 't gareel!)
Druk ik Gelijkheid in, als aller menschen deel,
En doe hen op den wenk van hun gelijken draven,
Op dat geen meerder hun beveel'!
Ik weef de trotsche tullebanden;
Schakeer ze met smaragd, en goud, en diamant,
Als in den starrengordel branden,
Die 's hemels midden overspant. -
Ik steek den wijrook aan, wen hy aan aardsche Goden
Van allerhanden slag en staat,
Door vleizucht, staatkunst, eigenbaat,
By handenvol wordt aangeboden;
En geef dien geur daar aan, waar in zich 't hart verzaadt. -
Doch, 't geen mijn heerschappy nog meerder uit doet stralen!
Zy is tot zelfs in 't rijk der Liefde voortgeplant.
Zie slechts die Jonkertjens, die om de vrouwen dwalen
Als hommels om de roos of sierlijke amaranth.
Zy zoeken thands de gunst, de tederheên der schoonen
Niet meer. - Och neen! och neen! maar slechts een blooten schijn,
Een valsch en uiterlijk vertoonen
Van in genegen gunst te zijn;
En alle lust en welbehagen,
Waar naar men tegenwoordig tracht,
Is, om den enklen naam te dragen
Van wel te staan by 't schoon geslacht. -
Dan, boven al mag ik mijn hoogste glorie stellen,
In dat ik 't hart bezit der lieve Juffrenrij,
Wier hulde en trouw ik nooit naar waarde kan vertellen,
Maar die niet ademen, niet leven, dan door my.
Die....!’ ‘Zacht wat (zei de Liefde, en viel haar in de reden)
Beroem u, zoo 't u lust, maar brand uw handen niet!
(De kunne hoort tot mijn gebied!)
En ken in dit, hoe zeer my ongewoon, verkleeden,
Den God der liefde zelf, wiens boog en pijl gy ziet!
Neen, neen, Mevrouw, regeer zoo veel gy wilt regeeren!
Maar 'k sta u d' eigendom van 't vrouwenhart niet af.
Doe elders uw bevelen eren;
Ik voer hier d' onbepaalden staf.
Ik oefen op die zachte en teedre zielen
Een macht, die in heur hart geen mededingster kent;
En twijfelt ge ooit of ooit voor wien zy nederknielen,
Zie slechts mijn kenlijk merk hunn' oogen ingeprent.
De Liefde is 't, ik-alleen, die in dees meesterstukken
Van de allermeesterlijkste hand
Den geest en 't leven stort, en 't vindingrijk verstand,
Dat met de schoonheid samenspant
Om warelden van een te rukken.
Beschouw 't onnoozel maagdelijn,
Wier ruw, eenvoudig hart nog vreemd is met de liefde,
Dat dartelt, lacht, en schreit, maar zonder vreugd of pijn!
En zie die zelfde Maagd, als haar mijn angel griefde!
Naauw voelt zy 't blaken van mijn gloed,
Of mijmrende ernst neemt plaats in haar gemoed.
Zy leert een woord, een wenk, een lach, een houding wegen.
Zy smoort met alle zorg de koorts die haar bestookt;
Maar noem haar 't voorwerp eens, waar voor haar boezem kookt,
En zie, als 't dekkleed valt, de vlammen opgestegen!
Op 't voorhoofd, door den gloed gebloosd, -
In 't kwijnende gezicht, waarin de heete vonken
Uitschittren in verliefde lonken, -
En op de blanke borst, van 't heimlijk vuur geroost,
Die in heur zwoegend ademhalen
Den opgesloten' zucht zijn doortocht wil bepalen, -
Op de uitgebleekte kaak en halfontsloten mond -
Zweeft dan in gloênde zonnestralen,
De vurige begeerte rond.
Zoo vliegt, wanneer in rijpe halmen
Een enkel vonkjen slechts ontbrandt,
Met duizend vonken, duizend walmen,
De teugellooze vlam door heel het vruchtbre land.
Zy blaakt, verteert, verslindt, en plondert
De onschatbare oogst, die Ceres schonk,
En woedt, en woelt, en zwiert in 't honderd,
Tot alles staat in rook en vonk.
Vergeefs tracht Hymen zich met my gelijk te stellen,
Daar zijn geheiligd snoer de handen samenvlecht.
Hoe naauw, hoe fel somtijds, zijn stalen banden knellen,
Wat is zijn keten toch, als ik den band niet hecht?
Ja zelfs, wen ik my wil vermaken,
Ontsteek ik, als 't my lust, het koudstbevrozen bloed,
Doe de afgeleefde Best heur rimpelige kaken
Beschildren met der rozen gloed;
Haar uitgevallen hair met dons en watten vullen;
En macht van pluimen, kant, en lint,
En wat een jeugdig hoofd mag hullen,
Belachlijk staaplen op de krullen,
Die ze om heur kalen schedel bindt.
Zoo keer ik, als 't my lust, de rangen 't onderst boven;
Verneêr den hoogmoed, staat, en schat;
Vereffen wapenrok en graauwe linnensloven,
En 't purper met het wollen brat.
Gy kent Brandon? zijn Frieschen deken,
Met gouden laken saamgelast?
Zijn Ridderspreuk, daar op gepast,
Wanneer hy met den bruiloftsgast
Naar d' opgehangen ring kwam steken?
Maar wat behoeven wy van vroeger eeuw te spreken!
Mijn strikken zijn nog even vast,
En niemand! die er uit zal breken.
De fiere Lucia, reeds van haar bakermat
Op glans van goud en adel prat;
Wie de oude naam en staat van afgestorven vaderen
Het harte steeds vervult, de hersens draaien doet;
Die niemand toeliet haar te naderen,
Dan van een even roemrijk bloed,
En even zeer als zy gegoed; -
Die fiere, door mijn vuur aan 't glimmen,
Ontfronst het hooge voorhoofd thands,
Vergeet voorouderlijke schimmen,
En Adeldom, en rang, en goud- en wapenglans;
En, voor mijn scepter neêrgebogen,
Neemt ze eindelijk de ketens aan -
Van wien? - Van een, die zelfs zijne oogen
Niet bevend op haar durfde slaan.
Zoo ziet men 't prachtig stof, dat eenmaal Vorsten tooide,
Of om eens Raadsheers schouders plooide,
Gescheurd, versleten, afgepluisd,
En de eer zoo kostbre staatsietabberd
Strekt eindlijk voor een vuilen zwabbert,
Waar Pikbroek zijn kombuis meê kuischt.’
Met zichtbre blijken van verstoren,
Stond hem de Waan vast aan te hooren,
Tot ze eindlijk uitborst met een lach:
‘Schoon Heertjen! 'k wil met u my nog wat bezig houen,
Maar spelden wy malkaâr geen kwakjens op de mouwen;
Beschouwen we eens bedaard, waar elk op bogen mag!
Gy roemt van uw volstrekt gezag
Op 't hart der minnelijke kunne;
En wat is 't eigenlijk, waarop ge u dus verheft? -
Dit, dat uw toorts haar eenmaal treft? -
Wel! dat ik u dien roem vergunne!
Maar wat beteekent dit? Beheersch haar door uw vuur;
Dat rijk is zeker kort van duur!
Daar ik, door haar geheele leven,
Van 't eerst ontwikklen der natuur,
Onscheidbaar aan haar zij' blijf kleven,
En elken ademtocht bestuur.
Zie 't kleene Meisjen eens, dat met gebrekkig stamelen
Slechts halve woorden uiten kan.
Reeds aan de kniën van Maman,
Zult gy haar (prijs ze slechts, en zie heur oogen dan)
De schatting van den lof met wellust in zien zamelen,
Terwijl zy, met de volste hartelust,
Den spiegel toelacht, liefkoost, kust. -
Zie, met wat juichen, wat gebaren,
Ze een nieuw, behaaglijk kleed ontfangt: -
Ja, hoe ze op 't borstjuweel blijft staren,
Dat op haar moeders boezem hangt. -
Wat zeg ik? Zie haar 't hartjen hijgen
By elk versiersel dat zy ziet,
Om eens tot dat geluk te stijgen,
Dat ze ook zoo schittren moog! - Maar liefde kent zy niet!
Zoo werk ik in dat hart! zoo schiet ik met de jaren,
Mijn wortel meer en meer en dieper in zijn grond!
En, 't zij zy 't voorhoofd fronse, of vrolijk op doe klaren,
Ik spreek, ik lach, ik zucht, ik adem uit haar mond.
Dus dringt de vreemde loot, door kunstervaren handen
Op d'ingesneden stam eens vruchtbooms ingeënt,
Heur vezels vast in 't hout, vereenigt merg en randen,
En voedt zich uit zijne ingewanden,
En noodt de waterende tanden
Op vruchten van den tronk, maar die hy zelf niet kent.
Het lust my thands niet, op te halen,
Wat offers van belang my door het schoon geslacht
Aanhoudend worden toegebracht?
Noch 't lang en pijnlijk werk te malen,
Geheiligd aan 't toilet, de schouwplaats van mijn macht.
ô! Wilde ik de geheimenissen
Van mijn gewijde dienst ontdekken aan 't gezicht;
Geloof my, onbedreven Wicht!
Ik had u wondren op te disschen.
Want wien grijpt geen verbazing aan
By de onnavolgbre kunst der Hairbouwkunstenaren,
Wen ze uit een handvol dunne hairen,
Een weinig fijngemalen graan,
En enkle tonnen smeers, gestichten doen ontstaan
Die 't Septizonium van Romen evenaren!
Ja, meerder nog! te boven gaan!
Of wen zy dorre grijze tressen
Van uitgedroogde veldgodessen,
Door kruidery, en staal, en vier;
In bruine lokken, los van zwier,
Verandren; en den Dood braveeren,
Wanneer hy, dien hy zoekt, niet kent,
Zich raadloos in de rondte wendt,
En eindelijk, vruchtloos weêr moet keeren.
Ik rep van d'eedlen balsem niet,
Waar sint Denijs gewis zijn oliekruik voor liet,
Medéa, 't groot geheim, waar ze Ezon jong meê maakte.
Die, schoon 't vertraagde bloed zijn frisschen doorloop staakte,
Den bloesem van de jeugd aan borst en kaak hergeeft;
De rimpels vlieden doet (waar 't stoutste hart voor beeft,
Wanneer ze op 't voorhoofd van de vrouwen
Een onbescheiden boek van ieders doopceêl houen);
En 't maagdlijk schoon vernieuwt, gelijk 't verstorven groen
In 't levenwekkend Maysaizoen.
ô! Zaagt gy eens de menigte van handen,
Die aan mijn outertooi alleen
Heur dienst, heur kunst, heur vlijt verpanden;
Het bleek u, hoe mijn macht alom wordt aangebeên.
Gy zaagt geheele legerscharen
Door een krioelen als de baren,
En de aard bedekken met hun vloed.
Te recht! Ook scherp ik geest en ijver,
En maak ze vruchtbaar door mijn gloed;
Span alle veêrkracht eindloos stijver;
Beschaaf 't vernuft, de kunst, den smaak;
En schep alom bevalligheden
Die nimmer Wijsgeer wist te ontleden,
Terwijl ik 't leven dierbaar maak.
Zie de eene 't fijnste rag, uit teder vlas gesponnen,
Beschildren met den fixen naald;
Daar de andre levende festonnen
Op 't Indiesch wormgeweefsel maalt.
Nimf Iris ziet van uit den hoogen
Haar lichtriem met verwonderde oogen
In tastbre stralen uitgebreid,
Die, kunstrijk door elkaâr gestrengeld,
En met den gloed van 't goud gemengeld,
Uitschittren met een meer dan hemelheerlijkheid.
De glans der ruwe diamanten
Verspreidt zich uit de ontelbre kanten,
Die de onvermoeibre kunst hun gaf;
En flikkert uit hun zilvren randen
Om hoofd, en hals, en borst, en handen,
In bloemen, ketens, strikken, banden,
Met duizenden van kleuren af:
Terwijl de gloeiende robijnen
Van tusschen 't goud- en zilverdraad
In glorievollen luister schijnen
Op 't oogverblindende gewaad.
Dan, sla, waar heen ge wilt, slechts onbenevelde oogen,
Gy zult de schoonen steeds aan me onderworpen zien
En dikwerv' waant ge haar voor uwe macht gebogen,
En in uw strik geklemd, ja hebt den naam misschien,
Dat echter al het wenden, woelen,
Het zuchten, trachten, en bedoelen,
In spijt van 't geen men van zich geeft,
In my-alleen zijn voorwerp heeft.
Gy waart het (is 't niet waar?) dit hebt ge u steeds vermeten,
En meent het wonder wel te weten,
Die van Mauzolus prachtig graf
Aan Artemisia het grootsche denkbeeld gaf?
Voorzeker, 't was uit liefde, uit ongelijkbre liefde,
Dat ze, een' Gemaal ter eer', de marmerrotsen kliefde,
De mijnen uitdolf tot den grond,
Om 't trotsche Lijkgesticht te bouwen,
Dat de aard verwonderd aan moest schouwen!
Onnoozle! kijk ter dege rond!
Of liever, laat de daden spreken!
Is 't niet aan Dardanus gebleken,
Hoe diep haar heur Gemaal in 't hart geworteld stond? -
Dien Abydener na te loopen,
En, als zy op geen weêrmin hopen,
Zijn liefde niet bezitten mag,
Hem de oogen uit het hoofd te halen;
Dit stelt haar huwlijksmin in d' allerschoonsten dag,
En toont, wie van ons twee op 't wonderstuk mag pralen,
Dat de aarde met verbazing zag. -
Ja, zelfs van deze dolle vlagen
Kunt ge ook by haar den roem niet dragen:
Zy kende uw vlam, uw fakkel, niet;
Maar brandde om haar bevalligheden
Op nieuw vereerd te zien, gevierd en aangebeden;
En als de Jongling die verstiet,
Benam de wraakzucht haar de reden,
Zoo als men 't meer van vrouwen ziet,
In wie geene andre drift gebiedt.
Doch laat daar de afgeloopen tijden,
Waarin ge u heel veel voor liet staan!
Ten minste zal ik nooit uw ijdel snoeven lijden,
Als deedt gy 't teder hart van onze meisjens aan.
Zie Lucia; haar tinteloogen,
Haar houding, schijnbaar zoo verliefd:
Gy waant, gy hebt haar hart gegriefd,
En ze is voor Lydamon bewogen.
Maar neen, mijn vriend, gy zijt bedrogen. -
Een Mededingster, haar vriendin,
Gelukkig in des jonglings min,
Zie daar op wie zy tracht de zege te behalen!
Haar zucht is enkel om te pralen,
En gy, gy hebt geen deel daar in.
Bedenk gy-zelf, hoe menigmalen,
En met wat felle smaad somwijl,
Ik d' angel afbrak van uw pijl!
En hoe ik 't lieflijkstschijnend gloren,
Den hevigsten, den zoetsten tocht,
Dien ge immer in een boezem wrocht,
Zich-zelven voor een naam, een tytel, deed versmooren,
Ja, voor een stamboom zelfs, voor luttel gouds gekocht!
Lycoris was verdeeld, verbijsterd in heur zinnen,
En waande nu, Narcis, en dan, Filint te minnen.
Narcissus wendde zich tot my,
En (zie wat kleinigheid een vrouwlijk hart kan winnen!)
Ik voegde een witte pluim by zijn gewoon livrij:
Hy toont zich - en Lycoor is binnen.
Door my, is Chloë kuisch (zy acht geen mensch op aard
Haar tederheid, haar gunsten waardig): -
Melinde, dadelijk op d' eersten aanzoek vaardig,
Zoo dra men zich in een gestarnden rok verklaart.
Ach! deugd en ondeugd zijn me, om 't even, eigenäardig,
En 'k mengel beiden in 't gemeen
Op 't onnasporelijkst door een.
En is het zelfs geen klacht die steeds ten hemel steigert,
(Waar ook geen mensch geloof aan weigert,)
Dat nooit het vrouwlijk hart zich vestigt of bepaalt;
Veranderlijk als 't licht dat van de maanschijf straalt,
En wisselvallig als de baren;
Onöverzienbre zee voor die haar wil bevaren,
Waar op men in 't onzeekre dwaalt? -
Wel nu! ik ben 't kompas, dat op die woeste golven
Den altijdzeekren streek aan wijzen toonen zal!
Wat grilligheid gelijkt, weêrstrevigheid, geval,
Ik ben er de oorzaak van, hoe diep ook soms bedolven.
Ik, de Onrust, die het uurwerk drijft,
't Beweegrad, dat den kring beschrijft,
Die 't gantsche werktuig zet in leven,
En aller raadren loop bestemt;
En, wat u ooit in haar bevremt,
Ik weet er reden van te geven.’
De drift vergrootte met de twist;
En Liefde, door zijn aart zoo hoofdig als lichtzinnig,
Werd meer en meerder heet en vinnig,
En riep: ‘Ons beider macht zij door den proef beslist!
Wat strooien wy met ijdel babbelen
Ons eigen aanzien hier te grabbelen;
't Is anders niet dan tijd verkwist.
Laat andren, wien het lust, aan uw Sofismen knabbelen,
Ik ben Experimentalist!’
Hy sprak, als vlugge Florisette
Juist uit het naast gehucht in 't veld te voorschijn trad.
Een hagelblanke serviette
Bedekte 't blonde hair, dat stijf gevlochten zat.
De onnoozele eenvoud van haar wezen
Liet ieder toe, in 't hart te lezen,
Nog onbedreven, nieuw, onkundig, onverstrikt,
En daarom, bovenal voor zulk een proef geschikt.
Nooit was haar oog 't gewoel der steden,
Haar oor, 't bedwelmend stadgedruis,
Haar borst, de gifte lucht met d'adem, ingegleden:
Niets kende zy dan 't land, de Herderlijke zeden,
Der vooglen lied, en 't boom- en zachte stroomgeruisch.
Slechts Tirsis, slechts Fileen had soms in ruwe tonen,
Op 't mollig groen van 't klavergras,
Haar, onder twintig boersche schoonen,
Gemeld, dat zy de schoonste was.
‘Kom (sprak de Liefde)! zie dit harte,
Nog vrij van waan en minnesmarte:
Bescherm dit (kunt gy) voor mijn schicht.
En 'k zal het u gewonnen geven,
Uw meerderheid niet tegenstreven,
Zoo ik in dezen tweestrijd zwicht!’
Hoe zeer men ook de kans als ongelijk mocht wraken,
De Waan onttrekt zich niet: dit waar heur aart verzaken!
Zy vat de herderin op 't minzaamst by de hand;
Terwijl de dartle vlammenstoker
De felste en scherpste pijl uit zijn geheelen koker,
Op 't kromgerekte boogjen spant.
Een schoone herdersknaap, de luister van het land,
Vertoont zich, biedt zich aan, en houdt haar opgetogen:
De pijl koomt snorrend aangevlogen,
Doch roert heur borst niet aan, of heur Beschermgodin
Houdt haar op 't oogenblik een spiegelglas voor de oogen,
En - 't hart is schootvrij voor de min.
Hamburg, 1793.
Selima.Mengelpoëzy II, 191.
't Was op den gladden oeverkant
Van 't porceleinen vat
Waarin Klimeen heur goudvisch had,
Door Jessoos meestbegaafde hand
Met sierlijk blaauw beklad,
Dat Selima, de fraaiste Kat,
Op gunst van heur Meestresse prat,
Met fiere hals te prijken zat,
By 't levenvoerend bad.
Heur schittrend esmerauden oog,
Waar uit een zachte vonk
Der klimmende begeerte blonk,
Die heimlijk hart en staart bewoog,
Ontsloot zich met een lonk,
Den sierlijk geschakeerden pronk
Waarmeê Natuur heur vacht beschonk,
En echt Sineeschen knevelbaard,
En fulpen ooren, waard.
Zy loerde, en zag in 't stilstaand meir,
Dus schildrende op heur post,
In oogverblindend goud gedoscht,
Twee vischjens, zwemmende op en neêr,
De roem van 't schubbig heir.
Een purpren glans, zoo zacht en teêr,
Als 't zilver van de Duivenveêr,
Verhief dien gulden zonnegloed
Op 't blaauwen van den vloed.
Al dartlend op en onder 't vocht,
Onwetend van gevaar,
Vermaakt zich 't stom en weêrloos paar,
Gants buiten vrees en achterdocht,
En wordt nog niets gewaar.
Maar ijlings klieft een knevelhair,
En flux een ruige klaauw, de baar,
En tast, en zoekt een lekkren prooi
In zulk een fraaien tooi.
Wat hart wordt door geen goud verlokt?
Wat huiskat door geen visch?
Het dier grijpt zes- ja tienmaal mis,
Door graâge lust en schroom geschokt:
In 't eind heur' greep gewis,
Verlengt zy poot en nagelspits,
En rekt zich uit zoo lang zy is,
Doch glibbert van de gladde baan,
En stort in d'oceaan.
Wel tienwerf geeft zy 't lijf weêr op,
En maauwt met wijden strot,
Tot elken dooven watergod,
Al worstlend met het ruime sop,
Tot ze eindlijk zwicht voor 't lot.
Geen Triton kwam van uit zijn grot,
Geen Tethys uit heur waterslot,
En Jacquelîne noch Margriet,
Vernam heur schreeuwen niet.
Alleen sloeg Lorre van zijn kruk
De droeve Selima
Met oogen vol van wantrouw gaâ,
En zag heur schrikbaar ongeluk.
Doch merkte 't niet zoo dra,
Of riep haar straks al jouwend na,
Jouw lelijkert, en ha, ha, ha!
Een gunstling heeft, hoe onverdiend,
In 't onheil nooit een vriend.
Maar gy, die 't minlijk poesjen derft,
Bevallige Klimeen!
Ai, matig uw bedrukt geween:
De droefheid, die uw kaak misverft,
Behoort geen Katjen, neen,
Hoe vol ook van aanminnigheên!
Maar wilt gy, richt een marmersteen
Op 't graf der arme Drenkling op,
Met roosjens aan zijn top.
En schrijf dan vrij op 't lijkgesticht,
Met eigen rechterhand,
Den naam van 't u zoo dierbaar pand,
En voeg er by een denkgedicht,
Gesteld op dezen trant:
‘Blijf, stervling, voor de lust bestand!
Zy is aan 't wis bederf verwant.
Verlokking heeft een gladden rand;
Dus wacht u voor den kant!’
1795.
De glintwormvlieg.Mengelpoëzy II, 77.
Reeds zat de dofgevlerkte Nacht
Heur wieken uit te breiden,
En 't bruin en vochtig overkleed
Op 't halve rond te spreiden.
Het ruim en wonderrijk Tooneel
Van wat het aardrijk teelde,
Stond in 't eenvormig zwart gewaad,
Beroofd van glans en weelde.
Het windtjen wapperde af en aan
Met zacht en lieflijk bruizen,
Om d' afgematten sterveling
In zoeten slaap te zuizen.
Tot lafenis van 't teder kruid,
Versmacht van 't brandend weder,
Zeeg uit den schoot des avonddamps
Een koele waassem neder.
In stille en onberoerde lucht,
Met donkerheid omgeven,
Vermeidde zich de Glintwormvlieg,
Met heen en weêr te zweven.
Zy rijst, zy daalt, zy drijft, en blijft
Op de open vlerkjens hangen,
Die in den doorgang van heur glans
Het aaklig zwart vervangen.
Het licht, dat ze in heur vliegend spoor
Rondom zich uit doet vlieten,
Vertoont zich 't oog nu hier dan daar,
Met beurtelings verschieten.
Gelijk wanneer de slag van 't staal,
Op 's keisteens ader klinkend,
Een schuchtre vonk ontspringen doet,
Slechts voor een oogwenk blinkend.
Een stoet onnoozle vogels ziet
En volgt haar spoor met de oogen,
Door 't schijnsel van heur gouden glans
Bewondrend opgetogen.
Zy zweeren, met vereenden mond,
Dat wat zich moog beroemen
Op luisterrijke vederpraal,
By haar niet is te noemen.
Vergeefs mag zich de blanke zwaan
Met versche sneeuw bedekken;
De distelvink, met purpergloed,
Bemaald met gouden vlekken.
In 't donker blinkt geen gulden dosch
Van Indische fezanten;
Geen rijkgeoogde paauwenstaart,
Bezet met diamanten.
Nu voelt het vliegend ongediert'
Zich 't nietig harte zwellen,
En uit deze opgeblazen taal
Aan die heur vlucht verzellen:
Schrijft my geen sterflijke afkomst toe;
Ik daal uit 's hemels streken,
En 't licht, dat om my henen straalt,
Is aan de zon ontsteken.
Ziet gy die heldre stippen wel
Aan 't hooge luchtzwerk prijken?
Die starren flikkren slechts zoo schoon
Omdat ze my gelijken.
Het hartbekorelijkst sieraad
Der uitgespannen hemelen
Is niets dan lichtend glintgewormt',
Die door hun wijdten wemelen.
En wat om Koningshoofden blinkt
Van gloeiende robijnen,
Heeft niet, dan van mijn glans ontleend,
Met zoo veel glans te schijnen. -
Dus beuzelt zy: en 't dwaas gebroed,
Steeds gapende op heur luister,
Vervolgt haar vlucht den gantschen nacht,
Door 't ondoorzichtbre duister.
Maar nu - verbleekt de Morgenkim;
Nu vangt zy aan te gloren;
Nu vlucht de vochte schaduw voort;
En wordt de dag geboren.
Het schittrend starrenlicht gaat schuil,
Voor 't nieuwe licht bezweken;
Wanneer de zon het gloeiend hoofd
De baren uit koomt steken.
Wat wordt er thands van 't trotsch gediert'?
Heur nachtschoon is verdwenen;
Zy toont het geen zy waarlijk is,
Heur glans heeft uitgeschenen.
Nu ziet men 't lelijk, kleen, gedrocht
In elks verachting vallen,
Dat duisternis van nooden had,
Om in het oog te brallen!
Zoo zijt gy, die, verdiensteloos,
Met ijdel schijnvertoonen
D' eenvoudigen in de oogen blinkt,
En lof weet af te tronen!
Gy, die alleen op 't onverstand
Uw glorie weet te stichten!
Vrees altijd, dat de helle dag
Eens over u zal lichten!
Na 't Italiaansch van pignotti.
Hamburg, 1795.
De waarheid en Ezopus.Mengelpoëzy II, 67.
't Was eenmaal Kermis op het Land:
De blijde Boerenjeugd
Sprong vrolijk dartlend hand aan hand,
In onbepaalde vreugd.
Men zag er menig kraam en tent,
Daar alles was te koop:
Daar wierd een macht van Koek gevent,
En Brandewijn met stroop.
Ook was er een Tooneel gewrocht,
Daar stond een oud Doktoor,
Die pillen voor de dood verkocht,
En brillen voor 't gehoor.
Hy riep de Boeren by elkaâr,
En bood zijn prullen rond.
En maakte van zijn valsche waar
Zijn kranke beurs gezond.
Men zag er nog een Afrikaan,
Besmeerd met schoorsteenroet,
Die toonde daar een Weêrwolf aan,
Getemd aan Zemblaas voet.
En, nevens hem, een Samojeed,
Die, onder veel geschreuw,
Op een der grootste honden reed,
Betyteld als een Leeuw.
Men vond er een geschoren Beer,
Die opsprong door een ring,
Of klauterde op een steile leêr,
En voor een Boschmensch ging.
Jan Klaasen stond er als een Vorst;
Jack Pudding stond er by;
En Jean Potage met Hansworst,
Gemonsterd op een rij.
Ook kwam er Joris met zijn Trijn,
Gekropen uit den zak;
En de Italjaansche Harlekijn,
In 't bonte lappenpak. -
De Boeren keken als verstomd
Op al dien vreemden tooi;
En blinde Krelis zei: ‘Verd...!
Dat is geweldig mooi.’ -
De Waarheid reisde door 't gehucht,
En kwam by dat geraas.
Zy wilde eens meê doen voor de klucht,
En vroeg er ook een plaats.
Zy kreeg ze van den Ambachtsschout;
Maar 't kost haar een Dukaat.
En flux wordt daar een loots gebouwd,
Waar voor: de waarheid, staat. -
‘De Waarheid? - Dat 's een drommels woord!’
Roept een der kinkels uit.
‘Wie heeft hier ooit zoo'n naam gehoord!
En wat of dat beduidt?’ -
‘Dat 's vast een zoon van Maziton,’
Herneemt een grijze paai.
‘Het heugt me, dat die pas begon.
Dat was uitnemend fraai.’ -
‘Dan danst m' er zeker op de koord;
Of goochelt uit de tas,
En brengt een hoen uit bekers voort,
Met hokus-pokus pas.’ -
Intusschen neemt ze een schreeuwer aan,
Gekleed in rood en geel;
Om voor de schouwplaatsdeur te staan;
Die oefent zich de keel:
‘Treedt binnen, vrienden, treedt maar in!
Hier is wat schoons te zien;
Zoo aanstonds maken wy begin.
Treedt binnen, goede liên!
Hier ziet ge, voor een stuiver maar,
Uw inborst in een glas.
Nooit zag men hier een glas, zoo klaar,
Of dat zoo zuiver was!
Al wie u-zelven kennen wilt,
En wat gemoed gy draagt,
Acht hier uw stuiver niet verspild.
Hier werd nooit geld beklaagd.
Treedt binnen, mannen, treedt maar in!
Hier is wat echts te zien;
Zoo aanstonds maken wy begin.
Treedt binnen, goede liên.’ -
‘Zijn inborst kijken in een glas!
Wel dat moet aartig zijn.
Dat kwam ons somtijds wel te pas:
Zei Jaap aan Jakomijn.
Dat moet ik kijken met mijn wijf,
En met mijn oudste meid.
't Is nu een tijd van tijdverdrijf,
En 't kost een kleinigheid.’
‘Ik ook (zegt Goossen), 'k moet dat zien.
Zy zeggen, 't is al raar!
Mijn wijf en jongens alle tien,
Die gaan er met malkaâr.’
‘Ik ook (zegt Huibert) voeg me er by’.
‘Ik ook,’ zegt de Ambachtsklerk,
Met nog een Kermisfeestparty,
Wel veertig, vijftig sterk. -
Men stapt er in met ongeduld,
En eer het iemand dacht,
Is reeds de gantsche tent vervuld,
En 't schouwspel wordt verwacht.
De Waarheid treedt bedeesd in 't licht.
Van achter heur gordijn,
En houdt heur spiegel voor 't gezicht
Van allen die er zijn.
Zy kijken. Maar met d' eersten blik
Deinst ieder achter uit.
‘Zou ik dat wezen kunnen? Ik?’
Is 't algemeen geluid.
‘Wel foei! heb ik zoo'n trouwloos hart?
Zoo'n doorbedorven aart?’ -
‘Wel foei! Is mijn gemoed zoo zwart?
Mijn inborst zoo onwaard?’
‘Wel foei! dat is een wolventrek!
Een Ezels onverstand!’ -
‘Vervloekt! men houdt ons hier voor gek!
Dat vrouwmensch moest verbrand!’ -
Vergeefs is 't, of de Waarheid zeit:
‘Sus, vrienden! zijt bedaard.
De spiegel heeft u niet misleid,
Gy ziet uw rechten aart.
Verbetert u, zoo als 't betaamt,
Nu gy u-zelve kent;
Zoo maakt het glas u niet beschaamd,
Wanneer ge er 't oog op wendt.’ -
‘Ik ben zoo niet! Dat's enkel Nijd
Van deze Tooverkol!’
Dus roept, dus schreeuwt het wijd en zijd'.
En alles raast als dol.
‘Zy liegt met heur betooverd glas!
Zy liegt en steelt ons geld.
Geen Duivel ooit, hoe zwart hy was,
Is zoo ten toon gesteld.’
‘Flux, mannen, steenen opgeraapt!
Weg moet zy met heur tent!
En die den bek haar openjaapt,
Dat is een brave vent!’
Straks haalt men daar de loots om veer,
En alles vliegt in roer.
Doch eindlijk geeft men 't kijkgeld weêr,
En stilt het woest rumoer.
De Waarheid redde met de vlucht
Heur lijf en spiegel nog:
‘Ach! (sprak zy, met een diepen zucht)
Men wil hier slechts bedrog.’ -
Dit hoorde Ezopus met de bult,
Die op de Kermis was.
‘'t Is (zei hy) Waarheids eigen sch uld,
En niet de fout van 't glas.
Zy sta het my een tijd lang af,
En zoo ik voor heur schaâ,
Haar geen driedubble winst verschaff’,
‘Wijs my met vingers na!’ -
De Waarheid wordt dit ras gewaar,
En geeft zich naar den man.
‘Ik maak u (zegt zy) eigenaar!
Neem gy de proef er van!’ -
Hy richt een nieuwe schouwplaats op,
Maar in een weitser trant;
En zet een spiegel op den top,
Met uitgesneden rand.
De muur, met schilderwerk bedekt,
Toont velerlei gediert',
't Geen de aandacht van 't gepeupel trekt,
Dat in den omtrek zwiert.
Nu roept men aan de ontsloten deur:
‘Treedt binnen, goede liên!
Hier hebt gy allerhande keur
Van vreemdigheên te zien.
Hier ziet ge en Leeuw- en Wolvenaart,
De woede van een Beer;
De listen van den Vossenstaart;
En honderd zaken meer.
Die ziet gy in een spiegelglas,
Voor eenen stuiver maar!
Een ding, waar van geen weêrgâ was
In meer dan duizend jaar.
Treedt binnen, mannen, treedt maar in!
Hier is wat echts te zien!
Zoo aanstonds maken wy begin.
Treedt binnen, goede liên!’ -
Straks trekt men met nieuwsgierigheid
Naar 't vreemde wonder saam,
En wordt het schouwspel ingeleid;
Maar 't heeft een nieuwen naam.
Ezopus hield hun 't zelfde glas,
Het glas der Waarheid, voor;
Maar, daar men fabel boven las;
En vroeg hun toen gehoor.
‘Mijn vrienden (riep hy)! 'k toon u niet
Dan beesten uit het veld:
Maar velen die men menschen hiet,
Zijn even zoo gesteld.
Licht, dat gy in een Ezelsbrein
Uws nabuurs geest ontwaart:
In Wolf of Meerkat, groot of klein,
Des Schouts of Amptmans aart.
Licht vindt gy in 't onnoozel Lam
Uw eigen goede trouw;
In 't torteltj' op den beukenstam,
De kuischheid van uw vrouw.
Dat ieder kijker van verstand
Zijn voordeel daarmeê doe.
Neemt zelf den spiegel in de hand;
En ziet oplettend toe!’ -
‘Ha! (riep men) dat 's eerst wonder fraai!’
‘Ai kijk, die krolsche Kat!
Die ziet er uit als kleine Maai!
Die Ezel, als Jan Gat!’ -
‘Die Hommel lijkt den Jonker wel,
En Flip die Honigbij.’ -
‘Die Bandhond met zijn gladde vel,
Is Sijmen in 't Lievrij.’
‘Die Vorsch, die zich te barsten blaast,
Is net de rijke Louw.’
‘En 't Vosjen dat op torren aast,
Lijkt sprekend op Mevrouw.’ -
‘Dat 's heerlijk mooi, dat 's wonderbaar!’
‘Dat is de moeite waard!’ -
Zoo juicht en joelt men door elkaâr:
‘Dat heeft zijn rechten aart!’ -
Dus vangt het reis op reis weêr aan,
De gantsche Kermisweek;
En ieder is op 't hoogst voldaan,
Die in den spiegel keek. -
Maar waarom wordt men nu gestreeld
Door alles wat men ziet?
Een ieder ziet zijns buurmans beeld,
En kent het zijne niet.
Een Grijzaart, boven de andren kloek,
Had slechts zich-zelv' herkend.
Maar zwijgend kroop hy uit zijn hoek,
En gaf zich uit de tent.
‘Zie daar (riep toen de Bultenaar)!
Men wil de Waarheid wel.
Doch nergens loopt zy min gevaar,
Dan in het Fabelspel.’
1798.
De Siameezen.Mengelpoëzy II, 82.
Dan mag men straf op 't misdrijf zetten,
Wanneer men 't euvel kan beletten,
En 't niet te vast geworteld staat;
Maar vruchtloos zijn gestrenge wetten
Wen 't eens tot de inborst overgaat. -
De Vorst van Siam strafte 't stelen
Door 't zwelgen van gesmolten goud,
't Geen uit de toegeschroeide kelen
Weêrom gehaald wierd door den Schout.
Dit spaarde hennipkoord en strikken:
Want ieder pond van dit metaal
Deed deze functie van verstikken
Niet eens, maar meer dan honderdmaal.
Doch had men somtijds waargenomen,
Dat, na een zeker tijdverloop,
Dat goud, dat gaaf te rug moest komen,
Allengskens door de vingers droop.
Nu wierd het onder 's Konings oogen,
Op dat er niets verloren ging,
En voor, en na, met zorg gewogen:
Want goud is toch een kostbaar ding. -
Eens was door vonnis van den Rechter
Een Dief veroordeeld tot den dood;
Aan wien men door den blikken trechter
Het goud in d' open gorgel goot.
Hy stierf: den klomp, weêrom gegeven,
Bevindt men op de schaal te licht:
Er bleef wat aan de handen kleven.
Van die de doodstraf had verricht.
't Verwijzen toeft niet op de ontdekking,
Hy ondergaat de zelfde straf.
Maar onder deze rechtsvoltrekking
Neemt wederom het goud wat af. -
De nieuwe beul blijkt weder schuldig:
Hy sterft; een derde steelt nog meer:
En, hoe de straf vermenigvuldig',
Het goud koomt nooit volkomen weêr. -
Dus liep het af met acht of negen.
De tiende ging den zelfden gang.
Toen wierd de Koning heel verlegen:
Dat grapjen duurde hem te lang.
Hy doet zijn Staatsraad Zadig roepen.
Wel, fijnman (zegt hy!) wat is dat?
Ik meende dat ik in mijn troepen
Getrouwe, brave lieden had.
En echter, al die honden stelen.
Kom aan, gy-zelf, gy moet er aan,
Om nu mijn straffen uit te deelen:
't Mocht anders nog al verder gaan. -
‘Heer Koning!’ sprak de vrome Zadig,
En boog het voorhoofd tot den grond.
‘Ik bid u, wees my zoo genadig,
En empaleer my maar terstond.
Wy allen zijn, door heel uw staten,
In 't goudbesnoeien opgebracht;
En nu dat stelen na te laten,
Gaat boven menschelijke kracht.
Indien ge uw wetten uit wilt voeren,
Zoo zijt gy, in een korten tijd,
Uw Krijgs-, uw Staatsliên, burgers, boeren,
Ja, al uw onderdanen, kwijt.
Straf 't geen in 't oog loopt, streng en vaardig;
Maar sluit uwe oogen voor de rest.
Dit (ben ik uw vertrouwen waardig)
Is in dees toestand nog het best.
Doch drijf in 't hart der jonge knapen
De godsdienst, zeden, deugd, en eer:
Zoo wordt de Natie omgeschapen,
En dan - hoeft wet noch straftuig meer.’
1798.
Het penzioen.Mengelpoëzy II, 85.
Een Kat, gewoon heurs Meesters huis
Te zuiveren van rot en muis,
Werd door een nieuwe keukenmaagd
De deur rampzalig uitgejaagd.
(Het waarom van dit ongeval
Doet tot de zaak hier niet met al.)
Wat zou zy doen, de onnoozle kat,
Terwijl zy niets te bikken had!
Zy reist, en biedt heur diensten aan
Alwaar zy maar een huis ziet staan,
En klopt aan hof en boerenstulp;
Maar nergens vindt zy troost of hulp.
Vergeefs vertelt zy langs de straat,
Hoe heerlijk zy heur zaak verstaat;
Dat niemand beter muizen kan;
Ja, geeft er somtijds proeven van.
‘Ge waart (dus zegt men 't arme beest)
Voorheen een nuttig dier geweest;
Maar sedert dat men wezels houdt,
En groote rottenvallen bouwt,
Behoeft men naar den nieuwen leer,
Geen katten voor de muizen meer.
En daarom, pak u liever voort,
Gy zult niet opdoen in dit oord.’ -
De kat reist verder. ‘Arme Poes!
Hier koomt gy biechten by den droes!
De Rotten hebben hier hun nest,
En tevens hun krediet gevest,
En sedert maken rot en muis
De Constitutie van een huis.
Dus vliegend...!’ Eer men nog besluit,
Is de arme kat de deur reeds uit. -
Waar, zegt zy, zal ik eindlijk heen?
Een hond vindt ergens nog een been,
Betrapt in 't wilde soms een haas,
Of leeft by 't een of ander aas.
Maar ik, ik vind in veld noch woud
Het minste ding tot onderhoud.
Ik wou, men had my tot de jacht,
Of 't pakkendragen, opgebracht;
En, zoo het nog te kiezen stond,
Ik wierd een ezel, of een hond. -
Maar kom! den moed weêr opgevat!
In Cyprus ligt mijn moederstad;
Daar was, voor honderd jaar en meer,
Mijn ras in aanzien en in eer,
't Geen zich op 't Eiland neêrgezet,
En 't van de slangen heeft gered.De kat heeft gelijk. Cyprus was geweldig met slangen geplaagd (waarom het ook voorheen Ophiuse genoemd werd). Hierom waren de Monniken in het Klooster van Sint Niklaas verplicht eene menigte van Katten aan te fokken, ten einde dat ongedierte te verdelgen. En van hier het ras der zoogenaamde Cyprische Katten. Van hier ook de naam van Capo di Gatto, of Kattenhoofd, welke aan een uithoek naby dat Klooster gegeven is.
Daar krijg ik vast, by St. Niklaas,
Een allerbeste huiskatsplaats. -
Zy gaat, maar stoot het hoofd al weêr.
‘'t Ontbreekt ons aan geen katten meer;
Er is hier nog een overvloed
Van dat onnutgeworden goed.
Ook hebben wy sints overlang
Geen hinder meer van muis of slang.
Dus, Poes! ons deert uw hooge nood;
Maar 't Eiland heeft voor u geen brood.’ -
Zy wandelt met een leêge buik
Al verder op door hei en struik;
Ten laatste koomt zy in een bosch.
Daar breekt ze op 't eind in zuchten los,
En strekt zich by een noteboom
Wanhopig neder langs den stroom.
Een Inkhoorn, die daar op een tak
Zijn hoofd juist door de bladers stak,
Ziet neêr en krijgt haar in 't gezicht,
Terwijl zy daar te treuren ligt;
En, hoe vermagerd door de ellend,
De balling is hem straks bekend.
‘Wel Poesjen (zegt het vriendlijk dier)!
Mijn beste maat! hoe koomt gy hier?
Gy hebt my eens een dienst gedaan,
Ik bied u thands mijn bystand aan.
Kom, blijf in 't bosch, en, mager ding!
Ik neem u voor mijn rekening.’ -
God dank! zegt de oude Pieternel,
En springt van blijdschap uit haar vel,
En toont hem al de erkentenis,
Waar 't goede hart voor vatbaar is.
‘'k Ben blij (herneemt hy met een lach)
Dat ik u vriendschap toonen mag.
Gy zult hier wel zijn, denk dat vrij,
En lijden geen gebrek by my.
Hoor toe! ik geef van nu af aan,
Op dat ge rijklijk moogt bestaan,
(Daar is mijn trouwe vriendenpoot!)
U dagelijks - een hazelnoot.’ -
Nu oordeelt, vrienden van de kat,
Of zy het niet voortreflijk had!
Maar mooglijk, dat my iemand vraagt,
Hoe veel een hazelnoot bedraagt,
Dewijl die licht niet overal
Van de eigen grootte wezen zal.
Welaan! wanneer ge in Holland leeft,
En daar een halve schelling geeft,
Dan geeft ge, in Nederlandsche kas,
't Geen hier het hazelnootjen was.
1798.
Paris oordeel.Mengelingen I, 101.
Drie Godinnen pleitten samen
Om den prijs van 't hoogste schoon:
De arme Paris stond verlegen,
Nog geen rechterampt gewoon.
Pallas geestuitstortende oogen,
Junoos adel op 't gelaat,
Venus teedre aantreklijkheden,
Eischten meer dan één' granaat.
Venus lach ontgloeit de zinnen;
Junoos aanblik schokt het hart;
Pallas lonk verheft den boezem:
Paris hersens zijn verward.
‘Ik, ik geef u staat en schatten!’ -
‘Ik het glorierijkst verstand!’ -
‘“Ik het allerschoonste meisjen,
Geef my slechts het zegepand!”’ -
‘Ik geef wapens en kwartieren!’ -
‘Ik geef bul en Doctorbrief!’ -
‘“Ik, ik geef u lust en leven
Met een dierbaar troetellief!”’ -
‘Geef my d' appel, arme herder!
Ik geef goud en heerschappij’ -
‘Ik, verwinnend disputeeren!’ -
‘“Ik beminnen; geef hem my!”’ -
‘Ik maak u een' Buonaparte!’ -
‘Ik, een' Filosoof als Kant!’ -
‘“Ik, den fraaisten Incroiable,
Die de kroon van schoonheid spant.”’ -
Zoo, zoo schreeuwt het door malkander,
Dat de herder hoort noch ziet:
‘Zacht, Godinnen, 'k ben hier rechter,
En verkoop mijn vonnis niet.
Maar om recht en wel te wijzen,
Moet ik 't ligchaam zien, geen kleed.
Ze is juist altijd niet de schoonste,
Die zich 't best te putsen weet.
Trekt uw rokjen uit, Godinnen,
Zoo gy naar den eerprijs staat;
'k Moet uw eigen schoon beloonen,
Niet, het schoon van uw gewaad.’
Pallas aarzelt; Juno weigert;
Dartle Venus is te vreê:
Ze is ontkleed en de andre volgen;
't Voorbeeld sleept den wijsten meê.
Nu dan, Paris, wat 's uw oordeel?
‘Junoos fierheid staat haar mooi;
Pallas wijsheid staat voortrefflijk;
Maar 't is aangenomen tooi.
Venus is het geen zy lijkent;
Wat zy heeft is eigen schoon:
Haar behoort de gouden appel,
En aan geen' ontleenden toon.’
Paris, ja, gy zegt de waarheid:
Hoogheid, wijsheid, zijn maar waan;
Neem ze kleding af en toestel,
En heur luister is vergaan.
Waar we ons menschen op beroemen,
't Zinlijke is ons deel op aard:
Wat wy meer of anders schijnen,
Is in wezen weinig waard.
Hoogheid, wijsheid, hersenschimmen
Voor den geen die met haar praalt,
Zijn alleen in God te vinden,
Niet, dan van hem afgedaald.
1804.
De lauwrier.Mengelingen II, 234.
De God en Grootvorst der Poëeten
Zag Peneus kind,
Terwijl ze, in 't mollig gras gezeten,
Een kransjen bindt.
Hy ging haar minnelijk begroeten,
En sprak haar aan:
Maar zy, met vleugels aan de voeten,
Zy laat hem staan.
Zy vloog vooruit langs berg en dalen;
Apol haar na,
Verzekerd van haar in te halen,
Hoe snel zy ga.
Het Meisjen vliedt gelijk een hinde,
En raakt geen' grond.
Apollo roept: ‘Mijn zielsbeminde,
Genees mijn wond!’
Zy hoort, verdubbelt haast en schreden,
En spoedt al voort;
Maar vindt den weg zich afgesneden
Door 's waters boord.
Nu koomt de vlugge God haar nader,
En afgejaagd,
Roept zy om bijstand tot haar' vader!
De dwaze Maagd!
De Stroomgod hoort en maakt het kluchtig
Met de arme spruit:
Haar voetjen zoo gezwind en vluchtig,
Schiet wortels uit.
Heur armen, die ze in 't bijstand vragen
Ten hemel beurt;
Heur vlechten, in 't geweldig jagen
Den band ontscheurd;
Die armen, en verwaaide hairen,
Zoo zacht, zoo blond,
Verandren zich in tak en blaâren
Op de eigen stond.
Apol schiet toe en grijpt ze in de armen,
Maar vat een' stam!
Dus toont uw vader zich te erbarmen,
Onnoozel lam!
Daar staat zy, met een schors omtoogen,
En heet Lauwrier:
En nog wil zy geen' gloed gedogen,
Maar kraakt in 't vier.
1804.
Proeve van fabelen.Mengelingen III, 113.
I.
De opvoeding des leeuwenwelps.
‘De menschen roemen onze kracht en onze grootmoedigheid wel, (zei een oude Leeuw tegen zijn' Nabuur) maar zy zijn onuitputtelijk in den lof der schranderheid en der zachtmoedigheid. Ik wil, dat mijn zoon deze deugden verkrijgen zal; en ten dezen einde wil ik hem van een' Vos, en een Schaap doen opvoeden.’ Hy deed zoo en zijn zoon leerde van den eerste, het hoenderkot bekruipen; van het laatste, slagen en stoten verdragen. Verontwaardiging en verachting vervulden het woud; de Tijger verdreef hem, de Ezel beschimpte hem, en de mensch lei hem met zijne honden aan eenen band.
Menig vorst deed in vroeger tijden zijn' zoon door Monniken opvoeden, en wat werd er van? Een Godvruchtige kloosterpaap. Een ander gaf de opvoeding van den zijnen aan een' Geleerde over; en het werd een onbruikbare boekwurm. Nu kwam de verlichte eeuw, en een kroonprins kreeg Filosofen tot leermeesters. - Men zie rond!
II.
De hond.
De Hond had zich by Jupiter over de mishandelingen van allerlei aart beklaagd, die hy van den mensch ondergaan moest. Jupiter verbood, hem anders dan met den stok te slaan. Nu zag de Hond op een' tijd dat zijn meester een kwade luim had, en, voor slagen vrezende, ruimde hy
alle stokken van den vloer. Doch het hielp hem weinig, want naauwlijks had men dit opgemerkt, of de Man, uit den stal komende, sloeg hem erbarmlijk met den steel van de zweep die hy in de hand had; de Vrouw met haar spinrokken, en de Meid met een brandhout, en ieder van hun beweerde, dat zijn straftuig een stok was. Zelfs de Kok liep hem met het braadspit na, en noemde 't een' ijzeren stok. ‘Helaas, (zei de lijder) ik moet het bekennen: die een' hond wil slaan, kan licht een stok vinden.’
III.
De akker en de dijk.
Een akker had de zee ten Westen, en stond ieder oogenblik bloot voor hare overstroomingen. Zijn Eigenaar lei er een' Dijk voor, die het land voor de baren beschuttede, en de akker had rust en zekerheid. Nu was hy op zijn' tijd met rijpende oogsten bedekt, en de Naburen benijdden hem. Maar aan den voet des Dijks wiessen grasbloemen in menigte: dezen beklaagden zich, dat de hoogte des Dijks hun den vrijen toevloed des Westenwinds onderschepte. ‘Hoe kunnen wy bloeien (zeiden zy)! ô dat wy dien haatlijken dijk kwijt waren, wy zouden het gansche veld met onze spruitjens bedekken, en geheel de akker zou weldra een volkomen bloemhof worden.’ - Nu stormde 't uit het Noordwesten, en de hemelhooge golven sloegen over den Dijk op den akker. ‘Zie daar (riep men) hoe nutloos de dijk is! Hy is tegen de zeebaren aangelegd en bevrijdt er ons niet van; en tevens ontneemt hy ons den verkwikkenden Westenwind, waardoor wy leven en bloeien moeten. Weg met hem!’
De Eigenaar was niet van dit gevoelen, maar verhoogde den dijk om zijn' akker zekerder te stellen. Nu was het een nieuw en nooitrustend geschreeuw. Niet de grasbloemen alleen, maar ook 't graan begon met haar te roepen. ‘Ja, hy be-neemt ons den Westenwind! ach, dat we van dien nutloozen, dien haatlijken Dijk bevrijd waren!’
De Dijk ondertusschen stond vast; maar wat gebeurt er? Een hoop Mollen ondergraaft hem; het zeewater vindt een open en dringt er door heen; hy bezwijkt eindelijk en stort in, en de Oceaan streeft met lossen teugel door de opening. De akker is overstelpt, in een oogwenk, geplonderd, vernield, en voor altijd bedorven, en grasbloem noch korenhalm erkennen de plaats meer waar zy stonden. Een handvol vlotgras alleen, op de baren dobberende, riep uit: ‘hadden wy den Dijk slechts weêrom!’
Een voorbyvliegende Zwaluw zag en hoorde dit: ‘Sero sapiunt Phryges’ riep hy uit; want, Lezers, het was een bereisde vogel, die talen verstond.
IV.
De diamant by de boeren.
In een gering Boerendorp omstreeks Arcadie had de schoone Lize een' Diamant gevonden; een' schoonen en zuiveren Diamant van het eerste water. Waarschijnlijk was hy van den tulband eens Persischen Landvoogds gevallen, die daar doorgereisd was. Lize, van haar vond opgetoogen, maakt hem vast op een eindtjen lint, en bindt het zich om den hals: en terstond is het schoone blinkende ding de verwondering van het gantsche Vennootschap. ‘Ach! die ook zulk een' Diamant hadde!’ zie daar de algemeene en eenstemmige wensch aller Boerinnetjens.
Een Knaap, die verscheiden mijlen verr' gereisd had, kwam van zijn' tocht weêr te rug, en bracht eenige geslepen krystallen en glasbrokken meê, die hy omdeelde. Zy flikkerden juist wel niet als Lizes diamant, maar echter zy blonken en de Boerinnen hadden welhaast elk een steentjen
(want zoo noemde men het) aan den hals, en elk van haar achtte zich zoo rijk als Lize was. Gelukkige eenvoud!
Maar de Diamant van Lize was door het gerucht buiten het dorp bekend geworden. Een Vreemdeling kwam om hem te zien. ‘Wat vraagt ge naar een' diamant (zei men hem), wy hebben diamanten in menigte. Beschouw slechts!’ - De Vreemdeling lachte en keerde te rug zonder verdere moeite te nemen. ‘Wat zou er toch zijn in een plaats, waar men glas en krystal voor edelgesteente neemt!’ zei hy.
Men begon van de Nederlandsche letteren in Frankrijk en Duitschland te spreken. Feiths Julia werd vertaald, en niemand had lust er meer van te weten.
V.
De vos en de hond.
De Kraan had den Hond ter maaltijd genoodigd, en de spijs kwam ter tafel in flesschen met lange halzen, waar in de Kraan den bek stekende, op haar gemak stond te eeten, terwijl zy haar' gast uitloeg, die vruchtloos aan den mond der flesschen lekte, terwijl hy niets anders in 't lijf kreeg, dan 't geen zy by het inzwelgen zich ontvallen liet; en met eene hongerige buik naar huis toog. De Vos had dit voorval vernomen: ‘Waarom (zei hy tegen den Hond) de flesschen niet omgeworpen; zoo hadt gy den brei voor u-alleen gehad, die zy met haar langen snavel van den vlakken disch niet had kunnen afslorpen?’ - ‘Niets ware my lichter geweest (hernam de ander), want zy stonden zeer wankelbaar; doch ik wilde liever verhongeren, dan zelfs een halve weldaad of 't geen er den schijn van kon hebben, met ondank te beandwoorden.’
VI.
De jonge hond.
De Wolf leefde in overvloed in een veroverde schapenstal, omringd van een hoop doodgebeten lammeren. Een jonge Hond, die met zijn gezin door een Tijger verdreven was, kwam tot hem. ‘Help my mijn goed herwinnen, (zei hy), en ik zal u het uwe helpen beschermen.’ - ‘Gy belooft my zeer weinig (andwoordde de Wolf), want wat is het mijne van 't geen ik bezit? Maar ga heen, volg mijn voorbeeld, en heeft men u 't uwe genomen, val gy op de zwakkeren aan en vertroost u.’ - Wat deed de Hond, vraagt men my? Hy rukte een paar zuiglammeren die verstrooid door de hei liepen, van hunne moeder. - Dit kan niet zijn, zegt ge my, Lezers! maar - de Hond had eene Wolvin tot moeder gehad, en dus wordt de zaak begrijpbaar.
VII.
De twee honden.
De oude en getrouwe Fijlax, die zijn' meester verloren had, werd door een' boer uit de buurt in zijn huis genomen. Hy nam 's morgens zijn stuk roggenbrood en ging voorts op de jacht, levende van 't geen hy opspoorde. ‘Hoe minder ik mijn' weldoener koste, hoe beter’ zei hy. - Maar Fijlax werd oud, verloor tanden en krachten, en niemand bracht hem meer dan het oude stuk roggenbrood. In dezen staat lei hy aan de deur te verhongeren. ‘Ellendige als gy zijt (riep de kleine Joli hem toe), hadt ge u begeven tot kwispelstaarten onder de tafel, gy zoudt nu genoeg hebben.
Zie naar my die nooit iets gewerkt heb, wat een buik is de mijne!’
‘Maar waarom toch voedt men u zoo overdadig?’ vroeg Fijlax. Het andwoord was: ‘om dat ik kan bedelen.’ - ‘Welnu dan (hernam de oude) ik kan hongeren.’
VIII.
Het paard en de stalknecht.
‘Het is blijkbaar (zei het Paard) dat de Stalknecht om my bestaat: - er waren eer paarden dan Stalknechts. - Hy voedt my, hy reinigt my, hy veegt mijne mist weg, houdt mijn woning zuiver en lucht ze. Hy leidt my ter wei, haalt my weder te rug eer de koude Nachtlucht valt, doet my wandelen, en wat al meer tot mijn gezondheid en welzijn dienen mag. Maar ik heb daarvoor geen verplichting aan hem (want hy is er voor); maar hy heeft verplichting aan my, dewijl hy zonder my geen Stalknecht zou zijn. Het is dus wel zot, dat ik hem drage, wanneer hy my afrijden of versch voeder met my halen wil, dat ik de spoorslagen van hem dulde, en my toomen en teugelen laat, even of ik voor zijn dienst geboren waar. Dit verveelt my.’ - Op die woorden kwam de Stalknecht om 't Paard te zadelen; en dit, om zijn Filosofie in praktijk te brengen, gaf hem met de achterhoeven een' slag op de borst, dat hem het bloed uit de keel vloog, en hy dadelijk dood nederviel. ‘Zie (zei het Paard) zoo behoort het: ik wist mijne eigen krachten niet.’ - Nu werd het noch gevoederd noch geroskamd. Het kreeg honger; het verliet den stal, en werd van de Wolven gevreten, die er lang op geloerd hadden. ‘Ach (riep hy toen) had ik my den Stalknecht blijven onderwerpen!’ -
De Heer van den Stal, die ter jacht was geweest, kwam juist op het mat als dit voorviel. Zijn jager lei aan op de Wolven: ‘Laat af (zei de Heer)! het is dat ondankbare beest, dat mijn' trouwen Stalknecht heeft doodgeslagen, het verdient niet beter.’
IX.
De wolven.
De Wolven, overal vervolgd en verdreven, werden eindelijk te rade zich te vermommen. Een hulsel van schapenwol, dat hun 't voorhoofd bedekte, en een uitzicht van goede trouw en onnoozelheid deed hen toegang by de kudde vinden. De Honden blaften wel, maar de schapen hadden geen erg, de Herders vonden behagen in dit goelijk soort van dieren, dat zich Lammervrienden noemde, en de grommende wachters werden verplicht te zwijgen. Zy vestigden zich dus in de Schaapskooi, en plantten zich voort, intusschen in 't heimlijk hun rol spelende. Eindelijk wierpen zy hun masker af; de heerde was van verslindende wolven vervuld, die de honden en lammeren dood beten; en de Herders, onmachtig hen te verdrijven of tegen te staan, lieten hun vee tot een prooi. - ‘Vereenigen we ons oogenbliklijk (riep er een tot zijn Vennoots) en wy zullen ze uitdelgen!’ maar niemand had moed om een' stok op te vatten. De wolven hielden de Herders omringd, en schreven hun willig of onwillig de wet voor. - En wat werd van de kudde? - zy veranderde ongevoelig in een Wolvennest, waar de menschlijkheid den onnoosle voor waarschouwt, en den verstrikte vergeefs uit te rug roept.
X.
Het getuigenis van een' herdershond.
De oude en trouwe Lycisca was gestorven, en Dameet had by zijne Schaapskooi een' Wachthond noodig. Om een zekere keus te doen, besloot hy de getuigenissen te raadplegen. - ‘ô Neem den grimmigen Lycus niet, (schreeuwden de Wol-ven)! dat 's een doorslechte hond. Immer ontrust hy de gantsche streek met zijn hol geblaf. Hy verstoort ieders nachtrust; en bijt steeds naar al wat hem nadert, of slechts onder de reuk der schapen koomt. Geen nacht, dat zijn kudde den slaap geniet! ook is hy alomme gehaat en met den nek aangezien. - En dan, zijne eerlijkheid!’ - ‘Ik heb hem gisteren nog den muil vol bloed gezien (riep een die zijn tanden met moeite ontsnapt was): gewis hy steelt heimelijk.’ - ‘Ik zag hem zelf met een lam, half doodgebeten, de hei oversnellen, het deerde my (riep een ander, wien dat lam door den trouwen wachter uit de kaken ontscheurd was)! Neen, gewis, Lycus is niet eerlijk!’
‘Maar de stille Procyon dan?’ - ‘ô Dat 's een goed, vriendelijk beest, dat nooit blaft en nooit bijt, en met niemand geschil heeft. Neem Procyon, Herder, dat 's een parel der honden!’
De grijze Melibee, die dit hoorde, sloeg Dameet op den schouder. ‘Geen slechter teeken voor Herder of Hond (zei hy) dan wanneer de Wolven ze prijzen!’
Conf. Jus Canon. Dist. 83. c. 6.
XI.
De paauw met zijn vrienden.
De roofzuchtige Havik wilde den Prinselijken Paauw van zes zijner vederen berooven, de schoonste en blinkendste uit zijnen staart. De Paauw riep zijn vrienden te hulp, men bood den roofvogel weêrstand, en de Havik werd afgeslagen. - De Paauw was thands behouden, maar elk zijner helpers begeerde eenige veren tot loon. - ‘Ik heb er zoo veel van de mijnen by laten zitten (schreeuwde de een!) - Ik heb er den vyand zoo vele ontplukt (riep de ander)! Met recht wacht ik op een belooning, die my onderscheidt.’ De Paauw deelde eenige zijner vederen om, maar men eischte
meer, en welhaast was hy van zijn Vrienden kaler geplukt, dan de Havik hem ooit zou gemaakt hebben. - Dus uitgeschud en van hartzeer en koude bezwijkend, week hy in den stal naar een mesthoop en verborg zich. ‘Ach (riep hy uit)! ziedaar wat de vorstenvrienden zijn, die hun in nood byspringen!’
XII.
De vogelen.
‘Hy maakt ons wat wijs, de Adelaar, als hy zegt boven de wolken te zweven. Ik weet ook iets van vliegen, en wat hoogte men met de kracht van een' vogel bereiken kan. - En wie heeft hem ooit in die hooge streek van den hemel gezien? Immers zou hy zijn veêren aan de zon moeten branden, indien hy heur hitte zoo na kwam! Met één woord, het is een bloot voorgeven, en oude wijvenklap, dat zeg ik u allen, en daar blijf ik by.’
Dus was, in een samenkomst van gevogelte, het gesprek dat een Zwaluw hield. - ‘Ik heb altijd zoo gedacht (zei de Kraanvogel), de zaak is onmogelijk. Ik kan toch ook vliegen, en niemand zal my dit betwisten.’ - De Reiger, de Ooievaar, de Sperwer, voegden zich hierby, en een zwerm van klein Gevogelte bevestigde het besluit: ‘De Adelaar stijgt niet boven de wolken.’
Zoo geneigd is men, eene onbekende macht palen te stellen naar de maat van zijne eigen kracht en bekrompen begrip! De Maikever kwam eindelijk: ‘'t Is een dwaasheid (zei hy ruiterlijk), van een hooger vlucht dan drie vademen te gewagen. Alle hooger vlucht is niet dan eene onmooglijkheid en een spel van verbeelding of bedriegery.’Batteux zegt, indien ik my wel herinnere, dat de Ezopische Fabel het schouwspel der kinderen is. Het kan zijn, doch ik wilde ze liever dat der Grijsheid genoemd hebben. Van mijne vroegste kindsheid af, met deze Fabel bekend gemaakt, heb ik er nooit iets treffends, nooit iets belangrijks, in opgemerkt, dan alleen, in 't geval dat ik ze op eenig voorval des Levens of wel, der Geschiedenis, konde toepassen. Cezar, Alexander, Tarquinius, Brutus, Semiramis, waren my toen ik nog geen drie jaren bereikt had, personaadjen van 't grootste gewicht, en hun daden, hun woorden, hun gantsche gedrag wekte mijn hoogste opmerking tot zelfs in de minste bijzonderheid; maar het was my vervelend, wat de Wolf tegen het Lam, of de Vos tegen de Raaf zeide. En ik geloof, dat mijne ondervinding juist is. De Ezopische Fabel is alleenlijk belangrijk, door ons beelden van 't gemeene leven voor te stellen; edoch deze beelden hebben noch waarheid, noch belang, dan waar de ondervinding des levens ons in staat gesteld heeft, hunne overeenstemming met het geen deze ons getoond heeft, niet slechts te erkennen, maar met vaardigheid en genoegen op te merken. En dit kan het kind zeker niet! De bedachtzaamheid van Ouders of Leermeesters, om by alle gelegenheden het kind aan een' trek van de Fabel te erinneren, die zich in 't voorhanden zijnde voorval laat toepassen, kan veel doen om het de Fabel te veraangenamen; maar zy zal het kind neuswijs en ingebeeld maken, en welhaast roekloos in het oordeelvellen; het geen dra in een' charaktertrek van wezenlijke ondeugd overgaat Geene Fabelen derhalve voor de kinderen! Zy behooren tot het
onderwijs des Jongelings, dan, als men hem bij intrede van zijnen baan het menschelijke leven moet leeren kennen. Zy houden de plaats van practicale, geene grondleerstellingen. Maar de Jongeling herinnert zich zijne Fabelen zoo min als zijnen Catechismus, wanneer ze hem in zijne kindsheid verveeld hebben. En dit is wederom natuurlijk, daar het nut dan verr' van den last, het vermaak van het ongenoegen verwijderd geweest is, en het laatste te lang zijne indrukken geoefend heeft, om door 't flaauw genoegen eener bloot verstandelijke voldoening, die zich naauwlijks nog aanvangt te toonen, genoegzaam beloond of verduisterd te worden.
Maar het is de Ouderdom, die, rijk in ervaring, en arm in werkzaamheid, met genoegen te rug denkt, en als op het einde van de reis des levens, 't geen hy of toevallig vergaârd, of met schade en arbeid gekocht heeft, vermaak schept in uit te stallen of na te tellen. Hij beurint de Ezopische Fabel, als de kern van voorvallen, reeds beleefd, en waarvan zy hem 't voordeel van kennis dat er in stak, of vernieuwt, of wellicht eerst laat uitpuren. Maar ook hy bemint de eenvoudigheid van het voorstel, het onopgesierde der beelding, en de kleenheid des besteks van dit schildery, dewijl hy van kunst, praal, en pracht lang vermoeid en walgend, geene beschouwing meer lijden kan, die hem inspanning kost. Zie daar mijnen toestand ten minste. - Heb ik 't wel, of bedriege ik my, wanneer ik hier bijvoege, dat de Fabeldichters alle oude lieden geweest zijn, of van die gesteldheid van geest, welke die des ouderdoms is, en die veeltijds het gevolg van verdrukking of ongeluk, somtijds ook van een natuurlijk en aangeboren kinderachtigheid is, welke den ouderdom altijd meer of minder verzelt? Men zegt niet te onrecht: Bis pueri, senes. Maar deze tweede kindsheid heeft wijzigingen ontfangen, waardoor zy belang neemt in 't gene der eerste kindsheid onverschillig moet zijn. - Voor oude-lieden derhalven de Fabel! Hun geheele leven zal er den Commentarius over opleveren. Voor kinderen de Geschiedenis, welke hun de nuttige werkzaamheid van het leven beminnen doet! Of, indien men hun Fabelen geven wil, laten 't dan zulke zijn als de Indiaansche van Pilpai; welke in het gewaad der Historie gekleed, hunne graâge verbeelding en aandoenlijk hart te gelijker tijd bezig houden, en het belang der Geschiedenis met dat der zedelijkheid in zich verëenigen.
Na deze Voorafspraak behoef ik niet te zeggen dat de Fabelen, die ik hier geve, voor geene kinderen zijn!
Fabel.Poëzy IV, 218.
(Naar het Spaansch van Yriarte.)
Ik weet een kleene Fabel
Die ik u zeggen zal:
Ik heb haar eens gelezen;
Gelezen by geval.
Eens ging door een der beemden
Van 't zangrig Leeuwendal
Een Ezel zich vermeiden;
Vermeiden by geval.
De langoor vond een pijpzak,
Dien, by een schapenstal,
Een Herder had vergeten,
Vergeten by geval.
Daar trapt hy op den doedel,
En 't geeft een groot geschal,
Een largo op zijn Ezelsch:
Een largo by geval.
‘Ai hoor eens (zeî de lompert)
Ceci ne va pas mal!
Wat praat men dan van Ezels?
't Is overloop van gal.’
‘Ja, kunst verwekt benijders:
Dat ziet men overal.
Een Ezel weet van spelen!’
Ja zeker; by geval!
1807.
Minerva.Mengelingen IV, 178.
Minerve vond de veldfluit uit,
En speelde 't eerste lied,
Aan d' oever van Permessus vliet
Gehukt in 't jeugdig kruid.
De boschgoôn sluipen op den klank
Bedeesd en luistrend aan,
En laten kruik en druivendrank
Voor deze wellust staan.
Wat zong zy? Van den bergsneeuwleeuw
Dien Herkules verwon;
En hoe hy by een meisjen spon,
Hy, monsterschrik der eeuw!
Het spinrad snorde door haar' zang,
En gonsde na in 't oor;
En 't kusgeklap op mond en wang
Klonk somtijds dwars daar door.
Nu ving zy van de wildbaan aan
En zong Dianes stoet.
Men hoorde 't kraken van den voet
Door de afgeworpen blaân.
De pijlen ramm'len door 't gerucht;
De boogstreng krakt en drilt;
De schicht vliegt schuiflend door de lucht;
De bloedstroom ruischt om 't wild.
Het mastbosch staat van rondom stom,
En wordt niet hoorens moê:
Het windtjen plooit zijn vlerkjens toe,
En speelt met blad noch blom. -
Maar de Echo vangt een toontjen op,
En alles vliegt in roer:
Nu hupplen veld en heuveltop,
Met schaterend rumoer.
‘Iö, wat klinkt die zangtoon schoon!
Zie daar den rechten trant!
Dit klatert over bosch en land!
Dit laatste spant de kroon!
Die weêrklank daar, van ha, ha, ha!
Die treft en hart en zin!
Minerva speelt bevallig, ja;
Maar de Echo doet niet min.’ -
Minerve, die een' blos kreeg, zweeg,
Nam 't fluitjen van den mond,
En wierp het lachende op den grond,
Terwijl zy de oogleên neeg.
Zy zet den voet op 't piepend riet,
En trapt den halm in tweên:
‘Zing, Echo, zing uw eigen lied!’
En ijlings vloog zy heen.
1808.
De drie vijanden.Winterbloemen II, 71.
(Indiaansche Vertelling.)
‘Afgemat van 't blakend Zuiden,
Afgemat van 't gloeiend zand,
Zoek ik schuilplaats, zoek ik schaduw,
Voor den fellen middagbrand.
Schenk my in dit kleien kluisjen,
Dat ik 't lichaam nedervlij',
Slechts een handvol gerstenhalmen,
En een' waterdronk daar by.
Schrik niet, Meisjen, voor dees kaken,
Uitgehoold door duurzaam wee;
Weiger aan mijn dorre leden
Geen onkostbre legersteê.
Eenmaal bloeide ik meê op de aarde,
Als de veldbloem op haar struik,
Maar dat alles is vervlogen;
Nu ik naar den grafkuil duik.
Moed- en krachtloos, en verslagen,
Schudt my 't hoofd op ieder tred,
En mijn kniën knikken samen
Waar ik slechts een' voetstap zet.’ -
‘Leg u neder, grijze Vader,
Op het leger, hier gespreid.
Lesch uw dorst met dezen beker.
Ik bewaak uw weerloosheid.’ -
‘Ga dan, Meisjen, zet u neder
Voor de deur, in 't heuvelzand;
Sla uw helder oog naar 't Westen
En doorschouw het rijzend land.
Zit daar neêr in schaâuw der linde
Die het hoofd den winden biedt;
En (ik bid u) maak my wakker,
Als gy iets genaken ziet.’
't Meisjen zat en zag naar 't Westen;
't Veld was eenzaam overal.
Niets bespeurt zy dat er nadert;
Niets verroert zich in het dal.
Zwijgend zit zy in verwachting.
't Blaauw verschiet vertoont een mist.
Uit die mist verschijnt een Ruiter;
Op zijn' heupriem leest zy: list.
IJlings klopt zy aan het venster:
‘Vader (roept zy)! List genaakt.’
‘Laat hy (zegt de Grijzaart geeuwend),
Mits hy niet zijn' naam verzaakt!’ -
't Meisjen zet zich nogmaals neder,
En een stofdamp doet zich op;
En die braakt een' tweeden Ruiter,
Op een' vuurdraak in galop.
IJlings klopt zy weêr aan 't venster:
‘Vader (roept zy), ras! ontwaak!
'k Zie het rennen van een' Ruiter
Op een' ijsselijken draak.’ -
‘Laat hy komen (sprak de grijze).
't Is het dreigende geweld.
Dat geweld is niet te duchten,
Dat zich door zijn toestel meldt.’
't Meisjen zet zich nogmaals neder,
En een nevel stijgt om hoog;
En een derde Ruiter toont zich,
Met gespannen legerboog.
IJlings klopt zy weêr aan 't venster:
‘Vader (roept zy), rijs en vlied!
'k Zie een' woesten Moorder naderen,
Die met spitsche pijlen schiet.’ -
‘Laat hy, Dochter (zegt de grijzaart):
Ook die pijl heeft luttel nood.
't Is de losgeborsten toorne,
Die nog nooit zijn doel beschoot.’ -
't Meisjen zet zich nogmaals neder,
En zy ziet in 't reisgewaad
Pelgrims uit een rijstveld stijgen,
Met een lachjen op 't gelaat.
Nogmaals klopt zy aan het venster:
‘Vader (zegt zy), 'k breng geen leed.
Pelgrims stappen herwaart henen:
Ik herken hen aan hun kleed.’ -
‘Welke namen (vraagt de Grijzaart)
Voeren ze op hunn' Pelgrimshoed?’ -
‘De een, oprechtheid; deander, zachtheid;
Gene, kalmte van gemoed.’ -
‘Ach (dus roept hy)! ik herken ze.
De een is kalmte van gemoed in Eenvouds rok;
De ander is geweld, gemaskerd;
En de derde, stille wrok.
Dezen vrees ik. Zy verdelgen.
Meisjen, red my uit hun hand.
Berg my achter heg of struiken,
Onder bladers, of in 't zand.’ -
't Meisjen gaat, en leidt hem buiten;
Legt hem neêr in 't koele gras;
Dekt zijn hoofd met dorre bladen,
En zijn lichaam toe met asch.
't Drietal Reizigers koomt nader;
't Vraagt haar brood en nachtverblijf.
't Meisjen geeft hun gerstenkoeken,
En een biesmat voor het lijf.
‘Gaat, ontkleedt u, strekt uw leden,
En geeft my uw opperkleed,
Dat het in de lucht doorwaaie,
Eer gy verder henen treedt.’ -
‘Neen, wy liggen in die kleederen,
Meisjen, wy ontkleên ons niet.
Maar ga heen, en schep ons water
Uit een' levendigen vliet.’ -
't Meisjen ging. Zy keerde weder:
Ach! haar hutjen staat in vlam,
En het drietal was geweken,
Als zy voor den ingang kwam.
Maar een felle Salamander
Lag te baden in den gloed,
En een Slang het vuur te blazen,
Daar een Mol den muur doorwroet.
‘Grijp (sprak toen de blijde Grijzaart,
En verliet zijn bladerbed),
‘Grijp den bijl en dood die monsters,
En gy hebt uw ziel gered.
1809.
Het sijsjen.Affodillen II, 123.
In de schoone vruchtbre velden
Van den Deurostroom bespoeld,
Waar het by het ochtendkrieken
Van gepluimden zang krioelt,
Zat ik by een frissche linde,
Overschaduwd van een tak,
In wiens blad een Sijsjen schuilde,
Dat met schoone Lize sprak.
lize.
Hoe benij ik, teder Sijsjen,
't Heil van uw gelukkig lot!
Altijd zingt gy zonder zorgen,
Altijd leeft gy in genot.
het sijsjen.
Ach! wat dwaalt gy, Herderinne!
Zoo mijn stem het dal doordringt,
't Zijn mijn bange treurgezangen,
Die mijn onheil my ontwringt.
lize.
Wordt uw nooddruft niet bevredigd
Van den rijkdom van dit land?
God voorzag in wat zy vordert,
Met een altijd open hand.
Duizend vliegjens, duizend maadtjens,
Malsche groenten, altijd frisch,
Mogen steeds uw lust verzaden,
Bieden u een' staâgen disch.
Kristallijnen waterspranken
Kronklen zich de beemden om,
't Zangrig keeltjen tot verkwikking,
Dat het niet van dorst verstomm'.
In den zomer hebt gy lommer;
Als de vorst u overkoomt,
Vindt gy kloven in de rotsen,
Scheuren in het dor geboomt'.
het sijsjen.
Gy dan, gy, (gewis) bezitster
Van een meer dan matig goed,
Smaakt gy naar uw lotbedeeling
Wel geringer overvloed?
Schenkt de blanke wol der lammren
U geen fijngesponnen rag,
Dat aan uw bevalligheden
Nieuwen luister leenen mag?
Schuimen niet uw blinkende emmers
Van den vetten geitenroom,
Zoeter dan de kunstgerechten,
Frisscher dan de frissche stroom.
Duizend zwaar geladen takken
Buigt de boomgaard aan uw kniên,
Om de teelt der jaargetijden
Aan heur meesteres te biên.
Sneeuwt de winter op de velden
Uit zijn vijandlijke vuist;
Gy ontschuilt zijn felle nepen,
In de rieten kluis gehuisd.
lize.
Ach, wat dwaalt gy, kwelend Sijsjen,
Zoo gy hierin heil gelooft!
Wat kan overvloed my troosten,
Daar mijn hart my werd ontroofd!
Ach, wat is my dat bezitten!
Waar verschaft het heul in smart!
Beter waar het, nooddruft lijden
By de rust van 't vredig hart.
De onweêrstaanbre hartendwinger,
Dien het menschdom. liefde heet,
Nam my alle rust voor eeuwig,
Stiet my in een eindloos leed.
het sijsjen.
Ja, die Godheid schept genoegen
In de pijn van al wat leeft.
Waan niet dat een teder Sijsjen
Van zijn kracht geen denkbeeld heeft.
Maar beklagen wy geen liefde,
Ook haar pijnen vallen zoet;
Wreedheid is het, helsche wreedheid,
Die my 't leven vloeken doet.
Hoor mijn noodlot! en uw tranen,
Heeft uw oog er ooit geweend,
Zullen aan dit stroomnat mengen;
Of uw boezem is versteend.
't Was waar Lecaas zilvren water
Door de beukenbosschen schiet,
Dat ik, pluim- en vormloos kieken,
't Brekend moederei verliet.
Door de teêrheid van mijn ouderen,
Tot mijn' wasdom, opgevoed,
Was ik band en zorg onttogen
Met den eersten zomergloed.
Spoedig vloog het jaargetijde,
Met mijne eerste speelzucht, om;
En een lief aanminnig kneutjen,
Werd mijn wensch en eigendom.
Waar ik vloog of nederhupte,
Immer was zy aan mijn zij';
En, in wil en zucht vereenigd,
Niets gelukkiger dan wy!
't Winterweêr was weggeweken,
En een schoone Lent brak aan,
Als een zoete trek tot paren
In ons hart begon te slaan.
Ach, geboren om te minnen,
Tot elkanders heil bestemd,
Werd ik aan dat dierbaar gaaitjen
Door den teêrsten band geklemd.
Hier was 't plekjen dat wy kozen
Tot den echt- en kraamkoetsbouw;
Hier, hier stichtten wy dat nestjen,
Dat ons kroost ontfangen zou.
Spoedig was die bouw voltogen,
En het legertjen gespreid:
Spoedig zagen wy de vruchten
Van ons-beider tederheid.
Drie der blanksten aller eieren
Hielden in hun zuivren schaal
Onze spruitjens opgesloten,
Beider hoop en huwlijkspraal.
Onder 't laauwe dons der vlerken
Stoofde haar mijn hartvriendin:
Nimmer ging zy voedsel gaderen,
Of ik nam haar plaatsjen in.
En terwijl zy op die eiers
Broeiend neêrzat, weken door,
Zong ik haar de zoetste toontjens
Met een hart vol wellust, voor.
Eindlijk was de stond geboren,
(Stond van ongelijkbre troost!)
Van elkander weêr te vinden
In een ons gelijkend kroost.
'k Sprong en hupte vol vervoering
Om het piepende gezin;
En mijn klein geslacht te aanschouwen,
Had voor my den hemel in.
Als de moeder het bewaarde,
Bracht ik 't voedsel op den tak,
Dat ik met mijn eigen snavel
In hun teêre bekjens stak.
Onvermoeid in ze op te kweken,
Dronken van die zielsgeneucht,
Zagen wy die pandtjens groeien,
En met hun, ons-beider vreugd.
Eens, ô dag van wee en jammer!
Dag, bezwangerd met verraad,
Die, ten toppunt van mijn plagen,
Eeuwig voor mijn oogen staat!
Eens, terwijl ik met mijn gaaitjen,
Wat ter zijde van het nest
Op de gouden morgenstralen
De arglooze oogen had gevest;
Daagde een Jager uit zijn schuilhoek,
Richtte 't gruwzaam moordgeweer:
't Schot ging af, de hagel snorde,
En mijn gâ viel stervend neêr.
't Korenbloemtjen in de dalen,
Wen het seissen zich verheft,
Stort zoo plotsling niet ter aarde,
Als het snijdend staal het treft.
‘Waartoe dient het u, ontmenschte,
Riep ik in vervoering uit,
‘Dus uw razerny te koelen
Op een zoo geringe buit?
Dreef u roofzuchts helsche prikkel
Tot een misdaad zoo verwoed,
Wat toch baat u, gruwzaam roover,
Dit onnoozel handvol bloed?’ -
De onmensch schudde met de lokken,
Dubbel grimmig op mijn kreet.
En een tweede jachtschot vloog er
Tot voleinding van mijn leed.
Ach! dit jachtschot ging verloren
In de ruimte van de lucht,
En de wreedaart liet my over
Aan mijn eindeloos gezucht.
'k Koesterde mijn lieve wichtjens,
Siddrend van den donderknal;
Maar, onwetend van hun rampen,
Blind in 't naadrend lotgeval.
Ach! terwijl ik op die wichtjens
Oogen vol van teêrheid vest,
Wat verneem ik, groote Hemel,
Dat zich kronkelt om het nest!
ô Hoe trillen my de vlerken
Om het angstig jagend hart,
Daar ik my die stond herinner!
Hoe vernieuwt zich al heur smart!
Opgekropen langs de linde,
Wrong een slang zich om den tak,
Die, met opgesparde kaken,
't Schrikhoofd door de bladers stak.
't Monster, op zijn prooi geschoten,
Greep mijn weereloos gezin,
Ach, hy zwolg het voor mijn oogen
Met een' enklen adem in.
'k Weet niet wat my toen gebeurde,
Dat my in dat oogenblik
't Hart niet wegsmolt in den boezem,
Niet versteende van den schrik.
Ach! mijn gaaitjen, ach! mijn jongen
Zag ik jammerlijk geslacht.
Hoe gelukkig, Herderinne,
Waar ik voor hen omgebracht!
'k Vlood die doodelijke streken
Waar ik al mijn schat verloor; -
Maar, helaas! ik voer mijn rampen,
Waar ik vlucht, de wareld door.
't Is een jaar na deze slachting,
Dat ik met een heesche keel,
Eenzaam door de stille boschjens
Mijne jammerklachten kweel.
Maar hier boeien my mijn rampen,
Hier, hier trok het hart my weêr;
Hier, hier wil ik blijven treuren,
Tot de rouw my gants verteer.
lize.
Zie den traan des mededogens
Die my tintelt op 't gelaat.
Hy getuigt u van een' boezem
Die voor uw ellenden slaat.
Maar vertroost u in mijn lijden;
Zoo het troost in 't lijden is,
Dat met ons ook andren deelen
In des levens droefenis.
't Meisjen zweeg. Zy wilde spreken,
Maar de schaamte bond haar tong,
En een zucht ontvlood haar lippen,
Die zich aan het hart ontwrong.
Ach! (dus zegt zy) mocht ik spreken,
En ontlasten dit mijn hart!
Maar eens meisjens plicht is zwijgen,
En verstikken wat haar smart!
Naar het Portugeesche, getyteld passerinho.
1810.
Sadig.Affodillen I, 141.
‘Ik weet, gy hebt geleden,
Maar droog uw tranen af:
Voor kunst en kundigheden
Draagt abbas kroon en staf.
In schaduw dezer palmen
Hoor' elke zon die rijst
U louter vreugde galmen,
Van 's Konings disch gespijsd.’
De Vorst had uitgesproken,
En Sadig was gerust.
In palmenschuts gedoken,
Ontboezemt hy zijn lust.
‘Zoo (zegt hy), dat deze aarde
Voor Sadigs laatste stond
Een handvol heils bewaarde
Op Vaderlandschen grond!’
Nu lokt hy uit de snaren
Den toon van 't dankbaar hart:
Nu juichen woud en blaâren:
Nu zwijgen angst en smart.
Het boschloof roept den beemden
Den naam van abbas toe,
By Landgenoot en Vreemden,
En wordt zijn lof niet moê.
Maar Abbas gaat ten strijde,
En Sadig heeft geen brood;
En al wat hem benijdde,
Vertrapte hem in zijn nood.
Nu zetten vuile honden
De tanden in zijn kleed,
De nagels in zijn wonden,
En groeien in zijn leed.
Daar ligt hy neêrgeslagen;
Daar wenscht zijn ouderdom
Zijn eens doorstane plagen,
Zijn ballingschap, weêrom.
Daar wenscht hy zich verjongerd,
En duizend rampen meer,
Maar buigt, ter dood gehongerd,
Het hoofd bezwijkend neêr.
1811.
De nachtegaal en de koekoek.Nalezingen II, 32.
Nachtegaal en Koekoek streden
Om den zangprijs van het dal.
Hoe gelukkig zal hy wezen
Die dien zangprijs winnen zal!
Koekoek sprak: ik weet een regter,
Die ons vonnis wijzen kan.
Ooren heeft hy om te hooren
Grooter dan de groote Pan.
De Ezel kwam, men gaat aan 't zingen.
Langoor bromt eens in de keel,
Rekt zich uit, en geeuwt en luistert
Naar het lied van Filomeel.
Wind en bosch en stroomen zwegen.
Eindlijk zegt hy: ‘Gants niet kwaad;
Maar het is te wild gezongen,
En het blijft niet in de maat.’
Na een korte poos gegrinnik
Geeft hy d' ander ook gehoor,
Koekoek flux aan 't koekoekschreeuwen,
Koekoek, koekoek, na als voor.
‘Bravo! ja, dat noem ik zingen,
(Zegt hy) dat 's de rechte toon!
't Nachtegaaltjen piept wel aardig,
Maar de Koekoek spant de kroon.
Dat zijn klinkklaar zuivre jamben;
Dat 's een maat naar mijn verstand:
Daar is 't zoet by in te slapen;
'k Hou niet van dien Griekschen trant.
1811.
Koekeloer, of De eerste april.Nieuwe Uitspruitsels, 149.
- - - Crimine ab uno
Disce omnes.
virg.
Eene arme Weduwvrouw, nu mooitjens op haar dagen,
Had ergens in het Gooi haar woning opgeslagen.
Zy leefde zuinigjens, eenvoudig, en heel stil,
Van moestuin, stal, en werf, en land, en duiventil,
Onkundig van de pracht, en huis- en tafelweelden.
Twee dochters, sterk en frisch, die de armoê met haar deelden,
Verzorgden wasch, en bleek, en slechte boerenpot.
Drie zoggen liepen rond door 't ruime varkenskot.
Één schaapjen met één kalf was in de koestal over.
Zoo leefden zy gezond, en vergenoegd, en pover.
Zy had voor 't huis een hof, naar de oude wet
Met paalwerk in het rond heel netjens afgezet,
Deels met een haag van dicht en groenend lover.
Een werf daarby (nu noemt men 't basse-cour),
En, op die werf, een haanneef, koekeloer;
Een haan, voor wien wat veders draagt moest wijken;
Nooit zaagt ge in 't land, van kraaien zijns gelijken.
Die stapte daar als rijksvoogd op den vloer.
Hy had een stem, een toonklank in zijn gorgel,
Die 's zondags, dwars door kerkgezang en orgel
Zich hooren deed; en zoeter van geluid
Dan veldtrompet, of doedelzak, of fluit.
Op zijn gekraai was beter staat te maken
Dan op den slag van 't uurwerk van Pavv,
Want, onder dit en andre zeven zaken,
Verstond hy zich op de astrologery,
En wist de zon haar weg wel voor te palen,
Indien ze by geval van 't rechte spoor mocht dwalen.
Zijn kruinkam blonk als fijne bloedkoraal,
En was getand als de oude torentransen;
Zijn bek was als het git der paternosterkransen;
Zijn beenen als lazunr, met nagels blank als staal:
En, als één goud na 't kunstigste bruineeren,
Was heel zijn dosch van schitterende veêren.
Dees schoone Haan, als vader en gemaal
Had onder zijn gezag een zevental matresjens,
Al hennetjens, gekeurslijft als princesjens,
Of zustertjens of dochters van mijn heer;
Maar, evenwel, in alle deugd en eer!
(Men weet toch, hoe gepluimde heertjens leven.)
Maar een van die, de schoonste van de zeven,
(De fraaistgekleurde hals die m' ooit met oogen zag,
En daar een rechte gloed van diamant op lag!)
Was juffer Partelot, zijn grootste favorietjen
Zoo mollig als een dons, en scheutig als een rietjen;
Die zat hy op een dag wel twintigmaal op 't lijf.
Ook was het inderdaad een goed slag van een wijf:
Zy was beleefd, gedwee, teêrhartig, en bescheiden,
En had hem, van haar jeugd, pas zeven dagen oud,
Reeds lief gehad, en binnen 't jaar getrouwd;
En verder....ô! Zy wisten 't met hun beiden,
En meenden 't wel. Dit immers is genoeg. -
Maar 't was een lust, wanneer hy 's ochtends vroeg,
Zoo dra de zon haar oogen op hem sloeg,
Zijn morgenlied: Het daget uit het oosten,
Zoo helder zong; ja, 't was om 't hart te troosten.
Want toen was nog, van hier tot 's warelds end
De beestentaal zoo algemeen bekend
Als nu het Fransch; en ieder Taalgeleerde
Zocht ook zijn soort waarmeê hy liefst verkeerde
En koffyhuis of kransjen hield, in 't kot,
Of op de werf, of achter 't varkensschot,
En daarvan nog het woord: een graantjen pikken.
't Gebruik was zoo; nu zegt men liever: likken.
Maar, sints die tijd en dat gebruik verliep,
Gaat nergens ook de taalkunst meer zoo diep,
En niemand zal uit stal of duif huis klikken.
De Fries-alleen (gelijk Stevijn vermeldt),
Wanneer de kraai de winterkou voorspelt
Verstaat hem nog, maar blijft in 't andwoord stikken.
't Gebeurde nu by d' eersten morgengloed,
Als Koekeloer met heel zijn vrouwenstoet
Op stok zat, en, naast hem, zijn Partelotjen,
Dat hy op eens een gil gaf door zijn strotjen,
Als van een mensch die in den droom verschrikt,
Of, doodsch benaauwd, naar lucht en adem snikt.
Zijn Partelot ontzette, en riep hem wakker,
En zei: ‘Wel foei! ben jy een slaapsteêmakker?
Ge jaagt een mensch de bare dood op 't lijf.’
‘Och (andwoordt hy), het spijt my, lieve wijf;
Ik vond my daar van zulk een nood bevangen,
Ik voel my de angst nog in den boezem prangen!
Zoo deze droom my maar ten goede keert,
Of 't onheil van mijn hals wordt afgeweerd!
Ik droomde, en dacht, ik liep zoo wat te luieren
Met onze tuin wat om en om te kuieren,
Als ik een beest in 't oog kreeg, als een hond,
Dat op my viel, en naar mijn leven stond.
Zijn kleur was rood en trok wat naar den geelen;
Zijn staart was dik, als hier de vischpansteelen;
Zwart was zijn oor en 't puntjen van zijn staart:
Zijn muil was spits, en als een kat gehaird;
Zijn oog, één vuur, een schrik om aan te kijken!
Dit trof my zoo. Ik zag hem niet te ontwijken.’
‘Wech (zei zy), wech! Ontstelt gy daar zoo van?
Nu ken ik u niet langer voor mijn man.
Ik schaam my-zelv, zou ik een mem beminnen!
Mijn man geen moed! dat ging my aan de zinnen.
Neen, neen, een vrouw eischt in een man verstand,
En moed daarby, die schrappen durft in 't zand.
Geen gek, geen uil, geen drasbroek moet hy wezen,
Die, denk eens aan! die voor een droom zou vreezen!
Is dat een vent, die voor een droom vervaart?
Een mannenhart hoort by een mannenbaart.
En gy, op 't oog, een haantjen als een parel,
Gedraag u toch als een rechtschapen karel!
Of weet ge niet, dat droomen droomen zijn:
Dat 's ijdelheid, en anders niet dan schijn?
Zy komen voort uit ingewandverstopping,
Of uit de maag, in zware spijsverkropping.
Als drabbig bloed, niet naar den eisch gekookt,
Naar boven stijgt en door de hersens spookt.
Uw droom is ook (en 't kan niet anders wezen)
Uit overmaat van 't lijmig bloed gerezen,
Dat in den slaap de plethorieke liên,
Wat iemand droomt, bestendig rood doet zien;
't Zij roestig zwaard, of pijl, of ander wapen;
't Zij wild gediert', met open muil aan 't gapen,
Of rood van huid; het zij een brandend vier
Met rode vlam; of bloedig moordgetier;
Of ovenbrand met gloênde Salamanderen.
Zoo werkt de kracht der zwarte gal in anderen,
En jaagt hun schrik van zwarte beeren aan,
Of bullenbaks, als duivels voorgedaan,
Ja duivels zelfs, die hun de klaauwen wijzen,
En aan een mensch het hair te berg' doen rijzen.
Ik spreek hier niet van ander temp'rament,
Of wat hun kracht in elks verbeelding prent:
Die 't weten wil, kan dikke boeken lezen.
Ik stap er af, en hou de zaak bewezen.
Maar Kato-zelf, die zoo verstandig dacht
Zei die niet reeds: Geef op geen droomen acht?
En even dus, Geleerden en Doktoren
In menigte, zoo na hem als te voren?
Neen, man, vrees niets; maar, eer wy slapen gaan,
Om 's hemels wil, laat u van 't vrouwtjen raân,
Neem wat jalap (ge moet er niet van huiveren)
Of rheum in, om maag en bloed te zuiveren.
Of is hier ligt geen potjenskraam omtrent,
De tuin geeft op, voor die de kruiden kent,
Waarmeê ge 't lijf van boven en van onderen
Ontlast: een stof!...ge zult er van verwonderen.
Ik bid u doe 't. Ik ken uw naturel,
Dat zweer ik u, en uw complexie wel.
De jaartijd is bedenklijk dezer dagen;
En doet gy 't niet, gy zult het u beklagen.
Daar komt heel licht een boze tertiaan,
Een zenuwkoorts, of erger nog, ter baan.
Een dag of twee een digestîf genomen
Van wormtjens, baat; die kunt ge licht bekomen.
Of anders, eet wat frissche centory
Met donderbaard, en daar wat huislook by;
Hier na wat vlier- of wat kornoeljebessen.
Die dat bezit, hoeft geen Aptekersflessen.
Hier staan ze frisch te groeien; pluk ze vrij,
En vrees geen droom: ik neem de zaak op my.’
‘'k Bedank u, lief (dus vangt hy aan te spreken),
En neem het aan voor 't hartlijkst liefdeteeken.
Maar, Kato -! Ja, ik geef den man zijn recht,
Hy is een bol, en weet wel wat hy zegt.
Doch niet te min, hoe Kato wordt geprezen,
'k Heb in mijn jeugd toch ook wel iets gelezen,
En weet heel goed wat in de boeken staat;
Maar menig een leert anders, in der daad!
Men leest alom, dat droomen voorbeduidsels
Van goed of kwaad, en echte lotontsluitsels
Van 't wichtigst zijn dat ons op de aard ontmoet,
En by de proef blijkt deze stelling goed.
Een oud autheur schrijft immers van twee knapen
Die op een reis niet wisten waar te slapen.
Dat ze in een stad zich scheidden van malkaâr,
Waar de eene hier een bed zocht, de andre daar:
Zoo dat op 't laatst een hunner taamlijk slaagde,
Maar de andere in een stal een bondel stroo bejaagde.
't Was middernacht als de een, daar hy op 't bedde lag,
Zijn reisgenoot in tranen voor hem zag.
Die tot hem sprak in dees benaauwde woorden:
“Kom tot mijn hulp, men wil my hier vermoorden!
Vlieg, vlieg! ik ben in 's Konings ossenstal,
Aan de Oosterzij', die uitkomt aan den wal.
Verlaat my niet in 't uiterst aller nooden,
Om 's hemels wil! of - tel my by de dooden.”
De man verschrikt, schiet uit zijn slaap, en - zeit:
Waartoe me ontrust? een droom is ijdelheid. -
Hy legt zich om, en, weêr door slaap bevangen,
Verschijnt hem nu, met gants verbleekte wangen,
Van bloed bedrupt, en, met de borst doorboord,
Zijn reisgezel, en zegt: Ik ben vermoord:
“Men heeft mijn lijk in rundermist verborgen.
Sta op, en ga, met d' opgang van den morgen,
En hou den kar die uit de poort zal gaan,
(Daar lig ik in) en zijn berijder, aan.”
Nu siddert hy; - en ziet by 't eerste dagen
Door de open poort een boeren mistkar jagen,
Met rundermist tot boven volgetast,
En roept, vol schriks: “Grijpt mannen! grijpt dees vast,
En onderzoekt de lading van zijn wagen:
Hier ligt mijn vriend, mijn reisgenoot verslagen.”
Men vindt het dus, en straft den moordenaar.
Hier was 't een droom, en deze droom was waar.
Of, wilt gy meer? Twee andre reisgenooten,
Die tot een tocht naar overzee besloten,
Vertoefden lang door tegenwind aan 't strand,
Tot dat op eens het Westen blaast door 't wand.
't Was avondstond, en, om van wal te steken
Verbeidt men tot de morgen aan zal breken.
Nu slapen zy. Maar de een hoort op zijn bed
Een kenbre stem, die hem in onrust zet,
“Vertrek niet”, zegt, en deze taal doet hooren:
“Indien gy gaat, uw leven is verloren.
Ontwaakt, deelt hy zijn makker alles meê,
En zegt: Blijf hier, en gaan wy niet op zee.
De makker lacht: Dat moet ge my vertellen,
Dat ik een reis om droomen uit zou stellen.
Vooral niet, vriend! een droom is slechts bedrog:
Dat was van ouds, en dat beweer ik nog.
Zijt gy bevreesd, gy moogt hier langer blijven;
Ik stoor my aan geen klap van oude wijven.
Vaarwel! - Hy gaat, en, in een korte stond
Verheft een storm, en alles gaat te grond.
Ik had nog meer exempels aan te voeren,
Maar 't mocht misschien en u en my ontroeren.
En daarom, wijf, het zij er meê zoo 't wil,
Bedachtzaamheid is geen belachbre gril;
En, roekloos hy, die droomen durft verachten!
Gewaarschouwd, eens, moet zich de wijze wachten!
Kenelmus ook (de heilig, dien gy kent,
Al staat hy niet in ieder kerklegend,)
Wien, uit den vorst van Mercia geboren,
Zijns Vaders kroon en zetel was beschoren,
Zag, weinig tijds voor dat hy 't leven liet,
Den moordenaar die hem het hart doorstiet.
Zijn Voedsteres, als zy zijn droom verklaarde,
Beval hem aan, dat hy zich wel bewaarde;
Maar ach! de knaap, naanw zeven jaren oud,
Was groot van ziel, en op zijne onschuld stout.
Ik zou er wel een vleugelveêr om geven,
Indien gy 't laast, zoo als het staat beschreven.
Maar hoor, mijn lief! Sla op Macrobius,
En dat was toch geen oud-langetten muts.
Hy, die den droom van Scipio verhaalde,
Dien Corenhart in 't Nederduitsch vertaalde,
Stelt, dat de droom of ander nachtgezicht
Ons zeker van de toekomst onderricht.
En heeft men zelfs geen droomboek by de luiden,
Waar in men vindt wat alles mag beduiden?
Noch meer dan dat! Wat deed Augustus? zeg!
Smeet hy den droom als onbeduidend weg?
Vooral niet! Neen, hy wachtte zich ter degen.
De vijand had hem lelijk beet gekregen,
Had hy gedacht als Juffrouw Partelot. -
Plutarchus ook! verklaar me dien voor zot! -
Zie Farao, zijn schenker en zijn bakker;
Zie Jozefs droom van schoven op den akker!
En wat al meer! - Geloof my, beste schat,
Een droom, als droom, beteekent al zoo wat.
Ik wil niet eens van Brutus nachtspook praten,
Astiages, of andre potentaten,
Of Cezars vrouw, of de arme Hecuba.
Een droom zegt iets. - Dus geen centaurea!
Geen donderbaard, geen vlier, en geen jalappe!
Ik mag ze niet, wat uw Hoogwijsheid snappe.
Doch lang genoeg! Van dit propoost niets meer! -
Dit is geen droom maar waarheid, op mijn eer:
Ik ken geen ding dat zoo mijn hart kan streelen,
Dan, op den grond met Partelot te spelen;
En zie ik slechts die kraalronde oogjens aan,
Zoo is mijn zorg en alle vrees vergaan.
Wat dunkt u, wijf? Gy moogt my ook wel lijden,
(Niet waar, mijn hart?) in spijt van die 't benijden.
En daarom, kom, we zitten hier wat naauw,
En in dit hok ziet alles even graauw....
Wat zegt ge er van! Nu, houdt u niet verlegen,
En wees geen kind. Ge kunt er heel wel tegen.
Her uit, her uit! - Met vloog hy op den grond,
Want, 't was de tijd en volle morgenstond.
Nu riep hy tok, tok, tok, en al de hennen
Verschenen straks om hem als heer te erkennen,
En welgemoed liep hij zijn Harem door,
En deed zijn plicht; maar Partelot ging voor:
En naderhand, wel meer dan twintig keeren,
Zat hy ze nog, by poosjens, in de veêren.
ô! 't Was een leeuw, als hy door 't schulpzandpad
Met hooge borst en op zijn tenen trad,
Geen grond gevoelde, en als een vorst spatseerde,
Het moedig oog nu hier dan derwaart keerde,
En, tok, tok, tok, waar hy een korrel vond,
De wijfjens om zich heen vergaderde in het rond.
Nu laat hem hier zijn heerlijk lot genieten!
We zien zoo straks, wat daaruit voort zal vlieten.
De maand ging om, waarin de wareld wierd;
De Lente kwam, met telg en bloem gesierd,
En tooide 't veld. Het zilverwitte laken
Der boomgaard stoof, en deed de paden kraken;
En Grasmaand bood een lieven voorjaarslach.
Het was nu juist haar allereerste dag;
Een boze dag, gelijk de lieden weten,
(Duc d' Alva werd zijn bril toen afgesmeten,
Zoo dat hy met een lange neus bleef staan.)
Die meenig een veel spots deed ondergaan;
Maar Koekeloer, zoo preutsch en fier als immer,
Bedacht dit niet, en 't ging hem nog veel slimmer.
Hy stapte dan, gesteveld als een held
Met laars en spoor, van zijn serail verzeld,
En zag de zon in 't Oost-ten-zuiden blinken,
En, zonder klok of bel te hooren klinken,
Hy wist hoe laat (dit lag zoo in zijn aart),
En had het fix, en kraaide metter vaart,
Met zoo'n geluid, zoo krachtig, en zoo helder,
Dat Pluto er van opsprong in zijn kelder,
En Charon vroeg: Wie maakt daar zoo'n rumoer?
Die aanstonds zei: 't Is haanneef Koekeloer.
Hy had gekraaid, en, met een statig wezen,
Het geen hy by zich-zelv' zeer filozofisch vond:
‘De zon (zei hy) is vijftien graad gerezen.’
Toen, knikkend: ‘Partelot, kom hier en zie eens rond!
Zeg, is het niet een heerlijke ochtendstond?
En hoort ge daar die distelvink wel fluiten?
En ginds die sijs? Wat is het lief hier buiten!
Niet waar? Kom hier, en gaan we wat ter zij'.
ô! 'k Voel mijn hart zoo lustig en zoo blij,
Wanneer ik in 't geboomt' die vogeltjens hoor zingen.
Ik zou, van lust, wel uit mijn veders springen.’ -
Mijn goede haan! wis hadt ge nooit geleerd,
Dat vreugde steeds in droefenis verkeert.
Mijn Oudoom zei by alles: ‘Maar na dato!’
Dat is een woord, zoo goed als een van Kato
Of Seneca. Doch hiervan afgestapt!
Een oude Vos, recht listig en doortrapt,
Die drie jaar lang in 't bosch zich had verborgen,
Kroop door de heg, en juist op dezen morgen,
Het tuintjen in, waar onze kraaiersbaas
Zijn hennetjens geleidde, en op de zelfde plaats.
Hy hield zich stil gedoken in de bladen,
Zoo, als die doet, die toelegt op verraden,
Op rooven loert, of, met geleider laag
Een armen bloed wil pakken by de kraag.
ô Moordenaar, ô valschaart, ô verrader!
Gy, Gaviljon (of wie geleek u nader)!
Gy, Vosmeer, die dat machtige Amsterdam
Zoo listig wist te leevren aan de vlam!
En, die, voor hem, de Trooiers wist te doeken!
Wat zeg ik best, om u ter deeg te vloeken,
En dan den dag, den uchtend boven al,
Die 't hoenderkot niet licht vergeten zal?
Och, Koekeloer! waart gy op stok gebleven
Dien ganschen dag; ja, uw geheele leven!
De droom had u gewaarschuwd; waarom dan
Naar vrouwenraad geluisterd, als een man? -
Maar, ijdle klacht! wat zijn moet, moet geschieden.
't Ging Adam zoo, en duizend braven lieden.
Een wijfjens tong bracht menig in den nood;
En vrouwenraad -! Een mandvol weegt geen lood.
Het ga zoo 't ga, men kan ze niet betrouwen.
De Haan sprak zoo: ik, zeg nooit kwaad van vrouwen,
En die het doet, doet kwalijk. Op mijn woord! -
Doch, niet te veel te beuzlen! Gaan wy voort.
De lucht was zoel, en by dat schoone weder
Lei Partelot zich in de zon wat neder,
En bakerde daar op den warmen vloer,
By de andre zes. En onze Koekeloer
Zong wakker op, en fraaier, naar mijn meenen,
Dan Haarlems strandmeermin, of eene der Sirenen.
't Geviel dat op een struik een vlinder zat,
Waar onze haan 't opmerkzaam oog op had,
Als, wip! de vos hem toesprong uit de bladeren.
En ijlings, paf! stokt hem het bloed in de aderen.
Hy zong niet meer, maar sloeg de vleugels uit,
En riep: tok....tok, met sidderend geluid,
Als iemand wien een doodschrik koomt te treffen.
Natuur leert dus aan elk gediert' beseffen,
Wat, vijand is, en wien het heeft te ontvliên,
Al heeft het hem te voren nooit gezien.
Zoo stond de Haan, en springt om weg te vluchten.
Maar Reintjen sprak: ‘Daar valt hier niets te duchten,
Mijn beste Heer met uw fluweelen rok;
Wees niet verschrikt!’ en zette zich voor 't hok.
‘Ik ben uw vriend; wel foei! wat zoudt gy vreezen,
'k Doe niemand kwaad, of - 'k wil een booswicht wezen.
Ook koom ik niet om hier belet te doen,
Maar lei my slechts te luistren in dit groen,
Om naar uw zang op mijn gemak te hooren.
'k Ben, in mijn soort, recht muzikaal van ooren,
En vind uw stem zoo lieflijk en zoo zoet,
Dat my Longeou niet half zoo wel voldoet.
Wat hebt ge een borst! ook meer verstand van noten,
Dan 'k ergens vond by wezens op twee poten.
Want ons geslacht dat op vier voeten treedt,
Deugt niet het minst voor zanger of poëet;
En van uw soort moet ieder dat bekennen,
De zang hoort t'huis by snavelbek en pennen.
Mijn heer uw Vaâr, (ô! 't was mijn beste vrind!)
Dat was een haan! hy werd van elk bemind;
Men vindt er geen als hy, dan in historie -
Uw moeder ook, roemruchtiger memorie,
Een schoone vrouw, bescheiden, net, en kuisch, -
Die kwamen wel ten eten aan mijn huis;
En 't waar my lief, u ook zoo eens te onthalen.
Maar zingen -! Ja, dat zeg ik menigmalen,
'k Heb, buiten u, nog nooit zoo'n zang gehoord,
Als uit zijn keel. 't Kwam uit het harte voort.
Dat pectus quod disertum facit, weetge,
Dat zat er in, dat keek er door een reetje;
Dat moet er zijn by die naar glorie staat,
En zoo deed hy. Hy had natuur te baat,
En, om zijn stem nog meerder kracht te geven,
Vertrok hy 't oog - (het was om van te beven!)
En rekte zich de hals ontzachlijk uit,
Als waar 't zoo'n pijp, zoo'n leêren brandspuitstuit.
Daarby, hy was een man van oordeel, en belezen.
Ik zie hem nog (dit dunkt my) in uw wezen.
Want als men hem zoo vlak in de oogen keek,
Dan had hy iets dat naar God Mars geleek. -
Maar ga toch voort. Ik meen u niet te dwingen,
Doch doe my de eer van nog eens op te zingen.
Laat zien of gy, een nog wat jonger hoen,
't Met zulk een zwier en kracht uw vader na kunt doen.’
De brave Haan stond daar als opgetogen,
En voelde niet hoe snood hy wierd bedrogen:
Die vleitaal werd genoeglijk ingeslikt.
Zoo gaat het meer, dat iemand wordt verstrikt.
Straks zet hy zich op 't uiterst van de tenen
En rekt zijn hals, en heel zijn lijf met eenen,
En draait en wringt dat hem 't gezicht vergaat,
En kraait het uit, dat hy te trillen staat.
Braaf! zegt de Vos, en ziet hem 't oog genepen,
En houdt in eens hem by de keel gegrepen.
En stuift terstond, gelijk een wind zoo vlug,
Naar 't boschjen toe, met Haanneef op de rug,
Die, in den klem besloten van zijn tanden,
Niet weet waarheen, noch waar hy zal belanden.
ô Noodlot, dat geen stervling kan ontgaan,
Hy mag dan boer, of koning zijn, of haan!
Ach! dat zijn wijf geen droomen wou gelooven!
Ach! dat ge juist hem zulk een kool woudt stoven.
En, op wat dag? Een maandag, denk eens aan!
Een dag, genoemd naar Luna, naar de maan!
Naar Luna, die, met zoo veel aangezichten,
Voor vier verstrekt! En die vergeet haar plichten! -
Die, als Diaan, de bosschen zuivren moet,
Duldt dat de vos op arme hoenders woed'!
Als Hekaté, de honden kan doen bassen,
Laat van een vos den hoendervorst verrassen!
Als Prozerpyn, ten minste vloeken kan,
Ziet zwijgend toe, als wist zy nergens van! -
Moest een Godes met zes of zeven namen,
By zoo'n geval zich niet te barsten schamen?
Zoo zy geen haan voor 't leed beschutten mag,
Wat geven wy haar peetnaam aan den dag?
Daar sleept men hem in 't aanzien van zijn vrouwen,
Gevangen. Wee dien oogen, die 't aanschouwen!
ô Welk gehuil! wat bittre jammerkreet
Verheft zich daar by dit afgrijslijk leed!
Nooit hoorde de aard een zoo aandoenlijk kermen
Toen Gozewijn van uit Klarisses armen
Door 't Basterdzaad gesleurd wierd by zijn baard,
En nederviel voor 't Nonverdelgend zwaard.
Van Priamus begeer ik niet te spreken,
Op de eigen wijs van Pyrrhus staal doorsteken;
Karthagoos wal, met vlam en klacht vervuld;
Of duizenden, door Neroos zonder schuld
Veroordeeld. Neen, waar immer werd gekreten,
Hier wordt een vorst, (een koning mag hy heeten,)
Een vader, man, en broeder te gelijk,
In eigen hof en wettig koninkrijk,
Met kroon op 't hoofd en purpren staatsiekleeding,
Zijn volk ontrukt, met trouw- en rechtvertreding,
En voelt, geens vijands zwaard, maar tanden, in de nek.
Hier hangt hy, met het hoofd hem benglende uit den bek,
Slaat naar den heilgen grond van zijn bewindstafvoering
De draaiende oogen rond, beneveld door de ontroering,
En hijgt naar d'ademtocht; wellicht, den laatsten snik!
Wie, droeven, troost u in dit doodlijk oogenblik!
De Weduw hoort het straks, en vliegt met beî haar spruiten,
Verbaasd van 't naar gekerm, de keuken door, naar buiten,
En ziet Reinier, die recht naar 't boschjen snelt,
En d' armen haan, helaas! in zijn geweld.
Zy roept: Een vos! een vos! Uit mannen! uit geburen!
En fluks weet Flink, de hond, zijn halsring door te schuren,
En Jaap, en Gijs, en Piet, met knuppels in de hand,
Vervolgen op een draf den moorder, dwars door 't land.
Een algemeen geschreeuw der trouwe dorpelingen
Gaat op, vervult de lucht, en stoort het vogelzingen,
En 't was of aarde en hel in barensarbeid was.
De ganzen vlogen op en gaggelden door 't gras,
En de eenden kwaakten door de vijvers, dat het raasde.
Een bijenzwerm, die daar op bloemen aasde,
Toog op den krijgsroep aan, en gonsde door de lucht,
En wette in arren moed heur angels in de vlucht.
De kevers sloegen meê hun onvolgroeide vlerken
Van onder 't rugschild uit, op elzenrijs en berken;
Maar stortten aan den voet van 't schuddende geboomt',
Dat met zijn blaadren ruischt, als van den wind doorstroomd.
De muggen sliepen nog aan boord der waterkreken,
(Hoe anders zouden zy by 't veldgebrom ontbreken!)
En 't schorre kikkervolk, dat aan den vliet ontsprong,
Zet ook zijn gorgel op met uitgezwollen long.
Ik wil van torenkreet noch aaklig klokkenkleppen,
Allarm slaan van de trom, noch stormgeroffel reppen,
Want toren, klok, noch trom bevond zich in 't gehucht;
Maar hooren beide en zien verging er van 't gerucht.
De varkens knorden in de veestal onder 't loeien
Van 't kalfjen, en 't gebulk der naastgeweide koeien;
En 't teedre schaapjen bliet van deernis en van angst,
By 't daavrend hondgeblaf der buurschap, tuk op vangst.
't Is zeker dat jack straw niet half zoo'n leven maakte
Als hy een Vlaming zag, en minder vloeken braakte
Met al zijn menigte, dan hier op Sinon Vos
Werd uitgedonderd, die al vluchtend week in 't bosch.
Maar zie, hoe snel 't geluk zich om kan wenden.
De droeve Haan zag de uitgerukte benden
In aantocht, maar te langzaam voor den spoed
Des roovers, die hem vast heeft in zijn snoet
En, ieder sprong, hem sterker schijnt te nijpen,
Daar de angst, hierby, hem 't doodzweet uit doet zijpen.
In 't eind, hy spreekt uit d'eng geklemden strot:
‘Wel foei, Sinjeur, wat is dat Landvolk zot!
Zy meenen u in 't loopen te achterhalen!
Ik zou ze dat met goeden schimp betalen:
Ware ik als gy, ik zei: Vervloekt gespuis,
Wat beeldt ge u in? keer om, en naar uw huis!
'k Ben reeds in 't woud, en (springt gy hoog of lager)
De haan blijft hier, hy zij dan vet of mager:
Ik lust hem zoo; mest gy een ander hoen
Zoo vet gy wilt, ik kan het hiermeê doen.’
De Vos zei: ‘Ja,’ - en in dit uit te spreken,
Weet Koekeloer hem uit den muil te breken,
En vliegt om hoog, tot boven op een boom.
Daar stond Reinier en keek als in een droom.
‘Och, Haantjenlief (dus sprak hy), wil niet denken,
Dat 'k oogmerk had om u een veêr te krenken.
Ik maakte u maar uit louter spotterny
Wat bang, mijn vriend: zoo waar, geloof me vrij.
Kom af, kom af. Ik zie, gy zijt verlegen;
Och, dacht ik dat, ik had wel stil gezwegen,
Maar kom, kom hier, op dat ge wat bedaart.
Geloof my, man, gy zijt te licht vervaard.’
‘Neen (zei de Haan); de Duivel mag my halen
Met vleesch en bloed, al wou hy zeven malen,
Zoo gy my meer dan deze reis betrekt.
Ik weet het nu, waartoe de vleitaal strekt.
Ik zal niet meer, om hooger toon te kraaien,
Tot uw vermaak, met hals en oogen draaien.
Wel zingen, zij voortreflijk in die 't kan;
Wel toezien is nog beter voor een man.
De Vos stond stijf met de oogen neêrgeslagen,
En Haanneef kraait eens op, zijn vrijheid ten bewijz'.
Nu (riep de schalk), vaar wel! gy hebt u braaf gedragen:
Maar immers, 't was April, en, met uw welbehagen,
De vinding, hoe 't ook viel, verdient toch altijd prijs.’
Hoofdzakelijk uit chaucers oud Engelsch nagebootst.
1817.
De krokodillenkoning.Krekelzangen II, 109.
Och Vrouwtjen, hoe gaat gy zoo bitter bedrukt,
De wang zoo bedropen, het hoofd zoo gebukt?
ô Zeg my, wat doet u de handen zoo wringen,
Of wat aan uw oogen die tranen ontspringen? -
Ach, Schipper! 'k Ben Moeder, mijn Kind is verscheurd.
Vraag nooit aan een Moeder wat leed zy betreurt;
Waar zou zy, waar kan zy haar tranen aan geven,
Dan 't Wicht van haar boezem, haar leven van 't leven!
'k Verloor al mijn rijkdom, de vrucht van mijn schoot,
En zag het een offer der smartlijkste dood.
Ik bracht het aan 't water om 't lijfjen te wasschen,
Daar greep het een ondier dat school in de plasschen.
Daar werd het een prooi van den Nijlkrokodil,
Die loerde in het rietbosch, verscholen en stil:
Zijn muil greep het aan met een vreeslijke wonde,
Zijn staart sloeg het teffens op eenmaal te gronde.
Maar neem me in uw bootjen en voer my gezwind
(Dit bid ik, dit smeek ik) ter wraak van mijn Kind,
Naar 't schelfland, het eiland van Kaiman, hun Koning;
Hem wil ik het klagen, ik moet naar zijn woning.
Geen staart heeft die Koning om mede te slaan,
Maar ooren aan 't hoofd, om mijn klacht te verstaan.
Ik wil voor dien Koning den moorder beklagen,
En 't bloed van den booswicht tot wederwraak vragen. -
Neen, Vrouw (sprak de Schipper), blijf gy daar van daan.
Ik zal naar dat eiland van Kaiman niet gaan.
Ik kom in 't gezicht niet van Kaiman den Koning,
Al boodt gy me al 't goud van zijn land tot beloning. -
Wel Schipper, zoo geef my uw boot slechts te leen,
Zoo ga ik er zelf in mijne eenzaamheid heen.
Geen mensch houdt my af van mijn reis naar den Koning,
Al bood hy me een wareld vol goud tot beloning. -
De Vrouw vliegt als razend en dol in de schuit,
En schiet voor den stroom als een bliksemstraal uit.
De Schipper blijft achter en wacht op den oever,
En ziet haar verdwijnen, hoe langer hoe droever. -
De varende trad nu het koningshof in;
Daar zat hy op de eiers der Vrouw Koningin,
En 't talrijk gebroed van hun vruchtbare sponde
Kroop daar als de Prinsjens des Rijks in het ronde.
De Vrouw sloeg aan 't beven, en knielde in het stof
Zoo dra haar het oog van Zijn Majesteit trof.
Want niemand bestond er van knapen of ridderen,
Die hem in het aanzicht kon zien zonder sidderen.
Zy boog zich en sprak schoon van vreeze schier stom:
ô Koning, heb deernis, ik bid er u om.
'k Moest één van uw knechten mijn Kind zien verscheuren;
ô Laat my ook wraak van den moorder gebeuren!
Ik weet het, Heer Koning, mijn klacht neemt gy aan.
Geen staart is u eigen, om neder te slaan;
Maar ooren aan 't hoofd, om mijn beden te hooren;
ô Schenk aan die beden uw koninklijke ooren! -
‘Gy oordeelt (was 't andwoord), gy oordeelt my recht.
Maar Vrouwtjen, gy hebt toch niet alles gezegd.
'k Heb ooren, geen staart; maar, gy zult het bevinden,
'k Heb tevens een muil om u meê te verslinden.’ -
De vloed bracht het schuitjen, maar zonder de vracht,
Te rug aan den oever waarop men haar wacht;
De Schipper ontroerde op 't wanhopig gezicht.
En alles beschreide de Moeder by 't Wicht.
1822.
Romoald.Krekelzangen II, 113.
‘Ai zeg eens, gy Huisman, hoe staat daar die kluis
Van Romoald ledig, ten Westen van 't kruis?
Ik kwam hier als boetling, in vurig verlangen
Om van zijne handen mijn aflaat te ontfangen.
Maar 'k vond de deur open, het dak schier ontbloot,
En 't venster gebroken. Of is de man dood?’ -
Och neen hy; hy leeft nog, maar ging hier van daan,
En 't staat onze boeren op menig een traan.
Ik kan u niet zeggen hoe diep wy 't betreuren.
Het is, om het hart uit den boezem te scheuren.
De man was zoo heilig, zoo goed, en zoo wijs!
Wy hadden hem liever dan heel 't Paradijs.
De man kon zoo bidden! Wat had hy een stem!
Wat waren het woorden van kracht en van klem!
Het klonk door zijn neus zoo ontzettend en helder;
Al lag hy geknield in den ondersten kelder,
Het drong door den hemel zoo goed als van 't dak,
En ieder ontroerde, wanneer hy maar sprak. -
‘Maar zeg my, waarom toch verliet hy zijn cel?
Gy hadt hem hier lief en verzorgdet hem wel;
Hy was een goed herder, en hield van zijn lammeren.
Nu mist ge zijn hoede, het is te bejammeren!
Gy schreit om zijn afzijn, ik deel uw verdriet,
Maar dat hy vertrok, dit begrijp ik my niet.’
Uit needrigheid, Heertjen. Wy dachten altijd,
Indien hy eens gaat, dan zijn wy hem kwijt.
Van hier gaan, bedenk eens! en elders gaan sterven,
En ons door zijn dood, van zijn lichaam onterven!
De man was zoo heilig! dit stak ons in 't hoofd,
Dan waren wy ook van zijn beenders beroofd.
Want als hy eens dood is en heilig verklaard,
Wat is dat gebeent' dan ons dorpjen niet waard!
Hoe zal 't op zijn grafsteen mirakeltjens regenen!
Hoe zal er de Hemel ons allen om zegenen!
Wat brengt het ons beêvaarts en offers en goud,
Als eens een kapel om zijn graf wordt gebouwd!
Wy peinsden hier over, en pleegden des raad:
‘Wat zal er van worden, zoo hy ons verlaat?’
Dus achtten wy 't veiligst, daar tegen te zorgen,
En wilden hem eens op een avond verworgen.
Want (denk eens, Mijnheerlief!) zoo'n heilig! zijn graf!
Wy stonden het, ja, voor ons leven niet af.
Maar och! hy was needrig, en hield van geen eer.
Hy had het vernomen, men zag hem niet meer.
Nu staan wy bekommerd en raadloos verlegen!
Maar 't leed moest ons treffen, en wie kan er tegen?
Wat baat alle voorzorg of wijs overleg!
't Was zucht tot bewaren, en 't nam hem ons weg.
1822.
De lelie en de daauwdrop.Krekelzangen I, 119.
Als de Godheid van den dag
Met een zachten afscheidslach
Op het aardrijk nederzag,
Smolt een star van 't firmament
Uit de blaauwe hemeltent
Tot een daauwdrop af, en vloot
In een Lelies blanken schoot,
Waar zy tintlende in bleef hangen,
Als een traantjen van verlangen
Op verliefde Maagdenwangen.
‘Welkom, dierbre Gastvriendin’
(Sprak der bloemen koningin)!
‘Dat uw teedre vriendschapsmin,
In een wederzijdsch gevoel,
My den heeten boezem koel'
Van het gloeiend zonnevuur
Dat ik naauwlijks meer verduur!
Kom mijn rijken tooi verschoonen!
Blijf, ô blijf steeds by my wonen!
'k Zal u eeuwig dank betoonen.’
Neen, onnoozle, riep zy, neen;
Ondanks uw bevalligheên,
Wy zijn lot- noch standgemeen.
'k Viel van hooger Ethertrans,
Dronken van mijn hemelglans;
En in dit kortstondig graf
Spiegel ik mijn oorsprong af,
Daar ik de eens bepaalde poos
Op de leliesteng of roos
Om mijn diepen afval bloos.
‘Lieve, heldre Hemelspat
Van een onbezoedeld nat
Op mijn hagelzuiver blad!
Parel van dat maatloos strand
Dat het wijd Heelal omspant!
Wees mijne onschuld tot sieraad
Op dit smetteloos gewaad;
Laat zy met uw luister pralen,
En van uit deze aardsche dalen
't Oog des hemels tegenstralen!’
Neen, vergeefs weêrhieldt gy my!
Naauwlijks gaat de heerschappy
Van uw korte nacht voorby,
Of uw boezem, thands zoo dicht,
Opent zich voor 't Zonnelicht;
En het schijnsel dat dit spreidt
Roept my weêr tot heerlijkheid
Uit uw sterflijk bloemgebladert,
Als 't weldadig uurtjen nadert
Dat den afval weêr vergadert.
't Licht brak door. Als 't schuldloos wicht
Dat by 't wiegjen nederligt,
Op den lonk van 't blij gezicht
Naar zijn moeders armen spoedt,
Vliegt de daauwdrop 't in 't gemoet
Dwars door 't vloeibre luchtazuur;
Maar de Lelie staat geen uur
Op haar Gastvriendin te staren,
Of haar sap verdroogt in de aâren
En zy strooit haar losse blaâren.
Dicht by Lunaas zilverglans
Hoog, in de uitgespannen krans
Van 't safier der wolkentrans
Werd de Zwerfster nu vereend
Aan 't schakeersel van 't gesteent'.
Straks nam de Englenschaar haar op,
En aan de eens gevallen drop
Werd hare eerplaats weêrgeschonken
Om met 's Hemels schittervonken
In den starrenriem te pronken.
Stervling, die, met dieper val
Dan van 't schittrend starrental
Tot het needrig bloemendal,
Op den laagen aardhoop vielt,
Van het wormgespuis doorkrield!
ô Vergaap u-zelven niet,
Zoo u 't slijk zijn vriendschap biedt!
Eenmaal moet gy, na 't verzinken,
Weêr in 's hemels gordel blinken,
Als Gods vreêbazuin zal klinken.
Na het Deensch. 1822.
Polytechnes en Aëdon.Nederlandsche Muzen-Almanak, 1824.
(Vertellingtjen, aan twee jonggehuwden.)
Oude lieden moeten keuzelen,
Dat was zoo van Noachs tijd;
En, indien zy soms wat beuzelen,
Grijsheid scheldt men alles kwijt.
Wilt ge dus, ô jeugdig Paartjen,
Aandacht geven voor een poos
Aan den praat van Bestevaârtjen,
'k Heb hier iets uit de oude doos.
Daar waar thands de Turken huizen,
Dicht by 't oord waar Troje lag
(Om 't op 't naauwst niet uit te pluizen,)
Voerde Krezus eens gezag.
'k Meen dien Rijkaart zoo vermetel,
Die zich zoo gelukkig hield,
Maar wiens Rijk en koningszetel
Ras door Cyrus was vernield.
Solons naam behield hem 't leven,
Op den rand van 't houtmijtvuur,
Die de les hem had gegeven:
Zie op 't laatste levens-uur.
Maar die Paai was lang vergeten;
En daar stond een groote stad,
Kolofon van ouds geheeten,
Die zoo iets van....Holland had.
In die stad nu, rijk van menschen,
Was het vol van Ambachtsliên,
Waar ge wat het oog kost wenschen
Wijd en zijd te koop mocht zien.
Alles naar de nieuwste smaken,
Juist als heden in Parijs;
Maar de kunst van stoelenmaken
Stond er op byzondren prijs.
Of er reeds Bergères waren,
Is een punt van groot geschil,
En zoo licht niet op te klaren;
Maar het zij daarmeê hoe 't wil;
Kanapees en tabouretjens,
Met fauteuils in alle soort,
Vond men daar uitnemend netjens,
Raadsgestoelten, en zoo voort.
Polytechnes was een karel
In dat stoelenmakers gild;
En zijn wijfjen was een parel,
Uit geen schelvisch-oog geschild.
't Was een staal van Echte-luidtjens
Als de zon maar zelden zag:
Want nooit kropen ze uit de muitjens,
Of by hen was 't bruiloftsdag.
Luimen, kibblen, of krakeelen,
Grilletjens van eigenzin,
Brengt men uit zijn kinderspelen
Somtijds wel by 't huwlijk in.
Maar hier was het heel wat anders:
Eens van inborst en gemoed,
Leefden ze als twee Salamanders
In één lichterlaaien gloed.
't Was niet, rijzende uit de veêren,
‘Ik wil koffy; ik wil thee: -
Ik zal me een kadetjen smeeren;
Ik een mastelijnen sneê.’ -
Neen, van de ochtend tot den avond
At en dronk men eensgezind;
Nooit in sentiments hoogdravend;
Nooit het hoofd vervuld met wind.
't Was een lust om 't aan te kijken,
Als de man aan 't schaven stond;
't Vrouwtjen ijvrig zat te strijken,
Of de schort voor 't lijfjen bond.
Och, zy waren zoo te vreden,
Zoo gelukkig met malkaâr;
Alle huwlijkszaligheden
Stroomden uit op 't lieve paar.
‘Wel Aëdo, (zei een Buurtjen
Uit de kelder om den hoek:)
Naar ik zie aan dat postuurtjen
Wordt uw lijfjen taamlijk kloek.
'k Wil er u geluk meê wenschen;
'k Wensch het ook met hart en ziel:
Want nooit zag ik één paar menschen
Dat zoo van malkander hiel.’ -
‘“Van malkander (zei zy,) houen!
Wel voorzeker, Vrouw Sibil,
Waarom zou men anders trouwen?
Tusschen ons komt nooit geschil.
Wat er vloeien moog of ebben,
Altijd bruischt die liefdevliet.
Zoo malkander lief te hebben,
Doen Jupijn en Juno niet!’” -
Dit hoort Juno in de wolken,
En, tot razens toe, verstoord,
Zweert zy by des afgronds kolken
Wraak voor 't onvoorzichtig woord.
‘'k Zal haar 't roemen wel verleeren,
En die zoete huwlijksvreugd
(Zegt zy) gaauw in leed verkeeren;
Dat er ieder lang van heugt.
Hoe! een wijf van veertien weken,
Die pas weet wat trouwen is,
Zal zich in mijn zaken steken!
In mijn echtgeheimenis!
Mag ik (is mijn man te vreden,)
Hier niet leven naar mijn zin,
Of een kleuter van beneden
Steekt haar vuile neus daarin?
Neen, de henker mocht dat velen! -
Zoo ik met mijn man eens kijf,
Huis- en disch- en bedkrakeelen
Zijn de glorie van een wijf.
ô Ter deeg zal zy 't gevoelen
Die mijn godheid niet ontzag,
Of ik weet mijn wraak te koelen,
En wat Junoos spijt vermag.’ -
‘Eris!’ roept zy of het dondert.
Iris hoort haar stem en komt,
Om dien harden schreeuw verwonderd.
En van angst en schrik verstomd. -
‘Scheer u weg, ik roep geen Iris:
Eris roep ik, haal ze, ras!
By den pot die hier te vier is,
Komt geen Iris my te pas.’ -
Eris komt, en krijgt bevelen. -
'k Roer dien gantschen boel niet aan;
Eris weet haar rol te spelen;
Zien we slechts hoe 't is vergaan. -
Polytechnes stond te werken:
't Was een Burgemeesters throon,
Rondom ingeleid met perken;
Boven op, een lauwerkroon.
Een Meduzaas hoofd met slangen
Sloot in 't kunstig lauwerblad:
't Voorhoofd stond met beî de wangen
Van haar kronkels ingevat.
Over schouders, borst, en lenden
Hingen zy al krullend af;
't Geen aan hen die 't volkjen menden
't Hoogst-ontzachlijk aanzien gaf.
'k Vond eens, 'k weet niet waar, geschreven,
Dat (naar 't Amsterdamsch gebruik,)
Dit den oorspronk heeft gegeven
Aan de Burgemeesters- pruik.
Doch een ander schrijver meende,
Dat men 't Amstelsch hoofdgestel
Aan Meduza niet ontleende,
Maar een Gratie uit de Hel.
Hoe dit zij, de man was nijver,
En het kunststuk liep op 't lest;
En het wijfjen meê vol ijver,
Weefde tevens al haar best.
‘'k Ben haast vaardig (zei hy), vrouwtjen:
Van de week is 't werk gereed.’ -
‘Ja, maar (riep zy van 't getouwtjen,)
Ik nog gaauwer met dit kleed.’ -
‘Neen, ik meen 't u af te winnen;
Maak daar staat op,’ zei de man. -
‘In het weven en het spinnen,
Weet ik toch wel wat ik kan.’ -
Hy daarop weêr: ‘Laat dat wezen;
Wedden wy, gy zijt het kwijt.’ -
‘Daarvoor heb ik niets te vreezen,’
Zegt zy, met verbeten spijt.
‘Ik kan ook mijn handen roeren
Als het pas heeft, denk dat vry;
En hoe veel ik uit wil voeren,
Staat toch, meen ik, slechts aan my.’ -
‘Nu, ik wed.’ - ‘Ik wed daartegen.’ -
‘'k Hou u dubbeld.’ - ‘Ik nog meer.’ -
Thands gemord, gepruild, gezwegen,
En gezuurmuild keer aan keer.
Stil en stroef by één gezeten,
Zag men weêrzijds voor zich heen;
Tong en spraak was uitgesleten,
En de keel verroest zoo 't scheen.
Lust en Echtheil was geweken;
Altijd was het vrouwtjen dwars
Als de man haar aan kwam spreken;
Hy daartegen, bits en barsch.
't Slot van alles was verkoeling -
Wrevel - afkeer - staâge twist;
En van Junoos wraakbedoeling
Werd geen vingerbreed gemist.
'k Schuw de gruwlen hier te ontblooten,
Uit dit eerst geschil ontstaan.
Jongvereenigde Echtgenooten,
Neemt er toch een voorbeeld aan!
Wacht u - niet voor 't eerst krakeelen,
Dat is niet genoeg gezeid:
Wat de harten kan verdeelen,
Is de minste kleinigheid.
Neen, maar leert eenstemmig denken;
Zijt één wezen, ziel, en zin;
En - uw huwlijkszegen krenken
Kan geen Hemelkoningin.
Uit het Grieksch.
1823.
Fabel.Nasprokkeling, 7.
De visschen hadden lang elkander opgegeten,
De grooten namelijk de kleinen, als wy weten
Dat de oude herkomst is en 't loffelijk gebruik.
Zy smeekten om een Vorst, die zou dat onheil stooren.
Een Reiger vond men goed, die scheen daartoe geboren;
Maar deze had toch ook een buik.
Wat zwarigheid? hy wordt verkoren,
En nu is 't alles puikjes puik!
De grooten vreezen hem. Hy stelt hun vraatzucht perken.
't Verschil was spoedig op te merken,
En heel de vijver juicht om 't veel geringer leed.
Doch 't groot geboefte zei den kleenen:
‘Die snavel en die lange beenen!
Goed is hy, zeker; maar wie weet!
Een Reiger, wordt hy boos, is moeilijk om te temmen,
Wie zou 't gevaarlijk dier ontzwemmen,
Indien hy zich recht gelden deed!
Hy kon ons allen, zonder stikken,
Wel door zijn langen hals verslikken.
't Was best indien men hem de bek en schenkels brak
En dan zoo veel men wilde in d' open gorgel stak.’
Men vond het goed; het werd besloten;
(De kleinen zijn toch steeds het speeltuig van de grooten)
Maar als vorst Reiger nu geen bek meer had of poten,
Ging 't vratig snoekenbroed op nieuw zijn ouden gang,
Thands voor den Koning niet meer bang.
En wat hielp nu de goede Koning
Dan tot een ijdele vertooning,
Die, ongesnaveld, krachteloos,
Maar stil te prijken zat in 't kroos,
Met somtijds van verdriet te geeuwen,
Of vruchtloos 't hola uit te schreeuwen
Wanneer het in 't verwarde diep
Een weinigj' al te onzinnig liep!
ô Visschen, zoo gy moet verslonden,
Wat scheelt het u door welke monden?
Dan - zoo ik echter kiezen dorst,
Ik koos een Reiger met een gaven bek tot Vorst.
1824.
De paauw en de raaf.Schemerschijn, 131.
‘Geef (sprak de Paauw), gy Raaf, die purperroode brozen,
Zy passen by mijn fraai met goud doorstikt gewaad:
Ge ontstalt ze me in den slaap, en 'k zag den dageraad
Sints daaglijks over my om 't vuile schoeisel blozen,
Dat by uw kleeding voegt, maar by mijn dosch misstaat.’
‘Vooral niet (zei de Raaf)! Ik weet van geen verruilen;
Doch had de misslag plaats, zoo heeft zy plaats in 't kleed.
Geef gy me uw veedrenpronk waarop ge u dus vermeet;
Mijn laarzen passen aan mijn voeten; u, die vuilen,
Waarmeê ge in zotten praal op mist- en drekhoop treedt.’
De Schildpad zat die twist eerst zwijgende aan te hooren,
Doch eindlijk roept zy uit: De Raaf heeft groot gelijk;
De hoogmoed stelt niet slechts het geen hy heeft te prijk,
Maar heeft Natuur aan elk zijn eigen deel beschoren,
Die rijk is wil altijd nog rijker zijn dan rijk.
Na Dschami gevolgd. 1826.
Rechtsgeding.Nederlandsche Muzen-Almanak, 1826.
Eens was er tusschen Neus en Oogen
Een zwaar, een schriklijk zwaar geschil.
't Was, wien het eigendom behoorde van den bril,
En 't werd welhaast voor 't Recht getogen,
Want zelden, dat m'in twist de twistzaak schikken wil.
De Tong was advocaat; zy had geleerd te spreken,
(Partijen konden 't niet,) en 't Oor moest rechter zijn.
Dat immers oordeelt opperfijn,
En hoort wel aan de vedelstreken
Of 't hair des strijkstoks van een haas is of konijn.
't Pleidooi begon: ‘De Neus (dus liet de tong zich hooren)
De Neus heeft zekerlijk de waarheid aan zijn kant;
De Neus is 't, wien de bril (als ieder weet) omspant;
De Neus is voor den bril ontwijfelbaar geboren:
Dit leert Voltaire-zelf, dien heb ik tot guarant.Candide ou l'optimisme.
Beschouw die glazen eens. Een boogjen is daartusschen,
En, vraagt men wat die bocht voor nut heeft of beduidt,
Zy is een klaar bewijs dat alle weêrspraak stuit,
En toont ons openbaar een zadel zonder kussen,
Die om den ronden rug waar ze op gezet wordt, sluit.
En stel, men had geen neus; wie zou den bril dan dragen?
Waar bleef dan heel 't gebruik van dit zoo nuttig glas?
Dan was 't een nietig vod en kwam geen' mensch te pas.
Ook altijd moest partij den Neus vergunning vragen,
Zoo dikwijls de ouderdom kourant of bijbel las.
En wil men nu den Neus uit die possessie drijven;
Wel, dan waar 't afgedaan met reden, recht, en wet,
Dan waar wat vrijheid heet en volksgezag, verplet.
Ja, Rijken zijn vergaan, maar dit zal eeuwig blijven:
De bril wordt nergens ooit, dan op den Neus gezet. -
Doch: de Oogen zien er door. - Dat 's enkel usurpeeren;
Daar is nooit servituut aan de Oogen toegestaan.
Dat noem ik, met het oog door ons terrein te gaan;
Neen, onze grond is vrij, dat durf ik stout beweeren,
En duldden wy 't voorheen, dit moet nu afgedaan.
Men zegt; “De brillen zijn voor de Oogen om te kijken.” -
Vooral niet! maar zy zijn een deftig neussieraad:
Men heeft slechts rond te zien hoe achtbaar 't iemand staat.
Ja, laat de Mode-zelv hierin het vonnis strijken,
Meest kijkt m'er over heen; zy maskren ons 't gelaat.
En daarom draagt men ze ook in alle slag van kleuren,
In licht of donker bruin, in gras- of watergroen,
Naar 't best aan 't aanzicht vleit om 't gunstig voor te doen.
Dit doet een voorwerp wel zoo duidlijk niet bespeuren,
Maar 't is de Modedracht voor lieden van fatsoen.
“Doch 't lezen....” Gekkerny! men hoeft niet meer te lezen,
Daar 't alles in het rond van Maatschappijen krielt;
Daar zit de wijsheid aan des sprekers voet geknield.
Geen studie meer behoeft, om recht geleerd te wezen,
Hoor Redevoeringen met vrijheidszucht bezield!
En hiermeê sluit ik dan, en durf gerust vertrouwen,
Dat dit verlichte Hof, door billijkheid vermaard,
By 't doen der uitspraak zich zal vinden onbezwaard,
Den Neus by 't oud bezit en volle recht te houen,
Daar de eisch der Oogen niet ontfanklijk wordt verklaard.’
Nu zweeg de Tong een poos, en - sprong naar de andre zijde,
En ving voor de Oogen thands een Tegen-rechtspleit aan.
Alleen was ze, en verplicht ook deze voor te staan;
(En immers 't slechtst moet ook verdedigd nu ten tijde,)
Hoewel 't niet half zoo wel het Oor scheen in te gaan.
'k Neem in mijn voordeel aan, hernam de zelfde spreker,
Wat voor party, de Neus, meer los dan welbedacht
Van kussenzadelboog te berde werd gebracht:
Het maakt klaarblijkelijk het recht der Oogen zeker,
En toont hem als ons paard ter onzer dienst bevracht.
Ei lieve! zal nu 't paard zich heer des zadels roemen?
Of is 't de heer, die 't toomt, en zadelt, en berijdt?
Wie is er meester van, die 't oplegt, of die 't lijdt?
Zoo mag hy zich ook heer van zijn berijder noemen,
En 't karretj' is de knecht van 't wiel waarover 't glijdt.
‘Maar stel, daar was geen neus.’ - Wat onberaden woorden!
De kreuple had geen kruk, de meester had geen knecht;
Wat gaf dat voor bewijs van eigendom of recht
Dat heer of kreuple, aan kruk of dienaar toebehoorden?
My dunkt hiermeê 't pleidooi genoegzaam wederlegd.
‘Maar 't is een neussieraad.’ - Zoo zijn de lievereien.
Het is als neuslivrei dat brillen siersels zijn;
En geven ze aan 't gelaat een recht geleerden schijn,
Of kunnenze op 't gezicht een zeekren luister spreien,
Het krulletj' en de staart hoort even zeer aan 't zwijn.
‘En 't lezen!’ - 'k Geef het toe, dat 's heden overbodig.
Doch valt er niets te zien dan letters op papier?
Tooneel en schouwburg dan, toilet en modezwier,
En kaartspel en salet, is daar geen zien by noodig?
Wat vult men de ooren dan met zulk een dwaas getier?
‘Voltaire heeft gezeid...!’ Nu ja, dat mag zoo wezen;
Hy had een grooten neus, dien was hy veel verplicht,
Die was vijf zesde deel van heel zijn aangezicht;
Doch had party die plaats naauwkeuriger gelezen,
Hy vond ze voor den Neus van geenerlei gewicht.
'k Verwacht dan dezerzijds van uw Hoog-Edelheden...
Hy wilde verder gaan, maar 't zuizen wijd in 't rond
Verbaasde en sloot in eens den welbespraakten mond,
't Geduld was gants ten eind'. En, waartoe verdre reden,
De Rechtbank immers wist hoe zy de zaak verstond.
In 't kort! het vonnis werd op 't plechtigst uitgesproken;
't Was duidlijk, en de Neus verkreeg zijn vollen eisch;
Maar, neemt de Neus zijn bril, zoo moeten reis aan reis
De kijkende Oogen met hun luikklep toegeloken.
En hiermeê scheidde men van 't Hooge Rechtspaleis.
Nu vraagt men mogelijk, wat de Oogen hierby wonnen,
Of wat de triomfant? - Gy lacht,
Doch, Vrienden, neemt de les in acht!
Al menig zwaar proces waar zeker nooit begonnen,
Indien men op 't gevolg van de uitspraak had gedacht.
1826.
De afgod.Naklank, 133.
Een arme Heiden boog gedurig voor zijn God,
Een houten beeld, reeds oud en, mooglijk, half verrot,
Maar door de verfkwast met wat kleuren overstreken.
Daar lag hy diep bedroefd op 't ijvrigst voor te smeeken.
Ach, zei hy, Huisgod, wien mijn vader jaren lang,
En ik byzonder eere, en aan wiens kniên ik hang,
Zie toch mijn armoê: 'k heb geen brood om by te leven,
Verschaf my nooddruft, ach! gy immers kunt ze geven.
Te werken heb ik niet, en 't hongren valt zoo hard;
Och wist ge eens by gevoel, hoe jammerlijk het smart!
Een halve daalder slechts zou me immers recht verrijken,
Daar had ik alles meê. - ô Laat me niet bezwijken.
Zie hier een leege beurs, die leg ik voor u neêr;
Ai vul die, 'k ben hier na een half uur rustens weêr.
Denk, wat ik aan u deed om u mooi op te schikken,
Dat ge in de bogaart niet meer vooglen zoudt verschrikken,
Maar hier een God zijn, die, bezat ik geld als zand,
Bewierookt worden zoudt, zoo goed als één in 't land.
Zoo sprak hy, en vertrok vol eerbied in 't verwachten,
En keerde een poos daarna, vervrolijkt van gedachten;
Hy at, verzekerd van een kleine handvol geld,
En had het Bakkerswijf daar weêr op uitgesteld;
Ja zelfs ook onderweg zich schoenen laten meten,
En was zijn armoê in de zoete hoop vergeten.
Nu kwam hy weêr. - De beurs was plat, en niet een duit,
Hy schudde wat hy mocht, geen heller viel daar uit.
Nu was hy raadloos en wanhopig. In verwoedheid
Grijpt hy den afgod aan: Erkent ge zoo mijn goedheid,
Gy, onbarmhartig beeld (dus zegt hy) lig daar neêr!
Nu krijgt ge nooit van my de minste vriendschap meer.
Indien gy nukken hebt, ik ook dan heb mijn nukken.
Paf, zegt hy, smijt het om, en 't valt in duizend stukken;
Hy-zelf, hy schrikt er van. - Maar 't glinstert op den grond.
Daar liggen patakons by menigte in het rond!
De holle balg van 't beeld hield geld in zich besloten,
En de oopning was voor 't oog met lood weêr toegegoten.
Het beeld was redloos weg aan splinters; maar de schat
Behield den armen man die 't lelijk ding bezat.
Mijn vriend, hebt ge ook niet wel een afgod waar ge aan offert;
Het zij dan 't geel metaal dat ge in uw schatkist koffert;
't Zij 't ijdle pronkbeeld van geleerdheid zonder baat,
Met stijve staatsamaar en strakgeplooid gelaat;
't Zij eerzucht, roemdorst, of al soortgelijke grillen
Waar we allen meestendeel ons leven aan verspillen;
Of wat het zijn mag daar ge uw heil van wacht, wellicht
Voor slooft en arbeidt als een eerste en duurste plicht?
(Och, ieder heeft doorgaands zoo'n popjen dat hy huldigt
Als waar hy 't boven God zijn gantsche ziel verschuldigd.
Ga in u-zelf, doorzoek uw boezem en gedrag,
En zalig, die er zich geheel van zuivren mag!)
Wel! zeker, dat het u nooit zegen toe zal voegen,
Laat af, van voor dat ding in 't oud gareel te zwoegen,
Maar grijp het moedig aan, en brijzel 't gants tot gruis,
Zoo koomt u van omhoog de ware zegen t'huis.
1827.
Aanteekeningen.
Aanteekeningen.
Olinde en Theodoor. bladz. 3.
Een zuivere taal en versmaat is het onontbeerbaar vereischte van elk dichtstuk. Maar rijkheid en verscheidenheid van zangvallen en rijmklanken zijn, als kunstrijke en sierlijke volzinnen, voorwerpen van weelde, die met de eenvoudige ruwheid van sommige onderwerpen even weinig overeenkomen, als pracht van koloriet in een schilderij van de hut van Filemon. - Er moet eenige overeenstemming zijn tusschen den stijl van 't verhaal, en het onderwerp; en de verzen maken als het kleed van dien stijl uit. - Zij, die het beginsel der eenheid, 't welk dat der volkomenheid is, beoefend hebben, verstaan mij. - ‘Onuitgegeven Verhandelingen over de algemeene wetten der schoone kunsten.’
Elius. bladz. 16.
Van de natuur verzadigd, begeven we ons tot den opschik der kunst: van de kunst vermoeid, vlieden we tot de eenvoudigheid van de natuur te rug. Wisselende ebbe en vloed, die onze smaak ondergaat, de algemeene zoo wel als de bijzondere; die der eeuwe, als die des leeftijds! Den fieren heldentoon zijn wij moede, zegt men mij, en wij vorderen zachter muzijk voor ons weeke gehoor: laat het penceel en graveerijzer varen; in den lossen toets van de rietpen en etsnaald verlustigen wij ons met meer vrijheid, dan in al de kracht en uitvoerigheid der voortreflijkste kunststukken.
Ik onderzoek niet, of het de walging van het middelmatige zij, welke derwijze den tegenzin, dien zij voortbrengt, over alles in haren kunsttak verspreidt; dan of men inderdaad van het schoone, het groote, verzadigd kan zijn? Genoeg, de trompetten van Homeer en Maro roesten, en een zachte schalmei is 't geliefkoosde speeltuig, dat thands in haar plaats treedt.
Er behoeft minder adem om die te doen klinken; maar ook minder kunst? - Men verbeelde 't zich niet! De Vertelling van den Walvisch ontdekt de naaktheid van Gleim even sterk als een Odyssea gedaan konde hebben. - De Dichter is Dichter door schilderen. De natuur uit te drukken, is Dichtkunst en Schilderkunst; en dit met eenen luchtigen omtrek en een deel stoute toetsen te doen, vordert even veel waarheid van bevatting, getrouwheid van uitdrukking, en mooglijk meer geest, vuur, en levendigheid, als waar men de voordeelen van eenen uitvoerigen stijl en volkomen coloriet te baat heeft.
Maar wat is natuur? wat eenvoudigheid? - In het kunstschool is de mensch de natuur, met alles wat tot hem behoort; en een afbeelding van een paleis zoo natuurlijk als die van een hut. - Het veld is derhalven zoo ruim in dit vak als in 't andere, de stijl is alleenlijk verschillend; en in dien is het, dat de eenvoudigheid der poëzije bestaat. Doch wanneer ik den stijl noem, versta ik de gantsche wijze van voorstelling, de denkbeelden-zelven, waarmeê wij ons iets vertegenwoordigen, in hunne aaneenschakeling, in hunne opvolging, in hunne orde, en aart. De stijl is de voorstelling in 's Dichters geest; de uitdrukking is daar slechts de tolk van, en kan of getrouw of ongetrouw zijn. Haar gebrek geeft mishaaglijke vlekken; maar de stijl zelf kan niet gebrekkig zijn, of geheel het werk is af te keuren. ‘Onuitgegeven Stukken over de fraaije kunsten.’
Adam Gordon. bladz. 126.
NB. [De Coupletten tusschen deze haakjens gesteld, zijn niet in 't oorspronklijke, maar door my ingevoegd.
Bryan en Pereene. bladz. 133.
NB. De gebeurtenis viel voor in 't begin dezer eeuw, op het Eiland St. Christoffel.
Des minnaars geest. bladz. 186.
Naar een oud Engelsch Handschrift: the Lover's Ghost, meestal overeenstemmende met Sweet Williams Ghost, in Percys Ancient Poëtry.
Assenede. bladz. 249.
Velen zal misschien de naam van assenede vreemd zijn. Onze tegenwoordige Bijbelvertaling noemt de Dochter van Potifar, Jozefs Gemalinne (naar den Hebreenwschen text) Asnoth; de zeventig Overzetters, gevolgd van de Vulgata der R. Kerke, drukken die met Azeneth (Ἀσενεθ) uit; Luther heeft Asnath, de Engelsche, gewoonlijke Fransche, en de Italiaansche vertaling door Diodati schrijven Asenath of Asenat, en zoo doen ook Junius en Tremellius in het Latijn. Doch onze oudste Hollandsche Schrijvers, den Griekschen naam naar den aart onzer Taal verzachtende, hebben haar in vroeger tijden dien van Assenede gegeven, onder welken zy, zoo by Maerlant, in den Spiegel Historiaal, als elders, wordt ingevoerd. Deze naam is dus by ons gewettigd, zoo wel als welluidend en vloeiende.
In Potifars wijf een teder belang te doen nemen, was der Dichtkunst waardig; en Mozes Geschiedenis, zoo hatelijk zy haar ook voorstelt, levert er alles toe op wat noodig is. Het is zeer onzeker, of de Potifar, Overste van On, wiens Dochter aan Jozef, in zijne verheffing, gehuwd werd, dezelfde zij met den Potifar, Faraöos Hoveling en Overste der Trawanten, wien de Griekschen (met wat recht laat ik ter hunner verandwoording) τον ἐυνουχον noemen, zekerlijk om dat zy ten hunnen tijde de Egyptische Vorsten van Gesnedenen omringd,
en de voornaamste waardigheden ten Hove, door dezen bekleed zagen; waardoor veellicht Kamerling en Gesneden aldaar tot synonyma waren geworden. Dit, zeg ik, is geheel onzeker; maar de Dichter heeft recht, in de duisternis der onzekerheid dat te grijpen, waar hy zich best aan vasthouden kan, om hem tot een steunpunt te dienen, van 't welke hy zich opheft en vlucht neemt. Ware Dichtkunst, die het hart aan zal doen, heeft eene wijsgeerte die de wezens niet vermenigvuldigt. Zy tracht niet, zich in veelheid van voorwerpen uit te breiden, maar veeleer alles tot een te trekken, om in eenen kring dien zy vervullen kan, Schepper te zijn, en (als op het voorbeeld der Goddelijke Voorzienigheid) alles in verband en aan één geschakelde samenwerking te brengen, en dus haar Tafreelen volkomen te maken, en de harten, is 't mooglijk, er meê te vervullen.
Is dit zoo, en stelt men Assenede de Dochter van dien zelfden Potifar; ô zoo is zy den Dichter ook de verliefde, de brandend verliefde en alles aan hare liefde opofferende - niet Gade, neen (hier verzet zich het hart tegen), maar bestemde, verloofde Bruid van dien Potifar. Deze twee personen in een te smelten, is iets, zoo natuurlijk, zoo streelend, zoo aandoenlijk en teder, ja, laat ik zeggen zoo weldadig, voor het Dichterlijk hart, dat ik in mijne eerste kindsheid de geschiedenis lezende, tranen van verlangen stortte dat ik de uitkomst zoo bevinden mocht, en my altijd verwonderd heb, dat een eenig Dichter het heeft kunnen voorbyzien, en dat hy heeft kunnen vergeten, die smoorlijke, die zoo ongelukkige, die zoo haatlijke liefde tot het gezegend werktuig in de hand der wareldbestiering te maken, om tevens eene gruwlijke bloedschande voor te komen, en 't hoogste aller mooglijke Aardsche genoegens over 's Hemels Gunsteling in de armen eener hem aanbiddende Bruid uit te storten.
Verontwaardigend is de laauwheid van Bitanbé; maar waar heeft, zoo men eenige trekken van Racine, die zijn borst van het vuur der Grieken verwarmd had, in de Andromache en de Fedra uitzondert, waar heeft, zeg ik, de Franschman ooit Liefde gekend? Wel mag men van deze Natie zeggen, wat Lessing van Voltaire zei: Dat zy den Kancelystijl der Liefde, maar niet haar waarachtige, haar natuurlijke, haar hartetaal kennen; en nog minder gevoelen zy haar. Galanterie, ja, en wat is die? Montesquieu zal het ons leeren: La Galanterie qui n'est point l'amour, mais le délicat, mais le léger, mais le perpétuel mensonge de l'amour. Maar Liefde, zoo als zy is, en het hoofd niet, maar den boezem vervult, Liefde, die in haren gloed alles verslindt, en zoo als zy (niet in eene Romance, wier aart zachtheid van aandoening meêbrengt, maar in een rechtschapen Heldendicht by voorbeeld) den toon zou moeten voeren, en alles beweegt, drijft, en in vuur zet! deze is (hemel!) by zoo weinigen slechts, maar vooral niet by die Natie te vinden, die gedurende nu twee eeuwen zich aan heeft gematigd, Europa de les in de Dichtkonst te geven. Echter Bitaubees flaauwheid gaat voor tederheid door, gelijk zijne uit Longus
pastoralia overgenomen tafreeltjens voor Heldendichtmatige schilderingen! Voor my, 'k mag het lijden, zoo iemand zijn verslapte limonade voor frisschen hartsterkenden Oosterschen Palmwijn drinkt; en, het is dit niet, wat my meest in hem stuit. Maar zijne onnutte en nietige Selima! - Daar hy een Geliefde voor zijnen Jozef noodig had, moest hy haar, wie de felste vervoering der drift aan hem aanbood, niet met Dichterlijke verrukking aangrijpen? moest hy haar niet aan 't lot van zijn' Held verbinden? Ontbreken hem daar toe of inzicht of krachten, en waagt hy 't, de Dichtpen op te vatten? O welk eene eenheid, welk eene rondheid en volkomenheid, had dit aan het Dichtstuk gegeven! wat rijkheid van tooneelen vol schittering en weelde! wat ruimte voor hartstocht en aandoening! wat spel voor de inspanning der verbeeldingskracht! Hoe had alles zich, als eene zuivere hemelwolk waar een Godheid in afdaalt, met zachte, bevallige en natuurlijke wending, ontrold en ontwikkeld, om eindelijk het verlangend en in deze ontwikkeling altijd opgetoogen hart, met een' luister van heerlijkheid te verzadigen, waar het aarde en gevoel by verloor!
Ik zwijg van de gloeiende Epizoden - ik neem dit woord in dien zin niet als de Hedendaagsche Dichters, of liever zoogenaamde Dichtkundigen, het gebruiken, voor tusschengebeurtenissen die een stuk rekken, of, zoo men wil, opsieren; die eigenlijk tot geene andere kunst dan die van protraction of spinning behooren, gelijk Fustian de Poëet by Fielding het noemt. Die daar toevlucht toe nemen moet, was nooit een waarachtig Dichter. Neen, ik spreek van verdichtselen, in den draad der geschiedenis ingewrocht, die de ontknooping zoo zeer als de verwarring uitwerken, en van wie de eerste derwijze afhangt, dat zy zonder die niet mooglijk zou zijn. Ik zwijg, zeg ik, van den rijkdom der gloeieude Epizoden, die deze eenvoudige samentrekking moest opleveren. Ik zwijg van de verheven Machine, die dus alles vervullen, doorwoelen, en heiligen zou. O die in de gloeiende warmte der jeugd, en zijn hart niet slechts gevoelende, maar doorkropen hebbende, verrijkt met de noodige Oudheidkunde en Dichterlijke kracht, zich aan zulk een Heldendicht overgeven mocht! Heerlijker onderwerp is nooit uitgedacht: belangrijker, Dichterlijker, verhevener, (mits men het recht vatte) ja waardiger aan de Hemelsche Engelen, en aan de voor God, voor onschuld, en liefde blakende Jongelingschap, die er het beeld van is, kan er niet zijn. Ik spreek hier van een Heldeu-, dat is een menschengedicht; niet van Lofzangen, voor wie God en Heiland voorwerpen zijn. Van een Heldendicht, dat een' mensch, en wel eenen mensch als voorwerp van Gods Voorzienigheid, vordert. Doch het is hier de plaats niet om dit nader uit te halen. Ook ten aanzien van dit punt heerscht nog een zeer groote duisterheid in het Theoretische. Batteux is veellicht de eenige die er iets in gezien heeft; maar hy zag te weinig om anderen te doen zien wat hy zag, en het geen Marmontel ons voor Heldendicht opdischt, (het zij zonder vergelijking gezegd) is het Kalf van Jeroboam
voor de Scheschina van den Heiligen Tempel in de plaats gesteld.
Ik laat daar het Heldendicht. Komen wy tot de Romance!
Niets inderdaad kan aandoenlijker zijn dan het gantsche Geschiedverhaal van Jozef. Voltaire, gautsch niet Oosterschgezind, en zelfs veel te weinig voor een' Dichter als hy, ware dit niet of uit onkunde en vooroordeel ontsproten, of de nijdige stem van een hart geweest, dat geen schoon wilde erkeunen dan hetgeen het bereiken kon: Voltaire, wieus schriften vol zijn van groote, van wezendlijke, van belangrijke waarheden, die hem, of het ware midden in een hagelbui van impertinences, zijns ondanks ontvallen zijn, geeft in een zijner kleine stukjens er dit getuigenis van: L'histoire de Joseph est nn des plus précieux momumens de l'antiquité, qui sont parvenus jusqu'à nous. Elle parait être le modèle de tous les Ecrivains Orientaux. Elle est plus attendrissante que l'Odyssée: et je ne vois chez les Arabes ancune aventure, comparable à celle de Joseph. Zonder het belachlijke van deze vergelijking met de Odyssea op te luisteren, die niet minder is dau wanneer Mercier beide Ilias en Odyssea met de vertelling van Serpentin Verd uit de Contes des Fées in paralel stelt; het is zeker, dat deze Geschiedenis iets vertederends en aantreklijks heeft zonder weêrga; en de eenvoudigheid van het verhaal geeft er eene zachtheid, eene kalmte aan, zoodauig in den geest van de ware Romance, dat zy eenig voor dit soort van Dichtstuk geschikt schijnt. Dit echter moge anderen misleiden, my heeft juist dit zelfde afgeschrikt om ooit eenig stuk dezer Geschiedenis daar toe uit te kiezen. Ik konde er, ja, twintig Romances uit trekken, maar geene die het belangrijke van het zoo eenvoudig verhaal in Genesis overtreffen zou; en alle verdichtsel zou het van natuur doen ontaarden. Het
voorval in Potifars huis alleen was Poëetisch in den zin en betrekking waarin wy het woord hier nemen, en liet der Verbeelding toegang. Maar in dit onderwerp kon noodwendig geen Jozef de Hoofdpersoon zijn. Onze Eeuw niet alleen zou hem belachen; maar er is iets zoo wreeds, zoo onmenschlijks in het voor 't hoofd stoten eener beminnende Vrouw, zoo wanneer hare liefkozing-zelve geen' afschrik instort, dat het hart er met geen genoegeu op stilstaat, maar veeleer de oogen van afwendt; het zij dan als van eeu te sterke lichtstraal die door zijne helheid-zelve het gezicht pijnlijk is, het zij, als vau een te rug stootend voorwerp, waar het zich niet meê vereenigen kan. En boezemt de liefde der Vrouw afschrik in, weg dan met het hatelijk voorwerp dat onvatbaar is voor alle belang! Jozef is er dus bij noodzaaklijk gevolg niet dan de tweede persoon in, en het Hoofdvoorwerp is de Vrouw. Behoef ik meer te zeggen, om te bewijzen, dat zy dus voor den Dichter geen Gade van Potifar zijn kan? Banden moeten er tusschen haar en den Hoveling zijn, naauw en heilig genoeg om ze te eerbiedigen; maar banden, die, voor Jozef onschendbaar, haar hart echter niet klemmen noch onoplosbaar zijn. Met één woord, Bruid, Verloofde van Potifar, en Bruid uit nooddwang; door 't gezag, het volstrekt gezag, en de macht van eenen
meester gedwongen moet zy zijn; en alles moet haar aandrijven, om eer de dwang verder gaat en de noodlottige en voor haar onlijdbare kluister voor eeuwig gelegd wordt, hem te vlieden. Zich daar toe aan Jozef, dien zy teder, maar met een onnoozel hart, en zonder het te weten, bemint, over te geven: zie daar wat haar misdaad moet zijn; en dit uit den aart der zake belangwekkend onderwerp, (dit eigenlijk, en niets anders) moet dat van de Romance zijn die haar naam zal voeren.
Wel ware 't, kon het stuk zich hier by bepalen. Maar wie zal te vreden zijn, zoo Jozef gevlucht is en de zaak daar by blijft? Die het kan, sluite daar meê mijne Romance: ik reik hem de hand, wie hy zij. Doch zeer weinige zullen dit. Ongelukkig eene geschiedenis, die te bekend is! Te vergeefs zegt Lessing, dien ik 't niet helpen kan, zoo ik hem somtijds aanhale (hy is van alle de Duitschers de eenige, die, van Grieksche Letterkunde en Wijsgeerte doordrongen, by klare en duidlijke denkbeelden, met die waarheid gevoeld en erkend heeft wat Dichtkunst zij): te vergeefs zegt Lessing aan Lezers en Toeschouwers van Dichten Tooneelstukken: ‘Weet niets, wanneer gy my opslaat of mijn gordijn op ziet trekken; weet niets dan het geen ik u leeren, het geen ik u toonen, voor den geest of voor oogen stellen zal. Mijn Dichtstuk is eene afgezonderde, eene op zich-zelve bestaande wareld, waar meê gy de uwe niet vermengen moet. Eene wareld van verbeelding, die ik u voorscheppe om ze met my door te zweven, en er het genoegen in te smaken, dat hare toovery uwe verbeelding, uw hart, en uwe zintuigen, aanbiedt. O verwoest, ô vernietig 't u niet, door er iets in te brengen, dat alles in duigen doet vallen, of in rook en nevel verdwijnen! Vraag niet meer, vraag niet anders, dan wat ik u geef!’ - Te vergeefs zegt hy dit. Een bekende Gebeurtenis, die zich in den geest heeft geprent, heeft er dien indruk, dien plooi in nagelaten, dat men zich niet bevredigen laat met haar ten halve te laten zitten. - ‘Gy vertoont my Eneas met zijnen Vader in de armen, gy Schilder. O toon my het brandende Troje toch in het verschiet. Dit behoort daar by.’ - Het behoort tot de Geschiedenis, maar niet tot mijn Tafereel. Vergenoeg u met de tederheid van Eneas, met de drift om zijn dierbaren Vader te redden, uit zijn oogen, zijn houding, uit het klemmen van zijn hem omvattende armen, uit zijn trillende kniën en zich met gespannen vezels bewegende voeten, uit
zijn van de onrust, angst, en verlegenheid bewegenden wenkbraauw en voorhoofd te lezen: zie ziju borst van verlangen naar zekerheid hijgen; van genoegen, het vuur en den vijand met zijnen onschatbaren last ontsnapt te zijn, kloppen; en op zijn zich oopnende lippen de geloften zweven, die hy aan de Godheid, beschermster der Godvrucht, toemurmelt. Zie op de bleeke wang van Anchises den traan der geredde en hulplooze zwakheid; in zijn oog den dank der behoudenis; en de trotsheid van 't Vaderlijk hart dat juicht in de deugd van zijn' waardigen Zoon. Dit, dit is hetgeen ik u voor wilde stellen, en kan dit uw hart niet voldoen? Neen, geen brandend Troje,
mijn vriend! De vlam van een brandende stad in 't verschiet, zou het licht op mijn Hoofdpersonaadjen nadeelig zijn: Ik heb tot de houding van 't stuk eenen duisteren achtergrond noodig. - Te vergeefs gepraat! Mijn geleerde vriend wil het Schildery liever bedurven, dan naar zijn begrip onvolkomen zien. - Ik heb aan mijn voorwerp voldaan, mijn ontwerp is uitgevoerd, en hier is mijn Dichtstuk uit en volkomen. Neen, Turnus die dood is, moet ook begraven, zegt Maphaeus Vegius, en hy voegt een Dertiende Boek by de Eneïs.
Intusschen heb ik der Geschiedenis eene wending gegeven, die, ja, iets overlaat om te begeeren. Waar Jozef de Hoofdpersoon, men kon zich te vreden houden: zijne daad is, zich aan eene ongeoorloofde Liefde te onttrekken. Maar de bejammerenswaardige bruid van Potifar! Zeker, zoo men die zoo te vreden kan laten drijven, zoo boezemt zy weinig belang in. De daad is ten haren opzichte uit, zoo die in een bloote mislukte poging bestaan zal: maar dan, Dichter, blijft u nog overig deze poging tot een einde te brengen, dat berusting geeft: het moet niet bloot negatief zijn, maar iets stelligs. Zy ligt daar, dat zy zieb doorsteke, wanhopig doorsteke, en daar meê vergeten wy haar!
Dit ware veellicht de beste weg geweest; ten minste, hy waar de gereedste. Nog één Couplet achter het Een en Tachtigste, en dan afgedaan. De Dood is een heerlijke ontknoper; hadden wy dien niet, waar bleef de Treurspeldichter? waar zoo vele anderen?
Vergeeft het my, Lezers, zoo ik u mijne zwakheid openhartig belijde. Ik wilde niet in Jozefs plaats zijn, zoo de lieve, teedre, en mijn hart eens zoo dierbaar gewordene Assenede, als ik haar in opzicht tot Jozef vertoond heb, dit uiteinde nam. Zou een van mijn Lezers het willen? En zelfs, ik verbeeldde my, dat de daad van Jozef niet behoorde voorgesteld te worden, als wroeging kunnende voortbrengen. - Welaan dan, haar in Jozefs armen geworpen! - Gaarne! maar dit gaat niet toe, zonder dat haar Echt met Potifar verbroken wordt. Zal de goede hals dan zoo maar van haar afzien? ‘Zy heeft mijn' slaaf liever dan my; welnu -! valeat, aveat, vivat cum illo!’ - Dan mocht hy wel zijn, 't geen de Grieksche Overzetters hem maken. - Niets anders derhalve dan de onoverkoomlijke zedelijke zwarigheid van geboorte kon hier te stade komen. Deze wettigt en haren onbedwingbaren afkeer van eene bloedschandige Echt, en hare Liefde tot Jozef, en rechtvaardigt (indien ik 't dus noemen mag) die Voorzienigheid, die in de dichterwareld behoort voor te zitten; die deze in den eersten schijn zoo onreedlijke en noodlottige Liefde ter verhoeding van een gruwel ontstoken heeft. Van den aanvang af, was ook alles daar toe voorbereid. Men zie Conplet zeven. Haar geboorte derhalve moet ontdekt worden; en tot die ontdekking moet hy aangevoerd worden, die ze doen en des meisjens staatsverandering oplossen kan. Oude voedsters, ringen, moedervlekken en gelijksoortige hulpmiddelen komen overal niet te pas, zoo min als de Deus ex machina.
De Koran van Mahomed heeft my in de Sura ('t Kapittel) van
Jozef, zoo zy genoemd wordt, den trek van de teekens in den achtergelaten' mantel van achteren, opgeleverd. 't Is den Oosterlingen eigen in de rechtsplegingen byzonder op dergelijke teekens te letten, en ze na te sporen. Duizend zeer aangename en zeer leerzame voorbeelden waren hier van by te brengen. De geschiedenissen zoo wel als de verdichtsels dier landen zijn er meê doorzaaid. Dit heeft my het eerst op het denkbeeld van een openbaar en Koninklijk onderzoek gebracht, 't geen de schoone (die by my aan geene eerlooze onbeschaamdheid schuldig kon zijn) in het uiterste van een doodelijke wanhoop moest storten, die aanleiding tot de ontwikkeling geeft.
Zegt men nu: ‘maar dit treedt buiten het character van de Romance;’ ik kan het niet helpen. Ieder make zich van dat character een denkbeeld naar welgevallen, en oordeele of veroordeele daar naar uit de hoogte! Wat Marmontel eene Romance was, was het niet by Moncrif, en wat dezen by uitsluitiug Romance scheen, was het niet by de oude Romanciers of Balladezangers, maar er veeleer eene soort van Parodie van. Laat de Halfkunde van onzen tijd zoo zy 't goedvindt beslissen. Dichtkunst en Natuur storen zich even weinig aan Classificatien, die de willekeur van een bloot beschouwer harer werken zich opwerpt, maar waarover de eene als de andere glimlachende heenstapt. Wat my betreft, ik beschouw dit vak als een soort van Vertelling, die alles aanneemt wat de Vertelling bevatten kan, doch mits de eenvoudige, min of meer naïve stijl dien zy vordert, het toelate. Doch ook hier in is eene zekere ruimte, waar aan het vermetel zou zijn perken te willen zetten; en duizend nuances van den stijlzelven zijn mogelijk, die de Romance gemeenzamer of statiger, zachter of sterker, teerder of geweldiger, bedaarder of driftiger, luchtiger en losser of stroever en somberer toon, trant, en tred geven, en haar dus aan het gewoon Verhaal of dien eigenlijken Dichtstijl, die, na den Lierzang, toch die van het Heldendicht is, nader doen komen. Zelfs het eigenlijke niais, zoo de Franschen het noemen, het zij als een uiterste van eenvoudigheid, het zij als grond van 't Burlesque, sluit zy niet uit, zoo min als een zeker soort van geestigheid, die aan beide paalt. - Wil men echter aan het laatste gedeelte der Assenede den naam van Romance ontzeggen; dat het eene Vertelling ten vervolge der Romance zij. My is het eenerlei. Daar, waar de soortverdeelingen zelfs in den aart der zake gegrond, en dus onomstootelijk zijn, hebben nog de onregelmatige
tusschensoorten hare schoonheden. - Maar die mijnen raad hooren wil, leze de Assenede geheel: doch wil hy ze herlezen, hy eindige met het Een en Tachtigste Couplet.
Dat de thammuz, waar van Ezechiel VIII, met den oziris der Egyptenaren, en de adonis wiens feestviering in de dagen der Ptoleméën Theocritus in zijne Ἀδωνιαζουσαι, zoo weelderig beschrijft, zoo wel als de appen van Indien, met dezen dezelfde persoon was,
is niet moeilijk te gelooven. De vier namen zijn eigenlijk appellativen, en de drie eersten ieder van een wortel die heer beteekent. Het adon, waar van het Hebreeuwsche Adonai, is bekend. Zoo is ook de wortel os in het Koptisch (en met het artikel, pios), welke oorsprong aan den uitgang der Grieksche naamwoorden in os gegeven heeft, waar van wederom de Latijnsche in us, niet anders dan heer. Oziris is geen Koptisch, maar 't Os ἱερος der Grieken; dat is, de heilige Heer, of zoo ge wilt, de heilige Os, het woord os als een eigen naam gebruikt. Kircher verklaart het kwalijk door Ο᾽σιος ἱερος, sacrosanctus; zoo als ik in mijn groot Etymologicon toonen zal. En tham is de eigenlijke wortel van het Latijnsche dominus, en domare; van ons temmen, dat in zijne grondbeteekenis vermeesteren is; van het oud Schotsch (Gallic) Dane, en 't Keltisch Dame, waar van in 't Fransch noch vidame overig is, en dat nu op vrouwen wordt toegepast. Dit alles op zijn plaats wijdloopiger, en met bewijzen gestaafd! Hier kan ik het niet dan ter loops als nederwerpen, voor die het verstaat. Appen in het Indisch (waar van de naam apis, aan denzelfden Oziris by zijne wederkomst onder de stierengedaante gegeven) beteekent niet meer of minder dan een os of stier.
Izis is even weinig een Egyptische naam als oziris, maar eenvoudig het Hebreeuwsch en Syriesch ischa. De Egyptenaren noemden haar moeth naar de Nederduitsche uitspraak, de th voor een zeer zachte d genomen. En van daar ook ons moeder, 't geen het Koptische woord beteekent. Maar wy noemen Izis en Oziris gelijk wy Artaxerxes en Zoroaster noemen, dat is met half Grieksche en door de Grieken verbasterde benamingen. En tot wedervergelding dezer verbastering aan de Grieken, noemen wy hunne Goden en Helden met Latijnsche of verlatijnde namen, als Jupiter, Juno, Ulysses, die zy niet verstaan zouden. Maar de Frauschen geven 't ons wederom, wat wy hier in mochten misdoen. Wanneer Regnard van het Slot van Onadin naby 's Gravenhage spreekt, zullen weinig Hollanders raden dat hy Honslaardijk meent, en de Friezen zullen hunnen Tjerk Hiddeszoon moeilijk in den Klerkides van Guiche herkennen. - Voor 't overige, de Egyptische Eerdienst is onzen Landgenooten uit Hoogvliets Abraham algemeen bekend, en behoeft dus geene verklaring.
Nog eene Aanmerking alleen zal ik hier byvoegen. Dit naamlijk, dat jaö, zoo niet de ware uitspraak by de vroegere Joden, ten minste de oudste van het woord jehova is, welke wy kennen; gelijk niet alleen door verscheiden Geleerden betoogd, maar, zoo ik vertrouw, tbands ook algemeen aangenomen en voor eene erkende stelling te houden is.
De kluizenaar aan den Pindus. bladz. 293.
Dat de tegenwoordige zoogenaamde Grieken geen Grieken maar overblijfsels der Tartaarsche benden van Tamerlan (Timur leng) zijn, die aan deze zijde van den Kaukasus overgebleven, in de bosschen en
bergen nestelden en de eeuwen door van roof en plondering leefden en daarom Klepten (Κλέπται) genoemd werden, en waarmeê de Heloten (Grieksche slaven) zich eenigzins vermengden, weet ieder die de Geschiedenis der volken kent. - Met verwondering echter zie ik deze waarheid thans ook by een ijverig voorvechter van hun toegestemd in zijne Uitgave van Nieuw Grieksche Volkszangen, Fauriel naamlijk. Hun Grieksche benaming zelf beteekent, dieven; hun Turksche, boschfluiters, van orman, bosch, en tolum of tulum, fluit, te samen verbasterd in Ormatolen.
Tiendubbeld is thands waar, hetgeen Tasso in de XVIe eeuw van dit volk schreef:
Thands kruipt ge in slaverny; maar gy! beklaagt u niet!
Het is geen ongelijk, 't is recht dat u geschiedt.
En zulk gespuis, wier misbruiking van het Kruis tot standaart van hun opstand, een Godslastering is, staat men in deze dagen van Gruwelleer openlijk voor! - Wie moet niet erkennen wie en wat de God dezer eeuw is, en smeekt niet tot den Vader der barmhartigheid om ontferming over zulk eene wareld?
Ja het was een recht werktuig in de hand van Napoleon, wiens fraaie op zijn last in slecht Hedendaagsch Grieksch geschreven en aldaar gestrooid boekjen tot aanmaning ten opstand wy kennen, om hem op den throon van Konstantijn den Groote te helpen, gelijk hy bedoelde; maar het was voor zich-zelven niet dat hy zaaide. En beve de Christenheid voor die er de vruchten van staat te maaien! De tijden spoeden aan.
De vloek van 't burchtslot Moy. bladz. 316.
Moy, de naam van een ouden Schotschen stam en hun Burcht.
Urquhart, desgelijks van een stam, vijandlijk aan den vorigen.
Alva of Aylva, desgelijks van een stam, onderhoorig of verwant aan dien van Urquhart.
Ness, een rivier, waarvan Inverness-shire genoemd is.
Lochness, een streek lands aan de Ness.
Komri ligt in Perthshire.
Romoald. bladz. 457.
Naar de ware geschiedenis, te vinden by st. foix, in zijne Essais Historiques sur Paris, en by ypes in de Coronica de la orden de san Benito.
The code still prints out everything as a single piece of text without anything to distinguish the different chapters. Adding a chapter header is an easy way to be able to seperate the different chapters. This can be done by making a counter and print the text ‘chapter [counter]’ before every chapter. After every div that the code iterates through the counter is raised by one, so every chapter gets a distinguishing number.
This can be achieved with the following code:
## initialise the counter at 1
counter = 1
for div in root.find_all('div'):
if div.get('type') == 'chapter':
print("chapter " + str(counter))
print(div.text)
## add 1 to the counter every iteration of the loop
counter += 1
Try the code above to see how the output now contains increasing chapter count
chapter 1
DE DICHTWERKEN
VAN
BILDERDIJK.
I.
DE DICHTWERKEN
VAN
BILDERDIJK.
EERSTE DEEL.
HAARLEM,
A.C. KRUSEMAN.
1856.
Gedrukt bij A.C. Kruseman.
INHOUD.
ROMANCEN EN BALLADEN..
Olinde en Theodoor
Bladz. 3.
Elius
Bladz. 16.
Op de beeldtenis van Elius
Bladz. 54.
Op de afbeelding van Heile, in treurgewaad
Bladz. 54.
Ahacha
Bladz. 55.
Yrwin en Vreedebag
Bladz. 65.
Ada
Bladz. 73.
Bertha
Bladz. 77.
Katharina Herman
Bladz. 83.
Roosjen
Bladz. 91.
De Indiaansche Maagderoover
Bladz. 98.
De vrouwen van Wijnsberg
Bladz. 101.
Urzijn en Valentijn
Bladz. 104.
Adam Gordon
Bladz. 126.
Bryan en Pereene
Bladz. 133.
Sayavedra
Bladz. 135.
De monnik
Bladz. 138.
De kluizenaar
Bladz. 142.
De Heer van Landhorst
Bladz. 148.
Almanzor en Zaïde
Bladz. 158.
Eduard
Bladz. 164.
Lindor en Lucia
Bladz. 166.
Margarethaas geest
Bladz. 170.
De vloek
Bladz. 173.
Het nachtspook
Bladz. 181.
Des minnaars geest
Bladz. 186.
Jonker Brand van Wijk
Bladz. 189.
Graaf Floris de Vierde
Bladz. 196.
De gevangene
Bladz. 202.
Argme
Bladz. 204.
Arnold Beilaert
Bladz. 216.
Hulla
Bladz. 224.
De Marokkane
Bladz. 226.
Robbert de Vries
Bladz. 231.
Eléonoor
Bladz. 245.
Assenede
Bladz. 249.
Willem Tell
Bladz. 270.
De twee broeders voor Bommel
Bladz. 274.
Radagijs, koning van Warmond
Bladz. 279.
De kluizenaar aan den Pindus
Bladz. 293.
Het wiel van Heusden
Bladz. 295.
Bruiloftsbrand
Bladz. 303.
Sint-Albaan
Bladz. 309.
De vloek van 't burchtslot Moy
Bladz. 316.
De Danaïden
Bladz. 323.
Europa
Bladz. 326.
De oorring
Bladz. 330.
Versmade liefde
Bladz. 332.
Rolands-Eck aan den Rhijn
Bladz. 334.
VERTELLINGEN EN FABELEN.
Ridder Sox
Bladz. 339.
De Dervis
Bladz. 356.
De lepel zout
Bladz. 357.
Aristus en Ismeene
Bladz. 359.
De spiegel; of liefde en waan
Bladz. 370.
Selima
Bladz. 387.
De glintwormvlieg
Bladz. 389.
De Waarheid en Ezopus
Bladz. 393.
De Siameezen
Bladz. 402.
Het penzioen
Bladz. 404.
Paris oordeel
Bladz. 407.
De lauwrier
Bladz. 410.
Proeve van fabelen:
1.
De opvoeding des leeuwenwelps
Bladz. 412.
2.
De hond
Bladz. 412.
3.
De akker en de dijk
Bladz. 413.
4.
De diamant by de boeren
Bladz. 414.
5.
De vos en de hond
Bladz. 415.
6.
De jonge hond
Bladz. 416.
7.
De twee honden
Bladz. 416.
8.
Het paard en de stalknecht
Bladz. 417.
9.
De wolven
Bladz. 418.
10.
Het getuigenis van een' herdershond
Bladz. 418.
11.
De paauw met zijn vrienden
Bladz. 419.
12.
De vogelen
Bladz. 420.
Fabel
Bladz. 421.
Minerva
Bladz. 422.
De drie vijanden
Bladz. 424.
Het sijsjen
Bladz. 428.
Sadig
Bladz. 437.
De nachtegaal en de koekoek
Bladz. 438.
Koekeloer, of de eerste April
Bladz. 440.
De krokodillenkoning
Bladz. 455.
Romoald
Bladz. 457.
De lelie en de daauwdrop
Bladz. 459.
Polytechnes en Aëdon
Bladz. 461.
Fabel
Bladz. 467.
De paauw en de raaf
Bladz. 469.
Rechtsgeding
Bladz. 469.
De afgod
Bladz. 473.
Aanteekeningen
Bladz. 475.
chapter 2
Romancen en balladen.
Olinde en Theodoor.Bloemtjens, 113.
O nimium faciles anrem praebere puellae!
Discite desertae non temere esse bonae.
Met zweet, en bloed, en stof begruisd,
Toog ridder Theodoor,
Beroemd door zijn gevreesde vuist,
In koning Arthurs spoor.
Van adel oud, van inborst fier,
Kent Turk en Heidendom
Den wissen slag van 't blank rapier,
Dat in zijn handen glom.
Ten strijd gehard door strijd op strijd,
In 't pantser opgegroeid,
Daar 't vuur, dat door zijn aders rijdt,
Hem uit zijn oogen gloeit;
Gantsch krijgsman, ijvrig Paladijn,
Verweet men hem alleen,
Een vreemdeling aan 't hof te zijn,
En zonder zwier te treên.
Maar was des ridders houding ruw,
Zijn boezem had gevoel:
De wenkbraauw stond hem stuurs en schuw,
Maar 't harte was niet koel.
En, leidde hij der joffren hand
Niet sierlijk op, ten dans;
Dat hart was aan haar dienst verpand,
Aan 't kruis alleen zijn lans.
Aan 't hof van Karel leefde een maagd,
Vervuld van eedlen trots:
Van duizend aangezocht, belaagd,
Maar jegens ieder, rots.
Der jonkren laffe zoutloosheên,
Verdienstelooze praal,
En wat haar meer verachtlijk scheen,
Bewees zij geen onthaal.
Maar walgend van dien weeken stoet,
In 't hoofsch vermaak doorkneed,
Deed ze in verhitten wrevelmoed
Een' roekeloozen eed.
't Is al wat op mijn gunsten wacht,
(Dus sprak zij) mij onwaard:
Ik haat het mannelijk geslacht;
'k Blijf eeuwig ongepaard!
De Liefde hoorde dat zij zwoer,
En loeg om haar besluit.
Een zuchtjen, dat haar borst ontvoer,
Drukte andre wenschen uit.
De schoone wist niet van dien zucht,
Maar peinsde, wat haar trof?
En zocht in stille buitenlucht
Gestaâge peinzensstof.
De naam van Theodoor klonk voort,
En vloog van stad tot stad.
Olinde had dien naam gehoord,
Maar bevende als een blad.
Ach (sprak ze) zulk een heldenaart!
Zoo veel roemruchte moed!
Zie daar een ziel, beminnenswaard
Voor maagden van mijn bloed!
Ik haat den echt en wulpsche min;
Maar, zoo ik minnen kon,
Geen ander nam mijn hart ooit in,
Dan die zijn glorie won!
Die grootheid, die geen weêrga' vindt,
Heeft meer dan dit verdiend;
En zalig zij, die hij bemint!
Maar 'k wensch hem mij tot vriend!
De Liefde loeg nog eens op 't woord,
En zag haar oog bedaauwd,
En 't roosjen, dat haar lipjens boordt,
Van lieverleê verflaauwd.
Hij juichte om 't welgelegd begin,
Vloog op, en riep verheugd:
Geen boezem sluit zich voor de min,
Genaakbaar voor de deugd!
De schoone beeldt zich al zijn daân
Met gloênde kleuren af;
En deelt met hem de lauwerblaân,
Die hem zijn krijgsmoed gaf.
Nu voegt ze er nieuwe daden bij,
In eigen brein gesmeed:
Ze plaatst hem zuchtend aan heur zij',
En zucht aleer zij 't weet.
Ze merkt dien zucht, en bloost. - Waarom?
Neen, (zegt ze) 'k min hem niet;
Maar wie uit Gaulens jufferdom
Of hij zijn wenschen bied'?
Ach, 't voorwerp doe zijn' keur geen schand!
Zij moet een Godheid zijn!
De schoonste van gantsch Frankenland,
Maar - met een hart als 't mijn!
Zij bloost op nieuw. - Neen (zegt ze) o neen,
'k Draag hem geen liefde toe.
Gevoel van vriendschap is 't alleen,
Is 't alles, wat ik voê.
Ik haat het huwlijksledikant,
En nu, veel meer dan ooit:
En wie er dinge naar mijn hand....
Hier zucht ze - en blijft verstrooid.
De fiere ridder kwam ten hoof
En bood zich aan den vorst.
Zijn roem scheen aller glorie doof,
En gloeide borst aan borst:
Den braven uit der riddren kring
Met ijver tot den strijd;
Den zwakken, met verwondering;
't Hovaardig hart, met nijd.
Olinde! - Gij, verlaat gij 't land?
Gij weêr naar 't hofgewoel!
Zij dobbert - raadpleegt nu 't verstand,
Dan, 't innerlijk gevoel.
't Gevoel spreekt luid, en houdt steeds aan;
't Verstand heeft weinig klem. -
Maar 't hart heeft de uitspraak reeds gedaan,
Verstand geeft ook zijn stem.
Ja, tot een waardig eerbewijs
Van zulk een' Paladijn,
Kan (zegt ze) niets, hoe hoog in prijs,
Kan niets te dierbaar zijn!
Daar heel de jufferlijke stoet
Met schittrend feestgewaad
Hem tot een blijk van eer ontmoet,
Waar 't achterblijven, smaad!
Wie weet, wie al, op luttel schoon,
Op afkomst trots, of rang,
Aanloklijkheden spreî ten toon,
Waar zij den held in vang'!
Hoe licht wordt niet zijn edel hart,
Indien men 't niet verhoed -,
In strikken van een min verward,
Waar van hij blozen moet!
Wie blijft voor 't manlijk harte borg,
Door vrouwenlist bestreên?
Wie weet het? mooglijk redt mijn zorg
Zijn hart en eer met een! -
Olinde! - neen, het schoon geslacht
Verdient dien ijver niet:
't Is op geen harteroof bedacht,
Daar 't slechts verdienste ziet.
Geen schitterende wapendosch,
Geen rijkversierd helmet
Met hagelblanken vederbosch,
Of fraaigetoomd genet;
Geen houding vol bevalligheên,
Trekt hier het vrouwlijk oog.
Olinde, neen, bij u-alleen
Staat riddermoed zoo hoog.
Doch ga nochthands. - Zij ging, verscheen,
En zag en werd gezien:
Flux wappert om haar zijden heen
Een stoet van jonge liên.
Men zoekt haar oog, als in den wed,
Te vesten op een kleed,
Een' haarlok, een' gemeten tred;
Al vruchteloos besteed.
Olinde zag den oorlogsheld,
En niets behalven hem.
Maar, van een' vreemden schrik bekneld,
Ontbrak haar borst de stem.
Zij stond en wilde nader treên,
Doch wankelde op haar kniên,
En trachtte, onwetend van de reên,
Des ridders oog te ontvliên.
Te laat - de ridder kent haar reê
Voor de eer van Karels rijk,
Die zoo veel minnaars zuchten deê:
En geene, haar gelijk.
Haar houding toonde 't fier gemoed,
Voor lang alom verbreid;
En 't zachte schoon ontleende een' gloed
Van eerbre zedigheid.
Hij nadert haar, maar met den groet
Van geenen hoveling.
De hulde, die zijn mond haar doet,
Is edel, doch gering:
Maar echter schijnt het aan haar ziel,
Als of met dezen groet
De Keizer aan haar voeten viel,
In vollen minnegloed.
Daar stond zij, roerloos en verward,
Geheel van zin beroofd;
Van schaamte siddrende in het hart,
En gloeiende om haar hoofd.
Het andwoord borrelde uit dat hart,
Bleef smorende op haar tong,
En 't was, als of een neevlig zwart
Zich voor haar oogen drong.
Zij zweeg - maar, zweeg haar lieve mond,
Haar drijvend oog zweeg niet: -
Van siddring vol dat hij 't verstond,
En wenschend dat hij 't ried;
Van duizend tegenstrijdigheên
Op 't levendigst geschokt;
Van zielsangst hijgend naar 't geween;
Door blijdschap aangetokt. -
De ridder drong tot in haar borst,
En loeg die onrust toe.
Hij voelde, dat hij hopen dorst,
Maar akelig te moê.
Zijn hart voorspelde hem iets groots,
Een zege die hem vleit:
Maar 't somber fakkellicht des doods
Scheen over 't beeld verspreid.
Hij hief een oogstraal op vol gloed,
Doch, daar de schroom in spreekt.
Dat oog wordt door haar oog ontmoet,
En de achterhouding breekt.
Onmachtig stort hij aan haar kniên,
Van teêr gevoel verkropt,
Om haar een' boezem aan te biên,
Die niet dan voor haar klopt.
Olinde, kost ge dit weêrstaan?
Dien minnaar aan uw kniên!
Gij, die een wareld zoudt versmaân,
Om hem naar 't oog te zien!
Wat doet ge in zulk een' engen nood?
Waar blijft uw eedle trots?
Indien ge er duizend weêrstand boodt,
Wees nu, wees hier, een rots.
De ridder vat haar teedre hand,
Besproeit ze met een' traan.
Die traan beroert haar 't ingewand:
Olinde, dit weêrstaan! -
Hij drukt die hand aan 't zwoegend hart:
Nu brengt hij ze aan den mond: -
Een kus, die vlam en kolen tart,
Slaat al heur kracht te grond.
Ze zucht, - ze snikt - een lieve lonk,
Die 't harte kennen deê -;
Een traantjen, daar de vreugd in blonk,
Nam al haar strengheid meê.
Aan vreemde drift bij drift ten doel,
Zich-zelve naauw bewust,
Verlaat ze blindlings zich 't gevoel,
En blaakt van minnelust.
Gelieven -! zacht! - onttrekt uw min
Aan de oogen van het hof.
Maar ach, wie houdt zijn vlammen in,
Wien liefde waarlijk trof?
Denkt echter, teedren, waar gij zijt; -
Beseft wat u omringt; -
Nog eens, 't is tijd, 't is meer dan tijd,
Dat ge uw gevoel bedwingt.
De Paladijn geleidt haar straks;
Maar alles barst van spijt;
En 't oog des trotschen Dorulaks
Schiet vonken uit van nijd.
Hij slaat de hand aan 't zwaar geweer,
Dat leeuwen had gekloofd:
Olinde beeft voor d' eersten keer,
Bedreigt te waard een hoofd!
De ridder speurt haar angst, ziet om,
En 't zinkend lemmer stort,
Terwijl een saamgeschoten drom
Om zijne Olinde snort.
Hij werpt zich op dit roovrenrot,
Met uitgetoogen dagg',
Treft twintig snoodaarts in den strot,
En tevens mist de slag.
Een tweede klieft de lucht alreê,
Maar breekt op 't ridderstaal,
Dat sneller losvliegt uit de scheê,
Dan wind of bliksemstraal.
En eer de snoodaart zich herstelt,
Ligt hij voor 's ridders voet
Met half gespleten' kop geveld,
In 't spattend brein en bloed.
Hij viel! geen enkle vijand meer,
Die d' overwinnaar stuit!
Hij won, hij vindt Olinde weêr!
Olinde werd zijn buit!
Olinde, zij! de zaligheid,
Waar heel zijn ziel op doelt!
Gevoelt hoe eindloos veel dit zeit;
Gevoelt dit, die gevoelt!
De schoone vliegt, en weet het niet,
Haar redder te gemoet';
Een oog, dat heldenbliksems schiet;
Een vuist, die glimt van bloed:
Een boezem, die van wellust schreit;
Een hart, zoo maagdlijk week! -
Neen, 't waar hier meer dan menschlijkheid,
Indien men niet bezweek.
Daar zijgt ze in de armen van den held:
Daar zijgt hij aan heur hart,
Daar 't zwelt, en bonst, en hijgt, en snelt,
Van gloed, van lust, van smart.
Daar schaaklen zich de ontroerde leên
Al siddrende in elkaâr:
Daar zinken kennis, oordeel, reên,
En God en deugd met haar.
Het is gedaan! - De nevel vliedt.
Die oog en brein bevong:
Zij kennen nog den wellust niet,
En voelen reeds zijn' wrong.
Haar voorhoofd gloeit; maar 't bloost niet meer
Van 't eerbaar inkarnaat;
En schaamte brengt, voor d'eersten keer,
Een' doodkleur op 't gelaat.
Haar oog voedt feller gloed dan eerst,
Maar minder teêr, maar woest,
En 't zuchtjen, dat haar hart beheerscht,
Schijnt in haar borst verroest.
't Verheft den schoonen boezem nog,
Maar moeilijk, maar bedeesd,
En voert een angstverwekkend och
In 's minnaars doffen geest.
Het stroomt, het vloeit hem niet meer toe
Uit zulk een open hart,
Als toen het, wederhoudens moê,
Hem 't eerst ontsloten werd:
Toen, met een wederkeerig slaan,
Hun harten in elkaâr
Een' wellust deden overgaan,
Voor God ondadelbaar.
Geen lachjen meer, dat om haar mond
Of in die oogen zweeft,
Waar thands een treurige avondstond
De kim betrokken heeft:
Geen kalme rust die rozen strooit,
Verzelt en voedt heur vlam:
Hem echter mint zij meer dan ooit,
Die de onschuld haar ontnam.
En hij, wat geeft dat hart hem in,
Zoo bruischend straks van gloed?
Wat rest er van die teêre min,
Te vroeg, eilaas! geboet?
Een flaauw, een onbestemd gevoel
Zweeft om in 't ledig hart,
(Hoe heeter straks, hoe meerder koel!)
Van deernis, wrevel, smart.
De schoone strekt haar armen uit,
En hangt hem aan den hals:
‘Mijn ridder!’ - ‘Mijn geliefde bruid!
Neen, hou mijn hart niet valsch.
Het leest in uw angstvallig oog,
't Gevoelt het geen het smeekt!
En treff' mij 't wraakvuur van omhoog,
Eer 't ooit er aan ontbreekt!’ -
‘Ach, ridder, ken Olindes ziel!
Ze vreest, ze wantrouwt niet;
Maar zie, hoe laag, hoe diep, ze viel,
En lenig heur verdriet.
o Dat uw zegerijke hand
Mij aan den smaad onttrekk'!
Ik volg u naar uw vaderland,
Maar wisch mij van dien vlek!’ -
‘Dien vlek! - de bruid van Theodoor!
Zij schaamt zich zijner min? -
Neen, dat mij 't heilig kruisbeeld hoor,
Zij stelt haar eer daar in.
Maar 't zij een Godgeheiligde echt,
Die om ons beider hand
Het zaligende zegel hecht
Aan onzen liefdeband!’
‘Melieve! - Stel uw wenschen uit!
De dag is ons nabij,
Waar op ik aan mijn dierbre bruid
Mijn trouw voor eeuwig wij.
Mijn boezem hijgt reeds naar dien dag:
Verbeid slechts met geduld,
Tot dat gij me uit den naasten slag
Verwinnaar groeten zult.
'k Zwoer op den rand van 't heilig graf,
Bij 't ridderlijke zwaard,
En rust en echtgenoegen af,
Voor 's Heilands kruisstandaard;
Tot dat ik, in herhaald gevecht,
Des Sultan Selims baard
Aan 's Veldheers eervaan hebb' gehecht,
Bij d' elfden paardestaart.
'k Vervulde 't gantsch getal alreê;
'k Ontnam den Saraceen
Zes ruiterstanders, twee voor twee,
En zeven, een voor een.
Maar waar ik 't lemmer blinken deed,
Hoe veel ik mocht bestaan,
Het schoonst gedeelte van mijn' eed
Blijft schandlijk onvoldaan.
Neen, zucht niet, stort geen tranen meer:
Ik doe dien eed gestand;
En dan, wanneer ik wederkeer,
Dan bied ik u mijn hand.
Zij rookt nog van geen koningsbloed,
Ze is uwer nog niet waard: -
Voor 't minst, geen gift, die mijnen moed,
Mijn grootheid, evenaart.’
Dus spreekt hij, zadelt straks zijn ros,
Stijgt op, en - ziet nog om.
Daar ligt de schoone, zonder blos,
Verstijfd, gevoelloos, stom.
Hij ziet het, beeft, klimt af, en zucht;
Omhelst haar koude borst;
Vliegt flux ten zadel op, en vlucht,
Weêr enkel gloriedorst.
‘Dat monster!’ - Lieve schoone, zacht!
Wat gaat u 't monster aan?
Vraagt, die hij heeft ten val gebracht,
Hoe 't met haar zij vergaan?
Gij geeuwt! - mijn zang is al te lang?
'k Erken het, lieve maagd,
Maar 't roerendst voorwerp in dien zang,
Wie is dat? - Die niets vraagt.
1785.
chapter 3
Elius.Uitgave van 1788.
- Hine progeniem virtute futuram
Egregiam!
virg.
I.
Daar, waar de grijze Rhijn, gereed
Om Neêrland af te zakken,
De breedte van zijn' stroom verdeelt
In twee verscheiden takken;
Daar, waar hij zijn alouden roem
Verbergende onder 't vloeien,
Om, onder min verbreiden naam
Bedekt, naar zee te spoeien,
Als Waal de vette zoomen kust
Der welige landouwe,
Die nog den ouden wrok gedenkt
Der Duitsche Koningsvrouwe;
Daar, waar zijn vloed de vest bespoelt,
Die met heur jonger kruinen
Aan 't nageslacht den naam vernieuwt
Van Magums oude puinen:
Daar plag voor meer dan duizend jaar
Een hooge Koningstoren
Met steilgetopte kap en spits
Door lucht en zwerk te booren.
Zijn trans bespiedde 't gantsche land
Zoo verr' het oog kon reiken;
Terwijl zijn voet in schaduw school
Van eeuwenheugende eiken.
Van d' omgang van zijn' breeden muur,
Uit tofsteen ruw gehouwen,
Plagt Diedrijk 't ruime Teisterband,
Zijn erfgoed, rond te schouwen.Ao. 660 enz.
Hier telde hij, terwijl hij soms
De grijze lokken schudde,
De vlekken van zijn Erfvoogdij,
Als schapen van een kudde.
Hier had zijn toezicht menigmaal
Een' vijand voorgekomen,
En aan- op aanslag tegens zich
Verdwijnen doen in droomen.
Hier plag hij op den stouten Fries
Het voordeel af te loeren,
En koos den rijksten roof zich uit
Om 's nabuurs land te ontvoeren.
Maar thands, om Vaders droeven dood,
In diepen rouw verzonken,
Sloeg schoone Heile 't oog hier rond,
In tranenvocht verdronken.
Hier zat ze in 't zwarte treurgewaad,
Met aaklig floers omhangen,
De doffe kwijning in 't gezicht,
De bleekheid op de wangen:
Maar echter met die waardigheid,
Die, waar zij de oogen wendde,
In 't geen zij om haar henen zag,
Geen wedergade kende.
Hier zag ze in 't dampig landverschiet,
Tot aan de hoogste kimmen,
In ieder rijzend slot bij slot
Het slot eens vijands klimmen.
Hier zat ze, eer de eerste morgenstraal
In 't oosten aan kwam breken,
Den Hemel met een mannenhart
Om mannenkracht te smeeken.
Hier greep zij soms die ijzren speer,
Die Diedrijk plagt te drillen,
En voelde, in weêrwil van haar hart,
Haar hart inwendig trillen.
Hier waagde zij 't, haar poezle borst
In zijn kuras te prangen,
En rilde op 't aanzien van 't rapier,
In d' ijzren riem gehangen.
Hier, dobbrend tusschen heldenmoed
En maagdelijke weekheid,
Riep ze eens de schim heurs Vaders aan,
Bij 's maanlichts sombre bleekheid.
Gij, sprak ze, die en Sax en Fries
Door wapens wist te temmen!
ô! Zie uw' onderdaan in 't bloed,
Uw kroost, in tranen zwemmen!
Uw erf, door roof en moord verwoest:
Uw land, vertrapt, vertreden:
Uw telg, onmachtig t' uwer wraak:
Uw mannen, afgestreden!
ô! Bleef in 's noodlots ijzren nacht
U nog beseffing over,
Waak, waak slechts voor een' oogwenk op,
En straf uws erfgoeds roover!
Of neen, maar stort uw teedre telg
Van 't schrikbre krijgsvermogen
Slechts één, één enkel teeken in,
Als bliksemde uit uw oogen!
Dus zegt ze, en vat dat zelfde zwaard
Haar handen pas ontgleden,
Maar ploft verbijsterd op den grond
Met sidderende leden.
Wat voelde zij? - Door schok op schok
Den gantschen toren beven,
En 't aardrijk, onder haar gescheurd,
Een' gloed van vlammen geven.
Wat hoorde zij? - Een woest rumoer
Van ratelenden donder,
En 't gieren van een' wervelwind,
En loeiend vuur daar onder.
Wat zag zij? - Uit een' rossen gloed
Een blaauwend licht verschijnen,
En in dat blaauwend hemellicht
Den standaard der Urzijnen.
Zij zag het, stak heure armen uit,
En greep met beide handen;
Maar vatte' damp en dunne lucht,
Die om haar vingers brandden.
Zij gilt! - Zie daar heurs Vaders beeld
Met blinkend staal omtoogen,
Dat, eer haar de adem nog herkomt,
Zich opdoet voor haar oogen.
Zich opdoet; niet, als toen ze op 't laatst,
Na 't breken van zijn' degen,
Hem stervende in haar armen ving,
Van Sigons lans doorregen.
De wond zijns boezems rookte niet,
Noch sijpelde van bloede;
En 't voorhoofd glom hem niet van 't zweet,
Noch 't oog van oorlogswoede.
Maar zacht, maar glinstrend van gelaat,
Gelijk men de Englen beeldde,
Dreef 't stil genoegen in dat oog,
Met flikkering van weelde.
Mijn dochter, zegt hij, met een' toon,
Ontzachlijk, maar aanminlijk:
Uw redding hangt aan dezen ring;
Wees fier en onverwinlijk!
Hij sprak, en toont haar 't ronde goud,
En heft het in den hoogen,
En werpt het in heur' kuischen schoot,
En alles is vervlogen.
Zij siddert; twijfelt; vindt den ring,
En brengt hem aan heur lippen,
En laat door 't siddren van heur hand
Hem uit de vingers glippen.
Hij viel, - ontschiet heur vingren weêr,
En kantelt van den toren.
Wat doet ge, ô Heile! - sta! - vergeefs! -
Het kleinood is verloren! -
II.
Aan d' inham, daar de breede stroom,
In 't schuren van de wallen,
Een' houten' voorburg omgeleid,
Zijn meeste slib liet vallen;
Daar schuilde, in schaâuw van wilgeblaân
En hooggeschoten rieten,
De schoonste stroom- en vijverzwaan
Van alle watervlieten.
Die vogel had zich sins voorlang
In deze vrije plassen
Een donzig pluimennest bereid,
Met teder wier bewassen.
Daar vond hij met zijn fier gezin
Zich onder Diedrijks muren
De zelfde veiligheid verleend,
Als duizend nageburen:
Daar plag hij de opgezette borst
Te spieglen in de baren,
En met een' trotsgebogen' hals
Den landstroom op te varen:
Daar was hij Heiles zoetst vermaak
Door 't schittren van zijn pluimen:
Daar voedde hem heur blanke hand
Met keur van tarwekruimen.
Maar thands, in haar' ontroostbren rouw,
Van dag tot dag vergeten,
Thands aasde hij op 't enkle kroos,
En lisch, en waterbeeten.
Dus weidend tusschen 't dichte wier,
Bij 't riet op één gekrompen,
Ontdekt en bijt hij in den ring,
Vast drijvende op de plompen.
Hij bijt, en drukt zich 't kantig goud
Door 't al te vinnig bijten
Onachtzaam in de harde sneb,
Dat vlies en beenders splijten.
Flux schudt hij kop, en hals, en sneb,
En trapt en klept door 't water,
En schreeuwt zijn pijn al wringende uit,
Met ijsselijk geschater.
Hij krimpt; hij duikt; hij tuimelt om,
En rept de breede vlerken;
Maar al zijn woelen is onnut
Om 't kleinood los te werken.
Daar springt hij woedende op den wal!
Nu stort hij zich ten gronde;
En strooit den stroom met vlokken dons,
Bezoedeld van zijn wonde.
Hij spart en staart en wieken uit,
En heft zich naar den hoogen:
Ploft neêr, en schept in 't spattend nat
Een paar van regenboogen:
Rijst weêr, met opgesteken' kop
En uitgebreide pennen,
En kneedt en klieft de dunne lucht,
En - is niet meer te kennen.
Waar vloog hij? - Daar hij 't Rhijnstroomnat
Van de eeuwiggrijzende Alpen,
In éénen wijden kom gegaârd,
Langs 't Zwitsersch zand zag zwalpen.
Daar was het, dat hij, in een woud
Van hooggetopte dennen,
Een' Ridderhaften oorlogsman
Den steenbok na zag rennen.
Daar zag hij dien de breede borst
Van Heldenijver blaken,
En 't edelmoedig Vorstenbloed
Staan gloeien op de kaken.
Daar hoorde hij gebergte en bosch
Van zijnen jachthoorn daveren,
En 't roofnest, op dien toon voor uit,
Op klip en spitsen klaveren.
Daar trok zijn vlucht 't opmerkzaam oog
Des Ridders onder 't jagen:
Daar bleef dat oog, bevreemdingvol,
Op 't vreemde dier geslagen.
Daar streek hij bij den Ridder neêr,
En klapwiekte aan zijn voeten:
Daar scheen hij met gerekten hals
Den Held te willen groeten.
Daar toonde hij in 't moedig oog
Een deernissmeekend teeken,
En hield hem de open wonde voor,
Waar in de ring bleef steken.
Wie was die Ridder, Zangerin,
Die daar aan d' oever jaagde,
En 't steile en glibbrige ijsgebergt
Van 't ongedierte vaagde?
Wie was 't? De dappere Elius,
Gewoon aan zegevieren,
Aan 't Oosten als de steun bekend
Van Flippicus banieren.
Geverfd in 't bloed van Rhinotmeet,
Van oorlogsroem verzadigd,
Onttrok hij zich aan 't stortend rijk,
Zoo lang door hem verdadigd.
Nu, woud en bergen moê doorkruist,
Bezocht hij deze streken,
En proefde daar voor 't eerst de rust,
Van kindsbeen af ontweken.
De rust! maar zoo ze een' Held betaamt,
Gewoon laurieren te oesten,
Die 't menschdom tot bescherming was,
En 't lemmer niet liet roesten.
De Held beschouwt het moedig dier,
Daar 't om zijn voeten spartelt,
En streelt het met een bolle hand,
Die in zijn pluimen dartelt.
Hij strijkt, hij strookt het borst en rug,
En hals en hoofd te gader,
En voelt, en ziet de wondre gift
Van Heiles grooten vader!
‘Wat, Hemel! wil dit huwlijksgoud,
Door 's vogels sneb getoogen?
Wat zeldzaam wonder koomt mij voor!
Wat bracht het voor mijne oogen!’
Wat zal hij? - Zal hij 't blinkend goud
Aan 't vleiend dier ontscheuren?
Of moet hij dit voor lagen roof,
Voor heiligschennis keuren? -
Hij twijfelt, peinst, en voelt de zwaan
Zijn hand en vingers lekken,
En (roerloos van besluitloosheid)
Den snavel tot hem strekken.
In 't eind! De vogel brengt zijn' ring
Hem tusschen de open vingeren,
En weet met onverwachten zwaai
Zich van hem los te slingeren.
Het bloed vloeit drupplend uit de wond,
En druipt hem op de broozen,
En verft de riemen met den blos
Van gloeiende abrikozen.
De ring blijft siddrende in zijn hand:
De vogel stijgt ten hemel,
En gaggelt zijn genoegen uit,
Met klepperend gewemel.
Daar las hij op dien gouden ring
Een kantschrift uitgedreven:
‘Der waardigste uit den maagdenrei
Zij ik ten echt gegeven.’
III.
De Ridder leest dit wonderschrift,
En leest het weêr, en weder,
En keert den ring vast om en om,
En slaat zijne oogen neder.
Hij spreekt: Van waar dit kleinood toch?
Van waar die toovertrekken?
En welke schoone hand moet dit
Ten Bruidschenkaadjen strekken?
Hij zwijgt. Een heimelijke gloed
Beroert zijne ingewanden!
Zijn boezem rijst, en klopt, en daalt;
En 't goud ontvalt zijn' handen.
Hij grijpt, herneemt, beschouwt den ring:
De letters zijn verdwenen,
En 't kleinood glinstert met een' glans
Van diamanten steenen!
Op 't flikkren volgt een dof gesuis;
Op 't suizen, barstend kraken;
Op 't kraken, toovervlam bij vlam,
Die lichter laaie blaken.
Het vuur verspreidt zich, breidt zich uit
In zeven kleurde kringen,
En 't midden toont een schittering
Van vier gekruiste klingen.
Zij schittren, klettren tegens een,
En geven vlam en vonken,
En, bij die vlammen, stralen uit,
Als nimmer heller blonken.
Acht scepters, in een' kring verspreid,
Als zoo veel zonnestralen,
Gelijken zich in 't blinkend licht
Op golvend bloed te malen.
In 't midden praalt die zelfde ring,
Van dubblen gloed omschenen:
Hij leest er op: verdien en win!
En alles is verdwenen.
Verbaasd, verschrikt, verhit, doorgloeid,
En weggerukt van zinnen:
Verdienen? - winnen? (zegt hij) ja!
Maar waar zijt gij te winnen?
Hij staat, heft beurtlings 't oog om hoog,
En slaat het beurtlings neder.
Een zoete traan ontspringt dat oog,
Een vuurblik droogt het weder.
Ach! (zegt hij) vogel van mijn heil!
Gezant des Ongezienen!
ô Wees gij, wees mij tot een' gids,
En ik, ik zal verdienen.
Flux laat hij de oogen heinde en verr'
Langs meir en vlakte weiden;
Maar ach! hij ziet de blanke zwaan
In open veld noch heiden.
Ach! zegt hij, 't is te veel gemard,
Te groot een goed verloren.
Maar is aan de eerzucht iets ontzegd?
Voor haar niet na te sporen?
Hij sprak, ontbloot zijn breed rapier,
En houwt in drie paar slagen
Den zwaarsten eik des oevers om,
Zich tot een' waterwagen.
Hij werpt hem in den ruimen vloed,
Besnoeit de breede takken,
En zet zich neêr op 't drijvend hout,
Om 't stroomnat af te zakken.
Hier, zegt hij, hier op 's lots gelei'
Verlaat ik me aan de baren:
De Hemel moog mij 't daglicht slechts,
Ik zal mijn' roem bewaren.
Doch, Hemel, tergt mijn moed u niet,
En zal hem de uitslag kroonen,
Zoo laat mij 't blaauwend stroomverschiet
Één gunstig teeken toonen!
Zoo sprak hij, sloeg 't gezicht in 't rond,
En zag (en schreide op 't teeken)
De lang vergeefs gezochte zwaan
De borst ten vloed uit steken.
Daar dreef zij langs het vloeibre spoor,
En scheen het hem te wijzen,
En, zwemmende om en om het vlot,
Zijn stout bestaan te prijzen.
Daar dreef zij 't ruwe vlot voor uit,
En scheen, heur borst verbreedend,
Een jachtschip met gezwollen zeil,
Het brekend water knedend.
Nu scheen zij eens een kleene boot
In 't roeien na te bootsen,
En 't vlot, bij 't kronklen van den stroom,
De bochten in te lootsen.
Dan scheen zij met een' breeden boeg
Het vlot voor uit te trekken,
Om als een lichter oorlogsbark
Een zwarer kiel te dekken.
Nu breidde ze eens de wieken uit,
En rekte hals en pennen,
Als waar 't om wieling, bank, of plaat,
Door seinen te doen kennen.
Maar eindlijk kon men 't hoogste spits
Van uit den vloed bespeuren,
Waar Heile steeds om Diedrijks dood,
En om zijn gift, bleef treuren:
Maar eindlijk was de naaste bocht
Des landstrooms afgedreven:
Zie daar den vogel flux om hoog
En naar den toren streven!
Zie daar een vreeslijk krijgsrumoer:
Gesnor van dichte pijlen;
En 't bonzen van den oorlogsram
Op ijzren poort en stijlen!
Zie daar den dollen wapenkreet,
Bij 't steken der trompetten:
't Val aan, klim op, schiet toe, ruk in,
En 't brieschen der genetten!
't Geklikklak van het rammlend staal;
't Gedreun der harrenassen:
Al krijschend hortend tegens een,
En krakende rondassen!
Zie daar 't geschreeuw van bloed en moord,
Doormengd met woedend gillen,
Dat harten, niet in 't bloed gevoed,
Van siddring dwingt te lillen!
Zie daar al 's oorlogs ijslijkheên,
In één geluid vereenigd,
Zich opdoen aan des Ridders geest,
In één verwarde menigt'!
Zie daar zijn stil, zijn peinzend oog
In eens ten krijg ontstoken!
Zijn' hals zich strekken naar 't geluid!
Zijn bloed in de aders koken!
Hij springt, (de Rhijnzwaan vloog hem voor)
En, springende de boorden
Des kabbelenden waters op,
Barst los in deze woorden:
Zie daar dan 't veld, waar de eer mij riep!
Hier valt iets groots te winnen.
Hier zal ('t voorleden zij vergaan!)
Mijn levensloop beginnen!
Zoo zegt hij, vindt een rennend ros,
Zijns rijders hand ontstoven;
Bestijgt het; stort in 't heetst gevecht;
En valt aan 't helmenkloven.
IV.
De groote Diedrijk lag in 't stof,
Die leeuw, geducht in 't strijden!
Thands moest, van wolf en dog begrimd,
Zijn rif vertrapping lijden.
Reeds hadden Thuringer en Sax
Een macht van wapenturen
Doldriftig op de been gebracht,
Geslagen om zijn muren.
De woeste Sigon was aan 't hoofd,
En liet bij zijn banieren
Het zevenvoudig plompenblad
Van roover Gerlak zwieren.
Zijn' schildknaap had hij met een' eed
Den schoonsten van de pluimen
Uit Diedrijks helmkam toegezegd,
Bij 's berkemeiers schuimen.
Aan Gerlak was een rijke buit,
Hem onlangs pas ontwrongen,
Vrouw Heile tot des Heidens bruid,
Het Slot voor hem, bedongen.
Men vecht, men stormt op 't oude Slot,
En wordt van trans en wallen
Met slappe handen afgeweerd:
Het bolwerk was gevallen!
Het bolwerk, sterker dan een muur,
Uit hecht metaal geklonken:
De dapperheid van 't strijdbaar Hoofd
Was aan de burcht ontzonken.
Men spilt nochtans van tinne en spits
Op 's vijands legerknechten
Een aantal schichten, slecht bestierd,
Die in geen wapens hechten.
De schoone Heile zelv' gaat voor
De slappe boog te rekken,
En, met haars Vaders hart in 't oog,
Den krijgsmoed op te wekken.
Vergeefs: de vijand ramt en beukt;
Verdubbelt slag op slagen:
De voorpoort kraakt, en buigt, en valt,
Met de ijzers, die haar dragen.
't Valt met de poort ten voorburg in,
En ijlt....Te rug, Barbaren!
De tedere Prinses schiet toe,
En zal heur bloed niet sparen!
Zij zelv' schiet ongewapend toe:
Geen ijzeren kurassen,
Die om die slanke maagdeheup,
Die om dien boezem passen!
Zij staat, en biedt de borst aan 't staal,
Met luttel eigen mannen;
De boog gericht, de pijl daarop;
De taaie pees gespannen.
Haar dekt een zevendubble spits
Van aangelegde speeren,
Die 't op haar stortend stormgeweld
Op scherpe punten keeren.
Men rukt, men valt in 't moordend staal,
En gilt, en knarst de tanden,
En braakt uit de opgereten borst
En bloed en ingewanden.
Men staat: men deinst: men wordt te rug,
En uit den burg, gedreven.
Nu schijnt gewapend man aan man,
Nu, borst aan borst te kleven.
Men strijdt, men dringt, men hort op een,
Dat schild op schilden botsen;
Nu zwaaien, druipend van het bloed,
En legerbijl en knotsen.
Nu snort de pijl van alle kant;
Nu storten heete paarden
Op Heiles smallen krijgshoop in,
Met bliksemende zwaarden.
Nu trappelt hoef en ruitervoet
Op halfgekneusde koppen,
En maakt een open wijd en zijd,
Door krijgsmoed niet te stoppen.
't Valt al om Heiles zijden neêr:
Zij zelv staat onbewogen,
En houdt in 't midden van den moord
Één vederbosch voor oogen.
't Was Sigons. - Sigon rent in 't rond
Door 't midden van zijn benden,
En voert een' troep van Saxen aan,
Die hem als Heer erkenden.
Hij naakt. De woedende Vorstin....
‘Sterf, moorder van mijn' Vader!’
Dit woord en de afgeschoten schacht
Gaan samen en te gader.
Zij treft....ô Neen, zij mist zijn hoofd.
In 't woest gedrang gevallen,
Is 't Elius, wiens hoofd ze ontmoet
Uit zoo veel honderdtallen.
Hem treft ze, en blijft 't gehelmde hoofd,
Daar 't om haar recht te wreken
Zich midden in de slachting werpt,
In zijn pluimaadje steken.
Zij trof, maar drong den helm niet door,
Die, altijd onveranderd,
Zich boven alle hoofden heft,
Gelijk een ruiterstanderd.
Die, waar hij slechts 't vizier naar keert,
In 't hart van 's vijands benden,
De slachting, met den schrik voor uit,
Schijnt voor zich heen te zenden.
Die midden onder 't dichtst gedrang
Geen' sabel schijnt te zwaaien;
Maar met een opgeheven seis
Bestrijders weg te maaien.
Die nu, als in een woud verward
Van vijandlijke lansen,
Op wier door een gedommeld staal
De zonnestralen dansen;
Die nu, verwikkeld in 't gevecht,
In eens weêr uit koomt blinken,
Wat om hem is verstuiven doet,
Wat voor hem is, verzinken:
Die dan weêr, als een zomerwind
Een veld met korenairen,
De deinzende geleden schudt
Der saamgepreste scharen!
Die eindlijk, na een bloedig slaan,
Zich, boven stapels dooden,
Van 't rookend slagveld meester ziet,
En alles weg gevloden!
Maar hoe! de vijand is verjaagd;
Zelfs Sigon strekt zijn leden
In plassen bloeds op 't zandbed uit,
In eigen vlucht vertreden:
't Viel al, of vlood wat vlieden kon;
Maar 't schittren van den veder,
Waar Heiles oog zoo lang aan hing,
Verheugt dat oog niet weder.
Verheugt? - doorboort haar 't hart op eens
Daar ze onder 's vijands lijken
En pluim en ridder storten ziet,
En met zijn ros bezwijken.
Zij gilt! - Men vliegt ter redding' heen.
Waartoe? Hij is gevallen,
En aâm- en roerloos voert men hem
In de eerst ontzette wallen.
V.
Aan u, ô groote Willebrord,
ô Heiligste der mannen,
Door wien het Heidensch bijgeloof
Uit Neêrland werd gebannen!
Aan u, die Zeelands Hermenzuil
Stoutmoedig hebt verbroken!
Aan u, voor u, zij jaar aan jaar
Het wasschen licht ontstoken!
Gij zelf hadt met gewijde bron,
In spijt van Satans bassen,
Gij zelf hadt met den Kersten doop
Vorst Diedrijk 't hoofd gewasschen.
Gij zelf, gij hadt dat achtbaar hoofd,
Met zegenende handen,
Het heilig vormsel toegediend,
En Vorstelijke banden.
Gij heiligde dien diadeem,
En heiligde den schedel:
Geen kroon, zoo heilig, voor noch na!
Maar ook, geen kruin zoo edel!
Men zegt, een glans van heiligheid,
En glinsterig geflonker,
Bleef sints den purpren hairband bij,
En toonde zich in 't donker.
Men zegt, dien glans verzelde een geur
Die alle kwalen heelde,
Wanneer een maagdelijke hand
De gouden doppen streelde.
Hoe 't zij, als Heile in diep gevoel,
(Gelijk haar soms gebeurde)
Op platgebogen kniên gebukt,
Voor 't zilvren kruisbeeld treurde;
En als zij dan dit hoofdsieraad,
Daar 't op het outer rustte,
Aan sidderende lippen bracht,
Met zielvervoering kuste;
Dan was 't, als of een kalme lucht,
En waassem van amomen,
Van uit dat dierbaar pand gevloeid,
Haar' boezem in kwam stroomen.
Dan week de praam der droefenis,
De banden der verstikking,
Met d' eersten traan die 't oog ontvloot,
Voor hemelsche verkwikking.
Dit hulsel lag daar op 't sameet,
Waar voor zij de uchtendplichten,
En thands, met stroomend tranenvocht,
Heur' dankplicht kwam verrichten.
Heur' dankplicht! ach! hoe droef een' plicht!
De redder van heur dagen,
Die haar der roovren klaauw ontjoeg,
Lag voor haar oog verslagen!
Verslagen! - Ach! 't pantsier ontgespt,
Den stormhoed afgesmeten,
Zie daar zijn zij', zijn heldenheup
Bebloed en opgereten!
‘Ach, zou zijn borst, zijn hart nog slaan?
Mij dunkt, ik voel het beven. -
Zijn wonden gaan niet tot aan 't hart.
Er is nog hoop van leven!’
Neen, Vredegond, mislei mij niet!
Hij moest mijn zegepralen,
Hij moest, ik voel het aan mijn hart,
Het met zijn dood betalen.
ô Ridder, ridder, wie gij zijt -
Gij zijt van Christen bloede:
Dit tuigt uw rusting; dit het zwaard,
Waar meê gij mij behoedde: -
ô Waan niet, dat zoo duur een prijs
Mij 't leven kon doen smaken:
Uw bloed, helaas! uw heldendienst,
Zal 't me eeuwig haatlijk maken.
ô Hemel! Hemel! roept ze, en zet
Den nagel in de wangen:
Hij stierf en mocht van Diedrijks spruit
Geen blijk van dank ontfangen!
Helaas! dat zelfs zijn brekend oog
Niet eens voor 't minst beschouwde,
Voor wie hij 't leven had gespild,
En wie zijn dood berouwde!
Ach! dat hij stervende, en voldaan
Een' Ridderdood te sterven,
Ook tevens waar voldaan geweest,
Om mij het licht te derven!
Zoo spreekt ze, en werpt zich voor 't altaar:
Vergeef mij, dierbre Vader!
Hij redde uw spruit, uw bloed, uw erf!
Wie ooit geleek u nader?
Vergeef mijn hart zijn dankbaarheid,
Steeds was het uw rechtvaardig!
Die hairband is dit hoofd alleen,
Nooit andren schedel waardig!
Geen andren schedel zal hij ooit
Na d' uwen mogen dekken.
ô Laat hij hem in 't duister graf
Ten eereteeken strekken!
Zij sprak, bedekt het heilig snoer
Met eerbiedvolle kussen,
En rukt een hairvlecht van heur hoofd,
En strengelt die er tusschen.
Met halfontloken' eglentier
En luttel eppeblaâren
Besteekt ze en drukt den diadeem
Op 's Ridders bruine hairen.
Ontfang, dus zegt ze, en grijpt zijn hand:
Ontfang van die gij redde,
Een' dankprijs, dien ge nooit verkreegt,
Dan op dit eerebedde!
Ontfang hem met dit barstend hart,
Dat en 't geredde leven
En 't opgeöfferd leven beî
U wenschte weêr te geven.
Zij zwijgt, en drukt die hand, en schreit,
En net ze met heur tranen,
En wischt ze met met heur' sluier af,
En ziet - den roof des zwanen!
Zij ziet, en zwijmt. - Mijn Vader, ach!
Dit kost ze slechts doen hooren,
En blijft, in d' arm van heur slavin,
In nokkend snikken smooren.
Wat zingt, wat wilt ge, ô Zangerin?
Een dubbele uitvaart vieren?
Moet dan de maagde- en oorlogspalm
De zelfde rouwbaar sieren?
Helaas! - de schorre Joffrenkeel
Had reeds genoeg te schreien:
Zij wil, zij zal, - zij kan niet meer
Uw klanken begeleiên.
Ruk af, ruk af dat moordziek koord,
Dat niet dan handenwringen,
Dat niet dan bloed en tranen klinkt,
En leer het Iö zingen!
Het Iö roept ons de Echo na,
Door beemden en gehuchten! -
Het Iö klinkt ook op uw lier;
Maar ach! de toon is zuchten!
VI.
Welaan, mijn Zangeres, welaan!
De koorden afgewrongen!
De Cyther op een nieuw gesnaard!
Een' nieuwen toon gezongen!
Ter dood door 't strijden afgemat,
Door bloedverlies bezweken,
Scheen Elius geruimen tijd
Aan 's aardrijks kring ontweken.
Maar 't rusten, maar de wonderkracht,
In 't Vorstlijk snoer gelegen,
Gaf d' adem weder aan zijn borst,
Hoe stijf ook neêrgezegen.
Zijn bloed hernam een' ruimer loop
Door hart en aderbuizen:
't Besef kwam lieverleê te rug,
Met geestbedwelmend zuizen.
Hij hoort, - verward, onzeker, dof,
En weet niet, wat te hooren: -
Een mommlend, staamlend lijkmisbaar,
Een treurgalm treft zijne ooren.
Hij luistert: - vrouwestem bij stem -
Hij ziet: - een rei van maagden -
Doen onverhoeds zich voor hem op,
Als of zij rouweklaagden.
Een aaklig brommend klokgeklep,
Met bang en gonzend bommen,
Klinkt dommlend onder 't momplen door
Vervangt het bij 't verstommen.
Onzeker, beurt hij 't hoofd om hoog,
En ziet de burgzaal over,
En vindt zich op een veldmatras,
Bestrooid met frissen lover:
De heup ontgord, en 't hoofd ontbloot,
De borst in wol gewonden:
De lokken om 't ontbloote hoofd,
In trossen opgebonden:
De ruime zaal waar in hij ligt,
Uit hooge vensterronden
Van 't daglicht niet dan flaauw vervuld;
En die er om hem stonden:
Zijn eigen toestand, pas ontwaakt:
De doodsche rouwgeluiden:
De sombre stilte tusschen beî:
Kon niets dan ramp beduiden.
Doch welk een grievend treurtoneel!
In de armen van heur vrouwen
Een minnelijke Prinsentelg
In stervensnood te aanschouwen!
In stervensnood? wellicht geweest!
Waarschijnlijk reeds verloren!
Beweeg- en levenloos albast!
Zoo kwam zij hem te vooren.
Albast! - maar edeler gewrocht
Dan 't staal der kunstenaren
't Bezwijmend Moederbeeld vertoont
Aan 's Heilands kruisaltaren.
Vergeefs wordt vocht en reuk gespild,
Heur' boezem lucht gegeven: -
Noch losgeregen keurs noch geur
Roept haar te rug in 't leven.
De Ridder rijst: verbazing heerscht!
Met wankelende schreden....
‘Help, Hemel! Hemel, ach! hij leeft,
Van God weêrom gebeden!’
Dees eene kreet gaat op en stuit
Op hollen boog en wanden:
't Valt alles schreiende aan zijn kniên,
En kust zijn bleeke handen.
‘ô Ridder, redder van ons bloed!
Behoeder onzer dagen!
ô Dat u Diedrijks telg als wij
Heur dankplicht op mocht dragen!’
Wie, Diedrijks -? groote Godheid! hoe!
Die steun der Christenvanen,
Die Oorlogsbliksem - ‘leeft niet meer!
Geloof aan onze tranen!’
Zijn telg -? ‘Zij werd door u bevrijd:’
Zijn burcht -? ‘door u behouen.’
En 't lot verijdelde al mijn heil,
Ik moet mijn werk berouwen!
Daar zinkt hij in een' zetel neêr,
Met opgesparde blikken,
Verstijfde tong, verwrongen leên,
En schijnt in rouw te stikken.
De wanhoop schuilt in 't hol gezicht,
De dood op de open lippen;
En ziel en adem dreigt zijn borst
In d' eersten zucht te ontglippen.
Dit (zegt hij) is dan 't heuchlijk eind'
Van al die zoete droomen!
Die zoete droomen van 't geluk
Dat me eenmaal toe zou stroomen!
Dit had de Rhijnzwaan mij gespeld!
Zijn edele schenkaadjen!
En 't wonderbare vuurgezicht,
In Zwitserlands boschaadjen!
Bedrieglijk - haatlijk - gruwzaam spook,
Dat voor mijn oog kwam waren! -
Verraderlijk - en vloekbaar dier! -
Waar zijt gij heen gevaren?
Gevaren? - met dat tooverschrift -!
Die valsche tooverlettren,
Waar uit de hel heur bliksems schoot
Om mij de kruin te plettren?
Wat wordt, wat wierd, wat is er van?
Wat deed mij 't noodlot hopen?
ô Ja, ik heb verdiend, ik won,
En - de afgrond spart zich open!
Verdienen! - winnen! - 't Is volbracht,
Waar 't lot mij toe verdaagde!
Gij, schenk mij 't loon, bedrieglijk lot!
Vertraag, als ik vertraagde!
Zoo spreekt hij, rolt een grimmig oog
Verwilderd heen en weder,
En werpt zich straks met ongestuim
Aan Heiles voeten neder.
ô, Spreekt hij, waardigste in 't heelal!
ô Waardigste te winnen!
Om wie de dood voor 't Ridderhart,
Zelfs roemloos, waar te minnen!
Gij dan, gij waart de onschatbre prijs,
Waarnaar mijn arm moest streven!
Die 't edel te verdienen was!
Te winnen, hoogst verheven!
Neen, 'k had mijn hart te veel gevleid,
Niet meer van 't lot te vragen.
Die winst is niet te duur betaald,
Met al mijns levens dagen.
Neen, 'k heb het lot te veel beticht,
Het kon niet meer beloven.
'k Verdiende, ik won -! 't Bezit daar bij
Ging 't sterflijk zijn te boven. -
Welaan! 'k begeer, ik eisch niets meer -
Maar, door mijn bloed gehuldigd,
Ontfang, van die u heeft verdiend,
Het pand, aan u verschuldigd!
Hij zwijgt, rijst op, en steekt den ring
(Terwijl hem de oogen vloeien)
Al bevend aan de maagdehand,
Waar op zijn tranen gloeien.
Hij snikt! - Welaan, ik ben voldaan,
Zie daar mijn lot volkomen!
Hij sprak, ziet om, en grijpt zijn staal,
En - beken bloeds aan 't stroomen!
VII.
Barbaren, die in tranen weidt,
Wien 't lust, in 't bloed te wasschen!
Treedt toe, voldoet uw bloeddorst hier:
Hier vloeit het, bloed bij plassen!
Gewelf en wanden druipen bloed;
't Bruischt op uit vloer en steenen,
En gutst en vloeit in golven saam,
En zwalpt er over henen.
Van waar dit wonder, Zangerin -?
Wat 's dit -? Een aantal lijken
Spoelt dobbrend door dat wallend bloed,
En hoogt zich op als dijken.
Verstom hier, Ridder! ja verstom,
En laat u 't staal ontvallen!
De zolder scheurt, de muur deinst af -
Gij staat voor Narboos wallen.
Voor Narbo! daar de donder loeit,
De bliksem licht en flikkert,
De pest heur seis in 't duister zwaait,
En 't zwaard des hongers blikkert.
Gij ijst? - ô neen. - Zie daar den schicht
Die u door 't hart zal booren! -
Gij lacht het glimmend ijzer toe? -
Nog meer is u beschoren!
‘Nog meer! - (dus klinkt den held in 'toor) -
Barst, ratelende winden,
Barst, stormen, barst, orkanen, los!
Doet de aarde in 't niet verzwinden!’
Daar stormt, daar giert de rukwind aan,
Met knallen, baldren, klaatren! -
Een nevel stijgt - een nacht valt neêr! -
Nu joelen 's afgronds waatren!
Waar ben ik? roept de Ridder uit,
En ziet de golven klimmen: -
Die golven worden rood als vuur,
En schemeren van schimmen.
Waar ben ik? roept hij andermaal,
En wendt de hand voor de oogen!
Waar ben ik? en verheft het hoofd,
En 't schouwspel is vervlogen.
Vervlogen; maar een blinkend licht
Beschijnt hem uit de wolken,
En brengt een murmlend zuizen meê
Van stille waterkolken.
Flux treedt in dezen Hemelglans
De laatste der Urzijnen,
De groote Diedrijk-zelf, hervoort,
In 't wit der Serafijnen.
Mijn zoon, dus zegt hij, treed vrij toe!
Uw hart is mijner waardig.
Wees sterk: de kracht is deugd: ze is God,
En Hij, Hij is rechtvaardig.
Gij sidderde op 't gezicht des bloeds,
Des jammers, der ellenden -
Op 't eindloos vergezicht des doods,
Waar alle ontwerpen enden -
Gij sidderde onder 't duizendtal
Van angst- en schrikbre spoken,
Die 't onherhaalbaar stervensuur
Bij al wat leeft bestoken -
Gij sidderde, gij beefde nooit;
Uw moed bleef onbezweken:
Waar de onschuld leê, 't geweld verwon,
Uw arm was reê tot wreken.
Welaan, dus wil 't het Albestuur,
Aanbid zijn welbehagen!
Hij, God in al wat Hem betaamt,
Hij maakt Zijn werk volslagen.
Uw bloed zal aan de Kristenheid
Een reeks van Vorsten geven:
Geweldbetemmers, u gelijk,
Die op ons voetspoor streven!
Een trits van zonen, die uw' stam
In Duitschland uit zal breiden.
Zal looten uit hun lendenen
Door gantsch Euroop verspreiden.
Zie Diedrijk, die bij 't bloedig schild,Ao. 734.
Bezaaid met scepterstaven,
Uw' gouden' sabel zwieren zal,
Aan 't hoofd der Kleefsche Graven!
Zijn telgen zullen Oost en West
Met Grafelijke snoeren,
Hertooglijk bont, en kroonengoud,
Gebied en wapens voeren.
Door hem zal rollende eeuw aan eeuw
Uw bloed mijn' zetel drukken -
Tot....Hemel! hemel, weer dit af!
Mijn bloed zou kunnen bukken! -
Hij spreekt, het vorstlijk oog wordt rood
En 't voorhoofd trekt zich samen,
En Elius gevoelt een' blos
Van ongewillig schamen.
‘Mijn vader, (zegt hij) vader, ach!
Wie zal mijne asch dus honen?Ao. 1544. 7 Sept.
Mijn vloek en de uwe sla hem 't hoofd!
Nooit moet hem 't daglicht toonen!’
Mijn zoon, de Hemel vormt ons hart!
Zijn wil moet heilig wezen!
Hij deelde 't honderd andren meê,
Hij weigerde 't aan dezen!
Sla de oogen op uw' tweeden zoon,§ Ao. 734.
Die aan zijn forsche lenden
Uw' gouden' jachthoorn wappren laat,
Die Zweissens bergen kenden.
Zijn lot zal minder zijn, doch fier,
En, zonder oneer, dalen.
Zie nu zijn' broeder nevens hem
Met uwen echtring pralen!
Hij, heet op roem, zal 't Hessisch huis
Een teelt van Helden schenken,
Wier daden d' oorsprong van hun bloed
Aan de eeuwen doen gedenken.
‘Maar, vader, ach! mijn eerste hoop,
Mijn Diedrijk, gaat verloren!
Zijn tak versterft: een vreemd geslachtAo. 1669.
Is onze staf beschoren.’
Hou moed, mijn zoon! uw eigen bloed
Vloeit dit geslacht door de aâren:
Uw scepters passen in den klaauw
Van Pruissens adelaren.
Doch zie te rug: uws Diedrijks bloedAo. 821.
Na honderdjarig stroomen,
In twee paar takken uitgebreid,
Heeft zonen voort doen komen.
Wend de oogen op die lange reeks
Van mannelijke looten:
Die schakel is onafgeknot,
En uit zijn heup gesproten.
‘Wie is hij, die zijn' wapenrokAo. 817.
Met gloênde wielen teekent?
De aaloude krijgsmoed van zijn huis
Staat in zijne oogen sprekend.’
Mijn zoon, gij ziet een nieuwe spruit!
Zijne afkomst wordt verduisterd,Ao. 1290.
Maar echter door geen eeuwverloop
In Riddermoed ontluisterd.
Zie daar aan 's Hemels firmament
De star van Nassauw stijgen:
Die star, die met een' luister blinkt,
Waar van onze oogleên nijgen!
Die star, die Volken vrijen zal;
Die de aarde zou regeeren,
Zoo de eeuw van 't recht, van rust, van trouw,
Nog eens te rug moest keeren.
Die star zal, eeuwen na deez' dag,Ao. 1566. enz. enz. enz.
In deze reeks van telgen
Zijn trouwste medestanders zien,
De rechtstgeäarte Belgen.
Zie daar in 't staatlijk pleeggewaad
Een rij van uwe Neven
Voor Nassauw, recht, en Nederland,
En onschuld, staan gebleven!
Zie daar hen, die in 't dolst gestorm,
Als onverwrikbre dijken
Aan 't geeslend zeenat, weêrstand biên,
En buigen noch bezwijken.
Zie daar hen voor 't geschonden recht,
Waar eer en godvrucht wenken,
Zich zelf met lust en Riddren moed
Geheel ten beste schenken:
Zich zelf! hun bloed, hun erf, hunn' rang,
Met al hun Staatsverwachting! -
Ja, - zie, en ken uw zuiverst bloed
Aan deze plichtsbetrachting!
Zie hen de dolken van 't geweld,
En 's afgronds zwadder, tarten;
En vinden, met het oog op God,
Het loon in hunne harten. -
Gij weent, mijn zoon? - Dit lot is groot!
Vervolgren zelfs benijdbaar,
Die -! Monsters beeft! gij vindt mijn bloed
Ook in den tabbaard strijdbaar.
‘Mijn vader, welk een jeugdig hoofd
Verheft zich uit die allen?
Wat wacht hem, welk is 't scheemrend lot,
Dat hem te beurt moet vallen?’
....Mijn zoon! de morgen is noch verr',
Die op zijn kruin moet dagen!
De Hemel -! maar genoeg, mijn zoon,
Dat hij uw' naam zal dragen.
‘Mijn naam! - hij zal hem waardig zijn!
'k Lees in die teedre trekken
Mijn kroost, mijn eigen kroost - ô God!
ô Wil zijn dagen rekken!
ô God! hij draagt zijns vaders hart,
En, wat hem ook bejegent,
Ik zie, want uw belofte staat,
Ons bloed in hem gezegend.
....Ik zie - een nieuwe dageraad -
Daar rijst hij! maak u vaardig! -
U spel ik, Kind van onze hoop....!
ô Wees uw' naam slechts waardig!’
Zoo zegt hij, valt op 't aanzicht neêr,
En in een' kring van stralen
Staat Diedrijk naast hem, en alleen,
Terwijl er rozen dalen.
Zijn hand vat Heiles rechterhand,
Herroept haar aan het leven,
En doet haar deze rechterhand
Aan haar' behoeder geven.
1786.
chapter 4
Op de beeldtenis van Elius,
in een gesteente gesneden.
De vracht der Rhijnstroomzwaan, wiens schouders 't Oosten schoorden;
Wiens naam de Kristenheid met dankbren eerbied spelt;
Wiens af komst de Aard' beheerscht tot in den nacht van 't Noorden,
En daar 't Bataafsche duin in Tethys armen smelt:
Verlosser van Martel, van Franken, en Teutonen;
Betemmer van den Fries, den Sax, en Saraceen;
In wien zich de oorsprong grondt van twintig Koningskronen;
Krijgshaftige Elius vertoont zich in deez' steen.
1788.
chapter 5
Op de afbeelding van Heile,
in treurgewaad.
De laatste en schoonste roos, uit d' eedlen sprank gesproten.
Die eenmaal 't hoofd verborg in 't roemrijkst rozenbed.
Als 't kwijnend Rome in rouw zijn' throon zag omgestoten,
En de eer der Kristenheid in heur' banier gered;
Het laatste bloemtje eens stams, die, in den nacht der tijden
Geworteld, heinde en verr' zijn scheuten heeft geplant,
Wien 't Vorstlijk purper zelf heur' luister moet benijden;
Die roos vertoont zich hier in heur' verlaten' stand.
1788.
chapter 6
Ahacha.Mengelingen I, 221, uitg. 1828.Dit stukjen is voor verscheiden jaren, doch naar een gebrekkig afschrift en als werkelijke Vertaling uit het Guineesch verspreid geworden, doch men geeft het hier volledig, en gelijk het is, als oorspronklijk.
(Guineesche Romance.)
Wat ligt ge daar begraven!
Bedolven onder 't zand!
Wat staat uw kroeze schedel
Daar op die spiets geplant!
Wat had ik toch misdreven?
Misdreven, Ahacha!
Dat ik zo dra na 't paren,
In 't eenzaam lijnwaat ga?De linnenen Weduwen sluier, ten voeten afhangende.
De dag kwam tweemaal weder
Na tweemaal maneschijn,
Sints onzer beider handen
Te saam gevlochten zijn.
De zon rees uit de kimmen
Als ik u eerstmaal zag.
Ik zag uw grimmig wezen
Verhelderd door een' lach.
Ik zag uw' breeden boezem,
Gezwollen door den moed:
Ik zag uw oogen vonklen
Van echten krijgsmans gloed.
Ik zag uw gladde schouders,
En gitzwart aangezicht,
Van koopren weêrglans glimmen
By 't stijgend zonnelicht.
Ik zag u, en mijne oogen....!
Beschaamd sloeg ik ze neêr.
Mijn boezem rees en daalde,
Als 't golvend Westermeer.
Gy zaagt dit maagdlijk schamen,
En lachend tradt gy toe:
Uw breede mond ontsloot zich!
In 't minlijk Hikaboe.De groet eens Minnaars: ik bemin u.
Ik zag uw breede tanden,
Van 't frissche vleesch omboord;
Het frissche vleesch der lippen;
Waar op de bloedkraal gloort.
Ik zag die breede tanden,
Dat effen parelsnoer,
Al lachend zich verwijden,
Als gaapte een paarlemoer.
Uw oogen lonkten teder
Van 't bruischend liefdevier,
En gloeiden van genoegen,
Als de oogen van den gier.
In weêrwil van mijn schamen,
Verried ik al mijn vreugd:
Mijn vreugd, dat gy my minde!
En trilde van geneugt'.
Uw hand, my aangeboden,
Aanvaardde ik met ontzag,
En teedrer dan ooit meisjen,
Vierde ik mijn' bruiloftsdag.
Ik schatte my gelukkig
In de armen van een' man;
Een' man, die stevige eiken
Als rieten buigen kan.
Ik schatte my gelukkig
In de armen van een' gâ,
Een' gâ die my beminde,
En dacht mijn' heilstand na.
Gy toogt naar gindsche heuvels,
En velde gems of stier;
En op uw forsche schoften
Bracht gy my 't wildbraad hier.
Ik roostte zelv' de spieren
En 't smeulig ingewand
Van de omgebrachte dieren,
Met maagdelijke hand.
Wy deelden beet by bete,
En vielen moê en mat,
Met d'avond die vast daalde,
In 't dorre palmenblad.
We ontwaakten bly te moede.
Gelukkig door de trouw:
Gy, als mijn man gelukkig!
Ik, zalig als uw vrouw!
We ontwaakten bly te moede,
En eer gy my verliet,
Geleidde gy mijn schreden
Naar de aangelegen vliet.
Wy kwamen aan den oever;
Daar hield uw hand my staan,
En wees my met den vinger
Het ruim des hemels aan.
‘Beschouw daar aan den hemel
Dat thands verbleekend licht!
Het houdt zijn kromme hoornenDe Maan, in heur laatste vierdedeel.
Te bergwaart heen gericht.
Nog negenmaal na dezen
Zal dit gehorend licht
Met de eigen kromtens prijken
Om 't slinkend aangezicht.
En tienmaal zal na dezen
Dit blinkend Hemellicht
Geheel zijn' glans verliezen,
En wijken uit 't gezicht.
En tienmaal zal na dezen
Dat weggekrompen licht
Zijn horens weêr vertoonen.
Met omgewend gezicht.
En tienmaal zal na dezen
Dat weêr herboren licht
Zijn holle kaken vullen
Om 't blinkend aangezicht.
En als ge dan zijn horens
Weêr bergwaart heen ziet staan,
Zult gy een teder wichtjen
In deze plassen baân.’ -
Hoe huppelde op die woorden
Mijn teêrgevoelend hart!
Hoe golfde 't in mijn boezem,
Of 't overweldigd werd!
Uw mond drukte op den mijnen
Het zegel van uw woord,
En flux waart ge uit mijne oogen,
En heden - ach! vermoord!
De dag vlood heen, ging onder:
De zwarte nacht viel neêr.
De maan besteeg den heuvel,
Maar gy verscheent niet weêr.
Daar zat ik stil te peinzen,
En telde zonder end
De starren die er rezen
Aan 't draaiend firmament.
Daar zat ik stil te zuchten,
In priemend ongeduld,
Naar 't eerste morgenstraaltjen
Dat de Oosterkim verguldt.
Daar zat ik stil te peinzen,
En vond mijne oogen nat;
En zag, als ik ze droogde,
Mijn hand met bloed bespat.
Ik schrikte van dit teeken,
En wischte hand en oog:
Maar de eene werd niet zuiver,
Het ander werd niet droog.
Ik rees in angen moede,
En trad de stulpdeur uit:
En, Hemel! wat vertooning!
Wat schrikbaar rouwgeluid!
't Rinkinkte langs de straten!
Verwoesting, roof, en moord,
Met bloeddorst, slachting, woede,
't Holde al, vereenigd voort.
Door wijken en gehuchten.
Langs velden, wegen, paân,
't Was alles bloed en lijken;
Doorstooten; nederslaan.
Ik zag de ruwe knotsen
Van 't weeke brein bemorst.
Ik zag de spitse pramen
Gevlijmd door rug en borst.
De zoon van Zon en Aarde,Tijtel des konings.
De Koning, was niet meer.
De staf ontviel zijn handen,
En hy den stoel der eer.
Zie daar de felle krijgers,
Die, tijgerlijk verwoed,
Des Vorsten uitvaart vieren
In 't golvend menschenbloed!
Zie daar hun woeste bende,
Met akelig gehuil,
Den vorst zijn graftent bouwen
Op d' uitgedolven kuil!
Zie daar de stapels dooden,
Doorboord met spriet en schicht,
Door zand en bloedstroom sleepen
Naar 't open lijkgesticht!
'k Zag zelfs het doodhol delven,
En bloedig lijk by lijk
By 't vorstlijk lichaam zenden,
Naar aller schimmen wijk.
'k Zag de omgedolven aarde
De menigte van doôn
Met bloedig zand, bedekken,
By d' Eigenaar der kroon.
'k Zag hoofden afgehouwen,
En 't aaklig doodenbed
Met de afgehouwen hoofden
Op piek by piek, omzet.
Ik dwaalde langs die hoofden,
En zag ze siddrend na:
‘Licht vinde ik onder allen
Mijn dierbren Ahacha.’ -
Zoo dacht ik en verbleekte,
Daar ik op 't oogenblik
Mijn' Echtgenoot herkende,
En stond versteend van schrik.
Mijn' Echtgenoot! den mijne!
Den man, dien ik aanbad!
Die my voor duizend vrouwen,
Zich uitgekozen had!
Die my uit duizend maagden
Zich uitkoor tot een vrouw!
Dien ik me uit alle mannen
Ten egâ kiezen zou!
Hy was het! hy - de aanminn'ge!
En 't edel forsch gelaat
Droeg nog in d'enklen aanblik,
Al wat een' held verraadt.
Ik zag de gapende oogen,
Verwrongen en verspard!
De lippen openhangend,
En overdekt met zwart!
De fletsche en slappe wangen,
Van glans en schoon ontbloot!
Den hollen mond vertrokken
Door 't grijnzen van de dood!
De zwartgekroesde hairen
Door 't ronnend bloed gesleurd!
Den vetten hals geschonden,
En van den romp gescheurd!
Dit zag ik, en mijne oogen,
Hoe hebt gy 't kunnen zien?
En, zonder weg te smelten?
In tranen weg te vliên?
Dit zag ik, en mijn boezem,
Hoe kost gy 't wederstaan?
Hoe, zonder by dit jammer
Van ijzing te vergaan?
Hoe, zonder by dit jammer
Te bersten van den schrik?
Of in den rouw te smooren
Op 't eigenst oogenblik?
Of doet de rouw slechts lijden?
Slechts lijden zonder maat?
En voedt hy zich door 't lijden?
En wordt hy nooit verzaad?
Ach! waren er geen knotsen,
Geen schicht of spietsen meer,
Om my met een' te dooden
Op 't graf van 's warelds heer?Andere tijtel des konings.
Helaas, rampzaalge weduw!
Waar henen thands gevlucht?
Rampzalig zijt gy heden!
Rampzalig is uw vrucht!
Ga henen, arme droeve,
Vlied henen, verr' van hier!
En voer uw wee en klachten
Naar woud- en heuvelstier.
Tref daar met troostloos huilen
Des tijgers ingewand;
En meng een zee van tranen
Aan 't heet geblakerd zand.
Leg daar uw schreiend wichtjen,
Als 't ijslijk uur daar is,
Uw eigen ingewanden,
Ten prooi der wildernis.
Leg daar dat heilloos wichtjen
Op luttel struiken neêr:
Verbied uw oog de tranen,
En zie het nimmer weêr.
Laat vrij uw horens wassen,
Of krimpen, zilvren maan!
Laat vrij uw licht verdwijnen,
Of heel uw schijf beslaan.
Wacht niet, dat ik met de oogen
Uw omtocht begelei';
Of, met aandoenlijk staren,
Uw wederkomst verbei'.
Gy zijt voor my geen teeken,
Geen streelend teeken meer.
Voor my geen blijdschapsbode!
Dat alles nam een' keer!
Ik zal in deze vlieten,
(Ik zal het nimmer, neen!)
Geen teder jongske wasschen,
Als my beschoren scheen.
Ik zal geen teder jongske,
Het beeld mijns Echtsgenoots,
Van onder 't hart ontbinden,
Dan tot een prooi des doods.
Ik zal dat teder pandtjen
Het daglicht niet doen zien,
Om 't eens in koestrende armen
Den tepel aan te biên.
Mijn bloed zal 't nimmer voeden,
Mijn hand niet streelen, neen!
Mijn lach zijn' lach verzellen;
Mijn schreien, zijn geween.
Neen, 'k druk 't veroordeeld weesjen
Slechts eenmaal aan mijn hart;
En (dit zij mijn vertroosting!)
Dan sterf ik van de smart.
1788.
chapter 7
Yrwin en vreedebag,De naam is Friddabag: dit is, in 't Yslandsch, juweel der vrouwen. Men zou eigenlijk Vrijdebag of Vrijbag moeten zeggen, gelijk wy Vrij-dag zeggen van het zelfde Fridda: doch dit luidt te hard. Yrwin is schutter.
of de steenrotsklip.Nieuwe Mengelingen II. 99. Uitg. 1817.
(Laplandsche Romance.)
V. ‘Wat zucht ge, ô Yrwin, aan mijn borst?
Van wellust? Neen, van smart!
Wat wolkjen drijft er in uw oog
als ik u druk aan 't hart?
Ontbreekt er aan uw' heilstand iets?
Is u mijn min tot last?
Wat eischt, wat wil, wat wenscht uw ziel?
Wat klemt me uw arm zoo vast!’ -
Y. ‘Geminde! neen; ik wensch niets meer;
uw liefde zij mijn deel!
Maar 'k weet niet wat voor somberheid
beheerscht mijn ziel geheel.
Ik weet niet welk een voorgevoel
van dreigend ongeval
Grijpt my in al mijn leden aan.
Wat of ons naken zal!’-
V. ‘Ons naken? Yrwin! Aan uw zij'!
Daar ken ik geen gevaar.
De hemel storte en brijzle my!
uw boezem is mijn baar.
Neen, Yrwin, neen, ons dreigt geen leed,
mijn ziel getuigt het my!
Zy huppelt in mijn smachtend hart.
Wat vreeze ik aan uw zij'!’ -
Zoo sprak de blonde Vreedebag,
daar ze in 't gekrulde gras
In de armen van heur' Bruigom zeeg,
en in zijne oogen las.
De zon, die nog een' flaauwen straal
door de avondkimmen schoot,
Verlichtte 't maagdlijk aangezicht
met vurig blinkend rood.
‘Ach, Yrwin, zie, hoe gloeit de kim
terwijl het daglicht zinkt!
Wat overheerlijke avondglans,
waar meê de hemel blinkt!
Gewis, dit stil, dit grootsch verschiet
heeft iets ontzettends in.
De nacht koomt op, de schaduw klimt;
kom, spoên wy naar 't gezin.’
‘Het duister valt, de wijk is verr':
wy zijn hier gants alleen.
Ja, Yrwin, ja, ik voel het ook,
er waart iets om ons heen.
Iets gruwzaams hangt ons boven 't hoofd:
het klamme zweet breekt me uit:
Mijn boezem beeft als schuddend riet:
wat of dit toch beduidt?
Maar hoe! wat wil dit woest gelaat!
Ach, Yrwin, zijt gy 't wel?
Nog nooit heb ik u dus gezien!
Wat staan uw oogen fel!
Van waar dat gruwzaam steigrend hair?
Dat gapen van dien mond?
De loodverf die uw kaak betrekt?
Wat ziet ge dus in 't rond?
Omhels my! ken uw Vreedebag,
die aan uw' boezem hangt;
Die d' adem van uw hijgend hart
op hare lippen vangt!
Wat doet gy? Yrwin, zijt gy 't nog?
Zijt gy 't, mijn Yrwin! gy!
Is 't droom? is 't zinbedrog? is 't spook?
ô Hemel, sta my by!’ -
Zoo spreekt ze, en ijst van 't monsterdier
dat in heure armen gromt;
Valt, ijslijk gillend, ruglings neêr,
en blijft van schrik verstomd.
Geen Yrwin, neen, een Winterbeer,
als zy zich wedervond,
Snoof met een vreesselijke snuit
om haren boezem rond.
Zy gilt, zy schreeuwt, zy vlucht, zy vliegt,
en voelt geen' grond in 't vliên!
Reeds is zy in heurs Vaders stulp,
maar waagt niet, óm te zien.
Zy zit, zy zwijgt. Men vraagt vergeefs:
geen andwoord (wat men vraagt),
Wat haar, wat Yrwin is gebeurd,
verkrijgt men van de Maagd. -
Daar brengt men Yrwins opperkleed,
zijn spriet en leêren hoed:
Dees door eens wolven tand gescheurd;
en 't eerste, rood van bloed.
Nu twijfelt niemand aan zijn' dood:
Gewis, hy is geweest!
Voorzeker werd hy tot den prooi
van eenig grimmig beest! -
Nu gist men de oorzaak van heur' rouw;
heeft deernis met heur' staat;
Neemt troost en teedre oplettendheên,
en zorg en kunst te baat.
Men vond haars Minnaars sabelpels,
zijn walvischbeenen spriet,
En zoekt zijn overschot langs 't strand;
maar beenders vindt men niet.
Men werpt nogthands een' aardhoop op,
en richt, zijn' naam ter eer',
Den dennehouten staak daar naast,
en plant er zijn geweer.
De schoone ziet het zwijgende aan;
en met een' woesten blik,
Dien niemand van heur huis verstaat,
verraadt zy niets dan schrik.
Dus zit zy twintig weken lang,
geeft spraak noch spraakgeluid,
En smelt in stomme tranen weg,
en treedt de hut niet uit.
Op 't laatst, daar niets vermogend is
tot stilling van haar wee,
Voert haar heurs grijzen Vaders zorg
naar d' oever van de zee.
Nu koomt zy aan haars Vaders hand
by 't dorre strandgevaart',
Waar ThorThor is de opperste Godheid der Laplanderen. Een bloote boomtronk gants van takken ontbloot, en met een ruw zweemsel van een menschlijk gelaat daar in uitgehakt, stelt hem voor. Aan dezen tronk zijn, als onderscheidende kenmerken dezer Godheid, een moker met een steen en vuurstaal opgehangen, waar door tevens de Donderaar en de Schepper des Lichts in hem beteekend worden. d' ontzachbren mokerstaf
met staal en vuursteen paart.
Zy siddren op den drempelsteen,
die voor den ingang ligt,
En heffen de oogen trillende op
naar 't vormloos aangezicht.
De Priester leidt hen voor 't altaar;
daar knielen zy in 't zand:
Hy vat de grove tooverbom,De Tooverbom dient den Wichlaar ter bezweering van Goden en Geesten, op dat zy hem het verborgene ontdekken en instorten. Door heur zuizing en gonzing bedwelmd, strekt hy zich voor over op den grond, en vervalt in een mijmering, waar uit hy oprijst om zijne uitspraken te doen.
beschilderd door zijn hand.
Hy rommelt, draait haar over 't hoofd,
en zuist den God in 't oor,
En smeekt hem voor de kranke Maagd
genaderijk gehoor.
De vuurslag klinkt, de vonk springt af,
de Godheid hoort gebeên.
Hy strekt zich op de borst in 't stof
met uitgebreide leên.
De trommel rinkelt op zijn rug:
't ontzag der Godheid groeit!
't Wordt aaklig in den tempelkring,
en 's Wichlaars borst ontgloeit.
‘De misdaad (bromt hy) treft het huis,
dat d' onmensch schuilplaats gaf.
Heur wraak vervolgt en u en hem
tot in de nacht van 't graf.
Het euvel beef voor 's Hemels roê,
waar 't op de zwakheid woedt.
Heur zaak is aller Goden zaak:
zy vordren - menschenbloed.’ -
De Wichlaar zwijgt: de tempel dreunt
van 't gonzen van de trom;
En 't heilig woord van d' Offeraar
bant elk van 't heiligdom.
Daar gaat de droeve Vader heen
met zijn onredbaar kind:
Nu, beide, spraak- en wezenloos,
en in hun misdaad blind.
De Vader vouwt zijn handen saam,
en slaat het oog om hoog;
Ziet nu zijn droeve Dochter aan,
en dan, des hemels boog.
‘Ach, Hemel (zegt hy) neem dit hoofd!
mijn bloed verzoen' de schuld,
De bloedschuld, die mijn huis bevlekt,
zoo dit uw wraak vervult!
Mijn hart, mijn hand, zijn vrij van 't kwaad;
mijne oogen, rein daar van;
Mijn eenvoud kent bedrog noch list,
die iemand schaden kan.
En gy, mijn kroost! en, Yrwin, gy!
Waar zijn uw euveldaân?
Gy immers voelt u even rein?
of, wat hebt gy begaan!’ -
Hy sprak, en kust zijn Dochters wang,
van tranen thands doorgroefd:
En zet haar aan een' heuvel neêr,
meer zinloos dan bedroefd.
Hy loopt verbijsterd om en om,
maar zonder oogmerk om;
Nu, vloekende op zijn schuldloosheid,
en dan op 't Godendom.
Een grimmige IJsbeer heft het hoofd
van uit het bonzend meer;
Schiet toe, en valt op 't oeverzand
aan 's meisjens voeten neêr.
De Grijzaart schrikt: het walvischbeen
blinkt ijlings in zijn hand
Snort weg, en boort door 't borstlig hair
in 's ondiers ingewand.
Hy schreeuwt, treedt toe; en 't monster huilt
en wentelt in zijn bloed.
Hy nadert, met de vreugde in 't hart,
dat hy zijn telg behoedt.
Hy trekt het wapen uit de wond;
maar, eer hy weder treft,
ô Wonder! 't dier verliest zijn' schijn,
terwijl hy d' arm verheft.
Zijn muil, die gapend scheen naar moord,
zijn breede snuit, versmalt:
Zijn borstels worden menschlijk hair,
dat op zijn schoften valt:
Zijn klaauwen, armen, strekt hy uit,
en toont eens Jonglings borst.
't Is Yrwin (hemel!) die daar ligt,
en 't hoofd nog opwaarts torscht.
't Is Yrwin (hemel!) die daar ligt,
en in zijn' bloedstroom zwemt!
Die nog met machtelooze hand
des Grijzaarts handen klemt!
‘Ach (zegt hy)! 'k heb aan 't lot voldaan;
mijn onheil was verdiend.
Ik had de menschheid uitgeschud,
'k verried een' boezemvriend.’ -
Zoo zegt hy; richt het hoofd nog op;
bezwaarlijk! stort en sneeft.
Den Grijzaart knikt het lijf; verstijfd,
niet wetende of hy leeft.
Zijn Dochter bleef versteend van schrik;
hy-zelf, hy werd een klip;
En beide strekken thands ten baak
aan 't golvenklievend schip.
De zee bespoelde sints hunn' voet,
en sneed hen af van 't land;
Maar sedert waagt geen misdaad ooit
zich zoo naby aan 't strand.
En sedert blijft de Vriendentrouw
by 't menschdom ongeschend:
Want Yrwin en de Steenrotsklip
zijn al wat leeft, bekend.
1788.
chapter 8
Ada.Verspreide Gedichten I, 149.
Ada vlood langs veld en heiden
Met de doodangst in 't gemoed:
Wie zal Adaas tranen droogen?
Wie geleidt heur' teêren voet?
Van den boord der Vechterweiden
Liep zy, zonder duur of rust,
Naar de vette Veluwzoomen,
Daar de Waal de velden kust.
Aan de bocht der krommende Amstel
Wacht Reinier zijn lieve spruit;
Ziet hy met verlangende oogen
Naar zijn lieve dochter uit.
Vruchtloos wacht gy, teder vader;
Vruchtloos klopt u 't hart van angst.
Ada vliedt uw minnende armen;
Ada spot met uw verlangst.
‘Ada, roept de droeve grijzaart;
Ada, heel mijn schat alleen!
Laatste sprankel van mijn leven!
Ach! waar zijt, waar vloodt gy heen?’
Vruchtloos! Ada hoort geen weenen,
Geen geliefden vaders stem;
Ada zoekt, op woeste heiden,
Naar een toevlucht verr' van hem.
De ochtend, by zijn eersten schemer,
Had heur eerste vlucht gezien;
De avond zag haar rust verlangen,
Maar nog even rustloos vliên.
Wind en regen sloeg aan 't huilen,
Lucht en hemel stonden naar:
Dichtgepakte donderbuien
Kruiden krakend op elkaâr.
Nu voltooide 't dikste duister
't Aaklig van den hollen nacht.
Tastend trad zy op de vlakte,
Door een felle hageljacht.
Thans genaakt zy naarder streken;
Trapt op menschelijk gebeent;
Gaat door onbegraven lijken;
Huivrend en van schrik versteend.
Hier, hier had een dolle woede
By de binnenlandsche twist
't Bloedig moordtuig opgeheven,
Dierbaar menschenbloed verkwist.
Ada spoedt met aaklig rillen
Daar heur voet haar naauwlijks draagt:
‘Wee u, zegt zy, droeve lijken!
Wee, die een van u beklaagt!’
Straks begon het bliksemstralen
Dat het aardrijk om haar spleet!
Wie zal Adaas ijzing malen?
Wie de schokken die zy leed?
Wie heur brandende gebeden?
Wie het grievend naberouw,
Dat zy met verhaaste schreden,
Vruchteloos ontvlieden wou?
‘Ada, neen, daar valt geen vlieden,
't Naberouw is niet te ontgaan.
Schoon gy ook de nacht ontvlodet;
Daar is geen ontkomen aan.
Ada, neen, daar valt geen vlieden!
Die zijn ouders liefde vlood,
ô Die vindt, waarheen hy vliede,
Geene toevlucht dan de dood.’
Bevend hoort zy deze woorden,
Die het ruischen van de lucht
In heur ooren scheen te voeren;
En verstijfde met een' zucht.
Bevend hoort zy 't en verstijfde;
Bloed, en stem, en adem, stond:
Schenen in heur borst bevangen,
Opgesloten in heur' mond!
Niets meer hoort ze; niets verneemt ze;
Duizlend stort zy plotsling neêr:
Vlammen scheemren voor haar oogen:
Nog een gil, en ze is niet meer!
Daar, daar is dat laatste teeken,
Dat de dood van 't leven scheidt. -
Neen, het is een diep verzuchten!
't Is een kreet vol gruwzaamheid!
't Oog verheft zich vol verschrikking;
't Weidt wanhoopig in het rond.
Wat beschouwt ze, groote Hemel'
Wat gevoelt ze deze stond!
Raimond, lust van Adaas leven,
Die met haar de schapen dreef;
Die, naar elders heengeweken,
In haar denkbeeld achterbleef:
Die haar, als de lente bloeide,
Om heur hart en liefde vroeg;
En van wien ze sints die lente,
't Pand der teêrste liefde droeg:
Raimond, aan heur min ontstolen,
En te wapen opgeprest,
Raimond stond daar voor heur oogen:
Bleek, en tot de dood gekwetst.
Raimond stak zijn dorre palmen
Bevend, bloedloos, naar haar uit:
Opende verstijfde lippen,
Met een schrikbaar hol geluid.
‘Ada (zegt hy) zie my sterven!
Stervend wenschte ik u te zien.
'k Zie u! wees mijn stof niet grimmig,
Schoon ik ook uw' haat verdien.’
‘Ada!’ - IJlings zijgt hy samen!
Blaast den flaauwen adem uit;
En het meisjen stort daar nevens:
‘Raimond (zegt zy) neem uw bruid!’
1790.
chapter 9
Berta.Verspreide Gedichten I, 157.
Berta was weêromgegeven
Aan den Egâ dien ze aanbad.
Adelheide met heur loten
Van het echte bed verstoten,
Dat zy ingenomen had.
Berta was de lust en 't leven
Van een' teedren Echtgenoot;
Zy, op zijnen throon geheven,
Had hem wettig kroost gegeven
Uit een' onvervalschten schoot.
Berta heerschte Koninginne
Naast heur' waardigen Gemaal.
Zy, haars Egaâs hartvriendinne,
Hield hem, blakende van minne,
In een' band geklemd van staal.
Zwaait Pepijn den staf der Franken
In zijne oorlogshafte hand;
Berta doet zijn huwlijksboeien
Van de frisschte rozen bloeien,
Zaligt huis en vaderland.
Schoone Berta, aan uw voeten
Prest zich weêuw en wees om strijd.
Elk verdrukte durft het wagen,
Om zijn' Koning recht te vragen,
Daar gy-zelv zijn voorspraak zijt.
Zie die schaar van hulpeloozen,
Op uw aanzien reeds gerust;
Zie dien toevloed dankbre zielen,
Die daar om u henen knielen,
En wier mond uw' voetstap kust!
Daaglijks ziet ge zoo veel oogen
Naar uw edel oog gestrekt!
Daaglijks ziet ge zoo veel palmen,
Ondersteund door zoo veel galmen,
Naar uw weldaân uitgerekt!
Maar wie vliegt op 't staatlijk heden,
Daar de tempels openstaan,
Wie vliegt thands voor ieder henen,
Om, met hartbewegend weenen,
Aan uw voeten neêr te slaan?
Zie dien grijzaart, zat van dagen;
Ademloos in 't stof gebukt;
Wien zijn leden niet meer dragen;
Vol van 't merk van wreede slagen,
In zijn' open' rug gedrukt.
‘Grijzaart, zegt ze, zoo mishandeld,
Wat begeert gy, wraak of heul?
Wat verlichting voor uw pijnen,
Die my onverduurbaar schijnen?
Wat vergelding voor uw' beul?’
De oude ziet met starende oogen
Op haar deernistoonend oog.
Zwijgend heft hy, vol ontroering,
En in diepe geestvervoering,
Dorre handen naar om hoog.
‘Droeve grijzaart, roept zy weder,
Wat verlangt gy? eischt gy wraak?
Vraagt gy my een gunstbetooning?
Wenscht gy rechtspraak van den Koning?
Spreek, ik deel in uwe zaak.’
‘Neen, Vorstin, sprak de afgeleefde,
'k Schrei u om geen weldaân toe:
'k Heb de maat vervuld der dagen,
Die mijn God my gaf te dragen,
'k Ben en gunst en rechtzaak moê.’
‘Wat dan voert u, oude vader,
Aan mijn voeten op den weg?
Wat kan ik voor u verrichten,
Tot vervulling van de plichten,
Die ik willig op my leg?’
‘Niets voor my, ja niets, Vorstinne!
't Is voor my niet, wat ik vraag!
Zie dees open wonden vloeien,
Zie haar uw gewaad besproeien!
Zie de builen die ik draag!’
‘'k Zie ze, grijzaart, met meêdogen.
'k Wil ze droogen met mijn hand.
'k Wil ze met mijn kleed verbinden,
U mijn' bijstand doen bevinden;
Rijs slechts, hef u uit het zand.’
‘Neen, Vorstin, hier moet ik sterven,
Of mijn eisch my zijn verleend.
'Laat my hier de troost genieten,
Dat mijn tranen, daar ze vlieten,
Niet onvruchtbaar zijn geweend!’
‘Ween, ô grijzaart, pleng uw tranen,
'k Neem er deel in, stort ze vrij!
En neem deze hand ten teeken,
Dat het geen ge my zult smeeken,
U vooruit geschonken zij!’
Op die woorden, op dit teeken,
Rijst de grijzaart, ziet haar aan:
‘Berta! zegt hy, 'k eisch uw leven!
Morgen zult gy 't wedergeven
Aan den Heer van uw bestaan!’
Berta schrikt! heur kniën beven!
Ze antwoordt: ‘Zoo de Hemel wil!’
Maar de blos ontschoot heur wangen:
Hoofd, en hals, en leden, hangen;
En heur sprekend oog zwijgt stil.
In een' draaikolk van verwarring
Keert zy weêr in 't wachtend hof.
Vol van onbestemde tochten,
En van rondsom aangevochten,
Knielt zy siddrend in het stof.
Bidden wil zy! - kon zy bidden!
Schreien! - tranen vindt zy niet!
Zich tot heur' Verlosser keeren,
En van hem den troost begeeren,
Die haar wijd en zijd ontvliedt! -
Mocht zy dat! - maar vruchtloos pogen!
't Hart is al zijne aandacht kwijt.
't Hart, als in heur borst versteenend,
Schijnt zich met heur angst vereenend;
Ieder hartklop, een verwijt.
Berta! Gy, zoo groots weldadig,
In wat wanhoop stort ge neêr!
Waar is thands uw moed gebleven?
Waar uw gants Godsdienstig leven?
Heeft dan dit geen waarde meer?
Hoe! wat woeste, felle blikken,
Die gy tot den Hemel wendt!
Wat ellendig handenwringen!
Welk een klem van folteringen,
Die alleen de wanhoop kent!
Gy vertwijfelt dan bij 't sterven?
Wanhoopt by de stond des doods?
Zijn dan al uw vrome daden
Nu als weggedorde bladen?
Haar herdenken, troosteloos?
Durft ge, met dien dosch omhangen,
Niet gerust tot Goël treên?
Met dien dosch van schoone deugden,
Die u altijd zoo verheugden,
Daar gy om wierdt aangebeên? -
Maar - daar zijgt zy nokkend neder;
't Lichtschuw voorhoofd kust den groud;
Tranen, die de nood leert weenen,
Stroomen langs de marmersteenen
Waar de throon gespannen stond.
‘Heiland -!’ zegt zy, heft haar oogen! -
De eigen grijzaart doet zich op.
Hy, die, voor haar neêrgebogen,
Haar zoo teder had bewogen,
En haar wanhoop dreef ten top.
De eigen grijzaart, maar verhelderd,
Maar verjeugdigd van gelaat:
Zonder trekken van verouding,
En in rijzige englenhouding,
Met een hagelwit gewaad.
Blonde lokken, rijk van luister,
Zwieren om 't aanminnig hoofd;
En een glans van zilvren stralen
Schijnt als om hem rond te dwalen,
Die den middagglans verdooft.
‘Berta, zegt hy, ken u-zelve!
Leer wat ware rust verschaff”:
Leer uw deugden recht beschouwen:
Ken het valsche zelfbetrouwen:
Sta van dezen afgod af!
Jezus zag uw zelfmisleiding;
Zijn genade kwam u voor:
Zijn verdienste zal u kleeden;
Offer Hem uw dankbre beden,
Met het Uitverkoornen choor!’
1792.
chapter 10
Katharina Herman.Mengelpoëzy II. 130, uitg. 1823.
In 't onderaardsche kelderhol
Aan blok en steen geklonken,
Lag de onbekende, mat en krank,
In duistren damp en kerkerstank,
Op 't vuile stroo gezonken.
Daar lag zy ongehavend neêr,
Vermast door boei en banden,
Gants uitgemergeld en verbleekt,
Het oog van tranen blind geweekt;
En zweeg, en wrong de handen.
Van pijn en kommer uitgeput,
Van onrust afgemarteld,
Behield zy niets dan 't blonde hair,
Waar aan zy nog te kennen waar,
Dat om de schouders spartelt.
Maar niemand, niemand kent haar hier.
De schoone Westfriezinne
Wekt thands in 't slordig mansgewaad,
Geen achterdenken door 't gelaat,
Geen sporelooze minne.
Dus lag zy, als in 't holle kluis
De Spaansche kerkerwachten
Door 't naauw ontgrendeld venstergat
Het zeemlenbrood met luttel nat
Aan hun Gevangnen brachten.
Daar werpt men elk het harde brood
Verachtlijk op de steenen;
Daar reikt men elk de waterkruik,
Te klein voor 't noodigste gebruik,
En let niet op het weenen.
Zoo gaat men ieder kerker rond,
En nadert ook den haren.
Den haren, daar zy, flaauw van smart,
In ieder klopping van het hart
De laatste meent te ontwaren.
De Wachter, met een enklen wenk,
Beschouwt heur brekende oogen;
Hy zet zijn vracht daar achtloos neêr,
En spoedt en sluit den grendel weêr,
En gaat, en - wordt bewogen.
Bewogen? Ja, voor d' eerstenmaal:
Hy voelt zijn hart ontroeren,
En vliegt (van zuchten weet hy niet,
Noch hoe die wondere aandrift hiet)
Om bystand aan te voeren.
Daar keert hy met een Priester weêr,
En stelt de kluisdeur open;
En leidt den grijzen vader in,
Wien zuivre God- en menschenmin
Tot ieders redding nopen.
De grijzaart spreekt haar vruchtloos aan,
En hoort heur borst slechts hijgen.
Hy voelt haar voorhoofd koud bezweet,
En legt de hand op 't overkleed,
En wil haar lucht doen krijgen.
Hy schrikt! de boezem van een vrouw,
In 't manlijk kleed verholen? -
ô Ja, hy twijfelt langer niet!
Hy nadert schichtig, ziet, herziet!
Gewis, hy kan niet dolen.
Ja, 't is een vrouw, een teedre vrouw,
Die fier, in dees vermomming,
Van jammer en ellend vergaat,
En niemand heur geheim verraadt,
Tot zijn, tot elks verstomming.
Wat oogmerk, wat geheime drift,
Wat doelwit mag het wezen,
Dat ze onder dit gewaad verbergt;
Waarom zy zooveel rampen tergt;
En niets betoont te vreezen? -
Dit weet men: ze is voor weken tijds
In 't Spaansche heir gevonden,
En toen, by 's Veldheers legerwacht
Van heilloos landverspiên verdacht,
Ten kerker opgezonden.
Meer weet men niet. - Met zorg en vlijt
Herroept men haar in 't leven;
Maar zy slaat allen bystand af,
En wil niet anders dan het graf,
En schijnt voor 't licht te beven.
De vrome vader spreekt haar toe,
Met tederheid in de oogen.
‘Mijn dochter (zegt hy), wees gedwee;
Wat God u ook verduren deê,
Hy treft uit mededoogen.
De wanhoop hoont zijn gunst, zijn macht.
ô Draag uw lot geduldig!
Ontsluit uw boezem voor mijn troost;
Wy allen zijn zijn schuldig kroost:
Geen onzer leeft onschuldig.’ -
‘Mijn vader (zegt ze, diep geraakt,
In afgebroken snikken.)
Wie heeft u mijn geslacht ontdekt?
Of wie my met een schuld bevlekt? -
Of spant de list my strikken?
Welaan dan! 't Is zoo: 'k ben een vrouw!
Ik kan het niet verheelen.
Maar Echte min en Huwlijkstrouw,
Zie daar de misdaad van die vrouw,
En wat haar doet verkwelen!
Ga, breng dit aan uw meesters aan:
Ik zal mijn lot verwachten.
Doch meld my slechts of Herman leeft,
Die hier zijn boei gevonden heeft?
Dit zal my 't al verzachten.
Om hem, die hier gevangen zat,
Om aan zijn zij' te sterven,
Bestond ik alles wat ik deed:
En, hebt gy deernis met mijn leed,
Zoo doe my dat verwerven!’ -
De grijzaart stort een stillen traan:
En, schreiende opgerezen:
‘Bedrukte (zegt hy)! hoop op God.
Voor my, my deert uw gruwzaam lot. -
Hy leeft - maar is verwezen.’ -
‘Verwezen? - Hemel! - Gruwbre slag!
Wat heeft hy dan misdreven?
Hy nam voor 't dierbaar vaderland
Gerechte wapens in de hand;
En kost hem dit het leven?’ -
De grijzaart zwijgt, en nokt, en schreit,
En wil, maar kan niet spreken.
De ontroering sluit den mond hem dicht,
Maar deernis zweeft op 't aangezicht,
Zijn edel hart ten teeken.
Hy gaat, Kathryne bleef alleen,
Heur smart ten prooi gegeven.
‘Ach (zegt zy)! slechts eene enkle beê,
ô Hemel, in mijn snerpend wee!
ô! Laat ons samen sneven!’ -
‘Wij zullen!’ roept een teedre stem;
‘Wij zullen, dierbre Gade!’
Dus roept haar Herman, nat beschreid,
En door den Priester ingeleid.
‘God geeft ons die genade.’
Zy ziet hem; zuizelt van de vreugd;
En stort zich in zijne armen.
‘Mijn Herman! Herman! 'k heb u weêr!
En zien we ons thands den laatsten keer,
Zoo wil zich God erbarmen!’ -
‘Mijn dierbre! ja, ik ga ter dood:
Mijn strafuur is verschenen!
Vaarwel, vaarwel, geliefde Gâ!’ -
Mijn Herman! neen, ik volg u na.
Wat vliedt, wat vliedt gy henen?
‘Men rooft u uit mijne armen niet.’ -
‘Gy zult my spoedig volgen.
Men heeft my voor een uur gemeld,
Dat ook uw vonnis wordt geveld.
De Veldheer is verbolgen.’ -
‘ô Heilrijk dan 't Soldatenkleed.
Dat my die dood bereidde!’ -
‘Neen, Dierbre, neen! vloekwaardig kleed,
Dat u een lot verkrijgen deed,
Zoo gruwzaam voor ons beide!
Dan, waarom ons het hart verscheurd,
Reeds al te veel bewogen?
Wy weten, dat de dood ons toeft:
Welaan, men treê hem, onbedroefd,
En moedig, onder de oogen!
Vaarwel, mijn Dierbre! laat my los!
Ik smeek u, stort geen tranen!
Gy volgt my op mijn bloedig spoor.
De Heiland ging onschuldig voor,
Om ons den weg te banen. -
‘Ja, Jezus ging ons allen voor:
Dat u zijn Geest geleide!’
Dus roept de ontroerde Priester uit,
Terwijl de deur zich weêr ontsluit.
‘Zijn lijden trooste u-beide!
Maar toeft, een enkel oogenblik...!
ô! God is groot en machtig!’ -
‘Mijn vader, waarom thands vertraagd?...
Ik voel mijn zwakheid onderschraagd!...
Wees me in uw beê gedachtig!’ -
‘Een oogenblik nogthands, mijn zoon!...
Aan God hangt dood en leven.
Wie weet...!’ - ‘Ach, vader, vlei my niet,
Daar de Engel die den dood gebiedt,
Het zwaard reeds heeft geheven.’ -
‘Mijn zoon, geen ijdle, valsche hoop
Poog ik u aan te bieden.
Doch waartoe zoo veel ongeduld,
Eer 't uur uws levens is vervuld!
Laat 's Hemels wil geschieden! -
Ja, te aarzlen als Gods stem ons roept,
Is schuldig, is te doemen. -
Maar dat men elke stond waardeert,
Die God door ons bestaan vereert,
Is 's menschen plicht te noemen.
Dit oogenblik - is 's Hemels gaaf -
En zoudt gy dat verachten? -
Laat u geen woeste stervensdrift
Ondankbaar maken voor die gift;
Maar leer ze recht betrachten! -
Gy, zijt gy rijp voor de Eeuwigheid? -
Daal in u-zelven neder! -
Vertwijfling, die ten grave vliedt,
Is 't Christlijk onderwerpen niet,
Steeds stil, gematigd, teder.’ -
‘Ach, vader!’ zegt het weenend paar,
‘Heeft ons het hart bedrogen;
Ach, waarom rukt uw liefdeplicht
Ons dezen blinddoek van 't gezicht?
Wat stelt gy ons voor oogen!’
‘Mijn kindren (zegt hy)! 'k zeg u niets,
Het geen uw hart kan wraken.
Mijn plicht is, om by 't dolend lam,
Uit welken stal het tot my kwam,
Voor zijn behoud te waken.
Ik waak voor u: 'k voldeed mijn' plicht!
Gij zult het my vergeven,
Indien ik 't hart u openrijt. -
Men koomt: ik hoor het - thands is 't tijd!
Treedt toe - gy hebt het leven!’
‘Ja, leeft! - Dus riep de Veldheer-zelf.
Zijt vrij, en hebt het leven!
Ik koom', ô ongelijkbre Vrouw,
Uw' moed, uw gadelooze trouw,
Een blijk van eerbied geven!
Dees grijzaart trof my 't eerlijk hart:
Dank hem voor uw bevrijding.
Zie daar de vrijspraak van mijn hand!
Gaat, leeft in 't roemrijk Nederland,
Der wareld tot benijding!’
Hy sprak: het paar blijft roerloos staan.
De Veldheer is verdwenen.
Hy ging, om hunnen dank te ontgaan:
Zijn hart had aan zich-zelf voldaan.
Nu doet de blijdschap weenen.
De grijzaart vat hun beider hand,
En zegt: ‘geliefde vrinden!
Gaat, zegent Gods voorzienigheid!
Zy had u slechts aan 't graf geleid,
Om u bereid te vinden.’
1793-1798.
chapter 11
Roosjen.Verspreide Gedichten I, 169.
In Duivenheim kent men des Farheers hof,
Daar spookt het by nacht door de bladeren.
Daar fluistert, daar kreunt het, daar zucht het zoo naar!
Daar wordt men zoo angstig een stenen gewaar,
Als 't duifjen doet hooren in 's levens gevaar,
Wanneer het een' havik voelt naderen.
Daar flikkert een vlam aan den waterkant,
Die wemelt en dwaalt langs de biezen.
Daar treft men een plekjen, waar 't gras niet op vat,
Dat wordt van den daauw of den regen niet nat;
De wind ruist er, huivrig, door 't trillende blad,
En doet er u de aders bevriezen.
De Dochter des Farheers van Duivenheim
Was eventjes zeventien jaren:
Een Duifjen gelijk, zoo onnoozel en zoet;
Een meisjen vol schoonheid en levendig bloed:
En schaars had een knaapjen dat meisjen ontmoet,
Of 't wenschte om met roosjen te paren.
Aan de overzij' van een loopende beek,
Die ginds van den heuvel kwam jagen,
Vertoonde zich, hoog uit den rijzenden grond,
En schitterde en blonk heele mijlen in 't rond,
Wanneer er de zon tegen avond op stond,
Een Landhuis van oudere dagen.
Daar leefde de Jonker van Valkenstein
In overvloed, wellust, en weelde.
Het meisjen sloeg dikwijls haar oog op dat huis;
En als zy den Jonker, in woelig gedruis,
Den jachtstoet zag leiden naby aan heur kluis,
't Was, of het heur hartjen dan streelde.
Hy schreef haar een briefjen op zijden papier,
Omtogen met goudene randen!
Hy voude zijn beeldtnis in 't vleiende blad,
Op 't schoonst in een hartjen van paarlen gevat,
Verlokkend geschilderd, hoogkostbaar geschat:
En speelde 't het meisjen in handen.
‘Lief Roosjen, laat loopen al wat om u vrijt:
Vergooi u niet, lust van mijn leven!
U wordt vrij wat beters door 't noodlot gespaard.
Gy zijt my de schoonste, de minlijkste op aard;
En 'k acht u den besten der Ridderen waard;
En waard, om bevelen te geven.
Ik heb u een woordtjen te zeggen, lief kind!
Maar moet u in 't heimelijk spreken.
Mijn aanzoek waar mooglijk uw” vader verdacht.
Ik zal aan uw huis zijn om 't midden der nacht;
Indien gy my dan op uw kamer verwacht,
Zoo geef my een kennelijk teeken.’ -
Zy gaf hem geen teeken: maar echter hy kwam;
Geheel in zijn' mantel gewonden,
Gewapend met jachtmes en zwanger pistool,
De voeten omwikkeld met viltene zool,
En sloop als een schaduw door moeshof en kool:
En stilde de wakende honden.
Daar staat hy, daar draait hy, daar loert hy in 't rond,
Geschokt tusschen vreezen en hopen;
En stapt op de teenen dat niemand hem hoort,
Met de ooren strakluistrend, door de achterwegspoort,
En zoo naar de stulpdeur al tastende voort,
En, net! doet het meisjen hem open!
Daar weet hy de schoone heur oor en heur hart
Zoo zoet, zoo bekruipend te streelen!
Ach! 't hart van het meisjen was teder en zacht;
De ontroering zoo hevig, zoo boven heur macht;
Hy spaarde geen pooging, geen lokäas, geen kracht,
Om haar in zijn vuur te doen deelen.
Ach! 't hart van een meisjen is teder en zacht!
Heur schuwheid zoo schielijk te tammen!
Hy zwoer haar, voor eeuwig, een' eeuwigen gloed;
Hy klemt haar in de armen, hy valt haar te voet,
Vervoert haar de zinnen, ontsteekt haar het bloed,
En zet heur verbeelding in vlammen.
Hy leidt ze op een bedtjen, met bonen beplant,
En voelt, dat de leden haar beven.
Daar jaagt haar het hartjen, daar zwelt haar de borst!
Daar bluscht zy, begocheld, zijn ziedende dorst!
Daar heeft hy heur onschuld voor eeuwig bemorst!
Heur zielsrust den doodsteek gegeven!
Welhaast zien de bonen by 't groeien van 't jaar,
Heur geurige bloesems verdroogen.
Daar vindt zich het meisjen zoo kwalijk, zoo bang;
Daar vallen de nachten haar slaaploos en lang:
Verlept haar het roosjen op voorhoofd en wang;
Verdooft zich de glans van heur oogen.
En als nu de stoving van hoogere zon
De peul aan den boonstaak deed rijpen;
En 't zwellende kersjen zijn blosjen schier had;
Toen rees haar de boezem van 't moederlijk nat,
En 't keursjen, dat altijd zoo puntigjens zat,
Begon haar de middel te nijpen.
En als nu de sikkel te veldewaart ging
Om d' akker zijn schatting te vergen;
De najaarswind over de stoppelen woei,
En 't aardrijk ontblootte van leven en groei,
En 't woud zich ontkleedede op 't stormengeloei;
Toen liet het zich niet meer verbergen.
Haar vader, een grijzaart, gevoelig voor smaad,
Valt straks in een radeloos huilen.
‘Hergeef my (dus krijt hy) mijn kind en mijn eer!’
Hy stoot met de vuist haar in dolheid ter neêr,
En slaat haar het lichaam, zoo krank en zoo teêr,
Vol bloedige wonden en builen. -
Hy stoot haar ten huiz' uit by donkere nacht,
By 't snerpen der wintersche vlagen.
Zy steigert door rotsen, door hagel, en wind,
Beklautert den heuvel, van droefheid ontzind,
En sleept zich naar 't landhuis, om hem, dien zy mint,
Heur razende smarten te klagen.
‘Ach! (zegt ze) gy hebt my tot moeder gemaakt,
Eer dat ge my vrouw hebt doen worden.
Beschouw hier, beschouw hier mijn jammer en smaad!
Beschouw hier de vrucht van uw roeklooze daad:
En hoe my het lichaam in pijnen vergaat;
En hoe my de kaken verdorden!’
Zy valt hem al nokkend en snikkend om 't hart.
‘Ach! dat ik u schreiend bezweere,
Herstel wat gy me eens onherroeplijk misdeedt!
Gy hebt my gestort in een' afgrond van leed;
Met schande beladen, zoo trouwloos als wreed:
ô Breng my nu weder ter eere!’ -
‘Arm meisjen (hernam hy)! hoe deert my uw staat!
Wy zullen 't dien beul doen berouwen.
Maar maak u door 't klagen niet ieder ten spot:
Blijf by my, en troost u, bedaard in uw lot!
Ik zal u een kamer doen geven op 't slot,
En komen u daar onderhouen.’ -
‘Ach! Hier is geen tijd meer voor langer beraân!
Geen troost in bedaardheid te vinden.
Hebt ge eenmaal aan Roosjen uw liefde verpand,
Zoo doe zonder uitstel uw' eeden gestand;
Zoo leg voor Gods aanschijn uw hand in heur hand,
En laat ons het Echtsnoer verbinden’! -
‘Zacht, meisjen! zoo heb ik het nimmer verstaan.
Hoe zou ik mijn hand aan u schenken?
Gy weet, dat ik spruit uit een' edelen stam:
Wat waar het, indien ik (o argeloos lam!)
Een meisjen als u tot mijne Echtgenoot nam!
Hoe zou ik mijn' adeldom krenken!
Lief bekjen, ik breek u mijn woord echter niet:
Steeds zult ge mijn troetellief wezen.
En, staat u mijn jager of kamerknecht aan,
Zoo mag er een handvol dukaten op staan,
Om met hem quansuis voor den Farheer te gaan,
Zoo hebt ge geen opspraak te vreezen.’
‘Dat God u, ontmenschte, verharde barbaar!
Dat God u ter hell' doe verzinken!
Onteerde ik, als gade, uw hoogäadlijke bloed,
Waarom dan, ô booswicht, uw eerloozen gloed,
Waarom dan uw lust met mijn onschuld geboet?
My in mijn geween doen verdrinken?
Ga heen dan, en neem u een wijf als u past.
Doch eens moet het blaadtjen zich wenden!
God ziet ons, en hoort ons, en weigert geen recht.
Eens moet ge in uw' hoogen, uw' aadlijken echt,
Den laagsten, verachtsten, verachtlijksten knecht
Uw bed voor uwe oogen zien schenden!
Gevoel dan, verrader! gevoel dan hoe 't smaakt,
Aan eer en geluk te verzaken!
Poog, poog dan uw voorhoofd, met onëer belaân,
Op muren en wanden te pletter te slaan;
Verwensch uw geboorte, vervloek uw bestaan;
En - stort u de hel in de kaken!’ -
Zy scheurde zich woedend van uit het kasteel,
En kan 't in heur wanhoop niet harden!
Daar rent ze nu henen door heide, door gras,
Door distels en dorens, door slijk en moeras,
By 't huilen der honden en 't ravengekras,
En rijt zich de voeten aan flarden.
‘Waar heen nu, waar henen, ontfermende God!
Waar zal ik, verlaatne, my wenden!’
Dus roept zy, vertwijfeld aan onschuld en eer,
En vindt in den hof van heur' vader zich weêr,
En zijgt daar op 't eigenste plaatsjen ter neêr,
Daar de aanvang was van heur ellenden.
Daar kruipt zy, en wringt zich, en wentelt langs de aard,
En voelt zich het ingewand scheuren.
Daar grijpt haar de weedom des barensnoods aan;
Daar waant ze in de vlagen der pijn te vergaan:
En vindt tot heur leger geen handtjenvol blaân,
Om 't krimpende lijf op te beuren.
Daar scheurt zich een wichtjen van onder heur hart,
In wilde en ondraaglijke smarte.
Daar gilt zy, verwilderd, en wordt het gewaar,
En wringt zich de handen met gruwzaam misbaar,
En rukt zich de hairnaald verwoed uit het hair,
En drijftze het kindtjen in 't harte.
En naauw is die gruwel, die bloedschuld begaan,
Of straks koomt haar geest tot bedaren.
Verbaasdheid, en ijzing, en gruwen vangt aan!
Zy waagt het, haar oogen ten hemel te slaan!
‘ô Jezus, mijn Heiland! wat heb ik gedaan!’
En 't bloed vliegt te rug in heur aâren.
Zy groeft met haar nagels voor 't lijkjen een graf,
Aan 't kantjen van 't biezige water.
‘Daar! rust daar, mijn wichtjen, tot jammer gebaard!
Hier zijt ge voor eeuwig voor schande bewaard.’
Dus spreekt zy, en plompt zich het hoofd in de vaart,
Met woest en afgrijslijk geschater! -
Dat is nu die vlam aan den waterkant,
Die wemelt en dwaalt langs de biezen.
Dat is nu dat plekjen, waar 't gras niet op vat,
Door daauw noch door regen bevochtigd met nat,
Daar 't windtjen steeds schuifelt door 't trillende blad,
En de aders van ijzing bevriezen.
Somwijlen vertoont zich daar boven den stroom,
Wanneer men het vlamtjen ziet blinken,
Een schijnsel, een schaduw met grimmig gelaat,
En blaast op het lichtjen, zoo lang het daar staat,
En tracht het te blusschen, maar woelt zonder baat,
Tot dat men 't in 't riet ziet verzinken.
Burger vrij nagevolgd.
1794.
chapter 12
De Indiaansche maagderoover.Verspreide Gedichten I, 181
‘Waar heen, waar voert ge my, Verrader,
In deez' afgrijsbren nacht!
Voeg, voeg my by mijn' grijzen vader,
Door uw' vervloekten arm geslacht!
Zijn bloed bedruipt my van uw handen,
En schreeuwt om wraak:
Verhoor het, God der Zuiderlanden!
Ontwaak! ontwaak!’
Zoo schreide, en schreeuwde, en kreet, en vulde
De gansche lucht met schrik,
Terwijl heur stem afgrijslijk brulde,
De teêrgevoelige Amadik.
De woeste Fedor sleept ze intusschen,
In d' ijzren band,
Al hijgende om zijn' brand te blusschen,
Langs 't huilend strand.
De golven, middlerwijl, aan 't koken,
Staan bruischende overend.
De stormwind, uit zijn kolk gebroken,
Doorvliegt heel 't rommlend firmament.
Afgrijselijke nevels vallen
Op 't halve rond,
En ratelende donders knallen,
Van stond tot stond.
De Wreedaart spoedt vast voort, in 't midden
Van zoo veel ijslijkheên.
Men moog des bliksems slag verbidden:
Hy hoort verwijting noch gebeên.
De gloed, die vonkelt uit zijne oogen,
Blaakt even fel;
En werd zijn boezem ooit bewogen,
Zoo loeg de Hel.
De bulderende orkanen mengen
En lucht, en golf, en zand
Door één. De zware kabelstrengen
Zijn voor hun schokken niet bestand.
Daar zinkt, van 't anker losgereten,
Des Roovers boot,
Door 't golfgeklots om verr' gesmeten,
In 's afgronds schoot!
Hy ziet het: uitzicht en vertrouwen
Verzinken daar met één'.
Hy ziet, met de afgesneden touwen,
Zich alle toevlucht afgesneên.
Hy ziet het, en voor 't eerst zijns levens
Ontzet zijn moed;
En wanhoop, woede, en ijzing tevens,
Doorkookt zijn bloed.
Neen, zegt hy, 'k heb den rug der baren
Niet vruchtloos doorgehotst,
En nacht, en storm, en doodsgevaren,
Om zulk een' schoonen roof getrotst; -
Ik heb geens vaders bloed doen stroomen,
En buit gemaakt,
Op dat me een goed, zoo duur bekomen,
Weêr worde ontschaakt!
Zoo spreekt hy, hoort klaroenen klinken,
En ziet, op 't krijgsgerucht,
Van verr' een reeks van fakkels blinken,
Wier glansen opgaan in de lucht.
Hy aarzelt; slaat een oog vol woede
Op lucht en zee,
En rukt zijn staal, nog laauw van bloede,
Weêr uit de scheê.
Nu ziet hy, aan zijn' voet gezegen,
Die hy gekluisterd hield;
Heft ze op, verheft den schrikbren degen;
En - reeds is ze in zijn' arm ontzield.
Hy ziet het, bliksemt met de tanden;
En kust heur' mond;
En drijft zich 't zwaard in de ingewanden;
En bijt den grond.
1794.
chapter 13
De vrouwen van Wijnsberg.Verspreide Gedichten I, 186.
Wie zegt my best, waar Wijnsberg ligt?
Het is een stad met eeren:
Zy is door Noäch-zelv' gesticht;
Daar woont zoo menig lief gezicht,
Zoo menig brave Deeren! -
Indien ik van mijn leven trouw,
Uit Wijnsberg neem ik vast een vrouw.
De Keizer Koenraad (lang geleên!)
Was op die stad gebeten.
Hy bracht een leger op de been,
En stommelde om heur muren heen,
Als of hy ze op wou vreten.
Toen plantte hy zijn grof geschut,
En schoot de halve stad tot grut.
En als het steedjen weêrstand bood,
Toen zond hy zijn' Trompetter,
Die dreigde 't alles met de dood,
Wat leven in de vest genoot,
En bulderde als een ketter:
‘Weet, Schurken, koom ik in den wal,
Dat ik u allen hangen zal.’
Zoo haast de Burger dat verstond,
Gaf elk den moed verloren.
Men zag verwilderd in het rond;
En bibberde als een juffershond,
Te halver lijf geschoren.
Het brood was duur in dezen staat,
Maar nog veel durer, goede raad.
‘O weh mir, weh mir!’ riep het al.
‘O Mise - miserere!
Es ahndet mir ein Todtesfall!
(Die treurtoon klonk door vest en wal)
Dasz ich nur aussen wäre!’ -
‘O weh mir! (klonk de neventoon)
Es juckt mir an der Kehle schon.’
Doch, als de nood ten hoogsten graad
Van 't onheil is geklommen,
Dan is het somtijds vrouwenraad,
Die redding uitdenkt voor het kwaad,
Daar mannen by verstommen. -
Want vrouwenlist, zoo 't spreekwoord zeit,
Gaat boven alle listigheid.
Een wijfjen, als een Engelin,
Gehuwd sints twee paar dagen,
Schoot straks een inval in den zin,
(De vrucht van brave Huwlijksmin)
Die ieder moest behagen,
En daar ge, hebt ge slechts geduld,
Om lachen of by huilen zult.
In 't midden van de holle nacht,
Trok daar een Ambassade,
Van schoone vrouwtjens, onverwacht,
By Koenraad in zijn legermacht,
En smeekte zijn genade. -
Zy baden daar met al heur kunst;
Maar -! wonnen niets dan deze gunst:
‘Den vrouwen wordt het toegestaan,
Om met heur beste panden,
Te voet, het steedtjen uit te gaan;
Maar wat men zoo niet op kan laân,
Vervalt in 's Keizers handen!’
Met deze boodschap keert men weêr,
En ziet droefgeestig voor zich neêr.
De morgen rees; de dag kwam voort.
Maar, let eens, wat voor kuren!
Daar opent zich de naaste poort;
Daar trekken, op 't gegeven woord,
De vrouwtjens uit de muren;
En ieder torscht een' grooten zak,
Waar zij haar' eigen' man in stak!
De lansknecht merkt de kneep, en raast;
Zy zien zich aangehouen.
Maar Koenraad nadert met der haast,
En, 't hart was by hem wel geplaatst,
Hy prijst de brave vrouwen.
‘Neen, (zegt hy), 'k gaf mijn woord van eer,
En de uitleg staat aan my niet meer.’
Hy gaf een algemeen pardon,
En liet de pauken klinken;
Vernagelde zijn veldkanon;
Schonk elk' soldaat een' dukaton,
Om op zijn gunst te drinken;
En, jaarlijks, ter gedachteniss',
Drie grossen voor een vrouwenmis.
Wie zegt my nu, waar Wijnsberg ligt?
Het is een stad met eeren:
Zy is door Noäch-zelv' gesticht;
Daar woont zoo menig lief gezicht,
Zo menig brave Deeren!
Indien ik van mijn leven trouw,
Uit Wijnsberg neem ik vast een vrouw.
1794.
chapter 14
Urzijn en Valentijn.Mengelpoëzy II, 90.
Eerste zang.
Als Floraas hand den hof schakeert
Met krokus en jasmijn,
Dan viert men in het hooge Choor
Den dag van Valentijn. -
De Vorst der Franken reed dien dag
Ter vroege morgenjacht,
En rende 't woud van Rennes in
Met vorstelijke pracht.
Een sleep van Heeren, rijk gedoscht,
Bewaakt huns Konings spoor;
En 't vrolijk daavrend veldgeschrei
Rolt bosch en dalen door.
Zy treên door 't dichtbewassen groen
In scheemrend twijfellicht,
En vinden in den duistren dan
Een pasgeboren wicht.
Daar lag het in een zijden doek,
Met bloemen rijk gestikt,
Omwonden van een purpren kleed,
Met zilver vastgestrikt. -
Op 't onverwacht gezicht verbaasd,
Vliegt alles in galop,
En zoekt, en roept; maar zoekt vergeefs:
Geen moeder doet zich op. -
De Koning naakt het lieve kind;
Beschouwt het met ontzag;
En 't reikt den Vorst zijn handtjens toe,
Met kinderlijken lach.
‘Aanminnig knaapjen, dat my treft,
Dus barst de Koning uit:
Gewis, gy zijt van edel bloed:
Wellicht een Konings spruit! -
Welaan! men brenge 't naar mijn Hof,
Zoo zorglijk als men mag:
En doope, en noeme 't Valentijn,
Ter eer van dezen dag! -
Gaat! schaft my straks een Voedster aan,
Die 't opkweke aan heur borst;
En niets ontbreke er aan het wicht,
Betaambaar by een' Vorst!’ -
Men schafte straks een Voedster aan,
Die 't opkweekte aan heur borst;
En niets ontbrak er by het wicht,
Betaambaar by een Vorst. -
Zoo groeide kleene Valentijn,
Van Vorst en Hof bemind,
En toonde, in al wat hy bestond,
Zich meerder dan een kind.
Zijn oog, zijn houding had iets groots
Dat door de harten drong:
Bevallig was zijn frisch gelaat;
Lieftallig was zijn tong.
Zijn boezem aâmde deugd en roem;
Zijn hart was fier, maar zacht.
Zijn wijsheid liep den tijd vooruit;
Zijn moed, de lichaamskracht.
En, met een gloed voor 't wapenspel,
Waar niets by halen kon,
Had Frankrijk reeds zijn weêrga niet,
Eer nog zijn jeugd begon. -
Nu spreidde zich het eerste dons
Om 's Jonglings rozenmond,
Als Valentijn zich Ridder zag,
En naar gevaren stond. -
‘Een gunst, een gunst, genadig Vorst,
Voor uwen Voedsterling!
Het eerst zich opdoende avontuur
Zij thands voor mijnen kling!’ -
‘Het eerst zich opdoende avontuur
(Was 't antwoord van Pepijn,
Terwijl zijn oog van vreugde blonk:)
Zal voor mijn pleegzoon zijn.’ -
Slechts weinig dagen vlogen om,
Of, hemel! wat gebeurt?
Drie Pelgrims traden in 't Paleis,
Met kleedren, gants verscheurd.
‘Genadig Koning, sta ons by,
Dit smeeken wy geknield.
We ontvloden uit het Rennisch bosch,
Van doodschrik half ontzield.
In 't binnenst van dat gruwzaam woud
Vernacht een Wildeman,
Die alles nedervelt en moordt
Wat hy bereiken kan.
Hy legert in een beerenhol,
By beeren opgevoed:
Hy jaagt den roof met beeren op,
En leeft van menschenbloed.
Met meer dan menschelijken stal
Verbindt hy reuzenkracht.
Geen wapen, dat bestaanbaar is
Op zijn begroeide vacht!
Een onzer viel zijn woên ten roof,
Verpletterd door zijn knots!
En wy, dat wy den dood ontvloôn,
Is door de goedheid Gods.’ -
Straks rijst de jonge Valentijn,
En neemt dit proefstuk aan,
‘Ga heen, verwin hem, zegt Pepijn,
Voltrek uw grootsch bestaan.’ -
Gestegen op een melkwit ros;
Zijn rusting onbewrocht,
Gelijk een' maagdlijk' Ridder past,
Die nog geen roem bevocht;
Begeeft hy zich naar 't Rennisch bosch,
Gezwinder dan de wind;
En vindt den wilden jongeling,
Die zijnen prooi verslindt.
Zijn breede schouders hingen woest
Van 't hangend hair bedekt:
Zijn oog stond woest in 't woest gelaat,
Geheel met bloed bevlekt.
Zijn nagels tartten d' Arendsklaauw;
Zijn leden d' Elefant:
Ontzachlijk zwaar was de eikentronk,
Besloten in zijn hand. -
Naauw ziet hy Valentijn naby,
Of neemt een schrikbren sprong,
En brult een ijslijk huilen uit,
Dat door de wouden drong.
Gelijk, op 's wandlaars eerst gezicht,
Een tijger, dol te moê,
Hem ijlings naar den gorgel vliegt;
Zoo vloog de Wilde toe.
Zoo sprong hy met geheven knots
Naar d' eedlen Valentijn;
Maar liep in 's Ridders taaien speer,
En zonk op beî zijn kniên.
Een tweede stoot uit 's Ridders vuist
Ploft hem geheel in 't zand.
Een sprong herstelt hem, met een drift,
Die al zijn vezels spant.
Nu zwaait zijn knots om 's Ridders hoofd,
Met ijsselijk geweld:
Maar dees ontwijkt den fellen slag,
Die nu zijn wapen geldt.
De speer verbrijzelt zich tot gruis;
En, als een bliksemstraal,
Vliegt Valentijn den zadel af,
Met uitgetogen staal.
De woestaart vliegt op 't blank rapier,
Met de eigen snelheid, aan,
En vat, en wringt het schittrend blad,
Gereed hem afteslaan.
Tot driewerv' grijpt hy 't lemmer vast,
En voelt de felle sneê:
Tot driewerv' vlijmt het door zijn vuist,
En neemt een' vleeschklomp meê.
Nu brult hy met nog woester kreet,
En bliksemt uit het oog:
Zijn lichaam trilt gelijk de pees
Op de afgeschoten boog.
Hy klemt, met onvoorzienen sprong,
Zich om den Ridder vast;
En rukt, met onweêrstaanbren schok,
Hem neder door zijn last.
De Ridder valt; maar, onberoerd,
Wringt hy zich de armen los:
En nu strekt beider strijdbre vuist
In plaats van zwaard en knots.
Zy wentlen, bloedend, langs den grond,
En worstlen uit hun macht:
Dees, met behendigheid van kunst,
En die, met woeste kracht.
Maar kunstgeleerde dapperheid
Betemt het woest geweld.
De Ridder overwint in 't eind,
En houdt het bloedig veld.
Hy bindt zijn' overwonneling
Een keten om de leên,
En voert hem aan de staart van 't ros,
Naar zijnen meester heen. -
Hy nadert door den dichten kring,
Die om den Koning sluit,
En biedt hem, op de knie gebukt,
Zijn duurgewonnen buit.
De vorst omhelst, en heft hem op;
En dronken van de vreugd,
De vreugde van eens vaders hart,
Verheft zijn heldendeugd.
Hy neemt het gouden ketensnoer,
Dat op zijn boezem hing,
En hangt het om den fieren hals
Van zijnen Voedsterling.
Hy schenkt hem, tot zijn wapenpraal,
Een hert op gouden grond,
Dat uit het bosch van Rennes vliedt,
Waar hy den Ridder vond.
‘Mijn zoon, dus zegt hy, dierbre zoon!
Gewis, gy zijt mijn bloed.
Ik voel het aan mijn kloppend hart:
Gy, toont het door uw moed.’ -
Des Wilden bloed- en krachtverlies
Verzachtte zijnen aart;
En eindlijk wierd hem Valentijn,
Hy, zijn' verwinnaar waard.
Zijn boschverblijf in 't beerennest
Bestemde hem een naam,
Die steeds roemruchtig klinken zal
Door 't zilver van de Faam.
Tweede zang.
Nu leefde Ridder Valentijn
By 's Konings Hofgezin,
En zamelde den rijksten oogst
Van wapenglorie in.
Zijn helmkam, met het hert versierd,
Was vijanden geducht;
Zijn naam, der zwakken troost en schuts,
Door heldendaân berucht.
De zorg en wellust van Pepijn,
Genoot hy, onverpoosd,
Wat staat-, wat eerzucht streelen kan
Van jeugdig Prinsenkroost.
't Ontzag van al wat om hem was;
De hoogste Vorstenpraal;
De zege, die geklonken scheen
Aan zijn verwinnend staal;
De liefde van een machtig Rijk;
Zijns Konings tederheid;
't Bewust zijn van zijn eigen kracht,
Dat zoo verrukkend vleit! -
Maar ach! die hooge wapenroem
Verwekt der Grooten spijt,
En wordt een giftige angelspits,
Die ieders hart doorsnijdt. -
Eens gaf de Vorst een kostbaar feest
Aan heel zijn Adeldom;
Waar 't al van diamant, en goud,
En Ridderketens, glom.
De kroes ging schuimende in het rond,
Met lach en gulle scherts;
Doch de afgunst mengt die gulle vreugd
Met heimlijk tandgekners.
Een Ridder, door den wijn verhit,
Verwijt aan Valentijn,
Van twijfelachtige geboort'
En duister bloed te zijn.
Dit laag verwijt doorgrieft hem 't hart:
Hy doet een duren eed,
Dat nooit zijn voet weêr rusten zal,
Eer hy zijne ouders weet.
Straks zegt hy Hof en Rijk vaarwel,
Met onverzetbren zin;
En stapt, voor daauw en morgenrood,
De wijde wareld in.
Zijn toestel maakt zijn rusting uit;
Zijn moedig heldenpaard;
Zijn stevige esschenhouten speer;
Zijn altijd zeegrijk zwaard.
Nog droeg hy onder 't opperkleed
Den purpren sluierband,
Die 't dekkleed van zijn kindsheid was;
Als zijn geboortepand.
Urzijn, wien de eêlste plicht sints lang
Aan zijne zij' verknocht:
Urzijn, zijn trouwe lotgenoot,
Verzelt hem op den tocht. -
Zy dwalen over heide en veld,
En dal, en heuveltop;
Door gloênde zonnebranding heen,
En kouden avonddrop. -
Reeds hadden zy verscheiden maal
Met taai geduld en moed,
Den moeden dag te bed gebracht,
En rijzend weêr begroet.
Reeds hadden zy verscheiden maal
De fakkel van de nacht
Gedoofd, en weêr ontglimd gezien;
Gevolgd, en ingewacht.
In 't eind genaken ze aan den zoom
Van eene omwalde gracht:
Daarover lag een koopren brug
Van ongemeene pracht.
Daarachter rees een heerlijk slot,
Uit marmersteen gebouwd;
Wiens transen heerschten over 't land,
En glinsterden van goud.
Den brug bewaarde een klokkenspel
Aan een onzichtbaar snoer;
Dat mensch noch dier hem over mocht,
Of alles vloog in roer. -
Pas zet ons strijdbaar heldenpaar
Den voet op 't koopren plat,
Of 't klinglen klinkt van alle kant
Hun de ooren doof en mat.
De slotpoort opent zich terstond
Op 't ringlend belgeluid,
En ijlings schrijdt een felle Reus
De wijde boogdeur uit.
't Was Diedfurcht, die in dit gesticht
Zijn roofnest had gevest.
Hy, opgevoed met menschenbrein;
De schrik van zijn gewest!
‘Vermeetlen, schreeuwt hy, geeft u op;
(Met ijsselijken strot);
Of 'k geve u wolf en raaf ten prooi!
Wat wilt gy in mijn slot?’
‘Gy blaaskaak, roept de Ridder uit!
Ik lach met uwen waan.
Ik koom uw wetteloozen roof
Uit uwe ketens slaan.’
Flux geeft hy 't moedig ros de spoor,
En stoot den reus op 't hart
Maar breekt zijn speer op 's vijands borst,
Die naauw beschadigd werd.
Hy bloedt nogthands, aanschouwt zijn bloed,
En voelt de pijn der wond.
De vlam ontspringt zijn grimmig oog;
Het schuim zijn woesten mond.
Hy heft zijn ijzren kolf om hoog,
En zwaait haar door de locht,
Dat de enkle windvang van den slag
Een woudös dooden mocht.
Hy mist zijn slag; en Valentijn
Snort als een wervelwind,
Met blooten sabel om hem heen,
Waar hy hem trefbaar vindt.
Als tallooze axten, van rondsom
Op eenen eik geveld,
Zoo vlogen 's Ridders slagen rond
Op d' overdwelmden Kelt.
En, even als een stortende eik
Des wandlaars schedel plet,
Zoo sloeg de ontzachbre reuzenknots
Naar 't Ridderlijk helmet. -
Maar ach! zie daar eene enkle bots,
Die 's jonglings hoofd ontmoet! -
Hy duizelt, - braakt een golf van bloed, -
En rolt voor Diedfurchts voet.
De reus stapt grijnzende op hem aan,
Hervat een tweeden slag,
En zegt: ‘Braak nu den adem uit!
Zie hier uw laatsten dag!’
Maar eer hy 't woord nog heeft geuit,
Terwijl hy d' arm verheft,
Verbrijzelt hem één gruwbre strook,
Die beî zijn schouders treft.
Urzijn, op 's Ridders schrikbren val,
Geheel in vuur en vlam:
Urzijn was 't, van wiens eikenstaf
Dit plettrend onweêr kwam.
De reus zinkt weêrloos voor zijn voet,
Met opgesparden muil,
De rollende oogen diep in 't hoofd,
En aaklig doodsgehuil.
De ruige strijder, niet voldaan,
Zoo lang zijn vijand leeft,
Herhaalt zijn poging, treft op nieuw;
En hy, - hy gilt en sneeft.
Nu vliegt hy naar zijn dierbren vriend,
Wiens bloed nog om hem stroomt,
En die, zijn teedre zorg ten dank,
In zijnen arm bekoomt. -
Flux treedt het overwinnend paar
Blijmoedig door de poort;
En zoekt den hollen burchtwal door,
Vol teekens van den moord.
Zy treffen, schier op ieder tred,
In 't mul en bloedig zand
Gekneusde menschenschedels aan,
En rookend ingewand.
Zy vinden uitgebleekt gebeent',
Op stapels saamgebracht;
Met leêge rustings zonder tal,
En keur van wapendracht. -
In 't eind vernemen ze onverhoeds,
In 't afgelegenst oord,
Het jammren van een vrouwestem,
Die uit de diepte boort. -
Zy volgen 't aaklig hol geluid
Tot aan een wenteltrap.
Dien stijgen ze op den klaagtoon af,
Die toeneemt, stap voor stap.
Nu vinden ze, in een duistren gang,
Een onderaardsch gebouw;
En daar, in 't aakligst kelderkot,
Eene onbekende vrouw. -
Haar houding, vol van Majesteit,
Verried een Koningin;
En 't door den rouw beneveld oog
Gaf diepen eerbied in.
Maar uitgeteerd, geschreid, gewaakt;
De kaken hol en bleek;
Geleek ze eens afgestorven' schim,
Die uit de grafkuil streek. -
De Ridder breekt heur kluisters los,
En buigt en hoofd en knie;
En vraagt heur staat, heur lotgeval,
En wat zy is, en wie? -
‘Ach, jongling! zegt zy, met een traan,
Gy ziet (terwijl zy bloost)
Eene Egâ zonder Echtgenoot!
Een moeder zonder kroost! -
Zie daar mijn lot in eens geschetst!
Wat wilt, wat eischt gy meer?
't Is even foltrend voor mijn hart,
Als grievend voor mijne eer. -
Maar neen, gy vergt het, jeugdig Held! -
'k Ben alles u verplicht. -
Welaan dan! hoor mijn rampen aan;
Licht, dat het my verlicht'!’ -
Derde zang.
‘Reeds twintig winters (ving zy aan)
In dit afgrijslijk slot
Geheel vergeten van 't Heelal,
Vervloekte ik mensch en God.
Getuige van afgrijslijkheên,
Voor 't zonlicht nooit ontbloot
Sleepte ik mijn haatlijk leven voort,
Steeds snakkend naar de dood.
Vergeefs, helaas! ik adem nog,
En, door uw' moed, weêr vrij,
Maar, zeker! tot een nieuwe ramp,
Alleen bewaard voor my! -
Weet: 'k ben de zuster van een Vorst
Van uitgebreiden Staat;
En huwde, in d' opgang van mijn jeugd,
Een' machtig' Potentaat.
Een Liefde, wederkeerig teêr,
Had onzen Huwlijksband
Met zachte rozenblaân getooid
En welige amarant.
Gelukkig leefde ik in die Echt
Een jaar, een dag, een nacht,
Wanneer 't verfoeilijkst gruwelstuk
Mijn heil den doodsteek bracht.
Een Priester, die door schijn van deugd
En strenge heiligheid,
Zijns meesters hart gewonnen had,
Beging dit gruwzaam feit.
Een feestdag, als ik aan zijn kniên
Met diepen oodmoed bad,
Belaagde hy mijn zuiverheid,
In dolheid uitgespat.
Met d' afschrik van een schuldloos hart
Wees ik het monster af;
Hief allen toegang voor hem op;
En dreigde hem zijn straf.
Straks wendt hy diepe wroeging voor,
En knielt en kruipt in 't stof;
En smeekt my, dat ik 't feit verheel'
Voor 't honderdöogig Hof. -
Onnoozle! door 't berouw geroerd,
Beloof ik 't; zwijg; vergeef!
En ach! wat kost my die genâ! -
Den staat, waarin ik leef. -
De booswicht fluistert mijn Gemaal
Bedekten argwaan in;
Vervult zijn hart met achterdocht;
En rooft my zijne min. -
Een slaaf, naby mijn ledikant
In mijn geheimst vertrek
Verstoken, en by nacht ontdekt,
Vervult zijn gantsch bestek. -
Daar stond ik voor mijn Hofgezin
(Beklagenswaarde vrouw!)
Beticht, gevangen en beschaamd,
Als schenster van mijn trouw.
Mijn Weêrhelft, dol van woede en spijt,
Doemt me ongehoord ter dood;
Niet trefbaar voor mijn zuivringsëed,
Noch mijn bevruchten schoot.
De deernis echter met mijn staat
Behoudt my 't zwangre lijf,
En 'k ga in woeste ballingschap,
Verstoten Koningswijf! -
Daar trekke ik door de wildernis,
In eindeloos geween,
Naar 't verr' gelegen Koningrijk
Van mijnen broeder heen.
En lang reeds kruiste ik land by land
Met wagglend kruipen door;
Wanneer ik in een eenzaam woud
Mijn weg en hoop verloor.
De scheurende arbeid greep my aan,
En wierp my op den grond;
En - niemand om my by te staan,
Wanneer mijn schoot ontbond. -
Zie daar me, in 't aakligste aller weên,
Dat naauw van dood verscheelt,
Twee kindren van het hart gerukt,
Huns vaders evenbeeld! -
Het oudste knaapjen, blank als sneeuw,
En schoon als 't morgenlicht: -
Het jongste, gants met hair bedekt,
En van een norsch gezicht. -
Maar hier begon mijn wreedste leed;
Want daar ik 't oudste kind
Teêrhartig voor de lucht bedekk',
En in mijn sluier wind';
Verrast me een grimmige beerin,
Die my mijn jongste rooft. -
De liefde zet my wieken by;
De schrik verrukt my 't hoofd. -
Ik vlieg den roover achter na,
Maar spil mijn laatste kracht,
En stortte onmachtig, roerloos, neêr,
Waar ik de dood verwacht. -
Mijn ramp was echter niet voleind:
Ik vind den adem weêr,
En zoek mijn kinders wijd en zijd,
Maar vind ze nergens meer.
En daar ik, jammrende om mijn kroost,
Het bosch ten einde dwaal,
Ontmoet ik dezen fellen reus,
En word zijn zegepraal. -
Maar 't zij mijn leed zijn gruwzaamheid
Ter mijner gunst' verbad,
Of 't noodlot nog niet lang genoeg
Mijn ziel gefolterd had;
Ik zag my aan mijn ijzren boei
In dezen kerkermuur
't Wanhopig leven steeds gespaard,
Tot dit verlossingsuur.’ -
De Ridder, in de ziel ontzet,
Blijft peinzende op 't verhaal: -
En eindlijk, aan zich-zelv' ontrukt,
Barst uit in deze taal:
‘Zoo zijt gy de eedle Belizant',
De zuster van Pepijn?
Des Griekschen Keizers Gemalin?
Gy kunt geene andre zijn!
Vaak hoorde ik aan uws broeders Hof
Een deel van al uw leed,
Waarvan my 't denkbeeld reis aan reis
De tranen stroomen deed.
Maar nu, verneem des booswichts dood,
Die al uw jammer wrocht;
En zelf zijn gruwzaam feit beleed,
Door 's Hemels wraak bezocht.
Verneem des Keizers woede en rouw
Om uw verhaaste straf:
De wroeging, waar zijn lijdend hart
Zich gants aan overgaf:
Zijn rustloos sporen naar zijn Gâ
Door heel des warelds kring;
Zijn wanhoop op 't mislukt bestaan:
Zijn boete en zuivering.’ -
Een traan ontrolt haar: ‘Heilig God!
(Dus valt zy snikkende in)
Zoude ik den Vorst nog wederzien,
Dien ik zoo teêr bemin!’ -
‘Gewis, Mevrouw, roept Valentijn,
Terwijl zijn boezem kookt:
Gy zult het, en gelukkig zijn!
De Hel heeft uitgespookt! -
Maar stelt ge u nog den sluier voor,
Waar in uw tederheid
Uw oudste spruit gewikkeld had? -
Of - wordt mijn hart misleid?’ -
Dus zegt hy, werpt zich aan heur kniên,
Ontdekt haar 't dierbaar pand,
Verborgen door zijn opperkleed;
En - kust haar bleeke hand.
Flux geeft ze een gil, valt ruglings neêr,
En is den adem kwijt;
Maar vindt zich in zijn arm weêrom: -
‘ô Meld my, wie gy zijt?’ -
Zy vraagt, zy hoort zijn levensloop;
Beschouwt zijn jeugdlijk schoon;
En valt hem schreiende om den hals;
En kent hem voor haar zoon.
‘Maar wie, wie is dees ruige knaap,
Die zoo op u gelijkt?
Mijn tweede wierd den beer ten prooi....!
Helaas! mijn hart bezwijkt!’ -
‘Mevrouw, hy is in 't eigenst woud
Van beeren opgevoed, -
En mooglijk....’ ‘Ja, gewis! mijn zoon;
Gy beide zijt mijn bloed.’ -
‘Maar is u van dien tweeden zoon
Geen teeken meer bekend?’ -
‘Hy had een purperroode roos
Vlak boven 't hart geprent.’ -
‘Vorstin! zie daar die purpren roos
Die op mijn boezem gloeit! -
Herken uw weêrgevonden kroost,
Dat uwe hand besproeit.’ -
Nu drukt zy beî heur wakkre zoons
Aan 't warme moederhart,
En in een' milden tranenvloed
Vergeet zy al heur smart.
Flux stijgt zy op des Ridders ros,
Door zijne hand geleid;
En trekt naar Frankrijks Koningsstad,
In sombre vrolijkheid.
Doch wie beschrijft des Konings vreugd
Wen hy heur komst vernam?
En wie drukt 's Keizers blijdschap uit,
Als hy die maar bekwam?
Gezwind vergaârt hy d' eêlsten bloem
Zijns Adels, tot den tocht,
En vindt in de armen van heur kroost,
Die hy zoo vruchtloos zocht.
Sints leefden ze in volmaakte min
Op Griekens troon hereend,
Tot hooggeklommen ouderdom,
En werden teêr beweend.
Hun zetel werd na beider dood
Bestegen door Urzijn:
En Valentijn bleef Frankrijks roem,
En heerschte na Pepijn.
1795
chapter 15
Adam Gordon.Men zie de geschiedenis in Spitwoods History of the Church of Scotland. p. 259.Mengelpoëzy II, 116.
(Uit het Oud-Schotsch.)
Het Najaarsweêr verscheen in 't veld,
En blies met hol geluid,
Als Adam tot zijn knechten sprak:
‘Wy moeten op den buit.’
‘En waar dan gaan wy nu op af?’
Vroeg zijn verwonderd rot.
‘Wy gaan de schoone Lady zien,
Op RidderRidder Alexander Forbes. Forbés Slot.’'t Slot van Tavoy.
De Lady stond op d' ommegang
En keek vast van den trans:
Met zag ze een gantschen Ruitrentroep
Met opgeheven lans.
‘ô Zie eens hier, mijn torenknecht!
Mijn hart ontstelt er van!
My dunkt, daar koomt een Ruitrentroep.
Wat of dat wezen kan?’
Men dacht, het was heur lieve man,
Die weêrkwam van de jacht.
Maar neen! het was de wreedaart Dam,
Die God noch Duivel acht.
Zy heeft nog naauw, in allen ijl,
Heur bouwen aangedaan,
Als Adam door zijn ruiterknechts
Een' kring om 't Slot doet slaan.
Zy heeft den soobren avonddisch
Ter naauwernood gedekt,
Als Adam met zijn ruiterknechts
De buitengors betrekt.
De Lady vliegt op 't poortportaal,
En steekt den witten vlag,
Of zy hem met een zoet gesprek
Mag brengen tot verdrag.
Maar als hy de eedle Lady ziet,
En allen toegang dicht,
Bekruipt de moedwil heel zijn hart,
En stijgt hem in 't gezicht.
‘Kom af, gy schoone vrouw, kom af!
Kom af, ter goeder trouw!
Van nacht zult gy mijn bijslaap zijn,
En morgen vroeg, mijn vrouw.’
‘Ik koom niet af, gy booswicht, neen!
Ik koom, ik koom niet af.
Waan nooit, dat ik de trouw verbreek,
Die ik mijn' Egâ gaf!’
‘Geef op dan 't huis, vermeetle vrouw!
Geef op, geef op het huis!
Of ik verbrand u-zelv daar in,
Met al uw jong gespuis.’
‘Ik geef, ik geef het huis niet op,
Onmenschelijke Draak!
En, moordt ge mijn onnoozel kroost,
Mijn Egâ leeft ter wraak. -
Maar Glaud, reik my mijn handpistool,
En laad mijn jachtgeweer!
Doorschiet ik dezen bloedhond niet,
Ik heb geen kinders meer.’ -
Daar stond zy op den opperwal,
En schoot twee kogels af:
Maar ach! zy mist des bloedhonds hart,
En treft zijn wapenstaf.
‘Brengt fakkels aan, roept Adam uit,
En zet het Slot in vlam.
Ik zweer, dat haar berouwen zal
Hetgeen zy ondernam.’
[De toortsen gaan van hand tot hand,
En gonzen door de lucht,
Op 't dorre hout van wal en poort,
En wat verbranding ducht.
Heur vlammen laten vonken na; -
Die vonken gloeien aan; -
En schichtig ziet men dezen gloed
Tot vlammen overgaan. -
‘Waar toeft, waar toeft gy, mijn Gemaal!
Uw vijand zweert mijn dood.
Ach! waarom zijt ge nu van huis,
En laat my in den nood? -
Waar toeft, waar toeft gy, mijn Gemaal!
Ik toon u hier mijn trouw:
En gy, gy laat my 't vuur ten prooi'!
Ach! red uw dierbre vrouw!]
Rep handen, haast u, trouwe Bob!
Ik geef u kost en huur:
Wat staat gy daar bewegingloos,
En laat my dus in 't vuur?
Nog eens, rep handen, trouwe Bob!
Ik geef u kost en huur:
Wat staat gy daar bewegingloos?
Verweer den vestingmuur!’ -
‘Gy geeft my wel de kost, Mevrouw;
Gy geeft my wel mijn huur: -
Maar ik geef my aan Adam op;
Ik waag my niet aan 't vuur.’ -
[Het vuur dringt door; het smeult, het smookt;
De zwarte rook stijgt op;
Stijgt kringswijs by de muren op;
Verdikt zich om hun top.
Nu is het op de boventrans
Niet langer uit te staan:
De damp tast tevens borst en long,
En oog en oogleên aan.
De hitte van 't doordringend vuur
Joeg ieder van beneên:
De scherpe rook verteert u hier!
Rampzaligen! waar heen? -]
Heur kleinste knaapjen schreit zich blind,
En jammert van de smart:
Ach, red my, lieve Moeder, ach!
De damp verstikt mijn hart. -
‘Mijn kind! dat goud u redden mocht,
God weet het, wat ik gaf! -
Maar zet u aan de zij' des winds,
Die waait hem van ons af.’ -
- ô! Riep haar jeugdig maagdelijn,
Een meisjen, lief en teêr!
- ô! Wind me een dubblen deken om,
- En laat my daar in neêr! -
Zy windt het wicht de dekens om,
En laat het daar in neêr.
Maar ach! het vindt een wreede dood,
En valt in Adams speer.
ô! Vriendlijk was heur schoone mond;
Heur koontjen, lief gegrubt;
En blond, heur sierlijkgolvend hair,
Nu, met heur bloed bedrupt.
Hy wendt haar om met de eigen speer.
Hoe was heur schoon verflenst!
‘Dit 's de eerste, sprak hy, die ik ooit
Weêr levend heb gewenscht.’
Hy wendt haar weêr en wederom:
Hoe bleek was mond en kaak!
‘Ik wou, ik had dat lief gezicht
Gespaard tot zoeter wraak!’ -
[Zijn hart ontroert voor d'eersten keer:
Hy voelt zijn boezem slaan.
‘Voort, brave Hopliên, voort herby!
Dit lijkjen hier van daan!
Voort, brave Hopliên, voort herby!
Dit voorspook baart my schrik:
Ik kan dat zacht gelaat niet zien,
Met dien ontzetbren blik.’ -
‘Geen voorspook treft dan hem die 't vreest:
Uw voorspook zij uw zwaard!
Laat nooit van Adam zijn gezegd,
Dat hem een lijk vervaart!’ -
Als nu de onzalige om haar hoofd
De vlammen op zag gaan,
Zoo drukt zy beî heur zoons aan 't hart,
En zegt: ‘Het is gedaan!’ -
De bloedhond blaast zijn veldtrompet,
En roept: ‘Trekt af, trekt af!
Het Slot staat thands in volle vlam;
Nu heeft het wijf heur straf!’ -
Maar juist toog Ridder Forbes aan,
En zag de bende vliên,
En 't Slot in lichterlaaien gloed,
Zoo verr' zijn oog kon zien.
Een doodschrik overstelpt zijn hart
Daar hy dien brand beoogt.
‘Rent voort, mijn brave Krijgsliên, rent!
Zoo hard gy rennen moogt!
Rent voort, mijn brave knechten, voort!
Zoo hard gy immer kont!
Die de achterste der bende blijft,
Staat nooit weêr in mijn front!’ -
Nu rukt, nu rent men, elk om strijd,
En vliegt, en raakt geen land: -
Maar eer de voorste 't Slot bereikt,
Zijn vrouw en kroost verbrand. -
Hy stampvoet, rijt zich 't kleed van een,
En wang en borst, aan bloed.
Zijn oogstraal is een bliksemstraal;
Zijn adem, enkel gloed.
‘Verraders! 'k leg mijn hoofd niet neêr,
Eer ik u achterhaal,
En my dit ijslijk gruwelstuk
Met al uw bloed betaal!’
Hy vliegt des booswichts bende na
En haalt hem woedende in.
En straks doorboort hy 's monsters hart,
En wreekt zijn huisgezin.
Richmont.
1795.
chapter 16
Bryan en Pereene.Mengelpoëzy II, 124.
De wind blies flaauwtjens uit het Oost,
Het vaartuig kon niet voort:
Bryan besloot, en kroop door 't wand,
En gaf zich over boord.
Pereene, een Peruaansche maagd,
Verbeidt hem aan de kust:
Zy, lang meestresse van zijn hart!
Zijn boezem had geen rust.
Een lang, lang jaar, een maand, een dag,
Hield in Euroop hem op:
Geen uur vergat hy zijn Pereen;
Geen enklen harteklop.
Bryan was rijzig, sterk, en kloek,
Zijn jeugdig oog, vol gloed.
Zijn houding was bevallig fier;
Zijn stem, innemend zoet.
Maar hoe zijn lieve bruid geschetst
In heure aanminnigheên?
Euroop zag zeldzaam zoo veel schoons:
Ook hier was 't ongemeen.
Heur vlechten dartlen om heur hals,
Als ranken om hun stam.
Heur kaak doorstraalt een applenblos;
Heur oog, een zachte vlam.
Zoo dra zy 't welkoom schip verneemt,
Smijt zy heur rouwkleed af;
En vliegt naar 't palmboomrijke strand,
Waar hy haar eerst begaf.
Daar staat zy vol van ongeduld,
In 't zeegroen sluierkleed;
En staroogt, hoe de vlugge knaap
Het golvend water kneedt.
Haar hand ontplooit een zijden doek,
Zijn afscheidsgift aan haar!
Die aanblik geeft hem dubble kracht
In 't klieven van de baar.
Het strand, van heur gespelen vol,
Weêrgalmt van vreugdgeschal;
En hy, hy zwemt op 't juichen toe,
En raakt alreeds den wal.
Zy ijlt met open arm en hart
Zijn kussen te gemoet',
Als (ach!) een haai hem 't lijf doorsnijdt;
En de oever drinkt zijn bloed.
Hy gilt! zijn helft ontspringt den vloed,
En spartelt nog op 't land:
En de andre vindt een levend graf
In 's roofdiers ingewand.
Schiet toe, ô Maagden! ijlings toe!
Schept water uit de vliet!
De schoone zwijmt, en zijgt daar neêr -
Maar neen! het baat haar niet.
ô Legt het teêr en maagdlijk lijk
In zuivere aard ter rust'.
En strooit er frissche bloemtjens op,
De schoonste van de kust!
En schenkt by elke nieuwe Lent',
Een kransjen aan heur asch!
Zoo treffe u nooit het deerlijk lot,
Dat haar beschoren was!
Glukstad.
1795.
Naar het Engelsch.
chapter 17
Sayavedra.Mengelpoëzy II, 127.
(Uit het Spaansch.)
Frissche stroomen, frissche stroomen,
Die daar bruischend zeewaart snelt!
Hoeveel lijken voert gy mede,
Door het moordend zwaard geveld!
Aan de groenbewassen zoomen
Van uw golvend waterspoor,
Viel zoo menig bloedig treffen
Tusschen Moor en Christen voor.
Legerhoofden, Vorsten, Graven,
Bogen hier het roemrijk hoofd:
Hier, de glans van Spanjes adel,
In heur opgang uitgedoofd!
Hier viel ook de brave Alonzo,
Overdekt met bloed en roem:
Hier de dappere Urdiales,
Vroeggeknotte Lentebloem!
Dwars door 's vijands ruiterdrommen
Baant Saâvedra zich een wijk.
In Sevillaas vest geboren,
Was geen Ridder hem gelijk.
By de Moorsche Veldstandaarden
Vond zich een Afvalleling,
Die zijn Heiland had verlochend,
En de Moorsche wet ontfing.
Dees herkent hem, houdt hem staande
Door dit bloedige verwijt:
‘Sta, Saâvedra! sta, onëedle,
Waarom vliedt gy uit den strijd?
'k Ken u -: 'k zag u menigmalen
Op Sevillaas wapenplein
Lansen met de Ridders breken,
Fier op uwen kostbren trein.
'k Ken uw huis; uw grijzen vader;
En uw Klaraas hooge borst.
'k Heb u duurvervloekte keten
Zeven jaar als slaaf getorscht.
Thands zult gy de mijne dragen;
(Dit verleen' my Gods Profeet!)
En gy zult van my verduren,
Wat ge my verduren deedt.’ -
Op die woorden drijft Saâvedra
Hem een oogstraal toe, vol gloed:
Hy den Held, een Moorschen jachtpijl,
Maar die neêrvalt voor zijn voet.
Wisser raamt de held zijn slagen;
Splijt zijns 's vijands hoofd door 't zwaard;
En de blaffer ploft met eenen
Spraak- en levenloos ter aard'. -
Daadlijk valt een vloed van Mooren
Hem van alle kanten aan.
Duizend sneuvlen van zijn degen,
Tot de krachten hem vergaan.
Echter staat hy, onverschrokken,
Tegen zijn bespringers pal.
Van zijn stortend ros begeven,
Maakt hy zich dat lijk ten wal.
Hoe verwoed op één gedrongen,
Breekt hy nog hun benden door:
Maar zijn kniën wagglen, zinken,
Van het bloed dat hy verloor.
Eindlijk, by een steilen heuvel,
Zijgt de Ridder zielloos neêr.
Maar zijn naam bleef eeuwig leven;
Eeuwig, zijn verkregen eer!
Hamburg.
1795.
chapter 18
De monnik.Mengelpoëzy II, 147.
Daar ging een Monnik langs het veld
En prevelde zijn beden;
Met een kwam daar, in Pelgrims dosch,
Een Jonkvrouw aangetreden.
‘Eerwaarde Vader, wie gy zijt,
(Dus sprak zy) wees gegroet!
Zeg, hebt gy aan uw biechtgestoelt'
Mijn Minnaar ook ontmoet?’ -
Waar is uw Minnaar kenbaar aan,
Of ik hem had ontmoet? -
‘Aan Pelgrimsstaf en zandelschoen,
En schelpen aan den hoed.
Maar boven al aan 't frisch gelaat,
Zoo zedig als oprecht;
Zijn helderblaauw innemend oog,
En losse blonde vlecht.’
Ach, Jonkvrouw! die is dood en weg!
Naar beter wareld heen.
Zijn hoofd ligt op een groene zoô;
Zijn voeten, aan een steen.
Hy kwijnde een poos in dit mijn kluis,
Maar raakte haast in 't graf;
Steeds schreiende om een schoone Maagd,
Die hem geen weêrmin gaf.
Zes knaapjens droegen hem daar heen,
Met onbedekt gelaat.
En menig traan vloot op zijn lijk,
Waar ginds dat kruis op staat. -
‘Zoo zijt gy dood, gy, liefste op aard!
Naar beter wareld heen!
En zeegt ge dus om my in 't graf!
ô Breek dan, hart van steen!’ -
ô Ween niet, Jonkvrouw, ween zoo niet!
Ik bid u, ween zoo niet!
Zoek geestelijken troost in 't leed,
En matig uw verdriet! -
‘Ach, vader! spreek my van geen troost!
Mijn smart heeft grond genoeg.
Ik ben den liefsten minnaar kwijt,
Die ooit om weêrmin vroeg.
Helaas! om uw bedroefd verlies
Treur ik mijn leven af.
Om u wenschte ik het licht alleen:
Om u wensch ik het graf.’ -
Neen, schrei niet, Jonkvrouw, schrei niet meer!
Gy doet uw jeugd te kort.
Het schreien geeft de bloem niet weêr,
Die eenmaal is verdord.
De vreugd is vluchtig als een droom;
Zou droefheid eeuwig zijn?
Treur niet om 't geen geen rugkeer heeft:
Dat meerdert slechts de pijn. -
‘Ach, goede Vader! spreek zoo niet!
Mijn droefheid is te groot.
Nu hy om my gestorven is,
Strekt schreien my voor brood.
Ach! zie ik hem dan nimmer weêr?
Hem nimmer, nimmer weêr?
Ach neen! daar ligt hy in zijn graf!
Daar is, daar is geen keer!
Wat roos beschaamde zijn gelaat!
Wat hart, zijn edel hart!
En ach! daar ligt hy thands in 't graf!
Onheelbaar is mijn smart!’ -
ô Zucht niet, Jonkvrouw, zucht niet meer:
De min was steeds bedrog;
De minnaars, steeds veranderlijk;
En zoo, zoo is het nog.
Zoo gy hem weêrmin hadt getoond,
Hy had u ras veracht:
Zoo lang 't geboomte bladers droeg,
Was dus het gantsch geslacht. -
‘Neen, goede Vader, spreek zoo niet,
Te billijk is mijn rouw:
Mijn Minnaar had het trouwste hart;
Was onverwrikbaar trouw.
En zijt gy dood, Trouwhartigste!
Om my, de prooi van 't graf! -
Vaarwel dan maagschap, huis, en land!
Ik leg dit kleed nooit af.
Voor eeuwig wil ik Pelgrim zijn,
En dolen, zonder rust,
Van land tot land, van oord tot oord,
Van oost- tot avondkust.
Maar eerst op mijns geliefden graf
Mijn moede leên gestrekt!
En eerst het dierbaar stof gekust,
Dat zijn gebeente dekt!’ -
Blijf, schoone Jonkvrouw, blijf! hou stand!
En zet u eerst wat neêr.
Zie hoe de wind de hagen schudt!
Het wordt een bijster weêr.
‘Ach, heilig Vader, laat het zijn!
Ach, hou my slechts niet op!
Geen onweêr vaagt mijn misdrijf af,
Geen wind of regendrop.’ -
Blijf echter, schoone! keer te rug,
En droog die tranen vrij!
Zie hier uw trouwen Minnaar weêr,
In dezen graauwen pij! -
Ik nam, in hopelooze min,
Mijn toevlucht tot dit kleed;
En had my hier het eind bestemd
Van leven en van leed.
Mijn proefjaar is bijna volënd
By deze Broederschap:
Maar gunt ge my uw weêrmin nog,
Vaarwel dan kleed en kap! -
‘Vaarwel dan hoed en Pelgrimsstaf!
En droefheid! en geween!
Nu ik u weêrgevonden heb,
Scheidt niets ons ooit van een!’
1796.
chapter 19
De kluizenaar.Mengelpoezy II, 152.
‘Gy, Kluiznaar, die daar voor my treedt,
Ik bid u, hou wat stand,
En wijs my 't voetpad naar 't gehucht,
Waar 't gindsche toortslicht brandt.
'k Dool hier de onoverzienbre hei
Al hijgende op en neêr,
Die elken voetstap zich verlengt;
En heb geen adem meer.’ -
‘Mijn zoon (dus roept de Kluiznaar uit),
Ga op dat licht niet af.
Dat schijnsel wijkt steeds voor u heen,
En voerde u naar uw graf.
Maar hier, hier staat mijn needrig kluis
Steeds open voor den nood;
En, 'k geef het met een Christen hart,
Al is mijn deel niet groot.
Neem daar uw intrek voor den nacht,
En deel, indien 't u lust,
Mijn strooien leger, schralen disch,
En storelooze rust.
Ik heb geen slachtvee in de wei,
Maar gruw van moord en bloed:
Die steeds om Gods genade smeekt,
Heeft nooit een wreed gemoed.
Maar 'k gaâr my van het milde veld
En d' een' of andren boom
Een schuldloos maal van moes en ooft,
Met water uit den stroom.
Dus, Pelgrim, kom, vergeet uw leed!
't Is dwaasheid, wat ons schort.
't Is weinig, wat een mensch behoeft,
En, Hemel! voor hoe kort!’ -
Als frissche daauw viel 's Kluiznaars taal
Op 's Pelgrims zwoegend hart.
Met zedig buigen neemt hy 't aan,
En volgt hem, gants verward.
In 't eenzaamst van de wildernis
Stond de afgelegen stulp:
Behoeftigen tot toeverlaat;
Verdoolden tot behulp.
Geen schat, die onder 't biezen dak
Bewaring noodig had!
De deur, waar door men binnen kwam
Ging open met een lat.
Terwijl de Wandlaar zit en peinst,
Verdiept in droefenis,
Steekt de eigenaar zijn haardvuur aan,
En dekt zijn avonddisch.
Hy legt zijn' gast de veldvrucht voor;
En saust zijn slecht onthaal
Met vriendlijk oog, en heuschen mond,
En gulle hartetaal.
Nu brengt hy ernst en stichting by;
Dan noodigt hy tot vreugd,
En paart vernuft en wetenschap
Met kortswijl van de jeugd.
De huiskat dartelt om hen heen,
En krabbelt langs den muur:
De krekel piept in 't haardsteĥol;
De mutsert kraakt in 't vuur.
Maar niets vermocht in 't minste deel
Op 's vreemdlings blijkbre smart.
Zijn tranen vloten tegens dank
Van 't volgekropte hart.
De Kluiznaar ziet den brakken stroom,
Die in zijne oogen zwelt.
‘Wat is er, jongman (roept hy uit),
Dat u zoo hevig kwelt?
Verdreef u 't ongelijk misschien
Uit staat, en erflijk goed? -
Betreurt ge een afgestorven vriend? -
Een wreedversmaden gloed? -
Helaas! de lust van schat en staat
Is nietig, ras voorby,
En die aan nietigheden hangt,
Nog nietiger dan zy.
En wat is vriendschap dan een naam!
Een droom, die niet bestaat!
Een schim, die welvaart vergezelt,
Maar rampspoed weenen laat!
En liefde is nog veel ijdler klank,
Waar dartelheid meê speelt.
Noch nimmer dan in 't nest gezien,
Waar in de tortel kweelt.
Ach! schaam u, lieve jongeling!
Veracht die u veracht!
En smoor een dwazen boezemgloed,
Waar meê een meisjen lacht!’ -
Zoo sprak hy met een zachten lach;
Maar onder dit vertoog,
Verraadt een Maagdelijke blos
Den Pelgrim aan zijn oog.
Verbaasd beschouwt hy 't morgenrood
In al zijn heerlijkheid,
Op schoonheên, die hy thans ontwaart,
Gelijk een waas, verspreid.
De volle boezem, 't schuchter oog,
't Tuigt alles van bedrog;
De vreemde blijkt een vrouw te zijn!
Hy ziet, en twijfelt nog.
‘Helaas! (dus barst zy weenende uit)
Vergeef my, ô vergeef,
Het geen een droeve vreemde maagd,
In heuren nood misdreef!
Vergeef, zoo ze in 't gewijd verblijf,
Waar gy en Godvrucht woont,
D' onheilgen voetstap heeft gezet;
Uw gastvrij dak gehoond!
Heb deernis met een jonge bloem,
Door liefde gants ontzind;
Die wijd en heinde zoekt naar rust,
En niet dan wanhoop vindt!
Mijn vader woont aan d' arm der Twijn,
En is een man van stand.
Zijn schatten waren my bestemd,
Zijn eenig huwlijkspand.
Een reeks van minnaars zonder tal
Hield by hem om my aan,
En roemde me om bevalligheên,
Die ik my voor liet staan.
Zy voelden, of zy veinsden min,
En booden rang en schat;
Maar Edwin was het, hy-alleen,
Die my getroffen had.
By hem was staat noch overvloed,
Noch uiterlijk gebral.
Verdienste was zijn gantsche schat:
En dit was my 't Heelal.
Geen hart van 't bloemtjen dat ontluikt,
Geen daauw, wanneer hy daalt,
Wier onbesmette zuiverheid
By 't hart van Edwin haalt.
Doch zoo en daauw en bloesem schoon,
Maar onbestendig, zijn;
Dat schoon was Edwins deel, helaas!
Dat onbestendig, mijn!
Want, ijdel op mijn Minn'renstoet,
Weêrstreefde ik aan mijn hart;
En schoon zijn vlam my innig trof,
Nog spotte ik met zijn smart.
Tot hy, verpletterd door mijn smaad,
Me aan 't knagen overliet,
Een afgelegen oord betrok,
En omkwam van verdriet.
Mijne is de schuld, en 't leed daarvan!
'k Wil boeten voor zijn leed,
En zoeken 't oord dat Edwin vond,
En doen wat Edwin deed.
Daar scheur ik 't hart van wanhoop op,
En leg my neêr, en sneef.
Zie daar, wat hy om my bestond!
Wat ik hem schuldig bleef!’ -
‘Verhoê dit, Hemel!’ roept terstond
De Kluiznaar gillende uit,
En drukt haar trillende aan zijn borst,
Met sprakeloos geluid.
De schoone schrikt, en wringt zich los,
En siddert als een blad.
't Was Edwin, 't was haar Edwin-zelf,
Die haar in de armen had.
‘Mijne Angelina! zie my aan!
Mijn ziel, mijn zielsgodin!
Zie hier uw eigen Edwin weêr,
Hergeven aan uw min!
ô Laat me u kleven aan dit hart
In volle zaligheid!
En scheur' die Macht ons nooit van een,
Die u te mywaart leidt!
Neen, nimmer scheidt ons iets van een!
Na dezen oogenblik
Is, dat uw jongste snik zal zijn,
Ook Edwins jongste snik!’
1796.
chapter 20
De heer van Landhorst.Mengelpoëzy II, 160.
Op gindschen heuvel staat een slot,
Met transen hoog gebouwd;
Daar waait een Liebaart van den top;
Daar woont de Heer van Landhorst op,
Een Ridder, kloek en stout.
Dees Ridder rees voor dag en daauw,
En, wandlende op den wal,
Daar 't al nog lag in diepen slaap,
Verneemt hy Geertes Edelknaap,
Aanhupplend door het dal.
De Jonker wenkt hem toe van verr',
En ijlt hem in 't gemoet,
En, bruischend van verliefde hoop,
Genaakt en stuit hem in zijn loop,
Naby des heuvels voet. -
‘Gy, Paadje (zegt hy), wees gegroet!
Gy Paadje, wees gegroet!
ô Meld my, hoe mijn schoone vaart,
Mijn eenigste belang op aard,
En wat ge brengt voor goed?’ -
‘Ik breng geen goed, Heer Ridder, neen!
Mijn Jonkvrouw zit en schreit.
Zy schreit om d' onverzoenbren haat,
Die beider hart op tranen staat,
En u haar huis ontzeidt.
Deez' zijden draagband zendt zy u,
Van duizend tranen nat;
En smeekt, dat gy haar niet vergeet,
Die ge eenmaal, tot u-beider leed,
Zoo teêr hebt lief gehad.
Deez' gouden hoepring zendt zy u
Ten jongsten minnepand';
En smeekt, dat gy dien dragen moogt
(Daar 't noodlot anders niet gedoogt)
Wanneer zy rust in 't zand.
Want ach! heur boezem barst van smart
En kent geen leven meer;
Want morgen maakt de dag haar vrouw
Door de allerhatelijkste Trouw;
En nimmer ziet ze u weêr.
Haar vader geeft haar Jonker Jobst
Van 't overzeesche strand.
En morgen, eer de middag daalt,
Is de akelige stond bepaald;
Dan geeft zy hem de hand.’ -
‘Vlieg ijlings heen, klein knaapjen, vlieg!
En groet uw Edelvrouw.
En geef haar moed in tongeval,
En zeg, dat ik haar redden zal
Van die gehate Trouw.
Vlieg ijlings heen, klein knaapjen, vlieg!
En zeg de Jonkvrouw aan,
Zoo slechts de moed haar niet ontvall',
Dat haar heur Ridder redden zal,
Of in heur dienst vergaan.
Ga, zeg haar, kleine Paadje, zeg,
Dat zy my deze nacht,
Het ga my hoe het moog vergaan,
Voor 't eerste kraaien van den haan,
Aan hare venster wacht'!’ -
De Paadje huppelt, vliegt, en rent,
En rust of pleistert niet,
Voor dat hy in heur slaapvertrek,
In heet verlangen naar 't gesprek,
De Jonkvrouw wederziet.
Hy knielt, en zegt: ‘ô Edelvrouw!
Uw Ridder kust uw hand.
Zijn boezem deelt in uwe pijn;
Van nacht zal hy aan 't venster zijn
Tot uwen onderstand!’ -
De dag gaat om, de nacht valt neêr:
't Slaapt alles vast op 't Slot;
Alleen de schoone Geerte waakt,
En siddert voor den dag die naakt,
En jammert om heur lot.
Op eens verneemt zy 's Ridders stem,
Die fluistert uit de gracht:
‘Sta op, sta op, schoon vrouwelijn!
Betoon u thands getrouw te zijn!
Ik ben het, dien gy wacht.
Sta op, sta op, schoon vrouwelijn!
Bestijg dit schoon genet!
Gebruik de stond die 't lot ons gaf;
En klim by deze koordleer af,
Eer iemand ons verlett'.’ -
‘Ach neen, geliefde Ridder, neen!
Ach neen, dat durf ik niet.
Wat wordt, wat wordt er van mijn eer,
(De Maagdenroem is schrikbaar teêr)
Indien ik met u vlied?’ -
‘Wat schroomt gy in uws Ridders schuts?
Of ben ik u verdacht?
Ai, maak my meester van uw lot:
Ik breng u naar mijn Moeders Slot,
Waar ons de Priester wacht.’ -
‘Mijn vader is een oud Baron,
Vol moeds op zijn geslacht.
Wat ware 't, zoo zijn Dochters vlucht,
Vergiftigd door een boos gerucht,
Zijn huis in opspraak bracht
Voorzeker had hy rust noch duur,
En nutte spijs noch vocht;
Tot dat hy in verhitten moed,
In uwen laatsten druppel bloed
Dien schandvlek wasschen mocht.’ -
‘ô! Zat ge slechts in dezen zaâl,
Mijn schoone Jonkvrouw, ach!
Ik vreesde voor geens vaders haat,
Noch wat de dolle wraak bestaat,
Hoe veel haar drift vermag!
ô Waart ge slechts in dezen zaâl,
En in de ruime locht!
Ik lachte met uws vaders haat,
En wat de razerny bestaat;
Het ging dan zoo het mocht!’ -
De schoone zucht, de schoone schreit:
Haar handtjen trilt en beeft.
Zy daalt; zy aarzelt; schrikt; houdt stand: -
In 't eind, hy vat die blanke hand,
Die in de zijne kleeft.
Hy leidt haar van de ladder af;
Ziet ongerust in 't rond;
Verbergt het geen zijn ziel benart;
En drukt haar driemaal aan zijn hart,
En kust haar bleeken mond.
Haar oogen stroomen als een bron
Op 't luchtig reisgewaad:
Geluid of woorden vindt zy niet:
Heur kmën wagglen als een riet,
En knikken daar zy staat.
Hy heft haar op een schoon genet,
En stijgt zijn lijfpaard op,
Het snelste, dat hy ooit beklom!
En hangt zijn zilvren horen om,
En - flux in vol galop! -
Dit hoorde, kuchende in heur bed,
De Jonkvrouws oude Min,
En sprak: ‘Dit spoedig aangebracht!
Voorzeker, dit 's een gouden nacht!
Dit brengt my vast wat in.
Ontwaak, mijn oude Heer, ontwaak!
Ontwaak, mijn goede Heer!
Uw Dochter gaat met Landhorst door:
Sta op, en kom dien toeleg voor,
En red uw eigen eer!’ -
De vader rijst, met schrik ontwaakt,
En roept zijn Luiden saam.
‘“Gy ook, Heer Jobst, zit ijlings op,
En kloven wy des schakers kop!
Voorkomen we onzen blaam!”’ -
De schoone had nog pas een mijl,
Een kleene mijl, gereên,
Als zy zich door een' smallen troep,
Die opkoomt met een luid geroep,
Den weg ziet afgesneên.
Nu vliegt daar Jonker Jobst voor uit,
Van 't overzeesche strand:
‘“Hou stand, verrader, met uw buit,
Braak hier uw Roovers adem uit!
Het is mijn goed: hou stand!
Die Jonkvrouw is van Gravenbloed
En ouden Adelstand:
Het voegt geen' bastaart-Edelman,
Die geen kwartieren toonen kan,
Te dingen naar heur hand.”’ -
‘Gy liegt (vaart hem de Ridder toe),
Mijn bloed is onbesmet:
Het is uit Ridders voortgeplant,
Aan Prinselijken stam verwant,
En van een eerbaar bed.
Maar gy, mijn schoone, zit hier af!
Zit af, en hou dit paard!
Terwijl ik dees verwaten laf
Voor zijn vermetel blaffen straff',
En proef geef van mijn zwaard!’ -
De Jonkvrouw zucht, de Jonkvrouw schreit,
Haar bevend hartjen krimpt,
Terwijl het Ridderlijk rapier,
Aan beiden zijden even fier,
Met valenMen bedenke, dat het nacht is. weêrglans glimt.
De dood vliegt dreigende af en aan
Op beider scheemrend staal;
Doch Landhorst splijt zijns vijands hoofd,
En stort hem, van gevoel beroofd,
Van uit den Ridderzaâl. -
Nu schiet heurs vaders manschap toe
Van achter 's heuvels top.
Wat zal de schoone Jonkvrouw nu?
Bedroefden, ach! hoe redt gy u?
Daar zit geen vlucht meer op!
Zy ziet haar vader-zelf aan 't hoofd:
Haar Minnaar gants alleen:
Den toegang in het rond bezet! -
Geen bliksemstraal die meer verplet!
Helaas! waar zal het heen?
Hij zet den horen aan zijn mond,
En blaast uit al zijn aâm;
En straks vliegt ook zijn eigen stoet,
Met lossen toom en heeten moed,
Langs hei en heuvels saam. -
‘Laat af, Baron! Baron, laat af!
Ik bid u, laat nu af!
Waan niet, dat gy me een hart ontscheurt,
Dat bloed en rang my waardig keurt,
En ware min my gaf.
Ik minde uw Dochter eindloos teêr,
Voor menig eindloos jaar:
Haar vlam beantwoordt aan mijn brand:
ô Schenk my haar geliefde hand
Voor 't heilig Echtaltaar!
Mijn min is zuiver, onbevlekt,
Gelijk haar kuisch gemoed:
Mijn moed, in 't Riddrenperk vermaard;
Mijn huis en afkomst eerbiedwaard;
Mijn stam, van Koningsbloed.
Mijn Moeder is eens Graven kind,
En, ondanks uwen haat,
Mijns vaders glorie, openbaar.
ô Maak ons een gelukkig paar!
Het zaligst dat bestaat!’ -
De Vader fronst het gram gelaat,
En keert zich, grijnzende, om.
Zijn norsche wenkbraauw trekt om hoog;
De gramschap flikkert uit zijn oog;
De woede maakt hem stom. -
De Jonkvrouw zucht, de Jonkvrouw schreit,
En trilt, hem aan te zien.
In 't eind, zy grijpt zijn handen vast,
Terwijl zy in heur tranen plast,
En stort zich op de kniên. -
‘Mijn vader! vader, ach! vergeef
Deez' Ridder en uw kind!
Vergeef ons dees gedwongen hoon!
Geloof me, u had ik nooit ontvloôn;
Steeds heb ik u bemind.
'k Was steeds uw lust, uw lieveling!
Ik heb u nooit weêrstaan.
Maar 'k ijsde voor die schrikbare Echt,
Met Jonker Jobst my toegelegd!
Nooit kon ik ze ondergaan.
Ach! trap uw Geerte niet op 't hart,
Daar ze aan uw voeten smeekt!
Verdenk haar hart niet van bedrog.
Ach! ze is uw dierbre Geerte nog,
In uwen arm gekweekt!’ -
De vader wendt het aanzicht af,
En voelt zijn hart doorweekt:
Zijn ziel verzinkt in overleg:
Hy strijkt een heimlijk traantjen weg,
Dat langs zijn konen leekt.
Hy blijft een tijd lang roerloos staan,
In diep gepeins verward. -
Nu geeft zich Geerte van den grond,
En drukt heur lippen op zijn mond,
En klemt zich aan zijn hart. -
‘“Hier, Ridder, neem haar van mijn hand,
Dus barst hy eindlijk uit.
Hier! neem mijn lief, mijn eenig kind!
Bemin haar, als mijn hart ze mint!
Ik geef haar u ter Bruid.
Uw vader heeft my eens gehoond
Uit fellen overmoed: -
Gy, maak het geen hy my misdeed,
Het geen ik om zijn zoon vergeet,
Aan mijne Dochter goed.
Haar welzijn is mijn eenigst heil!
Ik vraag geen ander loon!
Ga, maak haar als uw gemalin
Gelukkig door een duurbre min,
En strek me tot een zoon!”’ -
1797.
chapter 21
Almanzor en Zaide.Mengelpoëzy II, 171.
Lieflijk blaast het avondkoeltjen,
Lieflijk daalt de vochte Nacht,
Daar Almanzor in den donker,
Schuw van 't minste lichtgeflonker,
Op zijn lieve schoone wacht.
Hier, hier woont zy, zijn Zaïde,
't Voorwerp van zijn kuischen gloed!
Zy, de roem der Moorsche schoonen
Die Sevillaas vest bewonen;
Hy, van 't edelst Moorsche bloed.
Hijgend naar 't bestemde teeken,
Stapt hy, sluipt hy, af en aan.
Nu vermindert hy zijn schreden,
Dan verdubbelt hy zijn treden,
Dan weêr blijft hy roerloos staan.
Beurtlings maakt zich hoop en siddring
Meester van zijn krank gemoed.
Nu verheft hy borst en oogen,
Van een bruischend vuur bewogen;
Dan weêr waggelt hem de voet.
Nu eens, als zijn noodlot zeker,
Schijnt hy alles zich getroost.
Dan, als onder 't leed bezweken,
Voelt hy zich de wang verbleeken,
Nu weêr, van de spijt gebloosd.
Wat ontroert gy, teder Minnaar?
Uw verlangde Noordstar daagt!
Nimmer blijder noch gewenschter!
Zie naar 't gindsche kamervenster,
Daar verschijnt de schoone Maagd.
Lieflijk is den moeden wachter
De eerste dagbraak aan 't gezicht:
Lieflijk den by nacht verdwaalde,
Wien en weg en uitzicht faalde,
't Opgaan van het zilvren licht.
Lieflijk zijn de zonnestralen
Aan 's verloren zeemans oog,
Als zy door de nevels booren
En het dreigend onweêr stooren,
Dat zich om den Hemel toog.
Maar oneindig meer beminlijk
Was voor 's Minnaars hartewond,
In het knagen dezer pijnen,
't Eerste blijk van heur verschijnen,
't Flaauw gelispel van heur mond.
Met het driftigste verlangen,
Rekt hy hals en heupen uit;
Heft zich op den top der tenen;
Beurt het hoofd ten venster henen;
En verslindt dat blijd geluid.
Met het driftigste verlangen,
Staart en tuurt hy naar omhoog,
Om heur schemering te vangen;
Met het driftigste verlangen,
Schiet zijn ziel zich door het oog. -
Na een aantal diepe zuchten,
Uit den boezem opgehaald:
‘Allah hoed' u, mijn Zaïde!
Dat ik u dien groet nog biede!
Zeg my, is mijn dood bepaald?
Is het droef bericht waarachtig,
Dat uw Maagd mijn' Paadje gaf?
Staat gy voor verachtbre schatten,
Die geen handvol heil bevatten,
Trouw, en heil, en minnaar af?
'k Weet uws vaders streng begeeren
Voor een grijzen Renegaat.
Maar Zaïde, kan ik denken,
Dat ge dus uw trouw zult krenken?
Dat ge dus mijn Min verraadt?
Ach! ontdek mijn lot volkomen!
Drijf de spot niet met mijn leed!
Kunt gy met mijn leven spelen?
Waartoe zoudt ge my verheelen,
Wat geheel Sevilla weet?’ -
Diep verzucht de droeve schoone,
Daar zy in heur tranen plast:
‘Ach! het is maar al te zeker!
Maak mijn boezem slechts niet weeker;
Ja, mijn zwakheid werd verrast.
Het is uit met onze ontwerpen;
Onze liefde werd ontdekt:
Mijn Verwanten zijn in woede:
'k Ben gesteld in enge hoede;
En mijne onschuld wordt bevlekt.
Vrees, verwijten, en bedreiging
Stormden op mijn week gemoed!
'k Kon mijn' vader niet weêrstreven!
'k Moet, ik moet u wel begeven!
Wist gy hoe het hart my bloed'!
't Schijnt een nooitverdoofbre veete,
Die ons-beider stamhuis blaakt.
Waarom werd op 't onvoorzienste
Door uw blinkende verdienste
Mijn gevoelig hart geraakt?
Ach! gy weet hoe ik u minde
Ondanks dien geduchten haat!
Hoe ik voor uw liefde leefde!
Hoe ik voor een vader beefde,
Die zich nooit verbidden laat!
Ach! gy weet wat ieder avond
Ons gesprek my heeft gekost!
Wat al angst ik leed en zorgen!
En hoe veel ik ieder morgen
Om uw aanspraak doorstaan most!
't Is gedaan: ik gaf my over!
'k Ben bezweken in dien toets.
Morgen sleept me een haatlijk Minnaar,
Als de buit van een verwinnaar,
Naar de wreede Huwlijkskoets.
Waan niet, echter, dat Zaïde
Dezen gruwel overleeft!
Neen, ô neen! mijn barstend harte
Overtuigt my in mijn smarte,
Dat het daar geen nood van heeft.
Vaar dan wel, mijn dierbre Almanzor!
Neem dees gordel van mijn hand:
'k Heb mijn hart u lang gegeven;
'k Zeg met u vaarwel aan 't leven.
Gy, gedenk my by dit pand!
Ga, een meer begaafde schoone
Droog' weldra uw tranen af!
Zoo mijn beeld u niet ontvliede,
Meld haar dan, hoe uw Zaïde
Om uw liefde zeeg in 't graf!’ -
Overstelpt van duizend tochten,
Hoort hy deze ontzetbre reên:
Snikt, en roept: ‘Zaïde! wreede!
Hoor my! slechts een laatste bede!
Scheur my 't hart zoo niet van een!
Zou ik u zoo wreed verliezen!
Waant gy mijne Min zoo laf?
Geef my duizend dooden tevens;
Maar ik sta voor duizend levens
U geen' Medeminnaar af.
Kunt ge u-zelv dus overgeven?
Neen, breek uit, en vlied tot my!
'k Zal u met mijn bloed beschermen,
'k Zal u dekken met mijne armen
Voor zoo wreed een Dwinglandy.’ -
‘'t Is vergeefs, vergeefs, Almanzor!
'k Word bewaakt in deze zaal.
Daar 's geen uitzicht van ontkomen;
Alle middel is benomen:
'k Spreek u voor de laatste maal.
'k Hoor mijn vader herwaarts stuiven:
Ach! mijn boezem lijdt te fel.
Mocht ik slechts dit uur nog rekken
Dierbre, ga: ik moet vertrekken
Vaar - ô vaar voor eeuwig wel!’ -
De eedle jongling hoort haar snikken:
Spraakloos wendt hy zich in 't rond:
Vonkt en bliksemt met zijne oogen;
Heft ze driemaal naar den hoogen;
Slaat ze driemaal naar den grond.
Eindlijk neemt hy 't blinkend lemmer,
Dat aan zijne zijde hing:
Zet de punt zich tegen 't harte;
Grijnst van de innigste aller smarte;
En valt brullende in den kling. -
Aan het venster vastgeketend
Door een voorgevoel van 't leed,
Hoort de Maagd heur Minnaar vallen,
En met een den donder knallen
In zijn doodelijken kreet.
IJlings stort ze zich voorover
Op het voorwerp van heur gloed.
Samen hart aan hart geregen,
Wringen ze om den zelfden degen,
En vereenen in hun bloed.
1797.
chapter 22
Eduard.Mengelpoëzy II, 178.
(Oud-Schotsche Romance.)
eduards moeder.
Hoe druipt uw degen zoo van bloed?
Zeg, Eduard, mijn zoon!
Hoe druipt uw degen zoo van bloed?
En hoe zoo droef gemoed? - Ach!
eduard.
Ik stak mijn wakkren havik dood,
ô Moeder, Moeder, ach!
Ik stak mijn wakkren havik dood,
En ben nu gants ontbloot. - Ach!
de moeder.
Uws haviks bloed had nooit die kleur,
ô Eduard, mijn zoon!
Uws haviks bloed had nooit die kleur,
Die ik aan 't zwaard bespeur. - Ach!
eduard.
Ik heb mijn rijpaard omgebracht,
ô Moeder, Moeder, ach!
Ik heb mijn rijpaard omgebracht,
Dat bruin zoo hoog geacht. - Ach!
de moeder.
Het paard was oud, gy hebt er meer,
ô Eduard, mijn zoon!
Het paard was oud, gy hebt er meer:
Dit doet uw hart geen zeer. - Ach!
eduard.
Ik heb mijns vaders bloed gestort,
ô Moeder, Moeder, ach!
Ik heb mijns vaders bloed gestort:
En dat is 't, wat my schort! - Ach!
de moeder.
En hoe dat gruwelstuk geboet?
ô Eduard, mijn zoon!
En hoe dat gruwelstuk geboet?
ô! Zeg my wat gy doet! - Ach!
eduard.
Ik zet my in de gindsche boot,
ô Moeder, Moeder, ach!
Ik zet my in de gindsche boot,
En zoek op zee de dood. - Ach!
de moeder.
En wat dan met uw Slot verricht?
ô Eduard, mijn zoon!
En wat dan met uw Slot verricht?
Dat heerelijk gesticht! - Ach!
eduard.
Dat moog vergaan van ouderdom!
ô Moeder, Moeder, ach!
Dat moog vergaan van ouderdom!
Ik zie het nooit weêrom. - Ach
de moeder.
En wat laat ge aan uw vrouw en kind?
ô Eduard, mijn zoon!
En wat laat ge aan uw vrouw en kind
Als ge u op zee bevindt? - Ach!
eduard.
Laat die gaan beedlen om hun brood!
ô Moeder, Moeder, ach!
Laat die gaan beedlen om hun brood;
De wareld is zoo groot! - Ach!
de moeder.
En wat laat ge aan uw Moeder dan,
Ach, Eduard, mijn zoon!
En wat laat ge aan uw Moeder dan,
Dat haar vertroosten kan? - Ach!
eduard.
Haar kneuz' mijn helsche vloek den kop!
Die Moeder! Moeder, ach!
Haar kneuz' mijn helsche vloek den kop!
Zoo voedde zy my op! - Ach!
1797.
chapter 23
Lindor en Lucia.Mengelpoëzy II, 140.
Draagt Leinster op de schoonheên roem,
Die langs zijn klaverweiden treden,
Lucîa was heur aller bloem
Door duizenden aantreklijkheden:
En nooit zag Liffijs blonde stroom,
Waarin zy 't wollig melkvee wasschen,
Een zoo beminnelijke Maagd
De kniën spieglen in zijn plassen:
Tot wreede min en knagend leed
Haar rozenblos allengs verflaauwen,
Haar lipkoraal verbleeken deed,
En 't oog, vol vuurgloed, fletser blaauwen.
Zaagt ge ooit een bleeke leliebloem
Op halfgeknakten stengel hangen?
Zoo hong haar 't moede hoofd naar 't graf!
Zoo was de bleekheid van heur wangen!
Gy, schoonen, wacht u, zijt gy wijs,
Voor onbetrouwbre minneklachten!
Gy, minnaars, hoedt u voor de wraak,
Die trouw- en eedbreuk staat te wachten!
Tot driewerf in het holst des nachts
Verneemtze een aaklig hondenbassen;
En driewerf koomt de zwarte raaf
Klapwiekende in heur venster krassen.
Tot driewerf in het holst des nachts
Hoort ze een onzetbre doodklok brommen.
De wachtsters aan heur legersteê
Vernemen 't met haar, en verstommen.
De kranke maagd gevoelt in 't hart,
Wat voorspook deze teekens dragen,
En wendt zich, met een veegen mond,
Tot de om heur bed bestorven magen:
‘Ik hoor een stem, die gy niet hoort,
Die my te rug roept uit dit leven:
Ik zie me een hand, voor u bedekt,
Den wenk tot mijn verhuizing geven.
Ik sterf in 't opgaan van mijn jeugd,
Om de ontrouw van een weiflend harte.
Helaas! hy vond een rijker bruid;
En ik ben 't offer van mijn smarte.
Ach, Lindor! geef uw hand haar niet:
Die hand is mijne, my verkregen!
En, Bruid, wijs gy zijn lippen af,
En vlei u met geen huwlijkszegen!
Treedt morgen vrolijk naar 't altaar
Om u in 't echtsnoer saam te binden!
Maar weet, gy Valschaart! en gy, Bruid!
Gy zult er ook Lucië vinden!
Gespelen! draagt mijn lijk daar heen,
En stel den Bruigom my voor oogen:
Hem, in zijn bruiloftsfeestgewaad
My, met mijn doodwaâ aangetogen.’ -
Zy sprak, zy stierf: - men draagt haar heen,
En stelt den Bruigom haar voor oogen:
Hem, in zijn bruilofstfeestgewaad!
Haar, met de doodwaâ aangetogen
Wat voelde Lindor toen om 't hart?
Wat wierd er van dat Echtvereenen? -
De bruiloft schoolt om 't Maagdlijk lijk,
En heel de wareld slaat aan 't weenen.
Beschaming, wroeging, zelfverwijt,
En wanhoop, doen zijn boezem beven:
Het doodzweet breekt zijn voorhoofd uit;
Hy valt; hy gilt; en liet het leven.
De droeve Bruid (geen bruid nu meer!)
Verbleekt, en voelt haar kniën knikken,
Daar ze, aan heur Mededingsters baar,
Heur bruigom zielloos aan moet blikken.
Men draagt hem met Lucîa weg,
En, samen in één graf besloten,
Vermengt zich beider stof in één,
Nu, in den doodslaap, Echtgenooten!
Vaak koomt de trouwe Herderjeugd,
Met lieve Herderinnenreien,
De terp met geurig voorjaarkruid
En frissche bloemen overspreien.
Maar gy, wijkt af van deze plaats,
Die d'eed een spel maakt voor de winden!
Gedenkt aan Lindors deerlijk lot;
En beeft, dat noodlot daar te vinden!
1798.
chapter 24
Margarethaas geest.Mengelpoëzy II, 144.
Het was in 't stil, ontzachlijk, uur,
Als nacht en uchtend samenpalen,
Dat Margareeths vergrimde geest
Door Willems slaapvertrek kwam dwalen.
Daar hield zy voor zijn nachtkoets stand,
Met star op hem gevestigde oogen,
Waar uit een Lentemorgen scheen,
Met Winterwolken overtogen.
Heur blanke hand was kil als lood,
En aan het linnen kleed geslagen,
Het eenigst, dat we uit d' overvloed
Met ons naar de enge woning dragen.
Eens bloeide ze als de Lentebloem,
Met wasdomrijken daauw begoten;
De roos, ontloken op heur kaak,
Was even uit de knop geschoten.
Maar Min (gelijk een worm in 't hart)
Zat al haar bloesem af te knagen:
De roos werd bleek, werd dor, viel af;
Zy, voor heur tijd naar 't graf gedragen.
‘Ontwaak (dus riep zy)! 'k Ben Margreeth:
'k Verliet der afgestorv'nen bedden:
Hoor thands de Maagd met siddring aan,
Die ge eerst uit min niet wilde redden!
Dit is het somber, aaklig uur,
Dat wy, mishandelde, ons beklagen.
Nu geeft het graf zijn dooden op,
Om trouweloozen na te jagen.
Zie thands met ijzing op uw schuld,
Uw eed- en echtpandschennis, neder:
En geef mijne eens gegeven trouw,
Mijn Maagdelijke trouw, my weder.
Wat zwoert gy me uwe liefde toe,
Om eerloos van uw woord te scheien?
Wat roemde gy me een schoon gelaat,
En doemde 't tot een eeuwig schreien?
Wat riept gy me als aanbidlijk uit,
Om me uw verachting toe te dragen?
Wat stalt ge my mijn schuldloos hart,
Om daar den moordpriem door te jagen?
Wat noemde gy mijn lippen lief,
Om ze al heur blozing af te rooven?
En ik, onnoozel meisjen, ik!
Wat moest ik uw gevlei gelooven?
Mijn aanzicht (laas!) is niet meer schoon;
Mijn lippen, met geen blos betogen:
De dood sloot my 't verduisterd oog:
Wat minzaam was, is weggevlogen.
't Gewormte deelt my als zijn buit;
En, in de boei des doods geslagen,
Omringt ons steeds een ijzren nacht,
Tot eens het jongste licht zal dagen.
Maar zacht! de morgenwachter kraait.
Vaarwel! ik word van hier gedreven!
Kom, valschaart, kom de rustplaats zien,
Van die om uwe min moest sneven!’ -
De Leeuwrik zingt met luider stem;
't Ontsluimrend aardrijk juicht in 't ronde;
Doch Willem siddert ieder lid,
En mijmrend rijst hy van de sponde.
Hy sleept zich naar de doodsche plaats,
Die Margarethes lijk bedekte;
Waar hy, in diepen, stommen rouw,
Zich op de zoden nederstrekte.
Nu roept hy driewerf aan Margreeth,
En driewerf blijft hy nokkend steken.
Hy drukt zijn wang in 't vochte gras,
En de adem is zijn borst ontweken.
1798.
chapter 25
De vloek.Mengelpoëzy II, 181.
Treedt toe en leent aandachtige ooren
Aan dit mijn Dicht,
En leert, wat onbedachte toren
Al jammer sticht!
Niet verr' van hier, in onze dagen,
Viel 't onheil voor:
Men hoort het nog met schrik gewagen
Heel Brabant door.
ô Moeders! ô verbiedt uw spruiten
Het minnen niet.
Gy wekt u-zelf, om dit te stuiten,
Onnut verdriet.
Hier baat noch bidden, noch vermanen,
Noch harde dwang:
De lieve hartjens storten tranen;
Maar gaan heur gang.
Zegt alle boosheid van de mannen,
Zooveel gij wilt;
Hen uit een meisjens hart te bannen,
Is vlijt verspild.
De liefjens weten 't in den stille;
En, stil of luid,
Het gaat u-allen als Sibille:
Men lacht u uit.
Sibille was de vroome Tante
Van Margareet:
Een statige Kollegiante,
In 't weeûwenkleed.
Het mutsjen stond haar zeer bescheiden;
Maar als zy keef,
Dan wisten Drommel, Nicht, en Meiden,
Niet waar men bleef.
Margreta had pas zestien jaren,
Was schoon en teêr,
Haar gitbruin oog en zwarte hairen
Beloofden meer.
Haar warme lonk by gloênde wangen
Deed buiten dat,
De jonge Heertjens om haar hangen
Waar heen zy trad.
Haar hart nogthands, hoe heet en woelig,
Was rein en schoon,
En slechts voor Hildebrand gevoelig,
Haars buurmans Zoon.
Vaak spraken zich de twee Gelieven,
By lichte maan,
In 't uur der minnaars en der dieven,
Door 't venster aan.
De borst, schoon nieuw in minnehandel,
Wordt ras een held,
En brengt haar menig kraakamandel
Van vaders geld.
Hy koopt haar een katoenen jakjen;
En, week aan week,
Steekt hy zijn leêge hand in 't zakjen
By d' avondpreek.
De Tante, listig en doorslepen,
Bemerkt het haast.
En heeft het naauwlijks half begrepen,
Of vloekt en raast.
Het schaap doet nietwes naar behooren,
Maar wordt verbluft.
Zy heeft de zinnen gants verloren
En peinst en suft.
Indien zy naait, de draden breken
Als enkel vlas:
In 't breien vallen al de steken,
Of 't kortswijl was.
De kervel wordt niet goed verlezen;
't Gebak is test;
De soep schijnt voor den gal te wezen;
En zoo de rest.
‘Kind! zegt haar Tante heel koelzinnig,
't Kan zoo niet gaan!
Gy weet, mijn hart bemint u innig.
Wat schort er aan?
Gy zijt verliefd. - Nu! geen verbloemen!
Hoe heet de kwant?’ -
Och, Tante! zoo ik hem moet noemen,
‘'t Is Hildebrand.’
‘Hoe! (riep zy aanstonds, vol van woede)
Is dat de zaak?
En zonder dat ik iets vermoedde!
Dat schreeuwt om wraak.
Foei, kleuter! dus mijn huis te onteeren,
Gy, vuile teef!
Ik zal die stoutheid u verleeren,
Zoo waar ik leef!
Geen woord meer zult gy met hem spreeken,
Van deze stond!
En (hier begon zy los te breken
Met vollen mond.)
En, hebt ge verder zulke knepen,
Gij onverlaat!
De Duivel zal u met zich sleepen!
Maak daarop staat!’ -
Het arme meisjen beeft van 't schrikken,
En maakt een kruis;
En sluipt, maar zonder iets te kikken,
In 's Buurmans huis.
Uit moedwil niet, of wederstreven;
Vooral niet! Neen!
Maar om hem d' afscheidsgroet te geven,
Ging zy er heen.
Flux ijlt ze om zich te bed te leggen.
Ter juister tijd.
Men hoort haar de avondbede zeggen
Met dubble vlijt.
De Tante koomt heur slaap ontrusten,
En snaauwt ze aan 't oor:
‘Verslaap uw zedelooze lusten,
Gy duivelssloor!’ -
Maar, 't is geen middernacht geslagen,
En alles stil,
Of huis, en bed, en kamer, wagen
Van hol gegil.
Een stem schreeuwt ijslijk: ‘“Margarete!
Nu moet ge meê.”’ -
Beddenk, wie meest van doodsangst zweette
Van onze twee!
Met gloeiende oogen, lange tanden,
En wijden mond,
Tast daar een nachtspook langs de wanden
De kamer rond:
Het stapt en klotst, tot elks ontzetting,
Gelijk een paard;
En rammelt met een lange ketting;
En schudt zijn staart.
Hy kwam, met ijsselijk gestommel,
Waar Tante sliep.
‘Ik ben, ik ben het niet, Heer Drommel!’
Was 't geen zy riep.
‘Ik bid u, ga een weinig verder!
Daar slaapt mijn Nicht.’ -
De Duivel gaat en klotst nog harder,
En grijpt het wicht.
Het meisjen, siddrend als een rietjen,
Schuilt vruchtloos weg.
Geen deken helpt het arme Grietjen,
Geen overleg.
De Duivel vat haar in zijn klaauwen,
En sleept ze voort:
Men hoort op straat de katten maauwen;
Van haar, geen woord.
Flux springt hy, met zijn prooi in de armen,
Wie weet waar heen!
De Tante jammert uit erbarmen,
Maar hy verdween.
In 't eind, hy had het huis verlaten,
En alles zweeg.
Nu roept zy, maar het kan niet baten:
Het bed is leêg.
Wat blijft ter wareld ooit verborgen,
Hoe diep verhuld?
De gantsche stad is d' eigen morgen
Daar van vervuld.
‘De Duivel (zegt men) is gekomen
By vrouw Sibil,
En heeft de kwezel meêgenomen,
Met boek en bril.’
Maar spoedig bleek de rechte waarheid:
Het was Margreet.
Toen gaf het een bedroefde naarheid,
En ieder kreet.
Er waren echter jonge schoonen,
Die riepen ras:
‘Men zag wel aan heur roode konen,
Wat soort ze was.’ -
Sibil blijft in gedachten steken,
Om 't geen zy deê.
‘De Duivel voert op 't eerste spreken
Mijn Nichtjen meê.
Zy werd hem naauwlijks nog gegeven,
Of is zijn roof!
Maar toen mijn man nog was in 't leven,
Toen was hy doof!’
Dus peinst en mijmert ze alle dagen
Heur hairen graauw,
En is, in 't naar den duivel jagen,
Niet meer zoo gaauw.
Zy noemt den Satan boos en grillig
En vuil en wreed!
Voor die hem roepen, niet gewillig,
Dan tot hun leed!
Zoo brengt zy veertig lange weken
Al mijmrend om:
Verliest den smaak van kwaad te spreken,
En wordt schier stom.
Zy laat de gantsche wareld drijven,
En elk in rust:
En, somtijds op de meid te kijven,
Blijft al heur lust.
Nu koomt een heertjen haar begroeten,
Een vreemde haan!
Die buigt zich statig tot de voeten,
En spreekt haar aan:
‘Mevrouw, 't is thands niet op uw vloeken,
Dat gy my ziet.
Maar 'k wou u graag tot peet verzoeken:
Ontzeg het niet!’ -
‘Hoe! - (zegt ze) - hoe! wat wil dat zeggen?
Wat vreemdigheên!’ -
‘Mevrouw! indien ik 't uit moet leggen,
Ik ben te vreên.
Maar 'k bid, bereid u eerst een beetjen,
Licht dat ge ontroert!
Ik ben - de duivel, die - Margreetjen
Heeft weggevoerd.
Zy heeft my hart en hand geschonken,
En thands een kind;
Maar daar men paardenhoef noch bonken,
Noch staart aan vindt.
Lang hebt gy om uw Nicht geleden,
En zonder hoop:
Thands wordt gy tot het feest gebeden
Van 's jongskens doop.’
't Verrassend vreemde van de ontmoeting,
En 't blij. bericht,
Geeft aan de schaking weêr verzoeting,
Daar 't toch zoo ligt.
Zy meesmuilt, legt de handen samen,
En scheidt ze weêr:
‘Daar is (dus zegt zy) noch betamen,
Noch Godvrucht meer!
Maar echter, 't heeft zoo moeten wezen,
Dat zie ik klaar.
De Hemel zij daar voor geprezen,
Dat ik 't ervaar.
Eerst hadt ge my haast beet gekregen,
In plaats van haar:
O! had ik toen maar stil gezwegen!
Ik, malle Saar!’ -
Nu wist men 't, dat er niets aan faalde,
Door 't gansche land:
‘De Duivel, die Margrietjen haalde,
Was Hildebrand! -
Ja, morgen zal men 't kleintjen doopen!
Sibil is Peet!’
En alles kwam te samen loopen
Van wijd en breed.
De Sexe hoorde dit vertellen,
En lachte er om!
Maar sommigen met heimlijk kwellen,
En bleven stom.
Eéne enkle slechts riep zonder smalen,
Met gullen mond:
‘Och! kwam my ook zoo'n Duivel halen!
Ik ging terstond.’
1798.
chapter 26
Het nachtspook.Poëzy II, 188. Uitg. 1822.
Te viervoet, trapplend, stap voor stap,
Reed Jonker Egmond door de heide,
Die Hildesheim van Brunswijk scheidt,
Waar, in mistroostige eenzaamheid.
Zijn teedre Weêrhelft hem verbeidde.
De nacht viel zwart op 't aardrijk neêr,
Doorweekt van eindeloozen regen.
Daar waadde hy door plas aan plas,
Geheel onzeker waar hy was,
Langs gants in slib verkeerde wegen.
Het plascht, het plascht, het klatst, het kletst,
En slobbert door moeras en kreken.
Het ros ontzet op ieder tred,
En struikelt in het moddrig wed,
Of blijft in taaien kleigrond steken.
‘Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!
My blindt dit ondoorzienbre donker.
ô Zie voor u en my met één,
En voer my door dees afgrond heen;
Uw meester, zonder u, verzonk er!
Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!
Ga voort, de Maan zal spoedig rijzen.
Voort, voort, en zet uw voeten vast;
De welvoorziene haverkast
Zal u eens meesters dank bewijzen.
Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!
Voer my in mijn Geliefdes armen;
Zy strekken zich te mywaart uit;
Wanneer zy me aan heur boezem sluit,
Zult gy u ook op stal verwarmen.
Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!
Nog drie of vierdhalf moeilijke uren!
De Hemel, die my ginds verwacht,
Verdient een nog veel slimmer nacht,
Dan dien we op dezen weg verduren.’ -
Dus rijdt de Jonker immer toe,
Met altijd ongewisse schreden:
‘Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort;’
Terwijl hy buik en zijden spoort,
En 't paard reeds machtloos heeft gereden.
Hy vordert weg, maar zacht en traag;
En 't immer feller groeiend haken
Zet borst en ingewand in vuur;
En schijnt van 't oogenblik een uur,
Van 't uur een eeuwigheid te maken.
Nu, afgemat door 't ongeduld,
En 't hart bezwijkend van verlangen,
Knikt hem 't van slaap bezwaarde hoofd,
Dat, van gemijmer afgesloofd,
Hem machtloos op de borst blijft hangen.
Nu weêr als met een schrik ontwaakt,
Om al zijn krachten saam te gaderen,
Herwekt hy d' uitgedoofden moed;
En nieuwe veêrkracht drijft zijn bloed
Met ruimer omloop door zijne aderen.
Nu stelt hy zich zijne Egâ voor,
Hoe ze, ongerust om 't lang vertoeven,
Hem in den hollen donkren nacht
Op d' ijsbren weg verloren acht,
In steedsvermeerend zielsbedroeven.
‘Nu luistert zy naar 't windgeruisch;
Nu (waant hy) hoort zy naar den regen.
Nu ziet zy angstig naar de lucht,
En zendt my heete zucht op zucht
In hijgend zielsverlangen tegen. -
Nu denkt zy my de Stad nabv,
En hoopt my altijd na en nader;
En kust in 't ingeslapen wicht,
Dat aan heur kuischen boezem ligt,
Het beeld van d' aangebeden Vader. -
Nu wekt zy 't ongeduldig op,
Om 't wederom in slaap te wiegen,
Of zy van d'emdeloozen tijd,
Waar in zy om mijn afzijn lijdt,
Een nietig ondeel mocht bedriegen.
Nu hoort ze een ritslen op de straat,
Door een gemengd met hondenbassen:
Daar is hy (roept zy juichend uit)!
Maar straks verwijdert dat geluid,
En ach! heur oogen staan in plassen!
Neen; denkt zy, nooit zoo laat als nu!
Wat onheil of hem mocht gebeuren!
Een onheil -! Lieve, schrei niet, neen!
De Hemel brengt ons haast by een:
Schep moed, en staak uw angstvol treuren!
Ach! dat de Hemel weêr een tijd
Na zoo veel lijdens wou gehengen,
Die ieder laafde met de troost,
Van met zijn Gâ en dierbaar kroost
Zijn leven door te mogen brengen!’
Dus denkt, dus peinst hy, zonder rust,
En noopt en spoort uit al zijn krachten. -
Vergeefs! het paard blijft schichtig staan,
Daar is geen verder drijven aan:
Hier moet, hier zal hy overnachten!
Geen maanlicht toont zich aan de kim,
Dat door dit duister heen kan boren:
De hemel is met zwart beplekt;
De grond, met water overdekt;
En spoor, en pad, en weg, verloren.
‘Neen (zegt hy), neen, hier blijf ik niet,
Om op den weg van koû te sneven.
Veeleer het uiterst onderstaan,
Dan dat ik werkloos zou vergaan,
En in den nood my-zelv' begeven!’
Hy spoort, hy noopt, hy dringt, hy drijft,
En wringt en rukt met toom en stangen;
Perst borst en ribben tot malkaâr;
Maar 't beest, onwrik-, onhandelbaar,
Geeft niets om sporendruk of prangen.
Hy heft de rijzweep woedende op,
En klemt haar 't dier om heup en lenden:
De zweepslag klinkt door lucht en veld;
Maar vruchtloos, hoe hy knalt of knelt,
Hy kan het voort doen gaan noch wenden.
Versuft, bedwelmd, en uitgeput
Van 't lang en vruchtloos zielsvermoeien,
Gevoelt by 't hart van ijzing slaan,
Het doodzweet op zijn voorhoofd staan,
En 't bruischend bloed naar 't hart toe vloeien.
Een flaauwe en bleeke neveldamp
Vertoont zich eensklaps voor zijne oogen,
En schijnt hem in den weg te treên,
Met vormloos lijf en reuzenleên,
Met aaklig duister overtogen.
Een aanzicht als het beeld des doods,
Met holle en uitgeteerde wangen:
Twee armen, schrikbaar uitgerekt,
En grijpend naar hem toegestrekt,
Of 't ware om ros en man te omvangen:
Een lijf van onafmeetbren stal,
Dat nu, tot aan het zwerk verheven,
En hals en hoofd door wolken dringt,
En dan weêr in elkander zinkt,
En laag by de aarde schijnt te zweven.
‘Wat wilt gy (roept hem Edmond toe)?
Gy, Geest, of schrikbeeld van mijn zinnen!
Geef andwoord, of verzink in 't niet!
En, zoo gy 't aaklig graf verliet,
Gy, Afgrond, hoû uw dooden binnen!’
Geen andwoord! maar een dof gehuil
Van Winden die van verre loeien,
En 't glimmen van een hol gezicht,
Welks oogen, met een vluchtig licht,
Uit opgespalkte leden, gloeien!
Hy roept op nieuw. Een ketenklank,
Die gruwzaam in zijne ooren rinkelt,
Vermengt zich met den doffen wind,
Terwijl een glans zijne oogen blindt,
Waar alles door elkaâr voor krinkelt.
Geen andwoord meer. Maar 't paard stapt toe,
En Edmond, gants bedwelmd van zinnen,
Rijdt eensklaps, zonder dat hy 't dacht,
Terwijl hy zich verloren acht,
Langs d' ophaalbrug de Stadpoort binnen.
1799.
chapter 27
Des minnaars geest.Poëzy II, 151.
Daar kwam een Geest voor Grietjens deur,
Met akelig gegil:
Hy trok en rammelde aan den klink;
Maar zy, zy hield zich stil.
‘Is 't Vader Henrik die daar klopt,
Of Broeder William?
Of is 't mijn trouwe Frederik,
Die versch uit Schotland kwam?’
‘Het is uw Vader Henrik niet,
Noch Broeder William:
Maar 't is uw trouwe Frederik:
Die versch uit Schotland kwam.
Maar hoor my, dierbre Margareet,
En wijs my zoo niet af.
Geef my mijn woord en trouw te rug,
Die ik u voormaals gaf.’
‘Uw woord en trouw geef ik niet weêr;
(Nooit wordt my die ontrukt!)
Eer dat gy in mijn kamer koomt,
En my de lippen drukt.’
‘Indien ik in uw kamer trad,
Gy zwijmdet van den schrik,
En naderde ik uw frisschen mond.
Gy wierdt een Geest als ik.
Neen, hoor my, dierbre Margareet,
En wijs my zoo niet af.
Geef my mijn woord en trouw te rug,
Die ik u voormaals gaf!’
‘Uw woord en trouw geef ik niet weêr;
(Nooit wordt my die ontrukt!)
Eer dat gy me in uw grafsteê voert,
En in uw armen drukt.’
‘Mijn beenders liggen wijd van hier,
Aan 't uiterst van de kust:
En 't is mijn geest alleen, Margreet,
Die tot u vliedt om rust.’
Zy steekt haar blanke hand hem toe,
Zich-zelve naauw bewust:
‘Zie daar uw woord en trouw weêrom!
God geev uw ziel nu rust!’ -
Zy neemt haar zijden tabbaart op,
En spelt hem by malkaâr,
En wandelt heel den langen nacht
Heur dooden minnaar naar. -
‘Ach! is er aan uw hoofd geen plaats?
Geen plaatsjen aan uw zij'?
Geen plaatsjen, hoe gering, mijn Lief?
Zoo ja, zoo geef het my!’
‘Daar is geen plaatsjen aan mijn hoofd,
Waar ik een Liefste breng'.
Geen plaatsjen aan mijn zij', Margreet!
Mijn doodkist is zoo eng.’
Met kraaide daar de Dorpsteêhaan,
En scheidde zich de lucht.
‘'t Is tijd, 't is tijd, mijn Margareet,
Dat ik den schemer vlucht.’
‘Hy spreekt, en met een hol gehuil,
Of alles zou vergaan,
Verdween hy in een wolk van damp,
En liet het Meisjen staan.
ô Toef, mijn Dierbre (roept zy), toef!
Keer tot mijne armen weêr!’
Haar wang verbleekt, haar oog verschiet,
En zielloos zijgt zy neêr.
1799.
chapter 28
Jonker Brand van Wijk.Poëzy II, 174.
Laatst strookte Jonker Brand van Wijk
Zijn schimmel met de hand:
Met één kwam daar een Jonkvrouw aan,
De schoonste van het land.
‘Goên dag (dus sprak zy), Jonker Brand!
Ach, zie eens wat my schort!
Mijn bouwen was my eerst te lang,
Nu is hy my te kort. -
Ik draag een wichtjen onder 't hart,
Het woelt my door het lijf:
Mijn gordel was my eerst te wijd,
Nu klemt hy my te stijf.’ -
‘Indien dat kind het mijne waar,
Gelijk gy my vertelt;
Zoo schonk ik u mijn halve Land,
En nog een huis vol geld. -
Indien dat kind het mijne waar,
En ik daar zeker van;
Zoo schonk ik u mijn gantsche Land,
Met Heerenrecht en ban.’ -
‘Veel liever had ik eenen kus,
Mijn Jonker, van uw mond,
Dan heel het halve Land van Waas,
Met honderdduizend pond. -
Veel liever had ik van uw mond
Één vriendelijken lach,
Dan heel het gantsche Land van Waas,
Met Rechtsdwang en gezag.’ -
‘Op morgen, Klare, moet ik voort,
Hier schrikbaar verr' van daan:
En 't schoonste meisjen dat er leeft,
Moet met my derwaart gaan.’ -
‘Al ben ik 't schoonste meisjen niet,
Neem echter, neem my meê,
En laat my slechts uw Voetknaap zijn,
Zoo hou ik my te vreê.’ -
‘Zoo gy mijn Voetknaap wezen zult,
En doen mijn paard gerijf,
Zoo moet uw tabberd afgesneên,
Een spanbreed onder 't lijf. -
Zoo moet uw blonde hairlok af,
Een duimbreed boven 't oog;
En dan kunt gy mijn Voetknaap zijn,
Zoo lang ik het gedoog.’
De dag ging om; de nacht verstreek,
En 't licht begroette de aard:
De Jonkvrouw houdt den stegelreep,
En hy, hy klimt te paard. -
De Jonker reed den gantschen dag;
Zy liep er blootsvoets by;
En nog had hy het woord te goed:
Kom, zit wat op, en rij.
De Jonker reed den gantschen dag,
En liet haar blootsvoets gaan;
En nog had hy het woord te goed:
Kom, doe uw schoenen aan. -
‘Rijd zachtjens, Jonker (riep de Maagd)!
Mijn lichaam krimpt van smart.
Het wichtjen dat ik van u draag,
Bezwijkt my onder 't hart.’ -
‘Beschouwt gy (sprak hy) gindschen stroom,
Die door den heirweg schiet?’ -
‘Ten minste spaar mijn zwanger lijf,
En schoon my van den vliet.’ -
Dus sprak zy met een lonkend oog,
Waarin een traantjen glom. -
De Jonker geeft het paard de spoor,
En zwijgt, en ziet niet om. -
Nu kwamen ze aan den oeverkant:
Hy zette 't door den vloed.
‘ô Hemel (riep zy), sta my by,
Indien ik zwemmen moet! -’
Het water hief haar 't kleed omhoog,
En ging haar tot de kin:
De Jonker zag heur angst en nood,
Maar hield zijn draf niet in. -
En als zy door het water was,
En weder by hem stond:
‘Zie toe (dus sprak hy), Klare, zie!
Daar zijdwaart rijst de grond!
Beschouwt gy daar dat gulden dak,
Daar waar de Zon op stuit?
Een tiental Juffers houdt daar feest:
De schoonste wordt mijn Bruid.’ -
‘Ik zie dat dak, ô Jonker Brand,
Dat, waar de Zon op stuit.
God geef zijn zegen over u,
En uw geliefde Bruid!’ -
Een tiental Juffers hield daar feest,
En vierde daar een Bal:
Maar, Klare, schooner dan die tien,
Bracht 's Jonkers paard op stal.
Een tiental Juffers hield daar feest
En speelde met de klos:
Maar Klare, schooner dan zy al,
Gaf voeder aan het ros. -
Des Jonkers Zuster sprak hem aan:
‘“Wel, Jonker Brand van Wijk!
Wat schooner Voetknaap hebt gy daar
Nooit zag ik zijns gelijk.
Zijn kleed is wat te hoog gegord,
Zijn lijf wat opgezet:
Maar 'k gunde hem, met al mijn hart,
Een plaatsjen in mijn bed.”’
‘Geen slechte Voetknaap, zoo als hy,
Die rent door dun en dik,
Zou passen in een Jonkvrouws bed,
Met voeten, vuil van slik.
Veel beter voegt het zulk een knaap,
Met slib en stof bemorst,
Te zitten by het keukenvuur;
Te knaauwen op een korst.’ -
Nu had men 't avondmaal gehad,
En alles lei zich neêr.
Nu riep hy: ‘Voetknaap, koom eens hier,
En hoor wat ik begeer!
Ga henen naar de naaste stad,
En kruis de straten rond,
En zoek my daar een meisjen uit;
Met frissche wang en mond.
En zoek my die ten byslaap uit,
En breng haar in mijn bed: -
Maar draag haar in uw arm langs straat,
Dat zy heur voet niet smett'.’ -
De schoone wandelt naar de stad.
En kruist door straat aan straat;
En zoekt het schoonste meisjen uit,
Dat zich ontdekken laat.
Zy zoekt hem dit ten byslaap uit,
En voert het in zijn bed;
En draagt het in haar arm daar heen,
Dat zy den voet niet smet. -
‘Vergun my thands, ô Jonker Brand,
Wat bedstroo aan uw voet!
ô Geef my daar een luttel plaats,
Eer ik bezwijken moet.’ -
Hy gunde 't haar; zy vleit zich neêr,
Zich moê en machtloos neêr.
Nu ging de nacht allengskens om,
En riep den ochtend weêr.
‘Rijs (riep hy), Voetknaap! rijs, rijs op,
En voeder mijn genet!.
Geef hooi en haver aan het beest,
En luier niet in 't bed!’ -
De schoone rijst wilvaardig op,
En doet wat hy beval;
Geeft hooi en haver aan het beest,
En reinigt tuig en stal.
Zy leunt zich zuchtend aan de ruif,
En schreeuwt en gilt het uit,
En kromt het lichaam van de pijn,
Waarmeê het zich ontsluit.
De droeve jammert hier en schreit,
Van allen heul ontbloot:
Niets speurt zy dan een scheurend wee;
Niets wacht zy dan de dood.
Des Jonkers Moeder hoort haar stem,
En wordt van angst bekneld.
‘Rijs op (dus roept zy), Jonker Brand
Wat is daar voor geweld!
Daar 's wis een Nachtgeest in uw stal;
Die maakt een vreemd gerucht:
Of 't is een Vrouw in barensnood,
Die naar verlossing zucht.’ -
De Jonker gaf zich uit zijn bed,
En trok zijn nachtrok aan,
En sloeg een sluier om zijn lijf,
Om naar den stal te gaan.
En als hy voor de staldeur kwam,
Zoo stond hy stom en stil,
En hoorde straks een zacht geschrei,
Na 't aakligst doodsgegil.
‘Sus (riep zy)! sus, onnoozel Wicht,
Mijn hart zoo dier en waard!
Ach! dat uw Vader Koning waar!
Uw Moeder onder de aard!’
Meer wilde zy, meer kon zy niet,
En nokkend breekt zy af:
‘Ach! dat uw Vader Koning waar!
Uw Moeder in het graf!’ -
Nu geeft een vloed van tranen lucht
Aan 't overkropt gemoed:
En hy, hy ziet het aan, treedt toe,
En stort zich aan heur voet.
‘ô Klaag niet, dierbre (barst hy los)!
Uw weedom heeft thands uit.
Ontfang dees ring ten huwlijkspand,
En wees mijne echte Bruid!’
1800.
chapter 29
Graaf Floris de Vierde.Mengelingen I, 60.
Trompetten en schalmeien
Doorklonken hof en wal:
De Ridders vloeiden samen
Op 't daavrend Feestgeschal.
Van 't overwelfde venster
Van Klermonts opperzaal,
Zag Blanka, de overschoone,
Den rijken wapenpraal.
Daar lag zy in het venster,
Behangen met fluweel,
In 't midden van heur maagden,
Gedoscht in 't aadlijk geel.
Daar stond zy voor het venster,
In hemelsblaauw gewaad,
Gelijk het korenbloemtjen
In 't rijpend graanbed staat.
Zy droeg een gouden keten
Met diamanten boot;
Die hong haar van de schouders,
En wapperde in haar' schoot.
Haar volle boezem zwoegde,
Haar nieuwsgier oog vloog rond,
Een blos besteeg haar wangen,
Een lach, haar heuschen mond.
Zy zag de fiere Ridders,
Versierd met zijde en goud;
Zy zag hun fiere rossen,
Op hun berijders stout.
Zy zag die fiere rossen,
Met Korduaan getoomd,
Bekleed met purpren dekken,
Met franjen rijk omzoomd.
Zy zag de Ridders draven
Op 't steigerende ros,
Het moedig hoofd omwemeld
Met struis- en reigerbosch.
Zy zag hun wapens blinken,
Met kleuren groots bemaald;
Hun breede bandelieren,
Beschilderd met de naald.
Zy zag de wapenschilden,
Gedragen rij aan rij,
Door rijkgedoschte knapen
In 't blinkend eerlivrij.
Zy zag de Baanderollen
Van Graaf en Koningskind
In duizend bochten golven,
En zweven op den wind.
Haar oog begon te glanzen
Van schuldelooze vreugd,
En dwaalde, vol verrukking,
Door al de Ridderjeugd.
Ach, zeg my, riep zy driftig,
Van argwaan ongewis,
Wie onder al die Ridders
De Graaf van Holland is.
Haar Ega hoort haar 't vragen,
En ziet haar vorschend aan.
Haar mond verbleekt en siddert,
Haar hart begint te slaan.
Zy slaat haar oogen neder,
En hals en borst wordt rood:
Zy voelt haar kniën schudden;
Haar leden, koud als lood.
Zy wil, maar kan niet spreken,
En ziet, noch denkt, noch hoort;
Noch weet den blik te ontduiken,
Die door haar' boezem boort!
‘Zie (sprak hy, grijnzend lachend)
In gindschen Gravenstoet,
Op 't wapenveld van goude
Dien Liebaart, rood als bloed.
Dat is de Graaf van Holland,
Die Ridder, zoo volmaakt!
Beschouw hem wel ter degen,
Want weet zijn stond genaakt.’
Zoo spreekt hy en verlaat ze,
En geeft zich naar beneên,
En Blanka glipt een parel
Langs wang en boezem heen.
De schoone wijkt van 't venster,
En zet zich bevend neêr:
Daar is voor Blankaas oogen
Geen feest of schouwpraal meer.
Daar breekt de gouden keten,
En schiet haar in den schoot:
De steen verliest zijn' luister,
En kondigt schrik en dood. -
In 't midden van de Helden,
Op 't brieschende genet,
Reed Floris blij en moedig,
Met statelijken tred.
De Schildknaap aan zijn zijde,
Droeg speer en Veldbanier,
En wit gepluimden hellem
Met openstaand vizier.
Zijn helder voorhoofd glansde,
Van vreugd, van majesteit;
Van 't blinkend git der lokken,
Om 't edel hoofd verspreid.
Zijn treffend oog vereende
In 't hemclschoon gelaat,
De heuschheid van een' Ridder;
Het vuur van een' Soldaat;
Den glimlach van 't genoegen;
Den blos van echten moed;
En de onmiskenbre trekken
Van 't Frankisch Koningsbloed.
In 't midden van de Helden
Stak 't Prinslijk hoofd zich uit,
Gelijk de fiere lely
By 't needrig heidekruid.
In 't midden van de Helden,
Scheen al wat om hem vloog,
Als voor zijn dienst geschapen,
Te hangen aan zijn oog.
In 't midden van de Helden,
Hong aller hart hem aan;
En, niemand, die zich vleide,
Met hem gelijk te staan. -
Daar reed men naar de poorte,
Waar boven Blanka zat,
En zag de Hofjonkvrouwen,
Wier rij zy om zich had.
Hy heft het oog naar boven,
En biedt den schoonen stoet
Die afziet uit de vensters,
Den Ridderlijken groet.
Hy heft het oog naar boven,
En valschen Klermonts speer
Doorboort hem 't argloos harte,
En ploft hem zielloos neêr.
Het bloed ontvliet de wonde;
Het licht, zijn brekend oog,
Dat rondziet naar zijn' Moorder,
En wraak vraagt van omhoog.
Een schreeuw gaat op ten hemel,
En alles woelt door een!
Maar niemand zag de wonde
Dan brave Kleef alleen.
Hy grijpt zijn' Heldendegen,
Graaf Floris Vriendschapspand,
En wringt den laffen moorder
Dat staal in 't ingewand.
Daar hoort de ontroerde Blanka,
Den gruwel en zijn straf!
Daar ziet de ontroerde Blanka,
Op beide lijken af!
Haar kniën knikken samen;
Haar bloed en adem stalt;
Zy gilt en liet het leven;
En 't zwart tooneeldoek valt.
1803.
chapter 30
De gevangene.Mengelingen I, 82.
(Uit het Russisch.)
Lieve zijsjen, vreugdebode die de komst der Lente spelt,
Hoor, en zeg den wouden over, zeg ze wat mijn Cijther meldt.
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot!
Harde kluisters, stalen banden,
Dichte deuren, holle wanden,
Yzren tralies, staâge nacht;
Niets dat andwoordt op zijn weenen
Dan de weêrklank van de steenen,
En een onverbidbre wacht!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot!
Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Innig hartzeer, prangend knagen,
Lichaamspijnen, hersenplagen,
Vuile Lucht, en kerkersmet,
Schimlig brood doorweekt van tranen,
Hadden blos en glans doen tanen,
Hadden moed en geest verplet.
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Onder 't drukkend leed bezweken,
Van ontzet en hoop versteken,
Schreef hy aan zijn naaste bloed:
‘Lieve Broeder, 'k zucht in ketens;
Hoor de roepstem des gewetens;
Los my voor een handvol goed.’
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Ach! de Broeder las zijn bede;
De oude Moeder las haar mede:
Ieder zweeg en schudde 't hoofd!
'k Ken geen' broeder, sprak de Broeder,
Ik geen' zoon, hernam de Moeder,
Die my eer en welvaart rooft.
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Wanhoop werd het, wat hem griefde,
En hy schrijft zijn Zielsgeliefde,
‘'k Zucht in ketens, maak me vry!’
't Meisjen leest en droogt heur oogen,
Komt ter redding aangevlogen,
En geeft hulsel en kleedy.
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Zijn Geliefde werd zijn redder! ô Hoe zoet was beider lot!
1803.
chapter 31
Argine.Mengelingen I, 67.
Vorst Edel drukte DeiraasKoninkrijk, makende het Zuidelijk gedeelte van het oude Saxische Rijk van Northumberland uit. throon,
Zijn Broeder was niet meer,
En liet een eenig spruitjen na,
Een meisjen, jong en teêr.
Wanneer de stervende Adelbrecht,
Op 't jongste krankbed lag,
En met een onbeneveld oog
Den dood genaken zag;
Zoo greep hy met zijn veege hand
Zijns Broeder rechterhand,
Beval zijn ziel aan Gods genaâ,
Aan hem, dit dierbaar pand.
‘By 't Kroonrecht, tusschen ons verdeeld;
By 't Broederlijke bloed;
By Hem, voor wiens gericht ik ga,
En gy eens volgen moet;
By al wat heilig is op de aard,
Of wat uw hart bemint,
Bezweer ik u met veegen mond,
Behoed mijn eenig kind.
Behoed ze, breng ze, als de uwe, groot,
En dan, verdruk ze niet;
Maar stel den scepter in haar hand,
Dien ik in de uwe liet!’
De Broeder deed een' duren eed,
En zei hem alles toe.
‘Zoo zeker zij mijn deel by God,
Als ik uw' wil voldoe!’ -
Helaas! de vader sluit het oog,
En Edel voert zijn' staf.
En delft Geweten, Trouw, en Eer,
By 's broeders lijk in 't graf.
Argine groeit in schoonte en jeugd,
En 't Maagdlijk knopjen rijpt;
En Edel wordt eene angst gewaar,
Die in zijn' boezem grijpt:
Een aantal Prinsen vraagt haar hand!
De Koning slaat hen af.
‘Neen (zegt hy met een gram gelaat),
Bewaren wy den staf!’
Het schuldloos Meisjen, niets bewust,
Wordt ijlings ingespard.
Geen toegang bleef er tot de Maagd,
Geen uitzicht op haar hart!
De Prins der Deenen zag haar schoon,
En was 'er van geroerd;
Nu hoort hy Edels strengen last,
Met strengheid uitgevoerd.
Wat zal, wat kan de ontroerde Prins?
Haar redden of vergaan! -
Ach, dolheid van eene eerste drift!
Hier is geen redden aan.
Vergeefsch, met wapens in de hand
De wachters aangetast!
Vergeefsch, een vreemd, een gastvrij land
Met stroomen bloeds beplascht!
Vergeefsch de burchtwalpoort beloerd,
Of aangerand door 't goud!
Geen toegang is 'er in den muur,
Die haar gevangen houdt.
Wat doet hy? - Min heeft list te baat!
Hy schudt den Kroonprins uit,
En doscht zich in cens Landmans pij,
En speelt een boerenfluit.
Hy biedt zich-zelv' den slotvoogd aan,
Vermaakt hem met zijn' toon,
En treedt als Huisknaap in zijn' dienst,
Hy, grooten Kanoets zoon!
Thands ziet hy die zijn hart aanbidt,
Argine, van naby,
En trekt, en vest heur vorschend oog,
Op zijn geringe pij.
Iets eedlers dan de dosch verried;
In houding en gelaat,
Vertoonde een meer dan boeren teelt;
En streed met dit gewaad.
Nogthands, zijn zachte nedrigheid,
Dienstvaardig vroeg en laat,
Had hem als met zijn' staat vereend,
En eerde dezen staat.
Eens dat hy tot Argine trad,
Ontvloot zijn oog een traan.
‘Ach! (riep hy) wist gy wie ik ben....!’
En bleef als spraakloos staan.
De schoone werd in 't hart geroerd,
Maar sloeg een vinnig oog,
Een oog van gramschap op den Prins,
En al zijn hoop vervloog.
Zijn min bleef echter niet bedekt;
(Wie hield ooit min gesmoord!)
Maar werd weldra in 't slot vermoed,
Verrast en nagespoord;
Wanneer hy soms de Boerenpijp,
In zoelen avonddaauw,
't Aandoenlijk klaaglied zingen deed
Van zijn onheelbren rouw:
Wanneer hy met verwarden geest,
Niet wetend wat hy deed,
‘Argine! - mijne Argine?’ riep,
En dan zijn lippen beet:
Wanneer hy, van gelaat verbleekt,
Verslonden van 't verdriet,
Het eer zoo moedig jeugdig hoofd
Wanhopig hangen liet. -
De Koning hoorde van den knaap,
En zijn' belachbren gloed.
Hy kwam, en zag den jongeling,
En gaf zijn Liefde, moed.
‘Het Lot onthield u schat en staat,
Maar braafheid niet noch eer:
En, wijst men uw geringheid af,
Wees Edels Kamerheer!’
Dus sprak hy, zelf in 't hart verheugd,
Dat zoo gering een Trouw
De Schoone, kwam zy slechts tot stand,
Van 't Kroonrecht weeren zou.
Dus sprak hy en betuigt zijn Nicht,
Hy reikhalst naar heur Echt,
En heeft haar (zy weêrstreef hem niet!)
Een Bruîgom toegelegd.
Meer zegt hy, meer ontdekt hy niet;
Ze ontwart nogthands den knoop,
En ziet met schaamte beide en spijt,
Zijn oogmerk en zijn hoop.
‘“Hoe! Ik, het bloed van Adelbrecht;
Zoo veler Vorsten kroost;
Vernederd tot zoo laag een Echt -”’
Hier houdt zy op, en bloost!
Verdrukking had zy ondergaan,
Heur hart boog willig neêr:
Maar thands, vernederd tot dat punt,
Verhief zich hart en eer.
Vermomd in onbekend gewaad,
Begunstigd door de nacht,
Ontvliedt zy langs de wildernis
En dwang en Kerkerwacht.
De Prins verneemt haar stille vlucht,
En, met de dood in 't hart,
Zoekt verr' van 't hem nu haatlijk slot
Den balsem voor zijn smart.
Zich-zelv vergetend, staat, en rang,
Geboorte, Vaderland,
En wat hem immer dierbaar was,
Doorkruist hy heide en zand.
Maar ach! waar zoekt, waar vindt hy haar,
Waar al zijn heil in rust!
Vergeefsch, door heide en zand gekruisd!
Hy kent noch heil noch lust.
Dus dwaalt hy jaren in en uit,
Tot eindlijk, zwervens zat,
Een eenzaam dal zijn woning wordt,
Vervreemd van Hof en Stad.
Daar neemt hy in een Boersch gehucht
Den tasch en herdersstaf,
En drijft een kudde wollig vee,
En zweert de grootheid af.
Daar vindt hy in behoefte en vlijt
De rust en kalmte weêr:
En in zijn nieuw en vredig lot
Verliest zich 't wreed welëer.
Maar ziet! een jonge Herdersmaagd,
Die daar een' troep geleidt,
Trekt, eer hy 't weet, zijn oog en hart,
Waar hy zijn schapen weidt.
Aanminnig was haar zoete mond,
Waarop het kersjen bloost,
Aantreklijk heel heur lief gelaat,
In 't zonlicht bruin geroost.
Geheel de dartle Herderjeugd
Aanbad en liep haar na.
En wie 't beminlijk meisjen zag,
Die wenschte haar tot Gâ.
Maar statige ernst en waardigheid
Die 't blinkend voorhoofd hult,
Hield al de dartle Herderjeugd
Met diep ontzag vervuld.
De Prins vergeet en kudde en stal,
En mijmert en verkwijnt,
De kalmte van zijn ziel heeft uit;
Zijn lust, zijn rust, verdwijnt.
Hy zucht, hy aarzelt, en besluit;
Treedt weêr te rug, en zwijgt.
In 't einde, hy ontdekt zijn vlam,
Die immer hooger stijgt.
Eens dreef hy 't vee, naby haar vee,
Op d' eigen' heuvelgrond,
En zette zich in 't malsche gras,
Waar 's meisjens veldhut stond.
Het vee herkaauwde langs de wei;
De wachthond, aan zijn' voet,
Sliep by de zachte koestring in
Van Lentes zonnegloed.
Nu stelde hy zijn Herderspijp,
Gewrocht uit stevig riet,
En zong op zoeten minnetoon,
Een Boersch maar teder lied.
‘Wat schuwt gy, lieve Herderin,
Die om uw liefde smacht?
Of wat onttrekt ge u aan zijn oog,
En dartelt met zijn klacht!
Beschouw mijn hut en lamm'renkooi,
En oordeel onverblind,
Of ik zoo gants onwaardig ben,
Dat my een Meisjen mint?
Ik ken my-zelv' en uw waardy,
Uw schoon, uw zedigheid!
Maar weinig weet gy, lieve Maagd,
Wie om uw gunsten pleit!
Doch zie den Herder slechts in my;
Den Herder, die u lieft;
Die niet dan voor u ademhaalt;
Dien gy wanhopig grieft.
ô Zeg my, zoo uw moedig hart
Uw kunne niet verzaakt,
Wien wacht, wien kiest gy tot gemaal,
Indien gy herders wraakt!
De Bouwman kent by os en ploeg
Geen ware tederheên.
Zijn liefde, zoo zijn bloed ontsteekt,
Is diersche drift alleen.
De Werkman slaaft van vroeg tot laat
Om 't schrale broodgewin.
En ronkt na d' afgeloopen dag
Gevoel- en zielloos in.
De Koopman streeft door land en zee,
Terwijl zijn teedre vrouw
Haar jeugd, haar leven, slijten moet
In weduwlijken rouw.
Neen, kies een' Herder, dierbre Maagd!
Hem boeit geen harde plicht,
Hem scheurt geen hebzucht van de Gâ,
Die aan zijn' boezem ligt.
Bij 't eerste krieken van het licht
Ontsluit hy kooi en stal,
En slijt den dag in vreugde en spel,
Naar eigen welgeval.
En daalt de Zon in 't gloeiend West,
Hy keert vernoegd en blij,
En neuriet by den zakpijptoon,
Of speelt een melody.
De Nacht heeft stille rust voor hem,
Door vrees noch angst gestoord.
Het storm' te land of over 't meir,
Geen kommer jaagt hem voort.
Hy ducht geen' hagel voor zijn graan,
Geen' werkeloozen dag;
Geen bankbreuk, roof, of zeeverlies
Verbant zijn' gullen lach.
Geloof my, 'k weet het, lieve Maagd,
De Herder slaapt gerust;
Geruster dan een Koning slaapt,
Door staâge zorg onthutst.
Een Koning is niet meer dan mensch;
Ik ben een mensch als hy;
En meerder is genoegen waard,
Dan heel een Monarchy.
Ik kende een' Koning, verr' van hier:
Hy liet een Dochter na:
In schoonheid had zy, buiten u,
Gelijk noch wedergâ: -’
Hier zweeg hy, gaf een diepe zucht,
Die door zijn' boezem sneed;
En 't scheen of hem zijn bloedend hart
Zijn nieuwe min verweet. -
Hy zweeg. De schoone treedt hervoort,
Op 't hevigst aangedaan;
En vraagt hem, wie die schoonheid was,
En bidt hem voort te gaau.
‘Ach (zegt hy)! verg my geen verhaal
Van hare aanloklijkheên!
Mijn oog heeft ze al te wel gezien;
Mijn hart daar voor geleên.
Neen 'k schetse u, noch heur' eedlen tred,
Vol majesteit en zwier;
Noch 't minlijk lachjen van heur' mond,
By al heur zachtheid, fier.
Ik male u, noch heur vlammend oog,
Dat door de harten drong;
Noch 't kwijnend drijven van dat oog,
Waar al mijn heil aan hong:
Noch 't golvend goud dat d' elpen hals
In dartle lokken sloot: -
Ach! 't was de Godheid van mijn hart;
Maar, waard te zijn vergood!
Neen nooit had oog, of tong, of hart
Zoo veel volkomenheên
Gezien, geroemd, gewenscht, gedacht,
Vereerd, of aangebeên.
Zoo schoon, zoo minlijk, zoo volmaakt
Was zy van wie ik spreek:
Slechts eene op aard die haar gelijkt,
Of die haar ooit geleek.
Argine...’ - ‘Ik ken haar (zegt de Maagd):
Ik zag heur vaders Hof;
Maar 'k vond heur schoon zoo zeldzaam niet,
En verr' van zulk een' lof.
Men hoort wel 't is een Boerenknaap,
By schapen opgekweekt,
Die dus de schoonheid uittrompet,
En naar zijn inzien spreekt!
Doch, wat benevelt dus uw oog!’
De Herder stort een' traan;
En zy, ze ontroert, verbleekt en bloost,
En blijft als roerloos staan.
‘Ach (zegt hy)! 'k ben de veldknaap niet,
Tot wien dit kleed my maakt.
'k Heb me eenmaal om Argines min,
En thands om u, verzaakt.
Haar minde ik teêr, rampzalige ik!
En ach! wat doe ik nu!
Ik minde een haatster van de min,
Nu sterve ik; maar voor u!
'k Ben Kuran, Prins van 't Deensche rijk,
En heb me aan Edels Hof
In Vorstelijken staat getoond,
Tot my de Liefde trof.
Maar hoe! wat zie ik? - hoe! gy schreit!
Wat wil die vlotte traan?’ -
Zy weent, en beide staan ontroerd,
En zien zich zwijgend aan.
In 't einde: ‘Neen, het is te veel
(Dus barst zy schreiende uit)!
Argine heeft uw hart beproefd;
Ontfang haar als uw Bruid!’
Dus sprak ze, en valt d' ontzetten Prins
In d'arm, die haar omvat;
‘Herken in die uw hart bemint
Haar, die het eens aanbad!’
1804.
chapter 32
Arnold Beilaert.Mengelingen I, 84.
‘Neen, waan niet, onbedachte Vrouw,
Dat Holland voor u bukt:
Wy buigen voor den hoogmoed niet,
Die u het hoofd verrukt.
Neen, Hollands adeloude teeltTeelt: Geslacht, volk.
Is veel te groot van ziel:
Het sterflot bracht haar om heur' Heer,Hun Heer: Graaf Willem VI.
Maar niet aan 't Spinnewiel.Niet aan 't Spinnewiel, of aan 't Spinrokken: dat is, aan eene vrouw. Holland was, volgens hem, gelijk volgens Keizer Sigismund en de Hoeksche party in Holland, geen spilleleen of konkelleen: en Margaretha van Henegouwen was 'er bevorens slechts door den Keizer, haar Gemaal, meê verleid geworden uit 's Keizers baatzucht en tegen recht.
Ga, boet uw lust in dartelheid,
Naar uwen wulpschen aart!
Maar strek geen handen naar den staf,
Of - wees voor 't minst hem waard!
Doch, wat Jacobaas recht ook waar
Op 't Vaderlijk gebied;
Wy zwoeren eed aan Hertog Jan,
En ik, ik breek dien niet.’ -
Dus was 't, dat wakkre Beilaert sprak
In Hollands oudste Stad,
Terwijl hy in den breeden Raad,
Aan 't hoofd der burgren zat.
Maar ach! Jacobaas heir verschijnt
Met heel der Hoekschen kracht:
De moed ontzinkt de Burgerschaar:
De Stad is in heur macht.
Nu eischt zy d' onverlaat ter dood,
Die zoo baldadig sprak:
En Beilaert wordt gevat, gedoemd,
Dat hy zijn trouw niet brak.
Men doemt als kwetser van 't ontzag,
Hem straks ter gruwbre straf:
Te smooren, levend, onder de aard,
In 't toegeworpen graf.
‘'k Wist (sprak hy), dat ik sterven moet,
Het zij dan vroeg of spâ:
De dood heeft niets dat my ontzet;
Zy is ons altijd na.
'k Was altijd voor het graf bereid;
Maar 'k heb nog eene plicht,
Waar van ik my te kwijten heb,
En die me op 't harte ligt,
Vergun my, dat ik voor mijn dood,
Die teedre plicht voldoe,
En sta my zeven dagen tijds
Tot haar vervulling toe.
Men laat' my onverhinderd gaan:
Op morgen reis ik af,
En keer in zeven dagen weêr,
En onderga mijn straf.
Zie daar mijn woord! een woord van eer,
Het geen ik nimmer schond!
In zeven dagen keere ik weêr,
En delft men me in den grond.’ -
Hy gaat, (men stond zijn bede toe!)
En 't lijdt een korte stoot,En 't lijdt een korte stoot, is rein Nederduitsch. Stoot is van den voorleden' tijd van hy staat, hy stoet, gestaën, want dus schreef men oudtijds richtig, even als hy waadt, hy woed, gewaden; hy draagt, hy droeg, gedragen, enz. Stond, dat gelijke beteekenis heeft, is van hy standt, hy stond, gestanden. Iets anders is stoot van hy stoot, hy stiet, gestoten, dat Mannelijk is. Dit ons stoot, dat niet verouderd, maar in bloeiend gebruik is, is vrouwelijk. - Lijden is duren. Een ander lijden is voorbijgaan, en van daar de Deelwoorden geleden en verleden, dat men thands veelal voorleden schrijft.
En Utrechts fiere Mijtherstad
Ontfangt hem in haar schoot.
Het eenig spruitjen van zijn Echt,
Een Meisjen teêr en zoet,
Werd daar voor 's Heilands kruisaltaar
In Godvrucht opgevoed.
't Kwam Moederloos de wareld in,
Beklagenswaardig wicht!
Haar, die haar uit heur' schoot ontbond,
Haar kostte zy het licht.
Naauw had zy vijftien jaar bereikt,
En was door schoonte en deugd
De bloem der jonge Maagdenrei,
En al heurs Vaders vreugd.
De Lelie bloeit zoo statig niet,
Het Roosjen niet zoo zacht,
Als 't bloemtjen van heur frisch gelaat
Waar uit een Engel lacht.
Haar boezem kweekt geen andre zucht,
Dan voor haar God-alleen,
Den sluier en het Nonnenkleed,
En, 's hemels Heerlijkheên.
Doch, anders was heurs Vaders hoop.
Hy had dit dierbaar pand,
Het laatste spruitjen van zijn' stam
Bestemd ten huwlijksband.
De Brave Herman, jong en fier,
Van overoud geslacht:
Ziedaar den Bruigom die haar vraagt,
Dien hy haar waardig acht.
't Was Herman, die in Utrechts wal
Des Bisschops macht gebood,
Een rein en Hollandsch hart bezat,
En uit oud Kenheim sproot.
Hy keerde van den Wapenschouw;
En gaf zich naar de stad,
Wanneer hy Beilaert naadren zag,
Die in den Voorburg trad.
Flux vliegt hy in zijns halsvriends arm,
Dees drukt hem teêr aan 't hart:
Een traan van teêrheid nat zijn oog,
Maar dit verraadt geen smart.
‘Mijn Herman (zegt hy) is uw gloed
(Gy hebt haar eens bemind.)
Noch even teder als hy plach
Voor mijn geliefdkoosd kind?’ -
‘Wat vraagt gy (sprak de jongeling)!
Ach! lees in mijn gemoed.
Hy blaakt steeds heviger dan ooit:
Ondoofbaar is die gloed.’ -
‘En zoudt gy om haars Vaders wil
Haar liefde niet versmaân,
Indien hy voor zijns Vorsten zaak
De dood moest ondergaan?’ -
‘Te dierbrer wierd heur dierbre hand
My om haars Vaders lot;
Al trad hy voor eene eedle zaak
Op 't eerloos strafschavot!’ -
‘Welaan! aanvaard haar van mijn hand
Voltrek, volvoer uw Echt;
En blijf de zegen van omhoog
Aan uwen stam gehecht!
Voor my, mijn sterfuur is naby;
En ik, ik ben gereed,
Zoo dra ik mijn verlaten kind
Met u gelukkig weet.’ -
Des jonglings hart weêrhoudt zich niet,
Maar huppelt op van vreugd.
‘Mijn Vader (zegt hy), wees gerust!
Uw Herman mint de deugd.’ -
Nu naadren zy het Kloosterstift,
Waar 't jeugdig Meisjen beidt;Beiden is wonen; waarvan in 't Engelsch, abode, een woning, verblijf.
Waar naaldwerk, Choorzang, en Gebed,
Haar uren onderscheidt.
Zy valt heur' Vader straks te voet: -
‘Mijn Dochter (roept hy uit)!
Thans vorder ik gehoorzaamheid.
Wees heden Hermans bruid!’
‘Mijn Vader!....Herman!....Hermans bruid!
Ach! waarom zoo gezwind?
Waar, waarom dus een hart verrast,
Dat siddert dat het mint!’ -
‘Het mint!’ - ‘Mijn Vader!’ - ‘'t Is genoeg:
Mijn hoop heeft my verraân.
Zoo Hermans hand u haatlijk is,
Ga, neem den sluier aan.De Sluier: naamlijk der geestelijke Dochters.
Gy, Herman! 'k vraag mijn woord terug.
Mijn zoetste hoop heeft uit,
Mijn uitzicht op een Nageslacht!
Nooit wordt mijn Dochter Bruid.’ -
‘Mijn Vader, hoor my! - ken mijn hart!
Het mint, zich-zelf ter spijt.
Maar ken de liefde die het trof,
Of zy uw' wil bestrijd.’ -
‘Mijn Dochter?’ - ‘Vader! - ach! mijn hart,
Verwin u, wees oprecht!
Mijn liefde kwam uw wenschen voor;
Ik stem in Hermans echt.’ -
De jongling stort zich aan heur' voet.
Hun tranen vloeien saam;
En 't menschlijk heilgevoel op aard
Is hier geen bloote naam.
De Priester legt hun, hand in hand;
Spreekt zegen over 't paar,
En de Englen roepen zegen uit,
En wappren om 't Altaar.
‘Nu (zegt de Martlaar van de trouw),
Nu is mijn ziel gerust!
Nu delf men my in d' open kuil,
Ik sterf met hartelust.’
Drie dagen deelt hy in de vreugd
Van 't vieren van hun Feest:
Drie dagen deelt hy in hun heil
Met onbewolkten geest.
De vierde morgen daagt in 't Oost:
Nu doet hy 't juichend kroost
Een gift van alles wat hy heeft,
En smaakt een nieuwe troost.
Het vijfde licht bestijgt den trans:
Hy knielt voor 't Outer neêr,
Ontlast zijn ziel voor 't Godlijk oog,
En keert gezuiverd weêr.
Maar eindlijk steekt de zesde zon
Het hoofd ten kimmen uit:
‘Mijn kindren (zegt hy)! nu is 't tijd,
Dat ik mijn hart ontsluit.
Omhelst me en drukt u aan mijn hart!
Het is de laatste keer,
Dat ik die teedre troost geniet:
Ik zie u nimmer weêr.
'k Begeef u - De Almagt blijve uw schuts,
Uw hoop en toeverlaat!
Zy zegene u met overvloed,
En met een vruchtbaar zaad!
Neemt thands het afscheid van mijn hart,
(Eens Vaders afscheid!) aan.
'k Begeef u - maar, mijn dierbaar kroost!
Maar - om ter dood te gaan.
Ge ontzet u? - Ja! ik ben gedoemd,
En gaf mijn woord van eer.
Op morgen graaft men my in 't zand:
Op heden keere ik weêr.
Ik val Jacobaas haat ten zoen,
En, offer van heur wraak:
Maar sneuvel, van my-zelv' te vreên;
En voor eene eedle zaak.
Wat schreit gy? Maakt my 't hart niet week!
't Behoeft geheel zijn moed;
ô 't Sterven is een' Vader licht!
Maar! - 't scheiden van zijn bloed!
Wat klemt ge u beiden om my vast?
Weêrhoudt my niet, mijn kroost.
My, is 't een plicht, ter dood te gaan,
U, dat ge u-zelf vertroost!
Mijne eer, mijn trouw bleef onverlet:
ô! Deelt uws Vaders eer!
Op hem, die trouwe en eed betracht,
Ziet God genadig neêr.
Hy loont eens Vaders deugd in 't kroost,
Het geen hy achterliet:
ô Gy, verbeurt door wederstand,
Verbeurt dien zegen niet!
Vaart wel! Nog eens voor 't laatst, vaart wel!’ -
Hy gaat, en ziet niet om;
En 't Echtpaar, van hem losgescheurd,
Blijft in zijn droefheid stom.
Hy gaat. Hy vliegt naar Dordrechts De kundige Lezer zal licbt opmerken dat men het Tooneel der gebeurtenis uit Schoonhoven naar Dordrecht verplaatst heeft, om redenen die een' Dichter niet onverschillig kunnen zijn. wal,
En biedt zich aan de straf:
Men delft het aardrijk voor hem op,
En hy verzinkt in 't graf.
1804.
chapter 33
Hulla.Poëzy IV, 173.
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot:
Trouwe Alexis was verdwenen,
En geen eind was aan haar weenen,
Heel den dag en langen nacht!
Alles om haar, scheen te kwijnen,
Al het uitzicht te verdwijnen,
Waar zy redding van verwacht.
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;
Van de felste smart doordrongen, zuchtte ze om Alexis lot!
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot.
De Echo, die haar klacht herhaalde,
De uchtenddaauwdrop die er daalde,
Prognes droevig rouwmisbaar,
't Tortelduifjens kirrend klagen,
't Bloemprieel ter neêrgeslagen,
Alles treurt en klaagt met haar!
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;
Liefde schiep haar schrikbre schimmen van Alexis heilloos lot!
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot:
Niets meer zag zy om zich henen;
Niets vermocht zy dan te weenen,
Dan te smelten in haar smart.
Plotslings doen zich klanken hooren,
Plotslings treft een Luit haar ooren,
Maar tot foltring van haar hart.
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;
Naauwlijks kon haar hart nog zuchten om haars minnaars gruwzaam lot.
Hulla hoort de cyther klinken voor de poorten van het slot.
‘Wie, wie koomt mijn smarten tergen?
Wie koomt hier mijne aandacht vergen?
Stoorder van mijn rust, ô wijk!
Stemt gy (roept zy) in die tonen,
Die mijn kommer gruwzaam honen,
Mijn Alexis grafmuzijk!
Wie ge ook zijt, ô wreede zanger, ga, verlaat dit eenzaam slot!
Of kunt gy me tijding brengen van mijns droeven minnaars lot?’
‘Ween niet (roept Alexis paadje die de cyther roert voor 't slot):
Uw Alexis leeft, Mevrouwe! -
Wat verteert ge u hier in rouwe!
(Roept hy haar weemoedig toe.)
In het onderaardsche duister,
Zucht hy in de Poolsche kluister,
Reddingloos en droef te moê!
Gy alleen, gy kunt hem slaken uit het aaklig kerkerkot:
Moeder, broeders, zijn ontaarten, zijn gevoelloos voor zijn lot!’
Hulla waakte als uit een doodslaap, en zy hief den blik tot God:
‘Red ons Hemel (riep ze, ontzettend)!
Welk een doodslag, hoe verplettend!
Maar hy geeft mijn' boezem kracht!
Peter, gy, gelei mijn schreden:
Moest ik tot den afgrond treden,
Voer my waar me Alexis wacht.’
Hulla wischte fluks haar tranen, en ontvlood heurs Vaders slot,
En na drie paar lange dagen naakte zy het kerkerkot.
Hullaas ziel bezwijmt van schrikken als zy grendels ziet en slot.
Naauwlijks vindt zy d' adem weder,
Of zy stort zich schreiend neder
Voor den grijnzenden Sarmaat:
‘Neem dit goud en deze steenen
(Roept zy, stikkende in haar weenen,
En zy scheurt ze van 't gewaad)!
‘Red mijn minnaar (roept zy snikkend)! red hem uit dit gruwzaam slot!
Of, ontmenschte, zie mijn tranen, doe my deelen in zijn lot.’
Hulla ziet in 's wachters blikken deernis voor haar droevig lot.
Daar ontsluiten zich de deuren
Waar Alexis zit te treuren!
Daar heeft rouw en rampspoed uit!
Kluisters vallen, banden breken,
En Alexis tranen leken
Aan den boezem van zijn bruid!
Hulla had haar minnaar weder, ô hoe zalig was haar lot!
En Alexis ruilt den hemel voor het aakligst kerkerkot.
Brunswijk, 1805.
chapter 34
De Marokkane.Nieuwe Mengelingen II, 75. Uitg. 1835.
‘Deel my, braaf en edel Christen,
Die hier in uw keten zucht;
Deel my meê, waar op gy mijmert!
Peinst gy immer aan uw vlucht?’ -
Staan my dan de stranden open?
My, in band geklemde man!
Zou ik my voor iets verhitten,
Dat my niet gebeuren kan! -
‘Maar gesteld, uw banden vielen,
En de weêrkomst stond u vrij;
Zou uw borst niet vurig haken
Naar het eind dier slaverny?’ -
Waartoe my het hart te peilen?
Lieve schoonheid, dit 's te wreed!
'k Draag mijn kluister, en gemoedigd.
Voeg geen zwaarte by haar leed. -
‘Waan niet, dat ik u bespotte,
Jeugdig Ridder, wie gy zijt.
'k Heb een teêrgevoelig harte,
Dat met uwe ellende lijdt.’
'k Zie uw oog een traan ontvloeien.
God vergelde u dezen traan!
'k Voel de keten minder knellen,
Ziet gy haar gevoelig aan. -
‘Jongling, mocht mijn hart u redden!
Wat bestond dat hart niet al!
Maar gy zult my licht verachten
Om het geen ik melden zal?’ -
God verhoede 't, lieve Schoone!
Neen, uw argwaan doet my pijn.
Ieder zuchtjen van dien boezem,
Zou my dat niet heilig zijn! -
‘Zeg my dan, ô dierbaar Christen:
Waarom wraakt gy onze Wet?
Immers, gy gelooft in Allah!God.
Waarom niet in Mahomed?’ -
Wy gelooven, lieve Schoone,
Ja, in Allah, wien gy eert!
IssaJezus. is zijn Eengeboren,
In wiens naam de Christen zweert. -
‘Wy, wy eeren ook uw' Issa!
Issa is ons meer dan mensch,
Meer dan Engel uit den Hemel!
Hy, der Joden hoop en wensch!’ -
Amen! Ja, hy is dat Spruitjen,
Daar reeds IbrahimAbraham. op zag:
Hy, Messias van de Joden;
Rechter in den jongsten dag. -
‘Wy erkennen 't, lieve Christen!
En het is geen Muzulman,
Die in Hem der Joden Heiland,
's Warelds rechter, loochnen kan.
Zegen zij, en eer en glorie,
Aan uws Issaas heilgen naam!
Hoon en jammer aan den snoode,
Die zich Issaas smaadheên schaam!’ -
Gy, erkent ge dat, Zaïde?
O hoe roert dit mijn gemoed!
Ach, die traan dien gy my plengde,
Valt mijn hart thans eens zoo zoet. -
‘Lieve Christen, zie my schreien.
Ja, wy hebben een geloof!
Een geloof zal ons behouden,
Wie hier dartel', wie hier sloov!’ -
Issa schenke u die genade
In Zijn alverzoenend bloed!
Hy vergoot het voor de zijnen;
Stoot Zijn heil niet met den voet! -
‘Christnen, laast ge nooit den Koran?
Vondt gy daar uw' Issa niet?
Issa, in den hoogsten hemel,
Waar hy Gabriel gebiedt!’ -
'k Zag mijn' Issa daar verheven:
Hem erkent ook uw Profeet.
Maar veel grooter is Zijn luister,
Dan uw Wet u kennen deed. -
‘'t Geen mijn Wet van Hem verkondigt,
Laat by my geen schepsel toe.
'k Kniel met u voor Issaas voeten,
Als ik het voor Allah doe!’ -
Ja, Zaïde, buig u neder!
Issa neemt uw beden aan.
Kniel hier met my voor zijn Godheid,
Om geheiligd op te staan! -
‘Issa, Zoon der hooge Godheid!
Issa, zelf waarachtig God!
Zie mijn hand zijn hand omvatten:
O vereen ons beider lot!
Christen! zie dit water vlieten:
Schep, ô schep het in uw hand!
Laat het my het voorhoofd netten,
Tot een hartverzeekrend pand!
'k Wil aan Issa toebehooren.
'k Wil de Zijne zijn als gy.
Issaas bloed mocht voor u vlieten;
O het vloei' ook over my!’ -
Zoo erkent ge God den Vader?
Zoo erkent ge God den Zoon?
Zoo, den reinen Geest der Godheid,
Die zich uitstort van haar throon? -
‘Ik erken U, Bron der dingen!
Schuldverzoener! Reine Geest!
Uwen naam gewijd te worden,
Dit is mijn Geboortefeest!’ -
Rijs dan, lieve! rijs Christinne!
Leef thans zuiver, onbevlekt,
En vereer met heel uw' wandel
Hem naar wien u 't harte trekt! -
‘Dit, dit geef my Gods genade,
Issaas bloed, door beider Geest!
Hier ontspringt voor my het leven:
'k Ben tot heden dood geweest.’ -
Wat dan is u thands geworden
't Geen u Mahomed beveelt?
Wat is hy u thands, Zaïde,
Nu de Doop u heeft herteeld? -
‘Mahomed is my de Stichter
Van een groot en magtig rijk!
Waardig Afgodsdienstverdelger!
Held en Dichter te gelijk!’ -
Ja, dit is hy my, Zaïde!
Dit aan ieder die hem kent,
En gezaligd moog hy opstaan,
Als ons God Zijn' Engel zendt! -
‘Christen, wilt ge thands vertrekken?
Zie dit goud in mijnen schoot!
't Is uw losprijs - en Zaïde
Volgt u als haar Echtgenoot!’ -
Hoe! Zaïde, mijn bevrijdster!
‘Ja, uw Ega, uw Vriendin!’ -
Welk een liefde, mijn Zaïde! -
‘Eindloos grooter, Issaas min!’
1805.
chapter 35
Robbert de Vries.Nieuwe Mengelingen II, 95.
Eerste zang.
Graaf BoudewijnBoudewijn de Vijfde, Graaf van Vlaanderen. had jaren lang
Gantsch Vlaanderen berecht,
En had, nu grijs en afgeleefd,
Twee Zonen uit zijn Echt.
De JonkerMen weet, dat de naam van de Jonker aan den Leenopvolger eigen was. Alhoewel men, beleefdheidshalve, jongere Zonen wel met den tytel van Jonker begroette, de Jonker zag altijd op den oudste. Zoo was 't in Engeland oudtijds met Child; in Spanje, met Infant, enz. De Jonker is hier Boudewijn, als Graaf na zijn' Vader, de Zesde. droeg zijns Vaders naam,
En was een rechte bloed:
De jongste was een woeste knaap,
En had noch land noch goed.
Zijn Vader had een zwak voor hem,
Maar 't gaf hem menig kruis.
Nu dacht hy: Beter verr' van hand,
Dan al te na by huis.
Hy rust een knappe Krijgsvloot toe,
Zoo netjens als een pop,
En takelt en bemant ze wel,
En zet dien Zoon daar op.
‘Hoor, Jongen, zei de grijze paai,
Gy moet eens in den wind:
Gy zijt nu reeds een Jongeling,
En geen onnoozel kind.
Gy hebt, zoo dunkt my, lang genoeg
Gezeten op de kruk.
Ga henen nu, en vlieg eens uit:
Licht maakt gy uw geluk.
De wareld is zoo uitgestrekt,
Daar moet nog ruimte zijn;
Zie dat gy aan een plekjen raakt,
Waar van ge zegt: dat's mijn.
Daar zijn nog kusten onbezet;
Ga, zoek ze met uw vloot:
En vindt ge 't nergens leêg genoeg,
Sla hier of daar wat dood.
Ik had u graag een Graaf of zoo,
(Maar niet te dichte by!)
Of Koning, of zoo'n ander ding,
Het zij dan wat het zij.
Zoo simpel Robbert klinkt niet goed:
Niets rijmt er op dien naam.
Want schobbert is geen deftig woord,
Noch dient in onzen kraam.
Voor my, ik heb geen Koningrijk,
Dat ik verdeelen kan;
Uw Broeder krijgt mijn gantsch gebied,
En gy geen' brok daar van.
En daarom, ga! - Geluk op reis,
Mooi weêr, en goeden wind!
Men zegt, de Fenix zingt zoo fraai;
Zie toe, dat gy hem vindt.’ -
Hier zweeg hy, en de jonge borst
Gaf andwoord met een zucht:
‘Ja, Vader, dat is goed en wel:
Ik hou wel van een klucht.
Maar echter, 't spookt zoo, naar men zegt,
In 't hartjen van de zee:
Daar zwemmen boze haaien in:
Ligt neemt er een my meê.
Of zoo het al geen zeedier doet,
De wareld, wijd en breed,
Is vol van Sarraceensch gebroed
Dat Christenmenschen vreet.’ -
‘Kom, kom wat, Jongen! wees niet bang!
Hier zijt gy zulk een haan.
Ga heen en troost u maar, en trek
Uw stoute schoenen aan.’ -
‘Wel nu dan, Vader, als 't moet zijn,
Vaarwel, en leef gezond!
En kus mijn Moeder goeden dag;
Ik reis de wareld rond!’ -
Daar gaat hy, knoopt zijn' neusdoek om,
En haalt het zeil om hoog.
En, wip, daar vliegt zijn vloot in zee,
Den Vader uit het oog!
Tweede zang.
In Spanje kwam de vloot te land.
Men dronk er zoete most;
Doch Robbert vond het daar te heet,
En vijgen slechte kost.
Ook reisde hy de landstreek door,
De stroomen op en af;
Maar niemand was er zoo beleefd,
Die hem een Graafschap gaf.
‘Och, zei hy tot een' Moorschen Prins
Ik kom zoo verr' van daan:
Ei lieve, doe my dat pleizier,
Uw Rijk my af te staan!’ -
‘“Mijn Rijk? dat houde ik, zei de Vorst,
Van God en van mijn zwaard.
En 'k sta het (ja, by Mahomed!)
Niet af dan met mijn' baard.”’ -
‘Wel nu, is dat de zwarigheid,
Dan zijn wy aanstonds klaar,
Sprak Robbert met een' blijden lach:
Zie hier een Fransche schaar!’ -
Maar ô wat keek de Sultan fel,
En Robbert, op zijn neus!
‘Nu, zei hy, nu! verstoor u niet:
Het was maar om de leus.’ -
Maar, leus of niet, het was verbruid:
Hy kreeg den wind voor in,
En kroop weêr in zijn Galeas,Dat Galeas een Oorlogsschip was van kleiner slag, weet men. Een Galjoen is een groot Galeas, Galeone in 't Italiaansch, met den vergrootenden uitgang one, Galeon in het Spaansch. Daar een Galeas een Krijgs- of Roofschip was, en niet geschikt om lading van eenig belang in te nemen, begrijpt men de onwilligheid der Dantsigers om zulk een Vlootjen door te laten, en tevens de reden van hun andwoord im den Derden Zang.
Zoo kwaad gelijk een spin.
Die kromme sabels van den Moor,
Die stonden hem niet aan.
Hy was een Christen in zijn hart,
Hy mocht geen Halve maan.
Dus pakte hy zijn biezen op,
Zoo stil gelijk een muis,
En kwam, met kous en broek op 't hoofd,
Zijn' Vader weder t' huis.
Papaatjen haalt de schouders op,
Ontfangt hem met een' zoen;
En broeder Boudtjen krabt den kop:
Wat zou de sukkel doen!
Men houdt hem nog een jaar of twee,
Maar was er meê gebruid:
Steeds had hy krullen in de kruin;
En voerde potsjens uit.
In 't eind, de Vader wordt het moê:
‘Kom, zegt hy, Jongen, kom!
Hier aan te bakken aan den haard,
Dat past geen jonge blom.
Kom, kom! het zal nu beter gaan,
Slechts nieuwen moed gevat!
Hier t'huis is niets voor u te doen:
Hier zit gy u maar plat.
Gy wordt, dit ligt my op het hart,
Nog Koning hier of daar;
Al kreegt ge maar in Amsterdam
Het rijk van Jorisvaâr.’ -
‘In Gods naam, zegt hy! Goeden dag!
Ik ben alweêr te vreên;
Maar zend my heel de wareld rond,
Doch naar geen' Saraceen.’ -
‘Wel nu dan, sprak de grijze Graaf.
Daar is nog ruime keur:
Indien ge rog noch wijting lust,
Daar is ook snoek en steur.
Ga heen, en zeil de Weissel op:
Gy zijt een knappe borst,
De Polen zitten zonder heer,
Licht neemt men u tot Vorst.’ -
‘Adieu dan, Vader! Flux aan boord:
Voort, jongens, brassen los!
De vlag en wimpels uitgerold!
En, Benedicat nos!’Een soort van Hymne of Kerkgezang, dus beginnende, die de in zee stekenden aanhieven. -
Derde zang.
Daar zeilde Robbert stout en fier,
En streefde door de Zond,
En dreef met uitgespannen zeil
De Weissel in den mond.
Maar als hy met zijn watermacht
Voor Dantzigs muren kwam,
Daar stoot hy onvoorziens het hoofd,
En valt zijn vingers lam.
Daar koomt een kleine BarkorolEen havenschip in dien tijd.
Die vraagt: ‘Wat koomtge doen?
Niet verder! halt, du luderhans!
Eer ik u henen boen.’ -
‘Ik ben een koopman, zegt de Held,
Ik kom om hout en graan.’ -
‘Wel ja! ge ziet er wel na uit.
Voort, scheer u hier van daan!’ -
‘Dat's kluchtig, zegt hy; maar ik wou....’
‘Wat woudt gy, kale klant?
Vertrek, of 'k steek u in een' zak,
En heel uw vloot in brand.’ -
Hy haalt de schouders op. ‘Kom aan,
De steven omgewend!
Ik zie het, die vervloekte zee
Wordt nooit mijn Element.’ -
Hy keert, en ziet een Karavel;Een klein schip, dat tot allerlei einden gebruikt wierd. Naderhand werd deze naam anders toegepast. - Zich voor Koopman uitgevende, had hy den Deenschen tol verkort met zijne vrije doorvaart; en van daar dit beslag.
Die voert de Deensche vlag,
En neemt, in naam van Koning Knoet,Kanoet de Groote, denk ik, die, in 1014 Koning geworden, Engeland met het Deensche Rijk vereenigd hield.
Zijn schepen in beslag.
‘Alweêr iets, zegt hy; telkens wat;
Men mag noch in noch uit.
De Duivel haal dit gekkenland;
Het lijkt naar visch noch kuit.’ -
Men voert hem, met zijn vloot, met al,
Naar 't slot van Elzeneur,
En laat hem dat van binnen zien,
Met grendels op de deur.
Daar zit hy, kruipt de tralie door,
En vindt een kleine Kaan;Nog kleiner Vaartuig.
Die neemt hem, daar ze juist vertrekt,
Op naam van ballast aan.
Daar koomt hy weder by Papa:
‘Neen, zegt hy, zoo niet weêr!
Die Moffen zijn zoo onbeschoft,
Het gaat my aan mijn eer.
De zeetocht is mijn zaak zoo niet;
Maar zie! zoo'n reis te land,
Dat, dunkt my, zou veel beter gaan;
Dat vind ik meer plaizant.’ -
‘Mijn vloot, riep grijze Boudewijn!
Mijn vloot! mijn arme vloot!
Foei, Jongen, zoo veel gelds verkwist!
Gy doet my nog de dood!
Ach! had ge slechts, voor 't allerminst,
(Nooit hebt gy overleg!)
Een lading stokvisch meêgebracht,
Dan was niet alles weg.
Ik wenschte...!’ - ‘Nu wat woudtge dan,
Zegt Robbert, wees niet mal!
Ik lag daar met mijn neus op stroo,
In duskenDusken is een Vlaamsch woord, hoedanige men hier verscheiden aan Robbert en zijn' Vader in den mond legt. Het beteekent zulk een. Zoo is het met ik peis, voor ik denk; voorwaar, voor gewis of zeker; en de bastaardwoorden portuur, bonheur, pleizant, alle in 't Vlaamsch geëigend. Even zoo is Prince jent, valjant eene rein Vlaamsche uitdrukking. muizenval! -
Wat zendtge me ook naar zulk een oord?
Het vriest er dat het kraakt;
Zoo dat het elk' regtschapen' mensch
Aan brein en zinnen raakt.
Maar geeft me 't geen er toe behoort,
Zoo trek ik, als een heer,
Naar 't lieve vruchtbre Holland toe:
Dit toch bevalt my meer.
Wel nu, zegt Vader; maar geen vloot!
Wat zakgeld krijgt ge meê,
Een ransel, met een' overrok,
Een nieuwe pruik-quarreê.
Zie dat ge daar uw' weg meê vindt,
Maar haal me niet meer af,
(Ik zit op al te grooten last)
En breng my niet in 't graf!’ -
Vierde zang.
Graaf Floris,Graaf Floris de Eerste van Holland, zijnen Broeder Diedrijk IV in 1049 opgevolgd, en in 1061 gestorven. met het Rijk verzoend,
Dacht weinig aan verraad,
En, zoo men met een spreekwoord zegt,
Wist van den Prins geen kwaad;
Als Robbert aan den Yzendijk
Den Keulenaar ontmoet,
Die DiedrijkDiedrijk den Vierde, op den 14 van Louwmaand 1049, door een verraderlijken pijlschoot naamlijk getroffen. op den Dordschen wal
Deed ploffen in zijn bloed.
Dees, altijd vluchtend voor de wraak
Die moorders achterhaalt,
Had nergens, nergens duur noch rust,
Maar steeds heromgedwaald.
De Vlaming wordt hem dra bekend:
Zy drinken broederschap,Gelijk nog by de Duitschers zoo wel als de Vlamingen in gebruik is: na 't welk zy elkander altijd met du aanspreken; (tutoyer zeggen de Franschen.) Hier van het du bist in het volgende Couplet, en vervolgens zijdy; beide Vlaamsch. Naderhand zegt Graaf Boudewijn ook wat bist du voor een laf; maar het is daar de stijl der Gramschap en Verachting. - Even zoo was het oudtijds by ons ook; zelfs nog ten tijde van Cats, die in Athenaïs den Keizer in toorn doet zeggen: Ha! du bist een snoode vrouwe! en dikwijls als eene vriendlijke spreekwijze zijn zijdy wijs gebruikt. Onze Bijbelvertaling heeft het eerst by ons het du geheel afgeschaft.
En gaan te saam op avontuur
En loopen op den klap.
‘Hoor, Jonker, zegt zijn medgezel!
Du bist van Gravenstaat:
Dit schooien gaat niet eeuwig goed:
Ik weet veel beter raad.
Het krielt van knapen, die, als wy,
Maar leven op den boer;Op den klap loopen is eigenlijk, op het geen de Lazarusklap of klep opbrengt: dus bedelen, schooien. Op den boer loopen, leven, of teeren, is 't platte land berooven. Echter zijn beide spreekwijzen reeds zeer oud met elkander vermengd.
Ik weet er honderd en nog meer;
Die heb ik aan mijn snoer.
Vereenen we ons! Zijdy ons Hoofd;
En met vereende hand
Dan 't rijke Holland kaal geplukt,
Beroofd, en platgebrand!’ -
‘Te droes, zegt Robbert! wel bedacht!
En winnen wy het land,
Dan wil ik Graaf van VrieslandDe Vlamingen noemden Holland toen Vriesland. Van daar dat zy Robbert toen hy Voogd van Holland was de benaming van de Vries (als ware 't, de Hollander) toevoegden. Zoo noemen de vreemden nu Gelderland, Overijssel, Vriesland, met den naam van Holland; en als een Overijsselsche boer in Duitschland zijn vermengde en meer dan half Westfaalsche wanspraak uitkraamt, zegt men daar, dat het Hollandsch veel van het platduitsch heeft! - By ons zou deze Held zekerlijk Robbert de Vlaming moeten heeten: maar gelijk het de aart van onze natie is, naar den aart der Christelijke Liefde anderen altijd uitnemender dan zichzelve te gelooven, zoo hebben we deze als allerlei andere zotheden (blaaskakerijen en valschheden daar onder) gewillig in onze Historie aangenomen, en thands dient men er by te blijven, wil men elkander verstaan. zijn:
Een kolfjen naar mijn hand!’ -
Daar vliegt hy naar den boord der Scheld',
En plant den zwarten Leeuw,
En ligt een' troep van Snaphaans op,Snaphaans zijn gewapende Roovers, van wie de vuursteenroeren (fusils) hunnen naam ontleend hebben, om dat zy de zulke gebruikten, ten einde in hunne donkere schuilhoeken, waar uit zy de reizigers overvielen, niet door den gloed of de reuk van het lont, dat men toen op den haan of spring zette, verraden te worden. De spreekwijs lont ruiken verklaart zich hier door. Verscheiden ondernemingen om steden by duister te verrassen zijn door de sterke reuk der musketlonten mislukt; waar van men verscheiden zeer merkwaardige voorbeelden uit de zestiende Eeuw kan opzamelen.
De schandvlek van hun eeuw.
Nu valt men, zonder krijgsheraut,
Ontzeg, of vedebrief,
Het arme Zeeland op het lijf,
En waarschouwt als een dief.
Daar ligt het kleene Veer in asch,
En Kruining staat in vlam;
Daar vlucht men reeds uit Zonnemeer,
En beeft tot in Schiedam.
Daar plondert men de gantsche streek
Van Maas- en Waalstroom uit;
En speelt er den gebraden haan;
En mest zich met de buit.
Graaf Floris weet niet hoe hy 't heeft,
Maar zendt een kleine macht;
Die vindt mijn' Graaf van VrieslandNaamlijk, Robbert, die zich deze houding gaf. daar,
Die op geen weêrstand dacht.
Daar vlucht hy over hals en hoofd,
En tuimelt als een kloot,
En Holland, en gantsch Zeeland uit,
En plascht door kreek en sloot.
De StrijneDit water strekte van de Schelde, achter Tholen om, tot de oude Maas of Merwede, en stroomde, uit verscheiden kleine kreeken en rivieren ontfangen, in beide uit., rood van 't Vlaamsche bloed,
Brengt tijding aan de Scheld
Van 't heerlijk uiteind van den tocht,
En roemt den dappren held!
Nu koomt hy by den Heer van Aalst,
En vraagt zijn Slot tot wijk.
Die zegt: ‘ik hou geen roovrennest;
Ga, vraag het uws gelijk.’Deze trek is Historisch. De Heer van Aalst was Leenman van Boudewijn die het van 't Rijk hield. De overoude vermaagschapping van mijn Geslacht met het huis van Aalst door de Familie de Bie, en wel den oudsten tak van dezelve, die de enkele Bie voert (de andere takken zijn jonger, en hun wapens niet van voor het eind der vijftiende Eeuw, wanneer de stam zich verdeelde, en het wapen het eerst door verdubbeling der figuren gebroken wierd, hetgeen sedert veelvuldige malen geschied is) stelt my in staat, hier van byzonderheden te weten die nog onbekend zijn.
In 't eind, hy koomt, berooid en krank,
Zoo mager als een muis,
Zijn' Vader, met de kous op 't hoofd,
Ten derden maal weêr t'huis.
‘Och, Jongen, roept hy vloekende uit,
Wat bistu voor een laf!
De Duivel sleep' u naar de Hel,
En my de dood in 't graf!’ -
Vijfde zang.
‘Ja, Vaartjen, zegt hy; ja, 't is waar,
Ik lei het kwalijk aan:
Maar geef my slechts een' nieuwen rok
Het zal nu beter gaan.
Graaf Floris, neen, dien stond ik niet!
Maar hy is uit den tijd,
En GeertruiGeertrui, Weduwe van Floris den Eerste. is een jonge Weeûw,
Wel waard te zijn gevrijd.
Wat meentge? Was dat geen portuur?
Haar Zoontjen is een wees;
En zoo ik Voogd of Ruwaard wierd,Het Landbestier, niet in naam, maar in plaats van een onmondigen of ter Regeering onbekwamen Graaf, werd by ons van ouds Ruwaardy genoemd. Zoo werd Hertog Albrecht van Beieren Ruwaard, by zijns Broeders krankzinnigheid. Zoo Filips van Burgonje wegens Vrouw Jacobaas onbekwaamheid.
Dan, dunkt me, klaar was Kees!’ -
‘Wel, Robbert, wel, ge zegt zoo wat,
Dat plan is niet zoo zot.
Dat waar voorwaar een groot bonheur!
Maar trek niet weêr de pot!’ -
‘Maar, Vader, 'k zie er heel wel uit,
Ben flink van lijf en leên,
En k hou my beter by een Vrouw
Dan by zoo'n Saraceen.
Gy zondt me wel naar Spanje heen,
En Deen, en Mof, en Pool:
Hier waag ik hoofd- noch beenbreuk by,
Al wierd het ook weêr kool.’ -
‘Ja, Robbert, maar zoo'n dolleman....!
Ik peis niet dat zy wil.’ -
‘Och, Vader, 't Wijfjen is nog jong:
Dat's beter dan te stil.’ -
‘Maar de Adel duldt het zeker niet,
Gy zijt zoo dom, zoo los.’ -
‘Te liever ben ik hun voor Voogd:
Al waar ik ook een Os.’ -
‘Wel nu, beproef het avontuur!
Zoo menig leêge kruin,
Zoo menig losbol, goed tot niets,
Maakt aan een Vrouw fortuin.’ -
Daar gaat Mejonker, fraai gedoscht,
En maakt Mevrouw zijn hof:
Il parle sentiment, gantsch bloed!
Slechts is de toon wat grof.
Hy vrijt, en vleit, en vlijmt,Vlijme is eigenlijk het oud Nederduitsch woord voor het geen de Franschen flegme noemen; en van daar beide de werkwoorden vlijmen en flemen. en fleemt;
En snoeft, en blaast, en pocht:
En troost haar van Graaf Floris dood,
Zoo handig als hy mocht.
In 't kort: aleer men 't weet of gist,
Zy geeft hem hart en hand;
En tevens wordt hy haar Gemaal,
En Voogd van Graaf en Land.
Zie daar dien zelfden Robbert nu
In vollen glans en eer:
Nu koomt hy met den kous op 't hoofd
Zijn' Vader toch niet weêr!
Maar, Geertrui, wat hebt gy verricht? -
‘Een' Ega nam ik aan,
Om my, mijn' Zoon, mijn Volk, en Land,
Met wapens voor te staan.’ -
Te recht! O welk een schoone keus!
Zoo'n wijdgeduchten Held!
Vraag Spanje wat zijn daden zijn!
Of vraag het Zond en Belt!
Of vraag het, wilt gy meer bescheid,
Aan d' oever van de Maas!
Ja, 't is een Prince jent, valjant;
Mits op zijn rechte plaats.
Daar neemt de fiere GodefriedHertog Godefried met de Bult.
De wapens in de hand,
En drijft Beschermer, Wees, en U,
Als schapen uit het land.
O lieve teedre Vorstenspruit,De jonge Graaf Diedrijk de Vijfde, die niet, dan na Godefrieds dood, zijne landen herwon.
Wat valt die vlucht u bang!
Hoe zorgde uw Moeder, door haar Echt,
Voor u, voor uw belang!
Ja, Moeders! als gy weder trouwt,
(Nu! waarom toch gebloosd?)
Geen ander oogmerk drijft u aan,
Dan liefde voor uw kroost:
Maar echter, zoo gy trouwen wilt,
Zie voor u, wien? en hoe?
Vertrouw uws voorkinds erf en goed
Geen' naakten zwerver toe.
1805.
chapter 36
Eléonoor.Gemalin van Koning Henrijk II van Engeland.Nieuwe Mengelingen II, 117.
Eléonoor lag krank en slecht,
Die goede Koningin!
Nu dacht zy aan haar laatste stond,
En wou den Hemel in.
Dus zocht zy in gewijde Biecht
Op 't angstig sterfbed rust:
En eischte daar een Priester toe,
Maar van de Fransche kust.
‘Lord Maarschalk (riep de Koning), hoor!
Wy zijn vertrouwde maats:
Ga meê, ik biecht de Koningin,
In 's Franschen Priesters plaats.
Zoo'n Vrouwenbiecht moet grappig zijn,
Zy zij dan hoe zy zij:
Wat Vrouwen op het harte ligt,
Is altijd voddery!’ -
‘“Een beê, een beê (riep de arme Lord,
En boog zich op de knie)!
Dat, wat de kranke biechten mag,
Aan niemand leed geschiê.”’ -
‘Ik zet mijn Ridderwoord te pand,
Mijn scepter, kroon, en al,
Dat, wat de kranke biechten mag,
Het niemand schaden zal.
Steek gy u slechts in 't Munnikskleed,
Ik doe er ook een aan;
En ik, ik zal de Priester zijn,
En gy, mijn Kapellaan.’
Zy steken zich in 't Munnikskleed,
En treden White-Hall doorLees Wijt-hol.:
De handbel klinkt, de waskaars licht,
De kwispel gaat hen voor.
Zy komen voor het Ledikant,
En knielen op 't Karpet:
‘Het biechtgeld, lieve Koningin!
Het is er toe gezet!’ -
‘Verklaart my, of gy Franschen zijt?
Die vroeg ik voor mijn biecht.
En maakt op strop en dwarshout staat,
Indien ge my bedriegt.’ -
‘Wy komen op dit oogenblik
Zoo versch uit Frankrijk aan,
En hebben sints wy zijn in 't land
Nog zelfs geen mis gedaan.’ -
‘Zoo hoort dan wat ik u verklaar;
Mijn zonden doen my leed:
Lord Maarschalk had mijn maagdenblom:
Voor 't minst, zooveel ik weet!’ -
‘Dat's lelijk (roept de Koning uit):
Maar God vergeef u 't kwaad!’ -
Lord Maarschalk zegt er amen toe;
Maar siddert daar hy staat.
‘Mijn tweede boevenstuk was dit;
De zonde doet my leed.
Eens maakte ik voor des Konings drank
Een Poeijertjen gereed.’ -
‘Dat's lelijk (roept de Koning weêr)
Maar God vergeef u 't kwaad!’ -
Lord Maarschalk zegt er amen toe:
‘“Het was een booze daad.”’ -
‘Mijn derde boevenstuk was dit:
Maar 'k weet niet of 't my spijt:
'k Gaf Rozemond een drankjen in,
Het was uit minnenijd.’ -
‘Dat's lelijk (zegt de Koning weêr)
Maar God vergeef u 't kwaad!’
Lord Maarschalk zegt er amen toe:
‘“Het was een booze daad.”’ -
‘Beschouwt me daar dien kleinen knaap,
Nog spelende in zijn kreb!
Dat is Lord Maarschalks eigen kind:
Het liefste dat ik heb.
Beschouwt me daar dien grooter knaap,
Hy eet zijn Chelsea-bonn!Lees, op zijn Fransch: Chelsie-bon; een morgenbroodtjen, zeer geacht in Londen.
Dat kind is Koning Hendriks zoon,
Dien 'k nimmer lijden kon.
Hy heeft een regte varkenssnuit,
Een bullenkop als hy.’ -
‘Dat schaadt niet (riep de Koning uit),
Te liever is hy my.’ -
De Koning smeet zijn keuvel af,
Met heel zijn munnikspij.
‘Foei (riep zy), wat een vuil bedrog,
Wat snoode schelmery!’ -
De Koning keek den armen Lord,
Maar over schouder, aan:
‘Lord Maarschalk (zei hy)! 'k gaf mijn woord;
't Zou anders zoo niet gaan!’ -
‘Zoo loopt het (riep de slimme feeks)
Met diergelijke list.
Steeds brengt zy heel wat anders uit,
Dan wat men gaarne wist.’ -
Lord Maarschalk keek geweldig slecht,
Doch sprak den Koning aan:
‘“Heer Koning, gy moest Priester zijn,
En ik uw Kapellaan!”’
1805.
chapter 37
Assenede.Nieuwe Mengelingen II, 1.
Geheel Egipte was in rouw,
In rouw om Thammus dood,
En 't strenge Jaarfeest duurde nog,
Dat alle vreugd verbood.
De sisters zuisden door de lucht,
Gemengeld met geween,
En alles hijgde naar den dag,
Dat Apis weêr verscheen.
Alleen de minlijke Asseneed,
By de algemeene smart,
Vond in de during van dien rouw
Verlichting voor haar hart.
Zy, door des Konings Gunsteling
Verkoren tot zijn Bruid,
Zy gruwt en siddert voor dien band,
En barst in tranen uit.
Dat jeugdig, dat gevoelig hart
Ziet, siddrend en beklemd,
Die blijde weêrkomst te gemoed
Als voor haar Echt bestemd.
Van de eerste kindsheid aan, slavin,
Uit Midian gekocht,
Ontzet zy voor haars meesters arm,
Als voor een wangedrocht.
Zy weet niet, welk een wondre drift
Haar boezem ijzen doe:
Alleen Gods Engel kent die drift,
En wenkt die gunstig toe.
‘Ach (zegt zy) strenge Potifar!
Verzwaar mijn slaverny!
Maar laat mijn hart, mijn teder hart,
Van band en kluister vrij!
Wat deed ik, jeugdig Maagdelyn,
Dat by de schapen liep!
Het geen my uit dat zalig lot
Naar praal en Hofpracht riep?
Wat was het dat my overgaf
Aan uw gehate min?
Ach, zalig was ik op het veld;
Gelukkig, als slavin!
Zal ik, tot eeuwig leed gedoemd;
Mijn gruwzaam leven lang
Versmachten op de Huwlijkskoets,
In onverduurbren dwang?
Ik, in een' hatelijken rang
Mijns Meesters Bedgenoot,
Hem met een bloed, verstijfd van schrik,
Ontfangen in mijn' schoot?
Ik sterven van de schaamte en angst,
Als hy mijn borst genaakt! -
Genadig Schutsgeest, kom dit voor,
O Gy, die voor my waakt!’ -
Dus treurt ze, en baadt in 't biglend vocht,
Dat langs heur kaken daauwt;
En schrikt by elken morgenstraal,
Die aan den hemel graauwt.
‘Ach (zegt ze)! weêr een nacht voorby!
Alweêr een dag gereed,
Die 't gruwzaamst leed my nader brengt!
Het ondoorstaanbaarst leed!
Ja, Potifar, 'k vereer uw deugd;
En niet, met slaafsch ontzag:
Maar dood en wee vervulle uw bed,
Eer ik het drukken mag!’ -
Afgrijslijk giert het midlerwijl
Door Stad en Tempelwijk:
Afgrijslijk galmt het langs de straat
Met sleepend treurmuzyk:
Afgrijslijk joelt het om haar heen
Met kermend lijkmisbaar;
Met woedend kloppen op de borst
Van Vrouw en Maagdenschaar.
't Roept alles, alles, wee en ach!
En scheurt zich vlecht en kleed;
Maar niets dat by de droefheid haalt
Van minlijke Asseneed!
Helaas! het is Oziris niet,
Waarom heur boezem treurt!
Het is Anubis woede niet,
Dat haar de borst verscheurt!
De dag, het voorwerp van haar schrik,
Genaakt, en spoedt steeds aan.
De rouw, de feestrouw loopt op 't eind,
Als Apis op zal staan!
Op morgen, en het Feestgejuich
Verkondt den nieuwen God!
Op morgen, en een oogenblik
Bepaalt heur gruwzaam lot!
Nu vliegt, nu streeft zy raadloos om,
De wanhoop op 't gelaat:
‘O Hemel, red my! red, ô red!
Eer deze nacht vergaat!’ -
De slaven staan bedeesd en stom,
Ontzien zoo diep een smart,
En wanen 't sombre Godsdienstdrift,
Die zich verheft in 't hart.
Maar neen, zy eert geen stiergeloei,
Geen keffend hondgebas,
Maar Hem, die aarde en hemel schiep,
Die eeuwig is en was.
Dien God vol macht en majesteit,
Wiens wenk het al beschikt!
Tot Dien is 't, dat haar teder hart
Weemoedig henenblikt.
Wanneer zy 't wollig melkvee dreef
In Gozens vruchtbren schoot,
Toen had ze, als kind, een knaapjen lief,
Het geen uit Hebron sproot.
Dien Jongling, van verheven' geest,
En edel van gemoed,
Had ze altijd aan de zij' gekleefd,
Als met hem opgevoed!
Vaak viel zy met dien jongen knaap,
By 't gloeiende avondlicht,
Voor Hem, die 't licht zijn schijnsel geeft,
Op 't blozend aangezicht.
Vaak knielde ze in het morgenrood,
Doortinteld van ontzag,
Met hem voor d' Ongenaakbre neêr,
En zegende den dag.
Vaak zat zy naast hem aan een beek,
En sloeg de schaapjens gâ;
Wanneer hy naar den hemel wees,
Den throon van Eloa.
Dan meldde haar zijn zachte mond,
Hoe al wat aanzijn heeft,
Uit Hem-alleen zijn' oorsprong nam,
Door Hem-alleenig leeft.
Hoe 't menschdom, door Zijn hand gewrocht,
Hem schaamteloos vergat;
Aan dartle lust zich overgaf;
Zijn wetten overtrad.
Hoe teêr Hy echter voor hun waakt,
En hoe zijn milde hand
Den dag zijn licht en warmte schenkt,
En wasdom spreidt op 't land.
Hoe teêr Hy hen voor 't kwaad behoedt,
En, schoon ter wraak gesard,
Verzoening wil, verzoening biedt
Aan elk benepen hart.
‘“Ach (riep hy dikwerf, met een' traan
In 't zacht en helder oog)!
Ach, dat zich deze God van heil
U eens ontdekken moog!”’
Dan tokkelde zijn fixe hand
De zoetgesnaarde Luit,
En dreef er Jaoos dierbre Lof
In grootsche Hymnen uit.
Des meisjens weeke borst bezweek,
En kon dit niet weêrstaan;
Maar bad den God dien hy aanbad,
En, met dien God, hem aan.
Hoe smolt dan haar betoovrend oog,
Hoe smolt haar zwellend hart
Van wellust die geen weêrgâ heeft!
Van nooitgevoelde smart!
Hoe hing zy aan dien rozenmond.
Waar zoo veel troost uit vloot!
Hoe aasde zy op ieder woord,
Dat van die lippen schoot!
Hoe zalig was het zalig veld
In deze zaligheên!
Hoe zoet gevoelde zy heur' staat,
Met Jozef lotgemeen!
Maar ach! die tijden zijn geweest,
En alle heil verbeurd!
Van al wat prijs had voor heur hart
Is ze eeuwig afgescheurd!
‘O God, Dien Jozefs hart aanbidt,
Dien hy my kennen deed!
(Dus roept, dus schreit, dus gilt zy uit)
Zie neder op mijn leed!
O schenk my slechts een' oogwenk troost
Van Jozefs dierbren mond;
En dan, bevrij my van het licht,
En van dit Echtverbond!’ -
Zy zwijgt: en wie, wie doet zich op
Terwijl zy 't hoofd verheft?
Is 't Jozef? Jozef! Is hy 't niet?
Wiens beeld heur oogen treft!
‘Ach! (roept zy, schrikkende en verbaasd)
Ach, hemel! kan het zijn?
Of is 't bedwelming van mijn' geest,
En lichaamlooze schijn?’ -
De Jongling buigt zich op de knie:
‘“Mevrouw (dus vangt hy aan),
Herken my, eerst uw' medeslaaf,
En thands uw' onderdaan!
Uw Bruigom, mijn weldadig Heer,
Onttrok my aan de stulp,
En vorderde in het huisbestuur
Zijns armen Veeknaaps hulp.
Thands zendt zijn gunst my aan zijn Bruid,
Opdat ik haar begroet'.
Ach! Jaoos zegen zij uw deel
By vreugd en overvloed!”’ -
Hy zwijgt, en kust den zoom van 't kleed,
Dat langs haar schouders plooit.
Hy wacht haar andwoord knielend af,
En zy, zy blijft verstrooid.
In 't einde, met een' diepen zucht,
Die uit haar binnenst schiet:
‘Rijs (zegt zy), dierbre Jozef, rijs!
Die plaats is de uwe niet.
Ach, zoeter lage ik aan uw kniên
Bevrijd van dezen dwang,
In Gozens onvergeetbaar dal
Te luistren naar uw' zang!
Ach, zoeter lage ik aan uw kniên
Te weenen in het stof,
Dan Jozef aan mijn' voet te zien
In dit afgrijslijk Hof!
Ach, Jozef! heeft uw teedre ziel
Ooit iets voor my gevoeld? -
Ooit deernis met mijn vroege jeugd? -
Of ooit mijn heil bedoeld? -
Hebt ge ooit de kindsheid lief gehad
Van dees beklaagbre maagd: -
Ooit deugden in haar borst gestort,
Die gy in de uwe draagt: -
Hebt ge ooit van zorg voor haar geblaakt,
En d' onbegrijpbren God
Verkondigd aan haar leergraag hart;
Heb deernis met haar lot!
Wat is my staat, of rang, of goud,
Of purper, of gesteent';
Wat waar my Faroos elpenstaf,
Zoo 't hart zich-zelf beweent!
O red my, red my van deze Echt!
Ik vloek haar gruwbren band.
Ik volg u naar het eind der aard;
O bied my slechts de hand!
Gy aarzelt -? Jozef! wend dat oog,
Dat Hemelsch oog niet af!
Zie op uw teedre Kweekling neêr:
Zy drukt den rand van 't graf!
Zy stort haar hart, haar ziel, haar al,
In uwen boezem uit:
Zy stort zich voor uw voeten neêr,
Ontfang haar als uw Bruid!
Uw Bruid, uw Gâ, uw Gezellin
Door zand en woesteny!
Uw hand, mijn Jozef, of de dood!
De dood aan uwe zij'!
Gy, immers, kent mijn zuiver hart:
Gy kent het! lees daar in.
Of - acht gy u dat hart onwaard,
Ik volg u als slavin.’ -
Zoo spreekt zy, werpt zich op den grond,
En klemt zijn kniën vast.
‘Neen (zegt zy), één genadig woord!
Eer my de dood verrast.’ -
De Jongling zwijgt, en zucht, en beeft.
‘“Aanminnige Asseneed!”’
Dit's alles wat hy uiten kon!
Wat aan zijn hart ontgleed!
In 't eind, hy heft haar trillende op:
Zijn boezem stikt en nokt. -
Een vloed van tranen geeft hem lucht,
Terwijl zijn lichaam schokt.
“‘Geliefde -!’” barst hy los, en bloost;
Maar wederroept het woord.
“‘Gy (zegt hy), gy, mijns Meesters Bruid!....
Ach, heb ik wel gehoord!
O gy, die Jaoos Godheid kent,
Gy wilt u-zelv' en my
Vervoeren tot een' gruwbren roof! -
Algoedheid, sta my by!
Zie Gy, ô zie op deze stond
Op my, verlaatnen, neêr!
Ik stort, steunt my uw Almacht niet!
Mijn boezem kan niet meer! -
Wie zijt gy - Potifars slavin!
Gy, die zijn wettig recht,
Zijn eigendom, zijn goedheên hoont,
En 't heilig snoer der Echt?
Wie ik -? Zijn eigendom, als gy. -
Ik rooven -! vluchten! ik! -
Ontmenschte, verg mijn andwoord niet,
Eer zich mijn ziel verstrikk'.
Roep God, die de echte banden sluit,
Roep, in uwe angst, Hem aan!
Hy is het, die ons lot bestuurt!
Hy, Heer van ons bestaan!
Vaarwel”’ -! ‘Neen (breekt zy woedende uit,
En knelt hem om de leên)!
Neen, 'k heb geene andre hoop dan u,
Geen' God dan u-alleen.
Neen, 'k laat dien boezem nimmer los,
Met klippig ijs omschorscht:
Ik kleef er my voor eeuwig aan,
Ik zieltoog aan die borst.
Geene Almacht rukt my van die borst:
Hier sterf ik, hier! ja hier!
Hier smelt ik dat bevrozen hart
Door mijn onleschbaar vier!
Hier...!’ Ziedend drukt haar lieve mond
Zich op zijn lippen vast,
En drinkt den adem uit zijn borst,
Van tranen overplast.
‘Hier (zegt zy)...!’ Gloeiende om het hoofd,
Niet wetend wat hy doet,
Deinst Jozef, weert hare armen af,
En valt de Maagd te voet.
‘“Bezadig u! - om 's hemels wil!
Om God, u-zelv, en my!”’ -
‘Neen (zegt zy), neen, het is gedaan.
Dees oogwenk dood of vrij!
Barbaar! of hier ons lot vereend!
Of - sterven van uw hand!’ -
‘“Gy, Hemel (zucht hy), dit's te veel!
Hier waar geen hart bestand!
Vaar eeuwig wel!”’ - ‘Ontmenschte, blijf!
Of sleep my met u meê.
Sleep, sleep my schreiende, in mijn bloed,
Naar 's afgronds jammerstee!’ -
Hy vliedt - zy streeft hem woedend na,
En grijpt zijn opperkleed.
't Scheurt los; zy houdt het in de hand,
En geeft een gruwbren kreet.
Aâmechtig, spraakloos, stort zy neêr,
Verstikt in tranenvloed;
En kneust zich 't voorhoofd op den vloêr,
En wentelt in haar bloed.
Aâmechtig was zy neêrgestort,
Verstikt in tranenvloed;
Het voorhoofd op den vloer gekneusd,
En wentlende in heur bloed.
En schaamte, en spijt, en woede, en tocht,
Verdeelen haar gevoel.
Zy gilt, zy schreit, zy roept, zy schreeuwt!
Maar zonder wit of doel.
Men vliegt, men nadert op 't gerucht,
En vindt haar op den grond.
Het kleed van Jozef in haar hand:
Haar, zwijmende en gewond!
‘Behoed ons, Izis (galmt het al)!
Ach! wat is hier gebeurd!
De schoone Bruid van Potifar
De slaapzaal doorgesleurd!
Gekwetst! en 't kostbre Bruidsgewaad
Verkronkeld en vertrapt!
Een slaveumantel in heur hand!
De vuige boef ontsnapt!
Ach, Potifar! uw teedre Bruid!
Helaas! zy leed geweld!
Gezwind den booswicht nagejaagd,
En in den boei gekneld!’ -
Hoe valt die tijding u op 't hart,
O moedig Hoveling!
De luister van uw bed onteerd!
Zy, waar uw hart aan hing!
Die schoonheid, teêrder aan uw ziel
In dees uw' ouderdom,
Dan die by 't dartle vuur der jeugd
Uw frissche borst ontglom!
Daar biedt men Jozef aan zijn wraak,
Met ketenen belaân.
‘Verwaten (roept hy) beef, ja beef!
Uw straf is niet te ontgaan!
Ontmenschte roover van mijn heil,
Die dus mijn gunst beloont!
Waar, waarom uw' verfoeibren aart
Niet openbaar getoond?
Waar, waarom, als een vuige slaaf
Uw' moedwil niet geboet,
Maar my in 't dierbaarst aangerand,
In 't onwaardeerbaarst goed?
Ach! hield die blos van zedigheid,
Die onschuld op 't gelaat,
Zoo zwart, zoo helsch een hart bedekt!
Zoo schendig een verraad!
Spreek echter: wat vervoerde u dus?
Of - wat verlichtte uw schuld?
Ik hoor. Doch smaad mijn goedheid niet,
Noch terg mijn ongeduld!’ -
‘“Mijn Meester! wacht niet, dat ik me ooit
Ontschuldige, of beticht'!
Daar leeft een God, die alles ziet,
En alles brengt aan 't licht.
Aan Hem, wien de onschuld dierbaar is,
Aan Hem behoort die eer!
Mijn leven leg ik, waar gy 't eischt,
Aan uwe voeten neêr.
Gy echter, die mijn' wandel kent,
Doorzoek uw eigen ziel;
En vraag, of ooit een menschlijk hart
Zich dus op eens ontviel?
'k Gevoel, dat me alles, alles doemt:
Ik onderga mijn lot.
Gy, wat uw Echtbond ook verbrak,
Geef gy den dank aan God!”’ -
‘Hoe!’ zegt hy. - ‘“'k Heb genoeg gezegd.
Heb deernis met uw Bruid!
Mijn hart bezwaart geen naberouw.
Gy, spreek mijn vonnis uit!”’
Hy gaat. De brave Potifar
Is hevig aangedaan.
‘Ach (zegt hy)! met haar opgevoed! -
Haar schoon te wederstaan! -
Vergeeflijk, hemel, waar 't vergrijp!
Maar, aan zijn Heer verloofd -!
Dit - schoon mijn hart hem sparen wou,
Ja, dit, dit kost hem 't hoofd.
Licht heeft zy-zelv zijn vlam gevleid!
In 't heimlijk hem bemind! -
Hy, jongling vol van bruischend bloed!
Zy, naauwlijks meer dan kind! -
Neen, smacht' hy in den kerkermuur!
In weêrwil van mijn' gloed,
Mijn hart voedt deernis en geen wraak;
Ik dorst niet naar zijn bloed.’ -
Intusschen vliegt de schelle Faam
Door Memfis breeden wal;
En alles daagt den slaaf ter straff',
Met gruwzaam moordgeschal.
‘Hoe! Izis! een verachte slaaf,
Uit Hebron hier gebracht!
Een vreemdling, door zijn' Heer gekocht,
Eene Edelvrouw verkracht!
Wraak, Hemel! Wraak, rechtvaardig Vorst!
Het is hier aller zaak!
Geen vrouw is veilig in heur huis,
Vindt dit geen heugbre wraak!’ -
Men sleept des Jonglings opperkleed,
Getuige van zijn feit,
Voor Faroos hoogen rechterstoel,
En roept: Gerechtigheid!
De Koning ziet de schouderslip
Den gespriem afgescheurd.
Maar Hemel! hoe ontroert zijn ziel
Om wat hy meer bespeurt!
Wat vindt hy? (Hemel, 't is Uw wil,
De waarheid breekt hervoort.)
De vingren, stijf in 't kleed gedrukt:
Het kleed, daar van doorboord.
Doch waar? Van achtren in den sleep,
Die, reikende aan den grond,
In 't vluchten, ja, te grijpen was,
Maar niet, van die weêrstond.
Die vingermerken opgescheurd
Tot onder aan den rand,
En dien in kronkels saamgeprest
Van 't knijpen van de hand.
‘“Dit teeken (zegt hy) tuigt van vliên,
Maar geenzins van geweld.
Een slaaf, die aan een vrouw ontvliedt,
Wier vuist zijn kleed beknelt.
Geen blijk van afgelegd gewaad
Ter pleging van het feit;
Niets losgegespt, en niets ontgord;
Maar louter zedigheid.
Alleen de teekens van een vrouw
Die al haar krachten spant,
Op dat zy hem van 't vliên weerhou.
Dit tuigt het onderpand!
Zoo 't kleed het misdrijf staven moet,
Hem toont het schuldeloos;
En echter 't vindt zich in uw hand!
Bloos, Assenede, bloos!”’ -
‘Ja (zegt zy)! Wreedaarts, scheurt my 't hart,
Het wroegend hart, van één!
Maar wie, wie heeft hem ooit beticht,
Dan gy, dan gy-alleen?
Ik, in vertwijfling weggerukt,
My-zelve niet bewust -
Mijn ziel is enkel razerny;
Mijn reden, uitgebluscht.
Neen, spaart den eedlen Jongeling!
Aan my behoort de straf!
Zet hem de kroon der onschuld op!
Ik - honger naar het graf.’ -
Verwilderd ziet zy in het rond:
‘Heb deernis, groote Vorst!’
Dus zegt zy, grijpt een fellen pook,
En wringt hem in haar borst. -
Rampzalig, teder Maagdelijn,
Wien deert uw onheil niet!
Maar ach, de redding is naby,
Het eind van uw verdriet.
Des Konings Arts verschijnt, en ziet,
En peilt, en stooft de wond:
Hy, die Oziris Priesterschap
Met de eêlste kunst verbond.
Hy, die de kracht van kruid en plant,
En erts, en dierrijk kent;
En wien geen wond te machtig is,
Dan die het Noodlot zendt!
Hy ziet de schoone, gants verbleekt,
Op 't aaklig krankenbed;
Hy ziet ze in 't kille stervenszweet;
En voelt zijn hart ontzet.
‘“Zijt gy 't, ô lieve frissche bloem!”’
(Dus zucht hy diep bekneld.)
‘“En ik, ik heb u 't hart gegriefd!
Mijn arm u neêrgeveld!
Maar neen, ô neen; ik wil, ik zal
Vergoeden wat ik deed,
En schenken u een heil weerom,
Dat opweegt by uw leed.
Gy weet, ô Vorst! ô Potifar!
Hoe verr' mijn kennis strekt.
Dat niets wat is of wezen zal
Zich aan mijn oog onttrekt.
Ik raamde in d' aanvang van uw Echt
Haar lot, ô Potifar!
Ik zag een' schrikbren nevelgloed
Om uw Geboortestar.
Ik zag in 't draaiend firmament
Een lieve huwlijksvrucht,
Maar doodlijk voor die 't licht haar gaf!
Voor u nog meer geducht!
Ik zag uw vroeg gescheurde koets
Door 't wentlend hemelrond
Met bloedschuld van omhoog gedreigd
En 't gruwlijkst Echtverbond.
Ik zag het, viel bekommerd neêr,
En bad het onheil af. -
Helaas! uw Dochter zag het licht!
Uw Ega zeeg in 't graf.
Nu beefde ik voor 't gevolg, en ach!
Ik wilde 't kwaad voorzien.
Ik pleegde voor het outer raad,
En deed uw huis bespiên.
Ik roofde u 't lief onnoozel kind,
En voerde 't verr' van hier,
Waar 't noodlot haar een schuilplaats wees,
Bestempeld door Ozier.
Want eenmaal had ik op 't altaar,
In stille Tempelwacht,
Verzoenende offermelk geplengd,
En 't eerste Lam geslacht:
Wanneer ik 't lillend ingewand
Behoedzaam ondervroeg,
En 't daavrend woord van Midian
My flux door de ooren joeg.”’
‘““Daar (sprak hy) trooste 't schuldloos wicht
Zich boei en slaverny,
Tot dat zy, 't dreigend leed ontgaan,
Gelukkig word' en vrij!””’ -
‘“Wat was 't? Uit Midian vervoerd,
Wordt ze u ten eigendom,
En keert, haar Vader onbekend,
In zijnen arm weêrom.
De star des onheils hangt en broeit!
Zy nadert tot uw bed.
Maar neen, de Hemel kwam het voor,
Die beider onschuld redt.
Zie hier uw lieve telgjen weêr!
Uw droef verlies vergoed!
Het onheil, door 't gestarnt' bedreigd,
Het onheil is geboet!
Het bloed dat uit hare aders vloot
Verzoende 't gramme lot:
Thans wacht haar, in een zalige Echt,
Het streelendst heilgenot.”’ -
Zoo sprak hy. 't Zwellend Vaderhart
Herkent de kracht van 't bloed.
‘Ja (zegt hy), 't geen ik heb beproefd,
Was Ouderlijke gloed.
Ja, 'k had een aanspraak op uw hart,
Mijn dierbare Asseneed!
Maar de aanspraak van eens Vaders hart,
Dat nooit zijn kroost vergeet!
Ja, thands doorgrond ik 't diep geheim.
Gy gruwde van mijne Echt;
En ik, verblinde, drong my op,
Gy waart my toegelegd!’ -
Nu eindlijk nam de Vorst het woord,
En stapte van zijn throon:
‘“Gy, juicht ge in 't afgewende leed,
Vervul den wil der Goôn!
Die Macht, die door een' andren gloed
Uw gruwbare Echt voorkwam,
Die Macht zij openlijk geëerd!
Geëerd in deze vlam!
De Jongling, door dien God verwekt,
Die al wat is bestiert;
Die Jongling ware een' scepter waard,
Zoo deugd vergolden wierd!
Reeds heb ik, door zijn raad verlicht,
Zijn banden losgemaakt;
Reeds, hem in d' eersten rang gesteld
Die 't naast mijn' throon genaakt.
Welaan dan! Wederzijdsche gloed
Nam beider boezems in;
Zoo zij een Godbehaaglijke Echt
Het zegel dezer min!’
1805.
chapter 38
Willem Tell.Nieuwe Dichtschakeering I, 132.
Tell in 's bozen Landvoogds boeien
Schuimt en grijnst en knarsetandt,
Doch zijn ingewanden gloeien
Voor 't vernederd Vaderland.
‘Hemel! (roept hy) doe my sneven,
'k Vraag u hulp noch wraak voor my;
Maar behoud mijn kroost in 't leven,
Dat het eens zijn Land bevrij'!’ -
Gesler grimlacht:‘Zoo, Vermetele,
Zit den jongen dat in 't bloed?
'k Weet, zoo dit uw hart nog ketele,
Hoe ik dit verhoeden moet.’ -
Gesler wenkt, en voor zijn oogen
Wordt het knaapjen ingebracht;
Lachend, van geen schrik bewogen,
En onwetend wat hem wacht.
Tell ontzet; zijn kniën knikken;
Naauwlijks roept hy: ‘ô mijn God!’
Landvoogd, smeeken stem en blikken,
Spaar my in dit overschot! -
Ach! de blikken van een vader
Zijn verstaanbrer dan de taal.
Gesler andwoordt: ‘Neen, verrader,
Beide treft het zelfde staal!’ -
Daar, daar zijgt de krijgsman neder,
En ontlast zich, gantsch vermand:
‘Geef mijn kind de vrijheid weder,
Ik....verzaak mijn Vaderland.’ -
‘Neen (spreekt Gesler), hy zal sterven;
Of gy schutter, zoo vermaard,
Moet het door uw kunst verwerven,
Dat hem 't leven zij gespaard.
Stel dat kind op vijftig schreden
Met een appel op zijn hoofd,
En mijn gramschap is verbeden
Zoo uw schot dien appel klooft.
Mist gy, - beide moet gy sneven!
Treft gy, - beide zijt gy vrij!
Waarom, woestaart, thands te beven?
Vrees geen trouwloosheid in my.
Zwakken trotsen, zwakken breken
't Eens gegeven woord, ik niet.
Ik behoef geen slaventreken,
Ik, die hier als Vorst gebied!
Boeit hem los!’ - Zijn banden vallen;
't Lieve wicht vliegt aan zijn hart.
Tranen, ja by duizendtallen,
Toonen niets van zulk een smart.
‘Landvoogd (zegt hy), ja, ik sidder.
'k Zie hier pijl en boog gereed;
Maar, vond rampspoed ooit verbidder, -
Dit uw vonnis is te wreed. -
'k Wil 't my echter niet onttrekken.
Geef slechts uitstel voor één dag,
('k Mocht mijn kind ten beul verstrekken)
Dat mijn bloed bedaren mag.’ -
‘Niet een uur,’ zegt de onverwrikbre,
Die nooit last herroepen had.
‘Toon u thands nog d' onverschrikbre
Die zich 't uiterste vermat.’ -
Tell omvangt den dierbren kleenen
Met een vaderlijk gevoel,
Maar verbiedt zijn oog te weenen,
Schemerblikkend op het doel.
't Ergloos knaapjen lacht hem tegen,
Daar hy aanlegt met de schicht.
Slechts een hairbreed, God van zegen!
Of hy moordt het lieve wicht.
De ijffel siddert in zijn vingeren,
En de pijl op 't spannend koord;
Hemel! met het minste slingeren
Is dat lief gelaat doorboord. -
God is met hem. - Onbeschadigd
Valt daar de appel van het hoofd,
(De Almacht heeft het kind verdadigd)
De appel, door den pijl gekloofd.
't Jongske vliegt hem weêr in de armen,
Weêrgegeven pand van God.
Die zich de onschuld weet te erbarmen,
Hy bestuurde 't hachlijk schot!
Christen -! ja, de vader beefde;
Maar zijn teder huwlijkspand,
Schoon de pijl te hemwaart streefde,
Zag gerust op 's vaders hand.
Vader, sprak zijn hart, mijn vader,
Is zijn' lievling nimmer wreed;
Wat van zijne hand my nader',
Is een weldaad, en geen leed.
Waarom, waarom dan, de ontroering,
Als uws Vaders boog zich kromt?
Waartoe dan die schrikvervoering,
Als zijn donder om u gromt?
Vaster dan ooit boogbedwinger
Treft die schutter die nooit mist:
Nimmer faalt of beeft Zijn vinger,
En uw lot is steeds beslist.
Laat u 't leed dan nooit vertsagen,
Hoe het dreige, nijp', of prang'!
De Almacht schept geen welbehagen
In Zijns schepsels ondergang.
1818.
chapter 39
De twee broeders voor Bommel.Krekelzangen II, 123.
(In 1599.)
‘Wie zijt gy, krijgsman zoo vol moed,
Met wien ik gistren streed;
Wiens arm my reeds met d' eersten slag
Het voorhoofd duizlen deed?
't Was de aftocht-roffel van de trom
Die u mijn oog onttrok;
Maar 'k voel den zwaardslag nog op 't hoofd,
En hier in 't hart, den wrok.
Kom thands, vernieuwen wy 't gevecht,
En toon'we wie wy zijn.
De kans moet tusschen ons beslist.
Uw leven, of het mijn!’ -
Dus sprak, voor Bommels sterken wal,
De stoute Van der Zaan,
Die onder Nassaus vaandels vocht,
Een Spaanschen krijger aan.
De Spanjaart ziet verwondert op,
En ‘Brave makker, neen,
(Dus zegt hy) niet om ijdlen roem!
Ik vecht uit plicht-alleen.
Aan 't kalfsvel deed ik eenmaal eed:
'k Gehoorzaam als dat spreekt,
Hoe smartlijk me ieder bloeddrup valt
Die van mijn lemmer leekt:
Maar 'k heb geen vijand in dit land,
'k Behoor het toe, als gy;
En 't is in weêrwil van mijn hart,
Wien uwer ik bestrij.’ -
‘Hoe! (sprak de Staatsche,) Hollands bloed!
Dat tegen Holland vecht!’ -
‘'k Werd, kind, by Spanjaarts grootgebracht;
'k Ben aan hun kerk gehecht.’ -
‘Is 't mooglijk! kind...? Aan Spanjes kust?’ -
‘Nog naauwlijks derdhalf jaar,
En, Wees door beider Oudren dood,
Hervond ik 't leven daar.’ -
‘Uw Vader?’ - ‘Was een stugge Fries,
Een zeeman, nooit versaagd.
Een schipbreuk wierp ons daar op 't strand.
Doch waarom dus gevraagd?’ -
‘Zijn naam?’ - ‘Wat zou diens Vaders naam?
Die 't leven my behield,
Diens naam nam ik als kweekling aan,
Door dankbaarheid bezield.’ -
‘ô Wist gy....Neen, verheel my niets,
Ik verg dit, vreemdling, spreek!
Mijn bloed ontroert by 't geen gy zegt;
Geheel mijn hart wordt week.
Ja wist gy....Vreemdling, nogmaals, spreek.
'k Weet zelf niet wat my drijft;
Maar, zeg my, zeg me uws Vaders naam;
Geheel mijn bloed verstijft.’ -
‘Zijn naam’ - ‘ô Meld hem!’ - ‘Van der Zaan.’ -
‘Gerechte Hemel! hoe!
Mijn Broeder! - Heb ik wel verstaan?
Mijn God, waar kwam ik toe!’
Daar valt hy, zwijmende, als versteend,
Den Spanjaart op het hart;
Zijne armen klemmen om zijn borst:
En deze staat verward.
Een snik, een zielzucht geeft hem 't licht,
De stem, den adem, weêr.
‘Mijn Broeder (zegt hy), dank zij God!
Wy zijn geen vijand meer.
Uw Vader was de mijne meê;
Eén Moeder zoogde ons beî.
Ik ben uw ouder broeder Wif.
Die in uw armen schrei.
Gy zijt hun Egge, my zoo waard
Wanneer ik hen verliet.
U voerden ze op het meir van hier;
En ach! zy keerden niet.
God gaf me u heden dan te rug!
Hy, altijd wijs en goed!
Hy heeft in dit gezegend uur,
Een broedermoord verhoed!
Kom, volg my, deel uws broeders erf!
Wat staat gy dus bedeesd?
Wy beiden dienen eenen God,
Die beider hart doorleest.’ -
De Spanjaart drukt hem aan de borst,
Met broederlijk gevoel.
‘Ach! (zegt hy), zoo ik 't hopen kon! -
Neen, acht mijn hart niet koel. -
Maar 'k zwoer mijn kerk en koning trouw:
Die breken....kan ik niet:
En, broeder! - ô Wat twijfeling! -
Wat vreeselijk verschiet! -
Mijn hand - met broederbloed bedrupt
In weêrwil van mijn hart? -
Mijn hart - verzaker van zijn eed? -
ô Duldelooze smart! -
Neen, Hemel! dat vermag ik nooit.
Waar ik mijne oogen sla,
't Is vloek aan de eene en de andre zij',
En 't wroegen volgt my na.
ô Dat ik in dit oogenblik,
Een' broeder, lang gezocht,
(Dus zegt hy met een diepen zucht),
In de armen sterven mocht! -
Ja, dat ik in dees teedre stond,
Van uwen arm bekneld,
In 't smaken dezer reine vreugd
Nog schuldloos wierd' geveld!’ -
‘Mijn broeder (roept zijn broeder uit);
Ja, gave ons beider God
Te sneuvlen aan elkanders hart
Door een en 't zelfde schot!’ -
Hy sprak. Het flikkert van den wal,
En eer men 't buldren hoort,
Heeft de eigen kogel uit een slang
Hun beider borst doorboord.
1818.
chapter 40
Radagijs,
Koning van Warmond.Nederlandsche Muzen-Almanak, 1819.
I.
Wat verder van den Hellespont
Dan van den Diemerdijk,
Lag eenmaal in dit wareldrond
Een machtig koninkrijk.
't Was daar, waar de oude vader Rhijn,
In 't wandlen half verstijfd,
Van water zwaarder dan van wijn,
Zijn golfjens strandwaart drijft.
Daar rees, maar neen, zoo heet het niet,
(Veel beter zweeg ik stil!)
Een Dichter spreekt als of hy 't ziet,
En ziet, hetgeen hy wil.
Daar rijst aan Ledes zachten stroom,
De throon van Warmeland,
Die, tot den Saxenheimschen boôm,
Het aardrijk overspant.
Daar leeft de koning Radagijs
Met Warmonds koningin;
Een Mavors in het slachtgekrijsch,
Een doffer in de min;
Gelukkig door den teedren band
Der hemelzalige Echt,
Dien schoone Thiedelindes hand
Met enkel roos doorvlecht.
Die Gâ, uit Frankisch bloed geteeld,
Bevallig, als Dioon
Met Rubens kleuren afgebeeld,
Maar dan, nog eens zoo schoon.
Zijn vader lei in 't stervensuur
Hun beider handen saam.
Hy, schrik van ieder Nagebuur
Door zijn ontzachtbren naam.
Want ieder wist van heinde en veer,
Van hier tot 's aardrijks as,
En over 't kolokwintenmeir,
Wie Hermengiskel was.
‘Mijn zoon (dus klonk des veegen taal,
Door zucht op zucht gestuit,)
Wie ooit u aanzoek' tot gemaal,
Neem nooit een Britsche bruid.
Ik weet, de luister van mijn staf
Steekt England fel in 't oog;
Maar eerder keer ik me om in 't graf,
Dan ik zoo'n echt gedoog'.
Thiedlinde zij uw echtgenoot!
Haar kies ik tot mijn Snaar;
En daarom, levendig of dood,
Geluk, geluk met haar!’
Hier sloot het onvermurwbre lot
Den nooit volprezen Vorst
Zijn mond en oogleên als een pot,
En 's levens ader borst.
De held was dood; zy waren 't eens;
En plechtig was de trouw;
Dus, na wat huilens en geweens,
Zy werden man en vrouw.
Wie thands gelukkiger op aard
Dan dees vereende twee? -
Geen kneutertj' in de maand van Maart,
Geen bruinvisch in de zee.
Maar ach! die wreevle schikgodin,
Die lust uit tranen put,
Was nijdig op hun huwlijksmin,
En al die vreugd was....fut!
De staf van 't machtig eiland Wight,
(Als Alwin was verhuisd,)
Berustede in dit tijdsgewricht
In maagdelijke vuist.
Thalestris Ella voerde dien
Met mannelijken moed:
En England, moê van weer te biên,
Viel eindlijk haar te voet.
Maar, wat zich in haar kluisters boog,
Haar hart bleef onvoldaan;
Iets grootschers stak haar nog in 't oog,
En - Warmond moest er aan.
De naam van eedlen Radagijs
Vermoeide steeds de Faam:
Wat dapper, minlijk was, of wijs,
Vereenigde in dien naam.
Die naam en Warmonds koningdom,
Zie daar haar hoogste doel,
En, sints die zucht haar borst ontglom,
Haar eenigste gevoel!
Zy stapt met honderdduizend man
Van 't een op 't ander strand,
En houdt (de wareld beeft er van)
By Warmonds grenspaal stand.
Haar Heirbô, met een leeuw op 't hart,
Een andren op zijn rug,
En achtbaar als een oude Bard,
Maar als Merkuur zoo vlug:
Haar Heirbô streeft de throonzaal in
Waar Thiedelinde zat,
En, vrolijk met haar Hofgezin,
Een bosch radijzen at.
Want, van zijn Adeldom verzeld,
Was Radagijs ter jacht,
En joeg de wachtels uit het veld,
De kikkers uit de gracht.
Dus zat zy, in haar vrouwenstoet,
Met koninklijk ontzag;
Die 't spinnewiel vast snorren doet,
En vlasch herschept tot rag.
Hier nadert haar die krijgsheraut,
En buigt met hoofd en kroon,
En toont zijn wapenstaf van goud,
En spreekt met forschen toon:
‘Uit naam van Ella brenge ik hier
Aan koning, volk, en land,
Aan slachtvee, pluimvee, visch, en pier,
Een' eeuwgen oorlogsbrand.
Ik zeg den grond verwoesting aan;
Den Warmers, roof en dood;
Zoo lang er gras op 't veld zal staan,
Of water in één sloot:
Den Vorst, een muilband als een fret,
Een boei van klinkklaar staal;
In 't kerkerhol, of Ellaas bed;
Als krijgsslaaf of gemaal!
Hy kiez', en onderwerp' zich dra!
Gevangenis of echt!
Want, zoo dit daglicht onderga,
Zijn noodlot is beslecht!’
II.
De Heirbô had zijn wreede last
Met fierheid uitgebromd,
En alles, van den schrik verrast,
Bleef siddrend en verstomd.
Maar wie, wie maalt Thiedlindes schrik!
Hoe schokt haar 't week gemoed!
De wanhoop vonkelt in haar blik;
De woede, door haar bloed.
‘Wat! (zegt ze,) oneedle wapenknecht....!’
Doch reeds verliet hy 't Hof.
Licht had ze er anders bygezegd:
‘Gy maakt het veel te grof.’
Maar thands, in edel zelf bedwang,
Versmoort zy 't geen zy denkt,
Tot Febus by zijn ondergang
Haar Gâ haar wederschenkt.
Zijn fierc koninklijke tred
Verkondt hem langs den trap:
Zijn muiltjens zijn reeds klaar gezet,
En zilvren avondnap.
Die nap, met oude kuit gevuld,
Die forscher is dan wijn,
De randen van de kroes verguldt,
En riekt als ambrozijn.
Blijmoedig, juichende in zijn vangst,
(Vijf mossen, één konijn,)
Is thands zijn eenigste verlangst,
Een kus van Tiedelijn.
ô Zalig was die avondstond,
Die, na een milde jacht,
Hem vrolijk aan zijn Tietjens mond,
Aan Tietjens boezem bracht.
Hy nadert, strekt haar de armen uit,
Maar beeft als hy ze ziet:
Thiedlinde! zy, de smart ten buit!
Wier schoot van tranen vliet!
Verwonderd ziet hy om en om:
De Hofstoet staat bedeesd.
Ja, zelfs de kwartel houdt zich stom,
Al is het maar een beest.
Hy wenkt, en in een oogenblik
Wijkt alles uit de zaal,
En nu breekt nieuwe snik op snik
Thiedlindes droef verhaal.
‘Ach (zegt zy) wie, wie dacht dit ooit!
De schrik van Oost en West
Heeft hier haar krijgsbanier ontplooid,
Haar legertent gevest.
Ja, Ella, Ella, denk eens aan!
Zy kondigt ons den krijg;
En....'k kon u meer nog doen verstaan,
Maar 't best is, dat ik zwijg.’ -
‘Neen, zwijg niet (roept hy,) dierbre Gâ,
Neen, meld my al het leed.
In spijt van 's noodlots ongenâ,
Mijn’ moed is niets te wreed.
‘Dees borst is halsberg en pantsier,
Dit hoofd, den helm gewend:
En, grijp ik strijdaxt of rapier,
De krijg is haast ten end’.
‘Dit weet ge, en de oorlog (stel ik wis,)
Ontroert u niet zoo zeer:
Maar zeg my wat er verder is;
Wat is dat aaklig meer?’ -
‘Helaas! (herneemt ze,) 't is om. niet,
Indien ik 't u verheel.
De stroom, die uit mijn oogen schiet,
Ontdekt u reeds te veel.
Die Ella....Maar het gruwzaam woord
Besterft my in den mond.
Ach had mijn oor het nooit gehoord!
Hier - heeft het my gewond.
Die Ella wil uw Egâ zijn!
(Zoo! zegt hy, schuilt het daar?)
En ik, rampzaalge Thiedelijn!
Ik -! onderdoen voor haar!’ -
‘'t Is hard (dus zegt hy,) op mijn eer!
Maar - zoo ik 't wel bekijk -
Waarheen, en hoe ik 't blaadtjen keer,
Zy heeft wel wat gelijk.
Het heugt my, hoe voor honderd jaar,
Eer ik of zy bestond,
Mijn Overgrootvaârs Bestevaâr
Ons reeds aan één verbond.
Dat huwlijk was een Staatsverdrag,
Gemaakt door kroon met kroon;
Hetgeen geene afkomst breken mag;
Geen nazaat op den throon.’ -
‘Uw vader....?’ ‘Was een oude sul,
En wist niet wat hy dreef.’ -
‘Onze Echtknoop....?’ ‘Is voorzeker nul.
Ja nul, zoo waar ik leef.’ -
‘En wy, wy ruilden hart en hand,
En juichten in die trouw.’ -
‘Het schoot my toen niet in 't verstand;
En gy, gy waart een vrouw.’ -
‘Mijn weêrhelft!’ - ‘Lieve Thiedelind!’ -
‘Mijn wellust, mijn gemaal!
Ach! heeft uw hart my ooit bemind?
Gy moordt my door die taal.
Wat wierd van my, verlaten weêuw,
Indien gy my verstiet?
Waar voerde ik dan mijn' jammerschreeuw?
Waar endde ik mijn verdriet?’ -
‘Nu, (zegt hy,) de eerste zoudt gy niet,
Noch ook de laatste zijn.
Bedenk! - de minlijke Alpaïed!
Dit voorbeeld gaf Pepijn.’ -
‘Dit, Wreedaart! is dan al uw troost!
Dit zegt my Radagijs!
En zonder dat zijn voorhoofd bloost,
Of 't bloed hem stolt tot ijs!’ -
‘Sus, sus! 't loopt mooglijk niet zoo slim.
Ga welgemoed naar bed.
Nog vecht ge met een bloote schim;
't Wordt alles licht bered.
Ik ben geen lafaart, week en blô,
Als ik de krijgsspeer dril;
En 'k trouw niet om een haverstroo
Met ieder die maar wil.
In 't korte; wees maar niet beschroomd,
Zet alle vrees ter zij,;
Indien het tot het uiterst koomt,
Zy vindt haar' man aan my.’ -
‘Dit hoop ik! Nu, mijn ziel herleeft. -
Vaarwel, en goede nacht! -
Doch....voel eens hoe mijn hartje beeft. -
Vooral, hou goede wacht!’ -
III.
De koning legt zich neêr in 't dons
En rust zijn matte leên;
Maar zy, bevreesd voor 't minst gebons,
Sluipt op haar kousjens heen;
Versterkt de wacht aan deur en poort;
Verbiedt dat iemand slaap;
Schenkt elken man een zilvren oort,
Een groot aan ieder knaap.
Nu zoekt ze in 't stille ledikant
Verpoozing van haar smart;
Het hoofd gebukt op de eene hand,
En de andere op het hart.
Zy waakt, zy woelt, zy sluimert in;
Tot haar een droom verkwikt:
Een droom die haar verdoolden zin
In zachte banden strikt.
Zy droomt van plechtig feestgebaar,
Zich-zelve, en Radagijs,
En palmloof om een kerkaltaar,
Naar kloosterlijke wijs:
Zy ziet een lichtstraal van omhoog,
Die op haar boezem straalt;
Een luchtgeest uit d' azuren boog,
Die aan haar zijde daalt:
Die luchtgeest roept haar vrede toe,
En de aard ontzinkt haar voet;
Als 't bulken van haar lievlingkoe
Haar slaap verstuiven doet.
Ze ontzet, en hoort een dof geluid,
En rammlend krijgsgeraas;
En wipt het eenzaam leger uit,
Trots de allerbeste haas.
Doch waar, waar vliegt, waar ijlt zy toch?
Wat tast haar blanke hand;
Nog bevend van het droombedrog,
In 't duister naar den wand? -
Toef, teedre! toef: ach! al te vroeg
Verneemt gy 't geen gebeurt.
Die tijding komt nog tijds genoeg,
Die 't hart u openscheurt.
Maar moedige Ella had de nacht,
Na 't tijdperk van beraad,
Met Heldenkoenheid afgewacht
In 't volle krijgsgewaad.
En naauw ontrolde 't hemelfloers
Zich over 't halve rond,
Of Ella, zonder veel rumoers,
Betrekt des vijands grond.
In minder dan een oogwenk tijds,
Dan 't draaien van mijn hand,
Stond heel het Rijk van Radagijs
Bedekt en overmand.
Bedenk eens! 't Warmondsch rijksgebied,
En honderdduizend man,
Wat plekjen gronds dit open liet?
Helaas! geen halve span.
Ja zelfs, zoo nog 't historieblad
Geen leugentaal getuigt,
Geen dak, waarop geen manschap zat!
Geen schoorsteen, die niet buigt!
De koningswacht, gedoscht in 't staal,
Aan 't overrompeld Slot,
Lag snorkend in het Hofportaal,
Als varkens in hun kot.
Kloekmoedig dronk zy 't lijf zich vol
Voor Thiedelindes fooi,
En, de oogen draaiende als een tol,
Kroop ieder naar zijn kooi.
Nu zag men Hofzaal, slaapsalet,
Ja, tot den zwijnstal toe,
Met Brittenlandsche macht bezet,
En niemand wist er, hoe?
Het leger stond op een geprest,
Verschriklijk voor het oog,
Naar 't voorbeeld van een muizennest;
Wel drie, ja vier man hoog.
De Vorst, halfslapend by 't gerucht,
Springt uit de zwanenpluim;
Zijn boezem hijgt van oorlogszucht,
Zijn lippen blazen schuim.
Ja 't scheen byna, of de oude kuit,
Die in zijn hersens klom,
Hem schitterde ten oogen uit,
En door zijn konen glom.
Hy slaat de rechterhand aan 't zwaard,
De linker aan de scheê,
Maar schoon hy kracht noch poging spaart,
Het lemmer wil niet meê.
Wat vloekbre geest, wat tooverkracht,
(Dus klinkt zijn schorre stem,)
‘Wat spook beheerscht dees schrikbre nacht,
En laat my hier in klem!’
Helaas! hoe fel zijn gramschap bruischt,
Vergeefsch was 't, wat hy trok:
Geen degen hield hy in de vuist;
Het was de beddestok.
Hy ziet het, siddert, knersetandt,
En weet niet wat hy doet:
Maar eindlijk, heel zijn ziel ontbrandt
Van dubblen heldenmoed.
‘De woede (roept hy) die my blaakt,
Maakt alles tot geweer:
Stort, snoodaarts! 'kben thands half ontwaakt,
Voor dees mijn slagen neêr!’
Hy heft - maar vruchtloos tandgeknerst!
In 't prangende gedrang
Blijft de arm hem stijf aan 't lijf geperst,
En 't wapen - is te lang.
Ook dees, dees laatste proef mislukt!
Wat zal hy thands bestaan? -
Helaas! voor 't wrange lot gebukt,
Neemt hy de ketens aan.
Thands nadert de eedle Amazoon,
Met nooit zoo'n hooge borst,
Verövraares van Warmonds kroon
En Warmonds dappren Vorst.
Zy bliksemt met d' ontbloten kling,
In fieren staatsietooi,
En ziet op d' overwonneling
Als 't havikj' op zijn prooi.
Haar volgt een priester, oud en grijs,
En, in eens omziens tijd,
Daar trouwt zy d'armen Radagijs,
Zijn eigen baard ten spijt. -
Wat doet nu de eedle Thiedelind?
Helaas! zy zwijmt van rouw,
En 't eerste klooster dat zy vindt,
Daar wordt zy Stiftsmevrouw.
1819.
De kluizenaar aan den Pindus.Nasprokkeling, 105.
Or se tu sei vil scrva, è il tuo servaggio
(Non ti lagnar) giustizia, e non oltraggio.
Tasso I. St. 51.
een klept.
Zit ge daar in stille beden
Rustig in uw rieten kluis?
Kom, te wapen opgetreden!
Ginder ruischt het krijgsgedruis. -
de kluizenaar.
Ik te wapen? ik ten strijde?
Tegen U? of dat gezag
Dat my tot dit uur bevrijdde
Van uw helschen roovrendagg'? -
de klept.
Roover ben ik, als mijn vaderen,
Ja, daar draag ik glorie op.
En geen bloeddrop in mijn aderen,
Of de haat bezielt dien drop.
Eeuwen schuilden we in de bosschen,
En we leefden van den roof;
Maar - nu komen we u verlossen
Van geweld en wangeloof. -
de kluizenaar.
Gy, geweldnaars en Godloozen!
Gy die Kruis en Recht vertreedt,
En, in slaverny des boozen,
Van geen God of Heiland weet!
Weg van my, gevloekte rotten,
Pesten van mijn Vaderland!
Uw Banier is God bespotten,
En uw Vrijheid, Duivlenband.
Neen, Godslasterlijke snooden!
Neemt mijn leven met mijn vloek;
Zie mijn borst u aangeboden;
Dit 's de Vrijheid die ik zoek!
Neen, ik haat geen Muzulmannen,
Wier gemoed mijn Heiland eert;
Maar een Moedwil van tijrannen
Die op Vrijheidsnaam regeert.
Hy zal, wie Hem eert, verlichten,
Als 't Genadig uur daar is;
Maar die Heidensche outers stichten,
Zijn Zijn Hemelwraak gewis!
Vuige slaven der Helleenen,
Vreemd aan 't oude Grieksche bloed;
Broedsel, aan de paardenspenen
Van Tartaren opgevoed!
Gaat, verblindt met vrijheidschreeuwen
't Dom gepeupel dat u vleit;
't Voegt den schandvlek aller eeuwen
Dien zich 't onverpand bereidt.
Ik verfoei u, Moordenaren,
Eens Euroop tot geesselroê;
En aan u den vloek te sparen,
Koomt geen' eerlijk Christen toe! -
Hier, hier zweeg hy; hief Zijn handen
Met een kalm gelaat tot God;
En de Klept, in 't knarsentanden,
Dreef hem 't moordtuig door den strot.
1825.
chapter 41
Het wiel van Heusden.Nederlandsche Muzen-Almanak, 1821, 149.
‘Men roept, men roept van d' overkant
Der Burchtgracht, eedle vrouw!
Het schijnt een reiziger in nood,
Die trantelt van de koû.’ -
‘Een Reiziger? Wy zijn alleen,
En mijn Gemaal is verr'.
Wat ware 't, zoo er onraad school,
Als ik de deur ontsperr'!’
‘Het maanlicht schijnt, hy 's onverzeld: -
Zijn uitzicht spelt geen kwaad: -
De wind snijdt fel, de sneeuwlok valt: -
Wat vreest gy voor verraad?’
‘Welaan dan! laat de valbrug neêr,
En lei hem in de zaal.
Maar, Herman, hou een wakend oog.
Ik beef voor dit onthaal.
Ik weet niet welk een voorgevoel,
Wat heimelijke schrik,
Zich van mijn boezem meester maakt
Als in een oogenblik.’ -
De valbrug daalt, de poort ontsluit,
De Reizende treedt in,
En wordt de Burchtzaal opgeleid
By Roberts gemalin.
Zijn houding fluistert eerbred in;
Hy draagt den boezem hoog;
En meer dan Krijgsmans waardigheid
Ontschittert aan zijn oog.
Zijn stem, schoon thands door 't weêr verschraald,
Klinkt deftig uit de borst;
En ieder voetstap, ieder wenk,
Draagt kenmerk van een Vorst.
Zy-zelve zit met ééne Maagd
(Die aan heur zijde staat,)
De hand aan 't snorrend spinnewiel,
En spint een purpren draad.
Een zilvren lampjen aan 't gewelf
Geeft flaauw en scheemrend licht,
En werpt een schaduw over haar,
Maar schijnt hem in 't gezicht.
‘Wees welkom (zegt zy), vreemdeling;
Ontschuil hier 't baldrend weêr,
En smaak hier 't brood van onze teelt,
En zit bemoedigd neêr.
Zie daar een zetel; hier den disch,
Met avondbrood gedekt;
En 't zachte leger wordt gespreid,
Dat gy uw leden strekt!’ -
‘“Ik neem, (dus spreekt hy,) eedle vrouw,
Uw aanbod dankende aan;
Uw dak, uw brood, uw waterdronk,
Als moede en mat gegaan.
Maar neen, geen koets omvangt my 't lijf,
Geen leden strek ik uit;
Zoo lang ik 't geen ik zoek, niet vind;
En 'k zoek - een dierbre spruit.”’ -
‘Een spruit?’ Vraagt Ada, diep geroerd. -
‘“Een dochter (zegt hy), ja!
En de eenige uit een zalige Echt;
Om wie ik zwerven ga.
Reeds zwierde ik twee paar jaren lang
Door zand en heiden om;
Mijn hair werd aan mijn slapen grijs,
Mijn kniën stram en krom.
Dan, dan eerst rust ik 't moede lijf,
En strek ik 't op de koets,
Als God mij 't kostlijk pand hergeeft,
De laatste hoop mijns bloeds.
Dit zwoer, dit houde ik.”’ - Ada zucht;
‘Ach!’ zegt zy, en verbleekt.
Thands kent zy hem die voor haar staat
Wiens taal haar ziel doorsteekt.
Haar borst verkropt, en vindt geen lucht;
Haar tong is vastgeklemd;
En 't hoofd zinkt snikkend naar den schoot,
Die van heur tranen zwemt.
Zy twijfelt, hoe of wat te doen?
Wat taal is 't die hier voegt?
En hoe verbergt zy d'ijsbren schok
Waarvan haar boezem zwoegt?
Het lamplicht knapt, en flikkert op,
Als oogde 't naar haar om;
Maar zy verbergt zich 't aangezicht,
En 't snorrend wiel wordt stom. -
‘“Mijn ramp, mijn Vaderlijke ramp,
(Dus zegt de vreemde gast)
Heeft, teedre vrouw, u 't hart ontroerd,
Uw zacht gevoel verrast.
Heb dank voor zulk een derenis;
En de alvoorziende God,
Zoo ge eenmaal blijde moeder wordt,
Behoede u voor mijn lot!
Beproef, ô teedre, proef het nooit,
Hoe Oudrenboezem treurt
Wanneer men uit het ingewand
Het hart voelt weggescheurd!”’ -
‘ô Hemel! (roept zy) hemel ach!’ -
Een onmacht grijpt haar aan.
Haar Maagd schiet toe, de Grijzaart schrikt.
Hoe zal het hier vergaan?
Men sprenkelt haar 't ontverfd gelaat
Met frisch geschepte born;
Men houdt ze een vlaschwiek vlammend voor,
Met rookende eikelkorn.
Zy gilt! verwilderd heft zy 't oog,
En slaat het woest in 't rond;
Maar 't sluit zich door een krampstuip weêr,
Met saamgeschroefden mond.
De tanden kleppren op elkaâr,
Of klemmen stijf op één;
En 't lichaam, van zijne angst vermast,
Blijft roerloos als een steen. -
Nu klinkt de jachthoorn door de lucht,
En davert aan de poort.
Die schok hergeeft haar d' ademtocht:
Zy heeft de stem gehoord.
‘'t Is Heusden! (roept zy) Hemel, dank!
Ja, 't is mijn Echtgenoot!
Zijn weêrkomst vloog mijn hoop vooruit;
Hy redt my van de dood!’ -
Men opende; - de Ridder stijgt
Langs d' ouden marmertrap: -
Men hoort door 't holle gangportaal
Den weêrgalm van zijn stap. -
Daar vliegt hem de Egâ nu om 't hart;
Daar zinkt zy aan zijn knie,
‘Ach (zegt ze) de Almagt zij geloofd,
Dat ik u wederzie!’ -
‘Wat deert u, Dierbre?’ - ‘Zie slechts om!
Beschouw wie voor u staat;
En dan, Geliefde, vraag niet meer,
Waarom my 't hart dus slaat.’ -
De schildknaap nadert met zijn toorts,
De Burchtzaal is verlicht:
‘Wat wonder, (roept de Ridder uit!)
Wat koomt my voor 't gezicht!
Hoe! (zegt hy,) Englands Koning hier!’
‘“Hoe! Heusden (roept de Vorst)!”’ -
En zy schreeuwt ‘ô mijn vader,’ uit,
Met sidderende borst.
‘ô (Roept zy)! ô vergeef!’ - en valt
Dien Vader aan zijn voet;
En Ethelyn, zich-zelv' ontrukt,
Verstijft en kookt het bloed.
‘“Ja (zegt hy), 'k ben die Ethelyn,
Die vader zonder kind,
Die 't hier den Roover wedereischt,
In wiens geweld hy 't vindt.
Hergeef, gy, Roover, dees uw prooi -
Of - sidder voor mijn zwaard!”’ -
‘Ik siddren? ik!’ roept Heusden uit,
Kloekmoedig, maar bedaard:
‘De Hemel schonk my Adaas hart;
Ik smeekte u om haar hand.
'k Ben Ridder, Vrijheer, u gelijk;
En Koningen verwant. -
“Ik, Vader.” - Ja, uw telg ten heil.
Wees Vader; geen tyran!
Het hart neemt geen beveldwang aan;
De liefde gruwt daarvan.
Het Godlijk oog waakt over de Echt:
Van God, de Huwlijksmin!
Ontmenschte, streve uw overmoed
Daar vruchtloos tegen in!
Een heilige Echt voor de eeuwigheid
Verbindt ons hart en hand,
En zegende haar kuischen schoot
Door 't tederst liefdepand.
Verstomt gy? - Trap uw telg op 't hart,
Wreedaartige barbaar!
Als Vader hebt gy 't diep gegriefd;
Voleind als Moordenaar!
Of - keer tot menschlijkheid te rug,
En hoor de stem van 't bloed;
En dan - zie 't bloed van Teisterband
Met Ada aan uw voet!’ -
Den Grijzaart beven hart en kniên:
Zijn oog ontvloeit een traan. -
Zijn kroost, en Heusden, aan zijn voet! -
Hy ziet ze zwijgende aan.
‘Mijn Vader (barst thands Ada uit),
ô! Zegen onze Trouw!
Die zegen zal ons hemel zijn!
Die eindigt allen rouw!’ -
Nu breken 's Konings tranen los,
En stroomen als een vloed.
‘“Gy, Hemel, (zegt hy) wilt het dus;
Gy, die mijn wrok verzoet!
Mijn kindren, ja, vergeve u God
De smart, my toegebracht!
Hy schonk mijne Ada aan een Held,
Een Koninklijk geslacht!
Rijs, Ada! brave Heusden, rijs!
Omhelst my! 'k Ben te vreên:
De Hemel gaf mijn dochter weêr,
En schenkt me een zoon met één.
ô Bloeie uw huis, eeuw in, eeuw uit,
Door Telgen, onzer waard;
Doorluchtig door een edel hart!
Doorluchtig door het zwaard!
En voere 't in zijn wapenschild
Het snorrend purperwiel,
Waarby ik 't kleinood wedervond,
Het leven van mijn ziel!
Rust thands, mijn matte leden, rust,
En strekt u over 't dons!
Gelofte en eed, gy zijt voldaan:
Want God hereenigde ons.”’
1821.
chapter 42
Bruiloftsbrand.Krekelzangen I, 109.
Een Edelman reed door zijn hertenwarand,
Met schuimende teugels en toomen;
Zijn rechtsban ging over het groenende land
En over de blaauwende stroomen:
Maar wat zegt het, rijk zijn, of machtig, of Vorst,
By 't zuchtjen van liefde uit een Maagdlijke borst!
In 't bosch liep een wandlaar zijn schenkelen plat,
En 't trotschte miljoenen van hakkers;
De visch van zijn vijvers verdrong zich in 't nat;
Zijn ploeg sneed door mijlen van akkers:
Maar wat is 't bezitten van akkers of grond,
By 't kusjen der liefde op een blozenden mond.
Wel honderden melken zijn vee in de wei.
En voeren zijn oogst in de schuren;
Wel honderden staan er in 't gouden livrei,
In 't Slot, op zijn wenken te turen:
Maar wat is vermogen, of schat of geweld,
Waar 't snoer van de liefde het hart heeft omkneld!
Geen hemel is blaauw meer, geen boschjen meer groen;
Waar 't hart van de Min is bevangen:
Straks wijken en jachtlust, en oogst, en plantsoen,
Voor 't roosjen van Celiaas wangen.
Haar ziet hy, haar denkt hy, en brandt in haar min;
En drinkt uit haar oogen den toovergloed in.
Zachtmoedig en zedig, en buigzaam als wasch,
Gelijkt zy 't viooltjen der velden:
Zijn borst staat in vlammen en blakert tot asch,
En zou dit zijn oog dan niet melden?
Ja, 't spreekt tot haar hartjen, het vonkelt zich uit: -
Ze ontroert, en een traantjen....Daar is zy zijn bruid!
Op 't Lustslot des Ridders was 't Bruilofts onthaal;
Men weet er van vrees noch allarmen:
De Bruigom wordt dartel en vrijer van taal,
En zy - zinkt beschaamd in zijne armen.
Hy liefkoost en dartelt; zy glimlacht, maar ach!
Een traantjen van weemoed breekt door by dien lach.
Nu lept hy die traan van haar blozende wang;
Die kus doet er meer nog ontschieten.
‘Mijn dierbre, dus zegt hy, hoe zucht gy zoo bang,
En wat doet u tranen vergieten?’ -
‘Ach! wordt gy dat lichtjen, zoo blaauw en zoo naar,
(Dus fluistert ze) op 't hoofd van Ragosk niet gewaar?’
‘Och laat daar dat lichtjen, 't mag blaauw zijn of rood:
Hem moog het (den mijdigaart) deeren!
Geen vlammetjen spelt ons gevaren of dood,
Wier boezems gants andre verteeren.
Hier blaken my vlammen van heviger gloed,
Die vreugde noch kommer verflikkeren doet!
De Nijdigaart hoort iets van 't vluchtige woord,
En bijt op zijn loodkleurde lippen;
Verzwelgt het, en rochelt van wraakzucht en moord,
Maar laat zich geen wenkjen ontslippen.
Vergeefs vroeg hy 't meisjen de vreugd van haar schoot;
Nu zweert de verrader aan beide de dood.
Heel de avond verdronk in de schuimende kop,
In Heilwensch en juichende zangen.
De middernacht daalt, en de Bruigom staat op,
Doortinteld van 't gloeiendst verlangen.
De Speelnoots geleiden het minnende Paar
Al hupplend naar 't bruidsbed op feestbom en snaar.
Een slaapzaal ontfangt haar in 't dichtst van het bosch,
Aan woeling en toegang onttogen;
Omnesteld van zangers in vederendosch;
Ombloessemd met myrthgroene bogen,
Waar de adem van 't Westen de zorgen verwaait,
En 't Vinkjen der Linden de morgenwacht kraait.
Thands leevren de Gasten den minlijken roof
Aan 's Bruidegoms ongeduld over,
En juichen en schreeuwen den nachtegaal doof,
En wekken al de Echoos van 't lover;
En keeren met dienaars en dartlend gezin,
En 't Paar blijft alleen in den Tempel der Min.
De bruiloft week af naar het feestvierend Slot;
En 't hartjen der Bruid slaat aan 't beven.
Daar ziet Ridder Erland, en zegent zijn lot,
De lelie met d' uchtend omzweven:
De lelie der schoonheid, en 't uchtendrobijn,
Van 't maanlicht betogen met zilversatijn.
Zy zinken en zwijmen in sluimring van lust:
Ragosk en 't verraad blijven waken;
En durven dees vrijplaats van liefde, van rust,
Met sluipende schreden genaken.
Hy treedt op de tenen, verslagen en stom,
Bedwingt zich den adem, en gluipt, en ziet om.
De snoodaart ontstal zich aan 't vreugdegejuich,
En kroop naar die eenzame wanden:
Hy grijpt in het duister een vuurzwanger tuig,
En doet er de zwavel ontbranden.
Hy lokte de ontspringende vonk uit den steen,
En legt er nu boomzwam en rijzen omheen.
Geen stervling omtrent, die den gruwel vernam!
Geen wachter, om 't misdrijf te storen!
Het koeltjen blaast zacht in het spartlen der vlam
En rijsjen voor rijsjen ontgloren.
De vuurgloed verspreidt zich, en hand over hand
Omgrijpt hy den voet van den beukhouten wand.
't Bruischt op, en de vlam, overwemeld met damp,
Kruipt voort, als een slang door 't gebladert'.
De rook taant het licht van de kwijnende lamp,
Daar 't vuur nog zijn krachten vergadert.
‘Het zuist en het knapt zoo, mijn Erland, ontwaak!’
Dus roept zy, half wakker van 't vlammengekraak.
‘ô Slaap, mijn Geliefde, mijn Dierbre, neem rust!’
Dus zegt hy, haar ledetjens streelend.
‘'t Is 't windtjen der nacht dat de bladertjens kust,
Door eiken- en espenloof spelend.’ -
Hy houdt haar het lijf in zijne armen omschorscht,
En zy - drukt het hoofd aan zijn zwoegende borst.
Doch haast hief de vuurgloed zijn blakenden kam,
En weidde nu ruimer en ruimer;
Ze ontwaakt weêr, beangstigd door 't lichten der vlam,
En wekt hem op nieuw uit zijn sluimer.
‘Ontwaak, ô mijn Erland, de vlammen slaan uit.
Reeds zie ik het schijnsel op boomen en kruid.’ -
‘ô Slaap, mijn Geliefde, en ontrust u toch niet:
't Slaapt zoet, aan uw boezem gezegen.
't Is 't schijnsel der Maan dat gy wemelen ziet,
Dat lacht van de bladers ons tegen.’ -
Met zijgt hy, van slaap en vermoeidheid verdoofd,
En slingert hun beiden het laken om 't hoofd.
En als nu de vlam die de kamer omvangt,
't Vertrek als een oven doet gloeien,
Gevoelt zich haar boezem den adem geprangd,
Terwijl zy ze als stormend hoort loeien.
‘Ontwaak, ô mijn Erland, een stikkende gloed
Verzengt hier de lakens en kookt my het bloed!’
‘ô Slaap, mijn Geliefde, wat maakt gy u bang!
Slaap rustigjens voort in mijne armen.
Mijn adem is 't, Lieve, die stooft u de wang;
Zoo kan zich de Liefde verwarmen!’ -
Met drukt hy een kus op haar bevenden mond,
Herzinkt in zijn sluimring, en zag nog niet rond.
Maar als nu de vuurgloed de muren doorbrandt,
En alles rondom staat te blaken;
Nu stort zy wanhopig van 't bruidsledikant,
En scheurt hem met drift uit het laken.
‘Sta op, ô mijn Bruîgom, mijn dierbre Gemaal!
De ruischende vlam slaat reeds in door de zaal.’ -
Hy springt van het bed, en, gestort in den gloed,
Daagt vonken en vlammen ten strijde.
Zy grijpt hem in de armen en teugelt zijn moed,
En klemmert zich vast om zijn zijde.
Hy - staat als de steenrots beweegloos in 't wee;
Zy - hangt aan zijn leden als 't schuim van de zee.
Hy beeft niet, maar roept by dit ijsselijk lot:
‘Hier mengt zich een gruweldaad onder.
Maar boven ons leeft een rechtvaardige God,
En Hy voert een wrekenden donder!
Hier baten geen tranen, hier moed noch geweld:
Kom, sterven we, elkander in de armen gekneld!’
Daar stamelt de Schoone: ‘ô Jammer, ô ramp!
Zoo gruwzaam den dood te gevoelen!
Mijn hoofd splijt van hitte, mijn borst van den damp!
ô Laat my uw adem verkoelen!’
Terwijl zy den Bruîgom, met gloeiend gelaat,
De vlam met haar lokken van 't aangezicht slaat.
Zijn voorhoofd omwaait zy en zwiert met het hair;
Zijn adem blaast koelte op haar lippen:
De vlam schijnt bewogen voor 't minnende Paar,
En, aarzlend, als rugwaart te glippen.
Maar 't dak stort, doorblakerd, verplettrend ter neêr
En eindigt het jammer. Zy leven niet meer!
Na het Deensch van schack staffeldt.
1822.
chapter 43
Sint-Albaan.Krekelzangen II, 65.
Ziet, ziet gy dat Burchtslot, zoo vast en zoo hoog?
En ziet ge die Jonkvrouw met tranen in 't oog?
En ziet ge dien Pelgrim van 't Heilige land?
Dien hoed met die schelpen, dien staf in zijn hand?
‘Gy Pelgrim van 't Oosten, ik bid u, hou stand!
Wat brengt gy voor nieuws uit het Heilige land?
Hoe gaat het met de oorlog daar over het meir?
Hoe maakt het onze adel, betracht hy zijne eer?’ -
‘'t Gaat wel met onze oorlog in 't Heilige land:
Reeds viel ons Napluza, reeds Rama in hand.
Onze adel is moedig, gelijk hem betaamt;
Het Kruis is verwinnend, de Maan wordt beschaamd.’ -
Een goudene keten (een gift voor een Vorst!)
Met parels doorschakeld, hing af van haar borst:
‘Och, Pelgrim (dus zegt zy, en werpt hem die om,)
Heb dank voor die troostmaar, waardoor ik bekom!
Maar Pelgrim, ai meld my! ook hebt gy misschien
Graaf Albert, den dappre, by 't Leger gezien.
Als 't Kruis overwon en de Maanstander dook,
Was hy niet de voorste, en de zegenrijkste ook?’ -
‘Och, Jonkvrouw, het knopjen groent lief aan den boom;
Het water is helder als 't welt tot een stroom;
Uw burchtmuur staat stevig; en hoog zweeft uw hoop;
Maar alles is vatbaar voor ramp en verloop.
De knopjens verwelken; de donder ontbrandt,
En laat van den burchtwal slechts puinhoop en zand;
De stroom raakt vermodderd; de hoop heeft gedaan. -
Graaf Albert - nam ketens - op Libanon - aan.’ -
Nu schudden haar kniën, heur blosjen verschiet;
Maar liefde doorvlamt haar, dus weifelt zy niet.
‘Mijn Albert (dus zegt zy), de mijne voor God!
Ik red u voor eeuwig, of deel in uw lot.’
Fluks tuigt zy een ros met gevleugelden voet;
Fluks grijpt zy een slagzwaard, dat dorst heeft naar bloed;
Fluks scheept ze in een vaartuig met goud overhoopt,
Op dat zy Graaf Albert de vrijheid herkoopt.
Doch weinig denkt Albert aan haar die hem mint,
Of wat hem als Christen of Ridder verbindt.
Een Heidensche schoonheid wischt alle drie uit,
Des Sultans van Jaffa bekoorlijke spruit.
Hem trof, van haar opslag het vlammende git,
De raafzwarte hairvlecht op 't boezemsneeuw-wit,
De zwellende heupzwaai in Oosterschen zwier;
Hy zag die, en stond op den aanblik in vier.
Dit gitzwart verdoofde dat teder geweld
Der oogen vol Hemel, waar 't hart in versmelt;
't Ebeen van die hairlok het golvende blond,
Waar 't hart van den minnaar zijn kluisters in vond;
Die statige wending der rijkste gestalt',
De tengere rankheid die 't Westen gevalt!
Die hemel der oogen, die kluisters van goud,
Verdwijnen aan 't harte, voor 't Vaderland koud.
Straks hangt hy met de oogen aan de edele maagd;
Met oogen, waar 't hart in, om wedermin vraagt.
Zijn lippen besterven! dat hart brengt het uit,
En 't hare verstaat hem, en wenscht zich zijn Bruid.
‘ô Christen (dus sprak zy) gy dingt naar mijn min!
Drie zaken begeer ik, zoo willig ik in.
Eerst zult ge u bekeeren tot onze Moskee;
Dit zult gy, ter liefde van Zulimaas beê.
En dan zult gy treden in de eenzame grot,
Voor 't heiligend geestvuur, der Kurdmannen God,
Drie nachten doorwakend, aandachtig en stil;
Dit zult gy verrichten om Zulimaas wil.
En dan zult gy yvren met schild en rapier,
Om Franken en Christnen te drijven van hier.
Wanneer dit verricht is, alsdan en niet eer,
Ontfang ik u willig tot Man en tot Heer.’ -
Straks smijt hy, op 't woord dat de schoone hem gaf,
Zijn Ridderschap, Kruisschild, en degenkruis af;
Verloochent den Heiland in wien hy gelooft,
En zet zich verbijsterd den tulband op 't hoofd.
Hy gaat onbekommerd en dringt in de grot
Door 't ijzergeknitter van grendels en slot.
Hy waakt tot het daglicht; niets wordt hy gewaar,
Dan 't flikkren der vlam op het steenen altaar.
De Maagd was verwonderd; de Sultan niet min:
Het Priesterdom waant daar een tooverkracht in.
Men zoekt, en - men vindt in een plooi van zijn kleed,
De rozenkrans waar hy zijn beden by deed.
Hy gaat weêr en waakt in de holle spelonk.
Nu hoort hy gejammer en stormwindgeronk;
Maar alles op afstand, en 't naderde niet;
En 't branden der vuurvlam is al wat hy ziet.
Luid morden de Priesters; de Sultan verstomt;
Nu worden er rijmen en vloeken gebromd.
Men zoekt aan zijn lichaam, en vindt op zijn hart
Een kruis dat by 't doopsel hem ingedrukt werd.
Men snijdt dit zorgvuldig en pijnelijk uit.
Hy keert in het hol, en een fluistrend geluid
Verrast hem by de intreê. Het was het Vaarwel
Dat de Engel hem toeriep, nu buit van de Hel!
Ach, de Engel, zijn wachter, van 't wiegjen af aan,
Die immer getrouw aan aan zijn zij' had gestaan, -
Zijn Leidsman ten hemel, verlaat hem met smart;
En de aakligste ontroering bevangt hem om 't hart.
Nu stopplen zijn hairen en rijzen van schrik.
Hy deinst en bedenkt zich, en woest is zijn blik.
Maar neen, hy verhardt zich: hy nam zijn besluit,
De Schoone begeert het, hy voert het ook uit.
Naauw over den drempel van de innigste cel,
Omgeeft hem de draaiwind der Macht van de Hell'.
Het rammelt en davert, en in dit gerucht
Verschijnt nu de Vuurgeest op vleugels van lucht.
De rots sloeg aan 't loeien, waarheen hy bewoog:
De vlam op het outer verhief zich om hoog:
De bergen ontborsten en schroeiden het kruid,
En riepen aan 't aardrijk den Vlammenvoogd uit.
Onmeetlijk in grootte, wanschapen van vorm,
Is 't weêrlicht zijn adem; zijn stem is de storm.
De pols van Graaf Albert hield regel noch slag,
Wanneer hy den Vuurgeest in 't aangezicht zag.
Zijn hand hield een sabel, doortinteld van 't vuur;
De Libanon schokte met burchtgrond en muur;
‘“Neem (sprak hy) dit staal, dat u alles verneêrt,
Zoo lang gy niet weder den Kruisgod vereert.’ -
Eerbiedig ontfangt hy, geknield in het zand,
't Omwolkte geweer uit de omnevelde hand.
De vuurvlam verflaauwde, de donder deinsde af,
Daar 't spook op zijn luchtwiek den tempel begaf.
Nu wapent zich Albert by 't Heidenenrot;
En strijdt tegen vrienden, Verlosser, en God.
Geen kracht, die de kracht van zijn wapen gelijkt!
De Zeismaan herstelt zich! de Kruisvaan bezwijkt.
Voor Libanons bosch tot aan 't Westersche meir,
Dreef de aard in één bloedbad van 't Christenenheir,
Tot Boudewyn-zelf, uit Jeruzalems vest,
Hem tegen kwam trekken, tot weêrstand geprest.
Men hort met de lansen verwoed op elkaâr;
Trompet en tymbalen verdoven 't misbaar;
Maar Albert werpt ruiters en paarden omveer,
En Boud'wijn, de Koning, bezwijkt voor zijn speer.
De Koning zinkt ruglings en schokt in de zaâl;
Zijn bloed sijpelt neêr door de voegsels van 't staal;
En eer hy zich weder ten afweer verheft,
Zwaait Albert den sabel die zekerder treft.
Daar heft hy zijn vloekzwaard den Vorst boven 't hoofd,
En 't had dien voorzeker de hersens gekloofd,
Maar 't zwaard van een Paadje die tusschen hen snelt,
Houwt dwars door zijn tulband met mannengeweld.
De slag was zoo hevig dat Albert zich boog,
En 't Kruisschild des Konings hem schitterde in 't oog.
Bedwelmd en onwetend van 't geen hy bestond,
Ontglipt hem 'ô Jezus' den bevenden mond.
Het zwaard gaf een zucht en zijn vloekkracht verdween.
Het vloog uit zijn vuist, en men weet niet, waarheen.
Doch (zegt men) een Poeldraak der zwavelvuur-kom
Bracht daadlijk het lemmer den Vuurgeest weêrom.
Hy beet op zijn tanden, en sloeg met zijn hand
Den moedigen Paadje ten zaâl uit, in 't zand.
Daar rolde de helm en het aanzicht was bloot;
En, eer het nog de oogen voor 't levenslicht sloot,
Zie daar blonde lokken, bevlekt met haar bloed,
En waterblaauwe oogen, die vonklen van gloed;
En 't maagdelijk aanschijn, den minlijken mond,
Die eenmaal zijn hart aan Klaudina verbond!
Zy, die tot zijn redding uit boeien en nood,
Geen zeegevaar schuwde, geen onheil of dood!
Die schoone, die hy met zijn God had verzaakt,
En die van zijn hand hier de marteldood smaakt!
‘ô Gruwel!’ Dus zucht hy. Versteend staart hy ze aan,
En voelt zich den boezem van wroegingpijn slaan.
Maar 't Kruisheir dringt voort, als een stroomende vloed,
En drenkt thands zijn spietsen in vijandenbloed.
De Kurd, de Kalmuk, Saraceen, Arabier,
't Valt alles en zinkt voor de Christenbanier;
En de arenden vliegen naar 't slagveld om buit,
Tot daar zich 't gebergte aan het middelmeer sluit.
De slag is voorby. Maar wie is 't die daar ligt,
Met stuipen van wanhoop in 't grimmig gezicht? -
En wie ligt uaar by hem met bloed overspat? -
't Is Albert, en zy, die hy schendig vergat.
Zy vond van heur minnaar geen naricht by 't heir,
Vermomt zich als Paadje, en omgordt het geweer;
En waant hem te wreken op 't Hagars-gebroed
Wanneer zy het leven des Konings behoedt.
De schoone begroef men in melkwit gesteent':
Maar gieren verslonden zijn vleesch van 't gebeent';
Zijn beenders verstrooiden, zijn stam is vergaan,
En de eeuwige vloekspraak vermeldt sint-albaan.
De Luit van de Zangers herdenkt in hun lied
Het lot van Klaudina en die haar verried;
En gy, wien de harten van tederheid slaan,
ô Schenkt aan heur onheil eene enkele traan.
1822.
chapter 44
De vloek van 't burchtslot Moy.Krekelzangen II, 89.
Negligis immeritis nocituram
Postmodo te natis fraudem committere?
Horatius.
Wat feestgebral op 't staatlijk Moy!
De toren voert de vlag;
De pikton zet door 't vreugdelicht
Het slot in vollen dag.
De wapens blinken in de lucht,
Van onder op verlicht,
Op 't donkerblaauw der holle nacht
Het Landvolk in 't gezicht.
't Krioelt op 't voor- en achterplein
Met zang en dans, in 't rond,
En de Echo mengt zich aan 't gejuich
By 't dreunen van den grond.
Op 't kraambed in 't geheimst vertrek
Ligt 's Burgheers Echtgenoot,
En drukt een lieven Zoon aan 't hart,
Ontbonden uit heur schoot.
‘Een Zoon! een Zoon! een Erfgenaam
Van 't overaadlijk huis!’
Dus galmt het al in dronken vreugd
Door 't daavrend volksgedruisch. -
De nacht gaat om, de dans verslapt,
Het feestvuur gloeit nog flaauw,
Doch veêl en zakpijp murmlen nog
By 't rijzend morgengraauw.
Als uit een hoek van 't bergpoortplein
In jammerlijk gewaad,
Een kromgebogen Best verschijnt,
Met onheil op 't gelaat.
Haar oog staat hol in 't rimplig hoofd
En grijnzend ziet zy rond!
En de adem van een Helschen geest
Scheen walmende op haar mond.
Het ‘Leve en bloei’ het Huis van Moy!'
Klonk nogmaals om haar heen,
Maar sterft, daar zy dien mond ontsluit
In 't hart ontzettendst neen!
Neen, roept ze, en wederhaalt dit neen;
En 't ploft op ieders ziel,
Niet anders dan of 't Hemeldak
Heel de aard te plettren viel.
In eens verstomt al 't feestgejoel,
En alles staat verward;
En vreugdevuur en toorts dooft uit,
En siddring grijpt in 't hart.
Zy blikt de gastrij grommende aan,
En schudt het ijle hair;
Geen adem geeft de zakpijp meer,
Geen toon ontspringt de snaar.
‘Genoeg gedarteld en gespeeld,’
Dus bromt haar holle kaak;
‘Hoort thands een andren toon van my,
Een toon van bloed en wraak!’
‘Zestig lange jaren rolden over deze burchttin rond,
Sints zich Urquhart door den vrede met den Heer van Moy verbond.
't Was hier vreugdefeest als heden, 't galmde er over muur en trans,
By het omgaan van den beker, by het zwirlen van den dan s.
Plechtig was hun eed gezworen, en de aaloude veet gesmoord,
En hun beider macht, vereenigd, overtrok den Nesserboord.
Stokoude Urquhart werd verachterd, stram, en lang reeds afgestreên;
En met hem reed Alvaas erfzoon, die zijn zijde bleef bekleên.
Alvaas Erfzoon, die zijn leven aan dit Krijgshoofd had verpand,
's Grijzaarts dochter teder minde, zich ook vleide met heur hand.
Ach! eenstemmig was die liefde; onverdeeld was beider vlam;
Zy, haar 's Vaders eenigst spruitjen; hy, de laatste van zijn stam.
Donker was de lucht betogen, en de stormwind bruischte fel;
Aaklig galmde 't nachtuilknappen dwars door rotsvallei en del.
Ook de gitzwarte onheilsvogel roeit hen krassende over 't hoofd,
Door geen weêrgalm van de bosschen, door geen loofgeruisch, verdoofd.
Onverhoeds treft onder 't trekken hun een jachthoornklank in 't oor,
En het blinken van een lemmer doet zich in den schemer voor.
't Zwaait in 't rond, en honderd handen grijpen in één oogenblik
In de toomen van hun paarden, als de rijders, blind van schrik.
Urquhart is ontbloot van weêrstand, eer hy nog van aanval weet:
Alva slechts verheft den sabel met zijns stamhuis wapenkreet:
“Staat, gy helden! wijkt, verraadren!” roept hy, maar men andwoordt niet.
En zijn lemmer spat in splinters, zonder dat hy vijand ziet.
Hevig stort hem dit op 't harte; diep verzucht het, eindloos diep,
Daar het zich zijn zielsgeliefde, zijn toekomstig heil, herriep.
Ach! in plaats van 't lieve lachjen dat zijn gantsche ziel bewoog,
Staat hem daar het donkre voorhoofd van den trotschen Moy voor 't oog.
Daadlijk worden zy in ketens door den stormwind van de nacht,
Verr' van Margareetes armen, naar het kerkerhol gebracht.
Daar verduren ze in de kluisters, onder dit, dit juichend Slot,
Achter gindsche grendel-valdeur, eens gevangen' vijands lot.
Geen drie dagen nog vervloten, of aan 's valschen Dwinglands voet
Ligt een jonge Maagd te baden in onstelpbren tranenvloed,
Om een Vader, om een Minnaar; om hun leven, of hun leed
In de dood te mogen deelen; en - die Maagd is Margareet.
's Wreedaarts mond vertrok tot lachen. 't Was de lach van woesten haat,
Zich in 't wanbedrijf verheugend, die hem doorblonk op 't gelaat.
Mooglijk dat hy thands met wraakzucht, 't eens noodlottig uur herdacht,
Toen zy 't aanbod van zijn liefde, met zijn dreigen, had veracht.
“Neen, (dus sprak hy) van Margreete mag de beê niet vruchtloos zijn;
'k Zal om haar één offer sparen, hoe ik my ter wraak verpijn'.
Maar het ander ('t is gezworen) moet mijn erfwrok thands voldoen:
En het zij aan haar verbleven, wien zy 't leven wil behoên.
Wil ze een Minnaar die haar aanbidt, nederdomplen in het graf,
Voor het leven van den Grijzaart', hem die háár het leven gaf?
Wil ze eens Vaders zilvren hairen met zijn weinig drupplen bloeds
Overspatten, voor de wellust van een zoete bruiloftskoets?” -
Hoe verstomde daar Margreete, by dien meer dan donderslag!
Hoe versteef haar long en adem! hoe verging haar oog en dag!
Spraakloos stond zy, zonder tranen, zonder teekens van gevoel;
Als een steen, zich-zelv' onwetend, aan wat storm hy sta ten doel.
Spraakloos stond zy; onbewogen; zinloos, duizlende, en versuft:
Twee misvormde spooksels rezen uit de donkre kelderkluft.
Spooksels? - Ach, het was haar Vader, 't was haar teedre harten vrind,
Tusschen wie zy moest verkiezen, toegezegde bruid en kind!
IJlings vliegt ze en valt den Minnaar op het hevig kloppend hart,
Hijgend met gebroken adem, en het spannend oog verstard.
“Wy, wy sterven met elkander (roept zy), laat mijn Vader vrij,
Ook de doodkist zal ons zoet zijn aan eens teêrgeliefden zij'!
Smaak mijns Vaders grijsheid vrede! rust' de zegen op ons graf!
Als de wraak des moorders beendren lang vermorseld heeft tot kaf,
Zal ons 't mastbosch stil en lieflijk overweemlen met zijn blad,
Tot wy met elkaâr ontwaken, waar geen traan het oog ontspat.”
Urquharts wangen liepen over als hy zijn Margreete zag.
Hy bedwong zijn zielsontroering met een pijnelijken lach.
Maar nu scheen hem 't hart te ontsluiten, 't rimplig voorhoofd trok zich strak,
Daar hy 't oog van Moy zag branden, dat van dolle spijt ontstak.
Statig beurt hy 't hoofd naar boven, als verheven over 't leed;
Rijzig, of hem 't pak der jaren van de matte schouders gleed;
Vurig, of hy al de woede, waar zijn wrokkend hart van barst,
In den donder had vergaderd, die door oog en tanden knarst.
“Valsch verrader! was 't u wellust, dat ge een vijand foltren moogt,
Vrees en schaamte schokt uw binnenst', daar gy op uw offers oogt,
(Dus, dus ratelt hem die donder dwars door 't oor en 't ingewand;)
Maar ik zegevier en dartel by dit knellen van mijn band!
En ô gy, mijn dierbre Dochter, gy, uws Vaders hoogste roem!
Gy, herroep die keus van wanhoop en uws braven minnaars doem.
Dees verraderlijke torens, waar zoo menig bloed in vloot,
Zullen dit mijn rif bewaren, en eens boeten voor mijn dood.
Zoude ik leven tot verachting, zonder wreker, zonder eer;
En mijn schaamte gaan verbergen aan den boord van Lochness meer?
Aan den boord dier zelfde baren die mijn helden uit den strijd
Nimmer weder zagen keeren met beschimping of verwijt!
Uitgebleekt zijn deze lokken en mijn baan is afgelegd;
Morgen leg ik 't hoofd toch neder en betaal Natuur haar recht.
Maar uw Alva zal me een Zoon zijn, en uws vaders schim ten zoen,
Door een zee van bloed en vlammen Urquharts roem herleven doen.
Valt de Jongling voor uw Vader, beef dan, Margareete, beef!
Wacht dan dat de vloek uws Vaders over uw gebeente zweef! -
Doe hem leven, doe hem slaken, en mijn zegen blijft u by!
Zegen van een stervend Vader, dierbaar aan een Kind als gy!” -
Snikkend borst zy los in tranen, en, als ving haar boezem lucht,
“Laat, laat Alva leven,” riep zy, met een hartontscheurden zucht.
“Volg' hy my naar Komris hoogte!” - En, met d'ijsselijksten kreet
Vliegt zy naar de woeste heide, zelve onwetend wat zy deed.
Daar, daar zit zy op die heide, op die kale dorre hei',
Hoort haar noodgegil herhalen door den weêrgalm der vallei;
Hoort den doodsnik van haar Vader in elk ritslend windgeril,
En beandwoordt elke rilling telkens met een nieuw gegil.
Twee paar Wreedaarts, naauwlijks menschlijk in 't afschuwlijk norsch gelaat,
Brengen straks een draagbaar nader, overdekt met rouwgewaad.
“Hier, hier (zeggen ze,) is uw Vader dien gy hoofdloos wederwacht,
En uw Minnaar aan zijn zijde, met hetzelfde zwaard geslacht.” -
Daar, daar leggen ze op den heuvel beide lijken voor haar neêr;
Beide bloedig, voor haar oogen; - zy gevoelt of denkt niet meer!
Niet een zucht of traan ontwelt haar, maar versteenend, dag en nacht,
Houdt zy by die overblijfsels onder sneeuw en hagel, wacht.
Sneeuw of regen moge dalen; storm of onweêr loeie of blaas,
Slaaploos zit zy by die panden, onverwrikbaar van haar plaats,
Schrikt hyeen en roofgevogelt' met haar woeste blikken af,
Nu, gepaard met aaklig huilen, dan met krijschend hondsgeblaf!
Gants onkenbaar aan elks oogen, rijst zy eindlijk van den grond,
Graaft een lijkkuil met heur nagels, tot een grafterp opgerond,
Die in 't hangen van 't gebergte, 't oog der wandlaars tot zich trekt;
En stort daaglijks lijkgebeden op den steenhoop die ze dekt; -
Bidt een kinderloos verwelken over 't gruwzaam Moordslot af;
Dat het, wie het ooit bewone, tot vervloeking zij en straf;
Dat des bloedhonds stam verdwijne van het oppervlak der aard,
En met hem, de roekelooze, die den naam van Moy bewaart.
Hy verging, en liet geen loten; hy met heel zijn tak, verging,
En zijn leven was verkwijnen in gewetensfoltering;
Ieder morgen voegde wroeging by de wroegingvolle nacht.
Maar die vloekbeê blijft bestendig tot het laatste nageslacht.
Neen, geen Zoon zal ooit zijn Vader, zoo lang deze Burchtwal staat,
't Grijs en wagglend hoofd beschutten voor eens bittren vijands smaad,
Of zijn stervende oogen luiken met een kinderlijke hand;
Maar zijn erfgoed steeds vervallen op een verren aanverwant.
Op een vijand, dien hy haatte, - op een vreemde zonder recht,
Die den tytel van dit erfgoed aan een naamloos wapen hecht,
En, steeds kinderloos verstervend, 's Hemels wraak getuigen moet,
Voor 't verraderlijk vergieten van het eens verzoende bloed.’
Hierop schatert ze uit van lachen, met een ijsselijk geluid.
Alles beeft en drukt zijne ijzing in een stoorloos zwijgen uit.
‘Ik (vervolgt zy) ben die droeve, die van elk verlaten Maagd,
Die haar jammer zestig jaren aan den Hemel heb geklaagd.
Ik, ik ben die Margareete; ik, die op de dorre hei'
Sedert zestig lange jaren om mijn dierste panden schrei.
Ik misvormde, havelooze, maar wier beê de Hemel hoort,
En wier bloed hier vast blijft kleven op dit gruwelhol van moord.’
Alle vreugde was verdwenen, en de morgenstond brak aan;
Maar niet één der feestelingen, of hy scheen ter dood te gaan.
Vijfmaal was zy dus verschenen by een Kraamfeest op de Burcht,
Vijfmaal was het jonge spruitjen door onzichtbre hand verwurgd;
Elke hoop op Kroost verwelkte by elke uitgeschoten bot;
En de onzichtbre hand werd kenbaar van een gruwelwrekend God.
Sedert vielen muur en torens in verwoesting op den grond;
En een puinhoop werd tot kenmerk waar het slot van Moy bestond.
1822.
chapter 45
De Danaiden.Rotsgalmen I, 205.
(Romance naar Horatius.)
Impiae nam quid potuere majus!
Onder de Aard, in donkere oorden,
Aan de boorden
Waar Cocytus pikstroom vloeit,
Waar Ixion rond blijft draaien,
Tityus den gier moet paaien
Met de lever die steeds groeit,
Staan by menigte Geplaagden
Vijftig maagden,
(Maar met twee perCent rabat,)
Die de handen lustig reppen
Met gedurig waterscheppen
In een ongebodemd vat.
Och! dat gieten, scheppen, putten,
Kan niet nutten;
't Loopt er gaauwer uit dan in.
Duizend kannen, duizend pullen,
Mogen 't nooit ten halve vullen;
Altijd is 't een nieuw begin.
Of zy moê zijn? kermen? weenen?
'k Zou het meenen!
Maar men rust niet in de Hel.
't Vonnis ligt zoo, en zy moeten
Voor een lelijk schelmstuk boeten,
En dat feit verdiende 't wel.
'k Was goed meisjens al mijn leven;
Daar beneven
Nooit geweldig crimineel!
'k Hou van hangen noch van branden;
Maar kreeg ik zoo'n zaak in handen,
't Koste die het deed, de keel.
Want, begrijpt eens, goede Luidtjens!
't Waren bruidtjens,
Alle, Zusters, knap en net;
En in de eerste nacht van 't huwelijk
Moordden ze, is dat niet afschuwelijk,
Elk haar bruigom, in het bed.
Zag men zulke boze nukken
Eens gelukken,
Wat toch wierd er van op 't lest!
Wie zou ooit weêr willen trouwen?
En hoe ging het met de vrouwen,
Als geen haan meer kwam op 't nest!
Vijftig waren ze in getalle
Met heur alle;
Maar één was er trouw en goed,
Die niet van zich kon verkrijgen
Om haar man aan 't spit te rijgen
Tot een bruilofts welkomgroet.
‘Schielijk uit het bed gesprongen,
Arme jongen!
(Riep zy,) gaauw! 't is hier niet pluis.
Al uw broeders zijn verraden,
Liggen in hun bloed te baden,
En de Drommel spookt door 't huis.
Vader bracht het die beulinnen
In de zinnen;
Maar ik gruw van zulk bedrijf.
Foei, wel foei! zijn dat manieren
Van een bruiloftsnacht te vieren!
Valt men zoo malkaâr op 't lijf!
Neen; dan wou ik 't onder 't laken
Anders maken.
Doch, haas op! eer 't iemand ziet,
En vergeet toch onder 't zwerven,
't Wijfjen dat voor u wil sterven,
De arme Hypermnestre, niet!’
1823.
chapter 46
Europa.Krekelzangen III, 163.
Europa had met blanken voet
Een schalken stier beschreden;
Maar ach, hoe beefde ze in den vloed,
Hoe bleekte mond en rozenwang, hoe sidderden haar leden!
Pas strekte zich haar elpen hand
Om hei'gebloemt' te gaâren,
En flux begeeft haar 't wijkend strand,
En ijlings heeft zy niets voor 't oog, dan lucht en blaauwe baren.
Zy klemt zich aan den zwemmer vast
By 't gapen van de golven;
Het schuim omspat haar knie-albast,
Van 't zeegezwalp dat om haar stuift, ter halver been bedolven.
Zy beeft; de klacht sterft op haar mond;
Zy wil, maar kan niet kermen,
Ziet angstig, ziet vertwijfeld rond,
En prangt den breeden hals van 't dier, in saamgenepen armen.
De wolken trekken zich by een,
En draaien langs den hemel;
De winden hupplen om haar heen;
Haaroogwordt star; haar brein verwart, en duizelt van 't gewemel.
Doch als zy uit het deinend nat
Op Kretes statige oever,
In 't eind den vasten grond betrad,
Ontborst zy, nu zich-zelve weêr, in klachten, eindloos droever.
ô! Roept zy met een diepe zucht
Wat deed, wat durfde ik wagen?
Mijn huis en Vaderland ontvlucht,
En zwerfster aan uitheemsche kust! Een schandvlek voor mijn Magen!
Mijn Vader! Vader, my zoo teêr!
Waar liet ik my vervoeren!
Gy hebt, gy hebt geen dochter meer!
Geheiligde invloed der Natuur, verbroken zijn uw snoeren!
Doch waak ik? - Heeft een droomgezicht
My 't zuizlend hoofd bevangen? -
Verbrak ik maagd- en kinderplicht,
Of rollen om een enklen waan, dees tranen langs mijn wangen?
Ach! had ik nooit een krans gewrocht
En plukte ik nimmer rozen?
Onnoozle vreugd, zoo dier bekocht!
Wat moest ik me om een argloos spel, zoo zwaar verroekeloozen?
Ach! had ik 't valsche monster hier,
Hoe wilde ik me op hem wreken!
Hoe wenschte ik dien gevloekten stier,
Gesterkt door woede en razerny, de hoornen uit te breken?
Hoe scheurde ik hem den stuggen kop,
De logge schoft en lenden,
Met dees mijn zwakke nagels op,
En wilde in zulk een zoete wraak, mijn leed en leven enden?
Helaas, wat zoude ik! - IJdle spijt! -
Neen, 'k moet my-zelve straffen.
'k Ben Eer, Geslacht, en Vader kwijt;
Ja Eer, ja Vader, ja Geslacht! ik zal u wraak verschaffen.
ô Goden, zoo een God my hoort!
ô Dat my tijgrentanden
Verscheurden in een eenzaam oord,
En weidden in mijn hartebloed, en lillende ingewanden!
Ontzinde! hoe? gy draalt, gy toeft
In dol, in nutloos treuren?
Zie hier het geen uw hand behoeft
Om u 't onlijdlijk zelfverwijt, de ondraagbre schand, te ontscheuren!
Uws Vaders eer eischt wraak. Voldoe!
Dees riem is u gebleven,
Dees olmboom reikt zijn tak u toe,
De dood...zy biedt uw hand zich aan; ontruk u 't haatlijk leven!
Of, wilt ge een andren weg; beklim,
Waar klippen overhellen,
En werp u van de steenrotskim,
In d'onverzadelijken schoot der woeste waterwellen!
Wat zoudt ge, onteerde Koningsspruit,
In 't midden der slavinnen,
Mishandling, hoon, en smaad ten buit,
By 't nat betraande mondvol broods, de zoore wolvlok spinnen?
Of, eens boeleerders vuige lust
Verachtlijk prijs gegeven,
Wanneer zijn moedwil is gebluscht,
Voor 't vlammend oog vol minnenijd, van uw meestresse, beven?
Verlaatne, neen; omhels de dood
Voor de armen van een roover!
Geen vrijplaats, dan in 's aardrijks schoot!
Die blijft d' ellendige open staan, geene andre schiet er over. -
De Liefde, met ontspannen boog,
En lachende Dione,
Zag met een schalken wenk van 't oog,
Den opgekrabden boezem aan, der jammerende schoone.
In 't einde riepen ze uit: Laat af!
Betoom dat tranenplengen:
De schaker biedt zich-zelf ten straff'
En laat u aan 't gehorend hoofd de felste wraak volbrengen.
Gy - zijt de bruid des Dondergods!
Ontfang met welbehagen
Die gadelooze gunst des Lots,
En, fier op 't machtig warelddeel, dat thands uw naam zaldragen.
Ja, Liefde ('t is geen Fabelvond,)
Leidt steeds in blijde haven,
Waar Hemelgeest ze in 't harte zond:
Zy sluit al 't aardsche genoegen in, en de opperste aller gaven.
Maar wee, wien de aardsche zucht verbond!
Dien smeedt zy 't juk van slaven.
1823.
Horatius vrij gevolgd.
chapter 47
De oorring.Navonkeling I, 184.
(Moorsche Romance.)
Ach, mijn oorring, ach mijn oorring is gevallen in den vliet;
Wat, wat zal ik Musa zeggen, ach ik weet, ik weet het niet!
Dus was 't dat de schoone Zelis in wanhopend snikken riep.
Ach, daar ligt hy in het water, in het overgolfde diep.
Musa gaf my deze panden toen hy nokkend my verliet,
En wat zal ik hem vertellen? Hemel ach, ik weet het niet!
Ach, mijn schoone, dierbare oorring, paarlemoer in 't goud gewrocht,
Liefdepandtjen van mijn Musa, dat ik aan hem denken mocht!
Dat ik nooit het oor mocht leenen aan eens anders hartewond,
Nooit den afscheidskus vergeten dien hy zegelde op mijn mond!
Komt hy nu weêrom van 't leger en zy liggen in den vliet,
Wat, wat zal ik Musa zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!
Ach! Mijn oorring, zal hy zeggen, had geen parel moeten zijn,
Maar een ijdel flikkrende onyx met een valschen schitterschijn.
Neen geen goud of reine parel voegde by een valsch gemoed,
Maar een rein, bestendig harte, niet verkoelbaar in zijn gloed.
Ja, dit zal, dit moet hy denken als zijn oog my wederziet!
En, helaas, wat zal ik zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!
Denken zal hy, dat ik stoeide met de wilde kermisvreugd;
Dat ik luisterde naar 't vleien van de dartle Herderjeugd;
Dat me eens anders arm (ô gruwel!) om den hals gegrepen had,
En den oorring los doen schieten, neêr doen ploffen in het nat.
Ach mijn oorring, dierbare oorring! daar, daar ligt hyin den vliet;
En wat zal, wat kan ik zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!
'k Ben een meisjen, zal hy zeggen, wuft als alle, los van zin,
Dat in 't byzijn, ja, gevoel had voor 't betuigen van zijn min,
Maar, zoo dra hy uit mijn oogen 't vak der golven overstak,
't Pandtjen van zijn trouw verachtte, en mijn maagdeneed verbrak.
ô Mijn oorring! ô mijn oorring! ô voor my rampzaalge vliet!
Wat, wat zal ik Musa zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!
'k Zal hem slechts de waarheid zeggen; ô dat hy 't gelooven mag!
Dat ik altijd aan hem peinsde, t' elken gantschen dag aan dag.
Dat ik peinzende aan zijn liefde, by het dalen van de zon
't Hangend siersel in mijne ooren spieglend aanschouwde in de bron;
Dat ik 't, in mijn hand genomen, voor mijne oogen schittren liet,
En de flikkring van dat kleinood my verdubbelde in den vliet;
Dat ik, na herhaalde kussen, 't diergeliefde minnepand,
Hart en oogen naar den hemel, juichende ophief in de hand;
Dat mijn ziel in duizend zuchten tot hem heenvloog over zee,
En - het pandtjen in die mijmring bevend uit mijn vingren gleê;
Dat zijn liefde nooit dit harte dan met d'ademtocht ontschiet;
En daar dieper ligt bedolven dan deze oorring in den vliet.
Musa, ja, dit zal ik zeggen, en uw teêrgevoelig hart
Zal gelooven aan mijn tranen, en verzoeten dees mijn smart.
Ja, uw kussen zal ze droogen; ja, mijn boezem zegt my dit;
Ja, gy zult het hart erkennen dat mijn Musa steeds bezit;
Hart, dat voor zijn oog versmeltend in de tranen die 't vergiet,
In de tederste echtomhelzing met het zijne samenvliet.
1824.
chapter 48
Versmade liefde.Navonkeling I, 187.
Staatlijk rees de star der avond, 't vale schemerlicht verdween,
En de nacht, den hemel meester, hing haar floers daar over heen,
Als de dappere Abenzaïd uit Medinaas oude stad
Door de rijkbebloemde velden langs de ruischende oever trad,
Waar de stroom van Guadalete kronklend door de vlakte schiet,
En den zwerver op de baren by den stormwind schuilplaats biedt.
Heldenmoed noch edele afkomst kwam zijn lijdend hart te sta;
Trouwloos was zijn Zobeïde, de aan dat hart beloofde gâ;
Zy verliet den wakkren jongling; zy, de minlijkste in 't Heelal;
Hem, van schat en erf verstoken door het nijdig Lotgeval.
Neen, niet nijdig: 't gaf hem krachten, 't gaf hem eer en heldenmoed,
't Gaf hem d'adel van den boezem by zijn oud en edel bloed;
Maar de onzinnige verlaat hem, om de rimpeldorre hand
Van het grijze hoofd te huwen dat Seville klemt in band.
By het luistren van den strandgalm, stort hy in de stille lucht
Dus zijn klachten, door den rotssteen bang en staamlend nagezucht.
Wreede, meer dan 't grommend water by dit donkre meirgeklots,
Harder dan de harde boezem van dees klippige oeverrots!
Kunt gy onze min herdenken? Zobeïde, kunt gy dat,
En een andren 't harte schenken, 't harte dat ik eens bezat!
Al de teedre aanloklijkheden, eens aan dees mijn borst gekleefd,
In eens Grijzaarts armen smijten die er geen gevoel voor heeft!
Kunt gy de uwe zonder schrikken om dien dorren boomtronk slaan,
En den palmtwijg dien gy liefdet in versmachting doen vergaan!
Stelt gy zeven jaren minnens, zeven jaren dienst ter zij',
Om dien Stadstyran te minnen, u zoo onbekend als my!
Hem, hoe rijk hy zij in schatten, armer dan de minste slaaf!
Is dan 't hoopjen slijk des aardrijks in uw oogen meer, dan braaf!
Allah geef dat hy u hate; dat gy eenmaal weêr bemint,
En het pijnlijkst hartverscheuren, Minversmading, ondervindt!
Moog de nacht haar rust u weigren en de dag verschrikking zijn,
Gy dien Egâ haatlijk worden, en uw aanzien hem tot pijn!
Moog zijn oog uw aanblik schuwen, nooit zich spieglen in uw glans;
Moog hy nooit zijn hand u reiken by het hupplen van den dans!
Nooit u streelen op zijn sponde, nooit u roepen aan zijn disch;
Nimmer kleed of sluier dragen die door u geweven is!
Nooit een statieriem omgorden, die uw hand hem heeft gestikt!
Zij zijn hart in andre liefde, de uwe tot een hoon, verstrikt!
Draag zijn wapen 't liefdecijfer van eene andre liever vrouw,
Daar gy achter 't tralievenster zit te snikken in uw rouw!
Bied' hy andre de gevangen die hy in zijn boei mocht slaan,
Bied' hy haar zijn zegeteeknen aan heur voeten knielend aan!
Leer hem haten, leer hem vloeken, met een hart dat voor hem blaak'!
Dit, ja wreeder, (is er wreeder,) zij mijn liefdegloed ter wraak!
Hier, hier zweeg hy, kwam te Xeres in het uur van middernacht;
Vond het Echtpaleis aan 't flikkren in volkomen bruiloftspracht;
Moor by Moor met zilvren toortsen in het kostbre feestlivrei,
Noestig dravende in te rugkeer van den blijden bruiloftsrei.
Hy, hy plaatst zich vlak by 't voetpad, als de Bruîgom nader trad,
Drijft de lans hem door den boezem, dat hem 't bloed in 't aanzicht spat;
IJlings stijgt een kreet ten hemel, heel de bruiloft grijpt naar 't zwaard;
Maar hy stuift door alle klingen, vrij aan ouderlijken haard.
1824.
chapter 49
Rolands-Eck aan den Rhijn.Oprakeling, 108.
Quanti casus humana rotant!
Ovidius.
Wie heeft by 't woeste Tijdgewoel
Nog tranen over voor 't gevoel?
Wiens menschlijk harte neemt nog deel
In 't somber filomeel-
gekweel,
Wanneer ze in wangestemde maat
Den schorren toon van wanhoop slaat?
Die kome en hoor naar 't stroeve lied
Dat uit getroffen boezem schiet.
ô Roland, Roland! strijdbre held!
Waar toefde ge, als van 't Oorlogsveld
Het wild gerucht (te vroeg geloofd,)
‘Dat Roland, met het hoofd
Gekloofd,
In bloed en lijken nederzonk,’
Het stille Bonn met rouw doorklonk,
En 't teder hart aan stukken reet,
Dat ge eerst de liefde kennen deedt!
De schoone hoort -! zy schreit niet, neen;
Haar oog verstart, haar borst wordt steen;
Beweging, kleur, en adem vlucht;
Geen traan ontrolt, geen zucht
Zoekt lucht;
Haar hart verstijft; - maar 't stokkend bloed
Herneemt zijn prikkel, ze is behoed.
Zy grijpt den sluier, hijgt naar 't graf,
En zweert gevoel en wareld af.
Ach, pas verhult haar 't Nonnenkleed,
Pas zwoer zy d' onherroepbren eed,
Als 't blij gejuich ten bergtop klom
Met zang en zeegrijk trom-
gebrom,
En Roland, aan de spits vooruit,
Naar 't weêrzien brandend van zijn bruid,
Zich blinkende opdeed van omhoog
Aan 't op den trein gevestigd oog.
Ach! had voor 't ingaan van de nacht
Het gistren hem te rug gebracht,
Hoe waar de wederzijdsche gloed
In weêrziens hemelzoet
Geboet!
Hoe had hy haar in d'arm geklemd,
(Haar, tot zijn eenig heil bestemd!)
Hoe, zy zich in dien arm gestort,
Die naar haar uitgeslingerd wordt!
Hoe, zich aan 's jonglings hart gedrukt,
Hem boven 't menschlijk weggerukt!
Zy, wie hem 't jammer van één nacht,
Door geene menschenmacht
Verzacht,
En vruchtloos levenslang betreurd,
Nu eeuwig aan dien arm ontscheurt,
En niets dan 's warelds jongste dag
In de Englenvreugd hergeven mag!
Zy hoort het, snikt, en leeft niet meer;
En Roland zijgt in wanhoop neêr.
Versteenend houdt hy 't strak gezicht
Op 't donkre Kloostersticht
Gericht,
En blijft als wortlend aan den grond
Waar zy haar wijk- en grafplaats vond.
Die plek is dierbaar aan zijn hart;
Zy tergt, en voedt, en zalft zijn smart.
In 't eind, hy vest een woning daar,
En wordt er stille troost gewaar.
Daar, dunkt hem, ademt hy een lucht
Met zijn Geliefdes zucht
Bevrucht;
Daar murmelt om zijn legersteê
De zoete naklank van haar beê;
Daar voelt hy by den vlijm der smart,
Haar troost hem stroomen door het hart.
Nog heft zijn Slot den graauwen trans
En vangt den vroegen morgenglans,
En tuigt van 't voorwerp van mijn lied
Aan 's grijzen Rhijnstrooms vliet-
gebied,
En roept den naam van Roland uit,
Die rollende op de bergrots stuit,
En de Echo stort elk teder hart
Een huivring in van sombre smart.
1825.
chapter 50
Vertellingen en fabelen.
Ridder Sox.Mengelpoëzy II, 1.
Divum servat tutela.
Tibull.
Nec verbum verbo curabis reddere, fidus
Interpres: nec desilies imitator in arctum,
Unde pedem referre pudor vetat, aut operis lex.
Horat.
ô l' Heureux temps que celui de ces fablesl
Des bons démons, des esprits familiers,
Des farfadets, aux mortels secourables!
On écoutait tous ces faits admirables
Dans son château près d'un large foyer:
Le père, et l'oncle, et la mère, et la fille,
Et les voisins, et toute la famille,
Ouvraient l'oreille à monsïeur l'Aumônier,
Qui leur faisait des contes de sorcier.
Voltaire.
Terwijl de blonde God der dagen
Het land der Afrikanen zengt,
Ons daaglijks hier te Land een simpel kaartjen brengt,
En strenge Wintermaand heur avonden verlengt,
Hier om den haard een kring geslagen!
Zit neêr, toe, toe! straks koomt het avondmaal;
Mama begint de tafel reeds te dekken:
De tijd valt lang, wat hoeft men hem te rekken?
Men kort hem best door eenig oud verhaal,
Dat niet verveelt, al hoort men 't twintigmaal;
Daar is altijd nog leering uit te trekken.
Niet waar, Neef Hein? Wel nu, ik zal u dan
Van avond eens van Ridder Sox vertellen,
Een recht juweel, een parel van een man,
Die zelfs geen kind ('k laat staan, een mensch) zou kwellen,
En in den tijd, toen, zoo als ieder weet,
De Reuzen nog het land met tooveryen plaagden,
Tot bystand van verdrukte Kristenmaagden,
Door heide en zand op avonturen reed.
Dees Ridder trok, in 't harnas, op zijn paard,
Met schild en speer, en zoo'n ontzachlijk zwaard,
Als ze in dien tijd by de oude Franken droegen,
Waarmeê ze in eens een man in driën sloegen,v. Spanheim, ad Callim. Hymn. in Del. v. βαρβαρικον. -
Naar Rome toe: ge weet waar Rome leit?
Oom Steven, daar Neef Jan van plag te spreken,
Was daar geweest, en heeft me wel gezeid
Hoe verr' dat was: ik meen wel negen weken
Of daar omtrent, van Utrecht; en de Paus
Is daar te zien, en laat zijn muilen kusschen.
Dat vindt ge vreemd? Zy zeggen 't ondertusschen,
En, liegt m'er by, wat liegen is de saus.
Nu kon men toen niet wel te Rome komen,
Dan door Parijs. Want zie, Parijs lag op den weg,
En - laat eens zien, dat ik niet kwalijk zeg! -
Zoo ongeveer te halfweg Romen.
Thands, hoor ik, loopt Parijs meer naar Marokko heen;
Maar Fransch of Roomsch, dat was voor dezen een.
Althands hy zou naar Rome trekken,
En naderde Parijs. Daar was een Boerenmeid,
Een jeugdig ding, vol vuur en aartigheid,
En recht een stal om iemands lust te wekken.
Zy had een hoofd gelijk een vlasch, zoo blond,
Een tronie, als een appeltjen, zoo rond;
Een mondtjen, ô ge zoudt het met een stuiver
BedekkenWel Hollandsch mooi! en nog spotten sommigen met der Grieken συνοφρυς. De Bokouus aan de Rivier de Orenoque is van een anderen smaak, en snijdt zijn kinderen den mond tot de ooren toe op.; en twee oogjens als een git:
En op haar lijf was zy zoo schoon en zuiver
Gelijk een brandEen zwaard in oud Hollandsch. Als een glinsterende kling.; en heel end'al in 't wit.
Een middeltjen! ge kost het zoo omspannen:
En voetjens wis niet grooter dan mijn duimDat 's immers alles recht mooi, Hollanders! - Had men 't in dien smaak maar ten einde kunnen uithouden..
In 't kort, een meid, al vondt ge duizend mannen,
Zy bracht ze vast in één verliefde luim.
Dat meisjen nu droeg in een hengselmandjen,
Dat ze in haar zij' gevat hield aan haar handtjen,Pruisisch gevangene, wiens dolle schriften toen in ieders handen waren.Zoo als de Casus Regii geëvoceerd plegen te worden. Ad Regem scilicet. Neen, ook wel eens aan een collegie, dat weet een Hollander die in 1785 en 1786 geleefd heeft.‘- Si quae externâ referantur nomina linguâ,
Hoc operis, non vatis erit. Non omnia verti
Possunt, et propriâ melius sub voce notantur.’Bertha hield inderdaad een Hof van Vrouwen op de wijze van 't Hof der Pairs. Maar 't was Bertha, Gemalin van Pepijn, bygenaamd le Bref. De Gemalin van Dagobert was Gontrade genaamd; en hy verstietze om onvruchtbaarheid. De naam zijner tweede vrouw was Nantilde.De Judicature over de dieven, of over de monniken was haar dan ook gedelegeerd? Het zal bij praeventie zijn. Maar de verhaler neemt het zoo naauw niet. Men herdenke zijn Geografie enz. van zoo even! Ondertusschen 't oude wijf brengt haar zaak ook voor de Koningin, en de Ridder proponeert geen Exceptie declinatoir. Doch dit was zekerlijk ook een casus muliebris, of ex continentiâ causae.De verteller meent ongetwijfeld slecht getakel, of slechte toerusting. Onze Inlanders zijn even zoo vriendelijk als de oude Grieken, die 't vreemde barbaarsch noemden. Et nos poma natamus.v. Concil. Carthag. Afr. I. cap. 12 c. IX. de pactis.c. 3 et 8 X. de jurejurando.ô Verteller! In de Chronologie maakt ge 't weinig beter dan in de rest. Koning Pepijn is meer dan een Eeuw jonger, en Clovis doop 132 jaar voor Dagoberts regeering voorgevallen.Wien onze oude Hollanders Oerson, of Ourson noemden, de Italiaan zegt Orsino, de Duitscher Ursijn, maar spreekt de U op
zijn Duitsch uit. De Engelschman heeft ons die verbasterde uitspraak van den naam van een Nederlandsch geslacht overgedaan.Historien, by de oude Nederlanders.Zie Villalpandus op Ezechiel, en 't algemeen gevoelen der R. Kerke.Dat hebt ge uit Ovidius, verteller! Hadt ge er meer van, uw verhaal ware iets beter geweest.Men versta hier juist geen linnen laken door. Zulk eene pracht zou in dien tijd te groot geweest zijn, ten minste ten tijde van Charles VII. was het linnen nog zoo zeldzaam, dat de Koningin er slechts twee hemden van had. Anders was er pracht genoeg in dien tijd: men weet dat Dagobert de Kerk der Abtdy van sint Denys stichtende, die met een zilveren dak beleide, 't geen zijn zoon Clovis II. naderhaud wegnam, en tot gemunt geld sloeg, waar hy aalmoessen van uitdeelde. - Maar 't satijn dan, wat later? Koomt dat met de Chronologie van de Historie overeen? - Wel waarom niet; in 't paleis van een Toovergodin naamlijk?
Een botertjen, zoo versch gekernd en frisch,
Dat dienen moest op een voornamen disch,
En eieren, die zy ter markt zou brengen;
In de andre hand een kan, daar karnemelk in was,
Die ze uit de beek een weinig aan wou lengen,
Waarom ze zich voor over boog in 't gras.
De Ridder zag haar juist in 't nederbukken,
En merkte een borst, zoo blank als verschgevallen sneeuw,
Gevoelde in eens zich hart en ziel verrukken,
En gaf van vreugd een onverwachten schreeuw.
Hy zat een poos verward in die beschouwing,
Toen fluks van 't paard, en, zonder wederhouwing,
Haar om den hals! ‘Mijn allerliefste dier,’
(Want in die eeuw gaf m'aan de schoonen
Geen andren naam dan dieAbuis, Verteller! men sprak ze aan met het woord minne. Dier is etlijke eeuwen jonger, maar ge wart alles dooreen.: elke eeuw heeft haar manier.)
‘'k Heb in mijn mantelzak nog twintig gouden kroonen,
Dat's al mijn geld: die allen zijn voor u - -!
Wat zegt ge er van?’ Het meisjen keek wat nuuw:
Wat zou ze doen? het geld was in die dagen
Een goede waar, en maklijk meê te dragen.
Ze grimlacht eens, en krijgt een kleur. ‘Mijnheer,
(Dus stamelt ze uit) ge doet me heel veel eer.’
Sox andwoordt niet, maar pakt haar in de kluiven,
En smijt ze omverr', en valt er over heen,
Gooit onbesuisd haar gansche vracht door een,
Den boêl aan gruis. En - wip! zijn paard aan 't schuiven,
Dat van dien val en van 't geraas verschrikt,
In vollen ren het slagveld ging begeven,
Waar teekens van des Ridders daden bleven,
Doch eindlijk met den toom in zeker bosch verstrikt,
Een monnik vond, die zonder 't minste knagen,
Zich van het beest naar zijn konvent deed dragen,
En 't voort verkocht, en toen ten dankbetoon,
Drie missen zeî ter eer' van zijn Patroon.
Het meisj' in 't eind, geknuffeld uit den treuren,
Rijst over end, en geeft haar boezem lucht;
Bekijkt haar rok, dien ze op had hooren scheuren;
Herplooit haar doekDit is toch ook nog Hollandsch, dunkt my., en meesmuilt met een zucht;
En zegt op 't laatst: ‘Waar zijn mijn twintig kroonen?’
De Ridder, gantsch verbijsterd op die stond,
In 't hart beklemd, en gloeiende om zijn konen,
Ziet om, en zoekt en paard en geld in 't rond,
En vindt het niet. Hy spart zijn oogen open,
Ziet in 't verschiet nog even met een zwenk
Zijn Appelgraauw uit al zijn best aan 't loopen,
En 't monnikskleed, en tiert als Van der TrenkPruisisch gevangene, wiens dolle schriften toen in ieders handen waren..
Hy is 't vast kwijt! Hy wil zich-zelv' verschoonen;
Maar neen, och neen, verschooning baat hier niet;
De meid eischt splint, of dreigt hem straks te toonen,
Dat in het land nog deugdzaam recht geschiedt.
Wat zal hy doen? Hy poogt haar neêr te zetten,
Doch wat hy zegt, het raakt haar niet aan 't hart,
Zy huilt van spijt, en eer hy 't kan beletten,
Vliegt zy naar 't hof van Koning Dagobert.
Daar schreeuwt zy wraak, en bystand, en erbarming.
‘Een Paladijn, verplicht tot elks bescherming,
Heeft (zegt ze) my geplonderd, en verkracht,
En, boven dien, nog om mijn loon gebracht.’
De wijze Vorst hoort haar weemoedig klagen,
En andwoordt straks na luttel ondervragen:
‘'t Raakt maagdenkracht, zoo veel ik word gewaar.
Ga naar mijn vrouw, en breng uw klachten daar.
Dat casus is een casus muliébrisZoo als de Casus Regii geëvoceerd plegen te worden. Ad Regem scilicet. Neen, ook wel eens aan een collegie, dat weet een Hollander die in 1785 en 1786 geleefd heeft.,
Voor ons geslacht altijd implicitus tenébris.
Renvoi aan haar, indien gy recht begeert;
Maar nihil hîc: by my zijt gy verkeerd’‘- Si quae externâ referantur nomina linguâ,
Hoc operis, non vatis erit. Non omnia verti
Possunt, et propriâ melius sub voce notantur.’.
De schoone nijgt; ze heeft hier niets te maken.
Zy koomt te rug met twee beschaamde kaken,
Bedenkt zich wat, en vliegt met dollen kop
Zoo regelrecht den tweeden Hoftrap op,
Naar BerthaBertha hield inderdaad een Hof van Vrouwen op de wijze van 't Hof der Pairs. Maar 't was Bertha, Gemalin van Pepijn, bygenaamd le Bref. De Gemalin van Dagobert was Gontrade genaamd; en hy verstietze om onvruchtbaarheid. De naam zijner tweede vrouw was Nantilde. toe, die met de vroome vrouwen
Van heuren Raad juist vierschaar zat te houwen.
Zy, schoon meêgaande omtrent elk ander feit,
Was vreeslijk streng op 't punt der eerbaarheid.
De Ridder kwam, blootshoofds, en zonder sporen,
Ontgord, beschaamd, en met een bleek gelaat,
Zijn aanklacht voor dat hoog Gerechtshof hooren,
En, vrank van hart, bekende hy de daad.
‘Hy was op weg verwonnen van den duivel,
En had het feit, het gruwzaam feit, gepleegd,
De meid ontzet van maagdom, geld, en zuivel,
En wist ook wel hoe zwaar dit misdrijf weegt.
Hy had en wet en Ridderplicht geschonden,
Zijn lijf verbeurd ter exemplaire straf;
En wist geen reên die hem verschoonen konden.’
Dus wachtte hy zijn vonnis knielend af.
Sox was zoo wel gemaakt in d'eersten bloei der dagen,
Zoo frisch van bloed, zoo forsch van lijf en leên,
Dat Bertha-zelv, en heel heur Raad met één
Hem niet dan met een oog vol gunst en weemoed zagen;
En dat geen vrouw hem oordeel spreken kon,
Dan wie het tranenvocht langs oog en boezem ron.
De klageres viel in een hoek aan 't schreien,
Niet om haar leed, maar om zijn lijfsverlies,
En als men hem ter dood dacht heen te leien,
Riep zelfs een Ier: ‘G - m! 't is pity that he dies!’
De Koningin liet haar gestrengheid varen,
En daar heur hart zich gants voor hem bewoog,
Bracht zy den Raad kortbondig onder 't oog:
Men kon hem nog wellicht in 't leven sparen,
Indien hy slechts verstands genoeg bezat.
‘Want (sprak ze) elk weet, dat onze aaloude Wetten,
(Waarvan tot nog geen mensch het voorrecht had)
Bevrijding van bepaalde doodstraf zetten,
Voor d' eersten die zijn' rechters kenbaar maakt,
Waar naar een vrouw voor alle dingen haakt.
Met dit verstand, dat hy de zaak verklare,
Zoo ze is, en geen van ons beschame noch bezware.’
Dit middel is nog naauwlijks voorgesteld,
Of 't wint elks stem, en wordt aan Sox gemeld.
Vrouw Bertha, die hem tijds genoeg wil schenken,
Geeft hem terstond een week tot zijn bedenken.
Hy neemt dit aan; legt cautie juratoir
Voor Bertha af, dat hy na zeven dagen,
Zich wederom zal stellen in 't verhoor;
Bedankt den Raad, vertrekt geheel verslagen,
En denkt wel duizendmaal, hoe red ik my hier door?
‘Hoe (roept hy al) hoe laat het zich ontdekken,
Wat ieder vrouw altijd en boven al begeert?
En zonder haar of schaamte of spijt te wekken?
Dat mocht de droes! my is het te geleerd.
De Koningin met al haar Raadsheeressen
Had zekerlijk my beter dienst gedaan,
Met kort en goed mijn kop maar af te ketsen,
Dan op dien koop my quasi ceu te ontslaan.’
Zoo mompelt hy, en pruttelt in zich-zelven;
Vermoeit zich met één rustloos overleg;
En, om 't geheim (zoo mooglijk) op te delven,
Ontmoet hy vrouw noch vrijster by den weg,
Of houdt ze staan, en vraagt aan jong en ouden,
Waar of zy toch ter wareld meest van houden?
Maar ach! niet eene, aan wie hy zich vervoegt,
Wier andwoord hem in 't minste vergenoegt.
De eene is voor dit, en de andre voor iets anders:
Geen twee gelijk. Niet eene kwam ter zaak!
Een menigte stond hem niet eens te spraak.
Sox wenschte zich voor duizend Salamanders.
Nu had de zon, met schittrend goud gehuld
Reeds zevenmaal de morgenkim verguld,
Als hy van verr' uit een der groene dalen,
Belommerd van abeel en beukenblaân,
Iets onverwachts zich in het oog zag stralen,
Waar op hy straks gereed stond af te gaan.
Het was een kring van dansende Najaden,
Elk schoon om 't zeerst, en vol aanloklijkheên.
Heur losse zwier en luchtige gewaden
Verrieden hem al wat verborgen scheen.
Het koeltjen, dat heur blanke schouders streelde,
En langs heur borst met vlecht en lokken speelde,
Gaf nieuwe glans en leven aan dat schoon;
Heur voetstap scheen langs 't grazig veld te zweven,
Maar zonder grond en in de lucht geheven;
En ieder pas bracht meer volmaakts ten toon.
Sox nadert haar; hy hoopt op die godinnen,
De ontknoping van zijn raadsel te verwinnen,
En vleit zich reeds; maar in een oogenblik
Is alles weg! en hy - verstijfd van schrik.
De dag liep om. De nacht begon te dalen.
Hy zag niets meer dan slechts een stokoud wijf,
Zoo zwart als roet, zoo dor als eierschalen,
Verdroogd, gekromd, en als een hout zoo stijf,
Van ouderdom bijna tot één gekrompen,
En 't bovenlijf gebogen op een kruk,
Kroop ze erger dan een slak, op doorgesleten klompen,
En scheen een rechte boô van dreigend ongeluk.
Haar tandelooze mond was tot het oor gespleten;
Haar kromme, spitse neus stiet aan haar spitse kin;
Een grijswit hair drie vier scheen op heur hoofd vergeten;
En 't rood en tranend oog hield klompen gomstof in.
Een saaien lap, die eens een vuurmandskleed moest heeten,
Bedekte half en half heur' schrompeligen huid,
En door dat muf verdek, wel half van één gereten,
Stak de arm, nog enkel pees, met scherpe knokkels uit.
Dit beeld, volmaakt een beeld om van te grijzen,
Deed Ridder Sox het hair te berge rijzen.
Zy klampt hem straks, op gants gemeenen toon,
Aan boord, en zegt: ‘Wat scheelt er aan, mijn zoon?
Ik kan 't wel zien, gy steekt in groote kwelling.
Waar hapert het? licht weet ik wel herstelling.
Geen mensch op aard, of ieder heeft zijn kruis:
Dat is ons lot, en koomt een' ieder t'huis.
Maar troost verlicht, en 'k kan u mooglijk raden.
'k Heb niet voor niet zoo'n tachtig jaar beleefd.
'k Heb wat gezien, mijn kind, en meer dan look gebraden,
En 'k heb er wel gekend, die goeden raad versmaadden,
Maar niemand die daarby zich wel bevonden heeft.’
De Ridder zegt: ‘Helaas, mijn Bestemoeder!
Ik ben ten einde raad en zoek er vruchtloos naar.
'k Vraag al wat leeft om raad, en vind my nog niet vroeder,
En morgen staat 't schavot onfeilbaar voor my klaar,
Zoo ik aan Berthaas Hof niet kenbaar weet te maken,
Waar vrouwen boven al naar haken.’
‘Is 't anders niet (sprak de oude totebel),
Zoo heb geen zorg: dan staan uw zaken wel.
Wijl 's Hemels hand u tot my heeft gezonden,
Zoo stel voor vast, dat dit uw redding is;
Verlicht uw hart vrij honderdduizend ponden.
Zet al uw angst, met al uw droefenis,
Maar by u neêr, en trek gerust ten Hove;
'k Wil meê op reis, wy zullen samen gaan,
En 'k doe u onder weg dat groot geheim verstaan.
Zie daar mijn hand, en 't geen ik u belove!
Maar zweer gy my, als ik uw leven red,
Dat gy my niet zult handlen als een slet,
Maar deze dienst rechtmatig zult vergelden,
En schenken my, die weldaad ten gevall',
Het geen ik dan van u begeeren zal,
En op zijn tijd behoorlijk melden.
Ondankbaarheid, dat's een onheblijk ding.
Kniel hier in 't zand, doe op uw Ridderkling
Den eed vooraf, en druk op deze handen
Een kuischen kus, tot vaster onderpanden.’
De goede Sox zweert aanstonds zoo 't behoort,
En pijnigt zich dat hy zijn lach weêrhoude.
‘Lach niet, de zaak is ernstig,’ sprak onze oude,
En dadelijk gaan zy te samen voort.
Haast kwamen ze, in gezelschap van elkander,
Aan 't Raadspaleis, daar Berthaas Hofgezin,
Nieuwsgierig, zoo 't betaamt (daar steekt geen misdrijf in),
Waar Roededrager, Bode, en Ruiterwacht, en Pander,
Deurwaarder, Exploicteur, Sergeant, en Boûtefeu,
Conchierge, Drost, Fiskaal, le Grand-baillif du Lieu,
En allerhande soort van Klerken, daar gevonden,
Van brandend ongeduld, op heete kolen stonden,
Verlangend, hoe de man het voorstel zou verstaan,
En of hy vrij naar huis zou gaan?
Dit laatste dacht geen mensch. Wie zou dat ook verwachten,
En 't vrouwelijk geheim niet onuitvorschbaar achten?
Zy kwamen dan. De Raad vergaârt terstond.
De Koningin zit neder, en in 't rond
De Dames volgens rang. Men roept den Ridder binnen,
En elk schiet toe met ongeruste zinnen.
Hy buigt zich straks, treedt voor, en vangt dus aan:
‘Mevrouwen, 'k stel my weêr aan uw bevelen:
'k Weet uw geheim, in spijt van die 't verheelen,
En zal u thands mijn andwoord doen verstaan.’
Hier boog hy weêr, en na een kort verpoozen,
Hervatte hy, met zacht innemend blozen:
‘Hetgeen u 't meest alom en t'allen tijd
Ter harte gaat, zoo velen als gy zijt,
Is altijd niet, veel minnaars te behagen,
Noch ook den prijs van schoonheid weg te dragen;
Maar, jong of oud, verhit of koel van bloed, -
Maar, zacht van aart, of hoog en fier van moed,
Het zij dan maagd, of vrouw, of weeûw, of vrijster,
't Zij bruin of blond, aanvallig of mismaakt,
Het is één trek, die in u-allen blaakt;
En dat 's alleen, ben ik het spoor niet bijster,
Meestres te zijn, zoo in als buitens huis.
Dit 's mijn begrip! En mocht ik my vergissen,
Men spreke slechts en toon' my mijn abuis!
Zie daar mijn hoofd! ik zal het willig missen.’
Zoo als hy zweeg, verstond de gantsche kring,
Dat hy het wit volkomen had beschoten;
Men spreekt hem vrij, en geen Vergadering
Die zoo vernoegd als deze scheen besloten.
Sox kust de hand der goede Koningin,
Doch op dat punt kroop ons verschrompeld Grootjen,
Zoo vuil zy was, de volle Raadzaal in,
En schreeuwde om recht, en drong door al dat zoodtjen
Tot aan den voet des throons, waar ze aâmloos neêrgeknield,
Der Koningin dees redevoering hield.
‘ô Koningin, ô schoonheid, van wier lippen
Nooit uitspraak werd gehoord dan strenge billijkheid;
Wier geest onvatbaar is voor valsche wanbegrippen,
En in 't verwikkeldst pleit de waarheid onderscheidt!
Gy, wier gevoelig hart steeds open staat voor 't klagen
Van de ongelukkigen, die recht en bystand vragen!
Dees Paladijn is aan mijn kundigheên
't Geheim verplicht dat hem behoudt in 't leven.
Ik leerde 't hem; hy leeft door my-alleen,
En heeft my ook en woord en eed gegeven,
Dat ik van hem dat geen verkrijgen zou
Dat ik begeer. Ik heb zijn riddertrouw.
Ik wacht dan nu geen uitvlucht of verschooning,
Maar vraag mijn recht! Men geef my mijn beloning.’
‘'t Is alles waar (zegt Sox), ik stem 't volkomen toe;
Men heeft my nooit tot nog een weldaad zien vergeten;
Maar welk een mooglijkheid dat ik dien eisch voldoe?
'k Ben alles, alles kwijt, wat 'k immer heb bezeten.
'k Had twintig kroonen gelds, een mantelzak, en paard.
Dat was mijn gantsche schat op aard.
Een munnik, dien de droes daar juist op 't mat deed komen
Als ik de boerenmeid in de armen had genomen,
Ging met dat alles door; de hemel weet, waar heen!
'k Heb nu geen enkle duit, en, hoe oprecht ik 't meen,
Hoe dankbaar ik haar blijf zoo lang ik aâm zal halen,
Ik kan volstrekt haar diensten niet betalen.’
De Koningin nam hier het woord, en sprak:
‘Is 't om uw goud, uw paard, en mantelzak?
Die zult ge straks volkomen weêr ontfangen,
En 'k zal den dief voor 't klooster op doen hangenDe Judicature over de dieven, of over de monniken was haar dan ook gedelegeerd? Het zal bij praeventie zijn. Maar de verhaler neemt het zoo naauw niet. Men herdenke zijn Geografie enz. van zoo even! Ondertusschen 't oude wijf brengt haar zaak ook voor de Koningin, en de Ridder proponeert geen Exceptie declinatoir. Doch dit was zekerlijk ook een casus muliebris, of ex continentiâ causae.,
Maar, weder in uw eigendom hersteld,
Zoo geef de meid uw twintig kroonen geld,
Het koomt haar toe voor hoon, geweld, en schade:
En sta uw paard dan af aan deze Best.
Wat u betreft, vertrek gy met de rest,
En dank dan nog het Hof voor zijn genade.’
‘Ik dank daarvoor (hernam het oude vel).
Die deelparty is op zich-zelve wel;
Maar 't is geen paard dat ik van hem verlange.
'k Wil niets van hem, dan hem, hemzelf-alleen.
Ik ben verliefd op zijn hoedanigheên,
Gun, dat ik hem tot mijn gemaal ontfange,
En dat ons de Echt nog deze nacht vereen.’
Op deze taal, die niemand ooit kon wachten,
Stond Sox op eens verbijsterd van gedachten.
Keek nuchtren op, en wist niet, hoe hy 't had,
En of hy nog zijn zinnen wel bezat?
Voorts vest hy 't oog op 't akelig spectakel,
Dat voor hem stond, en heur uitheemschDe verteller meent ongetwijfeld slecht getakel, of slechte toerusting. Onze Inlanders zijn even zoo vriendelijk als de oude Grieken, die 't vreemde barbaarsch noemden. Et nos poma natamus. getakel,
Springt van den schrik drie schreden achter uit,
En geeft een schreeuw die door de Hofzaal stuit,
En zegent zich en kruist zich zevenmalen.
‘Och! (roept hy uit) wat heb ik dan gedaan,
Met wat voor vloek mijn schuldig hoofd belaân,
Dat ik dees smaad my op den hals moest halen!
Uw Majesteit, is dit haar vast besluit,
Trouw' me eerder aan des Duivels grootmoêr uit,
Dan aan zoo'n hex! Veel liever nooit geboren!
Het wijf is zot, heeft heur verstand verloren.’
De Best hernam met veel aandoenlijkheid:
‘Ik word versmaad, dat ziet uw Majesteit.
Ondankbare! ach! - Helaas, zoo zijn de mannen!
Maar 'k zal hem licht dien afkeer doen verbannen:
Hy zal welhaast uit andere oogen zien,
En doen my 't recht, dat ik zoo wel verdien.
Ik bid hem aan, en zal hem nooit verlaten;
'k Heb hem te lief, om my te kunnen haten:
Het hart is 't al. En, schoon my dan misschien
Dat jeugdig waas van 't schoon begint te ontvliên,
'k Zal des te meer in trouw en teêrheid winnen.
Als 't oordeel rijpt, dan leert men recht beminnen;
En Salomo heeft wel te recht gezeid:
Verstand is meer dan oogbevalligheid.
'k Ben arm, 't is waar: maar kan dat iets beteekenen?
Is de armoê ons tot schande toe te rekenen?
't Genoegen is aan geenen schat verpand,
En slaapt juist op geen Vorstenledikant.
Gy-zelv, Mevrouw, in dees vergulde woning,
Wanneer ge op 't dons u neêrlegt naast den Koning,
Heeft dan de rust, heeft dan de Huwlijkskoets
Voor u meer heils? voor andren minder zoets?
Gy weet, Mevrouw, indien hier Schrijvers gelden,
Wat de oude blaân ons van Filémon melden!
Die, arm en oud, met zijn getrouwe hulp,
Een koningsgoed verachtte voor zijn stulp,
En honderd jaar zijn grijze Baucis streelde.
Der ouden kwaal, het geemlijk zelfverdriet,
Zet zijnen voet in onze stroohut niet,
En de ondeugd huist alleen maar bij de weelde.
Wy leven stil; wy zijn in onzen stand
De ware steun, en de eer van 't vaderland;
Wy schaffen u kloekvuistige Soldaten;
En zijn meer waard voor uw ontvolkte staten,
Dan al die stoet van Jonkers, prat op rang,
Voor de overwinst van eigen kinders bang.
En mogelijk dat eens de tijd zal dagen,
Dat we u en hen uit heel het Land verjagen,
En elk die slechts een broek betalen kan,
En muskadijn moet wezen, of Tyran.
Dat schijnt nu vreemd; maar slaat men eens aan 't hollen;
Wie weet hoe raar een dubbeltjen kan rollen?
Althands, met my zal hy gelukkig zijn.
En schoon ik ook wat op mijn dagen schijn',
Indien het lot mijn' eerbren mingenuchten
Het heil ontzegt van spruiten uit mijn schoot,
De bloesem is zoo geurig als de vruchten,
En 'k zal voor 't minst dien plukken tot mijn dood.
Doch hoe 't ook zij, Custodiantur pactav. Concil. Carthag. Afr. I. cap. 12 c. IX. de pactis.,
Zegt ons 't Decreet in de Afrikaner Acta,
En 't gansch beding werd van mijn kant volbracht:
Ook is zijn eed van onverbreekbre kracht,
En met geen schijn van reden in te halen.
Men zie daar van der Pausen Decretalenc. 3 et 8 X. de jurejurando.,
Hoc titulo, capittel drie en acht.’
Het wijfjen, dus zoetvloeiende aan het kouten,
Nam in den Raad de harten voor zich in.
Men schonk vriend Sox aan heur verdorde bouten,
En, of hy gruwt van zulk een gemalin,
De band zijns eeds verstrekt in plaats van min.
Toen kon hy zich niet van den plicht bevrijden,
Om ze in zijn arm op 't paard naar huis te rijden,
Haar huis of hol, waar nog de zelfde nacht
Het zakelijkst van 't huwlijk moest volbracht.
De Ridder moet. Hy neemt haar dan in de armen,
En stijgt er meê op zijn herkregen ros.
De schaamte en spijt verwekt hem blos op blos;
Zijn houding is een voorwerp van erbarmen.
Wel honderdmaal voelt hy een boozen trek,
Die heimelijk zijn boezem koomt bekruipen,
Om haar van 't paard te smijten in den drek,
Of ze onvoorziens in 't water te verzuipen.
Hy liet het toch: de wet der Ridderschap
Stond in dien tijd op veel te hoogen trap
Van heiligheid, en had het niet geleden.
Zijne Ega, dus wat met hem voortgereden,
Vangt een gesprek, vrij onderhoudend, aan,
En haalt daar in de lang verstorven helden
Van zijn geslacht, beroemd in de oorlogsvelden
Of 't kabinet, en hun voornaamste daân,
Met oordeel op: vertelt hem de historie
Van 't groote kruis van Keizer Constantijn,
Van Helena, roemruchtiger memorie,
Van Elius, van Bertha en Pepijnô Verteller! In de Chronologie maakt ge 't weinig beter dan in de rest. Koning Pepijn is meer dan een Eeuw jonger, en Clovis doop 132 jaar voor Dagoberts regeering voorgevallen.,
Van UrsenWien onze oude Hollanders Oerson, of Ourson noemden, de Italiaan zegt Orsino, de Duitscher Ursijn, maar spreekt de U op zijn Duitsch uit. De Engelschman heeft ons die verbasterde uitspraak van den naam van een Nederlandsch geslacht overgedaan. en zijn broeder Valentijn,
En wat er meer vermaarde gestenHistorien, by de oude Nederlanders. zijn;
Te veel, te groot, om alles te beschrijven:
Inzonderheid van Clovis krijgsbedrijven,
En hoe die Prins, door gramschap aangespoord,
Drie vorsten van zijn vrienden had vermoord;
Hoe dit vergrijp zijn teêr geweten prangde;
En hoe hy daar vergeving van erlangde.
Zy had de Duif van sint Remy gezien,
En de oliekruik met olie bovendien,
Met Arons kruik uit ééne olijf gedropenZie Villalpandus op Ezechiel, en 't algemeen gevoelen der R. Kerke.,
Waar meê die vorst gezalfd wierd by zijn doopen,
En die de Duif hem uit den Hemel bracht,
Om dienst te doen voor heel zijn nageslacht.
Zy wist dit al lieftalig voort te brengen,
En, op zijn pas, met trekken van verstand,
Gevoel, en smaak, en kwijkens te doormengen,
Die, zonder iets te schaden aan 't verband,
Den hoorder in zijn aandacht bezig hielden,
En 't onderhoud met zeker vuur bezielden,
't Geen Sox, die een gevoelig harte droeg,
Met open mond deed luistren naar heur preken:
Geheel verrukt, als hy haar hoorde spreken,
En walgensvol, als hy er 't oog op sloeg.
Het vreemde paar kwam eindlijk aan heur woning.
Dit was op nieuw geen streelende vertooning.
Een bank of twee, een slaapbak voor de nacht,
Wat aardewerk - was daar de gantsche pracht.
Het dak was stroo; gescheurd en vuil de wanden.
Zy bindt terstond een schortjen voor heur schoot,
Stroopt de armen op, en met heur zwarte handen,
Bereidt zy 't maal voor haren Echtgenoot.
Twee brokken plank op ongelijke voeten,
Zie daar den disch, waar van zy spijzen moeten.
Een tegelscherf, die onder 't voetstuk pastDat hebt ge uit Ovidius, verteller! Hadt ge er meer van, uw verhaal ware iets beter geweest.,
Verhelpt de kwaal, en zet de tafel vast.
Zy zitten neêr. Het geen men op moest dragen,
Was juist niet veel: zy brengt het vaardig op.
De Bruîgom zucht, en zwijgt en krabt den kop,
En houdt het oog bestendig neêrgeslagen.
Zy middlerwijl vervrolijkt dezen disch
Met zoute scherts, die altijd moet behagen,
Vol geestigheên en ongemeene slagen,
En dat vernuft, dat zoo innemend is,
En voor die 't mist zich vruchtloos na laat jagen.
Dit smaakt hem toch. Hy grimlacht nu en dan,
En denkt somwijl er nog al beter van;
Ja zelfs, misschien als hy haar meer leert kennen,
Aan 't lelijk vel nog al te zullen wennen.
't Wordt eindlijk laat: de maaltijd is gedaan;
Zy noodt hem nu, met haar naar bed te gaan.
Nu wordt het ernst! de wanhoop en verwoedheid
Vervult hem in dit uiterst tijdgewricht:
Hy wenscht de dood, vervloekt des levens zoetheid;
Maar denkt met één aan eed en Ridderplicht.
Hy legt zich neêr, al vindt hy 't nog zoo vreeslijk:
Zy heeft zijn woord; het kwaad is ongeneeslijk.
Het was geen stuk van een vermuften deken,
Waar overal het bedstroo door kwam steken,
Vol gaten, vuil, doorgeten van de mot,
En mooglijk meer dan voor de helft verrot:
Het was geen lap van een doormorsig lakenMen versta hier juist geen linnen laken door. Zulk eene pracht zou in dien tijd te groot geweest zijn, ten minste ten tijde van Charles VII. was het linnen nog zoo zeldzaam, dat de Koningin er slechts twee hemden van had. Anders was er pracht genoeg in dien tijd: men weet dat Dagobert de Kerk der Abtdy van sint Denys stichtende, die met een zilveren dak beleide, 't geen zijn zoon Clovis II. naderhaud wegnam, en tot gemunt geld sloeg, waar hy aalmoessen van uitdeelde. - Maar 't satijn dan, wat later? Koomt dat met de Chronologie van de Historie overeen? - Wel waarom niet; in 't paleis van een Toovergodin naamlijk?,
Met alle kleur van flenters opgezet,
Dat dienen moest tot deksel van het bed,
En waar in meer dan duizend vlooien staken,
't Geen onzen Held zoo vreeslijk tegenstond:
Neen, 't was de plicht van 't heilig Echtverbond,
Waar 't bloot besef zijn boezem van deed rillen.
‘Zou (dacht hy al) de wet 't onmooglijk willen?
De Hemel geeft met onweêrstaanbre kracht,
Zoo Rome leert, den wil, en ook de macht.
Maar 'k voel my hier en wil en macht ontbreken.
Mijn vrouw is wel innemend in heur spreken;
Ik vind heur geest, heur hart voortrefflijk goed;
Zy heeft verstand, een juist en bondig oordeel;
Maar, hart, verstand, wat geeft dat toch voor voordeel,
Wanneer m' in 't bed zijn krachten toonen moet?
Als jeugd en lust ons bloed niet op doen bruizen,
Wat zegt het dan, zijn plichten uit te pluizen?’
Dus peinst hy voort, en smijt zich als een steen
Aan 't eind der krib, ter zij' van zijn Heleen,
En veinst terstond, dat de oogen hem beschieten;
Doch wat hy veinst, hy kan geen rust genieten.
Het bestjen toen, spreekt hem op 't tederst aan,
En strookt hem vast, en toont zich aangedaan.
‘Mijn Sox, mijn Sox! hoe! gaat gy liggen slapen?
Mijn bruidegom, voor my-alleen geschapen!
Mijn heul, mijn troost! herken uwe Egaas stem!
Koom aan mijn borst, waar ik u vast aan klemm'!
Voltooi, voltooi, mijn dierbre Harteroover,
Uw zegepraal! Ik geef my aan u over.
Doe, doe 't u ook aan mijn ontstoken vlam,
Die heel mijn ziel voor u gevangen nam!
De schuchtre stem der schaamte wordt verdrongen
Door een gevoel, aan allen band ontsprongen:
Mijn zinnen zijn my meester! Ach, ik sterf!
Dat ik van u slechts eenen kus verwerv'!
Ja, 'k sterf! - Helaas! waar toe liet ik my brengen?
Ik voel mijn bloed mijn ingewand verzengen!
Ik smelt, helaas! ik zwijm! ik brand! ik blaak!
'k Word weggerukt in nooitgevoeld vermaak!
Ik kan niet meer! - Gy laat my dan versmachten!
Ach moest ik dit van Ridder Sox verwachten!
Is dit uw hart? Kunt gy 't verwijt weêrstaan,
Dat ge uwe gaâ in 't bruidsbed liet vergaan?’
Sox had een aart, toegeeflijk voor de vrouwen,
Meêwarig, braaf, gemoedlijk, en oprecht:
Hy had reeds half zijn hart aan haar gehecht:
Hy wierd geroerd; dit kon hy niet weêrhouwen.
‘Ach, wist gy slechts (dus zegt hy haar), Mevrouw,
Hoe graag ik u voldoening schenken wou.
Maar wat, helaas! wat kan ik hier verrichten?
De wil moet wel voor 't onvermogen zwichten.’ -
‘Wat (zei de Best), wat is er dat een man
Van uw gestel, en jeugd, en moed, en krachten,
Niet, zoo hy wil, te boven komen kan,
Als de eer hem spoort tot roemrijk plichtbetrachten?
Bedenk, hoe hoog by Berthaas talrijk hof
Dit meesterstuk zal dijen tot uw lof!
Gy vindt my licht niet veel aantreklijkheden,
Wat rimplig, ja, wat walglijk aan mijn leden,
Maar dat zegt niets: een Held vervult zijn plicht,
Hou slechts uw neus, en beî uw oogen dicht.’
De Ridder, dus ontstoken door de glorie,
Besloot in 't eind te staan naar die victorie.
Hy valt aan 't werk, en, door den roem geleid,
Vergadert hy zijn gantsche dapperheid;
Trotseert het lot, en vindt dat de ongewoonheid
Een prikkel heeft, zoo wel als jeugd en schoonheid.
Hy sluit het oog, en gaat den plicht voldoen.
‘Het is genoeg, (hernam zijne Egâ toen)
'k Mocht thands in u mijn vollen wensch beöogen,
En ge onderwerpt uw hart aan mijn vermogen.
Ik stelde daar mijne eer, mijn glorie in.
Ik had gelijk, thands kunt gy 't zelf betogen,
Meestres te zijn, is steeds der vrouwen zin.
En al het geen ik op u blijf verlangen,
Is, dat ge van mijn zorgen af wilt hangen.
Gehoorzaam nu het vonnis van mijn min:
Ontsluit uw oog, en zie uw gemalin!’
Sox ziet haar aan. Hy ziet, geheel doorflonkerd
Van honderden van luchters
‘Plura renascentur quae jam cecidere, cadentque
Quae nunc sunt in honore vocabula.’ -
Van ons oude woord luchter hebben de Franschen nu lustre gemaakt. Nemen we ons goed weêrom, 't is bet recht des oorlogs. in het rond,
In plaats der hut, waar in hy zich bevond,
Een Godenzaal, die alle praal verdonkert;
Een Ledikant, bedekt met blank satijn,
Van goud doorwrocht, met open bedgordijn,
Aan 't hemelstel met paarlen opgebonden;
En, in zijn arm, een schoonheid, als Apel
Of Fidias, van Dijk of Rafaël,
Nooit door penceel of bijtel treffen konden.
't Was Venus-zelv, ja meer dan Venus-zelv;
't Was Venus, maar verrukt van minneweelde,
Zoo als ze Adoon in Sabaas wouden streelde,
Of op heur koets, in Pafos mirthgewelf,
Gants machteloos van 't hijgende verlangen,
Met floddrend hair en rozen op de wangen,
En vlammend oog, waar liefde en lust uit lacht,
Den krijgsgod in heur brandende armen wacht.
‘Dit al is 't uw, (dus riep die mingodinne)
Dit Hof, ik-zelve, en mijn geheele Staat!
Gy hebt in my geen lelijkheid versmaad;
Gy hebt verdiend, dat u de schoonheid minne.’
Thands vraagt ge my, die dees vertelling hoort,
Wie toch die schoone was, wier gunst de Ridder smaakte,
En die in 't bloot verhaal reeds elk van u bekoort?
Zy-zelv', die in heur tijd voor de arme Ridders waakte,
Urganda-zelf, de TooverkoninginDie de Franschen zachtheidshalve, om dat zy de G niet wel uit kunnen spreken, Urgelle genoemd hebben.,
Die ge allen kent als ik: zy was die Mingodin.
1793.
Voltaire vrij nagevolgd, en verhollandscht.
chapter 51
De Dervis.Verspreide Gedichten I, 54.
Een Dervis at beschimmeld brood,
Hield in een grot verblijf,
En klaagde, moedernaakt en bloot,
En gants verkleumd van lijf.
Zijn vriend verborg zich by die grot,
En riep, zoo fel hy kon:
‘Wat mort ge, booswicht, tegen God?
Verwarm u in zijn zon!’
De Monnik ging, werd warm, en zweeg.
Maar de avond valt met vocht.
‘Ach, zegt hy, die een' mantel kreeg,
En zich bedekken mocht!’
Zijn vriend legt in de duisternis
Een' mantel voor hem neêr:
‘Zie daar wat u geschonken is,
Maar mor nu nimmer weêr!’
Hy slaat het dekkleed om zijn leên,
Maar zegt, met wrange spot:
‘Men ziet byna door 't laken heen:
Is dit een gift van God!’
Ja, stervling, ja, zoo doet gy steeds!
Ik schets uw ongeduld.
Ge kermt van overmaat des leeds,
En geeft aan God de schuld:
Aan Hem, die in uw eigen macht
De lichtnis heeft gesteld,
Of, overtreft zy menschenkracht,
Getrouw ter hulpe snelt.
Gy, die, wen ge uw bescheiden deel
Uit 's Makers hand ontfangt,
Dan nog naar 't onbescheiden veel,
En 't grondloos meer verlangt.
1793.
Uit eene Oostersche vertelling.
chapter 52
De lepel zout.Verspreide Gedichten I, 47.
Nouschirvan was ter jacht geweest,
En had een macht van wild gevangen,
Het geen hy straks ten toon deed hangen,
Aan d' ingang van zijn Lustforeest.
Hy zag zijn vangst, en kreeg behagen,
Om, moê en hongrig van het jagen,
Zijn middagmaal in 't bosch te doen
Met een Mingrelisch waterhoen.
't Was licht, op takjens, dorre bladen,
Den vogel in zijn vet te braden;
Maar als de vorst den zegen sprak,De Mahomethaan gaat niet aan tafel noch ter rust' of zegt altijd vooraf: Bism'allah, of Bismi-'llah: In den naam van God.
Bevond men dat er zout ontbrak.
Toen ras naar 't naaste dorp geloopen
Om daar een lepelvol te koopen.
Men gaf het willig, zonder geld:
Ja zelfs, men achtte zich verheven,
Door zout voor 's Konings disch te geven,
En daar wierd vrij wat in gesteld. -
Intusschen, na verloop van dagen,
Gaf zich de Koning weêr aan 't jagen
En hield zijn maaltijd weêr in 't bosch,
Maar met een' gantschen legertros
Van jagers, jonkers, kamerheeren,
In allerhande slag van kleêren,
En een' afgrijselijken stoet
Bedienden van het slechtst gebroed.
Toen ging men weêr om zout te halen,
Doch zonder melding van betalen;
En 't was geen lepelblad, als eer,
Maar vijf, zes, zakken vol, of meer. -
Dit jachtmaal werd weldra verbonden
Aan vastgezette tijd en stonden,
En kwam tot viermaal toe in 't jaar.
Toen wierd dat zout een gantsch bezwaar,
't Geen ieder van de dorpelingen
Zich met misnoegen op zag dringen,
En daar de naam aan wierd gehecht
Van 's Konings Zout- en Tafelrecht. -
't Gebeurde nu, na vele jaren,
Dat twee, drie, vorsten achter een
Geen vrienden van het jagen waren,
Zoo dat dit jachtfestijn verdween.
Toen immers werd het dorp ontheven
Van 't zout, het geen het plach te geven?
Dus dacht men wel, maar dacht verkeerd:
Dat recht was nu gepraescribeerd.
Men wilde nogthands wel gehengen,
Het in contanten op te brengen,
En ieder woning werd geschat
Ter waarde van een vierdevat. -
Nu kon men, by vervolg van tijden,
Zich van die schatting niet bevrijden,
En bracht ze jaarlijks in de kist,
Schoon niemand meer van d' oorsprong wist.
Doch eindlijk komen de Tartaren
Den oorlog aan het Rijk verklaren,
En, wat er ooit vergaderd was,
Daar is geen penning meer by kas.
Nu is er dubbeld geld van nooden:
De pachters worden opöntboden:
En ieder Impost, door een wet,
Op negen vierden meer gezet;
En by nog later staatsbesluiten,
Wordt schellingen gemaakt van duiten.
Nu eischt men van den armen man
Vrij meerder dan hy dragen kan.
Nu ziet de landman van zijn sloven
Zich al de vrucht en winst ontrooven,
En de akkerïnkomst niet genoeg;
Dus houdt hy handen van de ploeg.
Nu zinken lust, en bloei, en zeden:
't Verderf stapt aan met reuzenschreden;
't Gehucht vervalt van dag tot dag;
't Verliest zijn burgers, slag op slag;
't Wordt eindlijk gants en al verlaten,
En de uilen nestlen in de straten.
En 't is die eerste lepel zout,
Die nog 't verderf des nazaats brouwt.Men begrijpe dat dit niet dan een Fabel van mijne uitvinding is! De uitmuntende nouschirvan by zoodanig eene gelegenheid eenig zout voor zich latende halen, belastte uitdrukkelijk: het wel te betalen. De Hovelingen loegen hier om, en merkten aan, dat een penning zout juist niemand verarmen zou, al bleef 't onbetaald. - ‘In tegendeel, (zei' de vorst); met zulke kleinigheden zijn alle onderdrukkingen begonnen, en zy zijn de gevaarlijkste ondernemingen tegen 't regt en de welvaart der onderdanen.’ - De waarheid van dit schoone zeggen voor te stellen, was mijn oogmerk; niet den braven Schach in zijn nagedachtenis te bezwalken.
1793.
chapter 53
Aristus en Ismeene.Mengelpoëzy II, 29.
De brave Arist bezat een teedre Gemalin;
Hun harten vloeiden saam in onderlinge min;
Een lieve en frissche spruit, die om hun kniën speelde,
Vernieuwde aan 't minnend paar hun eerste huwlijksweelde;
Een tweede lachte alreede op 's moeders zuivren schoot
Den kuischen boezem toe, die hem zijn voedsel bood.
De brave Aristus was gelukkig in dien zegen,
En voelde, dat geen kroon zijn echtheil op kon wegen.
Hy smaakte 't, en genoot; verdubbelde 't genot
In de armen van zijn Gade, en gaf den dank aan God.
De zachte Ismeene kende, als ze aan Aristus paarde,
Geen andren man dan hem, geen andren wensch op aarde;
Zy was voor hem 't Heelal, en beider liefdegloed
Vlamde in gelijke kracht door beider kuisch gemoed.
Nog had de zalige Echt in heur fluweelen boeien
In 't hart van elk van hun die teêrheid aan doen groeien:
En 't zielverrukkend kroost, het zegel van hun Trouw,
Bezegelde ook een min die nooit verdoven zou.
Neen, nooit verdoofde ze ook. Maar, grimmig opgeschoten,
En nijdig op 't genot van tedere Echtgenooten,
Barst de Alverwoester los, en zijn ontzachbre vloek
Zweert aan ons heil een eind tot 's aardrijks laatsten hoek.
Een doffe vadzigheid, de bastaart van 't genoegen,
Bekruipt de teedre vrouw, en doet haar boezem zwoegen:
Een laauwheid, tusschenstand van onlust, lust, en pijn,
Benevelt, tot in 't oog, des boezems zonneschijn.
Zy zucht, geniet niet meer, en vindt zich-zelv te onvreden:
Verbergt zich voor heur Gâ en voor heur eigen reden;
En, als zijn vurig hart haar al zijn teêrheid biedt,
Deelt hare ontstelde ziel in zijn verrukking niet.
Aristus zucht en beeft. Zou liefde 't minst verkoelen
Der Hoofdstof daar ze in leeft, der weêrmin, niet gevoelen?
Ach! t' onrecht maalt men haar den blinddoek voor 't gezicht:
De min ziet scherp, ziet naauw, by eigen fakkellicht,
Voelt dubbeld 't geen zy voelt, en lijdt in 't geen haar griefde,
By de aangedane smart, de schuldsmart van 't geliefde.
Wat wil men? Heersch op 't hart! maar bind de drift eens in,
Wanneer ze een hart verrast, geöpend door de min!
Eer zult ge in d' oorlogsstorm by overrompelingen,
Den breidel in den muil van moord en slachting wringen;
De vuurvonk dempen, die op 't dondrend buskruid stort,
En houden 't lood te rug, dat door den vuurloop snort.
Eer zult gy d' oceaan en de onbetembre winden
Beteuglen door uw stem, of in uw kluisters binden.
De jeugdige Gemaal, getroffen van de spijt,
Doet aan zijn teedre Gâ het bloedigste verwijt.
Zy, diep getroffen, zwijgt. Hy ziet de tranen vlieten,
Die uit heur minlijk oog op wang en boezem schieten,
En droogt ze niet! - Barbaar! kan dit de min van 't hart?
Ja, liefde is wreed van aart, als ze ongeduldig werd,
Zich-zelv mishandeld waant, en voorneemt zich te wreken.
Ismeene erkent geen schuld, maar kan hem niet weêrspreken.
Zijn taal doorsneed haar 't hart, zijn houding, stem, en toon:
Haar neêrgeslagen ziel verheft zich op dien hoon,
Dien ze onverdiend beproefde, en houdt haar min beleedigd,
Terwijl ze in arren moed zich voor haar-zelv verdedigt,
Zich-zelv de bron ontkent, waaruit zijn drift ontspruit;
Zijn hevigheid van liefde op 't allerwreedst misduidt;
Haar ongelijk verbloemt; en duizend valsche kleuren
Vermengt, op 't geen ze, ontbloot, verplicht is af te keuren.
Wat is 't gevolg hier van? De wrevel neemt haar in,
En voegt by 't koelst onthaal den schuwbren eigenzin.
Vergeefs wordt ze op dien weg somwijl in 't hart gegrepen:
Eene onweêrstaanbre kracht schijnt ze in 't verderf te sleepen.
Heur hart verhardt zich, en de tederste Echtgenoot
Wordt ras 't onlijdlijkst wijf, dat God en plicht verstoot.
Verstoot! en door 't vernuft, den mensch tot straf gegeven,
En vrouwelijken trots, in 't opzet nog gesteven,
Zich van heur Gâ beklaagt, en van verdrukking schreit,
Als waar zijn boezem koud, zijn liefde gruwzaamheid.
Een week, een maand ging om, en beide de Echtelingen
Zijn op den voet gebracht van weêrzijdsch zelfbedwingen.
Een koele inschiklijkheid; een aangenomen toon;
Een statig uiterlijk, der liefde niet gewoon;
Benamingen van stand, die liefde en Echt doen beven,
In plaats van 't geen het hart den mond plach in te geven;
Zie daar de nare vrucht van 't zinneloos gedrag!
Het kroost, het dierbaar kroost, ontmoet geen blijden lach,
Geen lieve stroking meer van de Ouderlijke handen,
Maar mist, by 't moederhart, des vaders ingewanden.
't Gevoelt al 't geen 't ontbeert, al kent het de oorzaak niet,
En kwijnt mismoedig voort in lustloos tijdverdriet.
't Verliest dat heldre vuur, dat in zijne oogjens blaakte,
Met al de aanminnigheid die 't eer bekoorlijk maakte.
ô Kindren! levend beeld van uwer oudren min!
Hoe juist vertoont ge aan 't oog den staat van elks gezin!
Hoe naauw bestemt de lust, geschilderd op uw kaken,
De maat van 't Echtgeluk, het geen uwe ouders smaken!
En welk rampzalig lot genaakt u, hulploos kroost,
Wen zich hun hart verknijst of door de spijt vertroost!
Dit leven, teedre Arist, is voor uw hart geen leven,
Maar foltring van de dood! Waar wordt gy heengedreven?
Uw fijngevoelig hart, zoo vol van vuur weleer,
Beproeft een ledigheid, en kent zich-zelf niet meer.
Een doodlijk wangevoel, onmooglijk te verduren,
Schept eeuwen van verdriet uit onbevredigde uren.
Uw teedre ziel eischt lucht, eischt voedsel voor een gloed,
Die zonder voorwerp nu in 't lijdend harte woedt.
Wat doet ge? Welk een weg om dezen brand te koelen?
Wat driften, die voor 't eerst in uwen boezem woelen!
De wareld om u heen werd haatlijk in uw oog;
't Wekt afkeer, wrevel, op, wat ooit uw hart bewoog;
Uw ziel verliest den smaak, het denkbeeld van 't genoegen
En 't hart verheelt zich-zelf zijn onophoudlijk zwoegen.
Wat middel, dat ge uw smart, uw onverzwelgbaar leed,
Wat zeg ik? dat ge u-zelv' een oogenblik vergeet? -
Het spel, 't gevaarlijk spel? - Luidruchtige vermaken? -
Nooit leerdet ge in 't gewoel die nietigheden smaken.
Wat rest, wat blijft u dan, dan snerpend ongeduld,
Dat de opgehoopte maat uws lijdens nog vervult?
De vriendschap ziet uw staat, en, in uw lijden deelend,
Vermoeit ze u met een zorg, u lastig en vervelend.
Onwillig sleept ze u mede in uitgebreider kring,
Waar van zy hulp verwacht in deze uw mijmering.
Wat zoekt men? van uw leed het denkbeeld af te leiden;
Verstrooiing, die een floers op 't onheil weet te spreiden;
En wat genoeglijkheên 't gezellig leven geeft,
Waar 't hart een vatbaarheid voor zachte neiging heeft.
Vergeefs! De sombre wolk, die 't voorhoofd heeft betogen,
Verdikt zich meer en meer, en dooft het vuur in de oogen.
Hy kwijnt. Het heldre licht van 't opgeklaard verstand
Verflaauwt, gelijk een lamp die in een nevel brandt.
Zijn edel hart nogthands en enkle flikkeringen
Van geest, die nu en dan aan 't krank gemoed ontspringen,
Wekt hem de opmerkzaamheid van al wat hem genaakt,
Terwijl zijn kwijning-zelv hem meer belangrijk maakt.
Men doet hem overal de teêrste zorg ontwaren. -
De lieve Amine meest, die, in den bloei der jaren,
Niet ademend dan deugd, dan grootheid van gemoed,
Haar geestdrift uit zijn oog, gesprek, en voorbeeld voedt.
Zijn onderhoud, voor haar de tederste aller weelde,
Ontaart in zielsbehoefte, eer dat zy 't zich verbeeldde;
En eindlijk, eer zy 't weet, eer hy 't vermoeden kan,
Is de onrust van heur hart het eerst gevolg daar van.
Nu zucht haar moede borst: nu ziet men op haar wangen,
Een halfontslipte traan, een traan van weemoed, hangen:
Nu voelt ze Aristus smart zich drukken op 't gemoed;
En wenscht ze, indien 't mocht zijn, te heelen met heur bloed:
Kleeft eindloos aan zijn zij'; blijft hangen aan zijn wenken;
Sluit de oogen voor heur staat; en siddert, na te denken.
Rampzaalge! uw boezem blaakt van lichterlaaie min!
't Meêdoogen klopte er aan, de liefde sloop er in.
Helaas! om 't maagdlijk hart in 't wis bederf te trekken,
Wat hoeft er, dan belang voor lijdende op te wekken!
En gy, Aristus! gy, zoo teder steeds van hart;
Nu weeker dan ge ooit waart, door d' indruk van de smart!
Kunt gy de tranen zien in 's meisjens minlijke oogen,
En, zonder dat uw hand ze uit deernis af zou droogen?
Uit deernis? - Hemel, ach! hoe speelt men met dit woord!
Brengt liefde in die zy roert ooit koude deernis voort? -
Ach! ledigheid van 't hart, behoefte van te minnen,
De aantreklijkheid der ziel, 't begoochlen van de zinnen,
't Loopt alles, alles saam in 't zelfde middelpunt.
Aristus! waan niet meer, dat gy 't ontworstlen kunt.
Uw weêrstand is vergeefsch; vergeefsch, uw zelfverbloemen.
Wat baat het, heete min met vriendschaps naam te noemen?
Stel met dien ijdlen klank uw boezem vrij gerust:
Ze is meer gevaarlijk nog, zich-zelve niet bewust.
Een heldre Lentedag kwam 't Winterguur verzoeten,
En de avond vond Arist aan teedre Amines voeten.
Amine, 't is te veel! hoe zult ge dit weêrstaan?
De man, voor wien uw hart een wareld zou versmaân! -
Ja, machtloos zijgt ge in d' arm, gereed om u te ontfangen.
De tranen bigglen af van uw ontstoken wangen.
Uw oogen vonklen van een nooitbeproefden gloed.
Uw boezem golft en schokt op 't golven van uw bloed.
Vervoerend oogenblik! - ‘Aristus! in uwe armen....!
Ach, wil my voor my-zelv, mijn eigen hart, beschermen!’
Zoo roept ze al snikkende uit, geeft allen weêrstand op,
En - de onverbidbre Min voert zijn triomf in top!
* * *
De sluier viel van 't oog. Zy minnen, en verheelen
Zich-zelv de drift niet meer, waar ze even teêr in deelen.
Zy minnen: maar wat eind, wat uitzicht voor dien gloed? -
Ach! vraag den kranke in 't bed, waartoe zijn krankheid woed?
Helaas! hy voelt de kou, de siddring door de leden!
Ga, breng hem 't bloed in rust, herstel hem door de reden;
Vertoon hem, dat die koorts zijn kracht te hevig wordt,
Hem redloos in 't verderf, hem in de grafkuil stort!
Wat baat het? Zal hem dit van 't doodlijk kwaad bevrijden?
Helaas! 't vooruitgezicht verdubbelt slechts zijn lijden!
Wanhopend wendt hy 't oog van de aaklige uitkomst af,
En de onverheerbre kwaal geleidt hem toch in 't graf.
Wie leeft er middlerwijl zoo zalig als Amine?
Zoo zinbedwelming slechts dien grooten naam verdiene!
Verzekerd van het hart van dien zy tederst mint;
In wien zy d' eêlsten top der zielsvohnaaktheên vindt,
Voor wien ze alleen gevoelt en adem schept en leven,
Ziet ze in 't verhelderd zwerk geen donderwolkjen zweven,
Mistrouwt de zuisling niet dier zoete tooverkracht,
Waardoor 't beminnend hart op leed noch rampen acht,
Ja, 't lot trotseeren durft in 't felst der ongelukken;
En blindlings geeft haar ziel zich over aan 't verrukken.
Ja, juichende in een gloed, die t'elkens meer ontsteekt,
Gevoelt ze niet, dat aan heur heilstand iets ontbreekt.
Aristus! smaakt ge, als zy, dat onvervalscht genoegen,
Of doet een heimlijk wee u nog den boezem zwoegen? -
Verberg het voor u-zelv' en voor Amine vrij!
Niet strafloos stelt het hart zijn diersten plicht ter zij'. -
Neen, 't is die wellust niet, dien ge eenmaal placht te smaken,
Toen ge in Ismeenes arm van echten gloed mocht blaken!
Die lust, waar van ge in 't zoet van een onwraakbren schoot,
D' erkentelijken dank aan 's Hemels goedheid boodt!
Helaas! in 't hoogst genot der bruischendste vermaken,
Kunt ge aan u-eigenzelv' dat ijdel niet verzaken,
Die sombre ledigheid, die ge in 't gemoed beproeft,
Dat meer dan de enkle min, dat Echte min behoeft.
Dat zelfs in d' arm der weelde, in ziels- en zingenuchten,
Zijns ondanks naar een Gâ, zoo dierbaar eens, blijft zuchten;
In 't tederst mingevoel een heimlijk wroegen lijdt,
En de ontrouw die 't begaat zich t'elken maal verwijt.
Ismeene intusschen zoekt, de spijt ten prooi gelaten,
Een machtelooze troost in heur Gemaal te haten.
Te haten! Haat men ooit, wat m'eenmaal heeft bemind?
Vergeefs is 't, dat de drift, de woede, haar verblindt.
Haar hart gevoelt welhaast, hoe vast het is geklonken
Aan 't voorwerp, dat haar eens voor eeuwig wist te ontfonken.
Het schudt zijn kluisters wel, maar 't schudt hun band niet af;
En 't is, of zelfs de spijt hun nieuwe sterkte gaf.
‘Hoe (zegt ze)! 't is dan waar! Ik heb zijn hart verloren!
Zoo heeft hy de eed verkracht, my plechtig toegezworen!
De ondankbre! Had mijn trouw, mijn teêrheid, dit verwacht!
Is dit de onzaalge loon van die heur plicht betracht!
'k Heb daarom dan zoo lang zijn koelheên moeten dragen!
De hardheid van mijn lot in eenzaamheid beklagen!
Zijn wrevel doorstaan! en - beschreienswaarde vrouw,
De nachten slapeloos begraven in mijn rouw! -
Ontrouwe! Is dit die min, die eens zoo teder gloeide,
Toen ge in Ismeenes ziel met de uwe samenvloeide,
Met haar 't heelal vergat, en, zwijmende aan heur borst,
U-zelf den zaligste des warelds noemen dorst!
ô Dagen, dagen van verrukking! thands vervlogen!
Beloofde uw wellust my dien bitterste aller togen?
Moest ik mijn hart versmaad, beleedigd zien, gehoond?
Het offer van mijn jeugd met afkeer zien beloond?
Ismeene, is dit de kracht van uw bekoorlijkheden,
Met zoo veel vuurs voorheen bewierookt? aangebeden?
Waar zijn ze? is al dat schoon, die lieve glans, voorby?
Of was zijn heete min slechts laffe huichlary? -
Wreedaartige! is de blos van mijn gelaat geweken,
Wie heeft me, als gy-alleen, de kaken doen verbleeken?
Wie 't zwijgend hart gevoed met tranen over 't leed,
Waar uwe ondankbre drift my in versmooren deed?
Wie deed me in 's levens bloei van 't heimlijk wee verknagen,
Van t'elkens koele smaad voor teêrheid weg te dragen?
Ontrouwe, of bad mijn hart u niet op 't tederst aan,
Wanneer ge in wrevelmoed zijn teêrheid af dorst slaan,
Mijn minsten blik misduidde, en door uw blinde woede
Mijn liefde smoorde in 't hart, dat van uw wreedheid bloedde?
Ga, breng uw liefde thands, mijn eigendom-alleen,
Breng al uw tederheid aan andre aanminnigheên!
Laat andren op mijn recht die schoone buit behalen!
Heur nietsbeduidend schoon op 't mijne zegepralen!
Voltrek uwe euveldaad! voer uw vergrijp in top,
En offer haar uw Gade en beî haar telgen op!
Maar, wreedaart! 'k heb een hart! - Ik zal dien hoon besterven,
Maar mijn verachte min zal eenmaal recht verwerven!
Ik neem in 't duister graf uw rust, uw zielsrust, meê,
En laat u tot een roof aan 't wroegendst hartewee!’
Zoo spreekt ze, en voelt heur schoot van tranen overstroomen,
De hoogmoed tracht vergeefs hun vloeien in te toomen;
Zy schieten, als een vloed, die van een bergtop snelt,
De weenende oogen uit, terwijl de boezem smelt.
Ze omarmt het oudste wicht, dat, aan heur zijde spelend,
Haar 't lieve mondtjen biedt, als in heur droefheid deelend.
Zy neemt den zuigling op, die in het wiegjen ligt,
En drukt hem aan de borst met afgekeerd gezicht.
‘Mijn kindren (zegt ze)! ô hoop, ô wellust van mijn leven!
Ach, waarom moest mijn schoot u 't haatlijk daglicht geven!
Gy hebt geen vader meer! Uw moeder sterft van smart!
Rampzaalgen! ach, om u valt my het sterven hard.
Wat zult ge na mijn dood...? Ontbloot van steun en hoeder,
Versmaad zijn en veracht om uw versmade moeder! -
Tot doel zijn aan den wrok, die u te wachten staat
Om 't geen gy van haar draagt in 't kinderlijk gelaat! -
Mijn kindren! zoudt ge dus uws moeders dood bezuren?
Om haar den wreevlen haat van die haar haat, verduren?
Zal uw belang, uw heil, by die 't beschermen moest,
Te rug staan voor de drift, die zijn gemoed verwoest? -
Neen, Wichtjens, 'k duld dit niet; ik zal ons allen wreken,
En redden u van 't leed, dat ik onfeilbaar reken.
Die moed tot sterven heeft, heeft ook tot alles moed!
Voor my, 'k vervloek den dag, en adem wraak en bloed!’
Zy spreekt. Haar voorhoofd gloeit: haar oogen staan in vlammen.
Haar bloed gelijkt een' stroom, die over dijk en dammen
Gestegen, alles sloopt en omrukt in zijn vaart.
De stormwind bruischt door 't hoofd, van 't driftig bloed bezwaard.
Helaas! is dit de vrouw, die eens in blijder tijden
Verongelijkingen met zachtheid wist te lijden?
Die lijdzaam en gedwee by de aangedane smart,
Aan 't minste morren zelfs geen toegang gaf in 't hart?
Helaas! men leert zich eerst van 't ongelijk beklagen,
En 't dan met wederwil en tegenworstlen dragen;
En, zoo zich 't krank gemoed aan dit gareel vertrouwt,
De wraakzucht sleept het meê, die toom noch teugel houdt;
Die 't hart, 't verbeestlijkt hart, met zweepen noopt en sporen,
En God, en menschlijkheid, en plicht heeft afgezworen;
Zich-zelve, met vermaak, der Hell' in de armen stort;
En door geene Almacht-zelv te rug gehouden wordt!
Zy grijpt een kleene dolk, die in voorleden dagen
Haar Overgrootvaâr aan zijn gordel had gedragen,
Thands sints een dubbele eeuw by 't wapentuig bewaard,
Dat in een praalvertrek zorgvuldig staat geschaard.
Heur boezem bergt die pook. Zy neemt heur beide spruiten,
Beveelt haar koets, stijgt in, rijdt vliegendsvlucht naar buiten,
En geeft zich naar 't verblijf, waar teedre Amine leeft,
Die van 't haar naadrend kwaad geen 't minste denkbeeld heeft.
Men meldt een vrouw van staat. Den voortrap opgestegen,
Verschijnt zy met haar kroost. Amine treedt haar tegen,
En leidt ze in 't spreekvertrek tot de eigen kanapee,
Waar op zy d' eersten maal Arist in de armen gleê.
Ismeene zet zich neêr. Na luttel ademhalen,
Terwijl zy 't hol gezicht de kamer door laat. dwalen:
‘Is 't mooglijk, dat men hier vertrouwlijk spreken kan?
(Dus vraagt zy) 'k verg u daar volstrekt verzeekring van.
't Geheim is van gewicht, het geen ik heb te ontdekken.’
Amine doet terstond wat om haar is vertrekken,
En sluit de spreekzaal zelv met eigen handen af. -
‘Nu zijn wy (zegt ze) alleen, en eenzaam als in 't graf!
Dit wenschte ik. 't Is genoeg. - Wel aan! dat we ons verklaren!
Gy schijnt me, als iets uitheemsch, verwonderd aan te staren,
Amine! Kent gy my, of dit rampzalig kroost,
Dat mooglijk in dit uur zijn laatste zuchten loost?
Maar neen, gy kent ons niet. - Welaan dan! 'k ben Ismeene!
Nu kent ge ons, want gy bloost. - Geloof niet dat ik weene:
Indien me een traan ontrolt, het is van eedle spijt. -
Ik koom niet, dat ik u ons ongeluk verwijt'.
Neen, 'k kome om mijn Gemaal in 't eerloos hart te zoeken,
Dat zijne onkuische vlam voor eeuwig moet vervloeken!’
Dus zegt ze, en treft haar 't hart door 't snoodverborgen staal.
De onnoozle geeft een gil die weêrklinkt door de zaal,
Zijgt stervend van den stoel, en zieltoogt aan heur voeten!
Rampzaalge! moest ge dus voor 't tederst harte boeten!
Was zulk een gruwzaam eind beschoren aan uw min!
‘Dank, Hemel! 'k Ben op nieuw Aristus gemalin!
En niemand kan my thands dien tytel strijdig maken.’
Roept thands de woedende uit, gantsch purper en scharlaken
In 't aanzicht, en met bloed op kleed en borst bespat.
‘Waar toeft de Ontrouwe nu, die eens mijn hart bezat?
Waar is hy, dat ik hem op dit tooneel vergaste,
En hem de hand moog biên, die in heur bloedstroom plaste?
Maar neen, ik heb hem nog een foltring meer bewaard.’
Dus zegt ze, en smijt verwoed heur zuigling tegen de aard,
Vertrapt, en plet hem 't hart dat borst en beenders kraken,
En doet hem bloed en long uit mond en oogen braken.
Hy sterft. Het ouder kind schreit jammrend aan heur voet:
Zy wentelt het, by 't hair, en sleept het door het bloed,
En heeft den voet gereed om 't op den hals te treden;
Wanneer 't ontroerd gezin, dat opstuift van beneden,
De deur met eenen bons uit post en wervels drijft,
En daar een schouwspel ziet, waarvan het hart verstijft.
Helaas! heur Meesteres in stroomen bloeds bedolven!
Een teder, kermend Wicht, omspartlende in die golven!
Een kleiner, gants en al verpletterd op den grond!
Op welke afgrijslijkheên weidt hier het oog niet rond!
Men tracht om 't levend kind aan heur geweld te ontrukken;
Zy wringt het, eer men 't weet, den teedren gorgel stukken.
Nu rust ze. - Arist treedt in. Wie schetst zijn woede en schrik
By alle de ijslijkheid van zulk een oogenblik!
De hairen steigren hem werktuiglijk in den hoogen!
De woede bliksemt niet, maar klatert in zijne oogen!
Zijn tanden knersen saam, en knettren tegens een!
Zijne armen, uitgestrekt, verstijven als een steen!
Zijn lichaam schudt en trilt, als van den wind gedreven!
Zijn mond gaapt naar 't geluid, maar weet geen klank te geven!
Zijn hart, van 't bruischend bloed, daar stilstaande, overstelpt,
Bezwijkt. Hy zuizelt, valt, en - niets op aarde helpt.
Daar liggen nu op eens vier offers van uw woede
By een! Wat rest er nog? Is nog uw wraak niet moede,
Ontmenschte? Ga, vlieg heen, ontwijk een gruwbre straf! -
Zy gaat, maar werpt zich straks den marmren voortrap af.
De val verplet haar 't hoofd: gevoel en leven wijken,
En 't Treurspel is voleind met vijf verscheiden lijken.
1795.
chapter 54
De spiegel; of Liefde en waan.Mengelpoëzy II, 43.
Indien ik nu of dan, beminnelijke schoonen,
In een of ander stuk van Dichterlijk verhaal
Een weinig hekelzucht mocht toonen,
Vergeeft mijne al te oprechte taal.
Ik sprak dan niet van u, maar van die oude vrouwen,
Die vrouwen van den langverloopen tijd,
Die ge in 't Historieblad naar 't leven kunt beschouwen;
Maar niet van u (och neen!) die zonder feilen zijt!
Gelooft my, al dat soort van vrouwen uit de boeken
Was grillig, kribbig, trotsch, en wist niet wat het wou.
Wat onderscheid met u! By u zoo iets te zoeken.
Vraagt aan uw minnaars eens, hoe dat gelukken zou? -
Ik handel dus van haar. Van haar is steeds de reden,
Als iets onaangenaams u voorkomt, waar 't ook zij:
Maar schoonheid, maar verstand -, begaafd-, bevalligheden! -
Ja, neemt die vrij voor u, ik ben er meê te vreden;
En zoo ge wel wilt doen, voegt nog de helft daarby.
ô! 'k Geef u alles toe! 'k Wil vrienden met u blijven;
En daarom, schenkt my thands een gunstig, gunstig, oor.
Ik moet u een geval, dat aartig is, beschrijven:
't Viel - onder Ergenshuizen voor.
De dag begon zich reeds allengskens in te trekken,
En Wijnmaand stak het hoofd omwingerd in de lucht:
Het weiland ving nu aan een dorren grond te ontdekken,
En 't heuvelgras wierd bleek. - Het Noorden geve één zucht,
En flap! daar liggen loof en bladeren
Verdord, en droog, en geel, te sterven op den grond!
Maar nog is 't zoo verr' niet: de tijd begint te naderen;
Nog staat de boomgaard vol en tokkelt oog en mond.
De wijnoogst evenwel verlangde naar den kelder,
En 't appeltjen was rijp, en keek naar plukkers rond.
Een schoone morgen rees. De lucht was klaar en helder:
De daauw had als een meir de dalen overstroomd:
En uit die zee van damp stak 't bruingeblaakt geboomt'
Zijn top en takken op, met de afgeschoren kruinen
Der heuvelen en omgelegen duinen.
Het licht der halfbewolkte en halfontdekte zon
Scheen met een flaauwe glans, den weêrschijn uit een bron
Gelijk, al bevend door de dartle wijngaardranken
En zware trossen heen, die tak en loof doen wanken,
Waar onder 't morgenkoeltjen zweeft.
't Gevogelt' groette 't licht: een vogel is beleefd!
Dit blijkt aan mijn Parkiet, die 's ochtends door zijn tralie
Den goeden morgen riep aan 't Hof van Hyder-Ali,
En nu, by mijn ontbijt, het zelfde compliment,
Getrouw in 't Duitsch vertolkt, aan zijn meestresse wendt.
Poëeten weten dat! ook zult ge schaars ontmoeten
Dat vogels uit een vers den uchtend niet begroeten.
Dit is de Mode zoo: een Dichter van fatsoen
Richt ze altijd daar toe af, hy kan niet minder doen.
Dan 't zij daar meê zoo 't wil! 't Was ochtend en schoon weder:
Daar koomt het al te maal op neder.
De zachter zonnegloed, de zuivrer lucht van 't land,
Verkwikte, en riep het hart van zijn langdurig zwoegen
Tot kalme rust en stil genoegen;
Wanneer de groote God, die alles legt in band,
En dien wy zonder broek door koude en wind doen treden,
Verzadigd van den rook der steden,
En, hunkerend naar tijdverdrijf,
Zich nederzetten kwam in 't lieflijk landverblijf.
Men zegt, en 'k wil het niet weêrspreken,
Dat al die menigte van zuchten zonder hart,
Van oogen, vol geveinsde smart
En valsohe tederheid, en dat bedriegend smeeken,
Om de onschuld en de deugd de hartaâr af te steken,
En, boven al, die dwaze en zoutelooze klap,
Die Steedsche en Hoofsche minnaars voeren,
Hem walgde. - 't Kan wel zijn! Dus trok hy naar de boeren;
Maar liet zich voor den zijden lap,
Die om zijn schouders hing, van luchtig vrouwenlaken,
Een zomersch Buitenkleedtjen maken,
Zoo lief, zoo aartig, zoo van pas,
Of 't aan zijn lijf geschilderd was!
'k Zal hier zijn hoed, zijn frak, zijn hartbetoovrend vestjen,
Zoo weinig als het gantsche restjen
Van zijn nieuwmodische kleedy
Niet laten monstren op een rij.
Neen, Dames! maar 't was mooi! En, om u blijk te geven,
Uw Thirsis, toen hy laatst op 't Landgoed B. verscheen,
(Zaagt ge ooit iets schooners van uw leven?)
Had juist dat pak van hem te leen.
Al mijmrend...‘Over beuzelingen?’ -
Dat weet ik niet! Misschien! 't Geen de een een beuzling heet,
Zijn voor den ander soms wel zeer belangbre dingen.
Vraagt dit aan buurman Archimeed,
Die als hy laatst in een van de eerste kegelsneden
A x gelijk aan y in tweede macht, bevond,
Oneindig beter was te vreden
Dan met een lot van duizend pond.
En echter, gy en ik (ik heb juist geld van nooden),
Wy zouden die ontdekking thands
Wel afstaan, zoo ons eens een derde wierd geboden,
Ten minste, voor de halve kans. -
Hoe 't zij, hy mijmerde. - Dus, wandlende in gedachten,
Door veld en akker, kamp, en wei,
Ontmoet hy midden op de hei',
Waar ge alles eerder zoudt verwachten,
Een Schoone, wier gewaad, en houding, en gezicht,
Hoe zeer niet t' eenemaal naar steedschen smaak gericht,
Nogthands de klare blijken droegen,
Dat ze in de heete zon geen velden om hielp ploegen,
Noch onder 't lage boerendak
De handen in de waschkuip stak.
Een lang en sneeuwwit kleed hangt losjens om heur leden,
In fijne plooien, af te golven naar beneden;
Maar met een vuurrood lint om 't middellijf gegord,
Waar onder 't langs de heup op 't zwierigst nederstort.
De heilige Orde der Levieten
Plag juist zoo'n Choorkleed aan te schieten. -
De fijne en dunne stof van 't lenige gewaad,
Waar 't zwellen van de heup zich door bemerken laat,
Verschoont de schoonste borst, ten halven overtogen
En voor de helft ontdekt, voor de aangetrokkene oogen,
Terwijl zy 't blanke kleed beschaamt,
En, zachtkens door den band gepraamd,
Heur lieflijk opgezette deelen,
By ieder zuchtjen dat zy aâmt,
Door 't losse plooisel heen doet spelen. -
Heur hair, met al de kunst der schoonste onachtzaamheid
Langs nek en schouders uitgebreid,
Was tegen 't achterhoofd bevallig opgebonden.
Een hoed, met veedren opgesierd,
Waar meê het dartlend windjen zwiert,
En met een sluierdoek omwonden,
Boog over 't vonkelend gezicht,
En overschaduwde zijn des te sterker licht. -
Op 't eigenst oogenblik kwam schoone Henriëtte,
Op een bevallige charette,
Die Damon, aan heur zij', beteugelde in den vaart,
Haar schoon vertoonen over de aard.
Ik meen, het deel der aard, naby de stad gelegen,
De meestbezochte wandelwegen. -
Zy hoort, en zwelgt heur' roem met gretige ooren in;
Zweeft heete lonken door, en ijverzuchtige oogen;
En laat begeerte en spijt, en vijandschap en min,
Als zegeteekens na van 't zegerijkst vermogen;
En - heeft noch hoofd meer, noch vriendin. -
‘Maar, Dichter, Henriëtt'....!’ Mijn schoonen, uw bevelen? -
‘Die naam koomt evenwel in d' ouden tijd niet voor;
Dat ziet op iets -!’ In geene deelen! -
Maar de oude namen zijn zoo lelijk in 't gehoor,
Gy zoudt ze onmooglijk kunnen lijden;
'k Vernoem haar daarom met een naam van nieuwer smaak.
My docht, ik deed zoo wel, en valt dat zoo bezijden!
Doch, eer ik om een naam by u in ongunst raak,
Zal zy (dan dat we ons weêr niets onbedachts vermeten,
Ai, zegt me uw namen eens?) Kay-fai-kataddry heeten.
Is iemand uwer zoo genoemd,
Zoo bid ik, 't zij my niet verbloemd.
‘Wel neen wy!’ - Nu, dan 's 't goed; dan zal ik voortverhalen.
Nu, immers, doe ik wel - of zou er nog iets falen? -
‘Maar Kai! fai! taddry! foei, wat zotter naam is dat!’
Zie daar, ik dacht al half, dat ik het kwalijk had!
Wat wilt ge dan voor naam? - Is Vercingetorissa
Misschien wel van uw smaak? dat zweemt wat naar Clarissa.
Of Kombarkanglas? Gro? Brassolis? of Bhinbheul?
Al, namen, die ik graag voor Henriëtte ruil! -
Dat's ook al 't rechte niet, na dat ik kan bemerken.
Wel! noemt me zelve een naam uit ouderwetsche werken.
Doch neen, die leest gy niet, gelijk natuurlijk is.
Kom aan! Aëllo dan of Heliochroïs?
Of - Walburg? Wobberich? - Nu wordt gy ongeduldig:
Maar immers ziet gy klaar, mijn oogmerk was onschuldig;
En, wilt ge meerder keur....? ‘Hou op, gy kwelt ons maar;
Ga in uw reden voort, en laat de namen daar!’ -
Fiat! Laat Henriëtt' waar heen zy wil vervaren!
Ik schrap haar uit, met naam, met al;
En zien wy naar die Nimf met opgestrikte hairen,
Wat daar in 't end van worden zal! -
Zy zweefde, met een zwier van houding, tred, en leden,
Uitstekend in bevalligheden,
Langs 't bruingroen veldtapijt, in passen naar de maat:
En de oogen, op haar zelv geslagen,
Doortinteld van 't vermaak van vleiend zelfbehagen,
Bezielden 't heldere gelaat. -
De Liefde, t' eenenmaal verwonderd,
Van in een oord, zoo afgezonderd,
Een Nimf, als zy, te zien, treedt ze aanstonds in 't gemoet',
En nadert haar met een galanten groet,
Dien zy met de eêlste kunst van 't ongedwongendst nijgen
En sierlijk buigen van het hoofd,
Vervuld van een welsprekend zwijgen,
Beandwoordt, en geheel verdooft.
‘Wel hoe! (hervat de Min) zoo schittrend een Princesse,
In zulk een woesteny en afgelegen streek!
Of zijt ge mooglijk een verlaten minnaresse,
Die Feest- en Hofgewoel op 't stille land ontweek,
En in den luwen schaâuw der bosschen,
Of aan den voet der holle rotsen,
Heur zuchten menglen gaat aan 't ruischen van een beek?’
De Nimf, op 't hoogste verontwaardigd,
Dat haar beroemden naam die hoon wordt aangedaan,
Van voor een stervling en verlaatne door te gaan,
Laat al den wrevel zien, dien zulk een smaad rechtvaardigt,
En zegt: ‘Door 't gantsche rond der wareld kent men my.
Wat ademt, buigt den hals voor mijne heerschappy.
Een Godheid, in het hart van ieder aangebeden,
Van de allerlaagste stulp tot aan den koningsthroon,
Ontfang ik rijker hulde als een der Hemelgoôn,
En heersch op driften, ziel, en reden.
Men noemt my (moet ik u dit zelve doen verstaan,
Daar alles van mijn macht getuignis draagt?) den waan.
De Krijgsman vliegt door my in 't bloed, en vlam, en vonken,
Den zichtbren dood in d' arm, en sneuvelt blij te moê.
De schoone zit, door my, heur schoonheên op te pronken,
En drukt voor heur verval de scherpziende oogen toe.
Geleerdheid pijnt, door my, zich af, in 't letterblokken;
Behaagzucht, in de kunst om harten aan te lokken,
En ('k lach, zoo vaak ik 't ooit bedenk!)
In 't zoeken van een pas, een houding, of een wenk.
Door my slijt hy de meestvernoegde dagen,
Met uiterlijk, verstand, en kennis, wel te vreên,
Die by Natuur zich mocht beklagen,
Van heur te groote spaarzaamheên.
Mijn tooverkracht vergroot heur gaven in zijne oogen
Tot zulk een opgehoopte maat,
Dat, van heur mildheid opgetogen,
Hy slechts zijne eeuw beklaagt, die zijn verdienste haat.
My sticht de sterveling zijn trotsche praalgebouwen!
Van welker logge last het krimpende aardrijk zucht,
En onder een uitheemsche lucht
Uit rots en marmergroef gehouwen.
My viert men zelfs in 't doodsch en eenzaam grafverblijf,
Waar ik met eigen hand op toets- en marmersteenen
Vergulde logens maal en schrijf,
En Faam en Vaderland op 't koud gebeent' doe weenen,
Waar aan, in weêrwil van den grafzerk en zijn pracht,
Door niemand ooit weêr wordt gedacht.
Ja, zelfs in 't hart van hun die my versmaden,
Geef ik in 't heimelijk de wet;
En vlei met eer en lauwerbladen,
Den woestaart, die den voet op eer en lauwer zet.
'k Doe sommigen hunne afkomst gronden
En glorie dragen op 't geslacht
Van ouderen, die nooit bestonden
Dan enkel in den droom van hun verbeeldingskracht. -
Weêr andren (laaggeboren slaven,
Geboren voor de zweep, den breidel, en 't gareel!)
Druk ik Gelijkheid in, als aller menschen deel,
En doe hen op den wenk van hun gelijken draven,
Op dat geen meerder hun beveel'!
Ik weef de trotsche tullebanden;
Schakeer ze met smaragd, en goud, en diamant,
Als in den starrengordel branden,
Die 's hemels midden overspant. -
Ik steek den wijrook aan, wen hy aan aardsche Goden
Van allerhanden slag en staat,
Door vleizucht, staatkunst, eigenbaat,
By handenvol wordt aangeboden;
En geef dien geur daar aan, waar in zich 't hart verzaadt. -
Doch, 't geen mijn heerschappy nog meerder uit doet stralen!
Zy is tot zelfs in 't rijk der Liefde voortgeplant.
Zie slechts die Jonkertjens, die om de vrouwen dwalen
Als hommels om de roos of sierlijke amaranth.
Zy zoeken thands de gunst, de tederheên der schoonen
Niet meer. - Och neen! och neen! maar slechts een blooten schijn,
Een valsch en uiterlijk vertoonen
Van in genegen gunst te zijn;
En alle lust en welbehagen,
Waar naar men tegenwoordig tracht,
Is, om den enklen naam te dragen
Van wel te staan by 't schoon geslacht. -
Dan, boven al mag ik mijn hoogste glorie stellen,
In dat ik 't hart bezit der lieve Juffrenrij,
Wier hulde en trouw ik nooit naar waarde kan vertellen,
Maar die niet ademen, niet leven, dan door my.
Die....!’ ‘Zacht wat (zei de Liefde, en viel haar in de reden)
Beroem u, zoo 't u lust, maar brand uw handen niet!
(De kunne hoort tot mijn gebied!)
En ken in dit, hoe zeer my ongewoon, verkleeden,
Den God der liefde zelf, wiens boog en pijl gy ziet!
Neen, neen, Mevrouw, regeer zoo veel gy wilt regeeren!
Maar 'k sta u d' eigendom van 't vrouwenhart niet af.
Doe elders uw bevelen eren;
Ik voer hier d' onbepaalden staf.
Ik oefen op die zachte en teedre zielen
Een macht, die in heur hart geen mededingster kent;
En twijfelt ge ooit of ooit voor wien zy nederknielen,
Zie slechts mijn kenlijk merk hunn' oogen ingeprent.
De Liefde is 't, ik-alleen, die in dees meesterstukken
Van de allermeesterlijkste hand
Den geest en 't leven stort, en 't vindingrijk verstand,
Dat met de schoonheid samenspant
Om warelden van een te rukken.
Beschouw 't onnoozel maagdelijn,
Wier ruw, eenvoudig hart nog vreemd is met de liefde,
Dat dartelt, lacht, en schreit, maar zonder vreugd of pijn!
En zie die zelfde Maagd, als haar mijn angel griefde!
Naauw voelt zy 't blaken van mijn gloed,
Of mijmrende ernst neemt plaats in haar gemoed.
Zy leert een woord, een wenk, een lach, een houding wegen.
Zy smoort met alle zorg de koorts die haar bestookt;
Maar noem haar 't voorwerp eens, waar voor haar boezem kookt,
En zie, als 't dekkleed valt, de vlammen opgestegen!
Op 't voorhoofd, door den gloed gebloosd, -
In 't kwijnende gezicht, waarin de heete vonken
Uitschittren in verliefde lonken, -
En op de blanke borst, van 't heimlijk vuur geroost,
Die in heur zwoegend ademhalen
Den opgesloten' zucht zijn doortocht wil bepalen, -
Op de uitgebleekte kaak en halfontsloten mond -
Zweeft dan in gloênde zonnestralen,
De vurige begeerte rond.
Zoo vliegt, wanneer in rijpe halmen
Een enkel vonkjen slechts ontbrandt,
Met duizend vonken, duizend walmen,
De teugellooze vlam door heel het vruchtbre land.
Zy blaakt, verteert, verslindt, en plondert
De onschatbare oogst, die Ceres schonk,
En woedt, en woelt, en zwiert in 't honderd,
Tot alles staat in rook en vonk.
Vergeefs tracht Hymen zich met my gelijk te stellen,
Daar zijn geheiligd snoer de handen samenvlecht.
Hoe naauw, hoe fel somtijds, zijn stalen banden knellen,
Wat is zijn keten toch, als ik den band niet hecht?
Ja zelfs, wen ik my wil vermaken,
Ontsteek ik, als 't my lust, het koudstbevrozen bloed,
Doe de afgeleefde Best heur rimpelige kaken
Beschildren met der rozen gloed;
Haar uitgevallen hair met dons en watten vullen;
En macht van pluimen, kant, en lint,
En wat een jeugdig hoofd mag hullen,
Belachlijk staaplen op de krullen,
Die ze om heur kalen schedel bindt.
Zoo keer ik, als 't my lust, de rangen 't onderst boven;
Verneêr den hoogmoed, staat, en schat;
Vereffen wapenrok en graauwe linnensloven,
En 't purper met het wollen brat.
Gy kent Brandon? zijn Frieschen deken,
Met gouden laken saamgelast?
Zijn Ridderspreuk, daar op gepast,
Wanneer hy met den bruiloftsgast
Naar d' opgehangen ring kwam steken?
Maar wat behoeven wy van vroeger eeuw te spreken!
Mijn strikken zijn nog even vast,
En niemand! die er uit zal breken.
De fiere Lucia, reeds van haar bakermat
Op glans van goud en adel prat;
Wie de oude naam en staat van afgestorven vaderen
Het harte steeds vervult, de hersens draaien doet;
Die niemand toeliet haar te naderen,
Dan van een even roemrijk bloed,
En even zeer als zy gegoed; -
Die fiere, door mijn vuur aan 't glimmen,
Ontfronst het hooge voorhoofd thands,
Vergeet voorouderlijke schimmen,
En Adeldom, en rang, en goud- en wapenglans;
En, voor mijn scepter neêrgebogen,
Neemt ze eindelijk de ketens aan -
Van wien? - Van een, die zelfs zijne oogen
Niet bevend op haar durfde slaan.
Zoo ziet men 't prachtig stof, dat eenmaal Vorsten tooide,
Of om eens Raadsheers schouders plooide,
Gescheurd, versleten, afgepluisd,
En de eer zoo kostbre staatsietabberd
Strekt eindlijk voor een vuilen zwabbert,
Waar Pikbroek zijn kombuis meê kuischt.’
Met zichtbre blijken van verstoren,
Stond hem de Waan vast aan te hooren,
Tot ze eindlijk uitborst met een lach:
‘Schoon Heertjen! 'k wil met u my nog wat bezig houen,
Maar spelden wy malkaâr geen kwakjens op de mouwen;
Beschouwen we eens bedaard, waar elk op bogen mag!
Gy roemt van uw volstrekt gezag
Op 't hart der minnelijke kunne;
En wat is 't eigenlijk, waarop ge u dus verheft? -
Dit, dat uw toorts haar eenmaal treft? -
Wel! dat ik u dien roem vergunne!
Maar wat beteekent dit? Beheersch haar door uw vuur;
Dat rijk is zeker kort van duur!
Daar ik, door haar geheele leven,
Van 't eerst ontwikklen der natuur,
Onscheidbaar aan haar zij' blijf kleven,
En elken ademtocht bestuur.
Zie 't kleene Meisjen eens, dat met gebrekkig stamelen
Slechts halve woorden uiten kan.
Reeds aan de kniën van Maman,
Zult gy haar (prijs ze slechts, en zie heur oogen dan)
De schatting van den lof met wellust in zien zamelen,
Terwijl zy, met de volste hartelust,
Den spiegel toelacht, liefkoost, kust. -
Zie, met wat juichen, wat gebaren,
Ze een nieuw, behaaglijk kleed ontfangt: -
Ja, hoe ze op 't borstjuweel blijft staren,
Dat op haar moeders boezem hangt. -
Wat zeg ik? Zie haar 't hartjen hijgen
By elk versiersel dat zy ziet,
Om eens tot dat geluk te stijgen,
Dat ze ook zoo schittren moog! - Maar liefde kent zy niet!
Zoo werk ik in dat hart! zoo schiet ik met de jaren,
Mijn wortel meer en meer en dieper in zijn grond!
En, 't zij zy 't voorhoofd fronse, of vrolijk op doe klaren,
Ik spreek, ik lach, ik zucht, ik adem uit haar mond.
Dus dringt de vreemde loot, door kunstervaren handen
Op d'ingesneden stam eens vruchtbooms ingeënt,
Heur vezels vast in 't hout, vereenigt merg en randen,
En voedt zich uit zijne ingewanden,
En noodt de waterende tanden
Op vruchten van den tronk, maar die hy zelf niet kent.
Het lust my thands niet, op te halen,
Wat offers van belang my door het schoon geslacht
Aanhoudend worden toegebracht?
Noch 't lang en pijnlijk werk te malen,
Geheiligd aan 't toilet, de schouwplaats van mijn macht.
ô! Wilde ik de geheimenissen
Van mijn gewijde dienst ontdekken aan 't gezicht;
Geloof my, onbedreven Wicht!
Ik had u wondren op te disschen.
Want wien grijpt geen verbazing aan
By de onnavolgbre kunst der Hairbouwkunstenaren,
Wen ze uit een handvol dunne hairen,
Een weinig fijngemalen graan,
En enkle tonnen smeers, gestichten doen ontstaan
Die 't Septizonium van Romen evenaren!
Ja, meerder nog! te boven gaan!
Of wen zy dorre grijze tressen
Van uitgedroogde veldgodessen,
Door kruidery, en staal, en vier;
In bruine lokken, los van zwier,
Verandren; en den Dood braveeren,
Wanneer hy, dien hy zoekt, niet kent,
Zich raadloos in de rondte wendt,
En eindelijk, vruchtloos weêr moet keeren.
Ik rep van d'eedlen balsem niet,
Waar sint Denijs gewis zijn oliekruik voor liet,
Medéa, 't groot geheim, waar ze Ezon jong meê maakte.
Die, schoon 't vertraagde bloed zijn frisschen doorloop staakte,
Den bloesem van de jeugd aan borst en kaak hergeeft;
De rimpels vlieden doet (waar 't stoutste hart voor beeft,
Wanneer ze op 't voorhoofd van de vrouwen
Een onbescheiden boek van ieders doopceêl houen);
En 't maagdlijk schoon vernieuwt, gelijk 't verstorven groen
In 't levenwekkend Maysaizoen.
ô! Zaagt gy eens de menigte van handen,
Die aan mijn outertooi alleen
Heur dienst, heur kunst, heur vlijt verpanden;
Het bleek u, hoe mijn macht alom wordt aangebeên.
Gy zaagt geheele legerscharen
Door een krioelen als de baren,
En de aard bedekken met hun vloed.
Te recht! Ook scherp ik geest en ijver,
En maak ze vruchtbaar door mijn gloed;
Span alle veêrkracht eindloos stijver;
Beschaaf 't vernuft, de kunst, den smaak;
En schep alom bevalligheden
Die nimmer Wijsgeer wist te ontleden,
Terwijl ik 't leven dierbaar maak.
Zie de eene 't fijnste rag, uit teder vlas gesponnen,
Beschildren met den fixen naald;
Daar de andre levende festonnen
Op 't Indiesch wormgeweefsel maalt.
Nimf Iris ziet van uit den hoogen
Haar lichtriem met verwonderde oogen
In tastbre stralen uitgebreid,
Die, kunstrijk door elkaâr gestrengeld,
En met den gloed van 't goud gemengeld,
Uitschittren met een meer dan hemelheerlijkheid.
De glans der ruwe diamanten
Verspreidt zich uit de ontelbre kanten,
Die de onvermoeibre kunst hun gaf;
En flikkert uit hun zilvren randen
Om hoofd, en hals, en borst, en handen,
In bloemen, ketens, strikken, banden,
Met duizenden van kleuren af:
Terwijl de gloeiende robijnen
Van tusschen 't goud- en zilverdraad
In glorievollen luister schijnen
Op 't oogverblindende gewaad.
Dan, sla, waar heen ge wilt, slechts onbenevelde oogen,
Gy zult de schoonen steeds aan me onderworpen zien
En dikwerv' waant ge haar voor uwe macht gebogen,
En in uw strik geklemd, ja hebt den naam misschien,
Dat echter al het wenden, woelen,
Het zuchten, trachten, en bedoelen,
In spijt van 't geen men van zich geeft,
In my-alleen zijn voorwerp heeft.
Gy waart het (is 't niet waar?) dit hebt ge u steeds vermeten,
En meent het wonder wel te weten,
Die van Mauzolus prachtig graf
Aan Artemisia het grootsche denkbeeld gaf?
Voorzeker, 't was uit liefde, uit ongelijkbre liefde,
Dat ze, een' Gemaal ter eer', de marmerrotsen kliefde,
De mijnen uitdolf tot den grond,
Om 't trotsche Lijkgesticht te bouwen,
Dat de aard verwonderd aan moest schouwen!
Onnoozle! kijk ter dege rond!
Of liever, laat de daden spreken!
Is 't niet aan Dardanus gebleken,
Hoe diep haar heur Gemaal in 't hart geworteld stond? -
Dien Abydener na te loopen,
En, als zy op geen weêrmin hopen,
Zijn liefde niet bezitten mag,
Hem de oogen uit het hoofd te halen;
Dit stelt haar huwlijksmin in d' allerschoonsten dag,
En toont, wie van ons twee op 't wonderstuk mag pralen,
Dat de aarde met verbazing zag. -
Ja, zelfs van deze dolle vlagen
Kunt ge ook by haar den roem niet dragen:
Zy kende uw vlam, uw fakkel, niet;
Maar brandde om haar bevalligheden
Op nieuw vereerd te zien, gevierd en aangebeden;
En als de Jongling die verstiet,
Benam de wraakzucht haar de reden,
Zoo als men 't meer van vrouwen ziet,
In wie geene andre drift gebiedt.
Doch laat daar de afgeloopen tijden,
Waarin ge u heel veel voor liet staan!
Ten minste zal ik nooit uw ijdel snoeven lijden,
Als deedt gy 't teder hart van onze meisjens aan.
Zie Lucia; haar tinteloogen,
Haar houding, schijnbaar zoo verliefd:
Gy waant, gy hebt haar hart gegriefd,
En ze is voor Lydamon bewogen.
Maar neen, mijn vriend, gy zijt bedrogen. -
Een Mededingster, haar vriendin,
Gelukkig in des jonglings min,
Zie daar op wie zy tracht de zege te behalen!
Haar zucht is enkel om te pralen,
En gy, gy hebt geen deel daar in.
Bedenk gy-zelf, hoe menigmalen,
En met wat felle smaad somwijl,
Ik d' angel afbrak van uw pijl!
En hoe ik 't lieflijkstschijnend gloren,
Den hevigsten, den zoetsten tocht,
Dien ge immer in een boezem wrocht,
Zich-zelven voor een naam, een tytel, deed versmooren,
Ja, voor een stamboom zelfs, voor luttel gouds gekocht!
Lycoris was verdeeld, verbijsterd in heur zinnen,
En waande nu, Narcis, en dan, Filint te minnen.
Narcissus wendde zich tot my,
En (zie wat kleinigheid een vrouwlijk hart kan winnen!)
Ik voegde een witte pluim by zijn gewoon livrij:
Hy toont zich - en Lycoor is binnen.
Door my, is Chloë kuisch (zy acht geen mensch op aard
Haar tederheid, haar gunsten waardig): -
Melinde, dadelijk op d' eersten aanzoek vaardig,
Zoo dra men zich in een gestarnden rok verklaart.
Ach! deugd en ondeugd zijn me, om 't even, eigenäardig,
En 'k mengel beiden in 't gemeen
Op 't onnasporelijkst door een.
En is het zelfs geen klacht die steeds ten hemel steigert,
(Waar ook geen mensch geloof aan weigert,)
Dat nooit het vrouwlijk hart zich vestigt of bepaalt;
Veranderlijk als 't licht dat van de maanschijf straalt,
En wisselvallig als de baren;
Onöverzienbre zee voor die haar wil bevaren,
Waar op men in 't onzeekre dwaalt? -
Wel nu! ik ben 't kompas, dat op die woeste golven
Den altijdzeekren streek aan wijzen toonen zal!
Wat grilligheid gelijkt, weêrstrevigheid, geval,
Ik ben er de oorzaak van, hoe diep ook soms bedolven.
Ik, de Onrust, die het uurwerk drijft,
't Beweegrad, dat den kring beschrijft,
Die 't gantsche werktuig zet in leven,
En aller raadren loop bestemt;
En, wat u ooit in haar bevremt,
Ik weet er reden van te geven.’
De drift vergrootte met de twist;
En Liefde, door zijn aart zoo hoofdig als lichtzinnig,
Werd meer en meerder heet en vinnig,
En riep: ‘Ons beider macht zij door den proef beslist!
Wat strooien wy met ijdel babbelen
Ons eigen aanzien hier te grabbelen;
't Is anders niet dan tijd verkwist.
Laat andren, wien het lust, aan uw Sofismen knabbelen,
Ik ben Experimentalist!’
Hy sprak, als vlugge Florisette
Juist uit het naast gehucht in 't veld te voorschijn trad.
Een hagelblanke serviette
Bedekte 't blonde hair, dat stijf gevlochten zat.
De onnoozele eenvoud van haar wezen
Liet ieder toe, in 't hart te lezen,
Nog onbedreven, nieuw, onkundig, onverstrikt,
En daarom, bovenal voor zulk een proef geschikt.
Nooit was haar oog 't gewoel der steden,
Haar oor, 't bedwelmend stadgedruis,
Haar borst, de gifte lucht met d'adem, ingegleden:
Niets kende zy dan 't land, de Herderlijke zeden,
Der vooglen lied, en 't boom- en zachte stroomgeruisch.
Slechts Tirsis, slechts Fileen had soms in ruwe tonen,
Op 't mollig groen van 't klavergras,
Haar, onder twintig boersche schoonen,
Gemeld, dat zy de schoonste was.
‘Kom (sprak de Liefde)! zie dit harte,
Nog vrij van waan en minnesmarte:
Bescherm dit (kunt gy) voor mijn schicht.
En 'k zal het u gewonnen geven,
Uw meerderheid niet tegenstreven,
Zoo ik in dezen tweestrijd zwicht!’
Hoe zeer men ook de kans als ongelijk mocht wraken,
De Waan onttrekt zich niet: dit waar heur aart verzaken!
Zy vat de herderin op 't minzaamst by de hand;
Terwijl de dartle vlammenstoker
De felste en scherpste pijl uit zijn geheelen koker,
Op 't kromgerekte boogjen spant.
Een schoone herdersknaap, de luister van het land,
Vertoont zich, biedt zich aan, en houdt haar opgetogen:
De pijl koomt snorrend aangevlogen,
Doch roert heur borst niet aan, of heur Beschermgodin
Houdt haar op 't oogenblik een spiegelglas voor de oogen,
En - 't hart is schootvrij voor de min.
Hamburg, 1793.
chapter 55
Selima.Mengelpoëzy II, 191.
't Was op den gladden oeverkant
Van 't porceleinen vat
Waarin Klimeen heur goudvisch had,
Door Jessoos meestbegaafde hand
Met sierlijk blaauw beklad,
Dat Selima, de fraaiste Kat,
Op gunst van heur Meestresse prat,
Met fiere hals te prijken zat,
By 't levenvoerend bad.
Heur schittrend esmerauden oog,
Waar uit een zachte vonk
Der klimmende begeerte blonk,
Die heimlijk hart en staart bewoog,
Ontsloot zich met een lonk,
Den sierlijk geschakeerden pronk
Waarmeê Natuur heur vacht beschonk,
En echt Sineeschen knevelbaard,
En fulpen ooren, waard.
Zy loerde, en zag in 't stilstaand meir,
Dus schildrende op heur post,
In oogverblindend goud gedoscht,
Twee vischjens, zwemmende op en neêr,
De roem van 't schubbig heir.
Een purpren glans, zoo zacht en teêr,
Als 't zilver van de Duivenveêr,
Verhief dien gulden zonnegloed
Op 't blaauwen van den vloed.
Al dartlend op en onder 't vocht,
Onwetend van gevaar,
Vermaakt zich 't stom en weêrloos paar,
Gants buiten vrees en achterdocht,
En wordt nog niets gewaar.
Maar ijlings klieft een knevelhair,
En flux een ruige klaauw, de baar,
En tast, en zoekt een lekkren prooi
In zulk een fraaien tooi.
Wat hart wordt door geen goud verlokt?
Wat huiskat door geen visch?
Het dier grijpt zes- ja tienmaal mis,
Door graâge lust en schroom geschokt:
In 't eind heur' greep gewis,
Verlengt zy poot en nagelspits,
En rekt zich uit zoo lang zy is,
Doch glibbert van de gladde baan,
En stort in d'oceaan.
Wel tienwerf geeft zy 't lijf weêr op,
En maauwt met wijden strot,
Tot elken dooven watergod,
Al worstlend met het ruime sop,
Tot ze eindlijk zwicht voor 't lot.
Geen Triton kwam van uit zijn grot,
Geen Tethys uit heur waterslot,
En Jacquelîne noch Margriet,
Vernam heur schreeuwen niet.
Alleen sloeg Lorre van zijn kruk
De droeve Selima
Met oogen vol van wantrouw gaâ,
En zag heur schrikbaar ongeluk.
Doch merkte 't niet zoo dra,
Of riep haar straks al jouwend na,
Jouw lelijkert, en ha, ha, ha!
Een gunstling heeft, hoe onverdiend,
In 't onheil nooit een vriend.
Maar gy, die 't minlijk poesjen derft,
Bevallige Klimeen!
Ai, matig uw bedrukt geween:
De droefheid, die uw kaak misverft,
Behoort geen Katjen, neen,
Hoe vol ook van aanminnigheên!
Maar wilt gy, richt een marmersteen
Op 't graf der arme Drenkling op,
Met roosjens aan zijn top.
En schrijf dan vrij op 't lijkgesticht,
Met eigen rechterhand,
Den naam van 't u zoo dierbaar pand,
En voeg er by een denkgedicht,
Gesteld op dezen trant:
‘Blijf, stervling, voor de lust bestand!
Zy is aan 't wis bederf verwant.
Verlokking heeft een gladden rand;
Dus wacht u voor den kant!’
1795.
chapter 56
De glintwormvlieg.Mengelpoëzy II, 77.
Reeds zat de dofgevlerkte Nacht
Heur wieken uit te breiden,
En 't bruin en vochtig overkleed
Op 't halve rond te spreiden.
Het ruim en wonderrijk Tooneel
Van wat het aardrijk teelde,
Stond in 't eenvormig zwart gewaad,
Beroofd van glans en weelde.
Het windtjen wapperde af en aan
Met zacht en lieflijk bruizen,
Om d' afgematten sterveling
In zoeten slaap te zuizen.
Tot lafenis van 't teder kruid,
Versmacht van 't brandend weder,
Zeeg uit den schoot des avonddamps
Een koele waassem neder.
In stille en onberoerde lucht,
Met donkerheid omgeven,
Vermeidde zich de Glintwormvlieg,
Met heen en weêr te zweven.
Zy rijst, zy daalt, zy drijft, en blijft
Op de open vlerkjens hangen,
Die in den doorgang van heur glans
Het aaklig zwart vervangen.
Het licht, dat ze in heur vliegend spoor
Rondom zich uit doet vlieten,
Vertoont zich 't oog nu hier dan daar,
Met beurtelings verschieten.
Gelijk wanneer de slag van 't staal,
Op 's keisteens ader klinkend,
Een schuchtre vonk ontspringen doet,
Slechts voor een oogwenk blinkend.
Een stoet onnoozle vogels ziet
En volgt haar spoor met de oogen,
Door 't schijnsel van heur gouden glans
Bewondrend opgetogen.
Zy zweeren, met vereenden mond,
Dat wat zich moog beroemen
Op luisterrijke vederpraal,
By haar niet is te noemen.
Vergeefs mag zich de blanke zwaan
Met versche sneeuw bedekken;
De distelvink, met purpergloed,
Bemaald met gouden vlekken.
In 't donker blinkt geen gulden dosch
Van Indische fezanten;
Geen rijkgeoogde paauwenstaart,
Bezet met diamanten.
Nu voelt het vliegend ongediert'
Zich 't nietig harte zwellen,
En uit deze opgeblazen taal
Aan die heur vlucht verzellen:
Schrijft my geen sterflijke afkomst toe;
Ik daal uit 's hemels streken,
En 't licht, dat om my henen straalt,
Is aan de zon ontsteken.
Ziet gy die heldre stippen wel
Aan 't hooge luchtzwerk prijken?
Die starren flikkren slechts zoo schoon
Omdat ze my gelijken.
Het hartbekorelijkst sieraad
Der uitgespannen hemelen
Is niets dan lichtend glintgewormt',
Die door hun wijdten wemelen.
En wat om Koningshoofden blinkt
Van gloeiende robijnen,
Heeft niet, dan van mijn glans ontleend,
Met zoo veel glans te schijnen. -
Dus beuzelt zy: en 't dwaas gebroed,
Steeds gapende op heur luister,
Vervolgt haar vlucht den gantschen nacht,
Door 't ondoorzichtbre duister.
Maar nu - verbleekt de Morgenkim;
Nu vangt zy aan te gloren;
Nu vlucht de vochte schaduw voort;
En wordt de dag geboren.
Het schittrend starrenlicht gaat schuil,
Voor 't nieuwe licht bezweken;
Wanneer de zon het gloeiend hoofd
De baren uit koomt steken.
Wat wordt er thands van 't trotsch gediert'?
Heur nachtschoon is verdwenen;
Zy toont het geen zy waarlijk is,
Heur glans heeft uitgeschenen.
Nu ziet men 't lelijk, kleen, gedrocht
In elks verachting vallen,
Dat duisternis van nooden had,
Om in het oog te brallen!
Zoo zijt gy, die, verdiensteloos,
Met ijdel schijnvertoonen
D' eenvoudigen in de oogen blinkt,
En lof weet af te tronen!
Gy, die alleen op 't onverstand
Uw glorie weet te stichten!
Vrees altijd, dat de helle dag
Eens over u zal lichten!
Na 't Italiaansch van pignotti.
Hamburg, 1795.
chapter 57
De waarheid en Ezopus.Mengelpoëzy II, 67.
't Was eenmaal Kermis op het Land:
De blijde Boerenjeugd
Sprong vrolijk dartlend hand aan hand,
In onbepaalde vreugd.
Men zag er menig kraam en tent,
Daar alles was te koop:
Daar wierd een macht van Koek gevent,
En Brandewijn met stroop.
Ook was er een Tooneel gewrocht,
Daar stond een oud Doktoor,
Die pillen voor de dood verkocht,
En brillen voor 't gehoor.
Hy riep de Boeren by elkaâr,
En bood zijn prullen rond.
En maakte van zijn valsche waar
Zijn kranke beurs gezond.
Men zag er nog een Afrikaan,
Besmeerd met schoorsteenroet,
Die toonde daar een Weêrwolf aan,
Getemd aan Zemblaas voet.
En, nevens hem, een Samojeed,
Die, onder veel geschreuw,
Op een der grootste honden reed,
Betyteld als een Leeuw.
Men vond er een geschoren Beer,
Die opsprong door een ring,
Of klauterde op een steile leêr,
En voor een Boschmensch ging.
Jan Klaasen stond er als een Vorst;
Jack Pudding stond er by;
En Jean Potage met Hansworst,
Gemonsterd op een rij.
Ook kwam er Joris met zijn Trijn,
Gekropen uit den zak;
En de Italjaansche Harlekijn,
In 't bonte lappenpak. -
De Boeren keken als verstomd
Op al dien vreemden tooi;
En blinde Krelis zei: ‘Verd...!
Dat is geweldig mooi.’ -
De Waarheid reisde door 't gehucht,
En kwam by dat geraas.
Zy wilde eens meê doen voor de klucht,
En vroeg er ook een plaats.
Zy kreeg ze van den Ambachtsschout;
Maar 't kost haar een Dukaat.
En flux wordt daar een loots gebouwd,
Waar voor: de waarheid, staat. -
‘De Waarheid? - Dat 's een drommels woord!’
Roept een der kinkels uit.
‘Wie heeft hier ooit zoo'n naam gehoord!
En wat of dat beduidt?’ -
‘Dat 's vast een zoon van Maziton,’
Herneemt een grijze paai.
‘Het heugt me, dat die pas begon.
Dat was uitnemend fraai.’ -
‘Dan danst m' er zeker op de koord;
Of goochelt uit de tas,
En brengt een hoen uit bekers voort,
Met hokus-pokus pas.’ -
Intusschen neemt ze een schreeuwer aan,
Gekleed in rood en geel;
Om voor de schouwplaatsdeur te staan;
Die oefent zich de keel:
‘Treedt binnen, vrienden, treedt maar in!
Hier is wat schoons te zien;
Zoo aanstonds maken wy begin.
Treedt binnen, goede liên!
Hier ziet ge, voor een stuiver maar,
Uw inborst in een glas.
Nooit zag men hier een glas, zoo klaar,
Of dat zoo zuiver was!
Al wie u-zelven kennen wilt,
En wat gemoed gy draagt,
Acht hier uw stuiver niet verspild.
Hier werd nooit geld beklaagd.
Treedt binnen, mannen, treedt maar in!
Hier is wat echts te zien;
Zoo aanstonds maken wy begin.
Treedt binnen, goede liên.’ -
‘Zijn inborst kijken in een glas!
Wel dat moet aartig zijn.
Dat kwam ons somtijds wel te pas:
Zei Jaap aan Jakomijn.
Dat moet ik kijken met mijn wijf,
En met mijn oudste meid.
't Is nu een tijd van tijdverdrijf,
En 't kost een kleinigheid.’
‘Ik ook (zegt Goossen), 'k moet dat zien.
Zy zeggen, 't is al raar!
Mijn wijf en jongens alle tien,
Die gaan er met malkaâr.’
‘Ik ook (zegt Huibert) voeg me er by’.
‘Ik ook,’ zegt de Ambachtsklerk,
Met nog een Kermisfeestparty,
Wel veertig, vijftig sterk. -
Men stapt er in met ongeduld,
En eer het iemand dacht,
Is reeds de gantsche tent vervuld,
En 't schouwspel wordt verwacht.
De Waarheid treedt bedeesd in 't licht.
Van achter heur gordijn,
En houdt heur spiegel voor 't gezicht
Van allen die er zijn.
Zy kijken. Maar met d' eersten blik
Deinst ieder achter uit.
‘Zou ik dat wezen kunnen? Ik?’
Is 't algemeen geluid.
‘Wel foei! heb ik zoo'n trouwloos hart?
Zoo'n doorbedorven aart?’ -
‘Wel foei! Is mijn gemoed zoo zwart?
Mijn inborst zoo onwaard?’
‘Wel foei! dat is een wolventrek!
Een Ezels onverstand!’ -
‘Vervloekt! men houdt ons hier voor gek!
Dat vrouwmensch moest verbrand!’ -
Vergeefs is 't, of de Waarheid zeit:
‘Sus, vrienden! zijt bedaard.
De spiegel heeft u niet misleid,
Gy ziet uw rechten aart.
Verbetert u, zoo als 't betaamt,
Nu gy u-zelve kent;
Zoo maakt het glas u niet beschaamd,
Wanneer ge er 't oog op wendt.’ -
‘Ik ben zoo niet! Dat's enkel Nijd
Van deze Tooverkol!’
Dus roept, dus schreeuwt het wijd en zijd'.
En alles raast als dol.
‘Zy liegt met heur betooverd glas!
Zy liegt en steelt ons geld.
Geen Duivel ooit, hoe zwart hy was,
Is zoo ten toon gesteld.’
‘Flux, mannen, steenen opgeraapt!
Weg moet zy met heur tent!
En die den bek haar openjaapt,
Dat is een brave vent!’
Straks haalt men daar de loots om veer,
En alles vliegt in roer.
Doch eindlijk geeft men 't kijkgeld weêr,
En stilt het woest rumoer.
De Waarheid redde met de vlucht
Heur lijf en spiegel nog:
‘Ach! (sprak zy, met een diepen zucht)
Men wil hier slechts bedrog.’ -
Dit hoorde Ezopus met de bult,
Die op de Kermis was.
‘'t Is (zei hy) Waarheids eigen sch uld,
En niet de fout van 't glas.
Zy sta het my een tijd lang af,
En zoo ik voor heur schaâ,
Haar geen driedubble winst verschaff’,
‘Wijs my met vingers na!’ -
De Waarheid wordt dit ras gewaar,
En geeft zich naar den man.
‘Ik maak u (zegt zy) eigenaar!
Neem gy de proef er van!’ -
Hy richt een nieuwe schouwplaats op,
Maar in een weitser trant;
En zet een spiegel op den top,
Met uitgesneden rand.
De muur, met schilderwerk bedekt,
Toont velerlei gediert',
't Geen de aandacht van 't gepeupel trekt,
Dat in den omtrek zwiert.
Nu roept men aan de ontsloten deur:
‘Treedt binnen, goede liên!
Hier hebt gy allerhande keur
Van vreemdigheên te zien.
Hier ziet ge en Leeuw- en Wolvenaart,
De woede van een Beer;
De listen van den Vossenstaart;
En honderd zaken meer.
Die ziet gy in een spiegelglas,
Voor eenen stuiver maar!
Een ding, waar van geen weêrgâ was
In meer dan duizend jaar.
Treedt binnen, mannen, treedt maar in!
Hier is wat echts te zien!
Zoo aanstonds maken wy begin.
Treedt binnen, goede liên!’ -
Straks trekt men met nieuwsgierigheid
Naar 't vreemde wonder saam,
En wordt het schouwspel ingeleid;
Maar 't heeft een nieuwen naam.
Ezopus hield hun 't zelfde glas,
Het glas der Waarheid, voor;
Maar, daar men fabel boven las;
En vroeg hun toen gehoor.
‘Mijn vrienden (riep hy)! 'k toon u niet
Dan beesten uit het veld:
Maar velen die men menschen hiet,
Zijn even zoo gesteld.
Licht, dat gy in een Ezelsbrein
Uws nabuurs geest ontwaart:
In Wolf of Meerkat, groot of klein,
Des Schouts of Amptmans aart.
Licht vindt gy in 't onnoozel Lam
Uw eigen goede trouw;
In 't torteltj' op den beukenstam,
De kuischheid van uw vrouw.
Dat ieder kijker van verstand
Zijn voordeel daarmeê doe.
Neemt zelf den spiegel in de hand;
En ziet oplettend toe!’ -
‘Ha! (riep men) dat 's eerst wonder fraai!’
‘Ai kijk, die krolsche Kat!
Die ziet er uit als kleine Maai!
Die Ezel, als Jan Gat!’ -
‘Die Hommel lijkt den Jonker wel,
En Flip die Honigbij.’ -
‘Die Bandhond met zijn gladde vel,
Is Sijmen in 't Lievrij.’
‘Die Vorsch, die zich te barsten blaast,
Is net de rijke Louw.’
‘En 't Vosjen dat op torren aast,
Lijkt sprekend op Mevrouw.’ -
‘Dat 's heerlijk mooi, dat 's wonderbaar!’
‘Dat is de moeite waard!’ -
Zoo juicht en joelt men door elkaâr:
‘Dat heeft zijn rechten aart!’ -
Dus vangt het reis op reis weêr aan,
De gantsche Kermisweek;
En ieder is op 't hoogst voldaan,
Die in den spiegel keek. -
Maar waarom wordt men nu gestreeld
Door alles wat men ziet?
Een ieder ziet zijns buurmans beeld,
En kent het zijne niet.
Een Grijzaart, boven de andren kloek,
Had slechts zich-zelv' herkend.
Maar zwijgend kroop hy uit zijn hoek,
En gaf zich uit de tent.
‘Zie daar (riep toen de Bultenaar)!
Men wil de Waarheid wel.
Doch nergens loopt zy min gevaar,
Dan in het Fabelspel.’
1798.
chapter 58
De Siameezen.Mengelpoëzy II, 82.
Dan mag men straf op 't misdrijf zetten,
Wanneer men 't euvel kan beletten,
En 't niet te vast geworteld staat;
Maar vruchtloos zijn gestrenge wetten
Wen 't eens tot de inborst overgaat. -
De Vorst van Siam strafte 't stelen
Door 't zwelgen van gesmolten goud,
't Geen uit de toegeschroeide kelen
Weêrom gehaald wierd door den Schout.
Dit spaarde hennipkoord en strikken:
Want ieder pond van dit metaal
Deed deze functie van verstikken
Niet eens, maar meer dan honderdmaal.
Doch had men somtijds waargenomen,
Dat, na een zeker tijdverloop,
Dat goud, dat gaaf te rug moest komen,
Allengskens door de vingers droop.
Nu wierd het onder 's Konings oogen,
Op dat er niets verloren ging,
En voor, en na, met zorg gewogen:
Want goud is toch een kostbaar ding. -
Eens was door vonnis van den Rechter
Een Dief veroordeeld tot den dood;
Aan wien men door den blikken trechter
Het goud in d' open gorgel goot.
Hy stierf: den klomp, weêrom gegeven,
Bevindt men op de schaal te licht:
Er bleef wat aan de handen kleven.
Van die de doodstraf had verricht.
't Verwijzen toeft niet op de ontdekking,
Hy ondergaat de zelfde straf.
Maar onder deze rechtsvoltrekking
Neemt wederom het goud wat af. -
De nieuwe beul blijkt weder schuldig:
Hy sterft; een derde steelt nog meer:
En, hoe de straf vermenigvuldig',
Het goud koomt nooit volkomen weêr. -
Dus liep het af met acht of negen.
De tiende ging den zelfden gang.
Toen wierd de Koning heel verlegen:
Dat grapjen duurde hem te lang.
Hy doet zijn Staatsraad Zadig roepen.
Wel, fijnman (zegt hy!) wat is dat?
Ik meende dat ik in mijn troepen
Getrouwe, brave lieden had.
En echter, al die honden stelen.
Kom aan, gy-zelf, gy moet er aan,
Om nu mijn straffen uit te deelen:
't Mocht anders nog al verder gaan. -
‘Heer Koning!’ sprak de vrome Zadig,
En boog het voorhoofd tot den grond.
‘Ik bid u, wees my zoo genadig,
En empaleer my maar terstond.
Wy allen zijn, door heel uw staten,
In 't goudbesnoeien opgebracht;
En nu dat stelen na te laten,
Gaat boven menschelijke kracht.
Indien ge uw wetten uit wilt voeren,
Zoo zijt gy, in een korten tijd,
Uw Krijgs-, uw Staatsliên, burgers, boeren,
Ja, al uw onderdanen, kwijt.
Straf 't geen in 't oog loopt, streng en vaardig;
Maar sluit uwe oogen voor de rest.
Dit (ben ik uw vertrouwen waardig)
Is in dees toestand nog het best.
Doch drijf in 't hart der jonge knapen
De godsdienst, zeden, deugd, en eer:
Zoo wordt de Natie omgeschapen,
En dan - hoeft wet noch straftuig meer.’
1798.
chapter 59
Het penzioen.Mengelpoëzy II, 85.
Een Kat, gewoon heurs Meesters huis
Te zuiveren van rot en muis,
Werd door een nieuwe keukenmaagd
De deur rampzalig uitgejaagd.
(Het waarom van dit ongeval
Doet tot de zaak hier niet met al.)
Wat zou zy doen, de onnoozle kat,
Terwijl zy niets te bikken had!
Zy reist, en biedt heur diensten aan
Alwaar zy maar een huis ziet staan,
En klopt aan hof en boerenstulp;
Maar nergens vindt zy troost of hulp.
Vergeefs vertelt zy langs de straat,
Hoe heerlijk zy heur zaak verstaat;
Dat niemand beter muizen kan;
Ja, geeft er somtijds proeven van.
‘Ge waart (dus zegt men 't arme beest)
Voorheen een nuttig dier geweest;
Maar sedert dat men wezels houdt,
En groote rottenvallen bouwt,
Behoeft men naar den nieuwen leer,
Geen katten voor de muizen meer.
En daarom, pak u liever voort,
Gy zult niet opdoen in dit oord.’ -
De kat reist verder. ‘Arme Poes!
Hier koomt gy biechten by den droes!
De Rotten hebben hier hun nest,
En tevens hun krediet gevest,
En sedert maken rot en muis
De Constitutie van een huis.
Dus vliegend...!’ Eer men nog besluit,
Is de arme kat de deur reeds uit. -
Waar, zegt zy, zal ik eindlijk heen?
Een hond vindt ergens nog een been,
Betrapt in 't wilde soms een haas,
Of leeft by 't een of ander aas.
Maar ik, ik vind in veld noch woud
Het minste ding tot onderhoud.
Ik wou, men had my tot de jacht,
Of 't pakkendragen, opgebracht;
En, zoo het nog te kiezen stond,
Ik wierd een ezel, of een hond. -
Maar kom! den moed weêr opgevat!
In Cyprus ligt mijn moederstad;
Daar was, voor honderd jaar en meer,
Mijn ras in aanzien en in eer,
't Geen zich op 't Eiland neêrgezet,
En 't van de slangen heeft gered.De kat heeft gelijk. Cyprus was geweldig met slangen geplaagd (waarom het ook voorheen Ophiuse genoemd werd). Hierom waren de Monniken in het Klooster van Sint Niklaas verplicht eene menigte van Katten aan te fokken, ten einde dat ongedierte te verdelgen. En van hier het ras der zoogenaamde Cyprische Katten. Van hier ook de naam van Capo di Gatto, of Kattenhoofd, welke aan een uithoek naby dat Klooster gegeven is.
Daar krijg ik vast, by St. Niklaas,
Een allerbeste huiskatsplaats. -
Zy gaat, maar stoot het hoofd al weêr.
‘'t Ontbreekt ons aan geen katten meer;
Er is hier nog een overvloed
Van dat onnutgeworden goed.
Ook hebben wy sints overlang
Geen hinder meer van muis of slang.
Dus, Poes! ons deert uw hooge nood;
Maar 't Eiland heeft voor u geen brood.’ -
Zy wandelt met een leêge buik
Al verder op door hei en struik;
Ten laatste koomt zy in een bosch.
Daar breekt ze op 't eind in zuchten los,
En strekt zich by een noteboom
Wanhopig neder langs den stroom.
Een Inkhoorn, die daar op een tak
Zijn hoofd juist door de bladers stak,
Ziet neêr en krijgt haar in 't gezicht,
Terwijl zy daar te treuren ligt;
En, hoe vermagerd door de ellend,
De balling is hem straks bekend.
‘Wel Poesjen (zegt het vriendlijk dier)!
Mijn beste maat! hoe koomt gy hier?
Gy hebt my eens een dienst gedaan,
Ik bied u thands mijn bystand aan.
Kom, blijf in 't bosch, en, mager ding!
Ik neem u voor mijn rekening.’ -
God dank! zegt de oude Pieternel,
En springt van blijdschap uit haar vel,
En toont hem al de erkentenis,
Waar 't goede hart voor vatbaar is.
‘'k Ben blij (herneemt hy met een lach)
Dat ik u vriendschap toonen mag.
Gy zult hier wel zijn, denk dat vrij,
En lijden geen gebrek by my.
Hoor toe! ik geef van nu af aan,
Op dat ge rijklijk moogt bestaan,
(Daar is mijn trouwe vriendenpoot!)
U dagelijks - een hazelnoot.’ -
Nu oordeelt, vrienden van de kat,
Of zy het niet voortreflijk had!
Maar mooglijk, dat my iemand vraagt,
Hoe veel een hazelnoot bedraagt,
Dewijl die licht niet overal
Van de eigen grootte wezen zal.
Welaan! wanneer ge in Holland leeft,
En daar een halve schelling geeft,
Dan geeft ge, in Nederlandsche kas,
't Geen hier het hazelnootjen was.
1798.
chapter 60
Paris oordeel.Mengelingen I, 101.
Drie Godinnen pleitten samen
Om den prijs van 't hoogste schoon:
De arme Paris stond verlegen,
Nog geen rechterampt gewoon.
Pallas geestuitstortende oogen,
Junoos adel op 't gelaat,
Venus teedre aantreklijkheden,
Eischten meer dan één' granaat.
Venus lach ontgloeit de zinnen;
Junoos aanblik schokt het hart;
Pallas lonk verheft den boezem:
Paris hersens zijn verward.
‘Ik, ik geef u staat en schatten!’ -
‘Ik het glorierijkst verstand!’ -
‘“Ik het allerschoonste meisjen,
Geef my slechts het zegepand!”’ -
‘Ik geef wapens en kwartieren!’ -
‘Ik geef bul en Doctorbrief!’ -
‘“Ik, ik geef u lust en leven
Met een dierbaar troetellief!”’ -
‘Geef my d' appel, arme herder!
Ik geef goud en heerschappij’ -
‘Ik, verwinnend disputeeren!’ -
‘“Ik beminnen; geef hem my!”’ -
‘Ik maak u een' Buonaparte!’ -
‘Ik, een' Filosoof als Kant!’ -
‘“Ik, den fraaisten Incroiable,
Die de kroon van schoonheid spant.”’ -
Zoo, zoo schreeuwt het door malkander,
Dat de herder hoort noch ziet:
‘Zacht, Godinnen, 'k ben hier rechter,
En verkoop mijn vonnis niet.
Maar om recht en wel te wijzen,
Moet ik 't ligchaam zien, geen kleed.
Ze is juist altijd niet de schoonste,
Die zich 't best te putsen weet.
Trekt uw rokjen uit, Godinnen,
Zoo gy naar den eerprijs staat;
'k Moet uw eigen schoon beloonen,
Niet, het schoon van uw gewaad.’
Pallas aarzelt; Juno weigert;
Dartle Venus is te vreê:
Ze is ontkleed en de andre volgen;
't Voorbeeld sleept den wijsten meê.
Nu dan, Paris, wat 's uw oordeel?
‘Junoos fierheid staat haar mooi;
Pallas wijsheid staat voortrefflijk;
Maar 't is aangenomen tooi.
Venus is het geen zy lijkent;
Wat zy heeft is eigen schoon:
Haar behoort de gouden appel,
En aan geen' ontleenden toon.’
Paris, ja, gy zegt de waarheid:
Hoogheid, wijsheid, zijn maar waan;
Neem ze kleding af en toestel,
En heur luister is vergaan.
Waar we ons menschen op beroemen,
't Zinlijke is ons deel op aard:
Wat wy meer of anders schijnen,
Is in wezen weinig waard.
Hoogheid, wijsheid, hersenschimmen
Voor den geen die met haar praalt,
Zijn alleen in God te vinden,
Niet, dan van hem afgedaald.
1804.
chapter 61
De lauwrier.Mengelingen II, 234.
De God en Grootvorst der Poëeten
Zag Peneus kind,
Terwijl ze, in 't mollig gras gezeten,
Een kransjen bindt.
Hy ging haar minnelijk begroeten,
En sprak haar aan:
Maar zy, met vleugels aan de voeten,
Zy laat hem staan.
Zy vloog vooruit langs berg en dalen;
Apol haar na,
Verzekerd van haar in te halen,
Hoe snel zy ga.
Het Meisjen vliedt gelijk een hinde,
En raakt geen' grond.
Apollo roept: ‘Mijn zielsbeminde,
Genees mijn wond!’
Zy hoort, verdubbelt haast en schreden,
En spoedt al voort;
Maar vindt den weg zich afgesneden
Door 's waters boord.
Nu koomt de vlugge God haar nader,
En afgejaagd,
Roept zy om bijstand tot haar' vader!
De dwaze Maagd!
De Stroomgod hoort en maakt het kluchtig
Met de arme spruit:
Haar voetjen zoo gezwind en vluchtig,
Schiet wortels uit.
Heur armen, die ze in 't bijstand vragen
Ten hemel beurt;
Heur vlechten, in 't geweldig jagen
Den band ontscheurd;
Die armen, en verwaaide hairen,
Zoo zacht, zoo blond,
Verandren zich in tak en blaâren
Op de eigen stond.
Apol schiet toe en grijpt ze in de armen,
Maar vat een' stam!
Dus toont uw vader zich te erbarmen,
Onnoozel lam!
Daar staat zy, met een schors omtoogen,
En heet Lauwrier:
En nog wil zy geen' gloed gedogen,
Maar kraakt in 't vier.
1804.
chapter 62
Proeve van fabelen.Mengelingen III, 113.
I.
De opvoeding des leeuwenwelps.
‘De menschen roemen onze kracht en onze grootmoedigheid wel, (zei een oude Leeuw tegen zijn' Nabuur) maar zy zijn onuitputtelijk in den lof der schranderheid en der zachtmoedigheid. Ik wil, dat mijn zoon deze deugden verkrijgen zal; en ten dezen einde wil ik hem van een' Vos, en een Schaap doen opvoeden.’ Hy deed zoo en zijn zoon leerde van den eerste, het hoenderkot bekruipen; van het laatste, slagen en stoten verdragen. Verontwaardiging en verachting vervulden het woud; de Tijger verdreef hem, de Ezel beschimpte hem, en de mensch lei hem met zijne honden aan eenen band.
Menig vorst deed in vroeger tijden zijn' zoon door Monniken opvoeden, en wat werd er van? Een Godvruchtige kloosterpaap. Een ander gaf de opvoeding van den zijnen aan een' Geleerde over; en het werd een onbruikbare boekwurm. Nu kwam de verlichte eeuw, en een kroonprins kreeg Filosofen tot leermeesters. - Men zie rond!
II.
De hond.
De Hond had zich by Jupiter over de mishandelingen van allerlei aart beklaagd, die hy van den mensch ondergaan moest. Jupiter verbood, hem anders dan met den stok te slaan. Nu zag de Hond op een' tijd dat zijn meester een kwade luim had, en, voor slagen vrezende, ruimde hy
alle stokken van den vloer. Doch het hielp hem weinig, want naauwlijks had men dit opgemerkt, of de Man, uit den stal komende, sloeg hem erbarmlijk met den steel van de zweep die hy in de hand had; de Vrouw met haar spinrokken, en de Meid met een brandhout, en ieder van hun beweerde, dat zijn straftuig een stok was. Zelfs de Kok liep hem met het braadspit na, en noemde 't een' ijzeren stok. ‘Helaas, (zei de lijder) ik moet het bekennen: die een' hond wil slaan, kan licht een stok vinden.’
III.
De akker en de dijk.
Een akker had de zee ten Westen, en stond ieder oogenblik bloot voor hare overstroomingen. Zijn Eigenaar lei er een' Dijk voor, die het land voor de baren beschuttede, en de akker had rust en zekerheid. Nu was hy op zijn' tijd met rijpende oogsten bedekt, en de Naburen benijdden hem. Maar aan den voet des Dijks wiessen grasbloemen in menigte: dezen beklaagden zich, dat de hoogte des Dijks hun den vrijen toevloed des Westenwinds onderschepte. ‘Hoe kunnen wy bloeien (zeiden zy)! ô dat wy dien haatlijken dijk kwijt waren, wy zouden het gansche veld met onze spruitjens bedekken, en geheel de akker zou weldra een volkomen bloemhof worden.’ - Nu stormde 't uit het Noordwesten, en de hemelhooge golven sloegen over den Dijk op den akker. ‘Zie daar (riep men) hoe nutloos de dijk is! Hy is tegen de zeebaren aangelegd en bevrijdt er ons niet van; en tevens ontneemt hy ons den verkwikkenden Westenwind, waardoor wy leven en bloeien moeten. Weg met hem!’
De Eigenaar was niet van dit gevoelen, maar verhoogde den dijk om zijn' akker zekerder te stellen. Nu was het een nieuw en nooitrustend geschreeuw. Niet de grasbloemen alleen, maar ook 't graan begon met haar te roepen. ‘Ja, hy be-neemt ons den Westenwind! ach, dat we van dien nutloozen, dien haatlijken Dijk bevrijd waren!’
De Dijk ondertusschen stond vast; maar wat gebeurt er? Een hoop Mollen ondergraaft hem; het zeewater vindt een open en dringt er door heen; hy bezwijkt eindelijk en stort in, en de Oceaan streeft met lossen teugel door de opening. De akker is overstelpt, in een oogwenk, geplonderd, vernield, en voor altijd bedorven, en grasbloem noch korenhalm erkennen de plaats meer waar zy stonden. Een handvol vlotgras alleen, op de baren dobberende, riep uit: ‘hadden wy den Dijk slechts weêrom!’
Een voorbyvliegende Zwaluw zag en hoorde dit: ‘Sero sapiunt Phryges’ riep hy uit; want, Lezers, het was een bereisde vogel, die talen verstond.
IV.
De diamant by de boeren.
In een gering Boerendorp omstreeks Arcadie had de schoone Lize een' Diamant gevonden; een' schoonen en zuiveren Diamant van het eerste water. Waarschijnlijk was hy van den tulband eens Persischen Landvoogds gevallen, die daar doorgereisd was. Lize, van haar vond opgetoogen, maakt hem vast op een eindtjen lint, en bindt het zich om den hals: en terstond is het schoone blinkende ding de verwondering van het gantsche Vennootschap. ‘Ach! die ook zulk een' Diamant hadde!’ zie daar de algemeene en eenstemmige wensch aller Boerinnetjens.
Een Knaap, die verscheiden mijlen verr' gereisd had, kwam van zijn' tocht weêr te rug, en bracht eenige geslepen krystallen en glasbrokken meê, die hy omdeelde. Zy flikkerden juist wel niet als Lizes diamant, maar echter zy blonken en de Boerinnen hadden welhaast elk een steentjen
(want zoo noemde men het) aan den hals, en elk van haar achtte zich zoo rijk als Lize was. Gelukkige eenvoud!
Maar de Diamant van Lize was door het gerucht buiten het dorp bekend geworden. Een Vreemdeling kwam om hem te zien. ‘Wat vraagt ge naar een' diamant (zei men hem), wy hebben diamanten in menigte. Beschouw slechts!’ - De Vreemdeling lachte en keerde te rug zonder verdere moeite te nemen. ‘Wat zou er toch zijn in een plaats, waar men glas en krystal voor edelgesteente neemt!’ zei hy.
Men begon van de Nederlandsche letteren in Frankrijk en Duitschland te spreken. Feiths Julia werd vertaald, en niemand had lust er meer van te weten.
V.
De vos en de hond.
De Kraan had den Hond ter maaltijd genoodigd, en de spijs kwam ter tafel in flesschen met lange halzen, waar in de Kraan den bek stekende, op haar gemak stond te eeten, terwijl zy haar' gast uitloeg, die vruchtloos aan den mond der flesschen lekte, terwijl hy niets anders in 't lijf kreeg, dan 't geen zy by het inzwelgen zich ontvallen liet; en met eene hongerige buik naar huis toog. De Vos had dit voorval vernomen: ‘Waarom (zei hy tegen den Hond) de flesschen niet omgeworpen; zoo hadt gy den brei voor u-alleen gehad, die zy met haar langen snavel van den vlakken disch niet had kunnen afslorpen?’ - ‘Niets ware my lichter geweest (hernam de ander), want zy stonden zeer wankelbaar; doch ik wilde liever verhongeren, dan zelfs een halve weldaad of 't geen er den schijn van kon hebben, met ondank te beandwoorden.’
VI.
De jonge hond.
De Wolf leefde in overvloed in een veroverde schapenstal, omringd van een hoop doodgebeten lammeren. Een jonge Hond, die met zijn gezin door een Tijger verdreven was, kwam tot hem. ‘Help my mijn goed herwinnen, (zei hy), en ik zal u het uwe helpen beschermen.’ - ‘Gy belooft my zeer weinig (andwoordde de Wolf), want wat is het mijne van 't geen ik bezit? Maar ga heen, volg mijn voorbeeld, en heeft men u 't uwe genomen, val gy op de zwakkeren aan en vertroost u.’ - Wat deed de Hond, vraagt men my? Hy rukte een paar zuiglammeren die verstrooid door de hei liepen, van hunne moeder. - Dit kan niet zijn, zegt ge my, Lezers! maar - de Hond had eene Wolvin tot moeder gehad, en dus wordt de zaak begrijpbaar.
VII.
De twee honden.
De oude en getrouwe Fijlax, die zijn' meester verloren had, werd door een' boer uit de buurt in zijn huis genomen. Hy nam 's morgens zijn stuk roggenbrood en ging voorts op de jacht, levende van 't geen hy opspoorde. ‘Hoe minder ik mijn' weldoener koste, hoe beter’ zei hy. - Maar Fijlax werd oud, verloor tanden en krachten, en niemand bracht hem meer dan het oude stuk roggenbrood. In dezen staat lei hy aan de deur te verhongeren. ‘Ellendige als gy zijt (riep de kleine Joli hem toe), hadt ge u begeven tot kwispelstaarten onder de tafel, gy zoudt nu genoeg hebben.
Zie naar my die nooit iets gewerkt heb, wat een buik is de mijne!’
‘Maar waarom toch voedt men u zoo overdadig?’ vroeg Fijlax. Het andwoord was: ‘om dat ik kan bedelen.’ - ‘Welnu dan (hernam de oude) ik kan hongeren.’
VIII.
Het paard en de stalknecht.
‘Het is blijkbaar (zei het Paard) dat de Stalknecht om my bestaat: - er waren eer paarden dan Stalknechts. - Hy voedt my, hy reinigt my, hy veegt mijne mist weg, houdt mijn woning zuiver en lucht ze. Hy leidt my ter wei, haalt my weder te rug eer de koude Nachtlucht valt, doet my wandelen, en wat al meer tot mijn gezondheid en welzijn dienen mag. Maar ik heb daarvoor geen verplichting aan hem (want hy is er voor); maar hy heeft verplichting aan my, dewijl hy zonder my geen Stalknecht zou zijn. Het is dus wel zot, dat ik hem drage, wanneer hy my afrijden of versch voeder met my halen wil, dat ik de spoorslagen van hem dulde, en my toomen en teugelen laat, even of ik voor zijn dienst geboren waar. Dit verveelt my.’ - Op die woorden kwam de Stalknecht om 't Paard te zadelen; en dit, om zijn Filosofie in praktijk te brengen, gaf hem met de achterhoeven een' slag op de borst, dat hem het bloed uit de keel vloog, en hy dadelijk dood nederviel. ‘Zie (zei het Paard) zoo behoort het: ik wist mijne eigen krachten niet.’ - Nu werd het noch gevoederd noch geroskamd. Het kreeg honger; het verliet den stal, en werd van de Wolven gevreten, die er lang op geloerd hadden. ‘Ach (riep hy toen) had ik my den Stalknecht blijven onderwerpen!’ -
De Heer van den Stal, die ter jacht was geweest, kwam juist op het mat als dit voorviel. Zijn jager lei aan op de Wolven: ‘Laat af (zei de Heer)! het is dat ondankbare beest, dat mijn' trouwen Stalknecht heeft doodgeslagen, het verdient niet beter.’
IX.
De wolven.
De Wolven, overal vervolgd en verdreven, werden eindelijk te rade zich te vermommen. Een hulsel van schapenwol, dat hun 't voorhoofd bedekte, en een uitzicht van goede trouw en onnoozelheid deed hen toegang by de kudde vinden. De Honden blaften wel, maar de schapen hadden geen erg, de Herders vonden behagen in dit goelijk soort van dieren, dat zich Lammervrienden noemde, en de grommende wachters werden verplicht te zwijgen. Zy vestigden zich dus in de Schaapskooi, en plantten zich voort, intusschen in 't heimlijk hun rol spelende. Eindelijk wierpen zy hun masker af; de heerde was van verslindende wolven vervuld, die de honden en lammeren dood beten; en de Herders, onmachtig hen te verdrijven of tegen te staan, lieten hun vee tot een prooi. - ‘Vereenigen we ons oogenbliklijk (riep er een tot zijn Vennoots) en wy zullen ze uitdelgen!’ maar niemand had moed om een' stok op te vatten. De wolven hielden de Herders omringd, en schreven hun willig of onwillig de wet voor. - En wat werd van de kudde? - zy veranderde ongevoelig in een Wolvennest, waar de menschlijkheid den onnoosle voor waarschouwt, en den verstrikte vergeefs uit te rug roept.
X.
Het getuigenis van een' herdershond.
De oude en trouwe Lycisca was gestorven, en Dameet had by zijne Schaapskooi een' Wachthond noodig. Om een zekere keus te doen, besloot hy de getuigenissen te raadplegen. - ‘ô Neem den grimmigen Lycus niet, (schreeuwden de Wol-ven)! dat 's een doorslechte hond. Immer ontrust hy de gantsche streek met zijn hol geblaf. Hy verstoort ieders nachtrust; en bijt steeds naar al wat hem nadert, of slechts onder de reuk der schapen koomt. Geen nacht, dat zijn kudde den slaap geniet! ook is hy alomme gehaat en met den nek aangezien. - En dan, zijne eerlijkheid!’ - ‘Ik heb hem gisteren nog den muil vol bloed gezien (riep een die zijn tanden met moeite ontsnapt was): gewis hy steelt heimelijk.’ - ‘Ik zag hem zelf met een lam, half doodgebeten, de hei oversnellen, het deerde my (riep een ander, wien dat lam door den trouwen wachter uit de kaken ontscheurd was)! Neen, gewis, Lycus is niet eerlijk!’
‘Maar de stille Procyon dan?’ - ‘ô Dat 's een goed, vriendelijk beest, dat nooit blaft en nooit bijt, en met niemand geschil heeft. Neem Procyon, Herder, dat 's een parel der honden!’
De grijze Melibee, die dit hoorde, sloeg Dameet op den schouder. ‘Geen slechter teeken voor Herder of Hond (zei hy) dan wanneer de Wolven ze prijzen!’
Conf. Jus Canon. Dist. 83. c. 6.
XI.
De paauw met zijn vrienden.
De roofzuchtige Havik wilde den Prinselijken Paauw van zes zijner vederen berooven, de schoonste en blinkendste uit zijnen staart. De Paauw riep zijn vrienden te hulp, men bood den roofvogel weêrstand, en de Havik werd afgeslagen. - De Paauw was thands behouden, maar elk zijner helpers begeerde eenige veren tot loon. - ‘Ik heb er zoo veel van de mijnen by laten zitten (schreeuwde de een!) - Ik heb er den vyand zoo vele ontplukt (riep de ander)! Met recht wacht ik op een belooning, die my onderscheidt.’ De Paauw deelde eenige zijner vederen om, maar men eischte
meer, en welhaast was hy van zijn Vrienden kaler geplukt, dan de Havik hem ooit zou gemaakt hebben. - Dus uitgeschud en van hartzeer en koude bezwijkend, week hy in den stal naar een mesthoop en verborg zich. ‘Ach (riep hy uit)! ziedaar wat de vorstenvrienden zijn, die hun in nood byspringen!’
XII.
De vogelen.
‘Hy maakt ons wat wijs, de Adelaar, als hy zegt boven de wolken te zweven. Ik weet ook iets van vliegen, en wat hoogte men met de kracht van een' vogel bereiken kan. - En wie heeft hem ooit in die hooge streek van den hemel gezien? Immers zou hy zijn veêren aan de zon moeten branden, indien hy heur hitte zoo na kwam! Met één woord, het is een bloot voorgeven, en oude wijvenklap, dat zeg ik u allen, en daar blijf ik by.’
Dus was, in een samenkomst van gevogelte, het gesprek dat een Zwaluw hield. - ‘Ik heb altijd zoo gedacht (zei de Kraanvogel), de zaak is onmogelijk. Ik kan toch ook vliegen, en niemand zal my dit betwisten.’ - De Reiger, de Ooievaar, de Sperwer, voegden zich hierby, en een zwerm van klein Gevogelte bevestigde het besluit: ‘De Adelaar stijgt niet boven de wolken.’
Zoo geneigd is men, eene onbekende macht palen te stellen naar de maat van zijne eigen kracht en bekrompen begrip! De Maikever kwam eindelijk: ‘'t Is een dwaasheid (zei hy ruiterlijk), van een hooger vlucht dan drie vademen te gewagen. Alle hooger vlucht is niet dan eene onmooglijkheid en een spel van verbeelding of bedriegery.’Batteux zegt, indien ik my wel herinnere, dat de Ezopische Fabel het schouwspel der kinderen is. Het kan zijn, doch ik wilde ze liever dat der Grijsheid genoemd hebben. Van mijne vroegste kindsheid af, met deze Fabel bekend gemaakt, heb ik er nooit iets treffends, nooit iets belangrijks, in opgemerkt, dan alleen, in 't geval dat ik ze op eenig voorval des Levens of wel, der Geschiedenis, konde toepassen. Cezar, Alexander, Tarquinius, Brutus, Semiramis, waren my toen ik nog geen drie jaren bereikt had, personaadjen van 't grootste gewicht, en hun daden, hun woorden, hun gantsche gedrag wekte mijn hoogste opmerking tot zelfs in de minste bijzonderheid; maar het was my vervelend, wat de Wolf tegen het Lam, of de Vos tegen de Raaf zeide. En ik geloof, dat mijne ondervinding juist is. De Ezopische Fabel is alleenlijk belangrijk, door ons beelden van 't gemeene leven voor te stellen; edoch deze beelden hebben noch waarheid, noch belang, dan waar de ondervinding des levens ons in staat gesteld heeft, hunne overeenstemming met het geen deze ons getoond heeft, niet slechts te erkennen, maar met vaardigheid en genoegen op te merken. En dit kan het kind zeker niet! De bedachtzaamheid van Ouders of Leermeesters, om by alle gelegenheden het kind aan een' trek van de Fabel te erinneren, die zich in 't voorhanden zijnde voorval laat toepassen, kan veel doen om het de Fabel te veraangenamen; maar zy zal het kind neuswijs en ingebeeld maken, en welhaast roekloos in het oordeelvellen; het geen dra in een' charaktertrek van wezenlijke ondeugd overgaat Geene Fabelen derhalve voor de kinderen! Zy behooren tot het
onderwijs des Jongelings, dan, als men hem bij intrede van zijnen baan het menschelijke leven moet leeren kennen. Zy houden de plaats van practicale, geene grondleerstellingen. Maar de Jongeling herinnert zich zijne Fabelen zoo min als zijnen Catechismus, wanneer ze hem in zijne kindsheid verveeld hebben. En dit is wederom natuurlijk, daar het nut dan verr' van den last, het vermaak van het ongenoegen verwijderd geweest is, en het laatste te lang zijne indrukken geoefend heeft, om door 't flaauw genoegen eener bloot verstandelijke voldoening, die zich naauwlijks nog aanvangt te toonen, genoegzaam beloond of verduisterd te worden.
Maar het is de Ouderdom, die, rijk in ervaring, en arm in werkzaamheid, met genoegen te rug denkt, en als op het einde van de reis des levens, 't geen hy of toevallig vergaârd, of met schade en arbeid gekocht heeft, vermaak schept in uit te stallen of na te tellen. Hij beurint de Ezopische Fabel, als de kern van voorvallen, reeds beleefd, en waarvan zy hem 't voordeel van kennis dat er in stak, of vernieuwt, of wellicht eerst laat uitpuren. Maar ook hy bemint de eenvoudigheid van het voorstel, het onopgesierde der beelding, en de kleenheid des besteks van dit schildery, dewijl hy van kunst, praal, en pracht lang vermoeid en walgend, geene beschouwing meer lijden kan, die hem inspanning kost. Zie daar mijnen toestand ten minste. - Heb ik 't wel, of bedriege ik my, wanneer ik hier bijvoege, dat de Fabeldichters alle oude lieden geweest zijn, of van die gesteldheid van geest, welke die des ouderdoms is, en die veeltijds het gevolg van verdrukking of ongeluk, somtijds ook van een natuurlijk en aangeboren kinderachtigheid is, welke den ouderdom altijd meer of minder verzelt? Men zegt niet te onrecht: Bis pueri, senes. Maar deze tweede kindsheid heeft wijzigingen ontfangen, waardoor zy belang neemt in 't gene der eerste kindsheid onverschillig moet zijn. - Voor oude-lieden derhalven de Fabel! Hun geheele leven zal er den Commentarius over opleveren. Voor kinderen de Geschiedenis, welke hun de nuttige werkzaamheid van het leven beminnen doet! Of, indien men hun Fabelen geven wil, laten 't dan zulke zijn als de Indiaansche van Pilpai; welke in het gewaad der Historie gekleed, hunne graâge verbeelding en aandoenlijk hart te gelijker tijd bezig houden, en het belang der Geschiedenis met dat der zedelijkheid in zich verëenigen.
Na deze Voorafspraak behoef ik niet te zeggen dat de Fabelen, die ik hier geve, voor geene kinderen zijn!
chapter 63
Fabel.Poëzy IV, 218.
(Naar het Spaansch van Yriarte.)
Ik weet een kleene Fabel
Die ik u zeggen zal:
Ik heb haar eens gelezen;
Gelezen by geval.
Eens ging door een der beemden
Van 't zangrig Leeuwendal
Een Ezel zich vermeiden;
Vermeiden by geval.
De langoor vond een pijpzak,
Dien, by een schapenstal,
Een Herder had vergeten,
Vergeten by geval.
Daar trapt hy op den doedel,
En 't geeft een groot geschal,
Een largo op zijn Ezelsch:
Een largo by geval.
‘Ai hoor eens (zeî de lompert)
Ceci ne va pas mal!
Wat praat men dan van Ezels?
't Is overloop van gal.’
‘Ja, kunst verwekt benijders:
Dat ziet men overal.
Een Ezel weet van spelen!’
Ja zeker; by geval!
1807.
chapter 64
Minerva.Mengelingen IV, 178.
Minerve vond de veldfluit uit,
En speelde 't eerste lied,
Aan d' oever van Permessus vliet
Gehukt in 't jeugdig kruid.
De boschgoôn sluipen op den klank
Bedeesd en luistrend aan,
En laten kruik en druivendrank
Voor deze wellust staan.
Wat zong zy? Van den bergsneeuwleeuw
Dien Herkules verwon;
En hoe hy by een meisjen spon,
Hy, monsterschrik der eeuw!
Het spinrad snorde door haar' zang,
En gonsde na in 't oor;
En 't kusgeklap op mond en wang
Klonk somtijds dwars daar door.
Nu ving zy van de wildbaan aan
En zong Dianes stoet.
Men hoorde 't kraken van den voet
Door de afgeworpen blaân.
De pijlen ramm'len door 't gerucht;
De boogstreng krakt en drilt;
De schicht vliegt schuiflend door de lucht;
De bloedstroom ruischt om 't wild.
Het mastbosch staat van rondom stom,
En wordt niet hoorens moê:
Het windtjen plooit zijn vlerkjens toe,
En speelt met blad noch blom. -
Maar de Echo vangt een toontjen op,
En alles vliegt in roer:
Nu hupplen veld en heuveltop,
Met schaterend rumoer.
‘Iö, wat klinkt die zangtoon schoon!
Zie daar den rechten trant!
Dit klatert over bosch en land!
Dit laatste spant de kroon!
Die weêrklank daar, van ha, ha, ha!
Die treft en hart en zin!
Minerva speelt bevallig, ja;
Maar de Echo doet niet min.’ -
Minerve, die een' blos kreeg, zweeg,
Nam 't fluitjen van den mond,
En wierp het lachende op den grond,
Terwijl zy de oogleên neeg.
Zy zet den voet op 't piepend riet,
En trapt den halm in tweên:
‘Zing, Echo, zing uw eigen lied!’
En ijlings vloog zy heen.
1808.
chapter 65
De drie vijanden.Winterbloemen II, 71.
(Indiaansche Vertelling.)
‘Afgemat van 't blakend Zuiden,
Afgemat van 't gloeiend zand,
Zoek ik schuilplaats, zoek ik schaduw,
Voor den fellen middagbrand.
Schenk my in dit kleien kluisjen,
Dat ik 't lichaam nedervlij',
Slechts een handvol gerstenhalmen,
En een' waterdronk daar by.
Schrik niet, Meisjen, voor dees kaken,
Uitgehoold door duurzaam wee;
Weiger aan mijn dorre leden
Geen onkostbre legersteê.
Eenmaal bloeide ik meê op de aarde,
Als de veldbloem op haar struik,
Maar dat alles is vervlogen;
Nu ik naar den grafkuil duik.
Moed- en krachtloos, en verslagen,
Schudt my 't hoofd op ieder tred,
En mijn kniën knikken samen
Waar ik slechts een' voetstap zet.’ -
‘Leg u neder, grijze Vader,
Op het leger, hier gespreid.
Lesch uw dorst met dezen beker.
Ik bewaak uw weerloosheid.’ -
‘Ga dan, Meisjen, zet u neder
Voor de deur, in 't heuvelzand;
Sla uw helder oog naar 't Westen
En doorschouw het rijzend land.
Zit daar neêr in schaâuw der linde
Die het hoofd den winden biedt;
En (ik bid u) maak my wakker,
Als gy iets genaken ziet.’
't Meisjen zat en zag naar 't Westen;
't Veld was eenzaam overal.
Niets bespeurt zy dat er nadert;
Niets verroert zich in het dal.
Zwijgend zit zy in verwachting.
't Blaauw verschiet vertoont een mist.
Uit die mist verschijnt een Ruiter;
Op zijn' heupriem leest zy: list.
IJlings klopt zy aan het venster:
‘Vader (roept zy)! List genaakt.’
‘Laat hy (zegt de Grijzaart geeuwend),
Mits hy niet zijn' naam verzaakt!’ -
't Meisjen zet zich nogmaals neder,
En een stofdamp doet zich op;
En die braakt een' tweeden Ruiter,
Op een' vuurdraak in galop.
IJlings klopt zy weêr aan 't venster:
‘Vader (roept zy), ras! ontwaak!
'k Zie het rennen van een' Ruiter
Op een' ijsselijken draak.’ -
‘Laat hy komen (sprak de grijze).
't Is het dreigende geweld.
Dat geweld is niet te duchten,
Dat zich door zijn toestel meldt.’
't Meisjen zet zich nogmaals neder,
En een nevel stijgt om hoog;
En een derde Ruiter toont zich,
Met gespannen legerboog.
IJlings klopt zy weêr aan 't venster:
‘Vader (roept zy), rijs en vlied!
'k Zie een' woesten Moorder naderen,
Die met spitsche pijlen schiet.’ -
‘Laat hy, Dochter (zegt de grijzaart):
Ook die pijl heeft luttel nood.
't Is de losgeborsten toorne,
Die nog nooit zijn doel beschoot.’ -
't Meisjen zet zich nogmaals neder,
En zy ziet in 't reisgewaad
Pelgrims uit een rijstveld stijgen,
Met een lachjen op 't gelaat.
Nogmaals klopt zy aan het venster:
‘Vader (zegt zy), 'k breng geen leed.
Pelgrims stappen herwaart henen:
Ik herken hen aan hun kleed.’ -
‘Welke namen (vraagt de Grijzaart)
Voeren ze op hunn' Pelgrimshoed?’ -
‘De een, oprechtheid; deander, zachtheid;
Gene, kalmte van gemoed.’ -
‘Ach (dus roept hy)! ik herken ze.
De een is kalmte van gemoed in Eenvouds rok;
De ander is geweld, gemaskerd;
En de derde, stille wrok.
Dezen vrees ik. Zy verdelgen.
Meisjen, red my uit hun hand.
Berg my achter heg of struiken,
Onder bladers, of in 't zand.’ -
't Meisjen gaat, en leidt hem buiten;
Legt hem neêr in 't koele gras;
Dekt zijn hoofd met dorre bladen,
En zijn lichaam toe met asch.
't Drietal Reizigers koomt nader;
't Vraagt haar brood en nachtverblijf.
't Meisjen geeft hun gerstenkoeken,
En een biesmat voor het lijf.
‘Gaat, ontkleedt u, strekt uw leden,
En geeft my uw opperkleed,
Dat het in de lucht doorwaaie,
Eer gy verder henen treedt.’ -
‘Neen, wy liggen in die kleederen,
Meisjen, wy ontkleên ons niet.
Maar ga heen, en schep ons water
Uit een' levendigen vliet.’ -
't Meisjen ging. Zy keerde weder:
Ach! haar hutjen staat in vlam,
En het drietal was geweken,
Als zy voor den ingang kwam.
Maar een felle Salamander
Lag te baden in den gloed,
En een Slang het vuur te blazen,
Daar een Mol den muur doorwroet.
‘Grijp (sprak toen de blijde Grijzaart,
En verliet zijn bladerbed),
‘Grijp den bijl en dood die monsters,
En gy hebt uw ziel gered.
1809.
chapter 66
Het sijsjen.Affodillen II, 123.
In de schoone vruchtbre velden
Van den Deurostroom bespoeld,
Waar het by het ochtendkrieken
Van gepluimden zang krioelt,
Zat ik by een frissche linde,
Overschaduwd van een tak,
In wiens blad een Sijsjen schuilde,
Dat met schoone Lize sprak.
lize.
Hoe benij ik, teder Sijsjen,
't Heil van uw gelukkig lot!
Altijd zingt gy zonder zorgen,
Altijd leeft gy in genot.
het sijsjen.
Ach! wat dwaalt gy, Herderinne!
Zoo mijn stem het dal doordringt,
't Zijn mijn bange treurgezangen,
Die mijn onheil my ontwringt.
lize.
Wordt uw nooddruft niet bevredigd
Van den rijkdom van dit land?
God voorzag in wat zy vordert,
Met een altijd open hand.
Duizend vliegjens, duizend maadtjens,
Malsche groenten, altijd frisch,
Mogen steeds uw lust verzaden,
Bieden u een' staâgen disch.
Kristallijnen waterspranken
Kronklen zich de beemden om,
't Zangrig keeltjen tot verkwikking,
Dat het niet van dorst verstomm'.
In den zomer hebt gy lommer;
Als de vorst u overkoomt,
Vindt gy kloven in de rotsen,
Scheuren in het dor geboomt'.
het sijsjen.
Gy dan, gy, (gewis) bezitster
Van een meer dan matig goed,
Smaakt gy naar uw lotbedeeling
Wel geringer overvloed?
Schenkt de blanke wol der lammren
U geen fijngesponnen rag,
Dat aan uw bevalligheden
Nieuwen luister leenen mag?
Schuimen niet uw blinkende emmers
Van den vetten geitenroom,
Zoeter dan de kunstgerechten,
Frisscher dan de frissche stroom.
Duizend zwaar geladen takken
Buigt de boomgaard aan uw kniên,
Om de teelt der jaargetijden
Aan heur meesteres te biên.
Sneeuwt de winter op de velden
Uit zijn vijandlijke vuist;
Gy ontschuilt zijn felle nepen,
In de rieten kluis gehuisd.
lize.
Ach, wat dwaalt gy, kwelend Sijsjen,
Zoo gy hierin heil gelooft!
Wat kan overvloed my troosten,
Daar mijn hart my werd ontroofd!
Ach, wat is my dat bezitten!
Waar verschaft het heul in smart!
Beter waar het, nooddruft lijden
By de rust van 't vredig hart.
De onweêrstaanbre hartendwinger,
Dien het menschdom. liefde heet,
Nam my alle rust voor eeuwig,
Stiet my in een eindloos leed.
het sijsjen.
Ja, die Godheid schept genoegen
In de pijn van al wat leeft.
Waan niet dat een teder Sijsjen
Van zijn kracht geen denkbeeld heeft.
Maar beklagen wy geen liefde,
Ook haar pijnen vallen zoet;
Wreedheid is het, helsche wreedheid,
Die my 't leven vloeken doet.
Hoor mijn noodlot! en uw tranen,
Heeft uw oog er ooit geweend,
Zullen aan dit stroomnat mengen;
Of uw boezem is versteend.
't Was waar Lecaas zilvren water
Door de beukenbosschen schiet,
Dat ik, pluim- en vormloos kieken,
't Brekend moederei verliet.
Door de teêrheid van mijn ouderen,
Tot mijn' wasdom, opgevoed,
Was ik band en zorg onttogen
Met den eersten zomergloed.
Spoedig vloog het jaargetijde,
Met mijne eerste speelzucht, om;
En een lief aanminnig kneutjen,
Werd mijn wensch en eigendom.
Waar ik vloog of nederhupte,
Immer was zy aan mijn zij';
En, in wil en zucht vereenigd,
Niets gelukkiger dan wy!
't Winterweêr was weggeweken,
En een schoone Lent brak aan,
Als een zoete trek tot paren
In ons hart begon te slaan.
Ach, geboren om te minnen,
Tot elkanders heil bestemd,
Werd ik aan dat dierbaar gaaitjen
Door den teêrsten band geklemd.
Hier was 't plekjen dat wy kozen
Tot den echt- en kraamkoetsbouw;
Hier, hier stichtten wy dat nestjen,
Dat ons kroost ontfangen zou.
Spoedig was die bouw voltogen,
En het legertjen gespreid:
Spoedig zagen wy de vruchten
Van ons-beider tederheid.
Drie der blanksten aller eieren
Hielden in hun zuivren schaal
Onze spruitjens opgesloten,
Beider hoop en huwlijkspraal.
Onder 't laauwe dons der vlerken
Stoofde haar mijn hartvriendin:
Nimmer ging zy voedsel gaderen,
Of ik nam haar plaatsjen in.
En terwijl zy op die eiers
Broeiend neêrzat, weken door,
Zong ik haar de zoetste toontjens
Met een hart vol wellust, voor.
Eindlijk was de stond geboren,
(Stond van ongelijkbre troost!)
Van elkander weêr te vinden
In een ons gelijkend kroost.
'k Sprong en hupte vol vervoering
Om het piepende gezin;
En mijn klein geslacht te aanschouwen,
Had voor my den hemel in.
Als de moeder het bewaarde,
Bracht ik 't voedsel op den tak,
Dat ik met mijn eigen snavel
In hun teêre bekjens stak.
Onvermoeid in ze op te kweken,
Dronken van die zielsgeneucht,
Zagen wy die pandtjens groeien,
En met hun, ons-beider vreugd.
Eens, ô dag van wee en jammer!
Dag, bezwangerd met verraad,
Die, ten toppunt van mijn plagen,
Eeuwig voor mijn oogen staat!
Eens, terwijl ik met mijn gaaitjen,
Wat ter zijde van het nest
Op de gouden morgenstralen
De arglooze oogen had gevest;
Daagde een Jager uit zijn schuilhoek,
Richtte 't gruwzaam moordgeweer:
't Schot ging af, de hagel snorde,
En mijn gâ viel stervend neêr.
't Korenbloemtjen in de dalen,
Wen het seissen zich verheft,
Stort zoo plotsling niet ter aarde,
Als het snijdend staal het treft.
‘Waartoe dient het u, ontmenschte,
Riep ik in vervoering uit,
‘Dus uw razerny te koelen
Op een zoo geringe buit?
Dreef u roofzuchts helsche prikkel
Tot een misdaad zoo verwoed,
Wat toch baat u, gruwzaam roover,
Dit onnoozel handvol bloed?’ -
De onmensch schudde met de lokken,
Dubbel grimmig op mijn kreet.
En een tweede jachtschot vloog er
Tot voleinding van mijn leed.
Ach! dit jachtschot ging verloren
In de ruimte van de lucht,
En de wreedaart liet my over
Aan mijn eindeloos gezucht.
'k Koesterde mijn lieve wichtjens,
Siddrend van den donderknal;
Maar, onwetend van hun rampen,
Blind in 't naadrend lotgeval.
Ach! terwijl ik op die wichtjens
Oogen vol van teêrheid vest,
Wat verneem ik, groote Hemel,
Dat zich kronkelt om het nest!
ô Hoe trillen my de vlerken
Om het angstig jagend hart,
Daar ik my die stond herinner!
Hoe vernieuwt zich al heur smart!
Opgekropen langs de linde,
Wrong een slang zich om den tak,
Die, met opgesparde kaken,
't Schrikhoofd door de bladers stak.
't Monster, op zijn prooi geschoten,
Greep mijn weereloos gezin,
Ach, hy zwolg het voor mijn oogen
Met een' enklen adem in.
'k Weet niet wat my toen gebeurde,
Dat my in dat oogenblik
't Hart niet wegsmolt in den boezem,
Niet versteende van den schrik.
Ach! mijn gaaitjen, ach! mijn jongen
Zag ik jammerlijk geslacht.
Hoe gelukkig, Herderinne,
Waar ik voor hen omgebracht!
'k Vlood die doodelijke streken
Waar ik al mijn schat verloor; -
Maar, helaas! ik voer mijn rampen,
Waar ik vlucht, de wareld door.
't Is een jaar na deze slachting,
Dat ik met een heesche keel,
Eenzaam door de stille boschjens
Mijne jammerklachten kweel.
Maar hier boeien my mijn rampen,
Hier, hier trok het hart my weêr;
Hier, hier wil ik blijven treuren,
Tot de rouw my gants verteer.
lize.
Zie den traan des mededogens
Die my tintelt op 't gelaat.
Hy getuigt u van een' boezem
Die voor uw ellenden slaat.
Maar vertroost u in mijn lijden;
Zoo het troost in 't lijden is,
Dat met ons ook andren deelen
In des levens droefenis.
't Meisjen zweeg. Zy wilde spreken,
Maar de schaamte bond haar tong,
En een zucht ontvlood haar lippen,
Die zich aan het hart ontwrong.
Ach! (dus zegt zy) mocht ik spreken,
En ontlasten dit mijn hart!
Maar eens meisjens plicht is zwijgen,
En verstikken wat haar smart!
Naar het Portugeesche, getyteld passerinho.
1810.
chapter 67
Sadig.Affodillen I, 141.
‘Ik weet, gy hebt geleden,
Maar droog uw tranen af:
Voor kunst en kundigheden
Draagt abbas kroon en staf.
In schaduw dezer palmen
Hoor' elke zon die rijst
U louter vreugde galmen,
Van 's Konings disch gespijsd.’
De Vorst had uitgesproken,
En Sadig was gerust.
In palmenschuts gedoken,
Ontboezemt hy zijn lust.
‘Zoo (zegt hy), dat deze aarde
Voor Sadigs laatste stond
Een handvol heils bewaarde
Op Vaderlandschen grond!’
Nu lokt hy uit de snaren
Den toon van 't dankbaar hart:
Nu juichen woud en blaâren:
Nu zwijgen angst en smart.
Het boschloof roept den beemden
Den naam van abbas toe,
By Landgenoot en Vreemden,
En wordt zijn lof niet moê.
Maar Abbas gaat ten strijde,
En Sadig heeft geen brood;
En al wat hem benijdde,
Vertrapte hem in zijn nood.
Nu zetten vuile honden
De tanden in zijn kleed,
De nagels in zijn wonden,
En groeien in zijn leed.
Daar ligt hy neêrgeslagen;
Daar wenscht zijn ouderdom
Zijn eens doorstane plagen,
Zijn ballingschap, weêrom.
Daar wenscht hy zich verjongerd,
En duizend rampen meer,
Maar buigt, ter dood gehongerd,
Het hoofd bezwijkend neêr.
1811.
chapter 68
De nachtegaal en de koekoek.Nalezingen II, 32.
Nachtegaal en Koekoek streden
Om den zangprijs van het dal.
Hoe gelukkig zal hy wezen
Die dien zangprijs winnen zal!
Koekoek sprak: ik weet een regter,
Die ons vonnis wijzen kan.
Ooren heeft hy om te hooren
Grooter dan de groote Pan.
De Ezel kwam, men gaat aan 't zingen.
Langoor bromt eens in de keel,
Rekt zich uit, en geeuwt en luistert
Naar het lied van Filomeel.
Wind en bosch en stroomen zwegen.
Eindlijk zegt hy: ‘Gants niet kwaad;
Maar het is te wild gezongen,
En het blijft niet in de maat.’
Na een korte poos gegrinnik
Geeft hy d' ander ook gehoor,
Koekoek flux aan 't koekoekschreeuwen,
Koekoek, koekoek, na als voor.
‘Bravo! ja, dat noem ik zingen,
(Zegt hy) dat 's de rechte toon!
't Nachtegaaltjen piept wel aardig,
Maar de Koekoek spant de kroon.
Dat zijn klinkklaar zuivre jamben;
Dat 's een maat naar mijn verstand:
Daar is 't zoet by in te slapen;
'k Hou niet van dien Griekschen trant.
1811.
chapter 69
Koekeloer, of De eerste april.Nieuwe Uitspruitsels, 149.
- - - Crimine ab uno
Disce omnes.
virg.
Eene arme Weduwvrouw, nu mooitjens op haar dagen,
Had ergens in het Gooi haar woning opgeslagen.
Zy leefde zuinigjens, eenvoudig, en heel stil,
Van moestuin, stal, en werf, en land, en duiventil,
Onkundig van de pracht, en huis- en tafelweelden.
Twee dochters, sterk en frisch, die de armoê met haar deelden,
Verzorgden wasch, en bleek, en slechte boerenpot.
Drie zoggen liepen rond door 't ruime varkenskot.
Één schaapjen met één kalf was in de koestal over.
Zoo leefden zy gezond, en vergenoegd, en pover.
Zy had voor 't huis een hof, naar de oude wet
Met paalwerk in het rond heel netjens afgezet,
Deels met een haag van dicht en groenend lover.
Een werf daarby (nu noemt men 't basse-cour),
En, op die werf, een haanneef, koekeloer;
Een haan, voor wien wat veders draagt moest wijken;
Nooit zaagt ge in 't land, van kraaien zijns gelijken.
Die stapte daar als rijksvoogd op den vloer.
Hy had een stem, een toonklank in zijn gorgel,
Die 's zondags, dwars door kerkgezang en orgel
Zich hooren deed; en zoeter van geluid
Dan veldtrompet, of doedelzak, of fluit.
Op zijn gekraai was beter staat te maken
Dan op den slag van 't uurwerk van Pavv,
Want, onder dit en andre zeven zaken,
Verstond hy zich op de astrologery,
En wist de zon haar weg wel voor te palen,
Indien ze by geval van 't rechte spoor mocht dwalen.
Zijn kruinkam blonk als fijne bloedkoraal,
En was getand als de oude torentransen;
Zijn bek was als het git der paternosterkransen;
Zijn beenen als lazunr, met nagels blank als staal:
En, als één goud na 't kunstigste bruineeren,
Was heel zijn dosch van schitterende veêren.
Dees schoone Haan, als vader en gemaal
Had onder zijn gezag een zevental matresjens,
Al hennetjens, gekeurslijft als princesjens,
Of zustertjens of dochters van mijn heer;
Maar, evenwel, in alle deugd en eer!
(Men weet toch, hoe gepluimde heertjens leven.)
Maar een van die, de schoonste van de zeven,
(De fraaistgekleurde hals die m' ooit met oogen zag,
En daar een rechte gloed van diamant op lag!)
Was juffer Partelot, zijn grootste favorietjen
Zoo mollig als een dons, en scheutig als een rietjen;
Die zat hy op een dag wel twintigmaal op 't lijf.
Ook was het inderdaad een goed slag van een wijf:
Zy was beleefd, gedwee, teêrhartig, en bescheiden,
En had hem, van haar jeugd, pas zeven dagen oud,
Reeds lief gehad, en binnen 't jaar getrouwd;
En verder....ô! Zy wisten 't met hun beiden,
En meenden 't wel. Dit immers is genoeg. -
Maar 't was een lust, wanneer hy 's ochtends vroeg,
Zoo dra de zon haar oogen op hem sloeg,
Zijn morgenlied: Het daget uit het oosten,
Zoo helder zong; ja, 't was om 't hart te troosten.
Want toen was nog, van hier tot 's warelds end
De beestentaal zoo algemeen bekend
Als nu het Fransch; en ieder Taalgeleerde
Zocht ook zijn soort waarmeê hy liefst verkeerde
En koffyhuis of kransjen hield, in 't kot,
Of op de werf, of achter 't varkensschot,
En daarvan nog het woord: een graantjen pikken.
't Gebruik was zoo; nu zegt men liever: likken.
Maar, sints die tijd en dat gebruik verliep,
Gaat nergens ook de taalkunst meer zoo diep,
En niemand zal uit stal of duif huis klikken.
De Fries-alleen (gelijk Stevijn vermeldt),
Wanneer de kraai de winterkou voorspelt
Verstaat hem nog, maar blijft in 't andwoord stikken.
't Gebeurde nu by d' eersten morgengloed,
Als Koekeloer met heel zijn vrouwenstoet
Op stok zat, en, naast hem, zijn Partelotjen,
Dat hy op eens een gil gaf door zijn strotjen,
Als van een mensch die in den droom verschrikt,
Of, doodsch benaauwd, naar lucht en adem snikt.
Zijn Partelot ontzette, en riep hem wakker,
En zei: ‘Wel foei! ben jy een slaapsteêmakker?
Ge jaagt een mensch de bare dood op 't lijf.’
‘Och (andwoordt hy), het spijt my, lieve wijf;
Ik vond my daar van zulk een nood bevangen,
Ik voel my de angst nog in den boezem prangen!
Zoo deze droom my maar ten goede keert,
Of 't onheil van mijn hals wordt afgeweerd!
Ik droomde, en dacht, ik liep zoo wat te luieren
Met onze tuin wat om en om te kuieren,
Als ik een beest in 't oog kreeg, als een hond,
Dat op my viel, en naar mijn leven stond.
Zijn kleur was rood en trok wat naar den geelen;
Zijn staart was dik, als hier de vischpansteelen;
Zwart was zijn oor en 't puntjen van zijn staart:
Zijn muil was spits, en als een kat gehaird;
Zijn oog, één vuur, een schrik om aan te kijken!
Dit trof my zoo. Ik zag hem niet te ontwijken.’
‘Wech (zei zy), wech! Ontstelt gy daar zoo van?
Nu ken ik u niet langer voor mijn man.
Ik schaam my-zelv, zou ik een mem beminnen!
Mijn man geen moed! dat ging my aan de zinnen.
Neen, neen, een vrouw eischt in een man verstand,
En moed daarby, die schrappen durft in 't zand.
Geen gek, geen uil, geen drasbroek moet hy wezen,
Die, denk eens aan! die voor een droom zou vreezen!
Is dat een vent, die voor een droom vervaart?
Een mannenhart hoort by een mannenbaart.
En gy, op 't oog, een haantjen als een parel,
Gedraag u toch als een rechtschapen karel!
Of weet ge niet, dat droomen droomen zijn:
Dat 's ijdelheid, en anders niet dan schijn?
Zy komen voort uit ingewandverstopping,
Of uit de maag, in zware spijsverkropping.
Als drabbig bloed, niet naar den eisch gekookt,
Naar boven stijgt en door de hersens spookt.
Uw droom is ook (en 't kan niet anders wezen)
Uit overmaat van 't lijmig bloed gerezen,
Dat in den slaap de plethorieke liên,
Wat iemand droomt, bestendig rood doet zien;
't Zij roestig zwaard, of pijl, of ander wapen;
't Zij wild gediert', met open muil aan 't gapen,
Of rood van huid; het zij een brandend vier
Met rode vlam; of bloedig moordgetier;
Of ovenbrand met gloênde Salamanderen.
Zoo werkt de kracht der zwarte gal in anderen,
En jaagt hun schrik van zwarte beeren aan,
Of bullenbaks, als duivels voorgedaan,
Ja duivels zelfs, die hun de klaauwen wijzen,
En aan een mensch het hair te berg' doen rijzen.
Ik spreek hier niet van ander temp'rament,
Of wat hun kracht in elks verbeelding prent:
Die 't weten wil, kan dikke boeken lezen.
Ik stap er af, en hou de zaak bewezen.
Maar Kato-zelf, die zoo verstandig dacht
Zei die niet reeds: Geef op geen droomen acht?
En even dus, Geleerden en Doktoren
In menigte, zoo na hem als te voren?
Neen, man, vrees niets; maar, eer wy slapen gaan,
Om 's hemels wil, laat u van 't vrouwtjen raân,
Neem wat jalap (ge moet er niet van huiveren)
Of rheum in, om maag en bloed te zuiveren.
Of is hier ligt geen potjenskraam omtrent,
De tuin geeft op, voor die de kruiden kent,
Waarmeê ge 't lijf van boven en van onderen
Ontlast: een stof!...ge zult er van verwonderen.
Ik bid u doe 't. Ik ken uw naturel,
Dat zweer ik u, en uw complexie wel.
De jaartijd is bedenklijk dezer dagen;
En doet gy 't niet, gy zult het u beklagen.
Daar komt heel licht een boze tertiaan,
Een zenuwkoorts, of erger nog, ter baan.
Een dag of twee een digestîf genomen
Van wormtjens, baat; die kunt ge licht bekomen.
Of anders, eet wat frissche centory
Met donderbaard, en daar wat huislook by;
Hier na wat vlier- of wat kornoeljebessen.
Die dat bezit, hoeft geen Aptekersflessen.
Hier staan ze frisch te groeien; pluk ze vrij,
En vrees geen droom: ik neem de zaak op my.’
‘'k Bedank u, lief (dus vangt hy aan te spreken),
En neem het aan voor 't hartlijkst liefdeteeken.
Maar, Kato -! Ja, ik geef den man zijn recht,
Hy is een bol, en weet wel wat hy zegt.
Doch niet te min, hoe Kato wordt geprezen,
'k Heb in mijn jeugd toch ook wel iets gelezen,
En weet heel goed wat in de boeken staat;
Maar menig een leert anders, in der daad!
Men leest alom, dat droomen voorbeduidsels
Van goed of kwaad, en echte lotontsluitsels
Van 't wichtigst zijn dat ons op de aard ontmoet,
En by de proef blijkt deze stelling goed.
Een oud autheur schrijft immers van twee knapen
Die op een reis niet wisten waar te slapen.
Dat ze in een stad zich scheidden van malkaâr,
Waar de eene hier een bed zocht, de andre daar:
Zoo dat op 't laatst een hunner taamlijk slaagde,
Maar de andere in een stal een bondel stroo bejaagde.
't Was middernacht als de een, daar hy op 't bedde lag,
Zijn reisgenoot in tranen voor hem zag.
Die tot hem sprak in dees benaauwde woorden:
“Kom tot mijn hulp, men wil my hier vermoorden!
Vlieg, vlieg! ik ben in 's Konings ossenstal,
Aan de Oosterzij', die uitkomt aan den wal.
Verlaat my niet in 't uiterst aller nooden,
Om 's hemels wil! of - tel my by de dooden.”
De man verschrikt, schiet uit zijn slaap, en - zeit:
Waartoe me ontrust? een droom is ijdelheid. -
Hy legt zich om, en, weêr door slaap bevangen,
Verschijnt hem nu, met gants verbleekte wangen,
Van bloed bedrupt, en, met de borst doorboord,
Zijn reisgezel, en zegt: Ik ben vermoord:
“Men heeft mijn lijk in rundermist verborgen.
Sta op, en ga, met d' opgang van den morgen,
En hou den kar die uit de poort zal gaan,
(Daar lig ik in) en zijn berijder, aan.”
Nu siddert hy; - en ziet by 't eerste dagen
Door de open poort een boeren mistkar jagen,
Met rundermist tot boven volgetast,
En roept, vol schriks: “Grijpt mannen! grijpt dees vast,
En onderzoekt de lading van zijn wagen:
Hier ligt mijn vriend, mijn reisgenoot verslagen.”
Men vindt het dus, en straft den moordenaar.
Hier was 't een droom, en deze droom was waar.
Of, wilt gy meer? Twee andre reisgenooten,
Die tot een tocht naar overzee besloten,
Vertoefden lang door tegenwind aan 't strand,
Tot dat op eens het Westen blaast door 't wand.
't Was avondstond, en, om van wal te steken
Verbeidt men tot de morgen aan zal breken.
Nu slapen zy. Maar de een hoort op zijn bed
Een kenbre stem, die hem in onrust zet,
“Vertrek niet”, zegt, en deze taal doet hooren:
“Indien gy gaat, uw leven is verloren.
Ontwaakt, deelt hy zijn makker alles meê,
En zegt: Blijf hier, en gaan wy niet op zee.
De makker lacht: Dat moet ge my vertellen,
Dat ik een reis om droomen uit zou stellen.
Vooral niet, vriend! een droom is slechts bedrog:
Dat was van ouds, en dat beweer ik nog.
Zijt gy bevreesd, gy moogt hier langer blijven;
Ik stoor my aan geen klap van oude wijven.
Vaarwel! - Hy gaat, en, in een korte stond
Verheft een storm, en alles gaat te grond.
Ik had nog meer exempels aan te voeren,
Maar 't mocht misschien en u en my ontroeren.
En daarom, wijf, het zij er meê zoo 't wil,
Bedachtzaamheid is geen belachbre gril;
En, roekloos hy, die droomen durft verachten!
Gewaarschouwd, eens, moet zich de wijze wachten!
Kenelmus ook (de heilig, dien gy kent,
Al staat hy niet in ieder kerklegend,)
Wien, uit den vorst van Mercia geboren,
Zijns Vaders kroon en zetel was beschoren,
Zag, weinig tijds voor dat hy 't leven liet,
Den moordenaar die hem het hart doorstiet.
Zijn Voedsteres, als zy zijn droom verklaarde,
Beval hem aan, dat hy zich wel bewaarde;
Maar ach! de knaap, naanw zeven jaren oud,
Was groot van ziel, en op zijne onschuld stout.
Ik zou er wel een vleugelveêr om geven,
Indien gy 't laast, zoo als het staat beschreven.
Maar hoor, mijn lief! Sla op Macrobius,
En dat was toch geen oud-langetten muts.
Hy, die den droom van Scipio verhaalde,
Dien Corenhart in 't Nederduitsch vertaalde,
Stelt, dat de droom of ander nachtgezicht
Ons zeker van de toekomst onderricht.
En heeft men zelfs geen droomboek by de luiden,
Waar in men vindt wat alles mag beduiden?
Noch meer dan dat! Wat deed Augustus? zeg!
Smeet hy den droom als onbeduidend weg?
Vooral niet! Neen, hy wachtte zich ter degen.
De vijand had hem lelijk beet gekregen,
Had hy gedacht als Juffrouw Partelot. -
Plutarchus ook! verklaar me dien voor zot! -
Zie Farao, zijn schenker en zijn bakker;
Zie Jozefs droom van schoven op den akker!
En wat al meer! - Geloof my, beste schat,
Een droom, als droom, beteekent al zoo wat.
Ik wil niet eens van Brutus nachtspook praten,
Astiages, of andre potentaten,
Of Cezars vrouw, of de arme Hecuba.
Een droom zegt iets. - Dus geen centaurea!
Geen donderbaard, geen vlier, en geen jalappe!
Ik mag ze niet, wat uw Hoogwijsheid snappe.
Doch lang genoeg! Van dit propoost niets meer! -
Dit is geen droom maar waarheid, op mijn eer:
Ik ken geen ding dat zoo mijn hart kan streelen,
Dan, op den grond met Partelot te spelen;
En zie ik slechts die kraalronde oogjens aan,
Zoo is mijn zorg en alle vrees vergaan.
Wat dunkt u, wijf? Gy moogt my ook wel lijden,
(Niet waar, mijn hart?) in spijt van die 't benijden.
En daarom, kom, we zitten hier wat naauw,
En in dit hok ziet alles even graauw....
Wat zegt ge er van! Nu, houdt u niet verlegen,
En wees geen kind. Ge kunt er heel wel tegen.
Her uit, her uit! - Met vloog hy op den grond,
Want, 't was de tijd en volle morgenstond.
Nu riep hy tok, tok, tok, en al de hennen
Verschenen straks om hem als heer te erkennen,
En welgemoed liep hij zijn Harem door,
En deed zijn plicht; maar Partelot ging voor:
En naderhand, wel meer dan twintig keeren,
Zat hy ze nog, by poosjens, in de veêren.
ô! 't Was een leeuw, als hy door 't schulpzandpad
Met hooge borst en op zijn tenen trad,
Geen grond gevoelde, en als een vorst spatseerde,
Het moedig oog nu hier dan derwaart keerde,
En, tok, tok, tok, waar hy een korrel vond,
De wijfjens om zich heen vergaderde in het rond.
Nu laat hem hier zijn heerlijk lot genieten!
We zien zoo straks, wat daaruit voort zal vlieten.
De maand ging om, waarin de wareld wierd;
De Lente kwam, met telg en bloem gesierd,
En tooide 't veld. Het zilverwitte laken
Der boomgaard stoof, en deed de paden kraken;
En Grasmaand bood een lieven voorjaarslach.
Het was nu juist haar allereerste dag;
Een boze dag, gelijk de lieden weten,
(Duc d' Alva werd zijn bril toen afgesmeten,
Zoo dat hy met een lange neus bleef staan.)
Die meenig een veel spots deed ondergaan;
Maar Koekeloer, zoo preutsch en fier als immer,
Bedacht dit niet, en 't ging hem nog veel slimmer.
Hy stapte dan, gesteveld als een held
Met laars en spoor, van zijn serail verzeld,
En zag de zon in 't Oost-ten-zuiden blinken,
En, zonder klok of bel te hooren klinken,
Hy wist hoe laat (dit lag zoo in zijn aart),
En had het fix, en kraaide metter vaart,
Met zoo'n geluid, zoo krachtig, en zoo helder,
Dat Pluto er van opsprong in zijn kelder,
En Charon vroeg: Wie maakt daar zoo'n rumoer?
Die aanstonds zei: 't Is haanneef Koekeloer.
Hy had gekraaid, en, met een statig wezen,
Het geen hy by zich-zelv' zeer filozofisch vond:
‘De zon (zei hy) is vijftien graad gerezen.’
Toen, knikkend: ‘Partelot, kom hier en zie eens rond!
Zeg, is het niet een heerlijke ochtendstond?
En hoort ge daar die distelvink wel fluiten?
En ginds die sijs? Wat is het lief hier buiten!
Niet waar? Kom hier, en gaan we wat ter zij'.
ô! 'k Voel mijn hart zoo lustig en zoo blij,
Wanneer ik in 't geboomt' die vogeltjens hoor zingen.
Ik zou, van lust, wel uit mijn veders springen.’ -
Mijn goede haan! wis hadt ge nooit geleerd,
Dat vreugde steeds in droefenis verkeert.
Mijn Oudoom zei by alles: ‘Maar na dato!’
Dat is een woord, zoo goed als een van Kato
Of Seneca. Doch hiervan afgestapt!
Een oude Vos, recht listig en doortrapt,
Die drie jaar lang in 't bosch zich had verborgen,
Kroop door de heg, en juist op dezen morgen,
Het tuintjen in, waar onze kraaiersbaas
Zijn hennetjens geleidde, en op de zelfde plaats.
Hy hield zich stil gedoken in de bladen,
Zoo, als die doet, die toelegt op verraden,
Op rooven loert, of, met geleider laag
Een armen bloed wil pakken by de kraag.
ô Moordenaar, ô valschaart, ô verrader!
Gy, Gaviljon (of wie geleek u nader)!
Gy, Vosmeer, die dat machtige Amsterdam
Zoo listig wist te leevren aan de vlam!
En, die, voor hem, de Trooiers wist te doeken!
Wat zeg ik best, om u ter deeg te vloeken,
En dan den dag, den uchtend boven al,
Die 't hoenderkot niet licht vergeten zal?
Och, Koekeloer! waart gy op stok gebleven
Dien ganschen dag; ja, uw geheele leven!
De droom had u gewaarschuwd; waarom dan
Naar vrouwenraad geluisterd, als een man? -
Maar, ijdle klacht! wat zijn moet, moet geschieden.
't Ging Adam zoo, en duizend braven lieden.
Een wijfjens tong bracht menig in den nood;
En vrouwenraad -! Een mandvol weegt geen lood.
Het ga zoo 't ga, men kan ze niet betrouwen.
De Haan sprak zoo: ik, zeg nooit kwaad van vrouwen,
En die het doet, doet kwalijk. Op mijn woord! -
Doch, niet te veel te beuzlen! Gaan wy voort.
De lucht was zoel, en by dat schoone weder
Lei Partelot zich in de zon wat neder,
En bakerde daar op den warmen vloer,
By de andre zes. En onze Koekeloer
Zong wakker op, en fraaier, naar mijn meenen,
Dan Haarlems strandmeermin, of eene der Sirenen.
't Geviel dat op een struik een vlinder zat,
Waar onze haan 't opmerkzaam oog op had,
Als, wip! de vos hem toesprong uit de bladeren.
En ijlings, paf! stokt hem het bloed in de aderen.
Hy zong niet meer, maar sloeg de vleugels uit,
En riep: tok....tok, met sidderend geluid,
Als iemand wien een doodschrik koomt te treffen.
Natuur leert dus aan elk gediert' beseffen,
Wat, vijand is, en wien het heeft te ontvliên,
Al heeft het hem te voren nooit gezien.
Zoo stond de Haan, en springt om weg te vluchten.
Maar Reintjen sprak: ‘Daar valt hier niets te duchten,
Mijn beste Heer met uw fluweelen rok;
Wees niet verschrikt!’ en zette zich voor 't hok.
‘Ik ben uw vriend; wel foei! wat zoudt gy vreezen,
'k Doe niemand kwaad, of - 'k wil een booswicht wezen.
Ook koom ik niet om hier belet te doen,
Maar lei my slechts te luistren in dit groen,
Om naar uw zang op mijn gemak te hooren.
'k Ben, in mijn soort, recht muzikaal van ooren,
En vind uw stem zoo lieflijk en zoo zoet,
Dat my Longeou niet half zoo wel voldoet.
Wat hebt ge een borst! ook meer verstand van noten,
Dan 'k ergens vond by wezens op twee poten.
Want ons geslacht dat op vier voeten treedt,
Deugt niet het minst voor zanger of poëet;
En van uw soort moet ieder dat bekennen,
De zang hoort t'huis by snavelbek en pennen.
Mijn heer uw Vaâr, (ô! 't was mijn beste vrind!)
Dat was een haan! hy werd van elk bemind;
Men vindt er geen als hy, dan in historie -
Uw moeder ook, roemruchtiger memorie,
Een schoone vrouw, bescheiden, net, en kuisch, -
Die kwamen wel ten eten aan mijn huis;
En 't waar my lief, u ook zoo eens te onthalen.
Maar zingen -! Ja, dat zeg ik menigmalen,
'k Heb, buiten u, nog nooit zoo'n zang gehoord,
Als uit zijn keel. 't Kwam uit het harte voort.
Dat pectus quod disertum facit, weetge,
Dat zat er in, dat keek er door een reetje;
Dat moet er zijn by die naar glorie staat,
En zoo deed hy. Hy had natuur te baat,
En, om zijn stem nog meerder kracht te geven,
Vertrok hy 't oog - (het was om van te beven!)
En rekte zich de hals ontzachlijk uit,
Als waar 't zoo'n pijp, zoo'n leêren brandspuitstuit.
Daarby, hy was een man van oordeel, en belezen.
Ik zie hem nog (dit dunkt my) in uw wezen.
Want als men hem zoo vlak in de oogen keek,
Dan had hy iets dat naar God Mars geleek. -
Maar ga toch voort. Ik meen u niet te dwingen,
Doch doe my de eer van nog eens op te zingen.
Laat zien of gy, een nog wat jonger hoen,
't Met zulk een zwier en kracht uw vader na kunt doen.’
De brave Haan stond daar als opgetogen,
En voelde niet hoe snood hy wierd bedrogen:
Die vleitaal werd genoeglijk ingeslikt.
Zoo gaat het meer, dat iemand wordt verstrikt.
Straks zet hy zich op 't uiterst van de tenen
En rekt zijn hals, en heel zijn lijf met eenen,
En draait en wringt dat hem 't gezicht vergaat,
En kraait het uit, dat hy te trillen staat.
Braaf! zegt de Vos, en ziet hem 't oog genepen,
En houdt in eens hem by de keel gegrepen.
En stuift terstond, gelijk een wind zoo vlug,
Naar 't boschjen toe, met Haanneef op de rug,
Die, in den klem besloten van zijn tanden,
Niet weet waarheen, noch waar hy zal belanden.
ô Noodlot, dat geen stervling kan ontgaan,
Hy mag dan boer, of koning zijn, of haan!
Ach! dat zijn wijf geen droomen wou gelooven!
Ach! dat ge juist hem zulk een kool woudt stoven.
En, op wat dag? Een maandag, denk eens aan!
Een dag, genoemd naar Luna, naar de maan!
Naar Luna, die, met zoo veel aangezichten,
Voor vier verstrekt! En die vergeet haar plichten! -
Die, als Diaan, de bosschen zuivren moet,
Duldt dat de vos op arme hoenders woed'!
Als Hekaté, de honden kan doen bassen,
Laat van een vos den hoendervorst verrassen!
Als Prozerpyn, ten minste vloeken kan,
Ziet zwijgend toe, als wist zy nergens van! -
Moest een Godes met zes of zeven namen,
By zoo'n geval zich niet te barsten schamen?
Zoo zy geen haan voor 't leed beschutten mag,
Wat geven wy haar peetnaam aan den dag?
Daar sleept men hem in 't aanzien van zijn vrouwen,
Gevangen. Wee dien oogen, die 't aanschouwen!
ô Welk gehuil! wat bittre jammerkreet
Verheft zich daar by dit afgrijslijk leed!
Nooit hoorde de aard een zoo aandoenlijk kermen
Toen Gozewijn van uit Klarisses armen
Door 't Basterdzaad gesleurd wierd by zijn baard,
En nederviel voor 't Nonverdelgend zwaard.
Van Priamus begeer ik niet te spreken,
Op de eigen wijs van Pyrrhus staal doorsteken;
Karthagoos wal, met vlam en klacht vervuld;
Of duizenden, door Neroos zonder schuld
Veroordeeld. Neen, waar immer werd gekreten,
Hier wordt een vorst, (een koning mag hy heeten,)
Een vader, man, en broeder te gelijk,
In eigen hof en wettig koninkrijk,
Met kroon op 't hoofd en purpren staatsiekleeding,
Zijn volk ontrukt, met trouw- en rechtvertreding,
En voelt, geens vijands zwaard, maar tanden, in de nek.
Hier hangt hy, met het hoofd hem benglende uit den bek,
Slaat naar den heilgen grond van zijn bewindstafvoering
De draaiende oogen rond, beneveld door de ontroering,
En hijgt naar d'ademtocht; wellicht, den laatsten snik!
Wie, droeven, troost u in dit doodlijk oogenblik!
De Weduw hoort het straks, en vliegt met beî haar spruiten,
Verbaasd van 't naar gekerm, de keuken door, naar buiten,
En ziet Reinier, die recht naar 't boschjen snelt,
En d' armen haan, helaas! in zijn geweld.
Zy roept: Een vos! een vos! Uit mannen! uit geburen!
En fluks weet Flink, de hond, zijn halsring door te schuren,
En Jaap, en Gijs, en Piet, met knuppels in de hand,
Vervolgen op een draf den moorder, dwars door 't land.
Een algemeen geschreeuw der trouwe dorpelingen
Gaat op, vervult de lucht, en stoort het vogelzingen,
En 't was of aarde en hel in barensarbeid was.
De ganzen vlogen op en gaggelden door 't gras,
En de eenden kwaakten door de vijvers, dat het raasde.
Een bijenzwerm, die daar op bloemen aasde,
Toog op den krijgsroep aan, en gonsde door de lucht,
En wette in arren moed heur angels in de vlucht.
De kevers sloegen meê hun onvolgroeide vlerken
Van onder 't rugschild uit, op elzenrijs en berken;
Maar stortten aan den voet van 't schuddende geboomt',
Dat met zijn blaadren ruischt, als van den wind doorstroomd.
De muggen sliepen nog aan boord der waterkreken,
(Hoe anders zouden zy by 't veldgebrom ontbreken!)
En 't schorre kikkervolk, dat aan den vliet ontsprong,
Zet ook zijn gorgel op met uitgezwollen long.
Ik wil van torenkreet noch aaklig klokkenkleppen,
Allarm slaan van de trom, noch stormgeroffel reppen,
Want toren, klok, noch trom bevond zich in 't gehucht;
Maar hooren beide en zien verging er van 't gerucht.
De varkens knorden in de veestal onder 't loeien
Van 't kalfjen, en 't gebulk der naastgeweide koeien;
En 't teedre schaapjen bliet van deernis en van angst,
By 't daavrend hondgeblaf der buurschap, tuk op vangst.
't Is zeker dat jack straw niet half zoo'n leven maakte
Als hy een Vlaming zag, en minder vloeken braakte
Met al zijn menigte, dan hier op Sinon Vos
Werd uitgedonderd, die al vluchtend week in 't bosch.
Maar zie, hoe snel 't geluk zich om kan wenden.
De droeve Haan zag de uitgerukte benden
In aantocht, maar te langzaam voor den spoed
Des roovers, die hem vast heeft in zijn snoet
En, ieder sprong, hem sterker schijnt te nijpen,
Daar de angst, hierby, hem 't doodzweet uit doet zijpen.
In 't eind, hy spreekt uit d'eng geklemden strot:
‘Wel foei, Sinjeur, wat is dat Landvolk zot!
Zy meenen u in 't loopen te achterhalen!
Ik zou ze dat met goeden schimp betalen:
Ware ik als gy, ik zei: Vervloekt gespuis,
Wat beeldt ge u in? keer om, en naar uw huis!
'k Ben reeds in 't woud, en (springt gy hoog of lager)
De haan blijft hier, hy zij dan vet of mager:
Ik lust hem zoo; mest gy een ander hoen
Zoo vet gy wilt, ik kan het hiermeê doen.’
De Vos zei: ‘Ja,’ - en in dit uit te spreken,
Weet Koekeloer hem uit den muil te breken,
En vliegt om hoog, tot boven op een boom.
Daar stond Reinier en keek als in een droom.
‘Och, Haantjenlief (dus sprak hy), wil niet denken,
Dat 'k oogmerk had om u een veêr te krenken.
Ik maakte u maar uit louter spotterny
Wat bang, mijn vriend: zoo waar, geloof me vrij.
Kom af, kom af. Ik zie, gy zijt verlegen;
Och, dacht ik dat, ik had wel stil gezwegen,
Maar kom, kom hier, op dat ge wat bedaart.
Geloof my, man, gy zijt te licht vervaard.’
‘Neen (zei de Haan); de Duivel mag my halen
Met vleesch en bloed, al wou hy zeven malen,
Zoo gy my meer dan deze reis betrekt.
Ik weet het nu, waartoe de vleitaal strekt.
Ik zal niet meer, om hooger toon te kraaien,
Tot uw vermaak, met hals en oogen draaien.
Wel zingen, zij voortreflijk in die 't kan;
Wel toezien is nog beter voor een man.
De Vos stond stijf met de oogen neêrgeslagen,
En Haanneef kraait eens op, zijn vrijheid ten bewijz'.
Nu (riep de schalk), vaar wel! gy hebt u braaf gedragen:
Maar immers, 't was April, en, met uw welbehagen,
De vinding, hoe 't ook viel, verdient toch altijd prijs.’
Hoofdzakelijk uit chaucers oud Engelsch nagebootst.
1817.
chapter 70
De krokodillenkoning.Krekelzangen II, 109.
Och Vrouwtjen, hoe gaat gy zoo bitter bedrukt,
De wang zoo bedropen, het hoofd zoo gebukt?
ô Zeg my, wat doet u de handen zoo wringen,
Of wat aan uw oogen die tranen ontspringen? -
Ach, Schipper! 'k Ben Moeder, mijn Kind is verscheurd.
Vraag nooit aan een Moeder wat leed zy betreurt;
Waar zou zy, waar kan zy haar tranen aan geven,
Dan 't Wicht van haar boezem, haar leven van 't leven!
'k Verloor al mijn rijkdom, de vrucht van mijn schoot,
En zag het een offer der smartlijkste dood.
Ik bracht het aan 't water om 't lijfjen te wasschen,
Daar greep het een ondier dat school in de plasschen.
Daar werd het een prooi van den Nijlkrokodil,
Die loerde in het rietbosch, verscholen en stil:
Zijn muil greep het aan met een vreeslijke wonde,
Zijn staart sloeg het teffens op eenmaal te gronde.
Maar neem me in uw bootjen en voer my gezwind
(Dit bid ik, dit smeek ik) ter wraak van mijn Kind,
Naar 't schelfland, het eiland van Kaiman, hun Koning;
Hem wil ik het klagen, ik moet naar zijn woning.
Geen staart heeft die Koning om mede te slaan,
Maar ooren aan 't hoofd, om mijn klacht te verstaan.
Ik wil voor dien Koning den moorder beklagen,
En 't bloed van den booswicht tot wederwraak vragen. -
Neen, Vrouw (sprak de Schipper), blijf gy daar van daan.
Ik zal naar dat eiland van Kaiman niet gaan.
Ik kom in 't gezicht niet van Kaiman den Koning,
Al boodt gy me al 't goud van zijn land tot beloning. -
Wel Schipper, zoo geef my uw boot slechts te leen,
Zoo ga ik er zelf in mijne eenzaamheid heen.
Geen mensch houdt my af van mijn reis naar den Koning,
Al bood hy me een wareld vol goud tot beloning. -
De Vrouw vliegt als razend en dol in de schuit,
En schiet voor den stroom als een bliksemstraal uit.
De Schipper blijft achter en wacht op den oever,
En ziet haar verdwijnen, hoe langer hoe droever. -
De varende trad nu het koningshof in;
Daar zat hy op de eiers der Vrouw Koningin,
En 't talrijk gebroed van hun vruchtbare sponde
Kroop daar als de Prinsjens des Rijks in het ronde.
De Vrouw sloeg aan 't beven, en knielde in het stof
Zoo dra haar het oog van Zijn Majesteit trof.
Want niemand bestond er van knapen of ridderen,
Die hem in het aanzicht kon zien zonder sidderen.
Zy boog zich en sprak schoon van vreeze schier stom:
ô Koning, heb deernis, ik bid er u om.
'k Moest één van uw knechten mijn Kind zien verscheuren;
ô Laat my ook wraak van den moorder gebeuren!
Ik weet het, Heer Koning, mijn klacht neemt gy aan.
Geen staart is u eigen, om neder te slaan;
Maar ooren aan 't hoofd, om mijn beden te hooren;
ô Schenk aan die beden uw koninklijke ooren! -
‘Gy oordeelt (was 't andwoord), gy oordeelt my recht.
Maar Vrouwtjen, gy hebt toch niet alles gezegd.
'k Heb ooren, geen staart; maar, gy zult het bevinden,
'k Heb tevens een muil om u meê te verslinden.’ -
De vloed bracht het schuitjen, maar zonder de vracht,
Te rug aan den oever waarop men haar wacht;
De Schipper ontroerde op 't wanhopig gezicht.
En alles beschreide de Moeder by 't Wicht.
1822.
chapter 71
Romoald.Krekelzangen II, 113.
‘Ai zeg eens, gy Huisman, hoe staat daar die kluis
Van Romoald ledig, ten Westen van 't kruis?
Ik kwam hier als boetling, in vurig verlangen
Om van zijne handen mijn aflaat te ontfangen.
Maar 'k vond de deur open, het dak schier ontbloot,
En 't venster gebroken. Of is de man dood?’ -
Och neen hy; hy leeft nog, maar ging hier van daan,
En 't staat onze boeren op menig een traan.
Ik kan u niet zeggen hoe diep wy 't betreuren.
Het is, om het hart uit den boezem te scheuren.
De man was zoo heilig, zoo goed, en zoo wijs!
Wy hadden hem liever dan heel 't Paradijs.
De man kon zoo bidden! Wat had hy een stem!
Wat waren het woorden van kracht en van klem!
Het klonk door zijn neus zoo ontzettend en helder;
Al lag hy geknield in den ondersten kelder,
Het drong door den hemel zoo goed als van 't dak,
En ieder ontroerde, wanneer hy maar sprak. -
‘Maar zeg my, waarom toch verliet hy zijn cel?
Gy hadt hem hier lief en verzorgdet hem wel;
Hy was een goed herder, en hield van zijn lammeren.
Nu mist ge zijn hoede, het is te bejammeren!
Gy schreit om zijn afzijn, ik deel uw verdriet,
Maar dat hy vertrok, dit begrijp ik my niet.’
Uit needrigheid, Heertjen. Wy dachten altijd,
Indien hy eens gaat, dan zijn wy hem kwijt.
Van hier gaan, bedenk eens! en elders gaan sterven,
En ons door zijn dood, van zijn lichaam onterven!
De man was zoo heilig! dit stak ons in 't hoofd,
Dan waren wy ook van zijn beenders beroofd.
Want als hy eens dood is en heilig verklaard,
Wat is dat gebeent' dan ons dorpjen niet waard!
Hoe zal 't op zijn grafsteen mirakeltjens regenen!
Hoe zal er de Hemel ons allen om zegenen!
Wat brengt het ons beêvaarts en offers en goud,
Als eens een kapel om zijn graf wordt gebouwd!
Wy peinsden hier over, en pleegden des raad:
‘Wat zal er van worden, zoo hy ons verlaat?’
Dus achtten wy 't veiligst, daar tegen te zorgen,
En wilden hem eens op een avond verworgen.
Want (denk eens, Mijnheerlief!) zoo'n heilig! zijn graf!
Wy stonden het, ja, voor ons leven niet af.
Maar och! hy was needrig, en hield van geen eer.
Hy had het vernomen, men zag hem niet meer.
Nu staan wy bekommerd en raadloos verlegen!
Maar 't leed moest ons treffen, en wie kan er tegen?
Wat baat alle voorzorg of wijs overleg!
't Was zucht tot bewaren, en 't nam hem ons weg.
1822.
chapter 72
De lelie en de daauwdrop.Krekelzangen I, 119.
Als de Godheid van den dag
Met een zachten afscheidslach
Op het aardrijk nederzag,
Smolt een star van 't firmament
Uit de blaauwe hemeltent
Tot een daauwdrop af, en vloot
In een Lelies blanken schoot,
Waar zy tintlende in bleef hangen,
Als een traantjen van verlangen
Op verliefde Maagdenwangen.
‘Welkom, dierbre Gastvriendin’
(Sprak der bloemen koningin)!
‘Dat uw teedre vriendschapsmin,
In een wederzijdsch gevoel,
My den heeten boezem koel'
Van het gloeiend zonnevuur
Dat ik naauwlijks meer verduur!
Kom mijn rijken tooi verschoonen!
Blijf, ô blijf steeds by my wonen!
'k Zal u eeuwig dank betoonen.’
Neen, onnoozle, riep zy, neen;
Ondanks uw bevalligheên,
Wy zijn lot- noch standgemeen.
'k Viel van hooger Ethertrans,
Dronken van mijn hemelglans;
En in dit kortstondig graf
Spiegel ik mijn oorsprong af,
Daar ik de eens bepaalde poos
Op de leliesteng of roos
Om mijn diepen afval bloos.
‘Lieve, heldre Hemelspat
Van een onbezoedeld nat
Op mijn hagelzuiver blad!
Parel van dat maatloos strand
Dat het wijd Heelal omspant!
Wees mijne onschuld tot sieraad
Op dit smetteloos gewaad;
Laat zy met uw luister pralen,
En van uit deze aardsche dalen
't Oog des hemels tegenstralen!’
Neen, vergeefs weêrhieldt gy my!
Naauwlijks gaat de heerschappy
Van uw korte nacht voorby,
Of uw boezem, thands zoo dicht,
Opent zich voor 't Zonnelicht;
En het schijnsel dat dit spreidt
Roept my weêr tot heerlijkheid
Uit uw sterflijk bloemgebladert,
Als 't weldadig uurtjen nadert
Dat den afval weêr vergadert.
't Licht brak door. Als 't schuldloos wicht
Dat by 't wiegjen nederligt,
Op den lonk van 't blij gezicht
Naar zijn moeders armen spoedt,
Vliegt de daauwdrop 't in 't gemoet
Dwars door 't vloeibre luchtazuur;
Maar de Lelie staat geen uur
Op haar Gastvriendin te staren,
Of haar sap verdroogt in de aâren
En zy strooit haar losse blaâren.
Dicht by Lunaas zilverglans
Hoog, in de uitgespannen krans
Van 't safier der wolkentrans
Werd de Zwerfster nu vereend
Aan 't schakeersel van 't gesteent'.
Straks nam de Englenschaar haar op,
En aan de eens gevallen drop
Werd hare eerplaats weêrgeschonken
Om met 's Hemels schittervonken
In den starrenriem te pronken.
Stervling, die, met dieper val
Dan van 't schittrend starrental
Tot het needrig bloemendal,
Op den laagen aardhoop vielt,
Van het wormgespuis doorkrield!
ô Vergaap u-zelven niet,
Zoo u 't slijk zijn vriendschap biedt!
Eenmaal moet gy, na 't verzinken,
Weêr in 's hemels gordel blinken,
Als Gods vreêbazuin zal klinken.
Na het Deensch. 1822.
chapter 73
Polytechnes en Aëdon.Nederlandsche Muzen-Almanak, 1824.
(Vertellingtjen, aan twee jonggehuwden.)
Oude lieden moeten keuzelen,
Dat was zoo van Noachs tijd;
En, indien zy soms wat beuzelen,
Grijsheid scheldt men alles kwijt.
Wilt ge dus, ô jeugdig Paartjen,
Aandacht geven voor een poos
Aan den praat van Bestevaârtjen,
'k Heb hier iets uit de oude doos.
Daar waar thands de Turken huizen,
Dicht by 't oord waar Troje lag
(Om 't op 't naauwst niet uit te pluizen,)
Voerde Krezus eens gezag.
'k Meen dien Rijkaart zoo vermetel,
Die zich zoo gelukkig hield,
Maar wiens Rijk en koningszetel
Ras door Cyrus was vernield.
Solons naam behield hem 't leven,
Op den rand van 't houtmijtvuur,
Die de les hem had gegeven:
Zie op 't laatste levens-uur.
Maar die Paai was lang vergeten;
En daar stond een groote stad,
Kolofon van ouds geheeten,
Die zoo iets van....Holland had.
In die stad nu, rijk van menschen,
Was het vol van Ambachtsliên,
Waar ge wat het oog kost wenschen
Wijd en zijd te koop mocht zien.
Alles naar de nieuwste smaken,
Juist als heden in Parijs;
Maar de kunst van stoelenmaken
Stond er op byzondren prijs.
Of er reeds Bergères waren,
Is een punt van groot geschil,
En zoo licht niet op te klaren;
Maar het zij daarmeê hoe 't wil;
Kanapees en tabouretjens,
Met fauteuils in alle soort,
Vond men daar uitnemend netjens,
Raadsgestoelten, en zoo voort.
Polytechnes was een karel
In dat stoelenmakers gild;
En zijn wijfjen was een parel,
Uit geen schelvisch-oog geschild.
't Was een staal van Echte-luidtjens
Als de zon maar zelden zag:
Want nooit kropen ze uit de muitjens,
Of by hen was 't bruiloftsdag.
Luimen, kibblen, of krakeelen,
Grilletjens van eigenzin,
Brengt men uit zijn kinderspelen
Somtijds wel by 't huwlijk in.
Maar hier was het heel wat anders:
Eens van inborst en gemoed,
Leefden ze als twee Salamanders
In één lichterlaaien gloed.
't Was niet, rijzende uit de veêren,
‘Ik wil koffy; ik wil thee: -
Ik zal me een kadetjen smeeren;
Ik een mastelijnen sneê.’ -
Neen, van de ochtend tot den avond
At en dronk men eensgezind;
Nooit in sentiments hoogdravend;
Nooit het hoofd vervuld met wind.
't Was een lust om 't aan te kijken,
Als de man aan 't schaven stond;
't Vrouwtjen ijvrig zat te strijken,
Of de schort voor 't lijfjen bond.
Och, zy waren zoo te vreden,
Zoo gelukkig met malkaâr;
Alle huwlijkszaligheden
Stroomden uit op 't lieve paar.
‘Wel Aëdo, (zei een Buurtjen
Uit de kelder om den hoek:)
Naar ik zie aan dat postuurtjen
Wordt uw lijfjen taamlijk kloek.
'k Wil er u geluk meê wenschen;
'k Wensch het ook met hart en ziel:
Want nooit zag ik één paar menschen
Dat zoo van malkander hiel.’ -
‘“Van malkander (zei zy,) houen!
Wel voorzeker, Vrouw Sibil,
Waarom zou men anders trouwen?
Tusschen ons komt nooit geschil.
Wat er vloeien moog of ebben,
Altijd bruischt die liefdevliet.
Zoo malkander lief te hebben,
Doen Jupijn en Juno niet!’” -
Dit hoort Juno in de wolken,
En, tot razens toe, verstoord,
Zweert zy by des afgronds kolken
Wraak voor 't onvoorzichtig woord.
‘'k Zal haar 't roemen wel verleeren,
En die zoete huwlijksvreugd
(Zegt zy) gaauw in leed verkeeren;
Dat er ieder lang van heugt.
Hoe! een wijf van veertien weken,
Die pas weet wat trouwen is,
Zal zich in mijn zaken steken!
In mijn echtgeheimenis!
Mag ik (is mijn man te vreden,)
Hier niet leven naar mijn zin,
Of een kleuter van beneden
Steekt haar vuile neus daarin?
Neen, de henker mocht dat velen! -
Zoo ik met mijn man eens kijf,
Huis- en disch- en bedkrakeelen
Zijn de glorie van een wijf.
ô Ter deeg zal zy 't gevoelen
Die mijn godheid niet ontzag,
Of ik weet mijn wraak te koelen,
En wat Junoos spijt vermag.’ -
‘Eris!’ roept zy of het dondert.
Iris hoort haar stem en komt,
Om dien harden schreeuw verwonderd.
En van angst en schrik verstomd. -
‘Scheer u weg, ik roep geen Iris:
Eris roep ik, haal ze, ras!
By den pot die hier te vier is,
Komt geen Iris my te pas.’ -
Eris komt, en krijgt bevelen. -
'k Roer dien gantschen boel niet aan;
Eris weet haar rol te spelen;
Zien we slechts hoe 't is vergaan. -
Polytechnes stond te werken:
't Was een Burgemeesters throon,
Rondom ingeleid met perken;
Boven op, een lauwerkroon.
Een Meduzaas hoofd met slangen
Sloot in 't kunstig lauwerblad:
't Voorhoofd stond met beî de wangen
Van haar kronkels ingevat.
Over schouders, borst, en lenden
Hingen zy al krullend af;
't Geen aan hen die 't volkjen menden
't Hoogst-ontzachlijk aanzien gaf.
'k Vond eens, 'k weet niet waar, geschreven,
Dat (naar 't Amsterdamsch gebruik,)
Dit den oorspronk heeft gegeven
Aan de Burgemeesters- pruik.
Doch een ander schrijver meende,
Dat men 't Amstelsch hoofdgestel
Aan Meduza niet ontleende,
Maar een Gratie uit de Hel.
Hoe dit zij, de man was nijver,
En het kunststuk liep op 't lest;
En het wijfjen meê vol ijver,
Weefde tevens al haar best.
‘'k Ben haast vaardig (zei hy), vrouwtjen:
Van de week is 't werk gereed.’ -
‘Ja, maar (riep zy van 't getouwtjen,)
Ik nog gaauwer met dit kleed.’ -
‘Neen, ik meen 't u af te winnen;
Maak daar staat op,’ zei de man. -
‘In het weven en het spinnen,
Weet ik toch wel wat ik kan.’ -
Hy daarop weêr: ‘Laat dat wezen;
Wedden wy, gy zijt het kwijt.’ -
‘Daarvoor heb ik niets te vreezen,’
Zegt zy, met verbeten spijt.
‘Ik kan ook mijn handen roeren
Als het pas heeft, denk dat vry;
En hoe veel ik uit wil voeren,
Staat toch, meen ik, slechts aan my.’ -
‘Nu, ik wed.’ - ‘Ik wed daartegen.’ -
‘'k Hou u dubbeld.’ - ‘Ik nog meer.’ -
Thands gemord, gepruild, gezwegen,
En gezuurmuild keer aan keer.
Stil en stroef by één gezeten,
Zag men weêrzijds voor zich heen;
Tong en spraak was uitgesleten,
En de keel verroest zoo 't scheen.
Lust en Echtheil was geweken;
Altijd was het vrouwtjen dwars
Als de man haar aan kwam spreken;
Hy daartegen, bits en barsch.
't Slot van alles was verkoeling -
Wrevel - afkeer - staâge twist;
En van Junoos wraakbedoeling
Werd geen vingerbreed gemist.
'k Schuw de gruwlen hier te ontblooten,
Uit dit eerst geschil ontstaan.
Jongvereenigde Echtgenooten,
Neemt er toch een voorbeeld aan!
Wacht u - niet voor 't eerst krakeelen,
Dat is niet genoeg gezeid:
Wat de harten kan verdeelen,
Is de minste kleinigheid.
Neen, maar leert eenstemmig denken;
Zijt één wezen, ziel, en zin;
En - uw huwlijkszegen krenken
Kan geen Hemelkoningin.
Uit het Grieksch.
1823.
chapter 74
Fabel.Nasprokkeling, 7.
De visschen hadden lang elkander opgegeten,
De grooten namelijk de kleinen, als wy weten
Dat de oude herkomst is en 't loffelijk gebruik.
Zy smeekten om een Vorst, die zou dat onheil stooren.
Een Reiger vond men goed, die scheen daartoe geboren;
Maar deze had toch ook een buik.
Wat zwarigheid? hy wordt verkoren,
En nu is 't alles puikjes puik!
De grooten vreezen hem. Hy stelt hun vraatzucht perken.
't Verschil was spoedig op te merken,
En heel de vijver juicht om 't veel geringer leed.
Doch 't groot geboefte zei den kleenen:
‘Die snavel en die lange beenen!
Goed is hy, zeker; maar wie weet!
Een Reiger, wordt hy boos, is moeilijk om te temmen,
Wie zou 't gevaarlijk dier ontzwemmen,
Indien hy zich recht gelden deed!
Hy kon ons allen, zonder stikken,
Wel door zijn langen hals verslikken.
't Was best indien men hem de bek en schenkels brak
En dan zoo veel men wilde in d' open gorgel stak.’
Men vond het goed; het werd besloten;
(De kleinen zijn toch steeds het speeltuig van de grooten)
Maar als vorst Reiger nu geen bek meer had of poten,
Ging 't vratig snoekenbroed op nieuw zijn ouden gang,
Thands voor den Koning niet meer bang.
En wat hielp nu de goede Koning
Dan tot een ijdele vertooning,
Die, ongesnaveld, krachteloos,
Maar stil te prijken zat in 't kroos,
Met somtijds van verdriet te geeuwen,
Of vruchtloos 't hola uit te schreeuwen
Wanneer het in 't verwarde diep
Een weinigj' al te onzinnig liep!
ô Visschen, zoo gy moet verslonden,
Wat scheelt het u door welke monden?
Dan - zoo ik echter kiezen dorst,
Ik koos een Reiger met een gaven bek tot Vorst.
1824.
chapter 75
De paauw en de raaf.Schemerschijn, 131.
‘Geef (sprak de Paauw), gy Raaf, die purperroode brozen,
Zy passen by mijn fraai met goud doorstikt gewaad:
Ge ontstalt ze me in den slaap, en 'k zag den dageraad
Sints daaglijks over my om 't vuile schoeisel blozen,
Dat by uw kleeding voegt, maar by mijn dosch misstaat.’
‘Vooral niet (zei de Raaf)! Ik weet van geen verruilen;
Doch had de misslag plaats, zoo heeft zy plaats in 't kleed.
Geef gy me uw veedrenpronk waarop ge u dus vermeet;
Mijn laarzen passen aan mijn voeten; u, die vuilen,
Waarmeê ge in zotten praal op mist- en drekhoop treedt.’
De Schildpad zat die twist eerst zwijgende aan te hooren,
Doch eindlijk roept zy uit: De Raaf heeft groot gelijk;
De hoogmoed stelt niet slechts het geen hy heeft te prijk,
Maar heeft Natuur aan elk zijn eigen deel beschoren,
Die rijk is wil altijd nog rijker zijn dan rijk.
Na Dschami gevolgd. 1826.
chapter 76
Rechtsgeding.Nederlandsche Muzen-Almanak, 1826.
Eens was er tusschen Neus en Oogen
Een zwaar, een schriklijk zwaar geschil.
't Was, wien het eigendom behoorde van den bril,
En 't werd welhaast voor 't Recht getogen,
Want zelden, dat m'in twist de twistzaak schikken wil.
De Tong was advocaat; zy had geleerd te spreken,
(Partijen konden 't niet,) en 't Oor moest rechter zijn.
Dat immers oordeelt opperfijn,
En hoort wel aan de vedelstreken
Of 't hair des strijkstoks van een haas is of konijn.
't Pleidooi begon: ‘De Neus (dus liet de tong zich hooren)
De Neus heeft zekerlijk de waarheid aan zijn kant;
De Neus is 't, wien de bril (als ieder weet) omspant;
De Neus is voor den bril ontwijfelbaar geboren:
Dit leert Voltaire-zelf, dien heb ik tot guarant.Candide ou l'optimisme.
Beschouw die glazen eens. Een boogjen is daartusschen,
En, vraagt men wat die bocht voor nut heeft of beduidt,
Zy is een klaar bewijs dat alle weêrspraak stuit,
En toont ons openbaar een zadel zonder kussen,
Die om den ronden rug waar ze op gezet wordt, sluit.
En stel, men had geen neus; wie zou den bril dan dragen?
Waar bleef dan heel 't gebruik van dit zoo nuttig glas?
Dan was 't een nietig vod en kwam geen' mensch te pas.
Ook altijd moest partij den Neus vergunning vragen,
Zoo dikwijls de ouderdom kourant of bijbel las.
En wil men nu den Neus uit die possessie drijven;
Wel, dan waar 't afgedaan met reden, recht, en wet,
Dan waar wat vrijheid heet en volksgezag, verplet.
Ja, Rijken zijn vergaan, maar dit zal eeuwig blijven:
De bril wordt nergens ooit, dan op den Neus gezet. -
Doch: de Oogen zien er door. - Dat 's enkel usurpeeren;
Daar is nooit servituut aan de Oogen toegestaan.
Dat noem ik, met het oog door ons terrein te gaan;
Neen, onze grond is vrij, dat durf ik stout beweeren,
En duldden wy 't voorheen, dit moet nu afgedaan.
Men zegt; “De brillen zijn voor de Oogen om te kijken.” -
Vooral niet! maar zy zijn een deftig neussieraad:
Men heeft slechts rond te zien hoe achtbaar 't iemand staat.
Ja, laat de Mode-zelv hierin het vonnis strijken,
Meest kijkt m'er over heen; zy maskren ons 't gelaat.
En daarom draagt men ze ook in alle slag van kleuren,
In licht of donker bruin, in gras- of watergroen,
Naar 't best aan 't aanzicht vleit om 't gunstig voor te doen.
Dit doet een voorwerp wel zoo duidlijk niet bespeuren,
Maar 't is de Modedracht voor lieden van fatsoen.
“Doch 't lezen....” Gekkerny! men hoeft niet meer te lezen,
Daar 't alles in het rond van Maatschappijen krielt;
Daar zit de wijsheid aan des sprekers voet geknield.
Geen studie meer behoeft, om recht geleerd te wezen,
Hoor Redevoeringen met vrijheidszucht bezield!
En hiermeê sluit ik dan, en durf gerust vertrouwen,
Dat dit verlichte Hof, door billijkheid vermaard,
By 't doen der uitspraak zich zal vinden onbezwaard,
Den Neus by 't oud bezit en volle recht te houen,
Daar de eisch der Oogen niet ontfanklijk wordt verklaard.’
Nu zweeg de Tong een poos, en - sprong naar de andre zijde,
En ving voor de Oogen thands een Tegen-rechtspleit aan.
Alleen was ze, en verplicht ook deze voor te staan;
(En immers 't slechtst moet ook verdedigd nu ten tijde,)
Hoewel 't niet half zoo wel het Oor scheen in te gaan.
'k Neem in mijn voordeel aan, hernam de zelfde spreker,
Wat voor party, de Neus, meer los dan welbedacht
Van kussenzadelboog te berde werd gebracht:
Het maakt klaarblijkelijk het recht der Oogen zeker,
En toont hem als ons paard ter onzer dienst bevracht.
Ei lieve! zal nu 't paard zich heer des zadels roemen?
Of is 't de heer, die 't toomt, en zadelt, en berijdt?
Wie is er meester van, die 't oplegt, of die 't lijdt?
Zoo mag hy zich ook heer van zijn berijder noemen,
En 't karretj' is de knecht van 't wiel waarover 't glijdt.
‘Maar stel, daar was geen neus.’ - Wat onberaden woorden!
De kreuple had geen kruk, de meester had geen knecht;
Wat gaf dat voor bewijs van eigendom of recht
Dat heer of kreuple, aan kruk of dienaar toebehoorden?
My dunkt hiermeê 't pleidooi genoegzaam wederlegd.
‘Maar 't is een neussieraad.’ - Zoo zijn de lievereien.
Het is als neuslivrei dat brillen siersels zijn;
En geven ze aan 't gelaat een recht geleerden schijn,
Of kunnenze op 't gezicht een zeekren luister spreien,
Het krulletj' en de staart hoort even zeer aan 't zwijn.
‘En 't lezen!’ - 'k Geef het toe, dat 's heden overbodig.
Doch valt er niets te zien dan letters op papier?
Tooneel en schouwburg dan, toilet en modezwier,
En kaartspel en salet, is daar geen zien by noodig?
Wat vult men de ooren dan met zulk een dwaas getier?
‘Voltaire heeft gezeid...!’ Nu ja, dat mag zoo wezen;
Hy had een grooten neus, dien was hy veel verplicht,
Die was vijf zesde deel van heel zijn aangezicht;
Doch had party die plaats naauwkeuriger gelezen,
Hy vond ze voor den Neus van geenerlei gewicht.
'k Verwacht dan dezerzijds van uw Hoog-Edelheden...
Hy wilde verder gaan, maar 't zuizen wijd in 't rond
Verbaasde en sloot in eens den welbespraakten mond,
't Geduld was gants ten eind'. En, waartoe verdre reden,
De Rechtbank immers wist hoe zy de zaak verstond.
In 't kort! het vonnis werd op 't plechtigst uitgesproken;
't Was duidlijk, en de Neus verkreeg zijn vollen eisch;
Maar, neemt de Neus zijn bril, zoo moeten reis aan reis
De kijkende Oogen met hun luikklep toegeloken.
En hiermeê scheidde men van 't Hooge Rechtspaleis.
Nu vraagt men mogelijk, wat de Oogen hierby wonnen,
Of wat de triomfant? - Gy lacht,
Doch, Vrienden, neemt de les in acht!
Al menig zwaar proces waar zeker nooit begonnen,
Indien men op 't gevolg van de uitspraak had gedacht.
1826.
chapter 77
De afgod.Naklank, 133.
Een arme Heiden boog gedurig voor zijn God,
Een houten beeld, reeds oud en, mooglijk, half verrot,
Maar door de verfkwast met wat kleuren overstreken.
Daar lag hy diep bedroefd op 't ijvrigst voor te smeeken.
Ach, zei hy, Huisgod, wien mijn vader jaren lang,
En ik byzonder eere, en aan wiens kniên ik hang,
Zie toch mijn armoê: 'k heb geen brood om by te leven,
Verschaf my nooddruft, ach! gy immers kunt ze geven.
Te werken heb ik niet, en 't hongren valt zoo hard;
Och wist ge eens by gevoel, hoe jammerlijk het smart!
Een halve daalder slechts zou me immers recht verrijken,
Daar had ik alles meê. - ô Laat me niet bezwijken.
Zie hier een leege beurs, die leg ik voor u neêr;
Ai vul die, 'k ben hier na een half uur rustens weêr.
Denk, wat ik aan u deed om u mooi op te schikken,
Dat ge in de bogaart niet meer vooglen zoudt verschrikken,
Maar hier een God zijn, die, bezat ik geld als zand,
Bewierookt worden zoudt, zoo goed als één in 't land.
Zoo sprak hy, en vertrok vol eerbied in 't verwachten,
En keerde een poos daarna, vervrolijkt van gedachten;
Hy at, verzekerd van een kleine handvol geld,
En had het Bakkerswijf daar weêr op uitgesteld;
Ja zelfs ook onderweg zich schoenen laten meten,
En was zijn armoê in de zoete hoop vergeten.
Nu kwam hy weêr. - De beurs was plat, en niet een duit,
Hy schudde wat hy mocht, geen heller viel daar uit.
Nu was hy raadloos en wanhopig. In verwoedheid
Grijpt hy den afgod aan: Erkent ge zoo mijn goedheid,
Gy, onbarmhartig beeld (dus zegt hy) lig daar neêr!
Nu krijgt ge nooit van my de minste vriendschap meer.
Indien gy nukken hebt, ik ook dan heb mijn nukken.
Paf, zegt hy, smijt het om, en 't valt in duizend stukken;
Hy-zelf, hy schrikt er van. - Maar 't glinstert op den grond.
Daar liggen patakons by menigte in het rond!
De holle balg van 't beeld hield geld in zich besloten,
En de oopning was voor 't oog met lood weêr toegegoten.
Het beeld was redloos weg aan splinters; maar de schat
Behield den armen man die 't lelijk ding bezat.
Mijn vriend, hebt ge ook niet wel een afgod waar ge aan offert;
Het zij dan 't geel metaal dat ge in uw schatkist koffert;
't Zij 't ijdle pronkbeeld van geleerdheid zonder baat,
Met stijve staatsamaar en strakgeplooid gelaat;
't Zij eerzucht, roemdorst, of al soortgelijke grillen
Waar we allen meestendeel ons leven aan verspillen;
Of wat het zijn mag daar ge uw heil van wacht, wellicht
Voor slooft en arbeidt als een eerste en duurste plicht?
(Och, ieder heeft doorgaands zoo'n popjen dat hy huldigt
Als waar hy 't boven God zijn gantsche ziel verschuldigd.
Ga in u-zelf, doorzoek uw boezem en gedrag,
En zalig, die er zich geheel van zuivren mag!)
Wel! zeker, dat het u nooit zegen toe zal voegen,
Laat af, van voor dat ding in 't oud gareel te zwoegen,
Maar grijp het moedig aan, en brijzel 't gants tot gruis,
Zoo koomt u van omhoog de ware zegen t'huis.
1827.
chapter 78
Aanteekeningen.
Aanteekeningen.
Olinde en Theodoor. bladz. 3.
Een zuivere taal en versmaat is het onontbeerbaar vereischte van elk dichtstuk. Maar rijkheid en verscheidenheid van zangvallen en rijmklanken zijn, als kunstrijke en sierlijke volzinnen, voorwerpen van weelde, die met de eenvoudige ruwheid van sommige onderwerpen even weinig overeenkomen, als pracht van koloriet in een schilderij van de hut van Filemon. - Er moet eenige overeenstemming zijn tusschen den stijl van 't verhaal, en het onderwerp; en de verzen maken als het kleed van dien stijl uit. - Zij, die het beginsel der eenheid, 't welk dat der volkomenheid is, beoefend hebben, verstaan mij. - ‘Onuitgegeven Verhandelingen over de algemeene wetten der schoone kunsten.’
Elius. bladz. 16.
Van de natuur verzadigd, begeven we ons tot den opschik der kunst: van de kunst vermoeid, vlieden we tot de eenvoudigheid van de natuur te rug. Wisselende ebbe en vloed, die onze smaak ondergaat, de algemeene zoo wel als de bijzondere; die der eeuwe, als die des leeftijds! Den fieren heldentoon zijn wij moede, zegt men mij, en wij vorderen zachter muzijk voor ons weeke gehoor: laat het penceel en graveerijzer varen; in den lossen toets van de rietpen en etsnaald verlustigen wij ons met meer vrijheid, dan in al de kracht en uitvoerigheid der voortreflijkste kunststukken.
Ik onderzoek niet, of het de walging van het middelmatige zij, welke derwijze den tegenzin, dien zij voortbrengt, over alles in haren kunsttak verspreidt; dan of men inderdaad van het schoone, het groote, verzadigd kan zijn? Genoeg, de trompetten van Homeer en Maro roesten, en een zachte schalmei is 't geliefkoosde speeltuig, dat thands in haar plaats treedt.
Er behoeft minder adem om die te doen klinken; maar ook minder kunst? - Men verbeelde 't zich niet! De Vertelling van den Walvisch ontdekt de naaktheid van Gleim even sterk als een Odyssea gedaan konde hebben. - De Dichter is Dichter door schilderen. De natuur uit te drukken, is Dichtkunst en Schilderkunst; en dit met eenen luchtigen omtrek en een deel stoute toetsen te doen, vordert even veel waarheid van bevatting, getrouwheid van uitdrukking, en mooglijk meer geest, vuur, en levendigheid, als waar men de voordeelen van eenen uitvoerigen stijl en volkomen coloriet te baat heeft.
Maar wat is natuur? wat eenvoudigheid? - In het kunstschool is de mensch de natuur, met alles wat tot hem behoort; en een afbeelding van een paleis zoo natuurlijk als die van een hut. - Het veld is derhalven zoo ruim in dit vak als in 't andere, de stijl is alleenlijk verschillend; en in dien is het, dat de eenvoudigheid der poëzije bestaat. Doch wanneer ik den stijl noem, versta ik de gantsche wijze van voorstelling, de denkbeelden-zelven, waarmeê wij ons iets vertegenwoordigen, in hunne aaneenschakeling, in hunne opvolging, in hunne orde, en aart. De stijl is de voorstelling in 's Dichters geest; de uitdrukking is daar slechts de tolk van, en kan of getrouw of ongetrouw zijn. Haar gebrek geeft mishaaglijke vlekken; maar de stijl zelf kan niet gebrekkig zijn, of geheel het werk is af te keuren. ‘Onuitgegeven Stukken over de fraaije kunsten.’
Adam Gordon. bladz. 126.
NB. [De Coupletten tusschen deze haakjens gesteld, zijn niet in 't oorspronklijke, maar door my ingevoegd.
Bryan en Pereene. bladz. 133.
NB. De gebeurtenis viel voor in 't begin dezer eeuw, op het Eiland St. Christoffel.
Des minnaars geest. bladz. 186.
Naar een oud Engelsch Handschrift: the Lover's Ghost, meestal overeenstemmende met Sweet Williams Ghost, in Percys Ancient Poëtry.
Assenede. bladz. 249.
Velen zal misschien de naam van assenede vreemd zijn. Onze tegenwoordige Bijbelvertaling noemt de Dochter van Potifar, Jozefs Gemalinne (naar den Hebreenwschen text) Asnoth; de zeventig Overzetters, gevolgd van de Vulgata der R. Kerke, drukken die met Azeneth (Ἀσενεθ) uit; Luther heeft Asnath, de Engelsche, gewoonlijke Fransche, en de Italiaansche vertaling door Diodati schrijven Asenath of Asenat, en zoo doen ook Junius en Tremellius in het Latijn. Doch onze oudste Hollandsche Schrijvers, den Griekschen naam naar den aart onzer Taal verzachtende, hebben haar in vroeger tijden dien van Assenede gegeven, onder welken zy, zoo by Maerlant, in den Spiegel Historiaal, als elders, wordt ingevoerd. Deze naam is dus by ons gewettigd, zoo wel als welluidend en vloeiende.
In Potifars wijf een teder belang te doen nemen, was der Dichtkunst waardig; en Mozes Geschiedenis, zoo hatelijk zy haar ook voorstelt, levert er alles toe op wat noodig is. Het is zeer onzeker, of de Potifar, Overste van On, wiens Dochter aan Jozef, in zijne verheffing, gehuwd werd, dezelfde zij met den Potifar, Faraöos Hoveling en Overste der Trawanten, wien de Griekschen (met wat recht laat ik ter hunner verandwoording) τον ἐυνουχον noemen, zekerlijk om dat zy ten hunnen tijde de Egyptische Vorsten van Gesnedenen omringd,
en de voornaamste waardigheden ten Hove, door dezen bekleed zagen; waardoor veellicht Kamerling en Gesneden aldaar tot synonyma waren geworden. Dit, zeg ik, is geheel onzeker; maar de Dichter heeft recht, in de duisternis der onzekerheid dat te grijpen, waar hy zich best aan vasthouden kan, om hem tot een steunpunt te dienen, van 't welke hy zich opheft en vlucht neemt. Ware Dichtkunst, die het hart aan zal doen, heeft eene wijsgeerte die de wezens niet vermenigvuldigt. Zy tracht niet, zich in veelheid van voorwerpen uit te breiden, maar veeleer alles tot een te trekken, om in eenen kring dien zy vervullen kan, Schepper te zijn, en (als op het voorbeeld der Goddelijke Voorzienigheid) alles in verband en aan één geschakelde samenwerking te brengen, en dus haar Tafreelen volkomen te maken, en de harten, is 't mooglijk, er meê te vervullen.
Is dit zoo, en stelt men Assenede de Dochter van dien zelfden Potifar; ô zoo is zy den Dichter ook de verliefde, de brandend verliefde en alles aan hare liefde opofferende - niet Gade, neen (hier verzet zich het hart tegen), maar bestemde, verloofde Bruid van dien Potifar. Deze twee personen in een te smelten, is iets, zoo natuurlijk, zoo streelend, zoo aandoenlijk en teder, ja, laat ik zeggen zoo weldadig, voor het Dichterlijk hart, dat ik in mijne eerste kindsheid de geschiedenis lezende, tranen van verlangen stortte dat ik de uitkomst zoo bevinden mocht, en my altijd verwonderd heb, dat een eenig Dichter het heeft kunnen voorbyzien, en dat hy heeft kunnen vergeten, die smoorlijke, die zoo ongelukkige, die zoo haatlijke liefde tot het gezegend werktuig in de hand der wareldbestiering te maken, om tevens eene gruwlijke bloedschande voor te komen, en 't hoogste aller mooglijke Aardsche genoegens over 's Hemels Gunsteling in de armen eener hem aanbiddende Bruid uit te storten.
Verontwaardigend is de laauwheid van Bitanbé; maar waar heeft, zoo men eenige trekken van Racine, die zijn borst van het vuur der Grieken verwarmd had, in de Andromache en de Fedra uitzondert, waar heeft, zeg ik, de Franschman ooit Liefde gekend? Wel mag men van deze Natie zeggen, wat Lessing van Voltaire zei: Dat zy den Kancelystijl der Liefde, maar niet haar waarachtige, haar natuurlijke, haar hartetaal kennen; en nog minder gevoelen zy haar. Galanterie, ja, en wat is die? Montesquieu zal het ons leeren: La Galanterie qui n'est point l'amour, mais le délicat, mais le léger, mais le perpétuel mensonge de l'amour. Maar Liefde, zoo als zy is, en het hoofd niet, maar den boezem vervult, Liefde, die in haren gloed alles verslindt, en zoo als zy (niet in eene Romance, wier aart zachtheid van aandoening meêbrengt, maar in een rechtschapen Heldendicht by voorbeeld) den toon zou moeten voeren, en alles beweegt, drijft, en in vuur zet! deze is (hemel!) by zoo weinigen slechts, maar vooral niet by die Natie te vinden, die gedurende nu twee eeuwen zich aan heeft gematigd, Europa de les in de Dichtkonst te geven. Echter Bitaubees flaauwheid gaat voor tederheid door, gelijk zijne uit Longus
pastoralia overgenomen tafreeltjens voor Heldendichtmatige schilderingen! Voor my, 'k mag het lijden, zoo iemand zijn verslapte limonade voor frisschen hartsterkenden Oosterschen Palmwijn drinkt; en, het is dit niet, wat my meest in hem stuit. Maar zijne onnutte en nietige Selima! - Daar hy een Geliefde voor zijnen Jozef noodig had, moest hy haar, wie de felste vervoering der drift aan hem aanbood, niet met Dichterlijke verrukking aangrijpen? moest hy haar niet aan 't lot van zijn' Held verbinden? Ontbreken hem daar toe of inzicht of krachten, en waagt hy 't, de Dichtpen op te vatten? O welk eene eenheid, welk eene rondheid en volkomenheid, had dit aan het Dichtstuk gegeven! wat rijkheid van tooneelen vol schittering en weelde! wat ruimte voor hartstocht en aandoening! wat spel voor de inspanning der verbeeldingskracht! Hoe had alles zich, als eene zuivere hemelwolk waar een Godheid in afdaalt, met zachte, bevallige en natuurlijke wending, ontrold en ontwikkeld, om eindelijk het verlangend en in deze ontwikkeling altijd opgetoogen hart, met een' luister van heerlijkheid te verzadigen, waar het aarde en gevoel by verloor!
Ik zwijg van de gloeiende Epizoden - ik neem dit woord in dien zin niet als de Hedendaagsche Dichters, of liever zoogenaamde Dichtkundigen, het gebruiken, voor tusschengebeurtenissen die een stuk rekken, of, zoo men wil, opsieren; die eigenlijk tot geene andere kunst dan die van protraction of spinning behooren, gelijk Fustian de Poëet by Fielding het noemt. Die daar toevlucht toe nemen moet, was nooit een waarachtig Dichter. Neen, ik spreek van verdichtselen, in den draad der geschiedenis ingewrocht, die de ontknooping zoo zeer als de verwarring uitwerken, en van wie de eerste derwijze afhangt, dat zy zonder die niet mooglijk zou zijn. Ik zwijg, zeg ik, van den rijkdom der gloeieude Epizoden, die deze eenvoudige samentrekking moest opleveren. Ik zwijg van de verheven Machine, die dus alles vervullen, doorwoelen, en heiligen zou. O die in de gloeiende warmte der jeugd, en zijn hart niet slechts gevoelende, maar doorkropen hebbende, verrijkt met de noodige Oudheidkunde en Dichterlijke kracht, zich aan zulk een Heldendicht overgeven mocht! Heerlijker onderwerp is nooit uitgedacht: belangrijker, Dichterlijker, verhevener, (mits men het recht vatte) ja waardiger aan de Hemelsche Engelen, en aan de voor God, voor onschuld, en liefde blakende Jongelingschap, die er het beeld van is, kan er niet zijn. Ik spreek hier van een Heldeu-, dat is een menschengedicht; niet van Lofzangen, voor wie God en Heiland voorwerpen zijn. Van een Heldendicht, dat een' mensch, en wel eenen mensch als voorwerp van Gods Voorzienigheid, vordert. Doch het is hier de plaats niet om dit nader uit te halen. Ook ten aanzien van dit punt heerscht nog een zeer groote duisterheid in het Theoretische. Batteux is veellicht de eenige die er iets in gezien heeft; maar hy zag te weinig om anderen te doen zien wat hy zag, en het geen Marmontel ons voor Heldendicht opdischt, (het zij zonder vergelijking gezegd) is het Kalf van Jeroboam
voor de Scheschina van den Heiligen Tempel in de plaats gesteld.
Ik laat daar het Heldendicht. Komen wy tot de Romance!
Niets inderdaad kan aandoenlijker zijn dan het gantsche Geschiedverhaal van Jozef. Voltaire, gautsch niet Oosterschgezind, en zelfs veel te weinig voor een' Dichter als hy, ware dit niet of uit onkunde en vooroordeel ontsproten, of de nijdige stem van een hart geweest, dat geen schoon wilde erkeunen dan hetgeen het bereiken kon: Voltaire, wieus schriften vol zijn van groote, van wezendlijke, van belangrijke waarheden, die hem, of het ware midden in een hagelbui van impertinences, zijns ondanks ontvallen zijn, geeft in een zijner kleine stukjens er dit getuigenis van: L'histoire de Joseph est nn des plus précieux momumens de l'antiquité, qui sont parvenus jusqu'à nous. Elle parait être le modèle de tous les Ecrivains Orientaux. Elle est plus attendrissante que l'Odyssée: et je ne vois chez les Arabes ancune aventure, comparable à celle de Joseph. Zonder het belachlijke van deze vergelijking met de Odyssea op te luisteren, die niet minder is dau wanneer Mercier beide Ilias en Odyssea met de vertelling van Serpentin Verd uit de Contes des Fées in paralel stelt; het is zeker, dat deze Geschiedenis iets vertederends en aantreklijks heeft zonder weêrga; en de eenvoudigheid van het verhaal geeft er eene zachtheid, eene kalmte aan, zoodauig in den geest van de ware Romance, dat zy eenig voor dit soort van Dichtstuk geschikt schijnt. Dit echter moge anderen misleiden, my heeft juist dit zelfde afgeschrikt om ooit eenig stuk dezer Geschiedenis daar toe uit te kiezen. Ik konde er, ja, twintig Romances uit trekken, maar geene die het belangrijke van het zoo eenvoudig verhaal in Genesis overtreffen zou; en alle verdichtsel zou het van natuur doen ontaarden. Het
voorval in Potifars huis alleen was Poëetisch in den zin en betrekking waarin wy het woord hier nemen, en liet der Verbeelding toegang. Maar in dit onderwerp kon noodwendig geen Jozef de Hoofdpersoon zijn. Onze Eeuw niet alleen zou hem belachen; maar er is iets zoo wreeds, zoo onmenschlijks in het voor 't hoofd stoten eener beminnende Vrouw, zoo wanneer hare liefkozing-zelve geen' afschrik instort, dat het hart er met geen genoegeu op stilstaat, maar veeleer de oogen van afwendt; het zij dan als van eeu te sterke lichtstraal die door zijne helheid-zelve het gezicht pijnlijk is, het zij, als vau een te rug stootend voorwerp, waar het zich niet meê vereenigen kan. En boezemt de liefde der Vrouw afschrik in, weg dan met het hatelijk voorwerp dat onvatbaar is voor alle belang! Jozef is er dus bij noodzaaklijk gevolg niet dan de tweede persoon in, en het Hoofdvoorwerp is de Vrouw. Behoef ik meer te zeggen, om te bewijzen, dat zy dus voor den Dichter geen Gade van Potifar zijn kan? Banden moeten er tusschen haar en den Hoveling zijn, naauw en heilig genoeg om ze te eerbiedigen; maar banden, die, voor Jozef onschendbaar, haar hart echter niet klemmen noch onoplosbaar zijn. Met één woord, Bruid, Verloofde van Potifar, en Bruid uit nooddwang; door 't gezag, het volstrekt gezag, en de macht van eenen
meester gedwongen moet zy zijn; en alles moet haar aandrijven, om eer de dwang verder gaat en de noodlottige en voor haar onlijdbare kluister voor eeuwig gelegd wordt, hem te vlieden. Zich daar toe aan Jozef, dien zy teder, maar met een onnoozel hart, en zonder het te weten, bemint, over te geven: zie daar wat haar misdaad moet zijn; en dit uit den aart der zake belangwekkend onderwerp, (dit eigenlijk, en niets anders) moet dat van de Romance zijn die haar naam zal voeren.
Wel ware 't, kon het stuk zich hier by bepalen. Maar wie zal te vreden zijn, zoo Jozef gevlucht is en de zaak daar by blijft? Die het kan, sluite daar meê mijne Romance: ik reik hem de hand, wie hy zij. Doch zeer weinige zullen dit. Ongelukkig eene geschiedenis, die te bekend is! Te vergeefs zegt Lessing, dien ik 't niet helpen kan, zoo ik hem somtijds aanhale (hy is van alle de Duitschers de eenige, die, van Grieksche Letterkunde en Wijsgeerte doordrongen, by klare en duidlijke denkbeelden, met die waarheid gevoeld en erkend heeft wat Dichtkunst zij): te vergeefs zegt Lessing aan Lezers en Toeschouwers van Dichten Tooneelstukken: ‘Weet niets, wanneer gy my opslaat of mijn gordijn op ziet trekken; weet niets dan het geen ik u leeren, het geen ik u toonen, voor den geest of voor oogen stellen zal. Mijn Dichtstuk is eene afgezonderde, eene op zich-zelve bestaande wareld, waar meê gy de uwe niet vermengen moet. Eene wareld van verbeelding, die ik u voorscheppe om ze met my door te zweven, en er het genoegen in te smaken, dat hare toovery uwe verbeelding, uw hart, en uwe zintuigen, aanbiedt. O verwoest, ô vernietig 't u niet, door er iets in te brengen, dat alles in duigen doet vallen, of in rook en nevel verdwijnen! Vraag niet meer, vraag niet anders, dan wat ik u geef!’ - Te vergeefs zegt hy dit. Een bekende Gebeurtenis, die zich in den geest heeft geprent, heeft er dien indruk, dien plooi in nagelaten, dat men zich niet bevredigen laat met haar ten halve te laten zitten. - ‘Gy vertoont my Eneas met zijnen Vader in de armen, gy Schilder. O toon my het brandende Troje toch in het verschiet. Dit behoort daar by.’ - Het behoort tot de Geschiedenis, maar niet tot mijn Tafereel. Vergenoeg u met de tederheid van Eneas, met de drift om zijn dierbaren Vader te redden, uit zijn oogen, zijn houding, uit het klemmen van zijn hem omvattende armen, uit zijn trillende kniën en zich met gespannen vezels bewegende voeten, uit
zijn van de onrust, angst, en verlegenheid bewegenden wenkbraauw en voorhoofd te lezen: zie ziju borst van verlangen naar zekerheid hijgen; van genoegen, het vuur en den vijand met zijnen onschatbaren last ontsnapt te zijn, kloppen; en op zijn zich oopnende lippen de geloften zweven, die hy aan de Godheid, beschermster der Godvrucht, toemurmelt. Zie op de bleeke wang van Anchises den traan der geredde en hulplooze zwakheid; in zijn oog den dank der behoudenis; en de trotsheid van 't Vaderlijk hart dat juicht in de deugd van zijn' waardigen Zoon. Dit, dit is hetgeen ik u voor wilde stellen, en kan dit uw hart niet voldoen? Neen, geen brandend Troje,
mijn vriend! De vlam van een brandende stad in 't verschiet, zou het licht op mijn Hoofdpersonaadjen nadeelig zijn: Ik heb tot de houding van 't stuk eenen duisteren achtergrond noodig. - Te vergeefs gepraat! Mijn geleerde vriend wil het Schildery liever bedurven, dan naar zijn begrip onvolkomen zien. - Ik heb aan mijn voorwerp voldaan, mijn ontwerp is uitgevoerd, en hier is mijn Dichtstuk uit en volkomen. Neen, Turnus die dood is, moet ook begraven, zegt Maphaeus Vegius, en hy voegt een Dertiende Boek by de Eneïs.
Intusschen heb ik der Geschiedenis eene wending gegeven, die, ja, iets overlaat om te begeeren. Waar Jozef de Hoofdpersoon, men kon zich te vreden houden: zijne daad is, zich aan eene ongeoorloofde Liefde te onttrekken. Maar de bejammerenswaardige bruid van Potifar! Zeker, zoo men die zoo te vreden kan laten drijven, zoo boezemt zy weinig belang in. De daad is ten haren opzichte uit, zoo die in een bloote mislukte poging bestaan zal: maar dan, Dichter, blijft u nog overig deze poging tot een einde te brengen, dat berusting geeft: het moet niet bloot negatief zijn, maar iets stelligs. Zy ligt daar, dat zy zieb doorsteke, wanhopig doorsteke, en daar meê vergeten wy haar!
Dit ware veellicht de beste weg geweest; ten minste, hy waar de gereedste. Nog één Couplet achter het Een en Tachtigste, en dan afgedaan. De Dood is een heerlijke ontknoper; hadden wy dien niet, waar bleef de Treurspeldichter? waar zoo vele anderen?
Vergeeft het my, Lezers, zoo ik u mijne zwakheid openhartig belijde. Ik wilde niet in Jozefs plaats zijn, zoo de lieve, teedre, en mijn hart eens zoo dierbaar gewordene Assenede, als ik haar in opzicht tot Jozef vertoond heb, dit uiteinde nam. Zou een van mijn Lezers het willen? En zelfs, ik verbeeldde my, dat de daad van Jozef niet behoorde voorgesteld te worden, als wroeging kunnende voortbrengen. - Welaan dan, haar in Jozefs armen geworpen! - Gaarne! maar dit gaat niet toe, zonder dat haar Echt met Potifar verbroken wordt. Zal de goede hals dan zoo maar van haar afzien? ‘Zy heeft mijn' slaaf liever dan my; welnu -! valeat, aveat, vivat cum illo!’ - Dan mocht hy wel zijn, 't geen de Grieksche Overzetters hem maken. - Niets anders derhalve dan de onoverkoomlijke zedelijke zwarigheid van geboorte kon hier te stade komen. Deze wettigt en haren onbedwingbaren afkeer van eene bloedschandige Echt, en hare Liefde tot Jozef, en rechtvaardigt (indien ik 't dus noemen mag) die Voorzienigheid, die in de dichterwareld behoort voor te zitten; die deze in den eersten schijn zoo onreedlijke en noodlottige Liefde ter verhoeding van een gruwel ontstoken heeft. Van den aanvang af, was ook alles daar toe voorbereid. Men zie Conplet zeven. Haar geboorte derhalve moet ontdekt worden; en tot die ontdekking moet hy aangevoerd worden, die ze doen en des meisjens staatsverandering oplossen kan. Oude voedsters, ringen, moedervlekken en gelijksoortige hulpmiddelen komen overal niet te pas, zoo min als de Deus ex machina.
De Koran van Mahomed heeft my in de Sura ('t Kapittel) van
Jozef, zoo zy genoemd wordt, den trek van de teekens in den achtergelaten' mantel van achteren, opgeleverd. 't Is den Oosterlingen eigen in de rechtsplegingen byzonder op dergelijke teekens te letten, en ze na te sporen. Duizend zeer aangename en zeer leerzame voorbeelden waren hier van by te brengen. De geschiedenissen zoo wel als de verdichtsels dier landen zijn er meê doorzaaid. Dit heeft my het eerst op het denkbeeld van een openbaar en Koninklijk onderzoek gebracht, 't geen de schoone (die by my aan geene eerlooze onbeschaamdheid schuldig kon zijn) in het uiterste van een doodelijke wanhoop moest storten, die aanleiding tot de ontwikkeling geeft.
Zegt men nu: ‘maar dit treedt buiten het character van de Romance;’ ik kan het niet helpen. Ieder make zich van dat character een denkbeeld naar welgevallen, en oordeele of veroordeele daar naar uit de hoogte! Wat Marmontel eene Romance was, was het niet by Moncrif, en wat dezen by uitsluitiug Romance scheen, was het niet by de oude Romanciers of Balladezangers, maar er veeleer eene soort van Parodie van. Laat de Halfkunde van onzen tijd zoo zy 't goedvindt beslissen. Dichtkunst en Natuur storen zich even weinig aan Classificatien, die de willekeur van een bloot beschouwer harer werken zich opwerpt, maar waarover de eene als de andere glimlachende heenstapt. Wat my betreft, ik beschouw dit vak als een soort van Vertelling, die alles aanneemt wat de Vertelling bevatten kan, doch mits de eenvoudige, min of meer naïve stijl dien zy vordert, het toelate. Doch ook hier in is eene zekere ruimte, waar aan het vermetel zou zijn perken te willen zetten; en duizend nuances van den stijlzelven zijn mogelijk, die de Romance gemeenzamer of statiger, zachter of sterker, teerder of geweldiger, bedaarder of driftiger, luchtiger en losser of stroever en somberer toon, trant, en tred geven, en haar dus aan het gewoon Verhaal of dien eigenlijken Dichtstijl, die, na den Lierzang, toch die van het Heldendicht is, nader doen komen. Zelfs het eigenlijke niais, zoo de Franschen het noemen, het zij als een uiterste van eenvoudigheid, het zij als grond van 't Burlesque, sluit zy niet uit, zoo min als een zeker soort van geestigheid, die aan beide paalt. - Wil men echter aan het laatste gedeelte der Assenede den naam van Romance ontzeggen; dat het eene Vertelling ten vervolge der Romance zij. My is het eenerlei. Daar, waar de soortverdeelingen zelfs in den aart der zake gegrond, en dus onomstootelijk zijn, hebben nog de onregelmatige
tusschensoorten hare schoonheden. - Maar die mijnen raad hooren wil, leze de Assenede geheel: doch wil hy ze herlezen, hy eindige met het Een en Tachtigste Couplet.
Dat de thammuz, waar van Ezechiel VIII, met den oziris der Egyptenaren, en de adonis wiens feestviering in de dagen der Ptoleméën Theocritus in zijne Ἀδωνιαζουσαι, zoo weelderig beschrijft, zoo wel als de appen van Indien, met dezen dezelfde persoon was,
is niet moeilijk te gelooven. De vier namen zijn eigenlijk appellativen, en de drie eersten ieder van een wortel die heer beteekent. Het adon, waar van het Hebreeuwsche Adonai, is bekend. Zoo is ook de wortel os in het Koptisch (en met het artikel, pios), welke oorsprong aan den uitgang der Grieksche naamwoorden in os gegeven heeft, waar van wederom de Latijnsche in us, niet anders dan heer. Oziris is geen Koptisch, maar 't Os ἱερος der Grieken; dat is, de heilige Heer, of zoo ge wilt, de heilige Os, het woord os als een eigen naam gebruikt. Kircher verklaart het kwalijk door Ο᾽σιος ἱερος, sacrosanctus; zoo als ik in mijn groot Etymologicon toonen zal. En tham is de eigenlijke wortel van het Latijnsche dominus, en domare; van ons temmen, dat in zijne grondbeteekenis vermeesteren is; van het oud Schotsch (Gallic) Dane, en 't Keltisch Dame, waar van in 't Fransch noch vidame overig is, en dat nu op vrouwen wordt toegepast. Dit alles op zijn plaats wijdloopiger, en met bewijzen gestaafd! Hier kan ik het niet dan ter loops als nederwerpen, voor die het verstaat. Appen in het Indisch (waar van de naam apis, aan denzelfden Oziris by zijne wederkomst onder de stierengedaante gegeven) beteekent niet meer of minder dan een os of stier.
Izis is even weinig een Egyptische naam als oziris, maar eenvoudig het Hebreeuwsch en Syriesch ischa. De Egyptenaren noemden haar moeth naar de Nederduitsche uitspraak, de th voor een zeer zachte d genomen. En van daar ook ons moeder, 't geen het Koptische woord beteekent. Maar wy noemen Izis en Oziris gelijk wy Artaxerxes en Zoroaster noemen, dat is met half Grieksche en door de Grieken verbasterde benamingen. En tot wedervergelding dezer verbastering aan de Grieken, noemen wy hunne Goden en Helden met Latijnsche of verlatijnde namen, als Jupiter, Juno, Ulysses, die zy niet verstaan zouden. Maar de Frauschen geven 't ons wederom, wat wy hier in mochten misdoen. Wanneer Regnard van het Slot van Onadin naby 's Gravenhage spreekt, zullen weinig Hollanders raden dat hy Honslaardijk meent, en de Friezen zullen hunnen Tjerk Hiddeszoon moeilijk in den Klerkides van Guiche herkennen. - Voor 't overige, de Egyptische Eerdienst is onzen Landgenooten uit Hoogvliets Abraham algemeen bekend, en behoeft dus geene verklaring.
Nog eene Aanmerking alleen zal ik hier byvoegen. Dit naamlijk, dat jaö, zoo niet de ware uitspraak by de vroegere Joden, ten minste de oudste van het woord jehova is, welke wy kennen; gelijk niet alleen door verscheiden Geleerden betoogd, maar, zoo ik vertrouw, tbands ook algemeen aangenomen en voor eene erkende stelling te houden is.
De kluizenaar aan den Pindus. bladz. 293.
Dat de tegenwoordige zoogenaamde Grieken geen Grieken maar overblijfsels der Tartaarsche benden van Tamerlan (Timur leng) zijn, die aan deze zijde van den Kaukasus overgebleven, in de bosschen en
bergen nestelden en de eeuwen door van roof en plondering leefden en daarom Klepten (Κλέπται) genoemd werden, en waarmeê de Heloten (Grieksche slaven) zich eenigzins vermengden, weet ieder die de Geschiedenis der volken kent. - Met verwondering echter zie ik deze waarheid thans ook by een ijverig voorvechter van hun toegestemd in zijne Uitgave van Nieuw Grieksche Volkszangen, Fauriel naamlijk. Hun Grieksche benaming zelf beteekent, dieven; hun Turksche, boschfluiters, van orman, bosch, en tolum of tulum, fluit, te samen verbasterd in Ormatolen.
Tiendubbeld is thands waar, hetgeen Tasso in de XVIe eeuw van dit volk schreef:
Thands kruipt ge in slaverny; maar gy! beklaagt u niet!
Het is geen ongelijk, 't is recht dat u geschiedt.
En zulk gespuis, wier misbruiking van het Kruis tot standaart van hun opstand, een Godslastering is, staat men in deze dagen van Gruwelleer openlijk voor! - Wie moet niet erkennen wie en wat de God dezer eeuw is, en smeekt niet tot den Vader der barmhartigheid om ontferming over zulk eene wareld?
Ja het was een recht werktuig in de hand van Napoleon, wiens fraaie op zijn last in slecht Hedendaagsch Grieksch geschreven en aldaar gestrooid boekjen tot aanmaning ten opstand wy kennen, om hem op den throon van Konstantijn den Groote te helpen, gelijk hy bedoelde; maar het was voor zich-zelven niet dat hy zaaide. En beve de Christenheid voor die er de vruchten van staat te maaien! De tijden spoeden aan.
De vloek van 't burchtslot Moy. bladz. 316.
Moy, de naam van een ouden Schotschen stam en hun Burcht.
Urquhart, desgelijks van een stam, vijandlijk aan den vorigen.
Alva of Aylva, desgelijks van een stam, onderhoorig of verwant aan dien van Urquhart.
Ness, een rivier, waarvan Inverness-shire genoemd is.
Lochness, een streek lands aan de Ness.
Komri ligt in Perthshire.
Romoald. bladz. 457.
Naar de ware geschiedenis, te vinden by st. foix, in zijne Essais Historiques sur Paris, en by ypes in de Coronica de la orden de san Benito.
Great! we now have all the chapters in order, and numbered. However, this is not the most readable output.
Printing to the output is great for prototyping, but to make sure the extracted data can be used for further analysis and to keep the workspace a bit uncluttered it is best to save the extracted content to file. This can be done chapter for chapter or by creating one larger file containting a chapter per row.
Exercise
Expand the code so it saves the extracted chapters as seperate text files, using the chapter name and number as file name. Hint: do you remember f strings?
Solution
counter = 1
for div in root.find_all('div'):
if div.get('type') == 'chapter':
chapter = "chapter_" + str(counter)
with open(f"{chapter}.txt", "w", encoding="utf-8") as text_file:
text_file.write(div.text)
counter += 1
Remember that this saves the files in the root folder of your Jupyter installation. If you want it saved in a specific location you need to specify the path before the filename followed by a ‘/; .
Now we have a lot of text files. Each one containing one chapter of the book . For some uses this may be preferable, but for other a single, ordered file may be preferred. In the next exercises we will write code that will store the chapters in an ordered format in a single file.
Exercise
If you recall, it is also possible to save the data as .csv.
What are the easiest steps to do this?
Solution
Saving the content in a list
Transforming into a Pandas Dataframe
Save the DataFrame to .csv
Having refreshed our memory we will now put it into practice.
Exercise
Change the code to store the chapter and content in a list. Note that this will create one long list with all the extracted content.
Solution
chapter_list = []
counter = 1
for div in root.find_all('div'):
if div.get('type') == 'chapter':
chapter = "chapter_" + str(counter)
content = div.text
chapter_list.append([chapter, content])
counter += 1
With the first step done the list can now be transformed into a Dataframe. Don’t forget to think about the order of the list content and the Dataframe columns.
Exercise
Transform the list into a Dataframe.
Solution
import pandas as pd
book = pd.DataFrame(chapter_list , columns = ['chapter', 'content'])
Exercise
It is good practice to check what you transformed, so print out the dataframe.
Solution
book
If the Dataframe is in order we can save the Datframe directly to file.
Exercise
Save the Dataframe to csv.
Solution
book.to_csv('book_with_chapters.csv')
Remember that this saves the csv in the root folder of your Jupyter installation. If you want it saved in a specific location you need to specify the path before the filename followed by a ‘/; .
Extract the separate poems¶
For some uses only a specific piece of an XML is needed. Extracting everything and then either removing or ignoring part of the extracted content is a lot of work that can be omitted by specifically extracting what is needed. The example TEI file contains a book that consists of both poems and pieces of prose. Both of these are specified somewhere in the XML. Over the coming exercises we will extract only the poems. To do this we need to know which elements contain the poems.
Exercise
Check the file to see which elements are needed to extract the poems from the file.
Solution
To extract the poems the element lg with type poems is needed.
Having found the elements with the poems, we will now need to extract them from the XML.
Exercise
Write a piece of code that extracts and prints all the poems from the file. You can look at the previous exercises for hints.
Solution
for div in root.find_all('lg'):
if div.get('type') == 'poem':
print(div.text)
O nimium faciles anrem praebere puellae!
Discite desertae non temere esse bonae.
Met zweet, en bloed, en stof begruisd,
Toog ridder Theodoor,
Beroemd door zijn gevreesde vuist,
In koning Arthurs spoor.
Van adel oud, van inborst fier,
Kent Turk en Heidendom
Den wissen slag van 't blank rapier,
Dat in zijn handen glom.
Ten strijd gehard door strijd op strijd,
In 't pantser opgegroeid,
Daar 't vuur, dat door zijn aders rijdt,
Hem uit zijn oogen gloeit;
Gantsch krijgsman, ijvrig Paladijn,
Verweet men hem alleen,
Een vreemdeling aan 't hof te zijn,
En zonder zwier te treên.
Maar was des ridders houding ruw,
Zijn boezem had gevoel:
De wenkbraauw stond hem stuurs en schuw,
Maar 't harte was niet koel.
En, leidde hij der joffren hand
Niet sierlijk op, ten dans;
Dat hart was aan haar dienst verpand,
Aan 't kruis alleen zijn lans.
Aan 't hof van Karel leefde een maagd,
Vervuld van eedlen trots:
Van duizend aangezocht, belaagd,
Maar jegens ieder, rots.
Der jonkren laffe zoutloosheên,
Verdienstelooze praal,
En wat haar meer verachtlijk scheen,
Bewees zij geen onthaal.
Maar walgend van dien weeken stoet,
In 't hoofsch vermaak doorkneed,
Deed ze in verhitten wrevelmoed
Een' roekeloozen eed.
't Is al wat op mijn gunsten wacht,
(Dus sprak zij) mij onwaard:
Ik haat het mannelijk geslacht;
'k Blijf eeuwig ongepaard!
De Liefde hoorde dat zij zwoer,
En loeg om haar besluit.
Een zuchtjen, dat haar borst ontvoer,
Drukte andre wenschen uit.
De schoone wist niet van dien zucht,
Maar peinsde, wat haar trof?
En zocht in stille buitenlucht
Gestaâge peinzensstof.
De naam van Theodoor klonk voort,
En vloog van stad tot stad.
Olinde had dien naam gehoord,
Maar bevende als een blad.
Ach (sprak ze) zulk een heldenaart!
Zoo veel roemruchte moed!
Zie daar een ziel, beminnenswaard
Voor maagden van mijn bloed!
Ik haat den echt en wulpsche min;
Maar, zoo ik minnen kon,
Geen ander nam mijn hart ooit in,
Dan die zijn glorie won!
Die grootheid, die geen weêrga' vindt,
Heeft meer dan dit verdiend;
En zalig zij, die hij bemint!
Maar 'k wensch hem mij tot vriend!
De Liefde loeg nog eens op 't woord,
En zag haar oog bedaauwd,
En 't roosjen, dat haar lipjens boordt,
Van lieverleê verflaauwd.
Hij juichte om 't welgelegd begin,
Vloog op, en riep verheugd:
Geen boezem sluit zich voor de min,
Genaakbaar voor de deugd!
De schoone beeldt zich al zijn daân
Met gloênde kleuren af;
En deelt met hem de lauwerblaân,
Die hem zijn krijgsmoed gaf.
Nu voegt ze er nieuwe daden bij,
In eigen brein gesmeed:
Ze plaatst hem zuchtend aan heur zij',
En zucht aleer zij 't weet.
Ze merkt dien zucht, en bloost. - Waarom?
Neen, (zegt ze) 'k min hem niet;
Maar wie uit Gaulens jufferdom
Of hij zijn wenschen bied'?
Ach, 't voorwerp doe zijn' keur geen schand!
Zij moet een Godheid zijn!
De schoonste van gantsch Frankenland,
Maar - met een hart als 't mijn!
Zij bloost op nieuw. - Neen (zegt ze) o neen,
'k Draag hem geen liefde toe.
Gevoel van vriendschap is 't alleen,
Is 't alles, wat ik voê.
Ik haat het huwlijksledikant,
En nu, veel meer dan ooit:
En wie er dinge naar mijn hand....
Hier zucht ze - en blijft verstrooid.
De fiere ridder kwam ten hoof
En bood zich aan den vorst.
Zijn roem scheen aller glorie doof,
En gloeide borst aan borst:
Den braven uit der riddren kring
Met ijver tot den strijd;
Den zwakken, met verwondering;
't Hovaardig hart, met nijd.
Olinde! - Gij, verlaat gij 't land?
Gij weêr naar 't hofgewoel!
Zij dobbert - raadpleegt nu 't verstand,
Dan, 't innerlijk gevoel.
't Gevoel spreekt luid, en houdt steeds aan;
't Verstand heeft weinig klem. -
Maar 't hart heeft de uitspraak reeds gedaan,
Verstand geeft ook zijn stem.
Ja, tot een waardig eerbewijs
Van zulk een' Paladijn,
Kan (zegt ze) niets, hoe hoog in prijs,
Kan niets te dierbaar zijn!
Daar heel de jufferlijke stoet
Met schittrend feestgewaad
Hem tot een blijk van eer ontmoet,
Waar 't achterblijven, smaad!
Wie weet, wie al, op luttel schoon,
Op afkomst trots, of rang,
Aanloklijkheden spreî ten toon,
Waar zij den held in vang'!
Hoe licht wordt niet zijn edel hart,
Indien men 't niet verhoed -,
In strikken van een min verward,
Waar van hij blozen moet!
Wie blijft voor 't manlijk harte borg,
Door vrouwenlist bestreên?
Wie weet het? mooglijk redt mijn zorg
Zijn hart en eer met een! -
Olinde! - neen, het schoon geslacht
Verdient dien ijver niet:
't Is op geen harteroof bedacht,
Daar 't slechts verdienste ziet.
Geen schitterende wapendosch,
Geen rijkversierd helmet
Met hagelblanken vederbosch,
Of fraaigetoomd genet;
Geen houding vol bevalligheên,
Trekt hier het vrouwlijk oog.
Olinde, neen, bij u-alleen
Staat riddermoed zoo hoog.
Doch ga nochthands. - Zij ging, verscheen,
En zag en werd gezien:
Flux wappert om haar zijden heen
Een stoet van jonge liên.
Men zoekt haar oog, als in den wed,
Te vesten op een kleed,
Een' haarlok, een' gemeten tred;
Al vruchteloos besteed.
Olinde zag den oorlogsheld,
En niets behalven hem.
Maar, van een' vreemden schrik bekneld,
Ontbrak haar borst de stem.
Zij stond en wilde nader treên,
Doch wankelde op haar kniên,
En trachtte, onwetend van de reên,
Des ridders oog te ontvliên.
Te laat - de ridder kent haar reê
Voor de eer van Karels rijk,
Die zoo veel minnaars zuchten deê:
En geene, haar gelijk.
Haar houding toonde 't fier gemoed,
Voor lang alom verbreid;
En 't zachte schoon ontleende een' gloed
Van eerbre zedigheid.
Hij nadert haar, maar met den groet
Van geenen hoveling.
De hulde, die zijn mond haar doet,
Is edel, doch gering:
Maar echter schijnt het aan haar ziel,
Als of met dezen groet
De Keizer aan haar voeten viel,
In vollen minnegloed.
Daar stond zij, roerloos en verward,
Geheel van zin beroofd;
Van schaamte siddrende in het hart,
En gloeiende om haar hoofd.
Het andwoord borrelde uit dat hart,
Bleef smorende op haar tong,
En 't was, als of een neevlig zwart
Zich voor haar oogen drong.
Zij zweeg - maar, zweeg haar lieve mond,
Haar drijvend oog zweeg niet: -
Van siddring vol dat hij 't verstond,
En wenschend dat hij 't ried;
Van duizend tegenstrijdigheên
Op 't levendigst geschokt;
Van zielsangst hijgend naar 't geween;
Door blijdschap aangetokt. -
De ridder drong tot in haar borst,
En loeg die onrust toe.
Hij voelde, dat hij hopen dorst,
Maar akelig te moê.
Zijn hart voorspelde hem iets groots,
Een zege die hem vleit:
Maar 't somber fakkellicht des doods
Scheen over 't beeld verspreid.
Hij hief een oogstraal op vol gloed,
Doch, daar de schroom in spreekt.
Dat oog wordt door haar oog ontmoet,
En de achterhouding breekt.
Onmachtig stort hij aan haar kniên,
Van teêr gevoel verkropt,
Om haar een' boezem aan te biên,
Die niet dan voor haar klopt.
Olinde, kost ge dit weêrstaan?
Dien minnaar aan uw kniên!
Gij, die een wareld zoudt versmaân,
Om hem naar 't oog te zien!
Wat doet ge in zulk een' engen nood?
Waar blijft uw eedle trots?
Indien ge er duizend weêrstand boodt,
Wees nu, wees hier, een rots.
De ridder vat haar teedre hand,
Besproeit ze met een' traan.
Die traan beroert haar 't ingewand:
Olinde, dit weêrstaan! -
Hij drukt die hand aan 't zwoegend hart:
Nu brengt hij ze aan den mond: -
Een kus, die vlam en kolen tart,
Slaat al heur kracht te grond.
Ze zucht, - ze snikt - een lieve lonk,
Die 't harte kennen deê -;
Een traantjen, daar de vreugd in blonk,
Nam al haar strengheid meê.
Aan vreemde drift bij drift ten doel,
Zich-zelve naauw bewust,
Verlaat ze blindlings zich 't gevoel,
En blaakt van minnelust.
Gelieven -! zacht! - onttrekt uw min
Aan de oogen van het hof.
Maar ach, wie houdt zijn vlammen in,
Wien liefde waarlijk trof?
Denkt echter, teedren, waar gij zijt; -
Beseft wat u omringt; -
Nog eens, 't is tijd, 't is meer dan tijd,
Dat ge uw gevoel bedwingt.
De Paladijn geleidt haar straks;
Maar alles barst van spijt;
En 't oog des trotschen Dorulaks
Schiet vonken uit van nijd.
Hij slaat de hand aan 't zwaar geweer,
Dat leeuwen had gekloofd:
Olinde beeft voor d' eersten keer,
Bedreigt te waard een hoofd!
De ridder speurt haar angst, ziet om,
En 't zinkend lemmer stort,
Terwijl een saamgeschoten drom
Om zijne Olinde snort.
Hij werpt zich op dit roovrenrot,
Met uitgetoogen dagg',
Treft twintig snoodaarts in den strot,
En tevens mist de slag.
Een tweede klieft de lucht alreê,
Maar breekt op 't ridderstaal,
Dat sneller losvliegt uit de scheê,
Dan wind of bliksemstraal.
En eer de snoodaart zich herstelt,
Ligt hij voor 's ridders voet
Met half gespleten' kop geveld,
In 't spattend brein en bloed.
Hij viel! geen enkle vijand meer,
Die d' overwinnaar stuit!
Hij won, hij vindt Olinde weêr!
Olinde werd zijn buit!
Olinde, zij! de zaligheid,
Waar heel zijn ziel op doelt!
Gevoelt hoe eindloos veel dit zeit;
Gevoelt dit, die gevoelt!
De schoone vliegt, en weet het niet,
Haar redder te gemoet';
Een oog, dat heldenbliksems schiet;
Een vuist, die glimt van bloed:
Een boezem, die van wellust schreit;
Een hart, zoo maagdlijk week! -
Neen, 't waar hier meer dan menschlijkheid,
Indien men niet bezweek.
Daar zijgt ze in de armen van den held:
Daar zijgt hij aan heur hart,
Daar 't zwelt, en bonst, en hijgt, en snelt,
Van gloed, van lust, van smart.
Daar schaaklen zich de ontroerde leên
Al siddrende in elkaâr:
Daar zinken kennis, oordeel, reên,
En God en deugd met haar.
Het is gedaan! - De nevel vliedt.
Die oog en brein bevong:
Zij kennen nog den wellust niet,
En voelen reeds zijn' wrong.
Haar voorhoofd gloeit; maar 't bloost niet meer
Van 't eerbaar inkarnaat;
En schaamte brengt, voor d'eersten keer,
Een' doodkleur op 't gelaat.
Haar oog voedt feller gloed dan eerst,
Maar minder teêr, maar woest,
En 't zuchtjen, dat haar hart beheerscht,
Schijnt in haar borst verroest.
't Verheft den schoonen boezem nog,
Maar moeilijk, maar bedeesd,
En voert een angstverwekkend och
In 's minnaars doffen geest.
Het stroomt, het vloeit hem niet meer toe
Uit zulk een open hart,
Als toen het, wederhoudens moê,
Hem 't eerst ontsloten werd:
Toen, met een wederkeerig slaan,
Hun harten in elkaâr
Een' wellust deden overgaan,
Voor God ondadelbaar.
Geen lachjen meer, dat om haar mond
Of in die oogen zweeft,
Waar thands een treurige avondstond
De kim betrokken heeft:
Geen kalme rust die rozen strooit,
Verzelt en voedt heur vlam:
Hem echter mint zij meer dan ooit,
Die de onschuld haar ontnam.
En hij, wat geeft dat hart hem in,
Zoo bruischend straks van gloed?
Wat rest er van die teêre min,
Te vroeg, eilaas! geboet?
Een flaauw, een onbestemd gevoel
Zweeft om in 't ledig hart,
(Hoe heeter straks, hoe meerder koel!)
Van deernis, wrevel, smart.
De schoone strekt haar armen uit,
En hangt hem aan den hals:
‘Mijn ridder!’ - ‘Mijn geliefde bruid!
Neen, hou mijn hart niet valsch.
Het leest in uw angstvallig oog,
't Gevoelt het geen het smeekt!
En treff' mij 't wraakvuur van omhoog,
Eer 't ooit er aan ontbreekt!’ -
‘Ach, ridder, ken Olindes ziel!
Ze vreest, ze wantrouwt niet;
Maar zie, hoe laag, hoe diep, ze viel,
En lenig heur verdriet.
o Dat uw zegerijke hand
Mij aan den smaad onttrekk'!
Ik volg u naar uw vaderland,
Maar wisch mij van dien vlek!’ -
‘Dien vlek! - de bruid van Theodoor!
Zij schaamt zich zijner min? -
Neen, dat mij 't heilig kruisbeeld hoor,
Zij stelt haar eer daar in.
Maar 't zij een Godgeheiligde echt,
Die om ons beider hand
Het zaligende zegel hecht
Aan onzen liefdeband!’
‘Melieve! - Stel uw wenschen uit!
De dag is ons nabij,
Waar op ik aan mijn dierbre bruid
Mijn trouw voor eeuwig wij.
Mijn boezem hijgt reeds naar dien dag:
Verbeid slechts met geduld,
Tot dat gij me uit den naasten slag
Verwinnaar groeten zult.
'k Zwoer op den rand van 't heilig graf,
Bij 't ridderlijke zwaard,
En rust en echtgenoegen af,
Voor 's Heilands kruisstandaard;
Tot dat ik, in herhaald gevecht,
Des Sultan Selims baard
Aan 's Veldheers eervaan hebb' gehecht,
Bij d' elfden paardestaart.
'k Vervulde 't gantsch getal alreê;
'k Ontnam den Saraceen
Zes ruiterstanders, twee voor twee,
En zeven, een voor een.
Maar waar ik 't lemmer blinken deed,
Hoe veel ik mocht bestaan,
Het schoonst gedeelte van mijn' eed
Blijft schandlijk onvoldaan.
Neen, zucht niet, stort geen tranen meer:
Ik doe dien eed gestand;
En dan, wanneer ik wederkeer,
Dan bied ik u mijn hand.
Zij rookt nog van geen koningsbloed,
Ze is uwer nog niet waard: -
Voor 't minst, geen gift, die mijnen moed,
Mijn grootheid, evenaart.’
Dus spreekt hij, zadelt straks zijn ros,
Stijgt op, en - ziet nog om.
Daar ligt de schoone, zonder blos,
Verstijfd, gevoelloos, stom.
Hij ziet het, beeft, klimt af, en zucht;
Omhelst haar koude borst;
Vliegt flux ten zadel op, en vlucht,
Weêr enkel gloriedorst.
‘Dat monster!’ - Lieve schoone, zacht!
Wat gaat u 't monster aan?
Vraagt, die hij heeft ten val gebracht,
Hoe 't met haar zij vergaan?
Gij geeuwt! - mijn zang is al te lang?
'k Erken het, lieve maagd,
Maar 't roerendst voorwerp in dien zang,
Wie is dat? - Die niets vraagt.
1785.
- Hine progeniem virtute futuram
Egregiam!
virg.
I.
Daar, waar de grijze Rhijn, gereed
Om Neêrland af te zakken,
De breedte van zijn' stroom verdeelt
In twee verscheiden takken;
Daar, waar hij zijn alouden roem
Verbergende onder 't vloeien,
Om, onder min verbreiden naam
Bedekt, naar zee te spoeien,
Als Waal de vette zoomen kust
Der welige landouwe,
Die nog den ouden wrok gedenkt
Der Duitsche Koningsvrouwe;
Daar, waar zijn vloed de vest bespoelt,
Die met heur jonger kruinen
Aan 't nageslacht den naam vernieuwt
Van Magums oude puinen:
Daar plag voor meer dan duizend jaar
Een hooge Koningstoren
Met steilgetopte kap en spits
Door lucht en zwerk te booren.
Zijn trans bespiedde 't gantsche land
Zoo verr' het oog kon reiken;
Terwijl zijn voet in schaduw school
Van eeuwenheugende eiken.
Van d' omgang van zijn' breeden muur,
Uit tofsteen ruw gehouwen,
Plagt Diedrijk 't ruime Teisterband,
Zijn erfgoed, rond te schouwen.Ao. 660 enz.
Hier telde hij, terwijl hij soms
De grijze lokken schudde,
De vlekken van zijn Erfvoogdij,
Als schapen van een kudde.
Hier had zijn toezicht menigmaal
Een' vijand voorgekomen,
En aan- op aanslag tegens zich
Verdwijnen doen in droomen.
Hier plag hij op den stouten Fries
Het voordeel af te loeren,
En koos den rijksten roof zich uit
Om 's nabuurs land te ontvoeren.
Maar thands, om Vaders droeven dood,
In diepen rouw verzonken,
Sloeg schoone Heile 't oog hier rond,
In tranenvocht verdronken.
Hier zat ze in 't zwarte treurgewaad,
Met aaklig floers omhangen,
De doffe kwijning in 't gezicht,
De bleekheid op de wangen:
Maar echter met die waardigheid,
Die, waar zij de oogen wendde,
In 't geen zij om haar henen zag,
Geen wedergade kende.
Hier zag ze in 't dampig landverschiet,
Tot aan de hoogste kimmen,
In ieder rijzend slot bij slot
Het slot eens vijands klimmen.
Hier zat ze, eer de eerste morgenstraal
In 't oosten aan kwam breken,
Den Hemel met een mannenhart
Om mannenkracht te smeeken.
Hier greep zij soms die ijzren speer,
Die Diedrijk plagt te drillen,
En voelde, in weêrwil van haar hart,
Haar hart inwendig trillen.
Hier waagde zij 't, haar poezle borst
In zijn kuras te prangen,
En rilde op 't aanzien van 't rapier,
In d' ijzren riem gehangen.
Hier, dobbrend tusschen heldenmoed
En maagdelijke weekheid,
Riep ze eens de schim heurs Vaders aan,
Bij 's maanlichts sombre bleekheid.
Gij, sprak ze, die en Sax en Fries
Door wapens wist te temmen!
ô! Zie uw' onderdaan in 't bloed,
Uw kroost, in tranen zwemmen!
Uw erf, door roof en moord verwoest:
Uw land, vertrapt, vertreden:
Uw telg, onmachtig t' uwer wraak:
Uw mannen, afgestreden!
ô! Bleef in 's noodlots ijzren nacht
U nog beseffing over,
Waak, waak slechts voor een' oogwenk op,
En straf uws erfgoeds roover!
Of neen, maar stort uw teedre telg
Van 't schrikbre krijgsvermogen
Slechts één, één enkel teeken in,
Als bliksemde uit uw oogen!
Dus zegt ze, en vat dat zelfde zwaard
Haar handen pas ontgleden,
Maar ploft verbijsterd op den grond
Met sidderende leden.
Wat voelde zij? - Door schok op schok
Den gantschen toren beven,
En 't aardrijk, onder haar gescheurd,
Een' gloed van vlammen geven.
Wat hoorde zij? - Een woest rumoer
Van ratelenden donder,
En 't gieren van een' wervelwind,
En loeiend vuur daar onder.
Wat zag zij? - Uit een' rossen gloed
Een blaauwend licht verschijnen,
En in dat blaauwend hemellicht
Den standaard der Urzijnen.
Zij zag het, stak heure armen uit,
En greep met beide handen;
Maar vatte' damp en dunne lucht,
Die om haar vingers brandden.
Zij gilt! - Zie daar heurs Vaders beeld
Met blinkend staal omtoogen,
Dat, eer haar de adem nog herkomt,
Zich opdoet voor haar oogen.
Zich opdoet; niet, als toen ze op 't laatst,
Na 't breken van zijn' degen,
Hem stervende in haar armen ving,
Van Sigons lans doorregen.
De wond zijns boezems rookte niet,
Noch sijpelde van bloede;
En 't voorhoofd glom hem niet van 't zweet,
Noch 't oog van oorlogswoede.
Maar zacht, maar glinstrend van gelaat,
Gelijk men de Englen beeldde,
Dreef 't stil genoegen in dat oog,
Met flikkering van weelde.
Mijn dochter, zegt hij, met een' toon,
Ontzachlijk, maar aanminlijk:
Uw redding hangt aan dezen ring;
Wees fier en onverwinlijk!
Hij sprak, en toont haar 't ronde goud,
En heft het in den hoogen,
En werpt het in heur' kuischen schoot,
En alles is vervlogen.
Zij siddert; twijfelt; vindt den ring,
En brengt hem aan heur lippen,
En laat door 't siddren van heur hand
Hem uit de vingers glippen.
Hij viel, - ontschiet heur vingren weêr,
En kantelt van den toren.
Wat doet ge, ô Heile! - sta! - vergeefs! -
Het kleinood is verloren! -
II.
Aan d' inham, daar de breede stroom,
In 't schuren van de wallen,
Een' houten' voorburg omgeleid,
Zijn meeste slib liet vallen;
Daar schuilde, in schaâuw van wilgeblaân
En hooggeschoten rieten,
De schoonste stroom- en vijverzwaan
Van alle watervlieten.
Die vogel had zich sins voorlang
In deze vrije plassen
Een donzig pluimennest bereid,
Met teder wier bewassen.
Daar vond hij met zijn fier gezin
Zich onder Diedrijks muren
De zelfde veiligheid verleend,
Als duizend nageburen:
Daar plag hij de opgezette borst
Te spieglen in de baren,
En met een' trotsgebogen' hals
Den landstroom op te varen:
Daar was hij Heiles zoetst vermaak
Door 't schittren van zijn pluimen:
Daar voedde hem heur blanke hand
Met keur van tarwekruimen.
Maar thands, in haar' ontroostbren rouw,
Van dag tot dag vergeten,
Thands aasde hij op 't enkle kroos,
En lisch, en waterbeeten.
Dus weidend tusschen 't dichte wier,
Bij 't riet op één gekrompen,
Ontdekt en bijt hij in den ring,
Vast drijvende op de plompen.
Hij bijt, en drukt zich 't kantig goud
Door 't al te vinnig bijten
Onachtzaam in de harde sneb,
Dat vlies en beenders splijten.
Flux schudt hij kop, en hals, en sneb,
En trapt en klept door 't water,
En schreeuwt zijn pijn al wringende uit,
Met ijsselijk geschater.
Hij krimpt; hij duikt; hij tuimelt om,
En rept de breede vlerken;
Maar al zijn woelen is onnut
Om 't kleinood los te werken.
Daar springt hij woedende op den wal!
Nu stort hij zich ten gronde;
En strooit den stroom met vlokken dons,
Bezoedeld van zijn wonde.
Hij spart en staart en wieken uit,
En heft zich naar den hoogen:
Ploft neêr, en schept in 't spattend nat
Een paar van regenboogen:
Rijst weêr, met opgesteken' kop
En uitgebreide pennen,
En kneedt en klieft de dunne lucht,
En - is niet meer te kennen.
Waar vloog hij? - Daar hij 't Rhijnstroomnat
Van de eeuwiggrijzende Alpen,
In éénen wijden kom gegaârd,
Langs 't Zwitsersch zand zag zwalpen.
Daar was het, dat hij, in een woud
Van hooggetopte dennen,
Een' Ridderhaften oorlogsman
Den steenbok na zag rennen.
Daar zag hij dien de breede borst
Van Heldenijver blaken,
En 't edelmoedig Vorstenbloed
Staan gloeien op de kaken.
Daar hoorde hij gebergte en bosch
Van zijnen jachthoorn daveren,
En 't roofnest, op dien toon voor uit,
Op klip en spitsen klaveren.
Daar trok zijn vlucht 't opmerkzaam oog
Des Ridders onder 't jagen:
Daar bleef dat oog, bevreemdingvol,
Op 't vreemde dier geslagen.
Daar streek hij bij den Ridder neêr,
En klapwiekte aan zijn voeten:
Daar scheen hij met gerekten hals
Den Held te willen groeten.
Daar toonde hij in 't moedig oog
Een deernissmeekend teeken,
En hield hem de open wonde voor,
Waar in de ring bleef steken.
Wie was die Ridder, Zangerin,
Die daar aan d' oever jaagde,
En 't steile en glibbrige ijsgebergt
Van 't ongedierte vaagde?
Wie was 't? De dappere Elius,
Gewoon aan zegevieren,
Aan 't Oosten als de steun bekend
Van Flippicus banieren.
Geverfd in 't bloed van Rhinotmeet,
Van oorlogsroem verzadigd,
Onttrok hij zich aan 't stortend rijk,
Zoo lang door hem verdadigd.
Nu, woud en bergen moê doorkruist,
Bezocht hij deze streken,
En proefde daar voor 't eerst de rust,
Van kindsbeen af ontweken.
De rust! maar zoo ze een' Held betaamt,
Gewoon laurieren te oesten,
Die 't menschdom tot bescherming was,
En 't lemmer niet liet roesten.
De Held beschouwt het moedig dier,
Daar 't om zijn voeten spartelt,
En streelt het met een bolle hand,
Die in zijn pluimen dartelt.
Hij strijkt, hij strookt het borst en rug,
En hals en hoofd te gader,
En voelt, en ziet de wondre gift
Van Heiles grooten vader!
‘Wat, Hemel! wil dit huwlijksgoud,
Door 's vogels sneb getoogen?
Wat zeldzaam wonder koomt mij voor!
Wat bracht het voor mijne oogen!’
Wat zal hij? - Zal hij 't blinkend goud
Aan 't vleiend dier ontscheuren?
Of moet hij dit voor lagen roof,
Voor heiligschennis keuren? -
Hij twijfelt, peinst, en voelt de zwaan
Zijn hand en vingers lekken,
En (roerloos van besluitloosheid)
Den snavel tot hem strekken.
In 't eind! De vogel brengt zijn' ring
Hem tusschen de open vingeren,
En weet met onverwachten zwaai
Zich van hem los te slingeren.
Het bloed vloeit drupplend uit de wond,
En druipt hem op de broozen,
En verft de riemen met den blos
Van gloeiende abrikozen.
De ring blijft siddrende in zijn hand:
De vogel stijgt ten hemel,
En gaggelt zijn genoegen uit,
Met klepperend gewemel.
Daar las hij op dien gouden ring
Een kantschrift uitgedreven:
‘Der waardigste uit den maagdenrei
Zij ik ten echt gegeven.’
III.
De Ridder leest dit wonderschrift,
En leest het weêr, en weder,
En keert den ring vast om en om,
En slaat zijne oogen neder.
Hij spreekt: Van waar dit kleinood toch?
Van waar die toovertrekken?
En welke schoone hand moet dit
Ten Bruidschenkaadjen strekken?
Hij zwijgt. Een heimelijke gloed
Beroert zijne ingewanden!
Zijn boezem rijst, en klopt, en daalt;
En 't goud ontvalt zijn' handen.
Hij grijpt, herneemt, beschouwt den ring:
De letters zijn verdwenen,
En 't kleinood glinstert met een' glans
Van diamanten steenen!
Op 't flikkren volgt een dof gesuis;
Op 't suizen, barstend kraken;
Op 't kraken, toovervlam bij vlam,
Die lichter laaie blaken.
Het vuur verspreidt zich, breidt zich uit
In zeven kleurde kringen,
En 't midden toont een schittering
Van vier gekruiste klingen.
Zij schittren, klettren tegens een,
En geven vlam en vonken,
En, bij die vlammen, stralen uit,
Als nimmer heller blonken.
Acht scepters, in een' kring verspreid,
Als zoo veel zonnestralen,
Gelijken zich in 't blinkend licht
Op golvend bloed te malen.
In 't midden praalt die zelfde ring,
Van dubblen gloed omschenen:
Hij leest er op: verdien en win!
En alles is verdwenen.
Verbaasd, verschrikt, verhit, doorgloeid,
En weggerukt van zinnen:
Verdienen? - winnen? (zegt hij) ja!
Maar waar zijt gij te winnen?
Hij staat, heft beurtlings 't oog om hoog,
En slaat het beurtlings neder.
Een zoete traan ontspringt dat oog,
Een vuurblik droogt het weder.
Ach! (zegt hij) vogel van mijn heil!
Gezant des Ongezienen!
ô Wees gij, wees mij tot een' gids,
En ik, ik zal verdienen.
Flux laat hij de oogen heinde en verr'
Langs meir en vlakte weiden;
Maar ach! hij ziet de blanke zwaan
In open veld noch heiden.
Ach! zegt hij, 't is te veel gemard,
Te groot een goed verloren.
Maar is aan de eerzucht iets ontzegd?
Voor haar niet na te sporen?
Hij sprak, ontbloot zijn breed rapier,
En houwt in drie paar slagen
Den zwaarsten eik des oevers om,
Zich tot een' waterwagen.
Hij werpt hem in den ruimen vloed,
Besnoeit de breede takken,
En zet zich neêr op 't drijvend hout,
Om 't stroomnat af te zakken.
Hier, zegt hij, hier op 's lots gelei'
Verlaat ik me aan de baren:
De Hemel moog mij 't daglicht slechts,
Ik zal mijn' roem bewaren.
Doch, Hemel, tergt mijn moed u niet,
En zal hem de uitslag kroonen,
Zoo laat mij 't blaauwend stroomverschiet
Één gunstig teeken toonen!
Zoo sprak hij, sloeg 't gezicht in 't rond,
En zag (en schreide op 't teeken)
De lang vergeefs gezochte zwaan
De borst ten vloed uit steken.
Daar dreef zij langs het vloeibre spoor,
En scheen het hem te wijzen,
En, zwemmende om en om het vlot,
Zijn stout bestaan te prijzen.
Daar dreef zij 't ruwe vlot voor uit,
En scheen, heur borst verbreedend,
Een jachtschip met gezwollen zeil,
Het brekend water knedend.
Nu scheen zij eens een kleene boot
In 't roeien na te bootsen,
En 't vlot, bij 't kronklen van den stroom,
De bochten in te lootsen.
Dan scheen zij met een' breeden boeg
Het vlot voor uit te trekken,
Om als een lichter oorlogsbark
Een zwarer kiel te dekken.
Nu breidde ze eens de wieken uit,
En rekte hals en pennen,
Als waar 't om wieling, bank, of plaat,
Door seinen te doen kennen.
Maar eindlijk kon men 't hoogste spits
Van uit den vloed bespeuren,
Waar Heile steeds om Diedrijks dood,
En om zijn gift, bleef treuren:
Maar eindlijk was de naaste bocht
Des landstrooms afgedreven:
Zie daar den vogel flux om hoog
En naar den toren streven!
Zie daar een vreeslijk krijgsrumoer:
Gesnor van dichte pijlen;
En 't bonzen van den oorlogsram
Op ijzren poort en stijlen!
Zie daar den dollen wapenkreet,
Bij 't steken der trompetten:
't Val aan, klim op, schiet toe, ruk in,
En 't brieschen der genetten!
't Geklikklak van het rammlend staal;
't Gedreun der harrenassen:
Al krijschend hortend tegens een,
En krakende rondassen!
Zie daar 't geschreeuw van bloed en moord,
Doormengd met woedend gillen,
Dat harten, niet in 't bloed gevoed,
Van siddring dwingt te lillen!
Zie daar al 's oorlogs ijslijkheên,
In één geluid vereenigd,
Zich opdoen aan des Ridders geest,
In één verwarde menigt'!
Zie daar zijn stil, zijn peinzend oog
In eens ten krijg ontstoken!
Zijn' hals zich strekken naar 't geluid!
Zijn bloed in de aders koken!
Hij springt, (de Rhijnzwaan vloog hem voor)
En, springende de boorden
Des kabbelenden waters op,
Barst los in deze woorden:
Zie daar dan 't veld, waar de eer mij riep!
Hier valt iets groots te winnen.
Hier zal ('t voorleden zij vergaan!)
Mijn levensloop beginnen!
Zoo zegt hij, vindt een rennend ros,
Zijns rijders hand ontstoven;
Bestijgt het; stort in 't heetst gevecht;
En valt aan 't helmenkloven.
IV.
De groote Diedrijk lag in 't stof,
Die leeuw, geducht in 't strijden!
Thands moest, van wolf en dog begrimd,
Zijn rif vertrapping lijden.
Reeds hadden Thuringer en Sax
Een macht van wapenturen
Doldriftig op de been gebracht,
Geslagen om zijn muren.
De woeste Sigon was aan 't hoofd,
En liet bij zijn banieren
Het zevenvoudig plompenblad
Van roover Gerlak zwieren.
Zijn' schildknaap had hij met een' eed
Den schoonsten van de pluimen
Uit Diedrijks helmkam toegezegd,
Bij 's berkemeiers schuimen.
Aan Gerlak was een rijke buit,
Hem onlangs pas ontwrongen,
Vrouw Heile tot des Heidens bruid,
Het Slot voor hem, bedongen.
Men vecht, men stormt op 't oude Slot,
En wordt van trans en wallen
Met slappe handen afgeweerd:
Het bolwerk was gevallen!
Het bolwerk, sterker dan een muur,
Uit hecht metaal geklonken:
De dapperheid van 't strijdbaar Hoofd
Was aan de burcht ontzonken.
Men spilt nochtans van tinne en spits
Op 's vijands legerknechten
Een aantal schichten, slecht bestierd,
Die in geen wapens hechten.
De schoone Heile zelv' gaat voor
De slappe boog te rekken,
En, met haars Vaders hart in 't oog,
Den krijgsmoed op te wekken.
Vergeefs: de vijand ramt en beukt;
Verdubbelt slag op slagen:
De voorpoort kraakt, en buigt, en valt,
Met de ijzers, die haar dragen.
't Valt met de poort ten voorburg in,
En ijlt....Te rug, Barbaren!
De tedere Prinses schiet toe,
En zal heur bloed niet sparen!
Zij zelv' schiet ongewapend toe:
Geen ijzeren kurassen,
Die om die slanke maagdeheup,
Die om dien boezem passen!
Zij staat, en biedt de borst aan 't staal,
Met luttel eigen mannen;
De boog gericht, de pijl daarop;
De taaie pees gespannen.
Haar dekt een zevendubble spits
Van aangelegde speeren,
Die 't op haar stortend stormgeweld
Op scherpe punten keeren.
Men rukt, men valt in 't moordend staal,
En gilt, en knarst de tanden,
En braakt uit de opgereten borst
En bloed en ingewanden.
Men staat: men deinst: men wordt te rug,
En uit den burg, gedreven.
Nu schijnt gewapend man aan man,
Nu, borst aan borst te kleven.
Men strijdt, men dringt, men hort op een,
Dat schild op schilden botsen;
Nu zwaaien, druipend van het bloed,
En legerbijl en knotsen.
Nu snort de pijl van alle kant;
Nu storten heete paarden
Op Heiles smallen krijgshoop in,
Met bliksemende zwaarden.
Nu trappelt hoef en ruitervoet
Op halfgekneusde koppen,
En maakt een open wijd en zijd,
Door krijgsmoed niet te stoppen.
't Valt al om Heiles zijden neêr:
Zij zelv staat onbewogen,
En houdt in 't midden van den moord
Één vederbosch voor oogen.
't Was Sigons. - Sigon rent in 't rond
Door 't midden van zijn benden,
En voert een' troep van Saxen aan,
Die hem als Heer erkenden.
Hij naakt. De woedende Vorstin....
‘Sterf, moorder van mijn' Vader!’
Dit woord en de afgeschoten schacht
Gaan samen en te gader.
Zij treft....ô Neen, zij mist zijn hoofd.
In 't woest gedrang gevallen,
Is 't Elius, wiens hoofd ze ontmoet
Uit zoo veel honderdtallen.
Hem treft ze, en blijft 't gehelmde hoofd,
Daar 't om haar recht te wreken
Zich midden in de slachting werpt,
In zijn pluimaadje steken.
Zij trof, maar drong den helm niet door,
Die, altijd onveranderd,
Zich boven alle hoofden heft,
Gelijk een ruiterstanderd.
Die, waar hij slechts 't vizier naar keert,
In 't hart van 's vijands benden,
De slachting, met den schrik voor uit,
Schijnt voor zich heen te zenden.
Die midden onder 't dichtst gedrang
Geen' sabel schijnt te zwaaien;
Maar met een opgeheven seis
Bestrijders weg te maaien.
Die nu, als in een woud verward
Van vijandlijke lansen,
Op wier door een gedommeld staal
De zonnestralen dansen;
Die nu, verwikkeld in 't gevecht,
In eens weêr uit koomt blinken,
Wat om hem is verstuiven doet,
Wat voor hem is, verzinken:
Die dan weêr, als een zomerwind
Een veld met korenairen,
De deinzende geleden schudt
Der saamgepreste scharen!
Die eindlijk, na een bloedig slaan,
Zich, boven stapels dooden,
Van 't rookend slagveld meester ziet,
En alles weg gevloden!
Maar hoe! de vijand is verjaagd;
Zelfs Sigon strekt zijn leden
In plassen bloeds op 't zandbed uit,
In eigen vlucht vertreden:
't Viel al, of vlood wat vlieden kon;
Maar 't schittren van den veder,
Waar Heiles oog zoo lang aan hing,
Verheugt dat oog niet weder.
Verheugt? - doorboort haar 't hart op eens
Daar ze onder 's vijands lijken
En pluim en ridder storten ziet,
En met zijn ros bezwijken.
Zij gilt! - Men vliegt ter redding' heen.
Waartoe? Hij is gevallen,
En aâm- en roerloos voert men hem
In de eerst ontzette wallen.
V.
Aan u, ô groote Willebrord,
ô Heiligste der mannen,
Door wien het Heidensch bijgeloof
Uit Neêrland werd gebannen!
Aan u, die Zeelands Hermenzuil
Stoutmoedig hebt verbroken!
Aan u, voor u, zij jaar aan jaar
Het wasschen licht ontstoken!
Gij zelf hadt met gewijde bron,
In spijt van Satans bassen,
Gij zelf hadt met den Kersten doop
Vorst Diedrijk 't hoofd gewasschen.
Gij zelf, gij hadt dat achtbaar hoofd,
Met zegenende handen,
Het heilig vormsel toegediend,
En Vorstelijke banden.
Gij heiligde dien diadeem,
En heiligde den schedel:
Geen kroon, zoo heilig, voor noch na!
Maar ook, geen kruin zoo edel!
Men zegt, een glans van heiligheid,
En glinsterig geflonker,
Bleef sints den purpren hairband bij,
En toonde zich in 't donker.
Men zegt, dien glans verzelde een geur
Die alle kwalen heelde,
Wanneer een maagdelijke hand
De gouden doppen streelde.
Hoe 't zij, als Heile in diep gevoel,
(Gelijk haar soms gebeurde)
Op platgebogen kniên gebukt,
Voor 't zilvren kruisbeeld treurde;
En als zij dan dit hoofdsieraad,
Daar 't op het outer rustte,
Aan sidderende lippen bracht,
Met zielvervoering kuste;
Dan was 't, als of een kalme lucht,
En waassem van amomen,
Van uit dat dierbaar pand gevloeid,
Haar' boezem in kwam stroomen.
Dan week de praam der droefenis,
De banden der verstikking,
Met d' eersten traan die 't oog ontvloot,
Voor hemelsche verkwikking.
Dit hulsel lag daar op 't sameet,
Waar voor zij de uchtendplichten,
En thands, met stroomend tranenvocht,
Heur' dankplicht kwam verrichten.
Heur' dankplicht! ach! hoe droef een' plicht!
De redder van heur dagen,
Die haar der roovren klaauw ontjoeg,
Lag voor haar oog verslagen!
Verslagen! - Ach! 't pantsier ontgespt,
Den stormhoed afgesmeten,
Zie daar zijn zij', zijn heldenheup
Bebloed en opgereten!
‘Ach, zou zijn borst, zijn hart nog slaan?
Mij dunkt, ik voel het beven. -
Zijn wonden gaan niet tot aan 't hart.
Er is nog hoop van leven!’
Neen, Vredegond, mislei mij niet!
Hij moest mijn zegepralen,
Hij moest, ik voel het aan mijn hart,
Het met zijn dood betalen.
ô Ridder, ridder, wie gij zijt -
Gij zijt van Christen bloede:
Dit tuigt uw rusting; dit het zwaard,
Waar meê gij mij behoedde: -
ô Waan niet, dat zoo duur een prijs
Mij 't leven kon doen smaken:
Uw bloed, helaas! uw heldendienst,
Zal 't me eeuwig haatlijk maken.
ô Hemel! Hemel! roept ze, en zet
Den nagel in de wangen:
Hij stierf en mocht van Diedrijks spruit
Geen blijk van dank ontfangen!
Helaas! dat zelfs zijn brekend oog
Niet eens voor 't minst beschouwde,
Voor wie hij 't leven had gespild,
En wie zijn dood berouwde!
Ach! dat hij stervende, en voldaan
Een' Ridderdood te sterven,
Ook tevens waar voldaan geweest,
Om mij het licht te derven!
Zoo spreekt ze, en werpt zich voor 't altaar:
Vergeef mij, dierbre Vader!
Hij redde uw spruit, uw bloed, uw erf!
Wie ooit geleek u nader?
Vergeef mijn hart zijn dankbaarheid,
Steeds was het uw rechtvaardig!
Die hairband is dit hoofd alleen,
Nooit andren schedel waardig!
Geen andren schedel zal hij ooit
Na d' uwen mogen dekken.
ô Laat hij hem in 't duister graf
Ten eereteeken strekken!
Zij sprak, bedekt het heilig snoer
Met eerbiedvolle kussen,
En rukt een hairvlecht van heur hoofd,
En strengelt die er tusschen.
Met halfontloken' eglentier
En luttel eppeblaâren
Besteekt ze en drukt den diadeem
Op 's Ridders bruine hairen.
Ontfang, dus zegt ze, en grijpt zijn hand:
Ontfang van die gij redde,
Een' dankprijs, dien ge nooit verkreegt,
Dan op dit eerebedde!
Ontfang hem met dit barstend hart,
Dat en 't geredde leven
En 't opgeöfferd leven beî
U wenschte weêr te geven.
Zij zwijgt, en drukt die hand, en schreit,
En net ze met heur tranen,
En wischt ze met met heur' sluier af,
En ziet - den roof des zwanen!
Zij ziet, en zwijmt. - Mijn Vader, ach!
Dit kost ze slechts doen hooren,
En blijft, in d' arm van heur slavin,
In nokkend snikken smooren.
Wat zingt, wat wilt ge, ô Zangerin?
Een dubbele uitvaart vieren?
Moet dan de maagde- en oorlogspalm
De zelfde rouwbaar sieren?
Helaas! - de schorre Joffrenkeel
Had reeds genoeg te schreien:
Zij wil, zij zal, - zij kan niet meer
Uw klanken begeleiên.
Ruk af, ruk af dat moordziek koord,
Dat niet dan handenwringen,
Dat niet dan bloed en tranen klinkt,
En leer het Iö zingen!
Het Iö roept ons de Echo na,
Door beemden en gehuchten! -
Het Iö klinkt ook op uw lier;
Maar ach! de toon is zuchten!
VI.
Welaan, mijn Zangeres, welaan!
De koorden afgewrongen!
De Cyther op een nieuw gesnaard!
Een' nieuwen toon gezongen!
Ter dood door 't strijden afgemat,
Door bloedverlies bezweken,
Scheen Elius geruimen tijd
Aan 's aardrijks kring ontweken.
Maar 't rusten, maar de wonderkracht,
In 't Vorstlijk snoer gelegen,
Gaf d' adem weder aan zijn borst,
Hoe stijf ook neêrgezegen.
Zijn bloed hernam een' ruimer loop
Door hart en aderbuizen:
't Besef kwam lieverleê te rug,
Met geestbedwelmend zuizen.
Hij hoort, - verward, onzeker, dof,
En weet niet, wat te hooren: -
Een mommlend, staamlend lijkmisbaar,
Een treurgalm treft zijne ooren.
Hij luistert: - vrouwestem bij stem -
Hij ziet: - een rei van maagden -
Doen onverhoeds zich voor hem op,
Als of zij rouweklaagden.
Een aaklig brommend klokgeklep,
Met bang en gonzend bommen,
Klinkt dommlend onder 't momplen door
Vervangt het bij 't verstommen.
Onzeker, beurt hij 't hoofd om hoog,
En ziet de burgzaal over,
En vindt zich op een veldmatras,
Bestrooid met frissen lover:
De heup ontgord, en 't hoofd ontbloot,
De borst in wol gewonden:
De lokken om 't ontbloote hoofd,
In trossen opgebonden:
De ruime zaal waar in hij ligt,
Uit hooge vensterronden
Van 't daglicht niet dan flaauw vervuld;
En die er om hem stonden:
Zijn eigen toestand, pas ontwaakt:
De doodsche rouwgeluiden:
De sombre stilte tusschen beî:
Kon niets dan ramp beduiden.
Doch welk een grievend treurtoneel!
In de armen van heur vrouwen
Een minnelijke Prinsentelg
In stervensnood te aanschouwen!
In stervensnood? wellicht geweest!
Waarschijnlijk reeds verloren!
Beweeg- en levenloos albast!
Zoo kwam zij hem te vooren.
Albast! - maar edeler gewrocht
Dan 't staal der kunstenaren
't Bezwijmend Moederbeeld vertoont
Aan 's Heilands kruisaltaren.
Vergeefs wordt vocht en reuk gespild,
Heur' boezem lucht gegeven: -
Noch losgeregen keurs noch geur
Roept haar te rug in 't leven.
De Ridder rijst: verbazing heerscht!
Met wankelende schreden....
‘Help, Hemel! Hemel, ach! hij leeft,
Van God weêrom gebeden!’
Dees eene kreet gaat op en stuit
Op hollen boog en wanden:
't Valt alles schreiende aan zijn kniên,
En kust zijn bleeke handen.
‘ô Ridder, redder van ons bloed!
Behoeder onzer dagen!
ô Dat u Diedrijks telg als wij
Heur dankplicht op mocht dragen!’
Wie, Diedrijks -? groote Godheid! hoe!
Die steun der Christenvanen,
Die Oorlogsbliksem - ‘leeft niet meer!
Geloof aan onze tranen!’
Zijn telg -? ‘Zij werd door u bevrijd:’
Zijn burcht -? ‘door u behouen.’
En 't lot verijdelde al mijn heil,
Ik moet mijn werk berouwen!
Daar zinkt hij in een' zetel neêr,
Met opgesparde blikken,
Verstijfde tong, verwrongen leên,
En schijnt in rouw te stikken.
De wanhoop schuilt in 't hol gezicht,
De dood op de open lippen;
En ziel en adem dreigt zijn borst
In d' eersten zucht te ontglippen.
Dit (zegt hij) is dan 't heuchlijk eind'
Van al die zoete droomen!
Die zoete droomen van 't geluk
Dat me eenmaal toe zou stroomen!
Dit had de Rhijnzwaan mij gespeld!
Zijn edele schenkaadjen!
En 't wonderbare vuurgezicht,
In Zwitserlands boschaadjen!
Bedrieglijk - haatlijk - gruwzaam spook,
Dat voor mijn oog kwam waren! -
Verraderlijk - en vloekbaar dier! -
Waar zijt gij heen gevaren?
Gevaren? - met dat tooverschrift -!
Die valsche tooverlettren,
Waar uit de hel heur bliksems schoot
Om mij de kruin te plettren?
Wat wordt, wat wierd, wat is er van?
Wat deed mij 't noodlot hopen?
ô Ja, ik heb verdiend, ik won,
En - de afgrond spart zich open!
Verdienen! - winnen! - 't Is volbracht,
Waar 't lot mij toe verdaagde!
Gij, schenk mij 't loon, bedrieglijk lot!
Vertraag, als ik vertraagde!
Zoo spreekt hij, rolt een grimmig oog
Verwilderd heen en weder,
En werpt zich straks met ongestuim
Aan Heiles voeten neder.
ô, Spreekt hij, waardigste in 't heelal!
ô Waardigste te winnen!
Om wie de dood voor 't Ridderhart,
Zelfs roemloos, waar te minnen!
Gij dan, gij waart de onschatbre prijs,
Waarnaar mijn arm moest streven!
Die 't edel te verdienen was!
Te winnen, hoogst verheven!
Neen, 'k had mijn hart te veel gevleid,
Niet meer van 't lot te vragen.
Die winst is niet te duur betaald,
Met al mijns levens dagen.
Neen, 'k heb het lot te veel beticht,
Het kon niet meer beloven.
'k Verdiende, ik won -! 't Bezit daar bij
Ging 't sterflijk zijn te boven. -
Welaan! 'k begeer, ik eisch niets meer -
Maar, door mijn bloed gehuldigd,
Ontfang, van die u heeft verdiend,
Het pand, aan u verschuldigd!
Hij zwijgt, rijst op, en steekt den ring
(Terwijl hem de oogen vloeien)
Al bevend aan de maagdehand,
Waar op zijn tranen gloeien.
Hij snikt! - Welaan, ik ben voldaan,
Zie daar mijn lot volkomen!
Hij sprak, ziet om, en grijpt zijn staal,
En - beken bloeds aan 't stroomen!
VII.
Barbaren, die in tranen weidt,
Wien 't lust, in 't bloed te wasschen!
Treedt toe, voldoet uw bloeddorst hier:
Hier vloeit het, bloed bij plassen!
Gewelf en wanden druipen bloed;
't Bruischt op uit vloer en steenen,
En gutst en vloeit in golven saam,
En zwalpt er over henen.
Van waar dit wonder, Zangerin -?
Wat 's dit -? Een aantal lijken
Spoelt dobbrend door dat wallend bloed,
En hoogt zich op als dijken.
Verstom hier, Ridder! ja verstom,
En laat u 't staal ontvallen!
De zolder scheurt, de muur deinst af -
Gij staat voor Narboos wallen.
Voor Narbo! daar de donder loeit,
De bliksem licht en flikkert,
De pest heur seis in 't duister zwaait,
En 't zwaard des hongers blikkert.
Gij ijst? - ô neen. - Zie daar den schicht
Die u door 't hart zal booren! -
Gij lacht het glimmend ijzer toe? -
Nog meer is u beschoren!
‘Nog meer! - (dus klinkt den held in 'toor) -
Barst, ratelende winden,
Barst, stormen, barst, orkanen, los!
Doet de aarde in 't niet verzwinden!’
Daar stormt, daar giert de rukwind aan,
Met knallen, baldren, klaatren! -
Een nevel stijgt - een nacht valt neêr! -
Nu joelen 's afgronds waatren!
Waar ben ik? roept de Ridder uit,
En ziet de golven klimmen: -
Die golven worden rood als vuur,
En schemeren van schimmen.
Waar ben ik? roept hij andermaal,
En wendt de hand voor de oogen!
Waar ben ik? en verheft het hoofd,
En 't schouwspel is vervlogen.
Vervlogen; maar een blinkend licht
Beschijnt hem uit de wolken,
En brengt een murmlend zuizen meê
Van stille waterkolken.
Flux treedt in dezen Hemelglans
De laatste der Urzijnen,
De groote Diedrijk-zelf, hervoort,
In 't wit der Serafijnen.
Mijn zoon, dus zegt hij, treed vrij toe!
Uw hart is mijner waardig.
Wees sterk: de kracht is deugd: ze is God,
En Hij, Hij is rechtvaardig.
Gij sidderde op 't gezicht des bloeds,
Des jammers, der ellenden -
Op 't eindloos vergezicht des doods,
Waar alle ontwerpen enden -
Gij sidderde onder 't duizendtal
Van angst- en schrikbre spoken,
Die 't onherhaalbaar stervensuur
Bij al wat leeft bestoken -
Gij sidderde, gij beefde nooit;
Uw moed bleef onbezweken:
Waar de onschuld leê, 't geweld verwon,
Uw arm was reê tot wreken.
Welaan, dus wil 't het Albestuur,
Aanbid zijn welbehagen!
Hij, God in al wat Hem betaamt,
Hij maakt Zijn werk volslagen.
Uw bloed zal aan de Kristenheid
Een reeks van Vorsten geven:
Geweldbetemmers, u gelijk,
Die op ons voetspoor streven!
Een trits van zonen, die uw' stam
In Duitschland uit zal breiden.
Zal looten uit hun lendenen
Door gantsch Euroop verspreiden.
Zie Diedrijk, die bij 't bloedig schild,Ao. 734.
Bezaaid met scepterstaven,
Uw' gouden' sabel zwieren zal,
Aan 't hoofd der Kleefsche Graven!
Zijn telgen zullen Oost en West
Met Grafelijke snoeren,
Hertooglijk bont, en kroonengoud,
Gebied en wapens voeren.
Door hem zal rollende eeuw aan eeuw
Uw bloed mijn' zetel drukken -
Tot....Hemel! hemel, weer dit af!
Mijn bloed zou kunnen bukken! -
Hij spreekt, het vorstlijk oog wordt rood
En 't voorhoofd trekt zich samen,
En Elius gevoelt een' blos
Van ongewillig schamen.
‘Mijn vader, (zegt hij) vader, ach!
Wie zal mijne asch dus honen?Ao. 1544. 7 Sept.
Mijn vloek en de uwe sla hem 't hoofd!
Nooit moet hem 't daglicht toonen!’
Mijn zoon, de Hemel vormt ons hart!
Zijn wil moet heilig wezen!
Hij deelde 't honderd andren meê,
Hij weigerde 't aan dezen!
Sla de oogen op uw' tweeden zoon,§ Ao. 734.
Die aan zijn forsche lenden
Uw' gouden' jachthoorn wappren laat,
Die Zweissens bergen kenden.
Zijn lot zal minder zijn, doch fier,
En, zonder oneer, dalen.
Zie nu zijn' broeder nevens hem
Met uwen echtring pralen!
Hij, heet op roem, zal 't Hessisch huis
Een teelt van Helden schenken,
Wier daden d' oorsprong van hun bloed
Aan de eeuwen doen gedenken.
‘Maar, vader, ach! mijn eerste hoop,
Mijn Diedrijk, gaat verloren!
Zijn tak versterft: een vreemd geslachtAo. 1669.
Is onze staf beschoren.’
Hou moed, mijn zoon! uw eigen bloed
Vloeit dit geslacht door de aâren:
Uw scepters passen in den klaauw
Van Pruissens adelaren.
Doch zie te rug: uws Diedrijks bloedAo. 821.
Na honderdjarig stroomen,
In twee paar takken uitgebreid,
Heeft zonen voort doen komen.
Wend de oogen op die lange reeks
Van mannelijke looten:
Die schakel is onafgeknot,
En uit zijn heup gesproten.
‘Wie is hij, die zijn' wapenrokAo. 817.
Met gloênde wielen teekent?
De aaloude krijgsmoed van zijn huis
Staat in zijne oogen sprekend.’
Mijn zoon, gij ziet een nieuwe spruit!
Zijne afkomst wordt verduisterd,Ao. 1290.
Maar echter door geen eeuwverloop
In Riddermoed ontluisterd.
Zie daar aan 's Hemels firmament
De star van Nassauw stijgen:
Die star, die met een' luister blinkt,
Waar van onze oogleên nijgen!
Die star, die Volken vrijen zal;
Die de aarde zou regeeren,
Zoo de eeuw van 't recht, van rust, van trouw,
Nog eens te rug moest keeren.
Die star zal, eeuwen na deez' dag,Ao. 1566. enz. enz. enz.
In deze reeks van telgen
Zijn trouwste medestanders zien,
De rechtstgeäarte Belgen.
Zie daar in 't staatlijk pleeggewaad
Een rij van uwe Neven
Voor Nassauw, recht, en Nederland,
En onschuld, staan gebleven!
Zie daar hen, die in 't dolst gestorm,
Als onverwrikbre dijken
Aan 't geeslend zeenat, weêrstand biên,
En buigen noch bezwijken.
Zie daar hen voor 't geschonden recht,
Waar eer en godvrucht wenken,
Zich zelf met lust en Riddren moed
Geheel ten beste schenken:
Zich zelf! hun bloed, hun erf, hunn' rang,
Met al hun Staatsverwachting! -
Ja, - zie, en ken uw zuiverst bloed
Aan deze plichtsbetrachting!
Zie hen de dolken van 't geweld,
En 's afgronds zwadder, tarten;
En vinden, met het oog op God,
Het loon in hunne harten. -
Gij weent, mijn zoon? - Dit lot is groot!
Vervolgren zelfs benijdbaar,
Die -! Monsters beeft! gij vindt mijn bloed
Ook in den tabbaard strijdbaar.
‘Mijn vader, welk een jeugdig hoofd
Verheft zich uit die allen?
Wat wacht hem, welk is 't scheemrend lot,
Dat hem te beurt moet vallen?’
....Mijn zoon! de morgen is noch verr',
Die op zijn kruin moet dagen!
De Hemel -! maar genoeg, mijn zoon,
Dat hij uw' naam zal dragen.
‘Mijn naam! - hij zal hem waardig zijn!
'k Lees in die teedre trekken
Mijn kroost, mijn eigen kroost - ô God!
ô Wil zijn dagen rekken!
ô God! hij draagt zijns vaders hart,
En, wat hem ook bejegent,
Ik zie, want uw belofte staat,
Ons bloed in hem gezegend.
....Ik zie - een nieuwe dageraad -
Daar rijst hij! maak u vaardig! -
U spel ik, Kind van onze hoop....!
ô Wees uw' naam slechts waardig!’
Zoo zegt hij, valt op 't aanzicht neêr,
En in een' kring van stralen
Staat Diedrijk naast hem, en alleen,
Terwijl er rozen dalen.
Zijn hand vat Heiles rechterhand,
Herroept haar aan het leven,
En doet haar deze rechterhand
Aan haar' behoeder geven.
1786.
De vracht der Rhijnstroomzwaan, wiens schouders 't Oosten schoorden;
Wiens naam de Kristenheid met dankbren eerbied spelt;
Wiens af komst de Aard' beheerscht tot in den nacht van 't Noorden,
En daar 't Bataafsche duin in Tethys armen smelt:
Verlosser van Martel, van Franken, en Teutonen;
Betemmer van den Fries, den Sax, en Saraceen;
In wien zich de oorsprong grondt van twintig Koningskronen;
Krijgshaftige Elius vertoont zich in deez' steen.
1788.
De laatste en schoonste roos, uit d' eedlen sprank gesproten.
Die eenmaal 't hoofd verborg in 't roemrijkst rozenbed.
Als 't kwijnend Rome in rouw zijn' throon zag omgestoten,
En de eer der Kristenheid in heur' banier gered;
Het laatste bloemtje eens stams, die, in den nacht der tijden
Geworteld, heinde en verr' zijn scheuten heeft geplant,
Wien 't Vorstlijk purper zelf heur' luister moet benijden;
Die roos vertoont zich hier in heur' verlaten' stand.
1788.
Wat ligt ge daar begraven!
Bedolven onder 't zand!
Wat staat uw kroeze schedel
Daar op die spiets geplant!
Wat had ik toch misdreven?
Misdreven, Ahacha!
Dat ik zo dra na 't paren,
In 't eenzaam lijnwaat ga?De linnenen Weduwen sluier, ten voeten afhangende.
De dag kwam tweemaal weder
Na tweemaal maneschijn,
Sints onzer beider handen
Te saam gevlochten zijn.
De zon rees uit de kimmen
Als ik u eerstmaal zag.
Ik zag uw grimmig wezen
Verhelderd door een' lach.
Ik zag uw' breeden boezem,
Gezwollen door den moed:
Ik zag uw oogen vonklen
Van echten krijgsmans gloed.
Ik zag uw gladde schouders,
En gitzwart aangezicht,
Van koopren weêrglans glimmen
By 't stijgend zonnelicht.
Ik zag u, en mijne oogen....!
Beschaamd sloeg ik ze neêr.
Mijn boezem rees en daalde,
Als 't golvend Westermeer.
Gy zaagt dit maagdlijk schamen,
En lachend tradt gy toe:
Uw breede mond ontsloot zich!
In 't minlijk Hikaboe.De groet eens Minnaars: ik bemin u.
Ik zag uw breede tanden,
Van 't frissche vleesch omboord;
Het frissche vleesch der lippen;
Waar op de bloedkraal gloort.
Ik zag die breede tanden,
Dat effen parelsnoer,
Al lachend zich verwijden,
Als gaapte een paarlemoer.
Uw oogen lonkten teder
Van 't bruischend liefdevier,
En gloeiden van genoegen,
Als de oogen van den gier.
In weêrwil van mijn schamen,
Verried ik al mijn vreugd:
Mijn vreugd, dat gy my minde!
En trilde van geneugt'.
Uw hand, my aangeboden,
Aanvaardde ik met ontzag,
En teedrer dan ooit meisjen,
Vierde ik mijn' bruiloftsdag.
Ik schatte my gelukkig
In de armen van een' man;
Een' man, die stevige eiken
Als rieten buigen kan.
Ik schatte my gelukkig
In de armen van een' gâ,
Een' gâ die my beminde,
En dacht mijn' heilstand na.
Gy toogt naar gindsche heuvels,
En velde gems of stier;
En op uw forsche schoften
Bracht gy my 't wildbraad hier.
Ik roostte zelv' de spieren
En 't smeulig ingewand
Van de omgebrachte dieren,
Met maagdelijke hand.
Wy deelden beet by bete,
En vielen moê en mat,
Met d'avond die vast daalde,
In 't dorre palmenblad.
We ontwaakten bly te moede.
Gelukkig door de trouw:
Gy, als mijn man gelukkig!
Ik, zalig als uw vrouw!
We ontwaakten bly te moede,
En eer gy my verliet,
Geleidde gy mijn schreden
Naar de aangelegen vliet.
Wy kwamen aan den oever;
Daar hield uw hand my staan,
En wees my met den vinger
Het ruim des hemels aan.
‘Beschouw daar aan den hemel
Dat thands verbleekend licht!
Het houdt zijn kromme hoornenDe Maan, in heur laatste vierdedeel.
Te bergwaart heen gericht.
Nog negenmaal na dezen
Zal dit gehorend licht
Met de eigen kromtens prijken
Om 't slinkend aangezicht.
En tienmaal zal na dezen
Dit blinkend Hemellicht
Geheel zijn' glans verliezen,
En wijken uit 't gezicht.
En tienmaal zal na dezen
Dat weggekrompen licht
Zijn horens weêr vertoonen.
Met omgewend gezicht.
En tienmaal zal na dezen
Dat weêr herboren licht
Zijn holle kaken vullen
Om 't blinkend aangezicht.
En als ge dan zijn horens
Weêr bergwaart heen ziet staan,
Zult gy een teder wichtjen
In deze plassen baân.’ -
Hoe huppelde op die woorden
Mijn teêrgevoelend hart!
Hoe golfde 't in mijn boezem,
Of 't overweldigd werd!
Uw mond drukte op den mijnen
Het zegel van uw woord,
En flux waart ge uit mijne oogen,
En heden - ach! vermoord!
De dag vlood heen, ging onder:
De zwarte nacht viel neêr.
De maan besteeg den heuvel,
Maar gy verscheent niet weêr.
Daar zat ik stil te peinzen,
En telde zonder end
De starren die er rezen
Aan 't draaiend firmament.
Daar zat ik stil te zuchten,
In priemend ongeduld,
Naar 't eerste morgenstraaltjen
Dat de Oosterkim verguldt.
Daar zat ik stil te peinzen,
En vond mijne oogen nat;
En zag, als ik ze droogde,
Mijn hand met bloed bespat.
Ik schrikte van dit teeken,
En wischte hand en oog:
Maar de eene werd niet zuiver,
Het ander werd niet droog.
Ik rees in angen moede,
En trad de stulpdeur uit:
En, Hemel! wat vertooning!
Wat schrikbaar rouwgeluid!
't Rinkinkte langs de straten!
Verwoesting, roof, en moord,
Met bloeddorst, slachting, woede,
't Holde al, vereenigd voort.
Door wijken en gehuchten.
Langs velden, wegen, paân,
't Was alles bloed en lijken;
Doorstooten; nederslaan.
Ik zag de ruwe knotsen
Van 't weeke brein bemorst.
Ik zag de spitse pramen
Gevlijmd door rug en borst.
De zoon van Zon en Aarde,Tijtel des konings.
De Koning, was niet meer.
De staf ontviel zijn handen,
En hy den stoel der eer.
Zie daar de felle krijgers,
Die, tijgerlijk verwoed,
Des Vorsten uitvaart vieren
In 't golvend menschenbloed!
Zie daar hun woeste bende,
Met akelig gehuil,
Den vorst zijn graftent bouwen
Op d' uitgedolven kuil!
Zie daar de stapels dooden,
Doorboord met spriet en schicht,
Door zand en bloedstroom sleepen
Naar 't open lijkgesticht!
'k Zag zelfs het doodhol delven,
En bloedig lijk by lijk
By 't vorstlijk lichaam zenden,
Naar aller schimmen wijk.
'k Zag de omgedolven aarde
De menigte van doôn
Met bloedig zand, bedekken,
By d' Eigenaar der kroon.
'k Zag hoofden afgehouwen,
En 't aaklig doodenbed
Met de afgehouwen hoofden
Op piek by piek, omzet.
Ik dwaalde langs die hoofden,
En zag ze siddrend na:
‘Licht vinde ik onder allen
Mijn dierbren Ahacha.’ -
Zoo dacht ik en verbleekte,
Daar ik op 't oogenblik
Mijn' Echtgenoot herkende,
En stond versteend van schrik.
Mijn' Echtgenoot! den mijne!
Den man, dien ik aanbad!
Die my voor duizend vrouwen,
Zich uitgekozen had!
Die my uit duizend maagden
Zich uitkoor tot een vrouw!
Dien ik me uit alle mannen
Ten egâ kiezen zou!
Hy was het! hy - de aanminn'ge!
En 't edel forsch gelaat
Droeg nog in d'enklen aanblik,
Al wat een' held verraadt.
Ik zag de gapende oogen,
Verwrongen en verspard!
De lippen openhangend,
En overdekt met zwart!
De fletsche en slappe wangen,
Van glans en schoon ontbloot!
Den hollen mond vertrokken
Door 't grijnzen van de dood!
De zwartgekroesde hairen
Door 't ronnend bloed gesleurd!
Den vetten hals geschonden,
En van den romp gescheurd!
Dit zag ik, en mijne oogen,
Hoe hebt gy 't kunnen zien?
En, zonder weg te smelten?
In tranen weg te vliên?
Dit zag ik, en mijn boezem,
Hoe kost gy 't wederstaan?
Hoe, zonder by dit jammer
Van ijzing te vergaan?
Hoe, zonder by dit jammer
Te bersten van den schrik?
Of in den rouw te smooren
Op 't eigenst oogenblik?
Of doet de rouw slechts lijden?
Slechts lijden zonder maat?
En voedt hy zich door 't lijden?
En wordt hy nooit verzaad?
Ach! waren er geen knotsen,
Geen schicht of spietsen meer,
Om my met een' te dooden
Op 't graf van 's warelds heer?Andere tijtel des konings.
Helaas, rampzaalge weduw!
Waar henen thands gevlucht?
Rampzalig zijt gy heden!
Rampzalig is uw vrucht!
Ga henen, arme droeve,
Vlied henen, verr' van hier!
En voer uw wee en klachten
Naar woud- en heuvelstier.
Tref daar met troostloos huilen
Des tijgers ingewand;
En meng een zee van tranen
Aan 't heet geblakerd zand.
Leg daar uw schreiend wichtjen,
Als 't ijslijk uur daar is,
Uw eigen ingewanden,
Ten prooi der wildernis.
Leg daar dat heilloos wichtjen
Op luttel struiken neêr:
Verbied uw oog de tranen,
En zie het nimmer weêr.
Laat vrij uw horens wassen,
Of krimpen, zilvren maan!
Laat vrij uw licht verdwijnen,
Of heel uw schijf beslaan.
Wacht niet, dat ik met de oogen
Uw omtocht begelei';
Of, met aandoenlijk staren,
Uw wederkomst verbei'.
Gy zijt voor my geen teeken,
Geen streelend teeken meer.
Voor my geen blijdschapsbode!
Dat alles nam een' keer!
Ik zal in deze vlieten,
(Ik zal het nimmer, neen!)
Geen teder jongske wasschen,
Als my beschoren scheen.
Ik zal geen teder jongske,
Het beeld mijns Echtsgenoots,
Van onder 't hart ontbinden,
Dan tot een prooi des doods.
Ik zal dat teder pandtjen
Het daglicht niet doen zien,
Om 't eens in koestrende armen
Den tepel aan te biên.
Mijn bloed zal 't nimmer voeden,
Mijn hand niet streelen, neen!
Mijn lach zijn' lach verzellen;
Mijn schreien, zijn geween.
Neen, 'k druk 't veroordeeld weesjen
Slechts eenmaal aan mijn hart;
En (dit zij mijn vertroosting!)
Dan sterf ik van de smart.
1788.
V. ‘Wat zucht ge, ô Yrwin, aan mijn borst?
Van wellust? Neen, van smart!
Wat wolkjen drijft er in uw oog
als ik u druk aan 't hart?
Ontbreekt er aan uw' heilstand iets?
Is u mijn min tot last?
Wat eischt, wat wil, wat wenscht uw ziel?
Wat klemt me uw arm zoo vast!’ -
Y. ‘Geminde! neen; ik wensch niets meer;
uw liefde zij mijn deel!
Maar 'k weet niet wat voor somberheid
beheerscht mijn ziel geheel.
Ik weet niet welk een voorgevoel
van dreigend ongeval
Grijpt my in al mijn leden aan.
Wat of ons naken zal!’-
V. ‘Ons naken? Yrwin! Aan uw zij'!
Daar ken ik geen gevaar.
De hemel storte en brijzle my!
uw boezem is mijn baar.
Neen, Yrwin, neen, ons dreigt geen leed,
mijn ziel getuigt het my!
Zy huppelt in mijn smachtend hart.
Wat vreeze ik aan uw zij'!’ -
Zoo sprak de blonde Vreedebag,
daar ze in 't gekrulde gras
In de armen van heur' Bruigom zeeg,
en in zijne oogen las.
De zon, die nog een' flaauwen straal
door de avondkimmen schoot,
Verlichtte 't maagdlijk aangezicht
met vurig blinkend rood.
‘Ach, Yrwin, zie, hoe gloeit de kim
terwijl het daglicht zinkt!
Wat overheerlijke avondglans,
waar meê de hemel blinkt!
Gewis, dit stil, dit grootsch verschiet
heeft iets ontzettends in.
De nacht koomt op, de schaduw klimt;
kom, spoên wy naar 't gezin.’
‘Het duister valt, de wijk is verr':
wy zijn hier gants alleen.
Ja, Yrwin, ja, ik voel het ook,
er waart iets om ons heen.
Iets gruwzaams hangt ons boven 't hoofd:
het klamme zweet breekt me uit:
Mijn boezem beeft als schuddend riet:
wat of dit toch beduidt?
Maar hoe! wat wil dit woest gelaat!
Ach, Yrwin, zijt gy 't wel?
Nog nooit heb ik u dus gezien!
Wat staan uw oogen fel!
Van waar dat gruwzaam steigrend hair?
Dat gapen van dien mond?
De loodverf die uw kaak betrekt?
Wat ziet ge dus in 't rond?
Omhels my! ken uw Vreedebag,
die aan uw' boezem hangt;
Die d' adem van uw hijgend hart
op hare lippen vangt!
Wat doet gy? Yrwin, zijt gy 't nog?
Zijt gy 't, mijn Yrwin! gy!
Is 't droom? is 't zinbedrog? is 't spook?
ô Hemel, sta my by!’ -
Zoo spreekt ze, en ijst van 't monsterdier
dat in heure armen gromt;
Valt, ijslijk gillend, ruglings neêr,
en blijft van schrik verstomd.
Geen Yrwin, neen, een Winterbeer,
als zy zich wedervond,
Snoof met een vreesselijke snuit
om haren boezem rond.
Zy gilt, zy schreeuwt, zy vlucht, zy vliegt,
en voelt geen' grond in 't vliên!
Reeds is zy in heurs Vaders stulp,
maar waagt niet, óm te zien.
Zy zit, zy zwijgt. Men vraagt vergeefs:
geen andwoord (wat men vraagt),
Wat haar, wat Yrwin is gebeurd,
verkrijgt men van de Maagd. -
Daar brengt men Yrwins opperkleed,
zijn spriet en leêren hoed:
Dees door eens wolven tand gescheurd;
en 't eerste, rood van bloed.
Nu twijfelt niemand aan zijn' dood:
Gewis, hy is geweest!
Voorzeker werd hy tot den prooi
van eenig grimmig beest! -
Nu gist men de oorzaak van heur' rouw;
heeft deernis met heur' staat;
Neemt troost en teedre oplettendheên,
en zorg en kunst te baat.
Men vond haars Minnaars sabelpels,
zijn walvischbeenen spriet,
En zoekt zijn overschot langs 't strand;
maar beenders vindt men niet.
Men werpt nogthands een' aardhoop op,
en richt, zijn' naam ter eer',
Den dennehouten staak daar naast,
en plant er zijn geweer.
De schoone ziet het zwijgende aan;
en met een' woesten blik,
Dien niemand van heur huis verstaat,
verraadt zy niets dan schrik.
Dus zit zy twintig weken lang,
geeft spraak noch spraakgeluid,
En smelt in stomme tranen weg,
en treedt de hut niet uit.
Op 't laatst, daar niets vermogend is
tot stilling van haar wee,
Voert haar heurs grijzen Vaders zorg
naar d' oever van de zee.
Nu koomt zy aan haars Vaders hand
by 't dorre strandgevaart',
Waar ThorThor is de opperste Godheid der Laplanderen. Een bloote boomtronk gants van takken ontbloot, en met een ruw zweemsel van een menschlijk gelaat daar in uitgehakt, stelt hem voor. Aan dezen tronk zijn, als onderscheidende kenmerken dezer Godheid, een moker met een steen en vuurstaal opgehangen, waar door tevens de Donderaar en de Schepper des Lichts in hem beteekend worden. d' ontzachbren mokerstaf
met staal en vuursteen paart.
Zy siddren op den drempelsteen,
die voor den ingang ligt,
En heffen de oogen trillende op
naar 't vormloos aangezicht.
De Priester leidt hen voor 't altaar;
daar knielen zy in 't zand:
Hy vat de grove tooverbom,De Tooverbom dient den Wichlaar ter bezweering van Goden en Geesten, op dat zy hem het verborgene ontdekken en instorten. Door heur zuizing en gonzing bedwelmd, strekt hy zich voor over op den grond, en vervalt in een mijmering, waar uit hy oprijst om zijne uitspraken te doen.
beschilderd door zijn hand.
Hy rommelt, draait haar over 't hoofd,
en zuist den God in 't oor,
En smeekt hem voor de kranke Maagd
genaderijk gehoor.
De vuurslag klinkt, de vonk springt af,
de Godheid hoort gebeên.
Hy strekt zich op de borst in 't stof
met uitgebreide leên.
De trommel rinkelt op zijn rug:
't ontzag der Godheid groeit!
't Wordt aaklig in den tempelkring,
en 's Wichlaars borst ontgloeit.
‘De misdaad (bromt hy) treft het huis,
dat d' onmensch schuilplaats gaf.
Heur wraak vervolgt en u en hem
tot in de nacht van 't graf.
Het euvel beef voor 's Hemels roê,
waar 't op de zwakheid woedt.
Heur zaak is aller Goden zaak:
zy vordren - menschenbloed.’ -
De Wichlaar zwijgt: de tempel dreunt
van 't gonzen van de trom;
En 't heilig woord van d' Offeraar
bant elk van 't heiligdom.
Daar gaat de droeve Vader heen
met zijn onredbaar kind:
Nu, beide, spraak- en wezenloos,
en in hun misdaad blind.
De Vader vouwt zijn handen saam,
en slaat het oog om hoog;
Ziet nu zijn droeve Dochter aan,
en dan, des hemels boog.
‘Ach, Hemel (zegt hy) neem dit hoofd!
mijn bloed verzoen' de schuld,
De bloedschuld, die mijn huis bevlekt,
zoo dit uw wraak vervult!
Mijn hart, mijn hand, zijn vrij van 't kwaad;
mijne oogen, rein daar van;
Mijn eenvoud kent bedrog noch list,
die iemand schaden kan.
En gy, mijn kroost! en, Yrwin, gy!
Waar zijn uw euveldaân?
Gy immers voelt u even rein?
of, wat hebt gy begaan!’ -
Hy sprak, en kust zijn Dochters wang,
van tranen thands doorgroefd:
En zet haar aan een' heuvel neêr,
meer zinloos dan bedroefd.
Hy loopt verbijsterd om en om,
maar zonder oogmerk om;
Nu, vloekende op zijn schuldloosheid,
en dan op 't Godendom.
Een grimmige IJsbeer heft het hoofd
van uit het bonzend meer;
Schiet toe, en valt op 't oeverzand
aan 's meisjens voeten neêr.
De Grijzaart schrikt: het walvischbeen
blinkt ijlings in zijn hand
Snort weg, en boort door 't borstlig hair
in 's ondiers ingewand.
Hy schreeuwt, treedt toe; en 't monster huilt
en wentelt in zijn bloed.
Hy nadert, met de vreugde in 't hart,
dat hy zijn telg behoedt.
Hy trekt het wapen uit de wond;
maar, eer hy weder treft,
ô Wonder! 't dier verliest zijn' schijn,
terwijl hy d' arm verheft.
Zijn muil, die gapend scheen naar moord,
zijn breede snuit, versmalt:
Zijn borstels worden menschlijk hair,
dat op zijn schoften valt:
Zijn klaauwen, armen, strekt hy uit,
en toont eens Jonglings borst.
't Is Yrwin (hemel!) die daar ligt,
en 't hoofd nog opwaarts torscht.
't Is Yrwin (hemel!) die daar ligt,
en in zijn' bloedstroom zwemt!
Die nog met machtelooze hand
des Grijzaarts handen klemt!
‘Ach (zegt hy)! 'k heb aan 't lot voldaan;
mijn onheil was verdiend.
Ik had de menschheid uitgeschud,
'k verried een' boezemvriend.’ -
Zoo zegt hy; richt het hoofd nog op;
bezwaarlijk! stort en sneeft.
Den Grijzaart knikt het lijf; verstijfd,
niet wetende of hy leeft.
Zijn Dochter bleef versteend van schrik;
hy-zelf, hy werd een klip;
En beide strekken thands ten baak
aan 't golvenklievend schip.
De zee bespoelde sints hunn' voet,
en sneed hen af van 't land;
Maar sedert waagt geen misdaad ooit
zich zoo naby aan 't strand.
En sedert blijft de Vriendentrouw
by 't menschdom ongeschend:
Want Yrwin en de Steenrotsklip
zijn al wat leeft, bekend.
1788.
Ada vlood langs veld en heiden
Met de doodangst in 't gemoed:
Wie zal Adaas tranen droogen?
Wie geleidt heur' teêren voet?
Van den boord der Vechterweiden
Liep zy, zonder duur of rust,
Naar de vette Veluwzoomen,
Daar de Waal de velden kust.
Aan de bocht der krommende Amstel
Wacht Reinier zijn lieve spruit;
Ziet hy met verlangende oogen
Naar zijn lieve dochter uit.
Vruchtloos wacht gy, teder vader;
Vruchtloos klopt u 't hart van angst.
Ada vliedt uw minnende armen;
Ada spot met uw verlangst.
‘Ada, roept de droeve grijzaart;
Ada, heel mijn schat alleen!
Laatste sprankel van mijn leven!
Ach! waar zijt, waar vloodt gy heen?’
Vruchtloos! Ada hoort geen weenen,
Geen geliefden vaders stem;
Ada zoekt, op woeste heiden,
Naar een toevlucht verr' van hem.
De ochtend, by zijn eersten schemer,
Had heur eerste vlucht gezien;
De avond zag haar rust verlangen,
Maar nog even rustloos vliên.
Wind en regen sloeg aan 't huilen,
Lucht en hemel stonden naar:
Dichtgepakte donderbuien
Kruiden krakend op elkaâr.
Nu voltooide 't dikste duister
't Aaklig van den hollen nacht.
Tastend trad zy op de vlakte,
Door een felle hageljacht.
Thans genaakt zy naarder streken;
Trapt op menschelijk gebeent;
Gaat door onbegraven lijken;
Huivrend en van schrik versteend.
Hier, hier had een dolle woede
By de binnenlandsche twist
't Bloedig moordtuig opgeheven,
Dierbaar menschenbloed verkwist.
Ada spoedt met aaklig rillen
Daar heur voet haar naauwlijks draagt:
‘Wee u, zegt zy, droeve lijken!
Wee, die een van u beklaagt!’
Straks begon het bliksemstralen
Dat het aardrijk om haar spleet!
Wie zal Adaas ijzing malen?
Wie de schokken die zy leed?
Wie heur brandende gebeden?
Wie het grievend naberouw,
Dat zy met verhaaste schreden,
Vruchteloos ontvlieden wou?
‘Ada, neen, daar valt geen vlieden,
't Naberouw is niet te ontgaan.
Schoon gy ook de nacht ontvlodet;
Daar is geen ontkomen aan.
Ada, neen, daar valt geen vlieden!
Die zijn ouders liefde vlood,
ô Die vindt, waarheen hy vliede,
Geene toevlucht dan de dood.’
Bevend hoort zy deze woorden,
Die het ruischen van de lucht
In heur ooren scheen te voeren;
En verstijfde met een' zucht.
Bevend hoort zy 't en verstijfde;
Bloed, en stem, en adem, stond:
Schenen in heur borst bevangen,
Opgesloten in heur' mond!
Niets meer hoort ze; niets verneemt ze;
Duizlend stort zy plotsling neêr:
Vlammen scheemren voor haar oogen:
Nog een gil, en ze is niet meer!
Daar, daar is dat laatste teeken,
Dat de dood van 't leven scheidt. -
Neen, het is een diep verzuchten!
't Is een kreet vol gruwzaamheid!
't Oog verheft zich vol verschrikking;
't Weidt wanhoopig in het rond.
Wat beschouwt ze, groote Hemel'
Wat gevoelt ze deze stond!
Raimond, lust van Adaas leven,
Die met haar de schapen dreef;
Die, naar elders heengeweken,
In haar denkbeeld achterbleef:
Die haar, als de lente bloeide,
Om heur hart en liefde vroeg;
En van wien ze sints die lente,
't Pand der teêrste liefde droeg:
Raimond, aan heur min ontstolen,
En te wapen opgeprest,
Raimond stond daar voor heur oogen:
Bleek, en tot de dood gekwetst.
Raimond stak zijn dorre palmen
Bevend, bloedloos, naar haar uit:
Opende verstijfde lippen,
Met een schrikbaar hol geluid.
‘Ada (zegt hy) zie my sterven!
Stervend wenschte ik u te zien.
'k Zie u! wees mijn stof niet grimmig,
Schoon ik ook uw' haat verdien.’
‘Ada!’ - IJlings zijgt hy samen!
Blaast den flaauwen adem uit;
En het meisjen stort daar nevens:
‘Raimond (zegt zy) neem uw bruid!’
1790.
Berta was weêromgegeven
Aan den Egâ dien ze aanbad.
Adelheide met heur loten
Van het echte bed verstoten,
Dat zy ingenomen had.
Berta was de lust en 't leven
Van een' teedren Echtgenoot;
Zy, op zijnen throon geheven,
Had hem wettig kroost gegeven
Uit een' onvervalschten schoot.
Berta heerschte Koninginne
Naast heur' waardigen Gemaal.
Zy, haars Egaâs hartvriendinne,
Hield hem, blakende van minne,
In een' band geklemd van staal.
Zwaait Pepijn den staf der Franken
In zijne oorlogshafte hand;
Berta doet zijn huwlijksboeien
Van de frisschte rozen bloeien,
Zaligt huis en vaderland.
Schoone Berta, aan uw voeten
Prest zich weêuw en wees om strijd.
Elk verdrukte durft het wagen,
Om zijn' Koning recht te vragen,
Daar gy-zelv zijn voorspraak zijt.
Zie die schaar van hulpeloozen,
Op uw aanzien reeds gerust;
Zie dien toevloed dankbre zielen,
Die daar om u henen knielen,
En wier mond uw' voetstap kust!
Daaglijks ziet ge zoo veel oogen
Naar uw edel oog gestrekt!
Daaglijks ziet ge zoo veel palmen,
Ondersteund door zoo veel galmen,
Naar uw weldaân uitgerekt!
Maar wie vliegt op 't staatlijk heden,
Daar de tempels openstaan,
Wie vliegt thands voor ieder henen,
Om, met hartbewegend weenen,
Aan uw voeten neêr te slaan?
Zie dien grijzaart, zat van dagen;
Ademloos in 't stof gebukt;
Wien zijn leden niet meer dragen;
Vol van 't merk van wreede slagen,
In zijn' open' rug gedrukt.
‘Grijzaart, zegt ze, zoo mishandeld,
Wat begeert gy, wraak of heul?
Wat verlichting voor uw pijnen,
Die my onverduurbaar schijnen?
Wat vergelding voor uw' beul?’
De oude ziet met starende oogen
Op haar deernistoonend oog.
Zwijgend heft hy, vol ontroering,
En in diepe geestvervoering,
Dorre handen naar om hoog.
‘Droeve grijzaart, roept zy weder,
Wat verlangt gy? eischt gy wraak?
Vraagt gy my een gunstbetooning?
Wenscht gy rechtspraak van den Koning?
Spreek, ik deel in uwe zaak.’
‘Neen, Vorstin, sprak de afgeleefde,
'k Schrei u om geen weldaân toe:
'k Heb de maat vervuld der dagen,
Die mijn God my gaf te dragen,
'k Ben en gunst en rechtzaak moê.’
‘Wat dan voert u, oude vader,
Aan mijn voeten op den weg?
Wat kan ik voor u verrichten,
Tot vervulling van de plichten,
Die ik willig op my leg?’
‘Niets voor my, ja niets, Vorstinne!
't Is voor my niet, wat ik vraag!
Zie dees open wonden vloeien,
Zie haar uw gewaad besproeien!
Zie de builen die ik draag!’
‘'k Zie ze, grijzaart, met meêdogen.
'k Wil ze droogen met mijn hand.
'k Wil ze met mijn kleed verbinden,
U mijn' bijstand doen bevinden;
Rijs slechts, hef u uit het zand.’
‘Neen, Vorstin, hier moet ik sterven,
Of mijn eisch my zijn verleend.
'Laat my hier de troost genieten,
Dat mijn tranen, daar ze vlieten,
Niet onvruchtbaar zijn geweend!’
‘Ween, ô grijzaart, pleng uw tranen,
'k Neem er deel in, stort ze vrij!
En neem deze hand ten teeken,
Dat het geen ge my zult smeeken,
U vooruit geschonken zij!’
Op die woorden, op dit teeken,
Rijst de grijzaart, ziet haar aan:
‘Berta! zegt hy, 'k eisch uw leven!
Morgen zult gy 't wedergeven
Aan den Heer van uw bestaan!’
Berta schrikt! heur kniën beven!
Ze antwoordt: ‘Zoo de Hemel wil!’
Maar de blos ontschoot heur wangen:
Hoofd, en hals, en leden, hangen;
En heur sprekend oog zwijgt stil.
In een' draaikolk van verwarring
Keert zy weêr in 't wachtend hof.
Vol van onbestemde tochten,
En van rondsom aangevochten,
Knielt zy siddrend in het stof.
Bidden wil zy! - kon zy bidden!
Schreien! - tranen vindt zy niet!
Zich tot heur' Verlosser keeren,
En van hem den troost begeeren,
Die haar wijd en zijd ontvliedt! -
Mocht zy dat! - maar vruchtloos pogen!
't Hart is al zijne aandacht kwijt.
't Hart, als in heur borst versteenend,
Schijnt zich met heur angst vereenend;
Ieder hartklop, een verwijt.
Berta! Gy, zoo groots weldadig,
In wat wanhoop stort ge neêr!
Waar is thands uw moed gebleven?
Waar uw gants Godsdienstig leven?
Heeft dan dit geen waarde meer?
Hoe! wat woeste, felle blikken,
Die gy tot den Hemel wendt!
Wat ellendig handenwringen!
Welk een klem van folteringen,
Die alleen de wanhoop kent!
Gy vertwijfelt dan bij 't sterven?
Wanhoopt by de stond des doods?
Zijn dan al uw vrome daden
Nu als weggedorde bladen?
Haar herdenken, troosteloos?
Durft ge, met dien dosch omhangen,
Niet gerust tot Goël treên?
Met dien dosch van schoone deugden,
Die u altijd zoo verheugden,
Daar gy om wierdt aangebeên? -
Maar - daar zijgt zy nokkend neder;
't Lichtschuw voorhoofd kust den groud;
Tranen, die de nood leert weenen,
Stroomen langs de marmersteenen
Waar de throon gespannen stond.
‘Heiland -!’ zegt zy, heft haar oogen! -
De eigen grijzaart doet zich op.
Hy, die, voor haar neêrgebogen,
Haar zoo teder had bewogen,
En haar wanhoop dreef ten top.
De eigen grijzaart, maar verhelderd,
Maar verjeugdigd van gelaat:
Zonder trekken van verouding,
En in rijzige englenhouding,
Met een hagelwit gewaad.
Blonde lokken, rijk van luister,
Zwieren om 't aanminnig hoofd;
En een glans van zilvren stralen
Schijnt als om hem rond te dwalen,
Die den middagglans verdooft.
‘Berta, zegt hy, ken u-zelve!
Leer wat ware rust verschaff”:
Leer uw deugden recht beschouwen:
Ken het valsche zelfbetrouwen:
Sta van dezen afgod af!
Jezus zag uw zelfmisleiding;
Zijn genade kwam u voor:
Zijn verdienste zal u kleeden;
Offer Hem uw dankbre beden,
Met het Uitverkoornen choor!’
1792.
In 't onderaardsche kelderhol
Aan blok en steen geklonken,
Lag de onbekende, mat en krank,
In duistren damp en kerkerstank,
Op 't vuile stroo gezonken.
Daar lag zy ongehavend neêr,
Vermast door boei en banden,
Gants uitgemergeld en verbleekt,
Het oog van tranen blind geweekt;
En zweeg, en wrong de handen.
Van pijn en kommer uitgeput,
Van onrust afgemarteld,
Behield zy niets dan 't blonde hair,
Waar aan zy nog te kennen waar,
Dat om de schouders spartelt.
Maar niemand, niemand kent haar hier.
De schoone Westfriezinne
Wekt thands in 't slordig mansgewaad,
Geen achterdenken door 't gelaat,
Geen sporelooze minne.
Dus lag zy, als in 't holle kluis
De Spaansche kerkerwachten
Door 't naauw ontgrendeld venstergat
Het zeemlenbrood met luttel nat
Aan hun Gevangnen brachten.
Daar werpt men elk het harde brood
Verachtlijk op de steenen;
Daar reikt men elk de waterkruik,
Te klein voor 't noodigste gebruik,
En let niet op het weenen.
Zoo gaat men ieder kerker rond,
En nadert ook den haren.
Den haren, daar zy, flaauw van smart,
In ieder klopping van het hart
De laatste meent te ontwaren.
De Wachter, met een enklen wenk,
Beschouwt heur brekende oogen;
Hy zet zijn vracht daar achtloos neêr,
En spoedt en sluit den grendel weêr,
En gaat, en - wordt bewogen.
Bewogen? Ja, voor d' eerstenmaal:
Hy voelt zijn hart ontroeren,
En vliegt (van zuchten weet hy niet,
Noch hoe die wondere aandrift hiet)
Om bystand aan te voeren.
Daar keert hy met een Priester weêr,
En stelt de kluisdeur open;
En leidt den grijzen vader in,
Wien zuivre God- en menschenmin
Tot ieders redding nopen.
De grijzaart spreekt haar vruchtloos aan,
En hoort heur borst slechts hijgen.
Hy voelt haar voorhoofd koud bezweet,
En legt de hand op 't overkleed,
En wil haar lucht doen krijgen.
Hy schrikt! de boezem van een vrouw,
In 't manlijk kleed verholen? -
ô Ja, hy twijfelt langer niet!
Hy nadert schichtig, ziet, herziet!
Gewis, hy kan niet dolen.
Ja, 't is een vrouw, een teedre vrouw,
Die fier, in dees vermomming,
Van jammer en ellend vergaat,
En niemand heur geheim verraadt,
Tot zijn, tot elks verstomming.
Wat oogmerk, wat geheime drift,
Wat doelwit mag het wezen,
Dat ze onder dit gewaad verbergt;
Waarom zy zooveel rampen tergt;
En niets betoont te vreezen? -
Dit weet men: ze is voor weken tijds
In 't Spaansche heir gevonden,
En toen, by 's Veldheers legerwacht
Van heilloos landverspiên verdacht,
Ten kerker opgezonden.
Meer weet men niet. - Met zorg en vlijt
Herroept men haar in 't leven;
Maar zy slaat allen bystand af,
En wil niet anders dan het graf,
En schijnt voor 't licht te beven.
De vrome vader spreekt haar toe,
Met tederheid in de oogen.
‘Mijn dochter (zegt hy), wees gedwee;
Wat God u ook verduren deê,
Hy treft uit mededoogen.
De wanhoop hoont zijn gunst, zijn macht.
ô Draag uw lot geduldig!
Ontsluit uw boezem voor mijn troost;
Wy allen zijn zijn schuldig kroost:
Geen onzer leeft onschuldig.’ -
‘Mijn vader (zegt ze, diep geraakt,
In afgebroken snikken.)
Wie heeft u mijn geslacht ontdekt?
Of wie my met een schuld bevlekt? -
Of spant de list my strikken?
Welaan dan! 't Is zoo: 'k ben een vrouw!
Ik kan het niet verheelen.
Maar Echte min en Huwlijkstrouw,
Zie daar de misdaad van die vrouw,
En wat haar doet verkwelen!
Ga, breng dit aan uw meesters aan:
Ik zal mijn lot verwachten.
Doch meld my slechts of Herman leeft,
Die hier zijn boei gevonden heeft?
Dit zal my 't al verzachten.
Om hem, die hier gevangen zat,
Om aan zijn zij' te sterven,
Bestond ik alles wat ik deed:
En, hebt gy deernis met mijn leed,
Zoo doe my dat verwerven!’ -
De grijzaart stort een stillen traan:
En, schreiende opgerezen:
‘Bedrukte (zegt hy)! hoop op God.
Voor my, my deert uw gruwzaam lot. -
Hy leeft - maar is verwezen.’ -
‘Verwezen? - Hemel! - Gruwbre slag!
Wat heeft hy dan misdreven?
Hy nam voor 't dierbaar vaderland
Gerechte wapens in de hand;
En kost hem dit het leven?’ -
De grijzaart zwijgt, en nokt, en schreit,
En wil, maar kan niet spreken.
De ontroering sluit den mond hem dicht,
Maar deernis zweeft op 't aangezicht,
Zijn edel hart ten teeken.
Hy gaat, Kathryne bleef alleen,
Heur smart ten prooi gegeven.
‘Ach (zegt zy)! slechts eene enkle beê,
ô Hemel, in mijn snerpend wee!
ô! Laat ons samen sneven!’ -
‘Wij zullen!’ roept een teedre stem;
‘Wij zullen, dierbre Gade!’
Dus roept haar Herman, nat beschreid,
En door den Priester ingeleid.
‘God geeft ons die genade.’
Zy ziet hem; zuizelt van de vreugd;
En stort zich in zijne armen.
‘Mijn Herman! Herman! 'k heb u weêr!
En zien we ons thands den laatsten keer,
Zoo wil zich God erbarmen!’ -
‘Mijn dierbre! ja, ik ga ter dood:
Mijn strafuur is verschenen!
Vaarwel, vaarwel, geliefde Gâ!’ -
Mijn Herman! neen, ik volg u na.
Wat vliedt, wat vliedt gy henen?
‘Men rooft u uit mijne armen niet.’ -
‘Gy zult my spoedig volgen.
Men heeft my voor een uur gemeld,
Dat ook uw vonnis wordt geveld.
De Veldheer is verbolgen.’ -
‘ô Heilrijk dan 't Soldatenkleed.
Dat my die dood bereidde!’ -
‘Neen, Dierbre, neen! vloekwaardig kleed,
Dat u een lot verkrijgen deed,
Zoo gruwzaam voor ons beide!
Dan, waarom ons het hart verscheurd,
Reeds al te veel bewogen?
Wy weten, dat de dood ons toeft:
Welaan, men treê hem, onbedroefd,
En moedig, onder de oogen!
Vaarwel, mijn Dierbre! laat my los!
Ik smeek u, stort geen tranen!
Gy volgt my op mijn bloedig spoor.
De Heiland ging onschuldig voor,
Om ons den weg te banen. -
‘Ja, Jezus ging ons allen voor:
Dat u zijn Geest geleide!’
Dus roept de ontroerde Priester uit,
Terwijl de deur zich weêr ontsluit.
‘Zijn lijden trooste u-beide!
Maar toeft, een enkel oogenblik...!
ô! God is groot en machtig!’ -
‘Mijn vader, waarom thands vertraagd?...
Ik voel mijn zwakheid onderschraagd!...
Wees me in uw beê gedachtig!’ -
‘Een oogenblik nogthands, mijn zoon!...
Aan God hangt dood en leven.
Wie weet...!’ - ‘Ach, vader, vlei my niet,
Daar de Engel die den dood gebiedt,
Het zwaard reeds heeft geheven.’ -
‘Mijn zoon, geen ijdle, valsche hoop
Poog ik u aan te bieden.
Doch waartoe zoo veel ongeduld,
Eer 't uur uws levens is vervuld!
Laat 's Hemels wil geschieden! -
Ja, te aarzlen als Gods stem ons roept,
Is schuldig, is te doemen. -
Maar dat men elke stond waardeert,
Die God door ons bestaan vereert,
Is 's menschen plicht te noemen.
Dit oogenblik - is 's Hemels gaaf -
En zoudt gy dat verachten? -
Laat u geen woeste stervensdrift
Ondankbaar maken voor die gift;
Maar leer ze recht betrachten! -
Gy, zijt gy rijp voor de Eeuwigheid? -
Daal in u-zelven neder! -
Vertwijfling, die ten grave vliedt,
Is 't Christlijk onderwerpen niet,
Steeds stil, gematigd, teder.’ -
‘Ach, vader!’ zegt het weenend paar,
‘Heeft ons het hart bedrogen;
Ach, waarom rukt uw liefdeplicht
Ons dezen blinddoek van 't gezicht?
Wat stelt gy ons voor oogen!’
‘Mijn kindren (zegt hy)! 'k zeg u niets,
Het geen uw hart kan wraken.
Mijn plicht is, om by 't dolend lam,
Uit welken stal het tot my kwam,
Voor zijn behoud te waken.
Ik waak voor u: 'k voldeed mijn' plicht!
Gij zult het my vergeven,
Indien ik 't hart u openrijt. -
Men koomt: ik hoor het - thands is 't tijd!
Treedt toe - gy hebt het leven!’
‘Ja, leeft! - Dus riep de Veldheer-zelf.
Zijt vrij, en hebt het leven!
Ik koom', ô ongelijkbre Vrouw,
Uw' moed, uw gadelooze trouw,
Een blijk van eerbied geven!
Dees grijzaart trof my 't eerlijk hart:
Dank hem voor uw bevrijding.
Zie daar de vrijspraak van mijn hand!
Gaat, leeft in 't roemrijk Nederland,
Der wareld tot benijding!’
Hy sprak: het paar blijft roerloos staan.
De Veldheer is verdwenen.
Hy ging, om hunnen dank te ontgaan:
Zijn hart had aan zich-zelf voldaan.
Nu doet de blijdschap weenen.
De grijzaart vat hun beider hand,
En zegt: ‘geliefde vrinden!
Gaat, zegent Gods voorzienigheid!
Zy had u slechts aan 't graf geleid,
Om u bereid te vinden.’
1793-1798.
In Duivenheim kent men des Farheers hof,
Daar spookt het by nacht door de bladeren.
Daar fluistert, daar kreunt het, daar zucht het zoo naar!
Daar wordt men zoo angstig een stenen gewaar,
Als 't duifjen doet hooren in 's levens gevaar,
Wanneer het een' havik voelt naderen.
Daar flikkert een vlam aan den waterkant,
Die wemelt en dwaalt langs de biezen.
Daar treft men een plekjen, waar 't gras niet op vat,
Dat wordt van den daauw of den regen niet nat;
De wind ruist er, huivrig, door 't trillende blad,
En doet er u de aders bevriezen.
De Dochter des Farheers van Duivenheim
Was eventjes zeventien jaren:
Een Duifjen gelijk, zoo onnoozel en zoet;
Een meisjen vol schoonheid en levendig bloed:
En schaars had een knaapjen dat meisjen ontmoet,
Of 't wenschte om met roosjen te paren.
Aan de overzij' van een loopende beek,
Die ginds van den heuvel kwam jagen,
Vertoonde zich, hoog uit den rijzenden grond,
En schitterde en blonk heele mijlen in 't rond,
Wanneer er de zon tegen avond op stond,
Een Landhuis van oudere dagen.
Daar leefde de Jonker van Valkenstein
In overvloed, wellust, en weelde.
Het meisjen sloeg dikwijls haar oog op dat huis;
En als zy den Jonker, in woelig gedruis,
Den jachtstoet zag leiden naby aan heur kluis,
't Was, of het heur hartjen dan streelde.
Hy schreef haar een briefjen op zijden papier,
Omtogen met goudene randen!
Hy voude zijn beeldtnis in 't vleiende blad,
Op 't schoonst in een hartjen van paarlen gevat,
Verlokkend geschilderd, hoogkostbaar geschat:
En speelde 't het meisjen in handen.
‘Lief Roosjen, laat loopen al wat om u vrijt:
Vergooi u niet, lust van mijn leven!
U wordt vrij wat beters door 't noodlot gespaard.
Gy zijt my de schoonste, de minlijkste op aard;
En 'k acht u den besten der Ridderen waard;
En waard, om bevelen te geven.
Ik heb u een woordtjen te zeggen, lief kind!
Maar moet u in 't heimelijk spreken.
Mijn aanzoek waar mooglijk uw” vader verdacht.
Ik zal aan uw huis zijn om 't midden der nacht;
Indien gy my dan op uw kamer verwacht,
Zoo geef my een kennelijk teeken.’ -
Zy gaf hem geen teeken: maar echter hy kwam;
Geheel in zijn' mantel gewonden,
Gewapend met jachtmes en zwanger pistool,
De voeten omwikkeld met viltene zool,
En sloop als een schaduw door moeshof en kool:
En stilde de wakende honden.
Daar staat hy, daar draait hy, daar loert hy in 't rond,
Geschokt tusschen vreezen en hopen;
En stapt op de teenen dat niemand hem hoort,
Met de ooren strakluistrend, door de achterwegspoort,
En zoo naar de stulpdeur al tastende voort,
En, net! doet het meisjen hem open!
Daar weet hy de schoone heur oor en heur hart
Zoo zoet, zoo bekruipend te streelen!
Ach! 't hart van het meisjen was teder en zacht;
De ontroering zoo hevig, zoo boven heur macht;
Hy spaarde geen pooging, geen lokäas, geen kracht,
Om haar in zijn vuur te doen deelen.
Ach! 't hart van een meisjen is teder en zacht!
Heur schuwheid zoo schielijk te tammen!
Hy zwoer haar, voor eeuwig, een' eeuwigen gloed;
Hy klemt haar in de armen, hy valt haar te voet,
Vervoert haar de zinnen, ontsteekt haar het bloed,
En zet heur verbeelding in vlammen.
Hy leidt ze op een bedtjen, met bonen beplant,
En voelt, dat de leden haar beven.
Daar jaagt haar het hartjen, daar zwelt haar de borst!
Daar bluscht zy, begocheld, zijn ziedende dorst!
Daar heeft hy heur onschuld voor eeuwig bemorst!
Heur zielsrust den doodsteek gegeven!
Welhaast zien de bonen by 't groeien van 't jaar,
Heur geurige bloesems verdroogen.
Daar vindt zich het meisjen zoo kwalijk, zoo bang;
Daar vallen de nachten haar slaaploos en lang:
Verlept haar het roosjen op voorhoofd en wang;
Verdooft zich de glans van heur oogen.
En als nu de stoving van hoogere zon
De peul aan den boonstaak deed rijpen;
En 't zwellende kersjen zijn blosjen schier had;
Toen rees haar de boezem van 't moederlijk nat,
En 't keursjen, dat altijd zoo puntigjens zat,
Begon haar de middel te nijpen.
En als nu de sikkel te veldewaart ging
Om d' akker zijn schatting te vergen;
De najaarswind over de stoppelen woei,
En 't aardrijk ontblootte van leven en groei,
En 't woud zich ontkleedede op 't stormengeloei;
Toen liet het zich niet meer verbergen.
Haar vader, een grijzaart, gevoelig voor smaad,
Valt straks in een radeloos huilen.
‘Hergeef my (dus krijt hy) mijn kind en mijn eer!’
Hy stoot met de vuist haar in dolheid ter neêr,
En slaat haar het lichaam, zoo krank en zoo teêr,
Vol bloedige wonden en builen. -
Hy stoot haar ten huiz' uit by donkere nacht,
By 't snerpen der wintersche vlagen.
Zy steigert door rotsen, door hagel, en wind,
Beklautert den heuvel, van droefheid ontzind,
En sleept zich naar 't landhuis, om hem, dien zy mint,
Heur razende smarten te klagen.
‘Ach! (zegt ze) gy hebt my tot moeder gemaakt,
Eer dat ge my vrouw hebt doen worden.
Beschouw hier, beschouw hier mijn jammer en smaad!
Beschouw hier de vrucht van uw roeklooze daad:
En hoe my het lichaam in pijnen vergaat;
En hoe my de kaken verdorden!’
Zy valt hem al nokkend en snikkend om 't hart.
‘Ach! dat ik u schreiend bezweere,
Herstel wat gy me eens onherroeplijk misdeedt!
Gy hebt my gestort in een' afgrond van leed;
Met schande beladen, zoo trouwloos als wreed:
ô Breng my nu weder ter eere!’ -
‘Arm meisjen (hernam hy)! hoe deert my uw staat!
Wy zullen 't dien beul doen berouwen.
Maar maak u door 't klagen niet ieder ten spot:
Blijf by my, en troost u, bedaard in uw lot!
Ik zal u een kamer doen geven op 't slot,
En komen u daar onderhouen.’ -
‘Ach! Hier is geen tijd meer voor langer beraân!
Geen troost in bedaardheid te vinden.
Hebt ge eenmaal aan Roosjen uw liefde verpand,
Zoo doe zonder uitstel uw' eeden gestand;
Zoo leg voor Gods aanschijn uw hand in heur hand,
En laat ons het Echtsnoer verbinden’! -
‘Zacht, meisjen! zoo heb ik het nimmer verstaan.
Hoe zou ik mijn hand aan u schenken?
Gy weet, dat ik spruit uit een' edelen stam:
Wat waar het, indien ik (o argeloos lam!)
Een meisjen als u tot mijne Echtgenoot nam!
Hoe zou ik mijn' adeldom krenken!
Lief bekjen, ik breek u mijn woord echter niet:
Steeds zult ge mijn troetellief wezen.
En, staat u mijn jager of kamerknecht aan,
Zoo mag er een handvol dukaten op staan,
Om met hem quansuis voor den Farheer te gaan,
Zoo hebt ge geen opspraak te vreezen.’
‘Dat God u, ontmenschte, verharde barbaar!
Dat God u ter hell' doe verzinken!
Onteerde ik, als gade, uw hoogäadlijke bloed,
Waarom dan, ô booswicht, uw eerloozen gloed,
Waarom dan uw lust met mijn onschuld geboet?
My in mijn geween doen verdrinken?
Ga heen dan, en neem u een wijf als u past.
Doch eens moet het blaadtjen zich wenden!
God ziet ons, en hoort ons, en weigert geen recht.
Eens moet ge in uw' hoogen, uw' aadlijken echt,
Den laagsten, verachtsten, verachtlijksten knecht
Uw bed voor uwe oogen zien schenden!
Gevoel dan, verrader! gevoel dan hoe 't smaakt,
Aan eer en geluk te verzaken!
Poog, poog dan uw voorhoofd, met onëer belaân,
Op muren en wanden te pletter te slaan;
Verwensch uw geboorte, vervloek uw bestaan;
En - stort u de hel in de kaken!’ -
Zy scheurde zich woedend van uit het kasteel,
En kan 't in heur wanhoop niet harden!
Daar rent ze nu henen door heide, door gras,
Door distels en dorens, door slijk en moeras,
By 't huilen der honden en 't ravengekras,
En rijt zich de voeten aan flarden.
‘Waar heen nu, waar henen, ontfermende God!
Waar zal ik, verlaatne, my wenden!’
Dus roept zy, vertwijfeld aan onschuld en eer,
En vindt in den hof van heur' vader zich weêr,
En zijgt daar op 't eigenste plaatsjen ter neêr,
Daar de aanvang was van heur ellenden.
Daar kruipt zy, en wringt zich, en wentelt langs de aard,
En voelt zich het ingewand scheuren.
Daar grijpt haar de weedom des barensnoods aan;
Daar waant ze in de vlagen der pijn te vergaan:
En vindt tot heur leger geen handtjenvol blaân,
Om 't krimpende lijf op te beuren.
Daar scheurt zich een wichtjen van onder heur hart,
In wilde en ondraaglijke smarte.
Daar gilt zy, verwilderd, en wordt het gewaar,
En wringt zich de handen met gruwzaam misbaar,
En rukt zich de hairnaald verwoed uit het hair,
En drijftze het kindtjen in 't harte.
En naauw is die gruwel, die bloedschuld begaan,
Of straks koomt haar geest tot bedaren.
Verbaasdheid, en ijzing, en gruwen vangt aan!
Zy waagt het, haar oogen ten hemel te slaan!
‘ô Jezus, mijn Heiland! wat heb ik gedaan!’
En 't bloed vliegt te rug in heur aâren.
Zy groeft met haar nagels voor 't lijkjen een graf,
Aan 't kantjen van 't biezige water.
‘Daar! rust daar, mijn wichtjen, tot jammer gebaard!
Hier zijt ge voor eeuwig voor schande bewaard.’
Dus spreekt zy, en plompt zich het hoofd in de vaart,
Met woest en afgrijslijk geschater! -
Dat is nu die vlam aan den waterkant,
Die wemelt en dwaalt langs de biezen.
Dat is nu dat plekjen, waar 't gras niet op vat,
Door daauw noch door regen bevochtigd met nat,
Daar 't windtjen steeds schuifelt door 't trillende blad,
En de aders van ijzing bevriezen.
Somwijlen vertoont zich daar boven den stroom,
Wanneer men het vlamtjen ziet blinken,
Een schijnsel, een schaduw met grimmig gelaat,
En blaast op het lichtjen, zoo lang het daar staat,
En tracht het te blusschen, maar woelt zonder baat,
Tot dat men 't in 't riet ziet verzinken.
Burger vrij nagevolgd.
1794.
‘Waar heen, waar voert ge my, Verrader,
In deez' afgrijsbren nacht!
Voeg, voeg my by mijn' grijzen vader,
Door uw' vervloekten arm geslacht!
Zijn bloed bedruipt my van uw handen,
En schreeuwt om wraak:
Verhoor het, God der Zuiderlanden!
Ontwaak! ontwaak!’
Zoo schreide, en schreeuwde, en kreet, en vulde
De gansche lucht met schrik,
Terwijl heur stem afgrijslijk brulde,
De teêrgevoelige Amadik.
De woeste Fedor sleept ze intusschen,
In d' ijzren band,
Al hijgende om zijn' brand te blusschen,
Langs 't huilend strand.
De golven, middlerwijl, aan 't koken,
Staan bruischende overend.
De stormwind, uit zijn kolk gebroken,
Doorvliegt heel 't rommlend firmament.
Afgrijselijke nevels vallen
Op 't halve rond,
En ratelende donders knallen,
Van stond tot stond.
De Wreedaart spoedt vast voort, in 't midden
Van zoo veel ijslijkheên.
Men moog des bliksems slag verbidden:
Hy hoort verwijting noch gebeên.
De gloed, die vonkelt uit zijne oogen,
Blaakt even fel;
En werd zijn boezem ooit bewogen,
Zoo loeg de Hel.
De bulderende orkanen mengen
En lucht, en golf, en zand
Door één. De zware kabelstrengen
Zijn voor hun schokken niet bestand.
Daar zinkt, van 't anker losgereten,
Des Roovers boot,
Door 't golfgeklots om verr' gesmeten,
In 's afgronds schoot!
Hy ziet het: uitzicht en vertrouwen
Verzinken daar met één'.
Hy ziet, met de afgesneden touwen,
Zich alle toevlucht afgesneên.
Hy ziet het, en voor 't eerst zijns levens
Ontzet zijn moed;
En wanhoop, woede, en ijzing tevens,
Doorkookt zijn bloed.
Neen, zegt hy, 'k heb den rug der baren
Niet vruchtloos doorgehotst,
En nacht, en storm, en doodsgevaren,
Om zulk een' schoonen roof getrotst; -
Ik heb geens vaders bloed doen stroomen,
En buit gemaakt,
Op dat me een goed, zoo duur bekomen,
Weêr worde ontschaakt!
Zoo spreekt hy, hoort klaroenen klinken,
En ziet, op 't krijgsgerucht,
Van verr' een reeks van fakkels blinken,
Wier glansen opgaan in de lucht.
Hy aarzelt; slaat een oog vol woede
Op lucht en zee,
En rukt zijn staal, nog laauw van bloede,
Weêr uit de scheê.
Nu ziet hy, aan zijn' voet gezegen,
Die hy gekluisterd hield;
Heft ze op, verheft den schrikbren degen;
En - reeds is ze in zijn' arm ontzield.
Hy ziet het, bliksemt met de tanden;
En kust heur' mond;
En drijft zich 't zwaard in de ingewanden;
En bijt den grond.
1794.
Wie zegt my best, waar Wijnsberg ligt?
Het is een stad met eeren:
Zy is door Noäch-zelv' gesticht;
Daar woont zoo menig lief gezicht,
Zoo menig brave Deeren! -
Indien ik van mijn leven trouw,
Uit Wijnsberg neem ik vast een vrouw.
De Keizer Koenraad (lang geleên!)
Was op die stad gebeten.
Hy bracht een leger op de been,
En stommelde om heur muren heen,
Als of hy ze op wou vreten.
Toen plantte hy zijn grof geschut,
En schoot de halve stad tot grut.
En als het steedjen weêrstand bood,
Toen zond hy zijn' Trompetter,
Die dreigde 't alles met de dood,
Wat leven in de vest genoot,
En bulderde als een ketter:
‘Weet, Schurken, koom ik in den wal,
Dat ik u allen hangen zal.’
Zoo haast de Burger dat verstond,
Gaf elk den moed verloren.
Men zag verwilderd in het rond;
En bibberde als een juffershond,
Te halver lijf geschoren.
Het brood was duur in dezen staat,
Maar nog veel durer, goede raad.
‘O weh mir, weh mir!’ riep het al.
‘O Mise - miserere!
Es ahndet mir ein Todtesfall!
(Die treurtoon klonk door vest en wal)
Dasz ich nur aussen wäre!’ -
‘O weh mir! (klonk de neventoon)
Es juckt mir an der Kehle schon.’
Doch, als de nood ten hoogsten graad
Van 't onheil is geklommen,
Dan is het somtijds vrouwenraad,
Die redding uitdenkt voor het kwaad,
Daar mannen by verstommen. -
Want vrouwenlist, zoo 't spreekwoord zeit,
Gaat boven alle listigheid.
Een wijfjen, als een Engelin,
Gehuwd sints twee paar dagen,
Schoot straks een inval in den zin,
(De vrucht van brave Huwlijksmin)
Die ieder moest behagen,
En daar ge, hebt ge slechts geduld,
Om lachen of by huilen zult.
In 't midden van de holle nacht,
Trok daar een Ambassade,
Van schoone vrouwtjens, onverwacht,
By Koenraad in zijn legermacht,
En smeekte zijn genade. -
Zy baden daar met al heur kunst;
Maar -! wonnen niets dan deze gunst:
‘Den vrouwen wordt het toegestaan,
Om met heur beste panden,
Te voet, het steedtjen uit te gaan;
Maar wat men zoo niet op kan laân,
Vervalt in 's Keizers handen!’
Met deze boodschap keert men weêr,
En ziet droefgeestig voor zich neêr.
De morgen rees; de dag kwam voort.
Maar, let eens, wat voor kuren!
Daar opent zich de naaste poort;
Daar trekken, op 't gegeven woord,
De vrouwtjens uit de muren;
En ieder torscht een' grooten zak,
Waar zij haar' eigen' man in stak!
De lansknecht merkt de kneep, en raast;
Zy zien zich aangehouen.
Maar Koenraad nadert met der haast,
En, 't hart was by hem wel geplaatst,
Hy prijst de brave vrouwen.
‘Neen, (zegt hy), 'k gaf mijn woord van eer,
En de uitleg staat aan my niet meer.’
Hy gaf een algemeen pardon,
En liet de pauken klinken;
Vernagelde zijn veldkanon;
Schonk elk' soldaat een' dukaton,
Om op zijn gunst te drinken;
En, jaarlijks, ter gedachteniss',
Drie grossen voor een vrouwenmis.
Wie zegt my nu, waar Wijnsberg ligt?
Het is een stad met eeren:
Zy is door Noäch-zelv' gesticht;
Daar woont zoo menig lief gezicht,
Zo menig brave Deeren!
Indien ik van mijn leven trouw,
Uit Wijnsberg neem ik vast een vrouw.
1794.
Eerste zang.
Als Floraas hand den hof schakeert
Met krokus en jasmijn,
Dan viert men in het hooge Choor
Den dag van Valentijn. -
De Vorst der Franken reed dien dag
Ter vroege morgenjacht,
En rende 't woud van Rennes in
Met vorstelijke pracht.
Een sleep van Heeren, rijk gedoscht,
Bewaakt huns Konings spoor;
En 't vrolijk daavrend veldgeschrei
Rolt bosch en dalen door.
Zy treên door 't dichtbewassen groen
In scheemrend twijfellicht,
En vinden in den duistren dan
Een pasgeboren wicht.
Daar lag het in een zijden doek,
Met bloemen rijk gestikt,
Omwonden van een purpren kleed,
Met zilver vastgestrikt. -
Op 't onverwacht gezicht verbaasd,
Vliegt alles in galop,
En zoekt, en roept; maar zoekt vergeefs:
Geen moeder doet zich op. -
De Koning naakt het lieve kind;
Beschouwt het met ontzag;
En 't reikt den Vorst zijn handtjens toe,
Met kinderlijken lach.
‘Aanminnig knaapjen, dat my treft,
Dus barst de Koning uit:
Gewis, gy zijt van edel bloed:
Wellicht een Konings spruit! -
Welaan! men brenge 't naar mijn Hof,
Zoo zorglijk als men mag:
En doope, en noeme 't Valentijn,
Ter eer van dezen dag! -
Gaat! schaft my straks een Voedster aan,
Die 't opkweke aan heur borst;
En niets ontbreke er aan het wicht,
Betaambaar by een' Vorst!’ -
Men schafte straks een Voedster aan,
Die 't opkweekte aan heur borst;
En niets ontbrak er by het wicht,
Betaambaar by een Vorst. -
Zoo groeide kleene Valentijn,
Van Vorst en Hof bemind,
En toonde, in al wat hy bestond,
Zich meerder dan een kind.
Zijn oog, zijn houding had iets groots
Dat door de harten drong:
Bevallig was zijn frisch gelaat;
Lieftallig was zijn tong.
Zijn boezem aâmde deugd en roem;
Zijn hart was fier, maar zacht.
Zijn wijsheid liep den tijd vooruit;
Zijn moed, de lichaamskracht.
En, met een gloed voor 't wapenspel,
Waar niets by halen kon,
Had Frankrijk reeds zijn weêrga niet,
Eer nog zijn jeugd begon. -
Nu spreidde zich het eerste dons
Om 's Jonglings rozenmond,
Als Valentijn zich Ridder zag,
En naar gevaren stond. -
‘Een gunst, een gunst, genadig Vorst,
Voor uwen Voedsterling!
Het eerst zich opdoende avontuur
Zij thands voor mijnen kling!’ -
‘Het eerst zich opdoende avontuur
(Was 't antwoord van Pepijn,
Terwijl zijn oog van vreugde blonk:)
Zal voor mijn pleegzoon zijn.’ -
Slechts weinig dagen vlogen om,
Of, hemel! wat gebeurt?
Drie Pelgrims traden in 't Paleis,
Met kleedren, gants verscheurd.
‘Genadig Koning, sta ons by,
Dit smeeken wy geknield.
We ontvloden uit het Rennisch bosch,
Van doodschrik half ontzield.
In 't binnenst van dat gruwzaam woud
Vernacht een Wildeman,
Die alles nedervelt en moordt
Wat hy bereiken kan.
Hy legert in een beerenhol,
By beeren opgevoed:
Hy jaagt den roof met beeren op,
En leeft van menschenbloed.
Met meer dan menschelijken stal
Verbindt hy reuzenkracht.
Geen wapen, dat bestaanbaar is
Op zijn begroeide vacht!
Een onzer viel zijn woên ten roof,
Verpletterd door zijn knots!
En wy, dat wy den dood ontvloôn,
Is door de goedheid Gods.’ -
Straks rijst de jonge Valentijn,
En neemt dit proefstuk aan,
‘Ga heen, verwin hem, zegt Pepijn,
Voltrek uw grootsch bestaan.’ -
Gestegen op een melkwit ros;
Zijn rusting onbewrocht,
Gelijk een' maagdlijk' Ridder past,
Die nog geen roem bevocht;
Begeeft hy zich naar 't Rennisch bosch,
Gezwinder dan de wind;
En vindt den wilden jongeling,
Die zijnen prooi verslindt.
Zijn breede schouders hingen woest
Van 't hangend hair bedekt:
Zijn oog stond woest in 't woest gelaat,
Geheel met bloed bevlekt.
Zijn nagels tartten d' Arendsklaauw;
Zijn leden d' Elefant:
Ontzachlijk zwaar was de eikentronk,
Besloten in zijn hand. -
Naauw ziet hy Valentijn naby,
Of neemt een schrikbren sprong,
En brult een ijslijk huilen uit,
Dat door de wouden drong.
Gelijk, op 's wandlaars eerst gezicht,
Een tijger, dol te moê,
Hem ijlings naar den gorgel vliegt;
Zoo vloog de Wilde toe.
Zoo sprong hy met geheven knots
Naar d' eedlen Valentijn;
Maar liep in 's Ridders taaien speer,
En zonk op beî zijn kniên.
Een tweede stoot uit 's Ridders vuist
Ploft hem geheel in 't zand.
Een sprong herstelt hem, met een drift,
Die al zijn vezels spant.
Nu zwaait zijn knots om 's Ridders hoofd,
Met ijsselijk geweld:
Maar dees ontwijkt den fellen slag,
Die nu zijn wapen geldt.
De speer verbrijzelt zich tot gruis;
En, als een bliksemstraal,
Vliegt Valentijn den zadel af,
Met uitgetogen staal.
De woestaart vliegt op 't blank rapier,
Met de eigen snelheid, aan,
En vat, en wringt het schittrend blad,
Gereed hem afteslaan.
Tot driewerv' grijpt hy 't lemmer vast,
En voelt de felle sneê:
Tot driewerv' vlijmt het door zijn vuist,
En neemt een' vleeschklomp meê.
Nu brult hy met nog woester kreet,
En bliksemt uit het oog:
Zijn lichaam trilt gelijk de pees
Op de afgeschoten boog.
Hy klemt, met onvoorzienen sprong,
Zich om den Ridder vast;
En rukt, met onweêrstaanbren schok,
Hem neder door zijn last.
De Ridder valt; maar, onberoerd,
Wringt hy zich de armen los:
En nu strekt beider strijdbre vuist
In plaats van zwaard en knots.
Zy wentlen, bloedend, langs den grond,
En worstlen uit hun macht:
Dees, met behendigheid van kunst,
En die, met woeste kracht.
Maar kunstgeleerde dapperheid
Betemt het woest geweld.
De Ridder overwint in 't eind,
En houdt het bloedig veld.
Hy bindt zijn' overwonneling
Een keten om de leên,
En voert hem aan de staart van 't ros,
Naar zijnen meester heen. -
Hy nadert door den dichten kring,
Die om den Koning sluit,
En biedt hem, op de knie gebukt,
Zijn duurgewonnen buit.
De vorst omhelst, en heft hem op;
En dronken van de vreugd,
De vreugde van eens vaders hart,
Verheft zijn heldendeugd.
Hy neemt het gouden ketensnoer,
Dat op zijn boezem hing,
En hangt het om den fieren hals
Van zijnen Voedsterling.
Hy schenkt hem, tot zijn wapenpraal,
Een hert op gouden grond,
Dat uit het bosch van Rennes vliedt,
Waar hy den Ridder vond.
‘Mijn zoon, dus zegt hy, dierbre zoon!
Gewis, gy zijt mijn bloed.
Ik voel het aan mijn kloppend hart:
Gy, toont het door uw moed.’ -
Des Wilden bloed- en krachtverlies
Verzachtte zijnen aart;
En eindlijk wierd hem Valentijn,
Hy, zijn' verwinnaar waard.
Zijn boschverblijf in 't beerennest
Bestemde hem een naam,
Die steeds roemruchtig klinken zal
Door 't zilver van de Faam.
Tweede zang.
Nu leefde Ridder Valentijn
By 's Konings Hofgezin,
En zamelde den rijksten oogst
Van wapenglorie in.
Zijn helmkam, met het hert versierd,
Was vijanden geducht;
Zijn naam, der zwakken troost en schuts,
Door heldendaân berucht.
De zorg en wellust van Pepijn,
Genoot hy, onverpoosd,
Wat staat-, wat eerzucht streelen kan
Van jeugdig Prinsenkroost.
't Ontzag van al wat om hem was;
De hoogste Vorstenpraal;
De zege, die geklonken scheen
Aan zijn verwinnend staal;
De liefde van een machtig Rijk;
Zijns Konings tederheid;
't Bewust zijn van zijn eigen kracht,
Dat zoo verrukkend vleit! -
Maar ach! die hooge wapenroem
Verwekt der Grooten spijt,
En wordt een giftige angelspits,
Die ieders hart doorsnijdt. -
Eens gaf de Vorst een kostbaar feest
Aan heel zijn Adeldom;
Waar 't al van diamant, en goud,
En Ridderketens, glom.
De kroes ging schuimende in het rond,
Met lach en gulle scherts;
Doch de afgunst mengt die gulle vreugd
Met heimlijk tandgekners.
Een Ridder, door den wijn verhit,
Verwijt aan Valentijn,
Van twijfelachtige geboort'
En duister bloed te zijn.
Dit laag verwijt doorgrieft hem 't hart:
Hy doet een duren eed,
Dat nooit zijn voet weêr rusten zal,
Eer hy zijne ouders weet.
Straks zegt hy Hof en Rijk vaarwel,
Met onverzetbren zin;
En stapt, voor daauw en morgenrood,
De wijde wareld in.
Zijn toestel maakt zijn rusting uit;
Zijn moedig heldenpaard;
Zijn stevige esschenhouten speer;
Zijn altijd zeegrijk zwaard.
Nog droeg hy onder 't opperkleed
Den purpren sluierband,
Die 't dekkleed van zijn kindsheid was;
Als zijn geboortepand.
Urzijn, wien de eêlste plicht sints lang
Aan zijne zij' verknocht:
Urzijn, zijn trouwe lotgenoot,
Verzelt hem op den tocht. -
Zy dwalen over heide en veld,
En dal, en heuveltop;
Door gloênde zonnebranding heen,
En kouden avonddrop. -
Reeds hadden zy verscheiden maal
Met taai geduld en moed,
Den moeden dag te bed gebracht,
En rijzend weêr begroet.
Reeds hadden zy verscheiden maal
De fakkel van de nacht
Gedoofd, en weêr ontglimd gezien;
Gevolgd, en ingewacht.
In 't eind genaken ze aan den zoom
Van eene omwalde gracht:
Daarover lag een koopren brug
Van ongemeene pracht.
Daarachter rees een heerlijk slot,
Uit marmersteen gebouwd;
Wiens transen heerschten over 't land,
En glinsterden van goud.
Den brug bewaarde een klokkenspel
Aan een onzichtbaar snoer;
Dat mensch noch dier hem over mocht,
Of alles vloog in roer. -
Pas zet ons strijdbaar heldenpaar
Den voet op 't koopren plat,
Of 't klinglen klinkt van alle kant
Hun de ooren doof en mat.
De slotpoort opent zich terstond
Op 't ringlend belgeluid,
En ijlings schrijdt een felle Reus
De wijde boogdeur uit.
't Was Diedfurcht, die in dit gesticht
Zijn roofnest had gevest.
Hy, opgevoed met menschenbrein;
De schrik van zijn gewest!
‘Vermeetlen, schreeuwt hy, geeft u op;
(Met ijsselijken strot);
Of 'k geve u wolf en raaf ten prooi!
Wat wilt gy in mijn slot?’
‘Gy blaaskaak, roept de Ridder uit!
Ik lach met uwen waan.
Ik koom uw wetteloozen roof
Uit uwe ketens slaan.’
Flux geeft hy 't moedig ros de spoor,
En stoot den reus op 't hart
Maar breekt zijn speer op 's vijands borst,
Die naauw beschadigd werd.
Hy bloedt nogthands, aanschouwt zijn bloed,
En voelt de pijn der wond.
De vlam ontspringt zijn grimmig oog;
Het schuim zijn woesten mond.
Hy heft zijn ijzren kolf om hoog,
En zwaait haar door de locht,
Dat de enkle windvang van den slag
Een woudös dooden mocht.
Hy mist zijn slag; en Valentijn
Snort als een wervelwind,
Met blooten sabel om hem heen,
Waar hy hem trefbaar vindt.
Als tallooze axten, van rondsom
Op eenen eik geveld,
Zoo vlogen 's Ridders slagen rond
Op d' overdwelmden Kelt.
En, even als een stortende eik
Des wandlaars schedel plet,
Zoo sloeg de ontzachbre reuzenknots
Naar 't Ridderlijk helmet. -
Maar ach! zie daar eene enkle bots,
Die 's jonglings hoofd ontmoet! -
Hy duizelt, - braakt een golf van bloed, -
En rolt voor Diedfurchts voet.
De reus stapt grijnzende op hem aan,
Hervat een tweeden slag,
En zegt: ‘Braak nu den adem uit!
Zie hier uw laatsten dag!’
Maar eer hy 't woord nog heeft geuit,
Terwijl hy d' arm verheft,
Verbrijzelt hem één gruwbre strook,
Die beî zijn schouders treft.
Urzijn, op 's Ridders schrikbren val,
Geheel in vuur en vlam:
Urzijn was 't, van wiens eikenstaf
Dit plettrend onweêr kwam.
De reus zinkt weêrloos voor zijn voet,
Met opgesparden muil,
De rollende oogen diep in 't hoofd,
En aaklig doodsgehuil.
De ruige strijder, niet voldaan,
Zoo lang zijn vijand leeft,
Herhaalt zijn poging, treft op nieuw;
En hy, - hy gilt en sneeft.
Nu vliegt hy naar zijn dierbren vriend,
Wiens bloed nog om hem stroomt,
En die, zijn teedre zorg ten dank,
In zijnen arm bekoomt. -
Flux treedt het overwinnend paar
Blijmoedig door de poort;
En zoekt den hollen burchtwal door,
Vol teekens van den moord.
Zy treffen, schier op ieder tred,
In 't mul en bloedig zand
Gekneusde menschenschedels aan,
En rookend ingewand.
Zy vinden uitgebleekt gebeent',
Op stapels saamgebracht;
Met leêge rustings zonder tal,
En keur van wapendracht. -
In 't eind vernemen ze onverhoeds,
In 't afgelegenst oord,
Het jammren van een vrouwestem,
Die uit de diepte boort. -
Zy volgen 't aaklig hol geluid
Tot aan een wenteltrap.
Dien stijgen ze op den klaagtoon af,
Die toeneemt, stap voor stap.
Nu vinden ze, in een duistren gang,
Een onderaardsch gebouw;
En daar, in 't aakligst kelderkot,
Eene onbekende vrouw. -
Haar houding, vol van Majesteit,
Verried een Koningin;
En 't door den rouw beneveld oog
Gaf diepen eerbied in.
Maar uitgeteerd, geschreid, gewaakt;
De kaken hol en bleek;
Geleek ze eens afgestorven' schim,
Die uit de grafkuil streek. -
De Ridder breekt heur kluisters los,
En buigt en hoofd en knie;
En vraagt heur staat, heur lotgeval,
En wat zy is, en wie? -
‘Ach, jongling! zegt zy, met een traan,
Gy ziet (terwijl zy bloost)
Eene Egâ zonder Echtgenoot!
Een moeder zonder kroost! -
Zie daar mijn lot in eens geschetst!
Wat wilt, wat eischt gy meer?
't Is even foltrend voor mijn hart,
Als grievend voor mijne eer. -
Maar neen, gy vergt het, jeugdig Held! -
'k Ben alles u verplicht. -
Welaan dan! hoor mijn rampen aan;
Licht, dat het my verlicht'!’ -
Derde zang.
‘Reeds twintig winters (ving zy aan)
In dit afgrijslijk slot
Geheel vergeten van 't Heelal,
Vervloekte ik mensch en God.
Getuige van afgrijslijkheên,
Voor 't zonlicht nooit ontbloot
Sleepte ik mijn haatlijk leven voort,
Steeds snakkend naar de dood.
Vergeefs, helaas! ik adem nog,
En, door uw' moed, weêr vrij,
Maar, zeker! tot een nieuwe ramp,
Alleen bewaard voor my! -
Weet: 'k ben de zuster van een Vorst
Van uitgebreiden Staat;
En huwde, in d' opgang van mijn jeugd,
Een' machtig' Potentaat.
Een Liefde, wederkeerig teêr,
Had onzen Huwlijksband
Met zachte rozenblaân getooid
En welige amarant.
Gelukkig leefde ik in die Echt
Een jaar, een dag, een nacht,
Wanneer 't verfoeilijkst gruwelstuk
Mijn heil den doodsteek bracht.
Een Priester, die door schijn van deugd
En strenge heiligheid,
Zijns meesters hart gewonnen had,
Beging dit gruwzaam feit.
Een feestdag, als ik aan zijn kniên
Met diepen oodmoed bad,
Belaagde hy mijn zuiverheid,
In dolheid uitgespat.
Met d' afschrik van een schuldloos hart
Wees ik het monster af;
Hief allen toegang voor hem op;
En dreigde hem zijn straf.
Straks wendt hy diepe wroeging voor,
En knielt en kruipt in 't stof;
En smeekt my, dat ik 't feit verheel'
Voor 't honderdöogig Hof. -
Onnoozle! door 't berouw geroerd,
Beloof ik 't; zwijg; vergeef!
En ach! wat kost my die genâ! -
Den staat, waarin ik leef. -
De booswicht fluistert mijn Gemaal
Bedekten argwaan in;
Vervult zijn hart met achterdocht;
En rooft my zijne min. -
Een slaaf, naby mijn ledikant
In mijn geheimst vertrek
Verstoken, en by nacht ontdekt,
Vervult zijn gantsch bestek. -
Daar stond ik voor mijn Hofgezin
(Beklagenswaarde vrouw!)
Beticht, gevangen en beschaamd,
Als schenster van mijn trouw.
Mijn Weêrhelft, dol van woede en spijt,
Doemt me ongehoord ter dood;
Niet trefbaar voor mijn zuivringsëed,
Noch mijn bevruchten schoot.
De deernis echter met mijn staat
Behoudt my 't zwangre lijf,
En 'k ga in woeste ballingschap,
Verstoten Koningswijf! -
Daar trekke ik door de wildernis,
In eindeloos geween,
Naar 't verr' gelegen Koningrijk
Van mijnen broeder heen.
En lang reeds kruiste ik land by land
Met wagglend kruipen door;
Wanneer ik in een eenzaam woud
Mijn weg en hoop verloor.
De scheurende arbeid greep my aan,
En wierp my op den grond;
En - niemand om my by te staan,
Wanneer mijn schoot ontbond. -
Zie daar me, in 't aakligste aller weên,
Dat naauw van dood verscheelt,
Twee kindren van het hart gerukt,
Huns vaders evenbeeld! -
Het oudste knaapjen, blank als sneeuw,
En schoon als 't morgenlicht: -
Het jongste, gants met hair bedekt,
En van een norsch gezicht. -
Maar hier begon mijn wreedste leed;
Want daar ik 't oudste kind
Teêrhartig voor de lucht bedekk',
En in mijn sluier wind';
Verrast me een grimmige beerin,
Die my mijn jongste rooft. -
De liefde zet my wieken by;
De schrik verrukt my 't hoofd. -
Ik vlieg den roover achter na,
Maar spil mijn laatste kracht,
En stortte onmachtig, roerloos, neêr,
Waar ik de dood verwacht. -
Mijn ramp was echter niet voleind:
Ik vind den adem weêr,
En zoek mijn kinders wijd en zijd,
Maar vind ze nergens meer.
En daar ik, jammrende om mijn kroost,
Het bosch ten einde dwaal,
Ontmoet ik dezen fellen reus,
En word zijn zegepraal. -
Maar 't zij mijn leed zijn gruwzaamheid
Ter mijner gunst' verbad,
Of 't noodlot nog niet lang genoeg
Mijn ziel gefolterd had;
Ik zag my aan mijn ijzren boei
In dezen kerkermuur
't Wanhopig leven steeds gespaard,
Tot dit verlossingsuur.’ -
De Ridder, in de ziel ontzet,
Blijft peinzende op 't verhaal: -
En eindlijk, aan zich-zelv' ontrukt,
Barst uit in deze taal:
‘Zoo zijt gy de eedle Belizant',
De zuster van Pepijn?
Des Griekschen Keizers Gemalin?
Gy kunt geene andre zijn!
Vaak hoorde ik aan uws broeders Hof
Een deel van al uw leed,
Waarvan my 't denkbeeld reis aan reis
De tranen stroomen deed.
Maar nu, verneem des booswichts dood,
Die al uw jammer wrocht;
En zelf zijn gruwzaam feit beleed,
Door 's Hemels wraak bezocht.
Verneem des Keizers woede en rouw
Om uw verhaaste straf:
De wroeging, waar zijn lijdend hart
Zich gants aan overgaf:
Zijn rustloos sporen naar zijn Gâ
Door heel des warelds kring;
Zijn wanhoop op 't mislukt bestaan:
Zijn boete en zuivering.’ -
Een traan ontrolt haar: ‘Heilig God!
(Dus valt zy snikkende in)
Zoude ik den Vorst nog wederzien,
Dien ik zoo teêr bemin!’ -
‘Gewis, Mevrouw, roept Valentijn,
Terwijl zijn boezem kookt:
Gy zult het, en gelukkig zijn!
De Hel heeft uitgespookt! -
Maar stelt ge u nog den sluier voor,
Waar in uw tederheid
Uw oudste spruit gewikkeld had? -
Of - wordt mijn hart misleid?’ -
Dus zegt hy, werpt zich aan heur kniên,
Ontdekt haar 't dierbaar pand,
Verborgen door zijn opperkleed;
En - kust haar bleeke hand.
Flux geeft ze een gil, valt ruglings neêr,
En is den adem kwijt;
Maar vindt zich in zijn arm weêrom: -
‘ô Meld my, wie gy zijt?’ -
Zy vraagt, zy hoort zijn levensloop;
Beschouwt zijn jeugdlijk schoon;
En valt hem schreiende om den hals;
En kent hem voor haar zoon.
‘Maar wie, wie is dees ruige knaap,
Die zoo op u gelijkt?
Mijn tweede wierd den beer ten prooi....!
Helaas! mijn hart bezwijkt!’ -
‘Mevrouw, hy is in 't eigenst woud
Van beeren opgevoed, -
En mooglijk....’ ‘Ja, gewis! mijn zoon;
Gy beide zijt mijn bloed.’ -
‘Maar is u van dien tweeden zoon
Geen teeken meer bekend?’ -
‘Hy had een purperroode roos
Vlak boven 't hart geprent.’ -
‘Vorstin! zie daar die purpren roos
Die op mijn boezem gloeit! -
Herken uw weêrgevonden kroost,
Dat uwe hand besproeit.’ -
Nu drukt zy beî heur wakkre zoons
Aan 't warme moederhart,
En in een' milden tranenvloed
Vergeet zy al heur smart.
Flux stijgt zy op des Ridders ros,
Door zijne hand geleid;
En trekt naar Frankrijks Koningsstad,
In sombre vrolijkheid.
Doch wie beschrijft des Konings vreugd
Wen hy heur komst vernam?
En wie drukt 's Keizers blijdschap uit,
Als hy die maar bekwam?
Gezwind vergaârt hy d' eêlsten bloem
Zijns Adels, tot den tocht,
En vindt in de armen van heur kroost,
Die hy zoo vruchtloos zocht.
Sints leefden ze in volmaakte min
Op Griekens troon hereend,
Tot hooggeklommen ouderdom,
En werden teêr beweend.
Hun zetel werd na beider dood
Bestegen door Urzijn:
En Valentijn bleef Frankrijks roem,
En heerschte na Pepijn.
1795
Het Najaarsweêr verscheen in 't veld,
En blies met hol geluid,
Als Adam tot zijn knechten sprak:
‘Wy moeten op den buit.’
‘En waar dan gaan wy nu op af?’
Vroeg zijn verwonderd rot.
‘Wy gaan de schoone Lady zien,
Op RidderRidder Alexander Forbes. Forbés Slot.’'t Slot van Tavoy.
De Lady stond op d' ommegang
En keek vast van den trans:
Met zag ze een gantschen Ruitrentroep
Met opgeheven lans.
‘ô Zie eens hier, mijn torenknecht!
Mijn hart ontstelt er van!
My dunkt, daar koomt een Ruitrentroep.
Wat of dat wezen kan?’
Men dacht, het was heur lieve man,
Die weêrkwam van de jacht.
Maar neen! het was de wreedaart Dam,
Die God noch Duivel acht.
Zy heeft nog naauw, in allen ijl,
Heur bouwen aangedaan,
Als Adam door zijn ruiterknechts
Een' kring om 't Slot doet slaan.
Zy heeft den soobren avonddisch
Ter naauwernood gedekt,
Als Adam met zijn ruiterknechts
De buitengors betrekt.
De Lady vliegt op 't poortportaal,
En steekt den witten vlag,
Of zy hem met een zoet gesprek
Mag brengen tot verdrag.
Maar als hy de eedle Lady ziet,
En allen toegang dicht,
Bekruipt de moedwil heel zijn hart,
En stijgt hem in 't gezicht.
‘Kom af, gy schoone vrouw, kom af!
Kom af, ter goeder trouw!
Van nacht zult gy mijn bijslaap zijn,
En morgen vroeg, mijn vrouw.’
‘Ik koom niet af, gy booswicht, neen!
Ik koom, ik koom niet af.
Waan nooit, dat ik de trouw verbreek,
Die ik mijn' Egâ gaf!’
‘Geef op dan 't huis, vermeetle vrouw!
Geef op, geef op het huis!
Of ik verbrand u-zelv daar in,
Met al uw jong gespuis.’
‘Ik geef, ik geef het huis niet op,
Onmenschelijke Draak!
En, moordt ge mijn onnoozel kroost,
Mijn Egâ leeft ter wraak. -
Maar Glaud, reik my mijn handpistool,
En laad mijn jachtgeweer!
Doorschiet ik dezen bloedhond niet,
Ik heb geen kinders meer.’ -
Daar stond zy op den opperwal,
En schoot twee kogels af:
Maar ach! zy mist des bloedhonds hart,
En treft zijn wapenstaf.
‘Brengt fakkels aan, roept Adam uit,
En zet het Slot in vlam.
Ik zweer, dat haar berouwen zal
Hetgeen zy ondernam.’
[De toortsen gaan van hand tot hand,
En gonzen door de lucht,
Op 't dorre hout van wal en poort,
En wat verbranding ducht.
Heur vlammen laten vonken na; -
Die vonken gloeien aan; -
En schichtig ziet men dezen gloed
Tot vlammen overgaan. -
‘Waar toeft, waar toeft gy, mijn Gemaal!
Uw vijand zweert mijn dood.
Ach! waarom zijt ge nu van huis,
En laat my in den nood? -
Waar toeft, waar toeft gy, mijn Gemaal!
Ik toon u hier mijn trouw:
En gy, gy laat my 't vuur ten prooi'!
Ach! red uw dierbre vrouw!]
Rep handen, haast u, trouwe Bob!
Ik geef u kost en huur:
Wat staat gy daar bewegingloos,
En laat my dus in 't vuur?
Nog eens, rep handen, trouwe Bob!
Ik geef u kost en huur:
Wat staat gy daar bewegingloos?
Verweer den vestingmuur!’ -
‘Gy geeft my wel de kost, Mevrouw;
Gy geeft my wel mijn huur: -
Maar ik geef my aan Adam op;
Ik waag my niet aan 't vuur.’ -
[Het vuur dringt door; het smeult, het smookt;
De zwarte rook stijgt op;
Stijgt kringswijs by de muren op;
Verdikt zich om hun top.
Nu is het op de boventrans
Niet langer uit te staan:
De damp tast tevens borst en long,
En oog en oogleên aan.
De hitte van 't doordringend vuur
Joeg ieder van beneên:
De scherpe rook verteert u hier!
Rampzaligen! waar heen? -]
Heur kleinste knaapjen schreit zich blind,
En jammert van de smart:
Ach, red my, lieve Moeder, ach!
De damp verstikt mijn hart. -
‘Mijn kind! dat goud u redden mocht,
God weet het, wat ik gaf! -
Maar zet u aan de zij' des winds,
Die waait hem van ons af.’ -
- ô! Riep haar jeugdig maagdelijn,
Een meisjen, lief en teêr!
- ô! Wind me een dubblen deken om,
- En laat my daar in neêr! -
Zy windt het wicht de dekens om,
En laat het daar in neêr.
Maar ach! het vindt een wreede dood,
En valt in Adams speer.
ô! Vriendlijk was heur schoone mond;
Heur koontjen, lief gegrubt;
En blond, heur sierlijkgolvend hair,
Nu, met heur bloed bedrupt.
Hy wendt haar om met de eigen speer.
Hoe was heur schoon verflenst!
‘Dit 's de eerste, sprak hy, die ik ooit
Weêr levend heb gewenscht.’
Hy wendt haar weêr en wederom:
Hoe bleek was mond en kaak!
‘Ik wou, ik had dat lief gezicht
Gespaard tot zoeter wraak!’ -
[Zijn hart ontroert voor d'eersten keer:
Hy voelt zijn boezem slaan.
‘Voort, brave Hopliên, voort herby!
Dit lijkjen hier van daan!
Voort, brave Hopliên, voort herby!
Dit voorspook baart my schrik:
Ik kan dat zacht gelaat niet zien,
Met dien ontzetbren blik.’ -
‘Geen voorspook treft dan hem die 't vreest:
Uw voorspook zij uw zwaard!
Laat nooit van Adam zijn gezegd,
Dat hem een lijk vervaart!’ -
Als nu de onzalige om haar hoofd
De vlammen op zag gaan,
Zoo drukt zy beî heur zoons aan 't hart,
En zegt: ‘Het is gedaan!’ -
De bloedhond blaast zijn veldtrompet,
En roept: ‘Trekt af, trekt af!
Het Slot staat thands in volle vlam;
Nu heeft het wijf heur straf!’ -
Maar juist toog Ridder Forbes aan,
En zag de bende vliên,
En 't Slot in lichterlaaien gloed,
Zoo verr' zijn oog kon zien.
Een doodschrik overstelpt zijn hart
Daar hy dien brand beoogt.
‘Rent voort, mijn brave Krijgsliên, rent!
Zoo hard gy rennen moogt!
Rent voort, mijn brave knechten, voort!
Zoo hard gy immer kont!
Die de achterste der bende blijft,
Staat nooit weêr in mijn front!’ -
Nu rukt, nu rent men, elk om strijd,
En vliegt, en raakt geen land: -
Maar eer de voorste 't Slot bereikt,
Zijn vrouw en kroost verbrand. -
Hy stampvoet, rijt zich 't kleed van een,
En wang en borst, aan bloed.
Zijn oogstraal is een bliksemstraal;
Zijn adem, enkel gloed.
‘Verraders! 'k leg mijn hoofd niet neêr,
Eer ik u achterhaal,
En my dit ijslijk gruwelstuk
Met al uw bloed betaal!’
Hy vliegt des booswichts bende na
En haalt hem woedende in.
En straks doorboort hy 's monsters hart,
En wreekt zijn huisgezin.
Richmont.
1795.
De wind blies flaauwtjens uit het Oost,
Het vaartuig kon niet voort:
Bryan besloot, en kroop door 't wand,
En gaf zich over boord.
Pereene, een Peruaansche maagd,
Verbeidt hem aan de kust:
Zy, lang meestresse van zijn hart!
Zijn boezem had geen rust.
Een lang, lang jaar, een maand, een dag,
Hield in Euroop hem op:
Geen uur vergat hy zijn Pereen;
Geen enklen harteklop.
Bryan was rijzig, sterk, en kloek,
Zijn jeugdig oog, vol gloed.
Zijn houding was bevallig fier;
Zijn stem, innemend zoet.
Maar hoe zijn lieve bruid geschetst
In heure aanminnigheên?
Euroop zag zeldzaam zoo veel schoons:
Ook hier was 't ongemeen.
Heur vlechten dartlen om heur hals,
Als ranken om hun stam.
Heur kaak doorstraalt een applenblos;
Heur oog, een zachte vlam.
Zoo dra zy 't welkoom schip verneemt,
Smijt zy heur rouwkleed af;
En vliegt naar 't palmboomrijke strand,
Waar hy haar eerst begaf.
Daar staat zy vol van ongeduld,
In 't zeegroen sluierkleed;
En staroogt, hoe de vlugge knaap
Het golvend water kneedt.
Haar hand ontplooit een zijden doek,
Zijn afscheidsgift aan haar!
Die aanblik geeft hem dubble kracht
In 't klieven van de baar.
Het strand, van heur gespelen vol,
Weêrgalmt van vreugdgeschal;
En hy, hy zwemt op 't juichen toe,
En raakt alreeds den wal.
Zy ijlt met open arm en hart
Zijn kussen te gemoet',
Als (ach!) een haai hem 't lijf doorsnijdt;
En de oever drinkt zijn bloed.
Hy gilt! zijn helft ontspringt den vloed,
En spartelt nog op 't land:
En de andre vindt een levend graf
In 's roofdiers ingewand.
Schiet toe, ô Maagden! ijlings toe!
Schept water uit de vliet!
De schoone zwijmt, en zijgt daar neêr -
Maar neen! het baat haar niet.
ô Legt het teêr en maagdlijk lijk
In zuivere aard ter rust'.
En strooit er frissche bloemtjens op,
De schoonste van de kust!
En schenkt by elke nieuwe Lent',
Een kransjen aan heur asch!
Zoo treffe u nooit het deerlijk lot,
Dat haar beschoren was!
Glukstad.
1795.
Naar het Engelsch.
Frissche stroomen, frissche stroomen,
Die daar bruischend zeewaart snelt!
Hoeveel lijken voert gy mede,
Door het moordend zwaard geveld!
Aan de groenbewassen zoomen
Van uw golvend waterspoor,
Viel zoo menig bloedig treffen
Tusschen Moor en Christen voor.
Legerhoofden, Vorsten, Graven,
Bogen hier het roemrijk hoofd:
Hier, de glans van Spanjes adel,
In heur opgang uitgedoofd!
Hier viel ook de brave Alonzo,
Overdekt met bloed en roem:
Hier de dappere Urdiales,
Vroeggeknotte Lentebloem!
Dwars door 's vijands ruiterdrommen
Baant Saâvedra zich een wijk.
In Sevillaas vest geboren,
Was geen Ridder hem gelijk.
By de Moorsche Veldstandaarden
Vond zich een Afvalleling,
Die zijn Heiland had verlochend,
En de Moorsche wet ontfing.
Dees herkent hem, houdt hem staande
Door dit bloedige verwijt:
‘Sta, Saâvedra! sta, onëedle,
Waarom vliedt gy uit den strijd?
'k Ken u -: 'k zag u menigmalen
Op Sevillaas wapenplein
Lansen met de Ridders breken,
Fier op uwen kostbren trein.
'k Ken uw huis; uw grijzen vader;
En uw Klaraas hooge borst.
'k Heb u duurvervloekte keten
Zeven jaar als slaaf getorscht.
Thands zult gy de mijne dragen;
(Dit verleen' my Gods Profeet!)
En gy zult van my verduren,
Wat ge my verduren deedt.’ -
Op die woorden drijft Saâvedra
Hem een oogstraal toe, vol gloed:
Hy den Held, een Moorschen jachtpijl,
Maar die neêrvalt voor zijn voet.
Wisser raamt de held zijn slagen;
Splijt zijns 's vijands hoofd door 't zwaard;
En de blaffer ploft met eenen
Spraak- en levenloos ter aard'. -
Daadlijk valt een vloed van Mooren
Hem van alle kanten aan.
Duizend sneuvlen van zijn degen,
Tot de krachten hem vergaan.
Echter staat hy, onverschrokken,
Tegen zijn bespringers pal.
Van zijn stortend ros begeven,
Maakt hy zich dat lijk ten wal.
Hoe verwoed op één gedrongen,
Breekt hy nog hun benden door:
Maar zijn kniën wagglen, zinken,
Van het bloed dat hy verloor.
Eindlijk, by een steilen heuvel,
Zijgt de Ridder zielloos neêr.
Maar zijn naam bleef eeuwig leven;
Eeuwig, zijn verkregen eer!
Hamburg.
1795.
Daar ging een Monnik langs het veld
En prevelde zijn beden;
Met een kwam daar, in Pelgrims dosch,
Een Jonkvrouw aangetreden.
‘Eerwaarde Vader, wie gy zijt,
(Dus sprak zy) wees gegroet!
Zeg, hebt gy aan uw biechtgestoelt'
Mijn Minnaar ook ontmoet?’ -
Waar is uw Minnaar kenbaar aan,
Of ik hem had ontmoet? -
‘Aan Pelgrimsstaf en zandelschoen,
En schelpen aan den hoed.
Maar boven al aan 't frisch gelaat,
Zoo zedig als oprecht;
Zijn helderblaauw innemend oog,
En losse blonde vlecht.’
Ach, Jonkvrouw! die is dood en weg!
Naar beter wareld heen.
Zijn hoofd ligt op een groene zoô;
Zijn voeten, aan een steen.
Hy kwijnde een poos in dit mijn kluis,
Maar raakte haast in 't graf;
Steeds schreiende om een schoone Maagd,
Die hem geen weêrmin gaf.
Zes knaapjens droegen hem daar heen,
Met onbedekt gelaat.
En menig traan vloot op zijn lijk,
Waar ginds dat kruis op staat. -
‘Zoo zijt gy dood, gy, liefste op aard!
Naar beter wareld heen!
En zeegt ge dus om my in 't graf!
ô Breek dan, hart van steen!’ -
ô Ween niet, Jonkvrouw, ween zoo niet!
Ik bid u, ween zoo niet!
Zoek geestelijken troost in 't leed,
En matig uw verdriet! -
‘Ach, vader! spreek my van geen troost!
Mijn smart heeft grond genoeg.
Ik ben den liefsten minnaar kwijt,
Die ooit om weêrmin vroeg.
Helaas! om uw bedroefd verlies
Treur ik mijn leven af.
Om u wenschte ik het licht alleen:
Om u wensch ik het graf.’ -
Neen, schrei niet, Jonkvrouw, schrei niet meer!
Gy doet uw jeugd te kort.
Het schreien geeft de bloem niet weêr,
Die eenmaal is verdord.
De vreugd is vluchtig als een droom;
Zou droefheid eeuwig zijn?
Treur niet om 't geen geen rugkeer heeft:
Dat meerdert slechts de pijn. -
‘Ach, goede Vader! spreek zoo niet!
Mijn droefheid is te groot.
Nu hy om my gestorven is,
Strekt schreien my voor brood.
Ach! zie ik hem dan nimmer weêr?
Hem nimmer, nimmer weêr?
Ach neen! daar ligt hy in zijn graf!
Daar is, daar is geen keer!
Wat roos beschaamde zijn gelaat!
Wat hart, zijn edel hart!
En ach! daar ligt hy thands in 't graf!
Onheelbaar is mijn smart!’ -
ô Zucht niet, Jonkvrouw, zucht niet meer:
De min was steeds bedrog;
De minnaars, steeds veranderlijk;
En zoo, zoo is het nog.
Zoo gy hem weêrmin hadt getoond,
Hy had u ras veracht:
Zoo lang 't geboomte bladers droeg,
Was dus het gantsch geslacht. -
‘Neen, goede Vader, spreek zoo niet,
Te billijk is mijn rouw:
Mijn Minnaar had het trouwste hart;
Was onverwrikbaar trouw.
En zijt gy dood, Trouwhartigste!
Om my, de prooi van 't graf! -
Vaarwel dan maagschap, huis, en land!
Ik leg dit kleed nooit af.
Voor eeuwig wil ik Pelgrim zijn,
En dolen, zonder rust,
Van land tot land, van oord tot oord,
Van oost- tot avondkust.
Maar eerst op mijns geliefden graf
Mijn moede leên gestrekt!
En eerst het dierbaar stof gekust,
Dat zijn gebeente dekt!’ -
Blijf, schoone Jonkvrouw, blijf! hou stand!
En zet u eerst wat neêr.
Zie hoe de wind de hagen schudt!
Het wordt een bijster weêr.
‘Ach, heilig Vader, laat het zijn!
Ach, hou my slechts niet op!
Geen onweêr vaagt mijn misdrijf af,
Geen wind of regendrop.’ -
Blijf echter, schoone! keer te rug,
En droog die tranen vrij!
Zie hier uw trouwen Minnaar weêr,
In dezen graauwen pij! -
Ik nam, in hopelooze min,
Mijn toevlucht tot dit kleed;
En had my hier het eind bestemd
Van leven en van leed.
Mijn proefjaar is bijna volënd
By deze Broederschap:
Maar gunt ge my uw weêrmin nog,
Vaarwel dan kleed en kap! -
‘Vaarwel dan hoed en Pelgrimsstaf!
En droefheid! en geween!
Nu ik u weêrgevonden heb,
Scheidt niets ons ooit van een!’
1796.
‘Gy, Kluiznaar, die daar voor my treedt,
Ik bid u, hou wat stand,
En wijs my 't voetpad naar 't gehucht,
Waar 't gindsche toortslicht brandt.
'k Dool hier de onoverzienbre hei
Al hijgende op en neêr,
Die elken voetstap zich verlengt;
En heb geen adem meer.’ -
‘Mijn zoon (dus roept de Kluiznaar uit),
Ga op dat licht niet af.
Dat schijnsel wijkt steeds voor u heen,
En voerde u naar uw graf.
Maar hier, hier staat mijn needrig kluis
Steeds open voor den nood;
En, 'k geef het met een Christen hart,
Al is mijn deel niet groot.
Neem daar uw intrek voor den nacht,
En deel, indien 't u lust,
Mijn strooien leger, schralen disch,
En storelooze rust.
Ik heb geen slachtvee in de wei,
Maar gruw van moord en bloed:
Die steeds om Gods genade smeekt,
Heeft nooit een wreed gemoed.
Maar 'k gaâr my van het milde veld
En d' een' of andren boom
Een schuldloos maal van moes en ooft,
Met water uit den stroom.
Dus, Pelgrim, kom, vergeet uw leed!
't Is dwaasheid, wat ons schort.
't Is weinig, wat een mensch behoeft,
En, Hemel! voor hoe kort!’ -
Als frissche daauw viel 's Kluiznaars taal
Op 's Pelgrims zwoegend hart.
Met zedig buigen neemt hy 't aan,
En volgt hem, gants verward.
In 't eenzaamst van de wildernis
Stond de afgelegen stulp:
Behoeftigen tot toeverlaat;
Verdoolden tot behulp.
Geen schat, die onder 't biezen dak
Bewaring noodig had!
De deur, waar door men binnen kwam
Ging open met een lat.
Terwijl de Wandlaar zit en peinst,
Verdiept in droefenis,
Steekt de eigenaar zijn haardvuur aan,
En dekt zijn avonddisch.
Hy legt zijn' gast de veldvrucht voor;
En saust zijn slecht onthaal
Met vriendlijk oog, en heuschen mond,
En gulle hartetaal.
Nu brengt hy ernst en stichting by;
Dan noodigt hy tot vreugd,
En paart vernuft en wetenschap
Met kortswijl van de jeugd.
De huiskat dartelt om hen heen,
En krabbelt langs den muur:
De krekel piept in 't haardsteĥol;
De mutsert kraakt in 't vuur.
Maar niets vermocht in 't minste deel
Op 's vreemdlings blijkbre smart.
Zijn tranen vloten tegens dank
Van 't volgekropte hart.
De Kluiznaar ziet den brakken stroom,
Die in zijne oogen zwelt.
‘Wat is er, jongman (roept hy uit),
Dat u zoo hevig kwelt?
Verdreef u 't ongelijk misschien
Uit staat, en erflijk goed? -
Betreurt ge een afgestorven vriend? -
Een wreedversmaden gloed? -
Helaas! de lust van schat en staat
Is nietig, ras voorby,
En die aan nietigheden hangt,
Nog nietiger dan zy.
En wat is vriendschap dan een naam!
Een droom, die niet bestaat!
Een schim, die welvaart vergezelt,
Maar rampspoed weenen laat!
En liefde is nog veel ijdler klank,
Waar dartelheid meê speelt.
Noch nimmer dan in 't nest gezien,
Waar in de tortel kweelt.
Ach! schaam u, lieve jongeling!
Veracht die u veracht!
En smoor een dwazen boezemgloed,
Waar meê een meisjen lacht!’ -
Zoo sprak hy met een zachten lach;
Maar onder dit vertoog,
Verraadt een Maagdelijke blos
Den Pelgrim aan zijn oog.
Verbaasd beschouwt hy 't morgenrood
In al zijn heerlijkheid,
Op schoonheên, die hy thans ontwaart,
Gelijk een waas, verspreid.
De volle boezem, 't schuchter oog,
't Tuigt alles van bedrog;
De vreemde blijkt een vrouw te zijn!
Hy ziet, en twijfelt nog.
‘Helaas! (dus barst zy weenende uit)
Vergeef my, ô vergeef,
Het geen een droeve vreemde maagd,
In heuren nood misdreef!
Vergeef, zoo ze in 't gewijd verblijf,
Waar gy en Godvrucht woont,
D' onheilgen voetstap heeft gezet;
Uw gastvrij dak gehoond!
Heb deernis met een jonge bloem,
Door liefde gants ontzind;
Die wijd en heinde zoekt naar rust,
En niet dan wanhoop vindt!
Mijn vader woont aan d' arm der Twijn,
En is een man van stand.
Zijn schatten waren my bestemd,
Zijn eenig huwlijkspand.
Een reeks van minnaars zonder tal
Hield by hem om my aan,
En roemde me om bevalligheên,
Die ik my voor liet staan.
Zy voelden, of zy veinsden min,
En booden rang en schat;
Maar Edwin was het, hy-alleen,
Die my getroffen had.
By hem was staat noch overvloed,
Noch uiterlijk gebral.
Verdienste was zijn gantsche schat:
En dit was my 't Heelal.
Geen hart van 't bloemtjen dat ontluikt,
Geen daauw, wanneer hy daalt,
Wier onbesmette zuiverheid
By 't hart van Edwin haalt.
Doch zoo en daauw en bloesem schoon,
Maar onbestendig, zijn;
Dat schoon was Edwins deel, helaas!
Dat onbestendig, mijn!
Want, ijdel op mijn Minn'renstoet,
Weêrstreefde ik aan mijn hart;
En schoon zijn vlam my innig trof,
Nog spotte ik met zijn smart.
Tot hy, verpletterd door mijn smaad,
Me aan 't knagen overliet,
Een afgelegen oord betrok,
En omkwam van verdriet.
Mijne is de schuld, en 't leed daarvan!
'k Wil boeten voor zijn leed,
En zoeken 't oord dat Edwin vond,
En doen wat Edwin deed.
Daar scheur ik 't hart van wanhoop op,
En leg my neêr, en sneef.
Zie daar, wat hy om my bestond!
Wat ik hem schuldig bleef!’ -
‘Verhoê dit, Hemel!’ roept terstond
De Kluiznaar gillende uit,
En drukt haar trillende aan zijn borst,
Met sprakeloos geluid.
De schoone schrikt, en wringt zich los,
En siddert als een blad.
't Was Edwin, 't was haar Edwin-zelf,
Die haar in de armen had.
‘Mijne Angelina! zie my aan!
Mijn ziel, mijn zielsgodin!
Zie hier uw eigen Edwin weêr,
Hergeven aan uw min!
ô Laat me u kleven aan dit hart
In volle zaligheid!
En scheur' die Macht ons nooit van een,
Die u te mywaart leidt!
Neen, nimmer scheidt ons iets van een!
Na dezen oogenblik
Is, dat uw jongste snik zal zijn,
Ook Edwins jongste snik!’
1796.
Op gindschen heuvel staat een slot,
Met transen hoog gebouwd;
Daar waait een Liebaart van den top;
Daar woont de Heer van Landhorst op,
Een Ridder, kloek en stout.
Dees Ridder rees voor dag en daauw,
En, wandlende op den wal,
Daar 't al nog lag in diepen slaap,
Verneemt hy Geertes Edelknaap,
Aanhupplend door het dal.
De Jonker wenkt hem toe van verr',
En ijlt hem in 't gemoet,
En, bruischend van verliefde hoop,
Genaakt en stuit hem in zijn loop,
Naby des heuvels voet. -
‘Gy, Paadje (zegt hy), wees gegroet!
Gy Paadje, wees gegroet!
ô Meld my, hoe mijn schoone vaart,
Mijn eenigste belang op aard,
En wat ge brengt voor goed?’ -
‘Ik breng geen goed, Heer Ridder, neen!
Mijn Jonkvrouw zit en schreit.
Zy schreit om d' onverzoenbren haat,
Die beider hart op tranen staat,
En u haar huis ontzeidt.
Deez' zijden draagband zendt zy u,
Van duizend tranen nat;
En smeekt, dat gy haar niet vergeet,
Die ge eenmaal, tot u-beider leed,
Zoo teêr hebt lief gehad.
Deez' gouden hoepring zendt zy u
Ten jongsten minnepand';
En smeekt, dat gy dien dragen moogt
(Daar 't noodlot anders niet gedoogt)
Wanneer zy rust in 't zand.
Want ach! heur boezem barst van smart
En kent geen leven meer;
Want morgen maakt de dag haar vrouw
Door de allerhatelijkste Trouw;
En nimmer ziet ze u weêr.
Haar vader geeft haar Jonker Jobst
Van 't overzeesche strand.
En morgen, eer de middag daalt,
Is de akelige stond bepaald;
Dan geeft zy hem de hand.’ -
‘Vlieg ijlings heen, klein knaapjen, vlieg!
En groet uw Edelvrouw.
En geef haar moed in tongeval,
En zeg, dat ik haar redden zal
Van die gehate Trouw.
Vlieg ijlings heen, klein knaapjen, vlieg!
En zeg de Jonkvrouw aan,
Zoo slechts de moed haar niet ontvall',
Dat haar heur Ridder redden zal,
Of in heur dienst vergaan.
Ga, zeg haar, kleine Paadje, zeg,
Dat zy my deze nacht,
Het ga my hoe het moog vergaan,
Voor 't eerste kraaien van den haan,
Aan hare venster wacht'!’ -
De Paadje huppelt, vliegt, en rent,
En rust of pleistert niet,
Voor dat hy in heur slaapvertrek,
In heet verlangen naar 't gesprek,
De Jonkvrouw wederziet.
Hy knielt, en zegt: ‘ô Edelvrouw!
Uw Ridder kust uw hand.
Zijn boezem deelt in uwe pijn;
Van nacht zal hy aan 't venster zijn
Tot uwen onderstand!’ -
De dag gaat om, de nacht valt neêr:
't Slaapt alles vast op 't Slot;
Alleen de schoone Geerte waakt,
En siddert voor den dag die naakt,
En jammert om heur lot.
Op eens verneemt zy 's Ridders stem,
Die fluistert uit de gracht:
‘Sta op, sta op, schoon vrouwelijn!
Betoon u thands getrouw te zijn!
Ik ben het, dien gy wacht.
Sta op, sta op, schoon vrouwelijn!
Bestijg dit schoon genet!
Gebruik de stond die 't lot ons gaf;
En klim by deze koordleer af,
Eer iemand ons verlett'.’ -
‘Ach neen, geliefde Ridder, neen!
Ach neen, dat durf ik niet.
Wat wordt, wat wordt er van mijn eer,
(De Maagdenroem is schrikbaar teêr)
Indien ik met u vlied?’ -
‘Wat schroomt gy in uws Ridders schuts?
Of ben ik u verdacht?
Ai, maak my meester van uw lot:
Ik breng u naar mijn Moeders Slot,
Waar ons de Priester wacht.’ -
‘Mijn vader is een oud Baron,
Vol moeds op zijn geslacht.
Wat ware 't, zoo zijn Dochters vlucht,
Vergiftigd door een boos gerucht,
Zijn huis in opspraak bracht
Voorzeker had hy rust noch duur,
En nutte spijs noch vocht;
Tot dat hy in verhitten moed,
In uwen laatsten druppel bloed
Dien schandvlek wasschen mocht.’ -
‘ô! Zat ge slechts in dezen zaâl,
Mijn schoone Jonkvrouw, ach!
Ik vreesde voor geens vaders haat,
Noch wat de dolle wraak bestaat,
Hoe veel haar drift vermag!
ô Waart ge slechts in dezen zaâl,
En in de ruime locht!
Ik lachte met uws vaders haat,
En wat de razerny bestaat;
Het ging dan zoo het mocht!’ -
De schoone zucht, de schoone schreit:
Haar handtjen trilt en beeft.
Zy daalt; zy aarzelt; schrikt; houdt stand: -
In 't eind, hy vat die blanke hand,
Die in de zijne kleeft.
Hy leidt haar van de ladder af;
Ziet ongerust in 't rond;
Verbergt het geen zijn ziel benart;
En drukt haar driemaal aan zijn hart,
En kust haar bleeken mond.
Haar oogen stroomen als een bron
Op 't luchtig reisgewaad:
Geluid of woorden vindt zy niet:
Heur kmën wagglen als een riet,
En knikken daar zy staat.
Hy heft haar op een schoon genet,
En stijgt zijn lijfpaard op,
Het snelste, dat hy ooit beklom!
En hangt zijn zilvren horen om,
En - flux in vol galop! -
Dit hoorde, kuchende in heur bed,
De Jonkvrouws oude Min,
En sprak: ‘Dit spoedig aangebracht!
Voorzeker, dit 's een gouden nacht!
Dit brengt my vast wat in.
Ontwaak, mijn oude Heer, ontwaak!
Ontwaak, mijn goede Heer!
Uw Dochter gaat met Landhorst door:
Sta op, en kom dien toeleg voor,
En red uw eigen eer!’ -
De vader rijst, met schrik ontwaakt,
En roept zijn Luiden saam.
‘“Gy ook, Heer Jobst, zit ijlings op,
En kloven wy des schakers kop!
Voorkomen we onzen blaam!”’ -
De schoone had nog pas een mijl,
Een kleene mijl, gereên,
Als zy zich door een' smallen troep,
Die opkoomt met een luid geroep,
Den weg ziet afgesneên.
Nu vliegt daar Jonker Jobst voor uit,
Van 't overzeesche strand:
‘“Hou stand, verrader, met uw buit,
Braak hier uw Roovers adem uit!
Het is mijn goed: hou stand!
Die Jonkvrouw is van Gravenbloed
En ouden Adelstand:
Het voegt geen' bastaart-Edelman,
Die geen kwartieren toonen kan,
Te dingen naar heur hand.”’ -
‘Gy liegt (vaart hem de Ridder toe),
Mijn bloed is onbesmet:
Het is uit Ridders voortgeplant,
Aan Prinselijken stam verwant,
En van een eerbaar bed.
Maar gy, mijn schoone, zit hier af!
Zit af, en hou dit paard!
Terwijl ik dees verwaten laf
Voor zijn vermetel blaffen straff',
En proef geef van mijn zwaard!’ -
De Jonkvrouw zucht, de Jonkvrouw schreit,
Haar bevend hartjen krimpt,
Terwijl het Ridderlijk rapier,
Aan beiden zijden even fier,
Met valenMen bedenke, dat het nacht is. weêrglans glimt.
De dood vliegt dreigende af en aan
Op beider scheemrend staal;
Doch Landhorst splijt zijns vijands hoofd,
En stort hem, van gevoel beroofd,
Van uit den Ridderzaâl. -
Nu schiet heurs vaders manschap toe
Van achter 's heuvels top.
Wat zal de schoone Jonkvrouw nu?
Bedroefden, ach! hoe redt gy u?
Daar zit geen vlucht meer op!
Zy ziet haar vader-zelf aan 't hoofd:
Haar Minnaar gants alleen:
Den toegang in het rond bezet! -
Geen bliksemstraal die meer verplet!
Helaas! waar zal het heen?
Hij zet den horen aan zijn mond,
En blaast uit al zijn aâm;
En straks vliegt ook zijn eigen stoet,
Met lossen toom en heeten moed,
Langs hei en heuvels saam. -
‘Laat af, Baron! Baron, laat af!
Ik bid u, laat nu af!
Waan niet, dat gy me een hart ontscheurt,
Dat bloed en rang my waardig keurt,
En ware min my gaf.
Ik minde uw Dochter eindloos teêr,
Voor menig eindloos jaar:
Haar vlam beantwoordt aan mijn brand:
ô Schenk my haar geliefde hand
Voor 't heilig Echtaltaar!
Mijn min is zuiver, onbevlekt,
Gelijk haar kuisch gemoed:
Mijn moed, in 't Riddrenperk vermaard;
Mijn huis en afkomst eerbiedwaard;
Mijn stam, van Koningsbloed.
Mijn Moeder is eens Graven kind,
En, ondanks uwen haat,
Mijns vaders glorie, openbaar.
ô Maak ons een gelukkig paar!
Het zaligst dat bestaat!’ -
De Vader fronst het gram gelaat,
En keert zich, grijnzende, om.
Zijn norsche wenkbraauw trekt om hoog;
De gramschap flikkert uit zijn oog;
De woede maakt hem stom. -
De Jonkvrouw zucht, de Jonkvrouw schreit,
En trilt, hem aan te zien.
In 't eind, zy grijpt zijn handen vast,
Terwijl zy in heur tranen plast,
En stort zich op de kniên. -
‘Mijn vader! vader, ach! vergeef
Deez' Ridder en uw kind!
Vergeef ons dees gedwongen hoon!
Geloof me, u had ik nooit ontvloôn;
Steeds heb ik u bemind.
'k Was steeds uw lust, uw lieveling!
Ik heb u nooit weêrstaan.
Maar 'k ijsde voor die schrikbare Echt,
Met Jonker Jobst my toegelegd!
Nooit kon ik ze ondergaan.
Ach! trap uw Geerte niet op 't hart,
Daar ze aan uw voeten smeekt!
Verdenk haar hart niet van bedrog.
Ach! ze is uw dierbre Geerte nog,
In uwen arm gekweekt!’ -
De vader wendt het aanzicht af,
En voelt zijn hart doorweekt:
Zijn ziel verzinkt in overleg:
Hy strijkt een heimlijk traantjen weg,
Dat langs zijn konen leekt.
Hy blijft een tijd lang roerloos staan,
In diep gepeins verward. -
Nu geeft zich Geerte van den grond,
En drukt heur lippen op zijn mond,
En klemt zich aan zijn hart. -
‘“Hier, Ridder, neem haar van mijn hand,
Dus barst hy eindlijk uit.
Hier! neem mijn lief, mijn eenig kind!
Bemin haar, als mijn hart ze mint!
Ik geef haar u ter Bruid.
Uw vader heeft my eens gehoond
Uit fellen overmoed: -
Gy, maak het geen hy my misdeed,
Het geen ik om zijn zoon vergeet,
Aan mijne Dochter goed.
Haar welzijn is mijn eenigst heil!
Ik vraag geen ander loon!
Ga, maak haar als uw gemalin
Gelukkig door een duurbre min,
En strek me tot een zoon!”’ -
1797.
Lieflijk blaast het avondkoeltjen,
Lieflijk daalt de vochte Nacht,
Daar Almanzor in den donker,
Schuw van 't minste lichtgeflonker,
Op zijn lieve schoone wacht.
Hier, hier woont zy, zijn Zaïde,
't Voorwerp van zijn kuischen gloed!
Zy, de roem der Moorsche schoonen
Die Sevillaas vest bewonen;
Hy, van 't edelst Moorsche bloed.
Hijgend naar 't bestemde teeken,
Stapt hy, sluipt hy, af en aan.
Nu vermindert hy zijn schreden,
Dan verdubbelt hy zijn treden,
Dan weêr blijft hy roerloos staan.
Beurtlings maakt zich hoop en siddring
Meester van zijn krank gemoed.
Nu verheft hy borst en oogen,
Van een bruischend vuur bewogen;
Dan weêr waggelt hem de voet.
Nu eens, als zijn noodlot zeker,
Schijnt hy alles zich getroost.
Dan, als onder 't leed bezweken,
Voelt hy zich de wang verbleeken,
Nu weêr, van de spijt gebloosd.
Wat ontroert gy, teder Minnaar?
Uw verlangde Noordstar daagt!
Nimmer blijder noch gewenschter!
Zie naar 't gindsche kamervenster,
Daar verschijnt de schoone Maagd.
Lieflijk is den moeden wachter
De eerste dagbraak aan 't gezicht:
Lieflijk den by nacht verdwaalde,
Wien en weg en uitzicht faalde,
't Opgaan van het zilvren licht.
Lieflijk zijn de zonnestralen
Aan 's verloren zeemans oog,
Als zy door de nevels booren
En het dreigend onweêr stooren,
Dat zich om den Hemel toog.
Maar oneindig meer beminlijk
Was voor 's Minnaars hartewond,
In het knagen dezer pijnen,
't Eerste blijk van heur verschijnen,
't Flaauw gelispel van heur mond.
Met het driftigste verlangen,
Rekt hy hals en heupen uit;
Heft zich op den top der tenen;
Beurt het hoofd ten venster henen;
En verslindt dat blijd geluid.
Met het driftigste verlangen,
Staart en tuurt hy naar omhoog,
Om heur schemering te vangen;
Met het driftigste verlangen,
Schiet zijn ziel zich door het oog. -
Na een aantal diepe zuchten,
Uit den boezem opgehaald:
‘Allah hoed' u, mijn Zaïde!
Dat ik u dien groet nog biede!
Zeg my, is mijn dood bepaald?
Is het droef bericht waarachtig,
Dat uw Maagd mijn' Paadje gaf?
Staat gy voor verachtbre schatten,
Die geen handvol heil bevatten,
Trouw, en heil, en minnaar af?
'k Weet uws vaders streng begeeren
Voor een grijzen Renegaat.
Maar Zaïde, kan ik denken,
Dat ge dus uw trouw zult krenken?
Dat ge dus mijn Min verraadt?
Ach! ontdek mijn lot volkomen!
Drijf de spot niet met mijn leed!
Kunt gy met mijn leven spelen?
Waartoe zoudt ge my verheelen,
Wat geheel Sevilla weet?’ -
Diep verzucht de droeve schoone,
Daar zy in heur tranen plast:
‘Ach! het is maar al te zeker!
Maak mijn boezem slechts niet weeker;
Ja, mijn zwakheid werd verrast.
Het is uit met onze ontwerpen;
Onze liefde werd ontdekt:
Mijn Verwanten zijn in woede:
'k Ben gesteld in enge hoede;
En mijne onschuld wordt bevlekt.
Vrees, verwijten, en bedreiging
Stormden op mijn week gemoed!
'k Kon mijn' vader niet weêrstreven!
'k Moet, ik moet u wel begeven!
Wist gy hoe het hart my bloed'!
't Schijnt een nooitverdoofbre veete,
Die ons-beider stamhuis blaakt.
Waarom werd op 't onvoorzienste
Door uw blinkende verdienste
Mijn gevoelig hart geraakt?
Ach! gy weet hoe ik u minde
Ondanks dien geduchten haat!
Hoe ik voor uw liefde leefde!
Hoe ik voor een vader beefde,
Die zich nooit verbidden laat!
Ach! gy weet wat ieder avond
Ons gesprek my heeft gekost!
Wat al angst ik leed en zorgen!
En hoe veel ik ieder morgen
Om uw aanspraak doorstaan most!
't Is gedaan: ik gaf my over!
'k Ben bezweken in dien toets.
Morgen sleept me een haatlijk Minnaar,
Als de buit van een verwinnaar,
Naar de wreede Huwlijkskoets.
Waan niet, echter, dat Zaïde
Dezen gruwel overleeft!
Neen, ô neen! mijn barstend harte
Overtuigt my in mijn smarte,
Dat het daar geen nood van heeft.
Vaar dan wel, mijn dierbre Almanzor!
Neem dees gordel van mijn hand:
'k Heb mijn hart u lang gegeven;
'k Zeg met u vaarwel aan 't leven.
Gy, gedenk my by dit pand!
Ga, een meer begaafde schoone
Droog' weldra uw tranen af!
Zoo mijn beeld u niet ontvliede,
Meld haar dan, hoe uw Zaïde
Om uw liefde zeeg in 't graf!’ -
Overstelpt van duizend tochten,
Hoort hy deze ontzetbre reên:
Snikt, en roept: ‘Zaïde! wreede!
Hoor my! slechts een laatste bede!
Scheur my 't hart zoo niet van een!
Zou ik u zoo wreed verliezen!
Waant gy mijne Min zoo laf?
Geef my duizend dooden tevens;
Maar ik sta voor duizend levens
U geen' Medeminnaar af.
Kunt ge u-zelv dus overgeven?
Neen, breek uit, en vlied tot my!
'k Zal u met mijn bloed beschermen,
'k Zal u dekken met mijne armen
Voor zoo wreed een Dwinglandy.’ -
‘'t Is vergeefs, vergeefs, Almanzor!
'k Word bewaakt in deze zaal.
Daar 's geen uitzicht van ontkomen;
Alle middel is benomen:
'k Spreek u voor de laatste maal.
'k Hoor mijn vader herwaarts stuiven:
Ach! mijn boezem lijdt te fel.
Mocht ik slechts dit uur nog rekken
Dierbre, ga: ik moet vertrekken
Vaar - ô vaar voor eeuwig wel!’ -
De eedle jongling hoort haar snikken:
Spraakloos wendt hy zich in 't rond:
Vonkt en bliksemt met zijne oogen;
Heft ze driemaal naar den hoogen;
Slaat ze driemaal naar den grond.
Eindlijk neemt hy 't blinkend lemmer,
Dat aan zijne zijde hing:
Zet de punt zich tegen 't harte;
Grijnst van de innigste aller smarte;
En valt brullende in den kling. -
Aan het venster vastgeketend
Door een voorgevoel van 't leed,
Hoort de Maagd heur Minnaar vallen,
En met een den donder knallen
In zijn doodelijken kreet.
IJlings stort ze zich voorover
Op het voorwerp van heur gloed.
Samen hart aan hart geregen,
Wringen ze om den zelfden degen,
En vereenen in hun bloed.
1797.
eduards moeder.
Hoe druipt uw degen zoo van bloed?
Zeg, Eduard, mijn zoon!
Hoe druipt uw degen zoo van bloed?
En hoe zoo droef gemoed? - Ach!
eduard.
Ik stak mijn wakkren havik dood,
ô Moeder, Moeder, ach!
Ik stak mijn wakkren havik dood,
En ben nu gants ontbloot. - Ach!
de moeder.
Uws haviks bloed had nooit die kleur,
ô Eduard, mijn zoon!
Uws haviks bloed had nooit die kleur,
Die ik aan 't zwaard bespeur. - Ach!
eduard.
Ik heb mijn rijpaard omgebracht,
ô Moeder, Moeder, ach!
Ik heb mijn rijpaard omgebracht,
Dat bruin zoo hoog geacht. - Ach!
de moeder.
Het paard was oud, gy hebt er meer,
ô Eduard, mijn zoon!
Het paard was oud, gy hebt er meer:
Dit doet uw hart geen zeer. - Ach!
eduard.
Ik heb mijns vaders bloed gestort,
ô Moeder, Moeder, ach!
Ik heb mijns vaders bloed gestort:
En dat is 't, wat my schort! - Ach!
de moeder.
En hoe dat gruwelstuk geboet?
ô Eduard, mijn zoon!
En hoe dat gruwelstuk geboet?
ô! Zeg my wat gy doet! - Ach!
eduard.
Ik zet my in de gindsche boot,
ô Moeder, Moeder, ach!
Ik zet my in de gindsche boot,
En zoek op zee de dood. - Ach!
de moeder.
En wat dan met uw Slot verricht?
ô Eduard, mijn zoon!
En wat dan met uw Slot verricht?
Dat heerelijk gesticht! - Ach!
eduard.
Dat moog vergaan van ouderdom!
ô Moeder, Moeder, ach!
Dat moog vergaan van ouderdom!
Ik zie het nooit weêrom. - Ach
de moeder.
En wat laat ge aan uw vrouw en kind?
ô Eduard, mijn zoon!
En wat laat ge aan uw vrouw en kind
Als ge u op zee bevindt? - Ach!
eduard.
Laat die gaan beedlen om hun brood!
ô Moeder, Moeder, ach!
Laat die gaan beedlen om hun brood;
De wareld is zoo groot! - Ach!
de moeder.
En wat laat ge aan uw Moeder dan,
Ach, Eduard, mijn zoon!
En wat laat ge aan uw Moeder dan,
Dat haar vertroosten kan? - Ach!
eduard.
Haar kneuz' mijn helsche vloek den kop!
Die Moeder! Moeder, ach!
Haar kneuz' mijn helsche vloek den kop!
Zoo voedde zy my op! - Ach!
1797.
Draagt Leinster op de schoonheên roem,
Die langs zijn klaverweiden treden,
Lucîa was heur aller bloem
Door duizenden aantreklijkheden:
En nooit zag Liffijs blonde stroom,
Waarin zy 't wollig melkvee wasschen,
Een zoo beminnelijke Maagd
De kniën spieglen in zijn plassen:
Tot wreede min en knagend leed
Haar rozenblos allengs verflaauwen,
Haar lipkoraal verbleeken deed,
En 't oog, vol vuurgloed, fletser blaauwen.
Zaagt ge ooit een bleeke leliebloem
Op halfgeknakten stengel hangen?
Zoo hong haar 't moede hoofd naar 't graf!
Zoo was de bleekheid van heur wangen!
Gy, schoonen, wacht u, zijt gy wijs,
Voor onbetrouwbre minneklachten!
Gy, minnaars, hoedt u voor de wraak,
Die trouw- en eedbreuk staat te wachten!
Tot driewerf in het holst des nachts
Verneemtze een aaklig hondenbassen;
En driewerf koomt de zwarte raaf
Klapwiekende in heur venster krassen.
Tot driewerf in het holst des nachts
Hoort ze een onzetbre doodklok brommen.
De wachtsters aan heur legersteê
Vernemen 't met haar, en verstommen.
De kranke maagd gevoelt in 't hart,
Wat voorspook deze teekens dragen,
En wendt zich, met een veegen mond,
Tot de om heur bed bestorven magen:
‘Ik hoor een stem, die gy niet hoort,
Die my te rug roept uit dit leven:
Ik zie me een hand, voor u bedekt,
Den wenk tot mijn verhuizing geven.
Ik sterf in 't opgaan van mijn jeugd,
Om de ontrouw van een weiflend harte.
Helaas! hy vond een rijker bruid;
En ik ben 't offer van mijn smarte.
Ach, Lindor! geef uw hand haar niet:
Die hand is mijne, my verkregen!
En, Bruid, wijs gy zijn lippen af,
En vlei u met geen huwlijkszegen!
Treedt morgen vrolijk naar 't altaar
Om u in 't echtsnoer saam te binden!
Maar weet, gy Valschaart! en gy, Bruid!
Gy zult er ook Lucië vinden!
Gespelen! draagt mijn lijk daar heen,
En stel den Bruigom my voor oogen:
Hem, in zijn bruiloftsfeestgewaad
My, met mijn doodwaâ aangetogen.’ -
Zy sprak, zy stierf: - men draagt haar heen,
En stelt den Bruigom haar voor oogen:
Hem, in zijn bruilofstfeestgewaad!
Haar, met de doodwaâ aangetogen
Wat voelde Lindor toen om 't hart?
Wat wierd er van dat Echtvereenen? -
De bruiloft schoolt om 't Maagdlijk lijk,
En heel de wareld slaat aan 't weenen.
Beschaming, wroeging, zelfverwijt,
En wanhoop, doen zijn boezem beven:
Het doodzweet breekt zijn voorhoofd uit;
Hy valt; hy gilt; en liet het leven.
De droeve Bruid (geen bruid nu meer!)
Verbleekt, en voelt haar kniën knikken,
Daar ze, aan heur Mededingsters baar,
Heur bruigom zielloos aan moet blikken.
Men draagt hem met Lucîa weg,
En, samen in één graf besloten,
Vermengt zich beider stof in één,
Nu, in den doodslaap, Echtgenooten!
Vaak koomt de trouwe Herderjeugd,
Met lieve Herderinnenreien,
De terp met geurig voorjaarkruid
En frissche bloemen overspreien.
Maar gy, wijkt af van deze plaats,
Die d'eed een spel maakt voor de winden!
Gedenkt aan Lindors deerlijk lot;
En beeft, dat noodlot daar te vinden!
1798.
Het was in 't stil, ontzachlijk, uur,
Als nacht en uchtend samenpalen,
Dat Margareeths vergrimde geest
Door Willems slaapvertrek kwam dwalen.
Daar hield zy voor zijn nachtkoets stand,
Met star op hem gevestigde oogen,
Waar uit een Lentemorgen scheen,
Met Winterwolken overtogen.
Heur blanke hand was kil als lood,
En aan het linnen kleed geslagen,
Het eenigst, dat we uit d' overvloed
Met ons naar de enge woning dragen.
Eens bloeide ze als de Lentebloem,
Met wasdomrijken daauw begoten;
De roos, ontloken op heur kaak,
Was even uit de knop geschoten.
Maar Min (gelijk een worm in 't hart)
Zat al haar bloesem af te knagen:
De roos werd bleek, werd dor, viel af;
Zy, voor heur tijd naar 't graf gedragen.
‘Ontwaak (dus riep zy)! 'k Ben Margreeth:
'k Verliet der afgestorv'nen bedden:
Hoor thands de Maagd met siddring aan,
Die ge eerst uit min niet wilde redden!
Dit is het somber, aaklig uur,
Dat wy, mishandelde, ons beklagen.
Nu geeft het graf zijn dooden op,
Om trouweloozen na te jagen.
Zie thands met ijzing op uw schuld,
Uw eed- en echtpandschennis, neder:
En geef mijne eens gegeven trouw,
Mijn Maagdelijke trouw, my weder.
Wat zwoert gy me uwe liefde toe,
Om eerloos van uw woord te scheien?
Wat roemde gy me een schoon gelaat,
En doemde 't tot een eeuwig schreien?
Wat riept gy me als aanbidlijk uit,
Om me uw verachting toe te dragen?
Wat stalt ge my mijn schuldloos hart,
Om daar den moordpriem door te jagen?
Wat noemde gy mijn lippen lief,
Om ze al heur blozing af te rooven?
En ik, onnoozel meisjen, ik!
Wat moest ik uw gevlei gelooven?
Mijn aanzicht (laas!) is niet meer schoon;
Mijn lippen, met geen blos betogen:
De dood sloot my 't verduisterd oog:
Wat minzaam was, is weggevlogen.
't Gewormte deelt my als zijn buit;
En, in de boei des doods geslagen,
Omringt ons steeds een ijzren nacht,
Tot eens het jongste licht zal dagen.
Maar zacht! de morgenwachter kraait.
Vaarwel! ik word van hier gedreven!
Kom, valschaart, kom de rustplaats zien,
Van die om uwe min moest sneven!’ -
De Leeuwrik zingt met luider stem;
't Ontsluimrend aardrijk juicht in 't ronde;
Doch Willem siddert ieder lid,
En mijmrend rijst hy van de sponde.
Hy sleept zich naar de doodsche plaats,
Die Margarethes lijk bedekte;
Waar hy, in diepen, stommen rouw,
Zich op de zoden nederstrekte.
Nu roept hy driewerf aan Margreeth,
En driewerf blijft hy nokkend steken.
Hy drukt zijn wang in 't vochte gras,
En de adem is zijn borst ontweken.
1798.
Treedt toe en leent aandachtige ooren
Aan dit mijn Dicht,
En leert, wat onbedachte toren
Al jammer sticht!
Niet verr' van hier, in onze dagen,
Viel 't onheil voor:
Men hoort het nog met schrik gewagen
Heel Brabant door.
ô Moeders! ô verbiedt uw spruiten
Het minnen niet.
Gy wekt u-zelf, om dit te stuiten,
Onnut verdriet.
Hier baat noch bidden, noch vermanen,
Noch harde dwang:
De lieve hartjens storten tranen;
Maar gaan heur gang.
Zegt alle boosheid van de mannen,
Zooveel gij wilt;
Hen uit een meisjens hart te bannen,
Is vlijt verspild.
De liefjens weten 't in den stille;
En, stil of luid,
Het gaat u-allen als Sibille:
Men lacht u uit.
Sibille was de vroome Tante
Van Margareet:
Een statige Kollegiante,
In 't weeûwenkleed.
Het mutsjen stond haar zeer bescheiden;
Maar als zy keef,
Dan wisten Drommel, Nicht, en Meiden,
Niet waar men bleef.
Margreta had pas zestien jaren,
Was schoon en teêr,
Haar gitbruin oog en zwarte hairen
Beloofden meer.
Haar warme lonk by gloênde wangen
Deed buiten dat,
De jonge Heertjens om haar hangen
Waar heen zy trad.
Haar hart nogthands, hoe heet en woelig,
Was rein en schoon,
En slechts voor Hildebrand gevoelig,
Haars buurmans Zoon.
Vaak spraken zich de twee Gelieven,
By lichte maan,
In 't uur der minnaars en der dieven,
Door 't venster aan.
De borst, schoon nieuw in minnehandel,
Wordt ras een held,
En brengt haar menig kraakamandel
Van vaders geld.
Hy koopt haar een katoenen jakjen;
En, week aan week,
Steekt hy zijn leêge hand in 't zakjen
By d' avondpreek.
De Tante, listig en doorslepen,
Bemerkt het haast.
En heeft het naauwlijks half begrepen,
Of vloekt en raast.
Het schaap doet nietwes naar behooren,
Maar wordt verbluft.
Zy heeft de zinnen gants verloren
En peinst en suft.
Indien zy naait, de draden breken
Als enkel vlas:
In 't breien vallen al de steken,
Of 't kortswijl was.
De kervel wordt niet goed verlezen;
't Gebak is test;
De soep schijnt voor den gal te wezen;
En zoo de rest.
‘Kind! zegt haar Tante heel koelzinnig,
't Kan zoo niet gaan!
Gy weet, mijn hart bemint u innig.
Wat schort er aan?
Gy zijt verliefd. - Nu! geen verbloemen!
Hoe heet de kwant?’ -
Och, Tante! zoo ik hem moet noemen,
‘'t Is Hildebrand.’
‘Hoe! (riep zy aanstonds, vol van woede)
Is dat de zaak?
En zonder dat ik iets vermoedde!
Dat schreeuwt om wraak.
Foei, kleuter! dus mijn huis te onteeren,
Gy, vuile teef!
Ik zal die stoutheid u verleeren,
Zoo waar ik leef!
Geen woord meer zult gy met hem spreeken,
Van deze stond!
En (hier begon zy los te breken
Met vollen mond.)
En, hebt ge verder zulke knepen,
Gij onverlaat!
De Duivel zal u met zich sleepen!
Maak daarop staat!’ -
Het arme meisjen beeft van 't schrikken,
En maakt een kruis;
En sluipt, maar zonder iets te kikken,
In 's Buurmans huis.
Uit moedwil niet, of wederstreven;
Vooral niet! Neen!
Maar om hem d' afscheidsgroet te geven,
Ging zy er heen.
Flux ijlt ze om zich te bed te leggen.
Ter juister tijd.
Men hoort haar de avondbede zeggen
Met dubble vlijt.
De Tante koomt heur slaap ontrusten,
En snaauwt ze aan 't oor:
‘Verslaap uw zedelooze lusten,
Gy duivelssloor!’ -
Maar, 't is geen middernacht geslagen,
En alles stil,
Of huis, en bed, en kamer, wagen
Van hol gegil.
Een stem schreeuwt ijslijk: ‘“Margarete!
Nu moet ge meê.”’ -
Beddenk, wie meest van doodsangst zweette
Van onze twee!
Met gloeiende oogen, lange tanden,
En wijden mond,
Tast daar een nachtspook langs de wanden
De kamer rond:
Het stapt en klotst, tot elks ontzetting,
Gelijk een paard;
En rammelt met een lange ketting;
En schudt zijn staart.
Hy kwam, met ijsselijk gestommel,
Waar Tante sliep.
‘Ik ben, ik ben het niet, Heer Drommel!’
Was 't geen zy riep.
‘Ik bid u, ga een weinig verder!
Daar slaapt mijn Nicht.’ -
De Duivel gaat en klotst nog harder,
En grijpt het wicht.
Het meisjen, siddrend als een rietjen,
Schuilt vruchtloos weg.
Geen deken helpt het arme Grietjen,
Geen overleg.
De Duivel vat haar in zijn klaauwen,
En sleept ze voort:
Men hoort op straat de katten maauwen;
Van haar, geen woord.
Flux springt hy, met zijn prooi in de armen,
Wie weet waar heen!
De Tante jammert uit erbarmen,
Maar hy verdween.
In 't eind, hy had het huis verlaten,
En alles zweeg.
Nu roept zy, maar het kan niet baten:
Het bed is leêg.
Wat blijft ter wareld ooit verborgen,
Hoe diep verhuld?
De gantsche stad is d' eigen morgen
Daar van vervuld.
‘De Duivel (zegt men) is gekomen
By vrouw Sibil,
En heeft de kwezel meêgenomen,
Met boek en bril.’
Maar spoedig bleek de rechte waarheid:
Het was Margreet.
Toen gaf het een bedroefde naarheid,
En ieder kreet.
Er waren echter jonge schoonen,
Die riepen ras:
‘Men zag wel aan heur roode konen,
Wat soort ze was.’ -
Sibil blijft in gedachten steken,
Om 't geen zy deê.
‘De Duivel voert op 't eerste spreken
Mijn Nichtjen meê.
Zy werd hem naauwlijks nog gegeven,
Of is zijn roof!
Maar toen mijn man nog was in 't leven,
Toen was hy doof!’
Dus peinst en mijmert ze alle dagen
Heur hairen graauw,
En is, in 't naar den duivel jagen,
Niet meer zoo gaauw.
Zy noemt den Satan boos en grillig
En vuil en wreed!
Voor die hem roepen, niet gewillig,
Dan tot hun leed!
Zoo brengt zy veertig lange weken
Al mijmrend om:
Verliest den smaak van kwaad te spreken,
En wordt schier stom.
Zy laat de gantsche wareld drijven,
En elk in rust:
En, somtijds op de meid te kijven,
Blijft al heur lust.
Nu koomt een heertjen haar begroeten,
Een vreemde haan!
Die buigt zich statig tot de voeten,
En spreekt haar aan:
‘Mevrouw, 't is thands niet op uw vloeken,
Dat gy my ziet.
Maar 'k wou u graag tot peet verzoeken:
Ontzeg het niet!’ -
‘Hoe! - (zegt ze) - hoe! wat wil dat zeggen?
Wat vreemdigheên!’ -
‘Mevrouw! indien ik 't uit moet leggen,
Ik ben te vreên.
Maar 'k bid, bereid u eerst een beetjen,
Licht dat ge ontroert!
Ik ben - de duivel, die - Margreetjen
Heeft weggevoerd.
Zy heeft my hart en hand geschonken,
En thands een kind;
Maar daar men paardenhoef noch bonken,
Noch staart aan vindt.
Lang hebt gy om uw Nicht geleden,
En zonder hoop:
Thands wordt gy tot het feest gebeden
Van 's jongskens doop.’
't Verrassend vreemde van de ontmoeting,
En 't blij. bericht,
Geeft aan de schaking weêr verzoeting,
Daar 't toch zoo ligt.
Zy meesmuilt, legt de handen samen,
En scheidt ze weêr:
‘Daar is (dus zegt zy) noch betamen,
Noch Godvrucht meer!
Maar echter, 't heeft zoo moeten wezen,
Dat zie ik klaar.
De Hemel zij daar voor geprezen,
Dat ik 't ervaar.
Eerst hadt ge my haast beet gekregen,
In plaats van haar:
O! had ik toen maar stil gezwegen!
Ik, malle Saar!’ -
Nu wist men 't, dat er niets aan faalde,
Door 't gansche land:
‘De Duivel, die Margrietjen haalde,
Was Hildebrand! -
Ja, morgen zal men 't kleintjen doopen!
Sibil is Peet!’
En alles kwam te samen loopen
Van wijd en breed.
De Sexe hoorde dit vertellen,
En lachte er om!
Maar sommigen met heimlijk kwellen,
En bleven stom.
Eéne enkle slechts riep zonder smalen,
Met gullen mond:
‘Och! kwam my ook zoo'n Duivel halen!
Ik ging terstond.’
1798.
Te viervoet, trapplend, stap voor stap,
Reed Jonker Egmond door de heide,
Die Hildesheim van Brunswijk scheidt,
Waar, in mistroostige eenzaamheid.
Zijn teedre Weêrhelft hem verbeidde.
De nacht viel zwart op 't aardrijk neêr,
Doorweekt van eindeloozen regen.
Daar waadde hy door plas aan plas,
Geheel onzeker waar hy was,
Langs gants in slib verkeerde wegen.
Het plascht, het plascht, het klatst, het kletst,
En slobbert door moeras en kreken.
Het ros ontzet op ieder tred,
En struikelt in het moddrig wed,
Of blijft in taaien kleigrond steken.
‘Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!
My blindt dit ondoorzienbre donker.
ô Zie voor u en my met één,
En voer my door dees afgrond heen;
Uw meester, zonder u, verzonk er!
Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!
Ga voort, de Maan zal spoedig rijzen.
Voort, voort, en zet uw voeten vast;
De welvoorziene haverkast
Zal u eens meesters dank bewijzen.
Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!
Voer my in mijn Geliefdes armen;
Zy strekken zich te mywaart uit;
Wanneer zy me aan heur boezem sluit,
Zult gy u ook op stal verwarmen.
Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort!
Nog drie of vierdhalf moeilijke uren!
De Hemel, die my ginds verwacht,
Verdient een nog veel slimmer nacht,
Dan dien we op dezen weg verduren.’ -
Dus rijdt de Jonker immer toe,
Met altijd ongewisse schreden:
‘Voort, voort, mijn trouwe beest, ga voort;’
Terwijl hy buik en zijden spoort,
En 't paard reeds machtloos heeft gereden.
Hy vordert weg, maar zacht en traag;
En 't immer feller groeiend haken
Zet borst en ingewand in vuur;
En schijnt van 't oogenblik een uur,
Van 't uur een eeuwigheid te maken.
Nu, afgemat door 't ongeduld,
En 't hart bezwijkend van verlangen,
Knikt hem 't van slaap bezwaarde hoofd,
Dat, van gemijmer afgesloofd,
Hem machtloos op de borst blijft hangen.
Nu weêr als met een schrik ontwaakt,
Om al zijn krachten saam te gaderen,
Herwekt hy d' uitgedoofden moed;
En nieuwe veêrkracht drijft zijn bloed
Met ruimer omloop door zijne aderen.
Nu stelt hy zich zijne Egâ voor,
Hoe ze, ongerust om 't lang vertoeven,
Hem in den hollen donkren nacht
Op d' ijsbren weg verloren acht,
In steedsvermeerend zielsbedroeven.
‘Nu luistert zy naar 't windgeruisch;
Nu (waant hy) hoort zy naar den regen.
Nu ziet zy angstig naar de lucht,
En zendt my heete zucht op zucht
In hijgend zielsverlangen tegen. -
Nu denkt zy my de Stad nabv,
En hoopt my altijd na en nader;
En kust in 't ingeslapen wicht,
Dat aan heur kuischen boezem ligt,
Het beeld van d' aangebeden Vader. -
Nu wekt zy 't ongeduldig op,
Om 't wederom in slaap te wiegen,
Of zy van d'emdeloozen tijd,
Waar in zy om mijn afzijn lijdt,
Een nietig ondeel mocht bedriegen.
Nu hoort ze een ritslen op de straat,
Door een gemengd met hondenbassen:
Daar is hy (roept zy juichend uit)!
Maar straks verwijdert dat geluid,
En ach! heur oogen staan in plassen!
Neen; denkt zy, nooit zoo laat als nu!
Wat onheil of hem mocht gebeuren!
Een onheil -! Lieve, schrei niet, neen!
De Hemel brengt ons haast by een:
Schep moed, en staak uw angstvol treuren!
Ach! dat de Hemel weêr een tijd
Na zoo veel lijdens wou gehengen,
Die ieder laafde met de troost,
Van met zijn Gâ en dierbaar kroost
Zijn leven door te mogen brengen!’
Dus denkt, dus peinst hy, zonder rust,
En noopt en spoort uit al zijn krachten. -
Vergeefs! het paard blijft schichtig staan,
Daar is geen verder drijven aan:
Hier moet, hier zal hy overnachten!
Geen maanlicht toont zich aan de kim,
Dat door dit duister heen kan boren:
De hemel is met zwart beplekt;
De grond, met water overdekt;
En spoor, en pad, en weg, verloren.
‘Neen (zegt hy), neen, hier blijf ik niet,
Om op den weg van koû te sneven.
Veeleer het uiterst onderstaan,
Dan dat ik werkloos zou vergaan,
En in den nood my-zelv' begeven!’
Hy spoort, hy noopt, hy dringt, hy drijft,
En wringt en rukt met toom en stangen;
Perst borst en ribben tot malkaâr;
Maar 't beest, onwrik-, onhandelbaar,
Geeft niets om sporendruk of prangen.
Hy heft de rijzweep woedende op,
En klemt haar 't dier om heup en lenden:
De zweepslag klinkt door lucht en veld;
Maar vruchtloos, hoe hy knalt of knelt,
Hy kan het voort doen gaan noch wenden.
Versuft, bedwelmd, en uitgeput
Van 't lang en vruchtloos zielsvermoeien,
Gevoelt by 't hart van ijzing slaan,
Het doodzweet op zijn voorhoofd staan,
En 't bruischend bloed naar 't hart toe vloeien.
Een flaauwe en bleeke neveldamp
Vertoont zich eensklaps voor zijne oogen,
En schijnt hem in den weg te treên,
Met vormloos lijf en reuzenleên,
Met aaklig duister overtogen.
Een aanzicht als het beeld des doods,
Met holle en uitgeteerde wangen:
Twee armen, schrikbaar uitgerekt,
En grijpend naar hem toegestrekt,
Of 't ware om ros en man te omvangen:
Een lijf van onafmeetbren stal,
Dat nu, tot aan het zwerk verheven,
En hals en hoofd door wolken dringt,
En dan weêr in elkander zinkt,
En laag by de aarde schijnt te zweven.
‘Wat wilt gy (roept hem Edmond toe)?
Gy, Geest, of schrikbeeld van mijn zinnen!
Geef andwoord, of verzink in 't niet!
En, zoo gy 't aaklig graf verliet,
Gy, Afgrond, hoû uw dooden binnen!’
Geen andwoord! maar een dof gehuil
Van Winden die van verre loeien,
En 't glimmen van een hol gezicht,
Welks oogen, met een vluchtig licht,
Uit opgespalkte leden, gloeien!
Hy roept op nieuw. Een ketenklank,
Die gruwzaam in zijne ooren rinkelt,
Vermengt zich met den doffen wind,
Terwijl een glans zijne oogen blindt,
Waar alles door elkaâr voor krinkelt.
Geen andwoord meer. Maar 't paard stapt toe,
En Edmond, gants bedwelmd van zinnen,
Rijdt eensklaps, zonder dat hy 't dacht,
Terwijl hy zich verloren acht,
Langs d' ophaalbrug de Stadpoort binnen.
1799.
Daar kwam een Geest voor Grietjens deur,
Met akelig gegil:
Hy trok en rammelde aan den klink;
Maar zy, zy hield zich stil.
‘Is 't Vader Henrik die daar klopt,
Of Broeder William?
Of is 't mijn trouwe Frederik,
Die versch uit Schotland kwam?’
‘Het is uw Vader Henrik niet,
Noch Broeder William:
Maar 't is uw trouwe Frederik:
Die versch uit Schotland kwam.
Maar hoor my, dierbre Margareet,
En wijs my zoo niet af.
Geef my mijn woord en trouw te rug,
Die ik u voormaals gaf.’
‘Uw woord en trouw geef ik niet weêr;
(Nooit wordt my die ontrukt!)
Eer dat gy in mijn kamer koomt,
En my de lippen drukt.’
‘Indien ik in uw kamer trad,
Gy zwijmdet van den schrik,
En naderde ik uw frisschen mond.
Gy wierdt een Geest als ik.
Neen, hoor my, dierbre Margareet,
En wijs my zoo niet af.
Geef my mijn woord en trouw te rug,
Die ik u voormaals gaf!’
‘Uw woord en trouw geef ik niet weêr;
(Nooit wordt my die ontrukt!)
Eer dat gy me in uw grafsteê voert,
En in uw armen drukt.’
‘Mijn beenders liggen wijd van hier,
Aan 't uiterst van de kust:
En 't is mijn geest alleen, Margreet,
Die tot u vliedt om rust.’
Zy steekt haar blanke hand hem toe,
Zich-zelve naauw bewust:
‘Zie daar uw woord en trouw weêrom!
God geev uw ziel nu rust!’ -
Zy neemt haar zijden tabbaart op,
En spelt hem by malkaâr,
En wandelt heel den langen nacht
Heur dooden minnaar naar. -
‘Ach! is er aan uw hoofd geen plaats?
Geen plaatsjen aan uw zij'?
Geen plaatsjen, hoe gering, mijn Lief?
Zoo ja, zoo geef het my!’
‘Daar is geen plaatsjen aan mijn hoofd,
Waar ik een Liefste breng'.
Geen plaatsjen aan mijn zij', Margreet!
Mijn doodkist is zoo eng.’
Met kraaide daar de Dorpsteêhaan,
En scheidde zich de lucht.
‘'t Is tijd, 't is tijd, mijn Margareet,
Dat ik den schemer vlucht.’
‘Hy spreekt, en met een hol gehuil,
Of alles zou vergaan,
Verdween hy in een wolk van damp,
En liet het Meisjen staan.
ô Toef, mijn Dierbre (roept zy), toef!
Keer tot mijne armen weêr!’
Haar wang verbleekt, haar oog verschiet,
En zielloos zijgt zy neêr.
1799.
Laatst strookte Jonker Brand van Wijk
Zijn schimmel met de hand:
Met één kwam daar een Jonkvrouw aan,
De schoonste van het land.
‘Goên dag (dus sprak zy), Jonker Brand!
Ach, zie eens wat my schort!
Mijn bouwen was my eerst te lang,
Nu is hy my te kort. -
Ik draag een wichtjen onder 't hart,
Het woelt my door het lijf:
Mijn gordel was my eerst te wijd,
Nu klemt hy my te stijf.’ -
‘Indien dat kind het mijne waar,
Gelijk gy my vertelt;
Zoo schonk ik u mijn halve Land,
En nog een huis vol geld. -
Indien dat kind het mijne waar,
En ik daar zeker van;
Zoo schonk ik u mijn gantsche Land,
Met Heerenrecht en ban.’ -
‘Veel liever had ik eenen kus,
Mijn Jonker, van uw mond,
Dan heel het halve Land van Waas,
Met honderdduizend pond. -
Veel liever had ik van uw mond
Één vriendelijken lach,
Dan heel het gantsche Land van Waas,
Met Rechtsdwang en gezag.’ -
‘Op morgen, Klare, moet ik voort,
Hier schrikbaar verr' van daan:
En 't schoonste meisjen dat er leeft,
Moet met my derwaart gaan.’ -
‘Al ben ik 't schoonste meisjen niet,
Neem echter, neem my meê,
En laat my slechts uw Voetknaap zijn,
Zoo hou ik my te vreê.’ -
‘Zoo gy mijn Voetknaap wezen zult,
En doen mijn paard gerijf,
Zoo moet uw tabberd afgesneên,
Een spanbreed onder 't lijf. -
Zoo moet uw blonde hairlok af,
Een duimbreed boven 't oog;
En dan kunt gy mijn Voetknaap zijn,
Zoo lang ik het gedoog.’
De dag ging om; de nacht verstreek,
En 't licht begroette de aard:
De Jonkvrouw houdt den stegelreep,
En hy, hy klimt te paard. -
De Jonker reed den gantschen dag;
Zy liep er blootsvoets by;
En nog had hy het woord te goed:
Kom, zit wat op, en rij.
De Jonker reed den gantschen dag,
En liet haar blootsvoets gaan;
En nog had hy het woord te goed:
Kom, doe uw schoenen aan. -
‘Rijd zachtjens, Jonker (riep de Maagd)!
Mijn lichaam krimpt van smart.
Het wichtjen dat ik van u draag,
Bezwijkt my onder 't hart.’ -
‘Beschouwt gy (sprak hy) gindschen stroom,
Die door den heirweg schiet?’ -
‘Ten minste spaar mijn zwanger lijf,
En schoon my van den vliet.’ -
Dus sprak zy met een lonkend oog,
Waarin een traantjen glom. -
De Jonker geeft het paard de spoor,
En zwijgt, en ziet niet om. -
Nu kwamen ze aan den oeverkant:
Hy zette 't door den vloed.
‘ô Hemel (riep zy), sta my by,
Indien ik zwemmen moet! -’
Het water hief haar 't kleed omhoog,
En ging haar tot de kin:
De Jonker zag heur angst en nood,
Maar hield zijn draf niet in. -
En als zy door het water was,
En weder by hem stond:
‘Zie toe (dus sprak hy), Klare, zie!
Daar zijdwaart rijst de grond!
Beschouwt gy daar dat gulden dak,
Daar waar de Zon op stuit?
Een tiental Juffers houdt daar feest:
De schoonste wordt mijn Bruid.’ -
‘Ik zie dat dak, ô Jonker Brand,
Dat, waar de Zon op stuit.
God geef zijn zegen over u,
En uw geliefde Bruid!’ -
Een tiental Juffers hield daar feest,
En vierde daar een Bal:
Maar, Klare, schooner dan die tien,
Bracht 's Jonkers paard op stal.
Een tiental Juffers hield daar feest
En speelde met de klos:
Maar Klare, schooner dan zy al,
Gaf voeder aan het ros. -
Des Jonkers Zuster sprak hem aan:
‘“Wel, Jonker Brand van Wijk!
Wat schooner Voetknaap hebt gy daar
Nooit zag ik zijns gelijk.
Zijn kleed is wat te hoog gegord,
Zijn lijf wat opgezet:
Maar 'k gunde hem, met al mijn hart,
Een plaatsjen in mijn bed.”’
‘Geen slechte Voetknaap, zoo als hy,
Die rent door dun en dik,
Zou passen in een Jonkvrouws bed,
Met voeten, vuil van slik.
Veel beter voegt het zulk een knaap,
Met slib en stof bemorst,
Te zitten by het keukenvuur;
Te knaauwen op een korst.’ -
Nu had men 't avondmaal gehad,
En alles lei zich neêr.
Nu riep hy: ‘Voetknaap, koom eens hier,
En hoor wat ik begeer!
Ga henen naar de naaste stad,
En kruis de straten rond,
En zoek my daar een meisjen uit;
Met frissche wang en mond.
En zoek my die ten byslaap uit,
En breng haar in mijn bed: -
Maar draag haar in uw arm langs straat,
Dat zy heur voet niet smett'.’ -
De schoone wandelt naar de stad.
En kruist door straat aan straat;
En zoekt het schoonste meisjen uit,
Dat zich ontdekken laat.
Zy zoekt hem dit ten byslaap uit,
En voert het in zijn bed;
En draagt het in haar arm daar heen,
Dat zy den voet niet smet. -
‘Vergun my thands, ô Jonker Brand,
Wat bedstroo aan uw voet!
ô Geef my daar een luttel plaats,
Eer ik bezwijken moet.’ -
Hy gunde 't haar; zy vleit zich neêr,
Zich moê en machtloos neêr.
Nu ging de nacht allengskens om,
En riep den ochtend weêr.
‘Rijs (riep hy), Voetknaap! rijs, rijs op,
En voeder mijn genet!.
Geef hooi en haver aan het beest,
En luier niet in 't bed!’ -
De schoone rijst wilvaardig op,
En doet wat hy beval;
Geeft hooi en haver aan het beest,
En reinigt tuig en stal.
Zy leunt zich zuchtend aan de ruif,
En schreeuwt en gilt het uit,
En kromt het lichaam van de pijn,
Waarmeê het zich ontsluit.
De droeve jammert hier en schreit,
Van allen heul ontbloot:
Niets speurt zy dan een scheurend wee;
Niets wacht zy dan de dood.
Des Jonkers Moeder hoort haar stem,
En wordt van angst bekneld.
‘Rijs op (dus roept zy), Jonker Brand
Wat is daar voor geweld!
Daar 's wis een Nachtgeest in uw stal;
Die maakt een vreemd gerucht:
Of 't is een Vrouw in barensnood,
Die naar verlossing zucht.’ -
De Jonker gaf zich uit zijn bed,
En trok zijn nachtrok aan,
En sloeg een sluier om zijn lijf,
Om naar den stal te gaan.
En als hy voor de staldeur kwam,
Zoo stond hy stom en stil,
En hoorde straks een zacht geschrei,
Na 't aakligst doodsgegil.
‘Sus (riep zy)! sus, onnoozel Wicht,
Mijn hart zoo dier en waard!
Ach! dat uw Vader Koning waar!
Uw Moeder onder de aard!’
Meer wilde zy, meer kon zy niet,
En nokkend breekt zy af:
‘Ach! dat uw Vader Koning waar!
Uw Moeder in het graf!’ -
Nu geeft een vloed van tranen lucht
Aan 't overkropt gemoed:
En hy, hy ziet het aan, treedt toe,
En stort zich aan heur voet.
‘ô Klaag niet, dierbre (barst hy los)!
Uw weedom heeft thands uit.
Ontfang dees ring ten huwlijkspand,
En wees mijne echte Bruid!’
1800.
Trompetten en schalmeien
Doorklonken hof en wal:
De Ridders vloeiden samen
Op 't daavrend Feestgeschal.
Van 't overwelfde venster
Van Klermonts opperzaal,
Zag Blanka, de overschoone,
Den rijken wapenpraal.
Daar lag zy in het venster,
Behangen met fluweel,
In 't midden van heur maagden,
Gedoscht in 't aadlijk geel.
Daar stond zy voor het venster,
In hemelsblaauw gewaad,
Gelijk het korenbloemtjen
In 't rijpend graanbed staat.
Zy droeg een gouden keten
Met diamanten boot;
Die hong haar van de schouders,
En wapperde in haar' schoot.
Haar volle boezem zwoegde,
Haar nieuwsgier oog vloog rond,
Een blos besteeg haar wangen,
Een lach, haar heuschen mond.
Zy zag de fiere Ridders,
Versierd met zijde en goud;
Zy zag hun fiere rossen,
Op hun berijders stout.
Zy zag die fiere rossen,
Met Korduaan getoomd,
Bekleed met purpren dekken,
Met franjen rijk omzoomd.
Zy zag de Ridders draven
Op 't steigerende ros,
Het moedig hoofd omwemeld
Met struis- en reigerbosch.
Zy zag hun wapens blinken,
Met kleuren groots bemaald;
Hun breede bandelieren,
Beschilderd met de naald.
Zy zag de wapenschilden,
Gedragen rij aan rij,
Door rijkgedoschte knapen
In 't blinkend eerlivrij.
Zy zag de Baanderollen
Van Graaf en Koningskind
In duizend bochten golven,
En zweven op den wind.
Haar oog begon te glanzen
Van schuldelooze vreugd,
En dwaalde, vol verrukking,
Door al de Ridderjeugd.
Ach, zeg my, riep zy driftig,
Van argwaan ongewis,
Wie onder al die Ridders
De Graaf van Holland is.
Haar Ega hoort haar 't vragen,
En ziet haar vorschend aan.
Haar mond verbleekt en siddert,
Haar hart begint te slaan.
Zy slaat haar oogen neder,
En hals en borst wordt rood:
Zy voelt haar kniën schudden;
Haar leden, koud als lood.
Zy wil, maar kan niet spreken,
En ziet, noch denkt, noch hoort;
Noch weet den blik te ontduiken,
Die door haar' boezem boort!
‘Zie (sprak hy, grijnzend lachend)
In gindschen Gravenstoet,
Op 't wapenveld van goude
Dien Liebaart, rood als bloed.
Dat is de Graaf van Holland,
Die Ridder, zoo volmaakt!
Beschouw hem wel ter degen,
Want weet zijn stond genaakt.’
Zoo spreekt hy en verlaat ze,
En geeft zich naar beneên,
En Blanka glipt een parel
Langs wang en boezem heen.
De schoone wijkt van 't venster,
En zet zich bevend neêr:
Daar is voor Blankaas oogen
Geen feest of schouwpraal meer.
Daar breekt de gouden keten,
En schiet haar in den schoot:
De steen verliest zijn' luister,
En kondigt schrik en dood. -
In 't midden van de Helden,
Op 't brieschende genet,
Reed Floris blij en moedig,
Met statelijken tred.
De Schildknaap aan zijn zijde,
Droeg speer en Veldbanier,
En wit gepluimden hellem
Met openstaand vizier.
Zijn helder voorhoofd glansde,
Van vreugd, van majesteit;
Van 't blinkend git der lokken,
Om 't edel hoofd verspreid.
Zijn treffend oog vereende
In 't hemclschoon gelaat,
De heuschheid van een' Ridder;
Het vuur van een' Soldaat;
Den glimlach van 't genoegen;
Den blos van echten moed;
En de onmiskenbre trekken
Van 't Frankisch Koningsbloed.
In 't midden van de Helden
Stak 't Prinslijk hoofd zich uit,
Gelijk de fiere lely
By 't needrig heidekruid.
In 't midden van de Helden,
Scheen al wat om hem vloog,
Als voor zijn dienst geschapen,
Te hangen aan zijn oog.
In 't midden van de Helden,
Hong aller hart hem aan;
En, niemand, die zich vleide,
Met hem gelijk te staan. -
Daar reed men naar de poorte,
Waar boven Blanka zat,
En zag de Hofjonkvrouwen,
Wier rij zy om zich had.
Hy heft het oog naar boven,
En biedt den schoonen stoet
Die afziet uit de vensters,
Den Ridderlijken groet.
Hy heft het oog naar boven,
En valschen Klermonts speer
Doorboort hem 't argloos harte,
En ploft hem zielloos neêr.
Het bloed ontvliet de wonde;
Het licht, zijn brekend oog,
Dat rondziet naar zijn' Moorder,
En wraak vraagt van omhoog.
Een schreeuw gaat op ten hemel,
En alles woelt door een!
Maar niemand zag de wonde
Dan brave Kleef alleen.
Hy grijpt zijn' Heldendegen,
Graaf Floris Vriendschapspand,
En wringt den laffen moorder
Dat staal in 't ingewand.
Daar hoort de ontroerde Blanka,
Den gruwel en zijn straf!
Daar ziet de ontroerde Blanka,
Op beide lijken af!
Haar kniën knikken samen;
Haar bloed en adem stalt;
Zy gilt en liet het leven;
En 't zwart tooneeldoek valt.
1803.
Lieve zijsjen, vreugdebode die de komst der Lente spelt,
Hoor, en zeg den wouden over, zeg ze wat mijn Cijther meldt.
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot!
Harde kluisters, stalen banden,
Dichte deuren, holle wanden,
Yzren tralies, staâge nacht;
Niets dat andwoordt op zijn weenen
Dan de weêrklank van de steenen,
En een onverbidbre wacht!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot!
Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Innig hartzeer, prangend knagen,
Lichaamspijnen, hersenplagen,
Vuile Lucht, en kerkersmet,
Schimlig brood doorweekt van tranen,
Hadden blos en glans doen tanen,
Hadden moed en geest verplet.
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Onder 't drukkend leed bezweken,
Van ontzet en hoop versteken,
Schreef hy aan zijn naaste bloed:
‘Lieve Broeder, 'k zucht in ketens;
Hoor de roepstem des gewetens;
Los my voor een handvol goed.’
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Ach! de Broeder las zijn bede;
De oude Moeder las haar mede:
Ieder zweeg en schudde 't hoofd!
'k Ken geen' broeder, sprak de Broeder,
Ik geen' zoon, hernam de Moeder,
Die my eer en welvaart rooft.
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Schoone Alexis zat gevangen, ô Hoe gruwzaam was zijn lot!
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Wanhoop werd het, wat hem griefde,
En hy schrijft zijn Zielsgeliefde,
‘'k Zucht in ketens, maak me vry!’
't Meisjen leest en droogt heur oogen,
Komt ter redding aangevlogen,
En geeft hulsel en kleedy.
Schoone Alexis zat gevangen, en verging in 't kerkerkot.
Zijn Geliefde werd zijn redder! ô Hoe zoet was beider lot!
1803.
Vorst Edel drukte DeiraasKoninkrijk, makende het Zuidelijk gedeelte van het oude Saxische Rijk van Northumberland uit. throon,
Zijn Broeder was niet meer,
En liet een eenig spruitjen na,
Een meisjen, jong en teêr.
Wanneer de stervende Adelbrecht,
Op 't jongste krankbed lag,
En met een onbeneveld oog
Den dood genaken zag;
Zoo greep hy met zijn veege hand
Zijns Broeder rechterhand,
Beval zijn ziel aan Gods genaâ,
Aan hem, dit dierbaar pand.
‘By 't Kroonrecht, tusschen ons verdeeld;
By 't Broederlijke bloed;
By Hem, voor wiens gericht ik ga,
En gy eens volgen moet;
By al wat heilig is op de aard,
Of wat uw hart bemint,
Bezweer ik u met veegen mond,
Behoed mijn eenig kind.
Behoed ze, breng ze, als de uwe, groot,
En dan, verdruk ze niet;
Maar stel den scepter in haar hand,
Dien ik in de uwe liet!’
De Broeder deed een' duren eed,
En zei hem alles toe.
‘Zoo zeker zij mijn deel by God,
Als ik uw' wil voldoe!’ -
Helaas! de vader sluit het oog,
En Edel voert zijn' staf.
En delft Geweten, Trouw, en Eer,
By 's broeders lijk in 't graf.
Argine groeit in schoonte en jeugd,
En 't Maagdlijk knopjen rijpt;
En Edel wordt eene angst gewaar,
Die in zijn' boezem grijpt:
Een aantal Prinsen vraagt haar hand!
De Koning slaat hen af.
‘Neen (zegt hy met een gram gelaat),
Bewaren wy den staf!’
Het schuldloos Meisjen, niets bewust,
Wordt ijlings ingespard.
Geen toegang bleef er tot de Maagd,
Geen uitzicht op haar hart!
De Prins der Deenen zag haar schoon,
En was 'er van geroerd;
Nu hoort hy Edels strengen last,
Met strengheid uitgevoerd.
Wat zal, wat kan de ontroerde Prins?
Haar redden of vergaan! -
Ach, dolheid van eene eerste drift!
Hier is geen redden aan.
Vergeefsch, met wapens in de hand
De wachters aangetast!
Vergeefsch, een vreemd, een gastvrij land
Met stroomen bloeds beplascht!
Vergeefsch de burchtwalpoort beloerd,
Of aangerand door 't goud!
Geen toegang is 'er in den muur,
Die haar gevangen houdt.
Wat doet hy? - Min heeft list te baat!
Hy schudt den Kroonprins uit,
En doscht zich in cens Landmans pij,
En speelt een boerenfluit.
Hy biedt zich-zelv' den slotvoogd aan,
Vermaakt hem met zijn' toon,
En treedt als Huisknaap in zijn' dienst,
Hy, grooten Kanoets zoon!
Thands ziet hy die zijn hart aanbidt,
Argine, van naby,
En trekt, en vest heur vorschend oog,
Op zijn geringe pij.
Iets eedlers dan de dosch verried;
In houding en gelaat,
Vertoonde een meer dan boeren teelt;
En streed met dit gewaad.
Nogthands, zijn zachte nedrigheid,
Dienstvaardig vroeg en laat,
Had hem als met zijn' staat vereend,
En eerde dezen staat.
Eens dat hy tot Argine trad,
Ontvloot zijn oog een traan.
‘Ach! (riep hy) wist gy wie ik ben....!’
En bleef als spraakloos staan.
De schoone werd in 't hart geroerd,
Maar sloeg een vinnig oog,
Een oog van gramschap op den Prins,
En al zijn hoop vervloog.
Zijn min bleef echter niet bedekt;
(Wie hield ooit min gesmoord!)
Maar werd weldra in 't slot vermoed,
Verrast en nagespoord;
Wanneer hy soms de Boerenpijp,
In zoelen avonddaauw,
't Aandoenlijk klaaglied zingen deed
Van zijn onheelbren rouw:
Wanneer hy met verwarden geest,
Niet wetend wat hy deed,
‘Argine! - mijne Argine?’ riep,
En dan zijn lippen beet:
Wanneer hy, van gelaat verbleekt,
Verslonden van 't verdriet,
Het eer zoo moedig jeugdig hoofd
Wanhopig hangen liet. -
De Koning hoorde van den knaap,
En zijn' belachbren gloed.
Hy kwam, en zag den jongeling,
En gaf zijn Liefde, moed.
‘Het Lot onthield u schat en staat,
Maar braafheid niet noch eer:
En, wijst men uw geringheid af,
Wees Edels Kamerheer!’
Dus sprak hy, zelf in 't hart verheugd,
Dat zoo gering een Trouw
De Schoone, kwam zy slechts tot stand,
Van 't Kroonrecht weeren zou.
Dus sprak hy en betuigt zijn Nicht,
Hy reikhalst naar heur Echt,
En heeft haar (zy weêrstreef hem niet!)
Een Bruîgom toegelegd.
Meer zegt hy, meer ontdekt hy niet;
Ze ontwart nogthands den knoop,
En ziet met schaamte beide en spijt,
Zijn oogmerk en zijn hoop.
‘“Hoe! Ik, het bloed van Adelbrecht;
Zoo veler Vorsten kroost;
Vernederd tot zoo laag een Echt -”’
Hier houdt zy op, en bloost!
Verdrukking had zy ondergaan,
Heur hart boog willig neêr:
Maar thands, vernederd tot dat punt,
Verhief zich hart en eer.
Vermomd in onbekend gewaad,
Begunstigd door de nacht,
Ontvliedt zy langs de wildernis
En dwang en Kerkerwacht.
De Prins verneemt haar stille vlucht,
En, met de dood in 't hart,
Zoekt verr' van 't hem nu haatlijk slot
Den balsem voor zijn smart.
Zich-zelv vergetend, staat, en rang,
Geboorte, Vaderland,
En wat hem immer dierbaar was,
Doorkruist hy heide en zand.
Maar ach! waar zoekt, waar vindt hy haar,
Waar al zijn heil in rust!
Vergeefsch, door heide en zand gekruisd!
Hy kent noch heil noch lust.
Dus dwaalt hy jaren in en uit,
Tot eindlijk, zwervens zat,
Een eenzaam dal zijn woning wordt,
Vervreemd van Hof en Stad.
Daar neemt hy in een Boersch gehucht
Den tasch en herdersstaf,
En drijft een kudde wollig vee,
En zweert de grootheid af.
Daar vindt hy in behoefte en vlijt
De rust en kalmte weêr:
En in zijn nieuw en vredig lot
Verliest zich 't wreed welëer.
Maar ziet! een jonge Herdersmaagd,
Die daar een' troep geleidt,
Trekt, eer hy 't weet, zijn oog en hart,
Waar hy zijn schapen weidt.
Aanminnig was haar zoete mond,
Waarop het kersjen bloost,
Aantreklijk heel heur lief gelaat,
In 't zonlicht bruin geroost.
Geheel de dartle Herderjeugd
Aanbad en liep haar na.
En wie 't beminlijk meisjen zag,
Die wenschte haar tot Gâ.
Maar statige ernst en waardigheid
Die 't blinkend voorhoofd hult,
Hield al de dartle Herderjeugd
Met diep ontzag vervuld.
De Prins vergeet en kudde en stal,
En mijmert en verkwijnt,
De kalmte van zijn ziel heeft uit;
Zijn lust, zijn rust, verdwijnt.
Hy zucht, hy aarzelt, en besluit;
Treedt weêr te rug, en zwijgt.
In 't einde, hy ontdekt zijn vlam,
Die immer hooger stijgt.
Eens dreef hy 't vee, naby haar vee,
Op d' eigen' heuvelgrond,
En zette zich in 't malsche gras,
Waar 's meisjens veldhut stond.
Het vee herkaauwde langs de wei;
De wachthond, aan zijn' voet,
Sliep by de zachte koestring in
Van Lentes zonnegloed.
Nu stelde hy zijn Herderspijp,
Gewrocht uit stevig riet,
En zong op zoeten minnetoon,
Een Boersch maar teder lied.
‘Wat schuwt gy, lieve Herderin,
Die om uw liefde smacht?
Of wat onttrekt ge u aan zijn oog,
En dartelt met zijn klacht!
Beschouw mijn hut en lamm'renkooi,
En oordeel onverblind,
Of ik zoo gants onwaardig ben,
Dat my een Meisjen mint?
Ik ken my-zelv' en uw waardy,
Uw schoon, uw zedigheid!
Maar weinig weet gy, lieve Maagd,
Wie om uw gunsten pleit!
Doch zie den Herder slechts in my;
Den Herder, die u lieft;
Die niet dan voor u ademhaalt;
Dien gy wanhopig grieft.
ô Zeg my, zoo uw moedig hart
Uw kunne niet verzaakt,
Wien wacht, wien kiest gy tot gemaal,
Indien gy herders wraakt!
De Bouwman kent by os en ploeg
Geen ware tederheên.
Zijn liefde, zoo zijn bloed ontsteekt,
Is diersche drift alleen.
De Werkman slaaft van vroeg tot laat
Om 't schrale broodgewin.
En ronkt na d' afgeloopen dag
Gevoel- en zielloos in.
De Koopman streeft door land en zee,
Terwijl zijn teedre vrouw
Haar jeugd, haar leven, slijten moet
In weduwlijken rouw.
Neen, kies een' Herder, dierbre Maagd!
Hem boeit geen harde plicht,
Hem scheurt geen hebzucht van de Gâ,
Die aan zijn' boezem ligt.
Bij 't eerste krieken van het licht
Ontsluit hy kooi en stal,
En slijt den dag in vreugde en spel,
Naar eigen welgeval.
En daalt de Zon in 't gloeiend West,
Hy keert vernoegd en blij,
En neuriet by den zakpijptoon,
Of speelt een melody.
De Nacht heeft stille rust voor hem,
Door vrees noch angst gestoord.
Het storm' te land of over 't meir,
Geen kommer jaagt hem voort.
Hy ducht geen' hagel voor zijn graan,
Geen' werkeloozen dag;
Geen bankbreuk, roof, of zeeverlies
Verbant zijn' gullen lach.
Geloof my, 'k weet het, lieve Maagd,
De Herder slaapt gerust;
Geruster dan een Koning slaapt,
Door staâge zorg onthutst.
Een Koning is niet meer dan mensch;
Ik ben een mensch als hy;
En meerder is genoegen waard,
Dan heel een Monarchy.
Ik kende een' Koning, verr' van hier:
Hy liet een Dochter na:
In schoonheid had zy, buiten u,
Gelijk noch wedergâ: -’
Hier zweeg hy, gaf een diepe zucht,
Die door zijn' boezem sneed;
En 't scheen of hem zijn bloedend hart
Zijn nieuwe min verweet. -
Hy zweeg. De schoone treedt hervoort,
Op 't hevigst aangedaan;
En vraagt hem, wie die schoonheid was,
En bidt hem voort te gaau.
‘Ach (zegt hy)! verg my geen verhaal
Van hare aanloklijkheên!
Mijn oog heeft ze al te wel gezien;
Mijn hart daar voor geleên.
Neen 'k schetse u, noch heur' eedlen tred,
Vol majesteit en zwier;
Noch 't minlijk lachjen van heur' mond,
By al heur zachtheid, fier.
Ik male u, noch heur vlammend oog,
Dat door de harten drong;
Noch 't kwijnend drijven van dat oog,
Waar al mijn heil aan hong:
Noch 't golvend goud dat d' elpen hals
In dartle lokken sloot: -
Ach! 't was de Godheid van mijn hart;
Maar, waard te zijn vergood!
Neen nooit had oog, of tong, of hart
Zoo veel volkomenheên
Gezien, geroemd, gewenscht, gedacht,
Vereerd, of aangebeên.
Zoo schoon, zoo minlijk, zoo volmaakt
Was zy van wie ik spreek:
Slechts eene op aard die haar gelijkt,
Of die haar ooit geleek.
Argine...’ - ‘Ik ken haar (zegt de Maagd):
Ik zag heur vaders Hof;
Maar 'k vond heur schoon zoo zeldzaam niet,
En verr' van zulk een' lof.
Men hoort wel 't is een Boerenknaap,
By schapen opgekweekt,
Die dus de schoonheid uittrompet,
En naar zijn inzien spreekt!
Doch, wat benevelt dus uw oog!’
De Herder stort een' traan;
En zy, ze ontroert, verbleekt en bloost,
En blijft als roerloos staan.
‘Ach (zegt hy)! 'k ben de veldknaap niet,
Tot wien dit kleed my maakt.
'k Heb me eenmaal om Argines min,
En thands om u, verzaakt.
Haar minde ik teêr, rampzalige ik!
En ach! wat doe ik nu!
Ik minde een haatster van de min,
Nu sterve ik; maar voor u!
'k Ben Kuran, Prins van 't Deensche rijk,
En heb me aan Edels Hof
In Vorstelijken staat getoond,
Tot my de Liefde trof.
Maar hoe! wat zie ik? - hoe! gy schreit!
Wat wil die vlotte traan?’ -
Zy weent, en beide staan ontroerd,
En zien zich zwijgend aan.
In 't einde: ‘Neen, het is te veel
(Dus barst zy schreiende uit)!
Argine heeft uw hart beproefd;
Ontfang haar als uw Bruid!’
Dus sprak ze, en valt d' ontzetten Prins
In d'arm, die haar omvat;
‘Herken in die uw hart bemint
Haar, die het eens aanbad!’
1804.
‘Neen, waan niet, onbedachte Vrouw,
Dat Holland voor u bukt:
Wy buigen voor den hoogmoed niet,
Die u het hoofd verrukt.
Neen, Hollands adeloude teeltTeelt: Geslacht, volk.
Is veel te groot van ziel:
Het sterflot bracht haar om heur' Heer,Hun Heer: Graaf Willem VI.
Maar niet aan 't Spinnewiel.Niet aan 't Spinnewiel, of aan 't Spinrokken: dat is, aan eene vrouw. Holland was, volgens hem, gelijk volgens Keizer Sigismund en de Hoeksche party in Holland, geen spilleleen of konkelleen: en Margaretha van Henegouwen was 'er bevorens slechts door den Keizer, haar Gemaal, meê verleid geworden uit 's Keizers baatzucht en tegen recht.
Ga, boet uw lust in dartelheid,
Naar uwen wulpschen aart!
Maar strek geen handen naar den staf,
Of - wees voor 't minst hem waard!
Doch, wat Jacobaas recht ook waar
Op 't Vaderlijk gebied;
Wy zwoeren eed aan Hertog Jan,
En ik, ik breek dien niet.’ -
Dus was 't, dat wakkre Beilaert sprak
In Hollands oudste Stad,
Terwijl hy in den breeden Raad,
Aan 't hoofd der burgren zat.
Maar ach! Jacobaas heir verschijnt
Met heel der Hoekschen kracht:
De moed ontzinkt de Burgerschaar:
De Stad is in heur macht.
Nu eischt zy d' onverlaat ter dood,
Die zoo baldadig sprak:
En Beilaert wordt gevat, gedoemd,
Dat hy zijn trouw niet brak.
Men doemt als kwetser van 't ontzag,
Hem straks ter gruwbre straf:
Te smooren, levend, onder de aard,
In 't toegeworpen graf.
‘'k Wist (sprak hy), dat ik sterven moet,
Het zij dan vroeg of spâ:
De dood heeft niets dat my ontzet;
Zy is ons altijd na.
'k Was altijd voor het graf bereid;
Maar 'k heb nog eene plicht,
Waar van ik my te kwijten heb,
En die me op 't harte ligt,
Vergun my, dat ik voor mijn dood,
Die teedre plicht voldoe,
En sta my zeven dagen tijds
Tot haar vervulling toe.
Men laat' my onverhinderd gaan:
Op morgen reis ik af,
En keer in zeven dagen weêr,
En onderga mijn straf.
Zie daar mijn woord! een woord van eer,
Het geen ik nimmer schond!
In zeven dagen keere ik weêr,
En delft men me in den grond.’ -
Hy gaat, (men stond zijn bede toe!)
En 't lijdt een korte stoot,En 't lijdt een korte stoot, is rein Nederduitsch. Stoot is van den voorleden' tijd van hy staat, hy stoet, gestaën, want dus schreef men oudtijds richtig, even als hy waadt, hy woed, gewaden; hy draagt, hy droeg, gedragen, enz. Stond, dat gelijke beteekenis heeft, is van hy standt, hy stond, gestanden. Iets anders is stoot van hy stoot, hy stiet, gestoten, dat Mannelijk is. Dit ons stoot, dat niet verouderd, maar in bloeiend gebruik is, is vrouwelijk. - Lijden is duren. Een ander lijden is voorbijgaan, en van daar de Deelwoorden geleden en verleden, dat men thands veelal voorleden schrijft.
En Utrechts fiere Mijtherstad
Ontfangt hem in haar schoot.
Het eenig spruitjen van zijn Echt,
Een Meisjen teêr en zoet,
Werd daar voor 's Heilands kruisaltaar
In Godvrucht opgevoed.
't Kwam Moederloos de wareld in,
Beklagenswaardig wicht!
Haar, die haar uit heur' schoot ontbond,
Haar kostte zy het licht.
Naauw had zy vijftien jaar bereikt,
En was door schoonte en deugd
De bloem der jonge Maagdenrei,
En al heurs Vaders vreugd.
De Lelie bloeit zoo statig niet,
Het Roosjen niet zoo zacht,
Als 't bloemtjen van heur frisch gelaat
Waar uit een Engel lacht.
Haar boezem kweekt geen andre zucht,
Dan voor haar God-alleen,
Den sluier en het Nonnenkleed,
En, 's hemels Heerlijkheên.
Doch, anders was heurs Vaders hoop.
Hy had dit dierbaar pand,
Het laatste spruitjen van zijn' stam
Bestemd ten huwlijksband.
De Brave Herman, jong en fier,
Van overoud geslacht:
Ziedaar den Bruigom die haar vraagt,
Dien hy haar waardig acht.
't Was Herman, die in Utrechts wal
Des Bisschops macht gebood,
Een rein en Hollandsch hart bezat,
En uit oud Kenheim sproot.
Hy keerde van den Wapenschouw;
En gaf zich naar de stad,
Wanneer hy Beilaert naadren zag,
Die in den Voorburg trad.
Flux vliegt hy in zijns halsvriends arm,
Dees drukt hem teêr aan 't hart:
Een traan van teêrheid nat zijn oog,
Maar dit verraadt geen smart.
‘Mijn Herman (zegt hy) is uw gloed
(Gy hebt haar eens bemind.)
Noch even teder als hy plach
Voor mijn geliefdkoosd kind?’ -
‘Wat vraagt gy (sprak de jongeling)!
Ach! lees in mijn gemoed.
Hy blaakt steeds heviger dan ooit:
Ondoofbaar is die gloed.’ -
‘En zoudt gy om haars Vaders wil
Haar liefde niet versmaân,
Indien hy voor zijns Vorsten zaak
De dood moest ondergaan?’ -
‘Te dierbrer wierd heur dierbre hand
My om haars Vaders lot;
Al trad hy voor eene eedle zaak
Op 't eerloos strafschavot!’ -
‘Welaan! aanvaard haar van mijn hand
Voltrek, volvoer uw Echt;
En blijf de zegen van omhoog
Aan uwen stam gehecht!
Voor my, mijn sterfuur is naby;
En ik, ik ben gereed,
Zoo dra ik mijn verlaten kind
Met u gelukkig weet.’ -
Des jonglings hart weêrhoudt zich niet,
Maar huppelt op van vreugd.
‘Mijn Vader (zegt hy), wees gerust!
Uw Herman mint de deugd.’ -
Nu naadren zy het Kloosterstift,
Waar 't jeugdig Meisjen beidt;Beiden is wonen; waarvan in 't Engelsch, abode, een woning, verblijf.
Waar naaldwerk, Choorzang, en Gebed,
Haar uren onderscheidt.
Zy valt heur' Vader straks te voet: -
‘Mijn Dochter (roept hy uit)!
Thans vorder ik gehoorzaamheid.
Wees heden Hermans bruid!’
‘Mijn Vader!....Herman!....Hermans bruid!
Ach! waarom zoo gezwind?
Waar, waarom dus een hart verrast,
Dat siddert dat het mint!’ -
‘Het mint!’ - ‘Mijn Vader!’ - ‘'t Is genoeg:
Mijn hoop heeft my verraân.
Zoo Hermans hand u haatlijk is,
Ga, neem den sluier aan.De Sluier: naamlijk der geestelijke Dochters.
Gy, Herman! 'k vraag mijn woord terug.
Mijn zoetste hoop heeft uit,
Mijn uitzicht op een Nageslacht!
Nooit wordt mijn Dochter Bruid.’ -
‘Mijn Vader, hoor my! - ken mijn hart!
Het mint, zich-zelf ter spijt.
Maar ken de liefde die het trof,
Of zy uw' wil bestrijd.’ -
‘Mijn Dochter?’ - ‘Vader! - ach! mijn hart,
Verwin u, wees oprecht!
Mijn liefde kwam uw wenschen voor;
Ik stem in Hermans echt.’ -
De jongling stort zich aan heur' voet.
Hun tranen vloeien saam;
En 't menschlijk heilgevoel op aard
Is hier geen bloote naam.
De Priester legt hun, hand in hand;
Spreekt zegen over 't paar,
En de Englen roepen zegen uit,
En wappren om 't Altaar.
‘Nu (zegt de Martlaar van de trouw),
Nu is mijn ziel gerust!
Nu delf men my in d' open kuil,
Ik sterf met hartelust.’
Drie dagen deelt hy in de vreugd
Van 't vieren van hun Feest:
Drie dagen deelt hy in hun heil
Met onbewolkten geest.
De vierde morgen daagt in 't Oost:
Nu doet hy 't juichend kroost
Een gift van alles wat hy heeft,
En smaakt een nieuwe troost.
Het vijfde licht bestijgt den trans:
Hy knielt voor 't Outer neêr,
Ontlast zijn ziel voor 't Godlijk oog,
En keert gezuiverd weêr.
Maar eindlijk steekt de zesde zon
Het hoofd ten kimmen uit:
‘Mijn kindren (zegt hy)! nu is 't tijd,
Dat ik mijn hart ontsluit.
Omhelst me en drukt u aan mijn hart!
Het is de laatste keer,
Dat ik die teedre troost geniet:
Ik zie u nimmer weêr.
'k Begeef u - De Almagt blijve uw schuts,
Uw hoop en toeverlaat!
Zy zegene u met overvloed,
En met een vruchtbaar zaad!
Neemt thands het afscheid van mijn hart,
(Eens Vaders afscheid!) aan.
'k Begeef u - maar, mijn dierbaar kroost!
Maar - om ter dood te gaan.
Ge ontzet u? - Ja! ik ben gedoemd,
En gaf mijn woord van eer.
Op morgen graaft men my in 't zand:
Op heden keere ik weêr.
Ik val Jacobaas haat ten zoen,
En, offer van heur wraak:
Maar sneuvel, van my-zelv' te vreên;
En voor eene eedle zaak.
Wat schreit gy? Maakt my 't hart niet week!
't Behoeft geheel zijn moed;
ô 't Sterven is een' Vader licht!
Maar! - 't scheiden van zijn bloed!
Wat klemt ge u beiden om my vast?
Weêrhoudt my niet, mijn kroost.
My, is 't een plicht, ter dood te gaan,
U, dat ge u-zelf vertroost!
Mijne eer, mijn trouw bleef onverlet:
ô! Deelt uws Vaders eer!
Op hem, die trouwe en eed betracht,
Ziet God genadig neêr.
Hy loont eens Vaders deugd in 't kroost,
Het geen hy achterliet:
ô Gy, verbeurt door wederstand,
Verbeurt dien zegen niet!
Vaart wel! Nog eens voor 't laatst, vaart wel!’ -
Hy gaat, en ziet niet om;
En 't Echtpaar, van hem losgescheurd,
Blijft in zijn droefheid stom.
Hy gaat. Hy vliegt naar Dordrechts De kundige Lezer zal licbt opmerken dat men het Tooneel der gebeurtenis uit Schoonhoven naar Dordrecht verplaatst heeft, om redenen die een' Dichter niet onverschillig kunnen zijn. wal,
En biedt zich aan de straf:
Men delft het aardrijk voor hem op,
En hy verzinkt in 't graf.
1804.
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot:
Trouwe Alexis was verdwenen,
En geen eind was aan haar weenen,
Heel den dag en langen nacht!
Alles om haar, scheen te kwijnen,
Al het uitzicht te verdwijnen,
Waar zy redding van verwacht.
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;
Van de felste smart doordrongen, zuchtte ze om Alexis lot!
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot.
De Echo, die haar klacht herhaalde,
De uchtenddaauwdrop die er daalde,
Prognes droevig rouwmisbaar,
't Tortelduifjens kirrend klagen,
't Bloemprieel ter neêrgeslagen,
Alles treurt en klaagt met haar!
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;
Liefde schiep haar schrikbre schimmen van Alexis heilloos lot!
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot:
Niets meer zag zy om zich henen;
Niets vermocht zy dan te weenen,
Dan te smelten in haar smart.
Plotslings doen zich klanken hooren,
Plotslings treft een Luit haar ooren,
Maar tot foltring van haar hart.
Hulla zat, in tranen stikkend, eenzaam op heurs Vaders slot;
Naauwlijks kon haar hart nog zuchten om haars minnaars gruwzaam lot.
Hulla hoort de cyther klinken voor de poorten van het slot.
‘Wie, wie koomt mijn smarten tergen?
Wie koomt hier mijne aandacht vergen?
Stoorder van mijn rust, ô wijk!
Stemt gy (roept zy) in die tonen,
Die mijn kommer gruwzaam honen,
Mijn Alexis grafmuzijk!
Wie ge ook zijt, ô wreede zanger, ga, verlaat dit eenzaam slot!
Of kunt gy me tijding brengen van mijns droeven minnaars lot?’
‘Ween niet (roept Alexis paadje die de cyther roert voor 't slot):
Uw Alexis leeft, Mevrouwe! -
Wat verteert ge u hier in rouwe!
(Roept hy haar weemoedig toe.)
In het onderaardsche duister,
Zucht hy in de Poolsche kluister,
Reddingloos en droef te moê!
Gy alleen, gy kunt hem slaken uit het aaklig kerkerkot:
Moeder, broeders, zijn ontaarten, zijn gevoelloos voor zijn lot!’
Hulla waakte als uit een doodslaap, en zy hief den blik tot God:
‘Red ons Hemel (riep ze, ontzettend)!
Welk een doodslag, hoe verplettend!
Maar hy geeft mijn' boezem kracht!
Peter, gy, gelei mijn schreden:
Moest ik tot den afgrond treden,
Voer my waar me Alexis wacht.’
Hulla wischte fluks haar tranen, en ontvlood heurs Vaders slot,
En na drie paar lange dagen naakte zy het kerkerkot.
Hullaas ziel bezwijmt van schrikken als zy grendels ziet en slot.
Naauwlijks vindt zy d' adem weder,
Of zy stort zich schreiend neder
Voor den grijnzenden Sarmaat:
‘Neem dit goud en deze steenen
(Roept zy, stikkende in haar weenen,
En zy scheurt ze van 't gewaad)!
‘Red mijn minnaar (roept zy snikkend)! red hem uit dit gruwzaam slot!
Of, ontmenschte, zie mijn tranen, doe my deelen in zijn lot.’
Hulla ziet in 's wachters blikken deernis voor haar droevig lot.
Daar ontsluiten zich de deuren
Waar Alexis zit te treuren!
Daar heeft rouw en rampspoed uit!
Kluisters vallen, banden breken,
En Alexis tranen leken
Aan den boezem van zijn bruid!
Hulla had haar minnaar weder, ô hoe zalig was haar lot!
En Alexis ruilt den hemel voor het aakligst kerkerkot.
Brunswijk, 1805.
‘Deel my, braaf en edel Christen,
Die hier in uw keten zucht;
Deel my meê, waar op gy mijmert!
Peinst gy immer aan uw vlucht?’ -
Staan my dan de stranden open?
My, in band geklemde man!
Zou ik my voor iets verhitten,
Dat my niet gebeuren kan! -
‘Maar gesteld, uw banden vielen,
En de weêrkomst stond u vrij;
Zou uw borst niet vurig haken
Naar het eind dier slaverny?’ -
Waartoe my het hart te peilen?
Lieve schoonheid, dit 's te wreed!
'k Draag mijn kluister, en gemoedigd.
Voeg geen zwaarte by haar leed. -
‘Waan niet, dat ik u bespotte,
Jeugdig Ridder, wie gy zijt.
'k Heb een teêrgevoelig harte,
Dat met uwe ellende lijdt.’
'k Zie uw oog een traan ontvloeien.
God vergelde u dezen traan!
'k Voel de keten minder knellen,
Ziet gy haar gevoelig aan. -
‘Jongling, mocht mijn hart u redden!
Wat bestond dat hart niet al!
Maar gy zult my licht verachten
Om het geen ik melden zal?’ -
God verhoede 't, lieve Schoone!
Neen, uw argwaan doet my pijn.
Ieder zuchtjen van dien boezem,
Zou my dat niet heilig zijn! -
‘Zeg my dan, ô dierbaar Christen:
Waarom wraakt gy onze Wet?
Immers, gy gelooft in Allah!God.
Waarom niet in Mahomed?’ -
Wy gelooven, lieve Schoone,
Ja, in Allah, wien gy eert!
IssaJezus. is zijn Eengeboren,
In wiens naam de Christen zweert. -
‘Wy, wy eeren ook uw' Issa!
Issa is ons meer dan mensch,
Meer dan Engel uit den Hemel!
Hy, der Joden hoop en wensch!’ -
Amen! Ja, hy is dat Spruitjen,
Daar reeds IbrahimAbraham. op zag:
Hy, Messias van de Joden;
Rechter in den jongsten dag. -
‘Wy erkennen 't, lieve Christen!
En het is geen Muzulman,
Die in Hem der Joden Heiland,
's Warelds rechter, loochnen kan.
Zegen zij, en eer en glorie,
Aan uws Issaas heilgen naam!
Hoon en jammer aan den snoode,
Die zich Issaas smaadheên schaam!’ -
Gy, erkent ge dat, Zaïde?
O hoe roert dit mijn gemoed!
Ach, die traan dien gy my plengde,
Valt mijn hart thans eens zoo zoet. -
‘Lieve Christen, zie my schreien.
Ja, wy hebben een geloof!
Een geloof zal ons behouden,
Wie hier dartel', wie hier sloov!’ -
Issa schenke u die genade
In Zijn alverzoenend bloed!
Hy vergoot het voor de zijnen;
Stoot Zijn heil niet met den voet! -
‘Christnen, laast ge nooit den Koran?
Vondt gy daar uw' Issa niet?
Issa, in den hoogsten hemel,
Waar hy Gabriel gebiedt!’ -
'k Zag mijn' Issa daar verheven:
Hem erkent ook uw Profeet.
Maar veel grooter is Zijn luister,
Dan uw Wet u kennen deed. -
‘'t Geen mijn Wet van Hem verkondigt,
Laat by my geen schepsel toe.
'k Kniel met u voor Issaas voeten,
Als ik het voor Allah doe!’ -
Ja, Zaïde, buig u neder!
Issa neemt uw beden aan.
Kniel hier met my voor zijn Godheid,
Om geheiligd op te staan! -
‘Issa, Zoon der hooge Godheid!
Issa, zelf waarachtig God!
Zie mijn hand zijn hand omvatten:
O vereen ons beider lot!
Christen! zie dit water vlieten:
Schep, ô schep het in uw hand!
Laat het my het voorhoofd netten,
Tot een hartverzeekrend pand!
'k Wil aan Issa toebehooren.
'k Wil de Zijne zijn als gy.
Issaas bloed mocht voor u vlieten;
O het vloei' ook over my!’ -
Zoo erkent ge God den Vader?
Zoo erkent ge God den Zoon?
Zoo, den reinen Geest der Godheid,
Die zich uitstort van haar throon? -
‘Ik erken U, Bron der dingen!
Schuldverzoener! Reine Geest!
Uwen naam gewijd te worden,
Dit is mijn Geboortefeest!’ -
Rijs dan, lieve! rijs Christinne!
Leef thans zuiver, onbevlekt,
En vereer met heel uw' wandel
Hem naar wien u 't harte trekt! -
‘Dit, dit geef my Gods genade,
Issaas bloed, door beider Geest!
Hier ontspringt voor my het leven:
'k Ben tot heden dood geweest.’ -
Wat dan is u thands geworden
't Geen u Mahomed beveelt?
Wat is hy u thands, Zaïde,
Nu de Doop u heeft herteeld? -
‘Mahomed is my de Stichter
Van een groot en magtig rijk!
Waardig Afgodsdienstverdelger!
Held en Dichter te gelijk!’ -
Ja, dit is hy my, Zaïde!
Dit aan ieder die hem kent,
En gezaligd moog hy opstaan,
Als ons God Zijn' Engel zendt! -
‘Christen, wilt ge thands vertrekken?
Zie dit goud in mijnen schoot!
't Is uw losprijs - en Zaïde
Volgt u als haar Echtgenoot!’ -
Hoe! Zaïde, mijn bevrijdster!
‘Ja, uw Ega, uw Vriendin!’ -
Welk een liefde, mijn Zaïde! -
‘Eindloos grooter, Issaas min!’
1805.
Eerste zang.
Graaf BoudewijnBoudewijn de Vijfde, Graaf van Vlaanderen. had jaren lang
Gantsch Vlaanderen berecht,
En had, nu grijs en afgeleefd,
Twee Zonen uit zijn Echt.
De JonkerMen weet, dat de naam van de Jonker aan den Leenopvolger eigen was. Alhoewel men, beleefdheidshalve, jongere Zonen wel met den tytel van Jonker begroette, de Jonker zag altijd op den oudste. Zoo was 't in Engeland oudtijds met Child; in Spanje, met Infant, enz. De Jonker is hier Boudewijn, als Graaf na zijn' Vader, de Zesde. droeg zijns Vaders naam,
En was een rechte bloed:
De jongste was een woeste knaap,
En had noch land noch goed.
Zijn Vader had een zwak voor hem,
Maar 't gaf hem menig kruis.
Nu dacht hy: Beter verr' van hand,
Dan al te na by huis.
Hy rust een knappe Krijgsvloot toe,
Zoo netjens als een pop,
En takelt en bemant ze wel,
En zet dien Zoon daar op.
‘Hoor, Jongen, zei de grijze paai,
Gy moet eens in den wind:
Gy zijt nu reeds een Jongeling,
En geen onnoozel kind.
Gy hebt, zoo dunkt my, lang genoeg
Gezeten op de kruk.
Ga henen nu, en vlieg eens uit:
Licht maakt gy uw geluk.
De wareld is zoo uitgestrekt,
Daar moet nog ruimte zijn;
Zie dat gy aan een plekjen raakt,
Waar van ge zegt: dat's mijn.
Daar zijn nog kusten onbezet;
Ga, zoek ze met uw vloot:
En vindt ge 't nergens leêg genoeg,
Sla hier of daar wat dood.
Ik had u graag een Graaf of zoo,
(Maar niet te dichte by!)
Of Koning, of zoo'n ander ding,
Het zij dan wat het zij.
Zoo simpel Robbert klinkt niet goed:
Niets rijmt er op dien naam.
Want schobbert is geen deftig woord,
Noch dient in onzen kraam.
Voor my, ik heb geen Koningrijk,
Dat ik verdeelen kan;
Uw Broeder krijgt mijn gantsch gebied,
En gy geen' brok daar van.
En daarom, ga! - Geluk op reis,
Mooi weêr, en goeden wind!
Men zegt, de Fenix zingt zoo fraai;
Zie toe, dat gy hem vindt.’ -
Hier zweeg hy, en de jonge borst
Gaf andwoord met een zucht:
‘Ja, Vader, dat is goed en wel:
Ik hou wel van een klucht.
Maar echter, 't spookt zoo, naar men zegt,
In 't hartjen van de zee:
Daar zwemmen boze haaien in:
Ligt neemt er een my meê.
Of zoo het al geen zeedier doet,
De wareld, wijd en breed,
Is vol van Sarraceensch gebroed
Dat Christenmenschen vreet.’ -
‘Kom, kom wat, Jongen! wees niet bang!
Hier zijt gy zulk een haan.
Ga heen en troost u maar, en trek
Uw stoute schoenen aan.’ -
‘Wel nu dan, Vader, als 't moet zijn,
Vaarwel, en leef gezond!
En kus mijn Moeder goeden dag;
Ik reis de wareld rond!’ -
Daar gaat hy, knoopt zijn' neusdoek om,
En haalt het zeil om hoog.
En, wip, daar vliegt zijn vloot in zee,
Den Vader uit het oog!
Tweede zang.
In Spanje kwam de vloot te land.
Men dronk er zoete most;
Doch Robbert vond het daar te heet,
En vijgen slechte kost.
Ook reisde hy de landstreek door,
De stroomen op en af;
Maar niemand was er zoo beleefd,
Die hem een Graafschap gaf.
‘Och, zei hy tot een' Moorschen Prins
Ik kom zoo verr' van daan:
Ei lieve, doe my dat pleizier,
Uw Rijk my af te staan!’ -
‘“Mijn Rijk? dat houde ik, zei de Vorst,
Van God en van mijn zwaard.
En 'k sta het (ja, by Mahomed!)
Niet af dan met mijn' baard.”’ -
‘Wel nu, is dat de zwarigheid,
Dan zijn wy aanstonds klaar,
Sprak Robbert met een' blijden lach:
Zie hier een Fransche schaar!’ -
Maar ô wat keek de Sultan fel,
En Robbert, op zijn neus!
‘Nu, zei hy, nu! verstoor u niet:
Het was maar om de leus.’ -
Maar, leus of niet, het was verbruid:
Hy kreeg den wind voor in,
En kroop weêr in zijn Galeas,Dat Galeas een Oorlogsschip was van kleiner slag, weet men. Een Galjoen is een groot Galeas, Galeone in 't Italiaansch, met den vergrootenden uitgang one, Galeon in het Spaansch. Daar een Galeas een Krijgs- of Roofschip was, en niet geschikt om lading van eenig belang in te nemen, begrijpt men de onwilligheid der Dantsigers om zulk een Vlootjen door te laten, en tevens de reden van hun andwoord im den Derden Zang.
Zoo kwaad gelijk een spin.
Die kromme sabels van den Moor,
Die stonden hem niet aan.
Hy was een Christen in zijn hart,
Hy mocht geen Halve maan.
Dus pakte hy zijn biezen op,
Zoo stil gelijk een muis,
En kwam, met kous en broek op 't hoofd,
Zijn' Vader weder t' huis.
Papaatjen haalt de schouders op,
Ontfangt hem met een' zoen;
En broeder Boudtjen krabt den kop:
Wat zou de sukkel doen!
Men houdt hem nog een jaar of twee,
Maar was er meê gebruid:
Steeds had hy krullen in de kruin;
En voerde potsjens uit.
In 't eind, de Vader wordt het moê:
‘Kom, zegt hy, Jongen, kom!
Hier aan te bakken aan den haard,
Dat past geen jonge blom.
Kom, kom! het zal nu beter gaan,
Slechts nieuwen moed gevat!
Hier t'huis is niets voor u te doen:
Hier zit gy u maar plat.
Gy wordt, dit ligt my op het hart,
Nog Koning hier of daar;
Al kreegt ge maar in Amsterdam
Het rijk van Jorisvaâr.’ -
‘In Gods naam, zegt hy! Goeden dag!
Ik ben alweêr te vreên;
Maar zend my heel de wareld rond,
Doch naar geen' Saraceen.’ -
‘Wel nu dan, sprak de grijze Graaf.
Daar is nog ruime keur:
Indien ge rog noch wijting lust,
Daar is ook snoek en steur.
Ga heen, en zeil de Weissel op:
Gy zijt een knappe borst,
De Polen zitten zonder heer,
Licht neemt men u tot Vorst.’ -
‘Adieu dan, Vader! Flux aan boord:
Voort, jongens, brassen los!
De vlag en wimpels uitgerold!
En, Benedicat nos!’Een soort van Hymne of Kerkgezang, dus beginnende, die de in zee stekenden aanhieven. -
Derde zang.
Daar zeilde Robbert stout en fier,
En streefde door de Zond,
En dreef met uitgespannen zeil
De Weissel in den mond.
Maar als hy met zijn watermacht
Voor Dantzigs muren kwam,
Daar stoot hy onvoorziens het hoofd,
En valt zijn vingers lam.
Daar koomt een kleine BarkorolEen havenschip in dien tijd.
Die vraagt: ‘Wat koomtge doen?
Niet verder! halt, du luderhans!
Eer ik u henen boen.’ -
‘Ik ben een koopman, zegt de Held,
Ik kom om hout en graan.’ -
‘Wel ja! ge ziet er wel na uit.
Voort, scheer u hier van daan!’ -
‘Dat's kluchtig, zegt hy; maar ik wou....’
‘Wat woudt gy, kale klant?
Vertrek, of 'k steek u in een' zak,
En heel uw vloot in brand.’ -
Hy haalt de schouders op. ‘Kom aan,
De steven omgewend!
Ik zie het, die vervloekte zee
Wordt nooit mijn Element.’ -
Hy keert, en ziet een Karavel;Een klein schip, dat tot allerlei einden gebruikt wierd. Naderhand werd deze naam anders toegepast. - Zich voor Koopman uitgevende, had hy den Deenschen tol verkort met zijne vrije doorvaart; en van daar dit beslag.
Die voert de Deensche vlag,
En neemt, in naam van Koning Knoet,Kanoet de Groote, denk ik, die, in 1014 Koning geworden, Engeland met het Deensche Rijk vereenigd hield.
Zijn schepen in beslag.
‘Alweêr iets, zegt hy; telkens wat;
Men mag noch in noch uit.
De Duivel haal dit gekkenland;
Het lijkt naar visch noch kuit.’ -
Men voert hem, met zijn vloot, met al,
Naar 't slot van Elzeneur,
En laat hem dat van binnen zien,
Met grendels op de deur.
Daar zit hy, kruipt de tralie door,
En vindt een kleine Kaan;Nog kleiner Vaartuig.
Die neemt hem, daar ze juist vertrekt,
Op naam van ballast aan.
Daar koomt hy weder by Papa:
‘Neen, zegt hy, zoo niet weêr!
Die Moffen zijn zoo onbeschoft,
Het gaat my aan mijn eer.
De zeetocht is mijn zaak zoo niet;
Maar zie! zoo'n reis te land,
Dat, dunkt my, zou veel beter gaan;
Dat vind ik meer plaizant.’ -
‘Mijn vloot, riep grijze Boudewijn!
Mijn vloot! mijn arme vloot!
Foei, Jongen, zoo veel gelds verkwist!
Gy doet my nog de dood!
Ach! had ge slechts, voor 't allerminst,
(Nooit hebt gy overleg!)
Een lading stokvisch meêgebracht,
Dan was niet alles weg.
Ik wenschte...!’ - ‘Nu wat woudtge dan,
Zegt Robbert, wees niet mal!
Ik lag daar met mijn neus op stroo,
In duskenDusken is een Vlaamsch woord, hoedanige men hier verscheiden aan Robbert en zijn' Vader in den mond legt. Het beteekent zulk een. Zoo is het met ik peis, voor ik denk; voorwaar, voor gewis of zeker; en de bastaardwoorden portuur, bonheur, pleizant, alle in 't Vlaamsch geëigend. Even zoo is Prince jent, valjant eene rein Vlaamsche uitdrukking. muizenval! -
Wat zendtge me ook naar zulk een oord?
Het vriest er dat het kraakt;
Zoo dat het elk' regtschapen' mensch
Aan brein en zinnen raakt.
Maar geeft me 't geen er toe behoort,
Zoo trek ik, als een heer,
Naar 't lieve vruchtbre Holland toe:
Dit toch bevalt my meer.
Wel nu, zegt Vader; maar geen vloot!
Wat zakgeld krijgt ge meê,
Een ransel, met een' overrok,
Een nieuwe pruik-quarreê.
Zie dat ge daar uw' weg meê vindt,
Maar haal me niet meer af,
(Ik zit op al te grooten last)
En breng my niet in 't graf!’ -
Vierde zang.
Graaf Floris,Graaf Floris de Eerste van Holland, zijnen Broeder Diedrijk IV in 1049 opgevolgd, en in 1061 gestorven. met het Rijk verzoend,
Dacht weinig aan verraad,
En, zoo men met een spreekwoord zegt,
Wist van den Prins geen kwaad;
Als Robbert aan den Yzendijk
Den Keulenaar ontmoet,
Die DiedrijkDiedrijk den Vierde, op den 14 van Louwmaand 1049, door een verraderlijken pijlschoot naamlijk getroffen. op den Dordschen wal
Deed ploffen in zijn bloed.
Dees, altijd vluchtend voor de wraak
Die moorders achterhaalt,
Had nergens, nergens duur noch rust,
Maar steeds heromgedwaald.
De Vlaming wordt hem dra bekend:
Zy drinken broederschap,Gelijk nog by de Duitschers zoo wel als de Vlamingen in gebruik is: na 't welk zy elkander altijd met du aanspreken; (tutoyer zeggen de Franschen.) Hier van het du bist in het volgende Couplet, en vervolgens zijdy; beide Vlaamsch. Naderhand zegt Graaf Boudewijn ook wat bist du voor een laf; maar het is daar de stijl der Gramschap en Verachting. - Even zoo was het oudtijds by ons ook; zelfs nog ten tijde van Cats, die in Athenaïs den Keizer in toorn doet zeggen: Ha! du bist een snoode vrouwe! en dikwijls als eene vriendlijke spreekwijze zijn zijdy wijs gebruikt. Onze Bijbelvertaling heeft het eerst by ons het du geheel afgeschaft.
En gaan te saam op avontuur
En loopen op den klap.
‘Hoor, Jonker, zegt zijn medgezel!
Du bist van Gravenstaat:
Dit schooien gaat niet eeuwig goed:
Ik weet veel beter raad.
Het krielt van knapen, die, als wy,
Maar leven op den boer;Op den klap loopen is eigenlijk, op het geen de Lazarusklap of klep opbrengt: dus bedelen, schooien. Op den boer loopen, leven, of teeren, is 't platte land berooven. Echter zijn beide spreekwijzen reeds zeer oud met elkander vermengd.
Ik weet er honderd en nog meer;
Die heb ik aan mijn snoer.
Vereenen we ons! Zijdy ons Hoofd;
En met vereende hand
Dan 't rijke Holland kaal geplukt,
Beroofd, en platgebrand!’ -
‘Te droes, zegt Robbert! wel bedacht!
En winnen wy het land,
Dan wil ik Graaf van VrieslandDe Vlamingen noemden Holland toen Vriesland. Van daar dat zy Robbert toen hy Voogd van Holland was de benaming van de Vries (als ware 't, de Hollander) toevoegden. Zoo noemen de vreemden nu Gelderland, Overijssel, Vriesland, met den naam van Holland; en als een Overijsselsche boer in Duitschland zijn vermengde en meer dan half Westfaalsche wanspraak uitkraamt, zegt men daar, dat het Hollandsch veel van het platduitsch heeft! - By ons zou deze Held zekerlijk Robbert de Vlaming moeten heeten: maar gelijk het de aart van onze natie is, naar den aart der Christelijke Liefde anderen altijd uitnemender dan zichzelve te gelooven, zoo hebben we deze als allerlei andere zotheden (blaaskakerijen en valschheden daar onder) gewillig in onze Historie aangenomen, en thands dient men er by te blijven, wil men elkander verstaan. zijn:
Een kolfjen naar mijn hand!’ -
Daar vliegt hy naar den boord der Scheld',
En plant den zwarten Leeuw,
En ligt een' troep van Snaphaans op,Snaphaans zijn gewapende Roovers, van wie de vuursteenroeren (fusils) hunnen naam ontleend hebben, om dat zy de zulke gebruikten, ten einde in hunne donkere schuilhoeken, waar uit zy de reizigers overvielen, niet door den gloed of de reuk van het lont, dat men toen op den haan of spring zette, verraden te worden. De spreekwijs lont ruiken verklaart zich hier door. Verscheiden ondernemingen om steden by duister te verrassen zijn door de sterke reuk der musketlonten mislukt; waar van men verscheiden zeer merkwaardige voorbeelden uit de zestiende Eeuw kan opzamelen.
De schandvlek van hun eeuw.
Nu valt men, zonder krijgsheraut,
Ontzeg, of vedebrief,
Het arme Zeeland op het lijf,
En waarschouwt als een dief.
Daar ligt het kleene Veer in asch,
En Kruining staat in vlam;
Daar vlucht men reeds uit Zonnemeer,
En beeft tot in Schiedam.
Daar plondert men de gantsche streek
Van Maas- en Waalstroom uit;
En speelt er den gebraden haan;
En mest zich met de buit.
Graaf Floris weet niet hoe hy 't heeft,
Maar zendt een kleine macht;
Die vindt mijn' Graaf van VrieslandNaamlijk, Robbert, die zich deze houding gaf. daar,
Die op geen weêrstand dacht.
Daar vlucht hy over hals en hoofd,
En tuimelt als een kloot,
En Holland, en gantsch Zeeland uit,
En plascht door kreek en sloot.
De StrijneDit water strekte van de Schelde, achter Tholen om, tot de oude Maas of Merwede, en stroomde, uit verscheiden kleine kreeken en rivieren ontfangen, in beide uit., rood van 't Vlaamsche bloed,
Brengt tijding aan de Scheld
Van 't heerlijk uiteind van den tocht,
En roemt den dappren held!
Nu koomt hy by den Heer van Aalst,
En vraagt zijn Slot tot wijk.
Die zegt: ‘ik hou geen roovrennest;
Ga, vraag het uws gelijk.’Deze trek is Historisch. De Heer van Aalst was Leenman van Boudewijn die het van 't Rijk hield. De overoude vermaagschapping van mijn Geslacht met het huis van Aalst door de Familie de Bie, en wel den oudsten tak van dezelve, die de enkele Bie voert (de andere takken zijn jonger, en hun wapens niet van voor het eind der vijftiende Eeuw, wanneer de stam zich verdeelde, en het wapen het eerst door verdubbeling der figuren gebroken wierd, hetgeen sedert veelvuldige malen geschied is) stelt my in staat, hier van byzonderheden te weten die nog onbekend zijn.
In 't eind, hy koomt, berooid en krank,
Zoo mager als een muis,
Zijn' Vader, met de kous op 't hoofd,
Ten derden maal weêr t'huis.
‘Och, Jongen, roept hy vloekende uit,
Wat bistu voor een laf!
De Duivel sleep' u naar de Hel,
En my de dood in 't graf!’ -
Vijfde zang.
‘Ja, Vaartjen, zegt hy; ja, 't is waar,
Ik lei het kwalijk aan:
Maar geef my slechts een' nieuwen rok
Het zal nu beter gaan.
Graaf Floris, neen, dien stond ik niet!
Maar hy is uit den tijd,
En GeertruiGeertrui, Weduwe van Floris den Eerste. is een jonge Weeûw,
Wel waard te zijn gevrijd.
Wat meentge? Was dat geen portuur?
Haar Zoontjen is een wees;
En zoo ik Voogd of Ruwaard wierd,Het Landbestier, niet in naam, maar in plaats van een onmondigen of ter Regeering onbekwamen Graaf, werd by ons van ouds Ruwaardy genoemd. Zoo werd Hertog Albrecht van Beieren Ruwaard, by zijns Broeders krankzinnigheid. Zoo Filips van Burgonje wegens Vrouw Jacobaas onbekwaamheid.
Dan, dunkt me, klaar was Kees!’ -
‘Wel, Robbert, wel, ge zegt zoo wat,
Dat plan is niet zoo zot.
Dat waar voorwaar een groot bonheur!
Maar trek niet weêr de pot!’ -
‘Maar, Vader, 'k zie er heel wel uit,
Ben flink van lijf en leên,
En k hou my beter by een Vrouw
Dan by zoo'n Saraceen.
Gy zondt me wel naar Spanje heen,
En Deen, en Mof, en Pool:
Hier waag ik hoofd- noch beenbreuk by,
Al wierd het ook weêr kool.’ -
‘Ja, Robbert, maar zoo'n dolleman....!
Ik peis niet dat zy wil.’ -
‘Och, Vader, 't Wijfjen is nog jong:
Dat's beter dan te stil.’ -
‘Maar de Adel duldt het zeker niet,
Gy zijt zoo dom, zoo los.’ -
‘Te liever ben ik hun voor Voogd:
Al waar ik ook een Os.’ -
‘Wel nu, beproef het avontuur!
Zoo menig leêge kruin,
Zoo menig losbol, goed tot niets,
Maakt aan een Vrouw fortuin.’ -
Daar gaat Mejonker, fraai gedoscht,
En maakt Mevrouw zijn hof:
Il parle sentiment, gantsch bloed!
Slechts is de toon wat grof.
Hy vrijt, en vleit, en vlijmt,Vlijme is eigenlijk het oud Nederduitsch woord voor het geen de Franschen flegme noemen; en van daar beide de werkwoorden vlijmen en flemen. en fleemt;
En snoeft, en blaast, en pocht:
En troost haar van Graaf Floris dood,
Zoo handig als hy mocht.
In 't kort: aleer men 't weet of gist,
Zy geeft hem hart en hand;
En tevens wordt hy haar Gemaal,
En Voogd van Graaf en Land.
Zie daar dien zelfden Robbert nu
In vollen glans en eer:
Nu koomt hy met den kous op 't hoofd
Zijn' Vader toch niet weêr!
Maar, Geertrui, wat hebt gy verricht? -
‘Een' Ega nam ik aan,
Om my, mijn' Zoon, mijn Volk, en Land,
Met wapens voor te staan.’ -
Te recht! O welk een schoone keus!
Zoo'n wijdgeduchten Held!
Vraag Spanje wat zijn daden zijn!
Of vraag het Zond en Belt!
Of vraag het, wilt gy meer bescheid,
Aan d' oever van de Maas!
Ja, 't is een Prince jent, valjant;
Mits op zijn rechte plaats.
Daar neemt de fiere GodefriedHertog Godefried met de Bult.
De wapens in de hand,
En drijft Beschermer, Wees, en U,
Als schapen uit het land.
O lieve teedre Vorstenspruit,De jonge Graaf Diedrijk de Vijfde, die niet, dan na Godefrieds dood, zijne landen herwon.
Wat valt die vlucht u bang!
Hoe zorgde uw Moeder, door haar Echt,
Voor u, voor uw belang!
Ja, Moeders! als gy weder trouwt,
(Nu! waarom toch gebloosd?)
Geen ander oogmerk drijft u aan,
Dan liefde voor uw kroost:
Maar echter, zoo gy trouwen wilt,
Zie voor u, wien? en hoe?
Vertrouw uws voorkinds erf en goed
Geen' naakten zwerver toe.
1805.
Eléonoor lag krank en slecht,
Die goede Koningin!
Nu dacht zy aan haar laatste stond,
En wou den Hemel in.
Dus zocht zy in gewijde Biecht
Op 't angstig sterfbed rust:
En eischte daar een Priester toe,
Maar van de Fransche kust.
‘Lord Maarschalk (riep de Koning), hoor!
Wy zijn vertrouwde maats:
Ga meê, ik biecht de Koningin,
In 's Franschen Priesters plaats.
Zoo'n Vrouwenbiecht moet grappig zijn,
Zy zij dan hoe zy zij:
Wat Vrouwen op het harte ligt,
Is altijd voddery!’ -
‘“Een beê, een beê (riep de arme Lord,
En boog zich op de knie)!
Dat, wat de kranke biechten mag,
Aan niemand leed geschiê.”’ -
‘Ik zet mijn Ridderwoord te pand,
Mijn scepter, kroon, en al,
Dat, wat de kranke biechten mag,
Het niemand schaden zal.
Steek gy u slechts in 't Munnikskleed,
Ik doe er ook een aan;
En ik, ik zal de Priester zijn,
En gy, mijn Kapellaan.’
Zy steken zich in 't Munnikskleed,
En treden White-Hall doorLees Wijt-hol.:
De handbel klinkt, de waskaars licht,
De kwispel gaat hen voor.
Zy komen voor het Ledikant,
En knielen op 't Karpet:
‘Het biechtgeld, lieve Koningin!
Het is er toe gezet!’ -
‘Verklaart my, of gy Franschen zijt?
Die vroeg ik voor mijn biecht.
En maakt op strop en dwarshout staat,
Indien ge my bedriegt.’ -
‘Wy komen op dit oogenblik
Zoo versch uit Frankrijk aan,
En hebben sints wy zijn in 't land
Nog zelfs geen mis gedaan.’ -
‘Zoo hoort dan wat ik u verklaar;
Mijn zonden doen my leed:
Lord Maarschalk had mijn maagdenblom:
Voor 't minst, zooveel ik weet!’ -
‘Dat's lelijk (roept de Koning uit):
Maar God vergeef u 't kwaad!’ -
Lord Maarschalk zegt er amen toe;
Maar siddert daar hy staat.
‘Mijn tweede boevenstuk was dit;
De zonde doet my leed.
Eens maakte ik voor des Konings drank
Een Poeijertjen gereed.’ -
‘Dat's lelijk (roept de Koning weêr)
Maar God vergeef u 't kwaad!’ -
Lord Maarschalk zegt er amen toe:
‘“Het was een booze daad.”’ -
‘Mijn derde boevenstuk was dit:
Maar 'k weet niet of 't my spijt:
'k Gaf Rozemond een drankjen in,
Het was uit minnenijd.’ -
‘Dat's lelijk (zegt de Koning weêr)
Maar God vergeef u 't kwaad!’
Lord Maarschalk zegt er amen toe:
‘“Het was een booze daad.”’ -
‘Beschouwt me daar dien kleinen knaap,
Nog spelende in zijn kreb!
Dat is Lord Maarschalks eigen kind:
Het liefste dat ik heb.
Beschouwt me daar dien grooter knaap,
Hy eet zijn Chelsea-bonn!Lees, op zijn Fransch: Chelsie-bon; een morgenbroodtjen, zeer geacht in Londen.
Dat kind is Koning Hendriks zoon,
Dien 'k nimmer lijden kon.
Hy heeft een regte varkenssnuit,
Een bullenkop als hy.’ -
‘Dat schaadt niet (riep de Koning uit),
Te liever is hy my.’ -
De Koning smeet zijn keuvel af,
Met heel zijn munnikspij.
‘Foei (riep zy), wat een vuil bedrog,
Wat snoode schelmery!’ -
De Koning keek den armen Lord,
Maar over schouder, aan:
‘Lord Maarschalk (zei hy)! 'k gaf mijn woord;
't Zou anders zoo niet gaan!’ -
‘Zoo loopt het (riep de slimme feeks)
Met diergelijke list.
Steeds brengt zy heel wat anders uit,
Dan wat men gaarne wist.’ -
Lord Maarschalk keek geweldig slecht,
Doch sprak den Koning aan:
‘“Heer Koning, gy moest Priester zijn,
En ik uw Kapellaan!”’
1805.
Geheel Egipte was in rouw,
In rouw om Thammus dood,
En 't strenge Jaarfeest duurde nog,
Dat alle vreugd verbood.
De sisters zuisden door de lucht,
Gemengeld met geween,
En alles hijgde naar den dag,
Dat Apis weêr verscheen.
Alleen de minlijke Asseneed,
By de algemeene smart,
Vond in de during van dien rouw
Verlichting voor haar hart.
Zy, door des Konings Gunsteling
Verkoren tot zijn Bruid,
Zy gruwt en siddert voor dien band,
En barst in tranen uit.
Dat jeugdig, dat gevoelig hart
Ziet, siddrend en beklemd,
Die blijde weêrkomst te gemoed
Als voor haar Echt bestemd.
Van de eerste kindsheid aan, slavin,
Uit Midian gekocht,
Ontzet zy voor haars meesters arm,
Als voor een wangedrocht.
Zy weet niet, welk een wondre drift
Haar boezem ijzen doe:
Alleen Gods Engel kent die drift,
En wenkt die gunstig toe.
‘Ach (zegt zy) strenge Potifar!
Verzwaar mijn slaverny!
Maar laat mijn hart, mijn teder hart,
Van band en kluister vrij!
Wat deed ik, jeugdig Maagdelyn,
Dat by de schapen liep!
Het geen my uit dat zalig lot
Naar praal en Hofpracht riep?
Wat was het dat my overgaf
Aan uw gehate min?
Ach, zalig was ik op het veld;
Gelukkig, als slavin!
Zal ik, tot eeuwig leed gedoemd;
Mijn gruwzaam leven lang
Versmachten op de Huwlijkskoets,
In onverduurbren dwang?
Ik, in een' hatelijken rang
Mijns Meesters Bedgenoot,
Hem met een bloed, verstijfd van schrik,
Ontfangen in mijn' schoot?
Ik sterven van de schaamte en angst,
Als hy mijn borst genaakt! -
Genadig Schutsgeest, kom dit voor,
O Gy, die voor my waakt!’ -
Dus treurt ze, en baadt in 't biglend vocht,
Dat langs heur kaken daauwt;
En schrikt by elken morgenstraal,
Die aan den hemel graauwt.
‘Ach (zegt ze)! weêr een nacht voorby!
Alweêr een dag gereed,
Die 't gruwzaamst leed my nader brengt!
Het ondoorstaanbaarst leed!
Ja, Potifar, 'k vereer uw deugd;
En niet, met slaafsch ontzag:
Maar dood en wee vervulle uw bed,
Eer ik het drukken mag!’ -
Afgrijslijk giert het midlerwijl
Door Stad en Tempelwijk:
Afgrijslijk galmt het langs de straat
Met sleepend treurmuzyk:
Afgrijslijk joelt het om haar heen
Met kermend lijkmisbaar;
Met woedend kloppen op de borst
Van Vrouw en Maagdenschaar.
't Roept alles, alles, wee en ach!
En scheurt zich vlecht en kleed;
Maar niets dat by de droefheid haalt
Van minlijke Asseneed!
Helaas! het is Oziris niet,
Waarom heur boezem treurt!
Het is Anubis woede niet,
Dat haar de borst verscheurt!
De dag, het voorwerp van haar schrik,
Genaakt, en spoedt steeds aan.
De rouw, de feestrouw loopt op 't eind,
Als Apis op zal staan!
Op morgen, en het Feestgejuich
Verkondt den nieuwen God!
Op morgen, en een oogenblik
Bepaalt heur gruwzaam lot!
Nu vliegt, nu streeft zy raadloos om,
De wanhoop op 't gelaat:
‘O Hemel, red my! red, ô red!
Eer deze nacht vergaat!’ -
De slaven staan bedeesd en stom,
Ontzien zoo diep een smart,
En wanen 't sombre Godsdienstdrift,
Die zich verheft in 't hart.
Maar neen, zy eert geen stiergeloei,
Geen keffend hondgebas,
Maar Hem, die aarde en hemel schiep,
Die eeuwig is en was.
Dien God vol macht en majesteit,
Wiens wenk het al beschikt!
Tot Dien is 't, dat haar teder hart
Weemoedig henenblikt.
Wanneer zy 't wollig melkvee dreef
In Gozens vruchtbren schoot,
Toen had ze, als kind, een knaapjen lief,
Het geen uit Hebron sproot.
Dien Jongling, van verheven' geest,
En edel van gemoed,
Had ze altijd aan de zij' gekleefd,
Als met hem opgevoed!
Vaak viel zy met dien jongen knaap,
By 't gloeiende avondlicht,
Voor Hem, die 't licht zijn schijnsel geeft,
Op 't blozend aangezicht.
Vaak knielde ze in het morgenrood,
Doortinteld van ontzag,
Met hem voor d' Ongenaakbre neêr,
En zegende den dag.
Vaak zat zy naast hem aan een beek,
En sloeg de schaapjens gâ;
Wanneer hy naar den hemel wees,
Den throon van Eloa.
Dan meldde haar zijn zachte mond,
Hoe al wat aanzijn heeft,
Uit Hem-alleen zijn' oorsprong nam,
Door Hem-alleenig leeft.
Hoe 't menschdom, door Zijn hand gewrocht,
Hem schaamteloos vergat;
Aan dartle lust zich overgaf;
Zijn wetten overtrad.
Hoe teêr Hy echter voor hun waakt,
En hoe zijn milde hand
Den dag zijn licht en warmte schenkt,
En wasdom spreidt op 't land.
Hoe teêr Hy hen voor 't kwaad behoedt,
En, schoon ter wraak gesard,
Verzoening wil, verzoening biedt
Aan elk benepen hart.
‘“Ach (riep hy dikwerf, met een' traan
In 't zacht en helder oog)!
Ach, dat zich deze God van heil
U eens ontdekken moog!”’
Dan tokkelde zijn fixe hand
De zoetgesnaarde Luit,
En dreef er Jaoos dierbre Lof
In grootsche Hymnen uit.
Des meisjens weeke borst bezweek,
En kon dit niet weêrstaan;
Maar bad den God dien hy aanbad,
En, met dien God, hem aan.
Hoe smolt dan haar betoovrend oog,
Hoe smolt haar zwellend hart
Van wellust die geen weêrgâ heeft!
Van nooitgevoelde smart!
Hoe hing zy aan dien rozenmond.
Waar zoo veel troost uit vloot!
Hoe aasde zy op ieder woord,
Dat van die lippen schoot!
Hoe zalig was het zalig veld
In deze zaligheên!
Hoe zoet gevoelde zy heur' staat,
Met Jozef lotgemeen!
Maar ach! die tijden zijn geweest,
En alle heil verbeurd!
Van al wat prijs had voor heur hart
Is ze eeuwig afgescheurd!
‘O God, Dien Jozefs hart aanbidt,
Dien hy my kennen deed!
(Dus roept, dus schreit, dus gilt zy uit)
Zie neder op mijn leed!
O schenk my slechts een' oogwenk troost
Van Jozefs dierbren mond;
En dan, bevrij my van het licht,
En van dit Echtverbond!’ -
Zy zwijgt: en wie, wie doet zich op
Terwijl zy 't hoofd verheft?
Is 't Jozef? Jozef! Is hy 't niet?
Wiens beeld heur oogen treft!
‘Ach! (roept zy, schrikkende en verbaasd)
Ach, hemel! kan het zijn?
Of is 't bedwelming van mijn' geest,
En lichaamlooze schijn?’ -
De Jongling buigt zich op de knie:
‘“Mevrouw (dus vangt hy aan),
Herken my, eerst uw' medeslaaf,
En thands uw' onderdaan!
Uw Bruigom, mijn weldadig Heer,
Onttrok my aan de stulp,
En vorderde in het huisbestuur
Zijns armen Veeknaaps hulp.
Thands zendt zijn gunst my aan zijn Bruid,
Opdat ik haar begroet'.
Ach! Jaoos zegen zij uw deel
By vreugd en overvloed!”’ -
Hy zwijgt, en kust den zoom van 't kleed,
Dat langs haar schouders plooit.
Hy wacht haar andwoord knielend af,
En zy, zy blijft verstrooid.
In 't einde, met een' diepen zucht,
Die uit haar binnenst schiet:
‘Rijs (zegt zy), dierbre Jozef, rijs!
Die plaats is de uwe niet.
Ach, zoeter lage ik aan uw kniên
Bevrijd van dezen dwang,
In Gozens onvergeetbaar dal
Te luistren naar uw' zang!
Ach, zoeter lage ik aan uw kniên
Te weenen in het stof,
Dan Jozef aan mijn' voet te zien
In dit afgrijslijk Hof!
Ach, Jozef! heeft uw teedre ziel
Ooit iets voor my gevoeld? -
Ooit deernis met mijn vroege jeugd? -
Of ooit mijn heil bedoeld? -
Hebt ge ooit de kindsheid lief gehad
Van dees beklaagbre maagd: -
Ooit deugden in haar borst gestort,
Die gy in de uwe draagt: -
Hebt ge ooit van zorg voor haar geblaakt,
En d' onbegrijpbren God
Verkondigd aan haar leergraag hart;
Heb deernis met haar lot!
Wat is my staat, of rang, of goud,
Of purper, of gesteent';
Wat waar my Faroos elpenstaf,
Zoo 't hart zich-zelf beweent!
O red my, red my van deze Echt!
Ik vloek haar gruwbren band.
Ik volg u naar het eind der aard;
O bied my slechts de hand!
Gy aarzelt -? Jozef! wend dat oog,
Dat Hemelsch oog niet af!
Zie op uw teedre Kweekling neêr:
Zy drukt den rand van 't graf!
Zy stort haar hart, haar ziel, haar al,
In uwen boezem uit:
Zy stort zich voor uw voeten neêr,
Ontfang haar als uw Bruid!
Uw Bruid, uw Gâ, uw Gezellin
Door zand en woesteny!
Uw hand, mijn Jozef, of de dood!
De dood aan uwe zij'!
Gy, immers, kent mijn zuiver hart:
Gy kent het! lees daar in.
Of - acht gy u dat hart onwaard,
Ik volg u als slavin.’ -
Zoo spreekt zy, werpt zich op den grond,
En klemt zijn kniën vast.
‘Neen (zegt zy), één genadig woord!
Eer my de dood verrast.’ -
De Jongling zwijgt, en zucht, en beeft.
‘“Aanminnige Asseneed!”’
Dit's alles wat hy uiten kon!
Wat aan zijn hart ontgleed!
In 't eind, hy heft haar trillende op:
Zijn boezem stikt en nokt. -
Een vloed van tranen geeft hem lucht,
Terwijl zijn lichaam schokt.
“‘Geliefde -!’” barst hy los, en bloost;
Maar wederroept het woord.
“‘Gy (zegt hy), gy, mijns Meesters Bruid!....
Ach, heb ik wel gehoord!
O gy, die Jaoos Godheid kent,
Gy wilt u-zelv' en my
Vervoeren tot een' gruwbren roof! -
Algoedheid, sta my by!
Zie Gy, ô zie op deze stond
Op my, verlaatnen, neêr!
Ik stort, steunt my uw Almacht niet!
Mijn boezem kan niet meer! -
Wie zijt gy - Potifars slavin!
Gy, die zijn wettig recht,
Zijn eigendom, zijn goedheên hoont,
En 't heilig snoer der Echt?
Wie ik -? Zijn eigendom, als gy. -
Ik rooven -! vluchten! ik! -
Ontmenschte, verg mijn andwoord niet,
Eer zich mijn ziel verstrikk'.
Roep God, die de echte banden sluit,
Roep, in uwe angst, Hem aan!
Hy is het, die ons lot bestuurt!
Hy, Heer van ons bestaan!
Vaarwel”’ -! ‘Neen (breekt zy woedende uit,
En knelt hem om de leên)!
Neen, 'k heb geene andre hoop dan u,
Geen' God dan u-alleen.
Neen, 'k laat dien boezem nimmer los,
Met klippig ijs omschorscht:
Ik kleef er my voor eeuwig aan,
Ik zieltoog aan die borst.
Geene Almacht rukt my van die borst:
Hier sterf ik, hier! ja hier!
Hier smelt ik dat bevrozen hart
Door mijn onleschbaar vier!
Hier...!’ Ziedend drukt haar lieve mond
Zich op zijn lippen vast,
En drinkt den adem uit zijn borst,
Van tranen overplast.
‘Hier (zegt zy)...!’ Gloeiende om het hoofd,
Niet wetend wat hy doet,
Deinst Jozef, weert hare armen af,
En valt de Maagd te voet.
‘“Bezadig u! - om 's hemels wil!
Om God, u-zelv, en my!”’ -
‘Neen (zegt zy), neen, het is gedaan.
Dees oogwenk dood of vrij!
Barbaar! of hier ons lot vereend!
Of - sterven van uw hand!’ -
‘“Gy, Hemel (zucht hy), dit's te veel!
Hier waar geen hart bestand!
Vaar eeuwig wel!”’ - ‘Ontmenschte, blijf!
Of sleep my met u meê.
Sleep, sleep my schreiende, in mijn bloed,
Naar 's afgronds jammerstee!’ -
Hy vliedt - zy streeft hem woedend na,
En grijpt zijn opperkleed.
't Scheurt los; zy houdt het in de hand,
En geeft een gruwbren kreet.
Aâmechtig, spraakloos, stort zy neêr,
Verstikt in tranenvloed;
En kneust zich 't voorhoofd op den vloêr,
En wentelt in haar bloed.
Aâmechtig was zy neêrgestort,
Verstikt in tranenvloed;
Het voorhoofd op den vloer gekneusd,
En wentlende in heur bloed.
En schaamte, en spijt, en woede, en tocht,
Verdeelen haar gevoel.
Zy gilt, zy schreit, zy roept, zy schreeuwt!
Maar zonder wit of doel.
Men vliegt, men nadert op 't gerucht,
En vindt haar op den grond.
Het kleed van Jozef in haar hand:
Haar, zwijmende en gewond!
‘Behoed ons, Izis (galmt het al)!
Ach! wat is hier gebeurd!
De schoone Bruid van Potifar
De slaapzaal doorgesleurd!
Gekwetst! en 't kostbre Bruidsgewaad
Verkronkeld en vertrapt!
Een slaveumantel in heur hand!
De vuige boef ontsnapt!
Ach, Potifar! uw teedre Bruid!
Helaas! zy leed geweld!
Gezwind den booswicht nagejaagd,
En in den boei gekneld!’ -
Hoe valt die tijding u op 't hart,
O moedig Hoveling!
De luister van uw bed onteerd!
Zy, waar uw hart aan hing!
Die schoonheid, teêrder aan uw ziel
In dees uw' ouderdom,
Dan die by 't dartle vuur der jeugd
Uw frissche borst ontglom!
Daar biedt men Jozef aan zijn wraak,
Met ketenen belaân.
‘Verwaten (roept hy) beef, ja beef!
Uw straf is niet te ontgaan!
Ontmenschte roover van mijn heil,
Die dus mijn gunst beloont!
Waar, waarom uw' verfoeibren aart
Niet openbaar getoond?
Waar, waarom, als een vuige slaaf
Uw' moedwil niet geboet,
Maar my in 't dierbaarst aangerand,
In 't onwaardeerbaarst goed?
Ach! hield die blos van zedigheid,
Die onschuld op 't gelaat,
Zoo zwart, zoo helsch een hart bedekt!
Zoo schendig een verraad!
Spreek echter: wat vervoerde u dus?
Of - wat verlichtte uw schuld?
Ik hoor. Doch smaad mijn goedheid niet,
Noch terg mijn ongeduld!’ -
‘“Mijn Meester! wacht niet, dat ik me ooit
Ontschuldige, of beticht'!
Daar leeft een God, die alles ziet,
En alles brengt aan 't licht.
Aan Hem, wien de onschuld dierbaar is,
Aan Hem behoort die eer!
Mijn leven leg ik, waar gy 't eischt,
Aan uwe voeten neêr.
Gy echter, die mijn' wandel kent,
Doorzoek uw eigen ziel;
En vraag, of ooit een menschlijk hart
Zich dus op eens ontviel?
'k Gevoel, dat me alles, alles doemt:
Ik onderga mijn lot.
Gy, wat uw Echtbond ook verbrak,
Geef gy den dank aan God!”’ -
‘Hoe!’ zegt hy. - ‘“'k Heb genoeg gezegd.
Heb deernis met uw Bruid!
Mijn hart bezwaart geen naberouw.
Gy, spreek mijn vonnis uit!”’
Hy gaat. De brave Potifar
Is hevig aangedaan.
‘Ach (zegt hy)! met haar opgevoed! -
Haar schoon te wederstaan! -
Vergeeflijk, hemel, waar 't vergrijp!
Maar, aan zijn Heer verloofd -!
Dit - schoon mijn hart hem sparen wou,
Ja, dit, dit kost hem 't hoofd.
Licht heeft zy-zelv zijn vlam gevleid!
In 't heimlijk hem bemind! -
Hy, jongling vol van bruischend bloed!
Zy, naauwlijks meer dan kind! -
Neen, smacht' hy in den kerkermuur!
In weêrwil van mijn' gloed,
Mijn hart voedt deernis en geen wraak;
Ik dorst niet naar zijn bloed.’ -
Intusschen vliegt de schelle Faam
Door Memfis breeden wal;
En alles daagt den slaaf ter straff',
Met gruwzaam moordgeschal.
‘Hoe! Izis! een verachte slaaf,
Uit Hebron hier gebracht!
Een vreemdling, door zijn' Heer gekocht,
Eene Edelvrouw verkracht!
Wraak, Hemel! Wraak, rechtvaardig Vorst!
Het is hier aller zaak!
Geen vrouw is veilig in heur huis,
Vindt dit geen heugbre wraak!’ -
Men sleept des Jonglings opperkleed,
Getuige van zijn feit,
Voor Faroos hoogen rechterstoel,
En roept: Gerechtigheid!
De Koning ziet de schouderslip
Den gespriem afgescheurd.
Maar Hemel! hoe ontroert zijn ziel
Om wat hy meer bespeurt!
Wat vindt hy? (Hemel, 't is Uw wil,
De waarheid breekt hervoort.)
De vingren, stijf in 't kleed gedrukt:
Het kleed, daar van doorboord.
Doch waar? Van achtren in den sleep,
Die, reikende aan den grond,
In 't vluchten, ja, te grijpen was,
Maar niet, van die weêrstond.
Die vingermerken opgescheurd
Tot onder aan den rand,
En dien in kronkels saamgeprest
Van 't knijpen van de hand.
‘“Dit teeken (zegt hy) tuigt van vliên,
Maar geenzins van geweld.
Een slaaf, die aan een vrouw ontvliedt,
Wier vuist zijn kleed beknelt.
Geen blijk van afgelegd gewaad
Ter pleging van het feit;
Niets losgegespt, en niets ontgord;
Maar louter zedigheid.
Alleen de teekens van een vrouw
Die al haar krachten spant,
Op dat zy hem van 't vliên weerhou.
Dit tuigt het onderpand!
Zoo 't kleed het misdrijf staven moet,
Hem toont het schuldeloos;
En echter 't vindt zich in uw hand!
Bloos, Assenede, bloos!”’ -
‘Ja (zegt zy)! Wreedaarts, scheurt my 't hart,
Het wroegend hart, van één!
Maar wie, wie heeft hem ooit beticht,
Dan gy, dan gy-alleen?
Ik, in vertwijfling weggerukt,
My-zelve niet bewust -
Mijn ziel is enkel razerny;
Mijn reden, uitgebluscht.
Neen, spaart den eedlen Jongeling!
Aan my behoort de straf!
Zet hem de kroon der onschuld op!
Ik - honger naar het graf.’ -
Verwilderd ziet zy in het rond:
‘Heb deernis, groote Vorst!’
Dus zegt zy, grijpt een fellen pook,
En wringt hem in haar borst. -
Rampzalig, teder Maagdelijn,
Wien deert uw onheil niet!
Maar ach, de redding is naby,
Het eind van uw verdriet.
Des Konings Arts verschijnt, en ziet,
En peilt, en stooft de wond:
Hy, die Oziris Priesterschap
Met de eêlste kunst verbond.
Hy, die de kracht van kruid en plant,
En erts, en dierrijk kent;
En wien geen wond te machtig is,
Dan die het Noodlot zendt!
Hy ziet de schoone, gants verbleekt,
Op 't aaklig krankenbed;
Hy ziet ze in 't kille stervenszweet;
En voelt zijn hart ontzet.
‘“Zijt gy 't, ô lieve frissche bloem!”’
(Dus zucht hy diep bekneld.)
‘“En ik, ik heb u 't hart gegriefd!
Mijn arm u neêrgeveld!
Maar neen, ô neen; ik wil, ik zal
Vergoeden wat ik deed,
En schenken u een heil weerom,
Dat opweegt by uw leed.
Gy weet, ô Vorst! ô Potifar!
Hoe verr' mijn kennis strekt.
Dat niets wat is of wezen zal
Zich aan mijn oog onttrekt.
Ik raamde in d' aanvang van uw Echt
Haar lot, ô Potifar!
Ik zag een' schrikbren nevelgloed
Om uw Geboortestar.
Ik zag in 't draaiend firmament
Een lieve huwlijksvrucht,
Maar doodlijk voor die 't licht haar gaf!
Voor u nog meer geducht!
Ik zag uw vroeg gescheurde koets
Door 't wentlend hemelrond
Met bloedschuld van omhoog gedreigd
En 't gruwlijkst Echtverbond.
Ik zag het, viel bekommerd neêr,
En bad het onheil af. -
Helaas! uw Dochter zag het licht!
Uw Ega zeeg in 't graf.
Nu beefde ik voor 't gevolg, en ach!
Ik wilde 't kwaad voorzien.
Ik pleegde voor het outer raad,
En deed uw huis bespiên.
Ik roofde u 't lief onnoozel kind,
En voerde 't verr' van hier,
Waar 't noodlot haar een schuilplaats wees,
Bestempeld door Ozier.
Want eenmaal had ik op 't altaar,
In stille Tempelwacht,
Verzoenende offermelk geplengd,
En 't eerste Lam geslacht:
Wanneer ik 't lillend ingewand
Behoedzaam ondervroeg,
En 't daavrend woord van Midian
My flux door de ooren joeg.”’
‘““Daar (sprak hy) trooste 't schuldloos wicht
Zich boei en slaverny,
Tot dat zy, 't dreigend leed ontgaan,
Gelukkig word' en vrij!””’ -
‘“Wat was 't? Uit Midian vervoerd,
Wordt ze u ten eigendom,
En keert, haar Vader onbekend,
In zijnen arm weêrom.
De star des onheils hangt en broeit!
Zy nadert tot uw bed.
Maar neen, de Hemel kwam het voor,
Die beider onschuld redt.
Zie hier uw lieve telgjen weêr!
Uw droef verlies vergoed!
Het onheil, door 't gestarnt' bedreigd,
Het onheil is geboet!
Het bloed dat uit hare aders vloot
Verzoende 't gramme lot:
Thans wacht haar, in een zalige Echt,
Het streelendst heilgenot.”’ -
Zoo sprak hy. 't Zwellend Vaderhart
Herkent de kracht van 't bloed.
‘Ja (zegt hy), 't geen ik heb beproefd,
Was Ouderlijke gloed.
Ja, 'k had een aanspraak op uw hart,
Mijn dierbare Asseneed!
Maar de aanspraak van eens Vaders hart,
Dat nooit zijn kroost vergeet!
Ja, thands doorgrond ik 't diep geheim.
Gy gruwde van mijne Echt;
En ik, verblinde, drong my op,
Gy waart my toegelegd!’ -
Nu eindlijk nam de Vorst het woord,
En stapte van zijn throon:
‘“Gy, juicht ge in 't afgewende leed,
Vervul den wil der Goôn!
Die Macht, die door een' andren gloed
Uw gruwbare Echt voorkwam,
Die Macht zij openlijk geëerd!
Geëerd in deze vlam!
De Jongling, door dien God verwekt,
Die al wat is bestiert;
Die Jongling ware een' scepter waard,
Zoo deugd vergolden wierd!
Reeds heb ik, door zijn raad verlicht,
Zijn banden losgemaakt;
Reeds, hem in d' eersten rang gesteld
Die 't naast mijn' throon genaakt.
Welaan dan! Wederzijdsche gloed
Nam beider boezems in;
Zoo zij een Godbehaaglijke Echt
Het zegel dezer min!’
1805.
Tell in 's bozen Landvoogds boeien
Schuimt en grijnst en knarsetandt,
Doch zijn ingewanden gloeien
Voor 't vernederd Vaderland.
‘Hemel! (roept hy) doe my sneven,
'k Vraag u hulp noch wraak voor my;
Maar behoud mijn kroost in 't leven,
Dat het eens zijn Land bevrij'!’ -
Gesler grimlacht:‘Zoo, Vermetele,
Zit den jongen dat in 't bloed?
'k Weet, zoo dit uw hart nog ketele,
Hoe ik dit verhoeden moet.’ -
Gesler wenkt, en voor zijn oogen
Wordt het knaapjen ingebracht;
Lachend, van geen schrik bewogen,
En onwetend wat hem wacht.
Tell ontzet; zijn kniën knikken;
Naauwlijks roept hy: ‘ô mijn God!’
Landvoogd, smeeken stem en blikken,
Spaar my in dit overschot! -
Ach! de blikken van een vader
Zijn verstaanbrer dan de taal.
Gesler andwoordt: ‘Neen, verrader,
Beide treft het zelfde staal!’ -
Daar, daar zijgt de krijgsman neder,
En ontlast zich, gantsch vermand:
‘Geef mijn kind de vrijheid weder,
Ik....verzaak mijn Vaderland.’ -
‘Neen (spreekt Gesler), hy zal sterven;
Of gy schutter, zoo vermaard,
Moet het door uw kunst verwerven,
Dat hem 't leven zij gespaard.
Stel dat kind op vijftig schreden
Met een appel op zijn hoofd,
En mijn gramschap is verbeden
Zoo uw schot dien appel klooft.
Mist gy, - beide moet gy sneven!
Treft gy, - beide zijt gy vrij!
Waarom, woestaart, thands te beven?
Vrees geen trouwloosheid in my.
Zwakken trotsen, zwakken breken
't Eens gegeven woord, ik niet.
Ik behoef geen slaventreken,
Ik, die hier als Vorst gebied!
Boeit hem los!’ - Zijn banden vallen;
't Lieve wicht vliegt aan zijn hart.
Tranen, ja by duizendtallen,
Toonen niets van zulk een smart.
‘Landvoogd (zegt hy), ja, ik sidder.
'k Zie hier pijl en boog gereed;
Maar, vond rampspoed ooit verbidder, -
Dit uw vonnis is te wreed. -
'k Wil 't my echter niet onttrekken.
Geef slechts uitstel voor één dag,
('k Mocht mijn kind ten beul verstrekken)
Dat mijn bloed bedaren mag.’ -
‘Niet een uur,’ zegt de onverwrikbre,
Die nooit last herroepen had.
‘Toon u thands nog d' onverschrikbre
Die zich 't uiterste vermat.’ -
Tell omvangt den dierbren kleenen
Met een vaderlijk gevoel,
Maar verbiedt zijn oog te weenen,
Schemerblikkend op het doel.
't Ergloos knaapjen lacht hem tegen,
Daar hy aanlegt met de schicht.
Slechts een hairbreed, God van zegen!
Of hy moordt het lieve wicht.
De ijffel siddert in zijn vingeren,
En de pijl op 't spannend koord;
Hemel! met het minste slingeren
Is dat lief gelaat doorboord. -
God is met hem. - Onbeschadigd
Valt daar de appel van het hoofd,
(De Almacht heeft het kind verdadigd)
De appel, door den pijl gekloofd.
't Jongske vliegt hem weêr in de armen,
Weêrgegeven pand van God.
Die zich de onschuld weet te erbarmen,
Hy bestuurde 't hachlijk schot!
Christen -! ja, de vader beefde;
Maar zijn teder huwlijkspand,
Schoon de pijl te hemwaart streefde,
Zag gerust op 's vaders hand.
Vader, sprak zijn hart, mijn vader,
Is zijn' lievling nimmer wreed;
Wat van zijne hand my nader',
Is een weldaad, en geen leed.
Waarom, waarom dan, de ontroering,
Als uws Vaders boog zich kromt?
Waartoe dan die schrikvervoering,
Als zijn donder om u gromt?
Vaster dan ooit boogbedwinger
Treft die schutter die nooit mist:
Nimmer faalt of beeft Zijn vinger,
En uw lot is steeds beslist.
Laat u 't leed dan nooit vertsagen,
Hoe het dreige, nijp', of prang'!
De Almacht schept geen welbehagen
In Zijns schepsels ondergang.
1818.
‘Wie zijt gy, krijgsman zoo vol moed,
Met wien ik gistren streed;
Wiens arm my reeds met d' eersten slag
Het voorhoofd duizlen deed?
't Was de aftocht-roffel van de trom
Die u mijn oog onttrok;
Maar 'k voel den zwaardslag nog op 't hoofd,
En hier in 't hart, den wrok.
Kom thands, vernieuwen wy 't gevecht,
En toon'we wie wy zijn.
De kans moet tusschen ons beslist.
Uw leven, of het mijn!’ -
Dus sprak, voor Bommels sterken wal,
De stoute Van der Zaan,
Die onder Nassaus vaandels vocht,
Een Spaanschen krijger aan.
De Spanjaart ziet verwondert op,
En ‘Brave makker, neen,
(Dus zegt hy) niet om ijdlen roem!
Ik vecht uit plicht-alleen.
Aan 't kalfsvel deed ik eenmaal eed:
'k Gehoorzaam als dat spreekt,
Hoe smartlijk me ieder bloeddrup valt
Die van mijn lemmer leekt:
Maar 'k heb geen vijand in dit land,
'k Behoor het toe, als gy;
En 't is in weêrwil van mijn hart,
Wien uwer ik bestrij.’ -
‘Hoe! (sprak de Staatsche,) Hollands bloed!
Dat tegen Holland vecht!’ -
‘'k Werd, kind, by Spanjaarts grootgebracht;
'k Ben aan hun kerk gehecht.’ -
‘Is 't mooglijk! kind...? Aan Spanjes kust?’ -
‘Nog naauwlijks derdhalf jaar,
En, Wees door beider Oudren dood,
Hervond ik 't leven daar.’ -
‘Uw Vader?’ - ‘Was een stugge Fries,
Een zeeman, nooit versaagd.
Een schipbreuk wierp ons daar op 't strand.
Doch waarom dus gevraagd?’ -
‘Zijn naam?’ - ‘Wat zou diens Vaders naam?
Die 't leven my behield,
Diens naam nam ik als kweekling aan,
Door dankbaarheid bezield.’ -
‘ô Wist gy....Neen, verheel my niets,
Ik verg dit, vreemdling, spreek!
Mijn bloed ontroert by 't geen gy zegt;
Geheel mijn hart wordt week.
Ja wist gy....Vreemdling, nogmaals, spreek.
'k Weet zelf niet wat my drijft;
Maar, zeg my, zeg me uws Vaders naam;
Geheel mijn bloed verstijft.’ -
‘Zijn naam’ - ‘ô Meld hem!’ - ‘Van der Zaan.’ -
‘Gerechte Hemel! hoe!
Mijn Broeder! - Heb ik wel verstaan?
Mijn God, waar kwam ik toe!’
Daar valt hy, zwijmende, als versteend,
Den Spanjaart op het hart;
Zijne armen klemmen om zijn borst:
En deze staat verward.
Een snik, een zielzucht geeft hem 't licht,
De stem, den adem, weêr.
‘Mijn Broeder (zegt hy), dank zij God!
Wy zijn geen vijand meer.
Uw Vader was de mijne meê;
Eén Moeder zoogde ons beî.
Ik ben uw ouder broeder Wif.
Die in uw armen schrei.
Gy zijt hun Egge, my zoo waard
Wanneer ik hen verliet.
U voerden ze op het meir van hier;
En ach! zy keerden niet.
God gaf me u heden dan te rug!
Hy, altijd wijs en goed!
Hy heeft in dit gezegend uur,
Een broedermoord verhoed!
Kom, volg my, deel uws broeders erf!
Wat staat gy dus bedeesd?
Wy beiden dienen eenen God,
Die beider hart doorleest.’ -
De Spanjaart drukt hem aan de borst,
Met broederlijk gevoel.
‘Ach! (zegt hy), zoo ik 't hopen kon! -
Neen, acht mijn hart niet koel. -
Maar 'k zwoer mijn kerk en koning trouw:
Die breken....kan ik niet:
En, broeder! - ô Wat twijfeling! -
Wat vreeselijk verschiet! -
Mijn hand - met broederbloed bedrupt
In weêrwil van mijn hart? -
Mijn hart - verzaker van zijn eed? -
ô Duldelooze smart! -
Neen, Hemel! dat vermag ik nooit.
Waar ik mijne oogen sla,
't Is vloek aan de eene en de andre zij',
En 't wroegen volgt my na.
ô Dat ik in dit oogenblik,
Een' broeder, lang gezocht,
(Dus zegt hy met een diepen zucht),
In de armen sterven mocht! -
Ja, dat ik in dees teedre stond,
Van uwen arm bekneld,
In 't smaken dezer reine vreugd
Nog schuldloos wierd' geveld!’ -
‘Mijn broeder (roept zijn broeder uit);
Ja, gave ons beider God
Te sneuvlen aan elkanders hart
Door een en 't zelfde schot!’ -
Hy sprak. Het flikkert van den wal,
En eer men 't buldren hoort,
Heeft de eigen kogel uit een slang
Hun beider borst doorboord.
1818.
I.
Wat verder van den Hellespont
Dan van den Diemerdijk,
Lag eenmaal in dit wareldrond
Een machtig koninkrijk.
't Was daar, waar de oude vader Rhijn,
In 't wandlen half verstijfd,
Van water zwaarder dan van wijn,
Zijn golfjens strandwaart drijft.
Daar rees, maar neen, zoo heet het niet,
(Veel beter zweeg ik stil!)
Een Dichter spreekt als of hy 't ziet,
En ziet, hetgeen hy wil.
Daar rijst aan Ledes zachten stroom,
De throon van Warmeland,
Die, tot den Saxenheimschen boôm,
Het aardrijk overspant.
Daar leeft de koning Radagijs
Met Warmonds koningin;
Een Mavors in het slachtgekrijsch,
Een doffer in de min;
Gelukkig door den teedren band
Der hemelzalige Echt,
Dien schoone Thiedelindes hand
Met enkel roos doorvlecht.
Die Gâ, uit Frankisch bloed geteeld,
Bevallig, als Dioon
Met Rubens kleuren afgebeeld,
Maar dan, nog eens zoo schoon.
Zijn vader lei in 't stervensuur
Hun beider handen saam.
Hy, schrik van ieder Nagebuur
Door zijn ontzachtbren naam.
Want ieder wist van heinde en veer,
Van hier tot 's aardrijks as,
En over 't kolokwintenmeir,
Wie Hermengiskel was.
‘Mijn zoon (dus klonk des veegen taal,
Door zucht op zucht gestuit,)
Wie ooit u aanzoek' tot gemaal,
Neem nooit een Britsche bruid.
Ik weet, de luister van mijn staf
Steekt England fel in 't oog;
Maar eerder keer ik me om in 't graf,
Dan ik zoo'n echt gedoog'.
Thiedlinde zij uw echtgenoot!
Haar kies ik tot mijn Snaar;
En daarom, levendig of dood,
Geluk, geluk met haar!’
Hier sloot het onvermurwbre lot
Den nooit volprezen Vorst
Zijn mond en oogleên als een pot,
En 's levens ader borst.
De held was dood; zy waren 't eens;
En plechtig was de trouw;
Dus, na wat huilens en geweens,
Zy werden man en vrouw.
Wie thands gelukkiger op aard
Dan dees vereende twee? -
Geen kneutertj' in de maand van Maart,
Geen bruinvisch in de zee.
Maar ach! die wreevle schikgodin,
Die lust uit tranen put,
Was nijdig op hun huwlijksmin,
En al die vreugd was....fut!
De staf van 't machtig eiland Wight,
(Als Alwin was verhuisd,)
Berustede in dit tijdsgewricht
In maagdelijke vuist.
Thalestris Ella voerde dien
Met mannelijken moed:
En England, moê van weer te biên,
Viel eindlijk haar te voet.
Maar, wat zich in haar kluisters boog,
Haar hart bleef onvoldaan;
Iets grootschers stak haar nog in 't oog,
En - Warmond moest er aan.
De naam van eedlen Radagijs
Vermoeide steeds de Faam:
Wat dapper, minlijk was, of wijs,
Vereenigde in dien naam.
Die naam en Warmonds koningdom,
Zie daar haar hoogste doel,
En, sints die zucht haar borst ontglom,
Haar eenigste gevoel!
Zy stapt met honderdduizend man
Van 't een op 't ander strand,
En houdt (de wareld beeft er van)
By Warmonds grenspaal stand.
Haar Heirbô, met een leeuw op 't hart,
Een andren op zijn rug,
En achtbaar als een oude Bard,
Maar als Merkuur zoo vlug:
Haar Heirbô streeft de throonzaal in
Waar Thiedelinde zat,
En, vrolijk met haar Hofgezin,
Een bosch radijzen at.
Want, van zijn Adeldom verzeld,
Was Radagijs ter jacht,
En joeg de wachtels uit het veld,
De kikkers uit de gracht.
Dus zat zy, in haar vrouwenstoet,
Met koninklijk ontzag;
Die 't spinnewiel vast snorren doet,
En vlasch herschept tot rag.
Hier nadert haar die krijgsheraut,
En buigt met hoofd en kroon,
En toont zijn wapenstaf van goud,
En spreekt met forschen toon:
‘Uit naam van Ella brenge ik hier
Aan koning, volk, en land,
Aan slachtvee, pluimvee, visch, en pier,
Een' eeuwgen oorlogsbrand.
Ik zeg den grond verwoesting aan;
Den Warmers, roof en dood;
Zoo lang er gras op 't veld zal staan,
Of water in één sloot:
Den Vorst, een muilband als een fret,
Een boei van klinkklaar staal;
In 't kerkerhol, of Ellaas bed;
Als krijgsslaaf of gemaal!
Hy kiez', en onderwerp' zich dra!
Gevangenis of echt!
Want, zoo dit daglicht onderga,
Zijn noodlot is beslecht!’
II.
De Heirbô had zijn wreede last
Met fierheid uitgebromd,
En alles, van den schrik verrast,
Bleef siddrend en verstomd.
Maar wie, wie maalt Thiedlindes schrik!
Hoe schokt haar 't week gemoed!
De wanhoop vonkelt in haar blik;
De woede, door haar bloed.
‘Wat! (zegt ze,) oneedle wapenknecht....!’
Doch reeds verliet hy 't Hof.
Licht had ze er anders bygezegd:
‘Gy maakt het veel te grof.’
Maar thands, in edel zelf bedwang,
Versmoort zy 't geen zy denkt,
Tot Febus by zijn ondergang
Haar Gâ haar wederschenkt.
Zijn fierc koninklijke tred
Verkondt hem langs den trap:
Zijn muiltjens zijn reeds klaar gezet,
En zilvren avondnap.
Die nap, met oude kuit gevuld,
Die forscher is dan wijn,
De randen van de kroes verguldt,
En riekt als ambrozijn.
Blijmoedig, juichende in zijn vangst,
(Vijf mossen, één konijn,)
Is thands zijn eenigste verlangst,
Een kus van Tiedelijn.
ô Zalig was die avondstond,
Die, na een milde jacht,
Hem vrolijk aan zijn Tietjens mond,
Aan Tietjens boezem bracht.
Hy nadert, strekt haar de armen uit,
Maar beeft als hy ze ziet:
Thiedlinde! zy, de smart ten buit!
Wier schoot van tranen vliet!
Verwonderd ziet hy om en om:
De Hofstoet staat bedeesd.
Ja, zelfs de kwartel houdt zich stom,
Al is het maar een beest.
Hy wenkt, en in een oogenblik
Wijkt alles uit de zaal,
En nu breekt nieuwe snik op snik
Thiedlindes droef verhaal.
‘Ach (zegt zy) wie, wie dacht dit ooit!
De schrik van Oost en West
Heeft hier haar krijgsbanier ontplooid,
Haar legertent gevest.
Ja, Ella, Ella, denk eens aan!
Zy kondigt ons den krijg;
En....'k kon u meer nog doen verstaan,
Maar 't best is, dat ik zwijg.’ -
‘Neen, zwijg niet (roept hy,) dierbre Gâ,
Neen, meld my al het leed.
In spijt van 's noodlots ongenâ,
Mijn’ moed is niets te wreed.
‘Dees borst is halsberg en pantsier,
Dit hoofd, den helm gewend:
En, grijp ik strijdaxt of rapier,
De krijg is haast ten end’.
‘Dit weet ge, en de oorlog (stel ik wis,)
Ontroert u niet zoo zeer:
Maar zeg my wat er verder is;
Wat is dat aaklig meer?’ -
‘Helaas! (herneemt ze,) 't is om. niet,
Indien ik 't u verheel.
De stroom, die uit mijn oogen schiet,
Ontdekt u reeds te veel.
Die Ella....Maar het gruwzaam woord
Besterft my in den mond.
Ach had mijn oor het nooit gehoord!
Hier - heeft het my gewond.
Die Ella wil uw Egâ zijn!
(Zoo! zegt hy, schuilt het daar?)
En ik, rampzaalge Thiedelijn!
Ik -! onderdoen voor haar!’ -
‘'t Is hard (dus zegt hy,) op mijn eer!
Maar - zoo ik 't wel bekijk -
Waarheen, en hoe ik 't blaadtjen keer,
Zy heeft wel wat gelijk.
Het heugt my, hoe voor honderd jaar,
Eer ik of zy bestond,
Mijn Overgrootvaârs Bestevaâr
Ons reeds aan één verbond.
Dat huwlijk was een Staatsverdrag,
Gemaakt door kroon met kroon;
Hetgeen geene afkomst breken mag;
Geen nazaat op den throon.’ -
‘Uw vader....?’ ‘Was een oude sul,
En wist niet wat hy dreef.’ -
‘Onze Echtknoop....?’ ‘Is voorzeker nul.
Ja nul, zoo waar ik leef.’ -
‘En wy, wy ruilden hart en hand,
En juichten in die trouw.’ -
‘Het schoot my toen niet in 't verstand;
En gy, gy waart een vrouw.’ -
‘Mijn weêrhelft!’ - ‘Lieve Thiedelind!’ -
‘Mijn wellust, mijn gemaal!
Ach! heeft uw hart my ooit bemind?
Gy moordt my door die taal.
Wat wierd van my, verlaten weêuw,
Indien gy my verstiet?
Waar voerde ik dan mijn' jammerschreeuw?
Waar endde ik mijn verdriet?’ -
‘Nu, (zegt hy,) de eerste zoudt gy niet,
Noch ook de laatste zijn.
Bedenk! - de minlijke Alpaïed!
Dit voorbeeld gaf Pepijn.’ -
‘Dit, Wreedaart! is dan al uw troost!
Dit zegt my Radagijs!
En zonder dat zijn voorhoofd bloost,
Of 't bloed hem stolt tot ijs!’ -
‘Sus, sus! 't loopt mooglijk niet zoo slim.
Ga welgemoed naar bed.
Nog vecht ge met een bloote schim;
't Wordt alles licht bered.
Ik ben geen lafaart, week en blô,
Als ik de krijgsspeer dril;
En 'k trouw niet om een haverstroo
Met ieder die maar wil.
In 't korte; wees maar niet beschroomd,
Zet alle vrees ter zij,;
Indien het tot het uiterst koomt,
Zy vindt haar' man aan my.’ -
‘Dit hoop ik! Nu, mijn ziel herleeft. -
Vaarwel, en goede nacht! -
Doch....voel eens hoe mijn hartje beeft. -
Vooral, hou goede wacht!’ -
III.
De koning legt zich neêr in 't dons
En rust zijn matte leên;
Maar zy, bevreesd voor 't minst gebons,
Sluipt op haar kousjens heen;
Versterkt de wacht aan deur en poort;
Verbiedt dat iemand slaap;
Schenkt elken man een zilvren oort,
Een groot aan ieder knaap.
Nu zoekt ze in 't stille ledikant
Verpoozing van haar smart;
Het hoofd gebukt op de eene hand,
En de andere op het hart.
Zy waakt, zy woelt, zy sluimert in;
Tot haar een droom verkwikt:
Een droom die haar verdoolden zin
In zachte banden strikt.
Zy droomt van plechtig feestgebaar,
Zich-zelve, en Radagijs,
En palmloof om een kerkaltaar,
Naar kloosterlijke wijs:
Zy ziet een lichtstraal van omhoog,
Die op haar boezem straalt;
Een luchtgeest uit d' azuren boog,
Die aan haar zijde daalt:
Die luchtgeest roept haar vrede toe,
En de aard ontzinkt haar voet;
Als 't bulken van haar lievlingkoe
Haar slaap verstuiven doet.
Ze ontzet, en hoort een dof geluid,
En rammlend krijgsgeraas;
En wipt het eenzaam leger uit,
Trots de allerbeste haas.
Doch waar, waar vliegt, waar ijlt zy toch?
Wat tast haar blanke hand;
Nog bevend van het droombedrog,
In 't duister naar den wand? -
Toef, teedre! toef: ach! al te vroeg
Verneemt gy 't geen gebeurt.
Die tijding komt nog tijds genoeg,
Die 't hart u openscheurt.
Maar moedige Ella had de nacht,
Na 't tijdperk van beraad,
Met Heldenkoenheid afgewacht
In 't volle krijgsgewaad.
En naauw ontrolde 't hemelfloers
Zich over 't halve rond,
Of Ella, zonder veel rumoers,
Betrekt des vijands grond.
In minder dan een oogwenk tijds,
Dan 't draaien van mijn hand,
Stond heel het Rijk van Radagijs
Bedekt en overmand.
Bedenk eens! 't Warmondsch rijksgebied,
En honderdduizend man,
Wat plekjen gronds dit open liet?
Helaas! geen halve span.
Ja zelfs, zoo nog 't historieblad
Geen leugentaal getuigt,
Geen dak, waarop geen manschap zat!
Geen schoorsteen, die niet buigt!
De koningswacht, gedoscht in 't staal,
Aan 't overrompeld Slot,
Lag snorkend in het Hofportaal,
Als varkens in hun kot.
Kloekmoedig dronk zy 't lijf zich vol
Voor Thiedelindes fooi,
En, de oogen draaiende als een tol,
Kroop ieder naar zijn kooi.
Nu zag men Hofzaal, slaapsalet,
Ja, tot den zwijnstal toe,
Met Brittenlandsche macht bezet,
En niemand wist er, hoe?
Het leger stond op een geprest,
Verschriklijk voor het oog,
Naar 't voorbeeld van een muizennest;
Wel drie, ja vier man hoog.
De Vorst, halfslapend by 't gerucht,
Springt uit de zwanenpluim;
Zijn boezem hijgt van oorlogszucht,
Zijn lippen blazen schuim.
Ja 't scheen byna, of de oude kuit,
Die in zijn hersens klom,
Hem schitterde ten oogen uit,
En door zijn konen glom.
Hy slaat de rechterhand aan 't zwaard,
De linker aan de scheê,
Maar schoon hy kracht noch poging spaart,
Het lemmer wil niet meê.
Wat vloekbre geest, wat tooverkracht,
(Dus klinkt zijn schorre stem,)
‘Wat spook beheerscht dees schrikbre nacht,
En laat my hier in klem!’
Helaas! hoe fel zijn gramschap bruischt,
Vergeefsch was 't, wat hy trok:
Geen degen hield hy in de vuist;
Het was de beddestok.
Hy ziet het, siddert, knersetandt,
En weet niet wat hy doet:
Maar eindlijk, heel zijn ziel ontbrandt
Van dubblen heldenmoed.
‘De woede (roept hy) die my blaakt,
Maakt alles tot geweer:
Stort, snoodaarts! 'kben thands half ontwaakt,
Voor dees mijn slagen neêr!’
Hy heft - maar vruchtloos tandgeknerst!
In 't prangende gedrang
Blijft de arm hem stijf aan 't lijf geperst,
En 't wapen - is te lang.
Ook dees, dees laatste proef mislukt!
Wat zal hy thands bestaan? -
Helaas! voor 't wrange lot gebukt,
Neemt hy de ketens aan.
Thands nadert de eedle Amazoon,
Met nooit zoo'n hooge borst,
Verövraares van Warmonds kroon
En Warmonds dappren Vorst.
Zy bliksemt met d' ontbloten kling,
In fieren staatsietooi,
En ziet op d' overwonneling
Als 't havikj' op zijn prooi.
Haar volgt een priester, oud en grijs,
En, in eens omziens tijd,
Daar trouwt zy d'armen Radagijs,
Zijn eigen baard ten spijt. -
Wat doet nu de eedle Thiedelind?
Helaas! zy zwijmt van rouw,
En 't eerste klooster dat zy vindt,
Daar wordt zy Stiftsmevrouw.
1819.
Or se tu sei vil scrva, è il tuo servaggio
(Non ti lagnar) giustizia, e non oltraggio.
Tasso I. St. 51.
een klept.
Zit ge daar in stille beden
Rustig in uw rieten kluis?
Kom, te wapen opgetreden!
Ginder ruischt het krijgsgedruis. -
de kluizenaar.
Ik te wapen? ik ten strijde?
Tegen U? of dat gezag
Dat my tot dit uur bevrijdde
Van uw helschen roovrendagg'? -
de klept.
Roover ben ik, als mijn vaderen,
Ja, daar draag ik glorie op.
En geen bloeddrop in mijn aderen,
Of de haat bezielt dien drop.
Eeuwen schuilden we in de bosschen,
En we leefden van den roof;
Maar - nu komen we u verlossen
Van geweld en wangeloof. -
de kluizenaar.
Gy, geweldnaars en Godloozen!
Gy die Kruis en Recht vertreedt,
En, in slaverny des boozen,
Van geen God of Heiland weet!
Weg van my, gevloekte rotten,
Pesten van mijn Vaderland!
Uw Banier is God bespotten,
En uw Vrijheid, Duivlenband.
Neen, Godslasterlijke snooden!
Neemt mijn leven met mijn vloek;
Zie mijn borst u aangeboden;
Dit 's de Vrijheid die ik zoek!
Neen, ik haat geen Muzulmannen,
Wier gemoed mijn Heiland eert;
Maar een Moedwil van tijrannen
Die op Vrijheidsnaam regeert.
Hy zal, wie Hem eert, verlichten,
Als 't Genadig uur daar is;
Maar die Heidensche outers stichten,
Zijn Zijn Hemelwraak gewis!
Vuige slaven der Helleenen,
Vreemd aan 't oude Grieksche bloed;
Broedsel, aan de paardenspenen
Van Tartaren opgevoed!
Gaat, verblindt met vrijheidschreeuwen
't Dom gepeupel dat u vleit;
't Voegt den schandvlek aller eeuwen
Dien zich 't onverpand bereidt.
Ik verfoei u, Moordenaren,
Eens Euroop tot geesselroê;
En aan u den vloek te sparen,
Koomt geen' eerlijk Christen toe! -
Hier, hier zweeg hy; hief Zijn handen
Met een kalm gelaat tot God;
En de Klept, in 't knarsentanden,
Dreef hem 't moordtuig door den strot.
1825.
‘Men roept, men roept van d' overkant
Der Burchtgracht, eedle vrouw!
Het schijnt een reiziger in nood,
Die trantelt van de koû.’ -
‘Een Reiziger? Wy zijn alleen,
En mijn Gemaal is verr'.
Wat ware 't, zoo er onraad school,
Als ik de deur ontsperr'!’
‘Het maanlicht schijnt, hy 's onverzeld: -
Zijn uitzicht spelt geen kwaad: -
De wind snijdt fel, de sneeuwlok valt: -
Wat vreest gy voor verraad?’
‘Welaan dan! laat de valbrug neêr,
En lei hem in de zaal.
Maar, Herman, hou een wakend oog.
Ik beef voor dit onthaal.
Ik weet niet welk een voorgevoel,
Wat heimelijke schrik,
Zich van mijn boezem meester maakt
Als in een oogenblik.’ -
De valbrug daalt, de poort ontsluit,
De Reizende treedt in,
En wordt de Burchtzaal opgeleid
By Roberts gemalin.
Zijn houding fluistert eerbred in;
Hy draagt den boezem hoog;
En meer dan Krijgsmans waardigheid
Ontschittert aan zijn oog.
Zijn stem, schoon thands door 't weêr verschraald,
Klinkt deftig uit de borst;
En ieder voetstap, ieder wenk,
Draagt kenmerk van een Vorst.
Zy-zelve zit met ééne Maagd
(Die aan heur zijde staat,)
De hand aan 't snorrend spinnewiel,
En spint een purpren draad.
Een zilvren lampjen aan 't gewelf
Geeft flaauw en scheemrend licht,
En werpt een schaduw over haar,
Maar schijnt hem in 't gezicht.
‘Wees welkom (zegt zy), vreemdeling;
Ontschuil hier 't baldrend weêr,
En smaak hier 't brood van onze teelt,
En zit bemoedigd neêr.
Zie daar een zetel; hier den disch,
Met avondbrood gedekt;
En 't zachte leger wordt gespreid,
Dat gy uw leden strekt!’ -
‘“Ik neem, (dus spreekt hy,) eedle vrouw,
Uw aanbod dankende aan;
Uw dak, uw brood, uw waterdronk,
Als moede en mat gegaan.
Maar neen, geen koets omvangt my 't lijf,
Geen leden strek ik uit;
Zoo lang ik 't geen ik zoek, niet vind;
En 'k zoek - een dierbre spruit.”’ -
‘Een spruit?’ Vraagt Ada, diep geroerd. -
‘“Een dochter (zegt hy), ja!
En de eenige uit een zalige Echt;
Om wie ik zwerven ga.
Reeds zwierde ik twee paar jaren lang
Door zand en heiden om;
Mijn hair werd aan mijn slapen grijs,
Mijn kniën stram en krom.
Dan, dan eerst rust ik 't moede lijf,
En strek ik 't op de koets,
Als God mij 't kostlijk pand hergeeft,
De laatste hoop mijns bloeds.
Dit zwoer, dit houde ik.”’ - Ada zucht;
‘Ach!’ zegt zy, en verbleekt.
Thands kent zy hem die voor haar staat
Wiens taal haar ziel doorsteekt.
Haar borst verkropt, en vindt geen lucht;
Haar tong is vastgeklemd;
En 't hoofd zinkt snikkend naar den schoot,
Die van heur tranen zwemt.
Zy twijfelt, hoe of wat te doen?
Wat taal is 't die hier voegt?
En hoe verbergt zy d'ijsbren schok
Waarvan haar boezem zwoegt?
Het lamplicht knapt, en flikkert op,
Als oogde 't naar haar om;
Maar zy verbergt zich 't aangezicht,
En 't snorrend wiel wordt stom. -
‘“Mijn ramp, mijn Vaderlijke ramp,
(Dus zegt de vreemde gast)
Heeft, teedre vrouw, u 't hart ontroerd,
Uw zacht gevoel verrast.
Heb dank voor zulk een derenis;
En de alvoorziende God,
Zoo ge eenmaal blijde moeder wordt,
Behoede u voor mijn lot!
Beproef, ô teedre, proef het nooit,
Hoe Oudrenboezem treurt
Wanneer men uit het ingewand
Het hart voelt weggescheurd!”’ -
‘ô Hemel! (roept zy) hemel ach!’ -
Een onmacht grijpt haar aan.
Haar Maagd schiet toe, de Grijzaart schrikt.
Hoe zal het hier vergaan?
Men sprenkelt haar 't ontverfd gelaat
Met frisch geschepte born;
Men houdt ze een vlaschwiek vlammend voor,
Met rookende eikelkorn.
Zy gilt! verwilderd heft zy 't oog,
En slaat het woest in 't rond;
Maar 't sluit zich door een krampstuip weêr,
Met saamgeschroefden mond.
De tanden kleppren op elkaâr,
Of klemmen stijf op één;
En 't lichaam, van zijne angst vermast,
Blijft roerloos als een steen. -
Nu klinkt de jachthoorn door de lucht,
En davert aan de poort.
Die schok hergeeft haar d' ademtocht:
Zy heeft de stem gehoord.
‘'t Is Heusden! (roept zy) Hemel, dank!
Ja, 't is mijn Echtgenoot!
Zijn weêrkomst vloog mijn hoop vooruit;
Hy redt my van de dood!’ -
Men opende; - de Ridder stijgt
Langs d' ouden marmertrap: -
Men hoort door 't holle gangportaal
Den weêrgalm van zijn stap. -
Daar vliegt hem de Egâ nu om 't hart;
Daar zinkt zy aan zijn knie,
‘Ach (zegt ze) de Almagt zij geloofd,
Dat ik u wederzie!’ -
‘Wat deert u, Dierbre?’ - ‘Zie slechts om!
Beschouw wie voor u staat;
En dan, Geliefde, vraag niet meer,
Waarom my 't hart dus slaat.’ -
De schildknaap nadert met zijn toorts,
De Burchtzaal is verlicht:
‘Wat wonder, (roept de Ridder uit!)
Wat koomt my voor 't gezicht!
Hoe! (zegt hy,) Englands Koning hier!’
‘“Hoe! Heusden (roept de Vorst)!”’ -
En zy schreeuwt ‘ô mijn vader,’ uit,
Met sidderende borst.
‘ô (Roept zy)! ô vergeef!’ - en valt
Dien Vader aan zijn voet;
En Ethelyn, zich-zelv' ontrukt,
Verstijft en kookt het bloed.
‘“Ja (zegt hy), 'k ben die Ethelyn,
Die vader zonder kind,
Die 't hier den Roover wedereischt,
In wiens geweld hy 't vindt.
Hergeef, gy, Roover, dees uw prooi -
Of - sidder voor mijn zwaard!”’ -
‘Ik siddren? ik!’ roept Heusden uit,
Kloekmoedig, maar bedaard:
‘De Hemel schonk my Adaas hart;
Ik smeekte u om haar hand.
'k Ben Ridder, Vrijheer, u gelijk;
En Koningen verwant. -
“Ik, Vader.” - Ja, uw telg ten heil.
Wees Vader; geen tyran!
Het hart neemt geen beveldwang aan;
De liefde gruwt daarvan.
Het Godlijk oog waakt over de Echt:
Van God, de Huwlijksmin!
Ontmenschte, streve uw overmoed
Daar vruchtloos tegen in!
Een heilige Echt voor de eeuwigheid
Verbindt ons hart en hand,
En zegende haar kuischen schoot
Door 't tederst liefdepand.
Verstomt gy? - Trap uw telg op 't hart,
Wreedaartige barbaar!
Als Vader hebt gy 't diep gegriefd;
Voleind als Moordenaar!
Of - keer tot menschlijkheid te rug,
En hoor de stem van 't bloed;
En dan - zie 't bloed van Teisterband
Met Ada aan uw voet!’ -
Den Grijzaart beven hart en kniên:
Zijn oog ontvloeit een traan. -
Zijn kroost, en Heusden, aan zijn voet! -
Hy ziet ze zwijgende aan.
‘Mijn Vader (barst thands Ada uit),
ô! Zegen onze Trouw!
Die zegen zal ons hemel zijn!
Die eindigt allen rouw!’ -
Nu breken 's Konings tranen los,
En stroomen als een vloed.
‘“Gy, Hemel, (zegt hy) wilt het dus;
Gy, die mijn wrok verzoet!
Mijn kindren, ja, vergeve u God
De smart, my toegebracht!
Hy schonk mijne Ada aan een Held,
Een Koninklijk geslacht!
Rijs, Ada! brave Heusden, rijs!
Omhelst my! 'k Ben te vreên:
De Hemel gaf mijn dochter weêr,
En schenkt me een zoon met één.
ô Bloeie uw huis, eeuw in, eeuw uit,
Door Telgen, onzer waard;
Doorluchtig door een edel hart!
Doorluchtig door het zwaard!
En voere 't in zijn wapenschild
Het snorrend purperwiel,
Waarby ik 't kleinood wedervond,
Het leven van mijn ziel!
Rust thands, mijn matte leden, rust,
En strekt u over 't dons!
Gelofte en eed, gy zijt voldaan:
Want God hereenigde ons.”’
1821.
Een Edelman reed door zijn hertenwarand,
Met schuimende teugels en toomen;
Zijn rechtsban ging over het groenende land
En over de blaauwende stroomen:
Maar wat zegt het, rijk zijn, of machtig, of Vorst,
By 't zuchtjen van liefde uit een Maagdlijke borst!
In 't bosch liep een wandlaar zijn schenkelen plat,
En 't trotschte miljoenen van hakkers;
De visch van zijn vijvers verdrong zich in 't nat;
Zijn ploeg sneed door mijlen van akkers:
Maar wat is 't bezitten van akkers of grond,
By 't kusjen der liefde op een blozenden mond.
Wel honderden melken zijn vee in de wei.
En voeren zijn oogst in de schuren;
Wel honderden staan er in 't gouden livrei,
In 't Slot, op zijn wenken te turen:
Maar wat is vermogen, of schat of geweld,
Waar 't snoer van de liefde het hart heeft omkneld!
Geen hemel is blaauw meer, geen boschjen meer groen;
Waar 't hart van de Min is bevangen:
Straks wijken en jachtlust, en oogst, en plantsoen,
Voor 't roosjen van Celiaas wangen.
Haar ziet hy, haar denkt hy, en brandt in haar min;
En drinkt uit haar oogen den toovergloed in.
Zachtmoedig en zedig, en buigzaam als wasch,
Gelijkt zy 't viooltjen der velden:
Zijn borst staat in vlammen en blakert tot asch,
En zou dit zijn oog dan niet melden?
Ja, 't spreekt tot haar hartjen, het vonkelt zich uit: -
Ze ontroert, en een traantjen....Daar is zy zijn bruid!
Op 't Lustslot des Ridders was 't Bruilofts onthaal;
Men weet er van vrees noch allarmen:
De Bruigom wordt dartel en vrijer van taal,
En zy - zinkt beschaamd in zijne armen.
Hy liefkoost en dartelt; zy glimlacht, maar ach!
Een traantjen van weemoed breekt door by dien lach.
Nu lept hy die traan van haar blozende wang;
Die kus doet er meer nog ontschieten.
‘Mijn dierbre, dus zegt hy, hoe zucht gy zoo bang,
En wat doet u tranen vergieten?’ -
‘Ach! wordt gy dat lichtjen, zoo blaauw en zoo naar,
(Dus fluistert ze) op 't hoofd van Ragosk niet gewaar?’
‘Och laat daar dat lichtjen, 't mag blaauw zijn of rood:
Hem moog het (den mijdigaart) deeren!
Geen vlammetjen spelt ons gevaren of dood,
Wier boezems gants andre verteeren.
Hier blaken my vlammen van heviger gloed,
Die vreugde noch kommer verflikkeren doet!
De Nijdigaart hoort iets van 't vluchtige woord,
En bijt op zijn loodkleurde lippen;
Verzwelgt het, en rochelt van wraakzucht en moord,
Maar laat zich geen wenkjen ontslippen.
Vergeefs vroeg hy 't meisjen de vreugd van haar schoot;
Nu zweert de verrader aan beide de dood.
Heel de avond verdronk in de schuimende kop,
In Heilwensch en juichende zangen.
De middernacht daalt, en de Bruigom staat op,
Doortinteld van 't gloeiendst verlangen.
De Speelnoots geleiden het minnende Paar
Al hupplend naar 't bruidsbed op feestbom en snaar.
Een slaapzaal ontfangt haar in 't dichtst van het bosch,
Aan woeling en toegang onttogen;
Omnesteld van zangers in vederendosch;
Ombloessemd met myrthgroene bogen,
Waar de adem van 't Westen de zorgen verwaait,
En 't Vinkjen der Linden de morgenwacht kraait.
Thands leevren de Gasten den minlijken roof
Aan 's Bruidegoms ongeduld over,
En juichen en schreeuwen den nachtegaal doof,
En wekken al de Echoos van 't lover;
En keeren met dienaars en dartlend gezin,
En 't Paar blijft alleen in den Tempel der Min.
De bruiloft week af naar het feestvierend Slot;
En 't hartjen der Bruid slaat aan 't beven.
Daar ziet Ridder Erland, en zegent zijn lot,
De lelie met d' uchtend omzweven:
De lelie der schoonheid, en 't uchtendrobijn,
Van 't maanlicht betogen met zilversatijn.
Zy zinken en zwijmen in sluimring van lust:
Ragosk en 't verraad blijven waken;
En durven dees vrijplaats van liefde, van rust,
Met sluipende schreden genaken.
Hy treedt op de tenen, verslagen en stom,
Bedwingt zich den adem, en gluipt, en ziet om.
De snoodaart ontstal zich aan 't vreugdegejuich,
En kroop naar die eenzame wanden:
Hy grijpt in het duister een vuurzwanger tuig,
En doet er de zwavel ontbranden.
Hy lokte de ontspringende vonk uit den steen,
En legt er nu boomzwam en rijzen omheen.
Geen stervling omtrent, die den gruwel vernam!
Geen wachter, om 't misdrijf te storen!
Het koeltjen blaast zacht in het spartlen der vlam
En rijsjen voor rijsjen ontgloren.
De vuurgloed verspreidt zich, en hand over hand
Omgrijpt hy den voet van den beukhouten wand.
't Bruischt op, en de vlam, overwemeld met damp,
Kruipt voort, als een slang door 't gebladert'.
De rook taant het licht van de kwijnende lamp,
Daar 't vuur nog zijn krachten vergadert.
‘Het zuist en het knapt zoo, mijn Erland, ontwaak!’
Dus roept zy, half wakker van 't vlammengekraak.
‘ô Slaap, mijn Geliefde, mijn Dierbre, neem rust!’
Dus zegt hy, haar ledetjens streelend.
‘'t Is 't windtjen der nacht dat de bladertjens kust,
Door eiken- en espenloof spelend.’ -
Hy houdt haar het lijf in zijne armen omschorscht,
En zy - drukt het hoofd aan zijn zwoegende borst.
Doch haast hief de vuurgloed zijn blakenden kam,
En weidde nu ruimer en ruimer;
Ze ontwaakt weêr, beangstigd door 't lichten der vlam,
En wekt hem op nieuw uit zijn sluimer.
‘Ontwaak, ô mijn Erland, de vlammen slaan uit.
Reeds zie ik het schijnsel op boomen en kruid.’ -
‘ô Slaap, mijn Geliefde, en ontrust u toch niet:
't Slaapt zoet, aan uw boezem gezegen.
't Is 't schijnsel der Maan dat gy wemelen ziet,
Dat lacht van de bladers ons tegen.’ -
Met zijgt hy, van slaap en vermoeidheid verdoofd,
En slingert hun beiden het laken om 't hoofd.
En als nu de vlam die de kamer omvangt,
't Vertrek als een oven doet gloeien,
Gevoelt zich haar boezem den adem geprangd,
Terwijl zy ze als stormend hoort loeien.
‘Ontwaak, ô mijn Erland, een stikkende gloed
Verzengt hier de lakens en kookt my het bloed!’
‘ô Slaap, mijn Geliefde, wat maakt gy u bang!
Slaap rustigjens voort in mijne armen.
Mijn adem is 't, Lieve, die stooft u de wang;
Zoo kan zich de Liefde verwarmen!’ -
Met drukt hy een kus op haar bevenden mond,
Herzinkt in zijn sluimring, en zag nog niet rond.
Maar als nu de vuurgloed de muren doorbrandt,
En alles rondom staat te blaken;
Nu stort zy wanhopig van 't bruidsledikant,
En scheurt hem met drift uit het laken.
‘Sta op, ô mijn Bruîgom, mijn dierbre Gemaal!
De ruischende vlam slaat reeds in door de zaal.’ -
Hy springt van het bed, en, gestort in den gloed,
Daagt vonken en vlammen ten strijde.
Zy grijpt hem in de armen en teugelt zijn moed,
En klemmert zich vast om zijn zijde.
Hy - staat als de steenrots beweegloos in 't wee;
Zy - hangt aan zijn leden als 't schuim van de zee.
Hy beeft niet, maar roept by dit ijsselijk lot:
‘Hier mengt zich een gruweldaad onder.
Maar boven ons leeft een rechtvaardige God,
En Hy voert een wrekenden donder!
Hier baten geen tranen, hier moed noch geweld:
Kom, sterven we, elkander in de armen gekneld!’
Daar stamelt de Schoone: ‘ô Jammer, ô ramp!
Zoo gruwzaam den dood te gevoelen!
Mijn hoofd splijt van hitte, mijn borst van den damp!
ô Laat my uw adem verkoelen!’
Terwijl zy den Bruîgom, met gloeiend gelaat,
De vlam met haar lokken van 't aangezicht slaat.
Zijn voorhoofd omwaait zy en zwiert met het hair;
Zijn adem blaast koelte op haar lippen:
De vlam schijnt bewogen voor 't minnende Paar,
En, aarzlend, als rugwaart te glippen.
Maar 't dak stort, doorblakerd, verplettrend ter neêr
En eindigt het jammer. Zy leven niet meer!
Na het Deensch van schack staffeldt.
1822.
Ziet, ziet gy dat Burchtslot, zoo vast en zoo hoog?
En ziet ge die Jonkvrouw met tranen in 't oog?
En ziet ge dien Pelgrim van 't Heilige land?
Dien hoed met die schelpen, dien staf in zijn hand?
‘Gy Pelgrim van 't Oosten, ik bid u, hou stand!
Wat brengt gy voor nieuws uit het Heilige land?
Hoe gaat het met de oorlog daar over het meir?
Hoe maakt het onze adel, betracht hy zijne eer?’ -
‘'t Gaat wel met onze oorlog in 't Heilige land:
Reeds viel ons Napluza, reeds Rama in hand.
Onze adel is moedig, gelijk hem betaamt;
Het Kruis is verwinnend, de Maan wordt beschaamd.’ -
Een goudene keten (een gift voor een Vorst!)
Met parels doorschakeld, hing af van haar borst:
‘Och, Pelgrim (dus zegt zy, en werpt hem die om,)
Heb dank voor die troostmaar, waardoor ik bekom!
Maar Pelgrim, ai meld my! ook hebt gy misschien
Graaf Albert, den dappre, by 't Leger gezien.
Als 't Kruis overwon en de Maanstander dook,
Was hy niet de voorste, en de zegenrijkste ook?’ -
‘Och, Jonkvrouw, het knopjen groent lief aan den boom;
Het water is helder als 't welt tot een stroom;
Uw burchtmuur staat stevig; en hoog zweeft uw hoop;
Maar alles is vatbaar voor ramp en verloop.
De knopjens verwelken; de donder ontbrandt,
En laat van den burchtwal slechts puinhoop en zand;
De stroom raakt vermodderd; de hoop heeft gedaan. -
Graaf Albert - nam ketens - op Libanon - aan.’ -
Nu schudden haar kniën, heur blosjen verschiet;
Maar liefde doorvlamt haar, dus weifelt zy niet.
‘Mijn Albert (dus zegt zy), de mijne voor God!
Ik red u voor eeuwig, of deel in uw lot.’
Fluks tuigt zy een ros met gevleugelden voet;
Fluks grijpt zy een slagzwaard, dat dorst heeft naar bloed;
Fluks scheept ze in een vaartuig met goud overhoopt,
Op dat zy Graaf Albert de vrijheid herkoopt.
Doch weinig denkt Albert aan haar die hem mint,
Of wat hem als Christen of Ridder verbindt.
Een Heidensche schoonheid wischt alle drie uit,
Des Sultans van Jaffa bekoorlijke spruit.
Hem trof, van haar opslag het vlammende git,
De raafzwarte hairvlecht op 't boezemsneeuw-wit,
De zwellende heupzwaai in Oosterschen zwier;
Hy zag die, en stond op den aanblik in vier.
Dit gitzwart verdoofde dat teder geweld
Der oogen vol Hemel, waar 't hart in versmelt;
't Ebeen van die hairlok het golvende blond,
Waar 't hart van den minnaar zijn kluisters in vond;
Die statige wending der rijkste gestalt',
De tengere rankheid die 't Westen gevalt!
Die hemel der oogen, die kluisters van goud,
Verdwijnen aan 't harte, voor 't Vaderland koud.
Straks hangt hy met de oogen aan de edele maagd;
Met oogen, waar 't hart in, om wedermin vraagt.
Zijn lippen besterven! dat hart brengt het uit,
En 't hare verstaat hem, en wenscht zich zijn Bruid.
‘ô Christen (dus sprak zy) gy dingt naar mijn min!
Drie zaken begeer ik, zoo willig ik in.
Eerst zult ge u bekeeren tot onze Moskee;
Dit zult gy, ter liefde van Zulimaas beê.
En dan zult gy treden in de eenzame grot,
Voor 't heiligend geestvuur, der Kurdmannen God,
Drie nachten doorwakend, aandachtig en stil;
Dit zult gy verrichten om Zulimaas wil.
En dan zult gy yvren met schild en rapier,
Om Franken en Christnen te drijven van hier.
Wanneer dit verricht is, alsdan en niet eer,
Ontfang ik u willig tot Man en tot Heer.’ -
Straks smijt hy, op 't woord dat de schoone hem gaf,
Zijn Ridderschap, Kruisschild, en degenkruis af;
Verloochent den Heiland in wien hy gelooft,
En zet zich verbijsterd den tulband op 't hoofd.
Hy gaat onbekommerd en dringt in de grot
Door 't ijzergeknitter van grendels en slot.
Hy waakt tot het daglicht; niets wordt hy gewaar,
Dan 't flikkren der vlam op het steenen altaar.
De Maagd was verwonderd; de Sultan niet min:
Het Priesterdom waant daar een tooverkracht in.
Men zoekt, en - men vindt in een plooi van zijn kleed,
De rozenkrans waar hy zijn beden by deed.
Hy gaat weêr en waakt in de holle spelonk.
Nu hoort hy gejammer en stormwindgeronk;
Maar alles op afstand, en 't naderde niet;
En 't branden der vuurvlam is al wat hy ziet.
Luid morden de Priesters; de Sultan verstomt;
Nu worden er rijmen en vloeken gebromd.
Men zoekt aan zijn lichaam, en vindt op zijn hart
Een kruis dat by 't doopsel hem ingedrukt werd.
Men snijdt dit zorgvuldig en pijnelijk uit.
Hy keert in het hol, en een fluistrend geluid
Verrast hem by de intreê. Het was het Vaarwel
Dat de Engel hem toeriep, nu buit van de Hel!
Ach, de Engel, zijn wachter, van 't wiegjen af aan,
Die immer getrouw aan aan zijn zij' had gestaan, -
Zijn Leidsman ten hemel, verlaat hem met smart;
En de aakligste ontroering bevangt hem om 't hart.
Nu stopplen zijn hairen en rijzen van schrik.
Hy deinst en bedenkt zich, en woest is zijn blik.
Maar neen, hy verhardt zich: hy nam zijn besluit,
De Schoone begeert het, hy voert het ook uit.
Naauw over den drempel van de innigste cel,
Omgeeft hem de draaiwind der Macht van de Hell'.
Het rammelt en davert, en in dit gerucht
Verschijnt nu de Vuurgeest op vleugels van lucht.
De rots sloeg aan 't loeien, waarheen hy bewoog:
De vlam op het outer verhief zich om hoog:
De bergen ontborsten en schroeiden het kruid,
En riepen aan 't aardrijk den Vlammenvoogd uit.
Onmeetlijk in grootte, wanschapen van vorm,
Is 't weêrlicht zijn adem; zijn stem is de storm.
De pols van Graaf Albert hield regel noch slag,
Wanneer hy den Vuurgeest in 't aangezicht zag.
Zijn hand hield een sabel, doortinteld van 't vuur;
De Libanon schokte met burchtgrond en muur;
‘“Neem (sprak hy) dit staal, dat u alles verneêrt,
Zoo lang gy niet weder den Kruisgod vereert.’ -
Eerbiedig ontfangt hy, geknield in het zand,
't Omwolkte geweer uit de omnevelde hand.
De vuurvlam verflaauwde, de donder deinsde af,
Daar 't spook op zijn luchtwiek den tempel begaf.
Nu wapent zich Albert by 't Heidenenrot;
En strijdt tegen vrienden, Verlosser, en God.
Geen kracht, die de kracht van zijn wapen gelijkt!
De Zeismaan herstelt zich! de Kruisvaan bezwijkt.
Voor Libanons bosch tot aan 't Westersche meir,
Dreef de aard in één bloedbad van 't Christenenheir,
Tot Boudewyn-zelf, uit Jeruzalems vest,
Hem tegen kwam trekken, tot weêrstand geprest.
Men hort met de lansen verwoed op elkaâr;
Trompet en tymbalen verdoven 't misbaar;
Maar Albert werpt ruiters en paarden omveer,
En Boud'wijn, de Koning, bezwijkt voor zijn speer.
De Koning zinkt ruglings en schokt in de zaâl;
Zijn bloed sijpelt neêr door de voegsels van 't staal;
En eer hy zich weder ten afweer verheft,
Zwaait Albert den sabel die zekerder treft.
Daar heft hy zijn vloekzwaard den Vorst boven 't hoofd,
En 't had dien voorzeker de hersens gekloofd,
Maar 't zwaard van een Paadje die tusschen hen snelt,
Houwt dwars door zijn tulband met mannengeweld.
De slag was zoo hevig dat Albert zich boog,
En 't Kruisschild des Konings hem schitterde in 't oog.
Bedwelmd en onwetend van 't geen hy bestond,
Ontglipt hem 'ô Jezus' den bevenden mond.
Het zwaard gaf een zucht en zijn vloekkracht verdween.
Het vloog uit zijn vuist, en men weet niet, waarheen.
Doch (zegt men) een Poeldraak der zwavelvuur-kom
Bracht daadlijk het lemmer den Vuurgeest weêrom.
Hy beet op zijn tanden, en sloeg met zijn hand
Den moedigen Paadje ten zaâl uit, in 't zand.
Daar rolde de helm en het aanzicht was bloot;
En, eer het nog de oogen voor 't levenslicht sloot,
Zie daar blonde lokken, bevlekt met haar bloed,
En waterblaauwe oogen, die vonklen van gloed;
En 't maagdelijk aanschijn, den minlijken mond,
Die eenmaal zijn hart aan Klaudina verbond!
Zy, die tot zijn redding uit boeien en nood,
Geen zeegevaar schuwde, geen onheil of dood!
Die schoone, die hy met zijn God had verzaakt,
En die van zijn hand hier de marteldood smaakt!
‘ô Gruwel!’ Dus zucht hy. Versteend staart hy ze aan,
En voelt zich den boezem van wroegingpijn slaan.
Maar 't Kruisheir dringt voort, als een stroomende vloed,
En drenkt thands zijn spietsen in vijandenbloed.
De Kurd, de Kalmuk, Saraceen, Arabier,
't Valt alles en zinkt voor de Christenbanier;
En de arenden vliegen naar 't slagveld om buit,
Tot daar zich 't gebergte aan het middelmeer sluit.
De slag is voorby. Maar wie is 't die daar ligt,
Met stuipen van wanhoop in 't grimmig gezicht? -
En wie ligt uaar by hem met bloed overspat? -
't Is Albert, en zy, die hy schendig vergat.
Zy vond van heur minnaar geen naricht by 't heir,
Vermomt zich als Paadje, en omgordt het geweer;
En waant hem te wreken op 't Hagars-gebroed
Wanneer zy het leven des Konings behoedt.
De schoone begroef men in melkwit gesteent':
Maar gieren verslonden zijn vleesch van 't gebeent';
Zijn beenders verstrooiden, zijn stam is vergaan,
En de eeuwige vloekspraak vermeldt sint-albaan.
De Luit van de Zangers herdenkt in hun lied
Het lot van Klaudina en die haar verried;
En gy, wien de harten van tederheid slaan,
ô Schenkt aan heur onheil eene enkele traan.
1822.
Wat feestgebral op 't staatlijk Moy!
De toren voert de vlag;
De pikton zet door 't vreugdelicht
Het slot in vollen dag.
De wapens blinken in de lucht,
Van onder op verlicht,
Op 't donkerblaauw der holle nacht
Het Landvolk in 't gezicht.
't Krioelt op 't voor- en achterplein
Met zang en dans, in 't rond,
En de Echo mengt zich aan 't gejuich
By 't dreunen van den grond.
Op 't kraambed in 't geheimst vertrek
Ligt 's Burgheers Echtgenoot,
En drukt een lieven Zoon aan 't hart,
Ontbonden uit heur schoot.
‘Een Zoon! een Zoon! een Erfgenaam
Van 't overaadlijk huis!’
Dus galmt het al in dronken vreugd
Door 't daavrend volksgedruisch. -
De nacht gaat om, de dans verslapt,
Het feestvuur gloeit nog flaauw,
Doch veêl en zakpijp murmlen nog
By 't rijzend morgengraauw.
Als uit een hoek van 't bergpoortplein
In jammerlijk gewaad,
Een kromgebogen Best verschijnt,
Met onheil op 't gelaat.
Haar oog staat hol in 't rimplig hoofd
En grijnzend ziet zy rond!
En de adem van een Helschen geest
Scheen walmende op haar mond.
Het ‘Leve en bloei’ het Huis van Moy!'
Klonk nogmaals om haar heen,
Maar sterft, daar zy dien mond ontsluit
In 't hart ontzettendst neen!
Neen, roept ze, en wederhaalt dit neen;
En 't ploft op ieders ziel,
Niet anders dan of 't Hemeldak
Heel de aard te plettren viel.
In eens verstomt al 't feestgejoel,
En alles staat verward;
En vreugdevuur en toorts dooft uit,
En siddring grijpt in 't hart.
Zy blikt de gastrij grommende aan,
En schudt het ijle hair;
Geen adem geeft de zakpijp meer,
Geen toon ontspringt de snaar.
‘Genoeg gedarteld en gespeeld,’
Dus bromt haar holle kaak;
‘Hoort thands een andren toon van my,
Een toon van bloed en wraak!’
‘Zestig lange jaren rolden over deze burchttin rond,
Sints zich Urquhart door den vrede met den Heer van Moy verbond.
't Was hier vreugdefeest als heden, 't galmde er over muur en trans,
By het omgaan van den beker, by het zwirlen van den dan s.
Plechtig was hun eed gezworen, en de aaloude veet gesmoord,
En hun beider macht, vereenigd, overtrok den Nesserboord.
Stokoude Urquhart werd verachterd, stram, en lang reeds afgestreên;
En met hem reed Alvaas erfzoon, die zijn zijde bleef bekleên.
Alvaas Erfzoon, die zijn leven aan dit Krijgshoofd had verpand,
's Grijzaarts dochter teder minde, zich ook vleide met heur hand.
Ach! eenstemmig was die liefde; onverdeeld was beider vlam;
Zy, haar 's Vaders eenigst spruitjen; hy, de laatste van zijn stam.
Donker was de lucht betogen, en de stormwind bruischte fel;
Aaklig galmde 't nachtuilknappen dwars door rotsvallei en del.
Ook de gitzwarte onheilsvogel roeit hen krassende over 't hoofd,
Door geen weêrgalm van de bosschen, door geen loofgeruisch, verdoofd.
Onverhoeds treft onder 't trekken hun een jachthoornklank in 't oor,
En het blinken van een lemmer doet zich in den schemer voor.
't Zwaait in 't rond, en honderd handen grijpen in één oogenblik
In de toomen van hun paarden, als de rijders, blind van schrik.
Urquhart is ontbloot van weêrstand, eer hy nog van aanval weet:
Alva slechts verheft den sabel met zijns stamhuis wapenkreet:
“Staat, gy helden! wijkt, verraadren!” roept hy, maar men andwoordt niet.
En zijn lemmer spat in splinters, zonder dat hy vijand ziet.
Hevig stort hem dit op 't harte; diep verzucht het, eindloos diep,
Daar het zich zijn zielsgeliefde, zijn toekomstig heil, herriep.
Ach! in plaats van 't lieve lachjen dat zijn gantsche ziel bewoog,
Staat hem daar het donkre voorhoofd van den trotschen Moy voor 't oog.
Daadlijk worden zy in ketens door den stormwind van de nacht,
Verr' van Margareetes armen, naar het kerkerhol gebracht.
Daar verduren ze in de kluisters, onder dit, dit juichend Slot,
Achter gindsche grendel-valdeur, eens gevangen' vijands lot.
Geen drie dagen nog vervloten, of aan 's valschen Dwinglands voet
Ligt een jonge Maagd te baden in onstelpbren tranenvloed,
Om een Vader, om een Minnaar; om hun leven, of hun leed
In de dood te mogen deelen; en - die Maagd is Margareet.
's Wreedaarts mond vertrok tot lachen. 't Was de lach van woesten haat,
Zich in 't wanbedrijf verheugend, die hem doorblonk op 't gelaat.
Mooglijk dat hy thands met wraakzucht, 't eens noodlottig uur herdacht,
Toen zy 't aanbod van zijn liefde, met zijn dreigen, had veracht.
“Neen, (dus sprak hy) van Margreete mag de beê niet vruchtloos zijn;
'k Zal om haar één offer sparen, hoe ik my ter wraak verpijn'.
Maar het ander ('t is gezworen) moet mijn erfwrok thands voldoen:
En het zij aan haar verbleven, wien zy 't leven wil behoên.
Wil ze een Minnaar die haar aanbidt, nederdomplen in het graf,
Voor het leven van den Grijzaart', hem die háár het leven gaf?
Wil ze eens Vaders zilvren hairen met zijn weinig drupplen bloeds
Overspatten, voor de wellust van een zoete bruiloftskoets?” -
Hoe verstomde daar Margreete, by dien meer dan donderslag!
Hoe versteef haar long en adem! hoe verging haar oog en dag!
Spraakloos stond zy, zonder tranen, zonder teekens van gevoel;
Als een steen, zich-zelv' onwetend, aan wat storm hy sta ten doel.
Spraakloos stond zy; onbewogen; zinloos, duizlende, en versuft:
Twee misvormde spooksels rezen uit de donkre kelderkluft.
Spooksels? - Ach, het was haar Vader, 't was haar teedre harten vrind,
Tusschen wie zy moest verkiezen, toegezegde bruid en kind!
IJlings vliegt ze en valt den Minnaar op het hevig kloppend hart,
Hijgend met gebroken adem, en het spannend oog verstard.
“Wy, wy sterven met elkander (roept zy), laat mijn Vader vrij,
Ook de doodkist zal ons zoet zijn aan eens teêrgeliefden zij'!
Smaak mijns Vaders grijsheid vrede! rust' de zegen op ons graf!
Als de wraak des moorders beendren lang vermorseld heeft tot kaf,
Zal ons 't mastbosch stil en lieflijk overweemlen met zijn blad,
Tot wy met elkaâr ontwaken, waar geen traan het oog ontspat.”
Urquharts wangen liepen over als hy zijn Margreete zag.
Hy bedwong zijn zielsontroering met een pijnelijken lach.
Maar nu scheen hem 't hart te ontsluiten, 't rimplig voorhoofd trok zich strak,
Daar hy 't oog van Moy zag branden, dat van dolle spijt ontstak.
Statig beurt hy 't hoofd naar boven, als verheven over 't leed;
Rijzig, of hem 't pak der jaren van de matte schouders gleed;
Vurig, of hy al de woede, waar zijn wrokkend hart van barst,
In den donder had vergaderd, die door oog en tanden knarst.
“Valsch verrader! was 't u wellust, dat ge een vijand foltren moogt,
Vrees en schaamte schokt uw binnenst', daar gy op uw offers oogt,
(Dus, dus ratelt hem die donder dwars door 't oor en 't ingewand;)
Maar ik zegevier en dartel by dit knellen van mijn band!
En ô gy, mijn dierbre Dochter, gy, uws Vaders hoogste roem!
Gy, herroep die keus van wanhoop en uws braven minnaars doem.
Dees verraderlijke torens, waar zoo menig bloed in vloot,
Zullen dit mijn rif bewaren, en eens boeten voor mijn dood.
Zoude ik leven tot verachting, zonder wreker, zonder eer;
En mijn schaamte gaan verbergen aan den boord van Lochness meer?
Aan den boord dier zelfde baren die mijn helden uit den strijd
Nimmer weder zagen keeren met beschimping of verwijt!
Uitgebleekt zijn deze lokken en mijn baan is afgelegd;
Morgen leg ik 't hoofd toch neder en betaal Natuur haar recht.
Maar uw Alva zal me een Zoon zijn, en uws vaders schim ten zoen,
Door een zee van bloed en vlammen Urquharts roem herleven doen.
Valt de Jongling voor uw Vader, beef dan, Margareete, beef!
Wacht dan dat de vloek uws Vaders over uw gebeente zweef! -
Doe hem leven, doe hem slaken, en mijn zegen blijft u by!
Zegen van een stervend Vader, dierbaar aan een Kind als gy!” -
Snikkend borst zy los in tranen, en, als ving haar boezem lucht,
“Laat, laat Alva leven,” riep zy, met een hartontscheurden zucht.
“Volg' hy my naar Komris hoogte!” - En, met d'ijsselijksten kreet
Vliegt zy naar de woeste heide, zelve onwetend wat zy deed.
Daar, daar zit zy op die heide, op die kale dorre hei',
Hoort haar noodgegil herhalen door den weêrgalm der vallei;
Hoort den doodsnik van haar Vader in elk ritslend windgeril,
En beandwoordt elke rilling telkens met een nieuw gegil.
Twee paar Wreedaarts, naauwlijks menschlijk in 't afschuwlijk norsch gelaat,
Brengen straks een draagbaar nader, overdekt met rouwgewaad.
“Hier, hier (zeggen ze,) is uw Vader dien gy hoofdloos wederwacht,
En uw Minnaar aan zijn zijde, met hetzelfde zwaard geslacht.” -
Daar, daar leggen ze op den heuvel beide lijken voor haar neêr;
Beide bloedig, voor haar oogen; - zy gevoelt of denkt niet meer!
Niet een zucht of traan ontwelt haar, maar versteenend, dag en nacht,
Houdt zy by die overblijfsels onder sneeuw en hagel, wacht.
Sneeuw of regen moge dalen; storm of onweêr loeie of blaas,
Slaaploos zit zy by die panden, onverwrikbaar van haar plaats,
Schrikt hyeen en roofgevogelt' met haar woeste blikken af,
Nu, gepaard met aaklig huilen, dan met krijschend hondsgeblaf!
Gants onkenbaar aan elks oogen, rijst zy eindlijk van den grond,
Graaft een lijkkuil met heur nagels, tot een grafterp opgerond,
Die in 't hangen van 't gebergte, 't oog der wandlaars tot zich trekt;
En stort daaglijks lijkgebeden op den steenhoop die ze dekt; -
Bidt een kinderloos verwelken over 't gruwzaam Moordslot af;
Dat het, wie het ooit bewone, tot vervloeking zij en straf;
Dat des bloedhonds stam verdwijne van het oppervlak der aard,
En met hem, de roekelooze, die den naam van Moy bewaart.
Hy verging, en liet geen loten; hy met heel zijn tak, verging,
En zijn leven was verkwijnen in gewetensfoltering;
Ieder morgen voegde wroeging by de wroegingvolle nacht.
Maar die vloekbeê blijft bestendig tot het laatste nageslacht.
Neen, geen Zoon zal ooit zijn Vader, zoo lang deze Burchtwal staat,
't Grijs en wagglend hoofd beschutten voor eens bittren vijands smaad,
Of zijn stervende oogen luiken met een kinderlijke hand;
Maar zijn erfgoed steeds vervallen op een verren aanverwant.
Op een vijand, dien hy haatte, - op een vreemde zonder recht,
Die den tytel van dit erfgoed aan een naamloos wapen hecht,
En, steeds kinderloos verstervend, 's Hemels wraak getuigen moet,
Voor 't verraderlijk vergieten van het eens verzoende bloed.’
Hierop schatert ze uit van lachen, met een ijsselijk geluid.
Alles beeft en drukt zijne ijzing in een stoorloos zwijgen uit.
‘Ik (vervolgt zy) ben die droeve, die van elk verlaten Maagd,
Die haar jammer zestig jaren aan den Hemel heb geklaagd.
Ik, ik ben die Margareete; ik, die op de dorre hei'
Sedert zestig lange jaren om mijn dierste panden schrei.
Ik misvormde, havelooze, maar wier beê de Hemel hoort,
En wier bloed hier vast blijft kleven op dit gruwelhol van moord.’
Alle vreugde was verdwenen, en de morgenstond brak aan;
Maar niet één der feestelingen, of hy scheen ter dood te gaan.
Vijfmaal was zy dus verschenen by een Kraamfeest op de Burcht,
Vijfmaal was het jonge spruitjen door onzichtbre hand verwurgd;
Elke hoop op Kroost verwelkte by elke uitgeschoten bot;
En de onzichtbre hand werd kenbaar van een gruwelwrekend God.
Sedert vielen muur en torens in verwoesting op den grond;
En een puinhoop werd tot kenmerk waar het slot van Moy bestond.
1822.
Onder de Aard, in donkere oorden,
Aan de boorden
Waar Cocytus pikstroom vloeit,
Waar Ixion rond blijft draaien,
Tityus den gier moet paaien
Met de lever die steeds groeit,
Staan by menigte Geplaagden
Vijftig maagden,
(Maar met twee perCent rabat,)
Die de handen lustig reppen
Met gedurig waterscheppen
In een ongebodemd vat.
Och! dat gieten, scheppen, putten,
Kan niet nutten;
't Loopt er gaauwer uit dan in.
Duizend kannen, duizend pullen,
Mogen 't nooit ten halve vullen;
Altijd is 't een nieuw begin.
Of zy moê zijn? kermen? weenen?
'k Zou het meenen!
Maar men rust niet in de Hel.
't Vonnis ligt zoo, en zy moeten
Voor een lelijk schelmstuk boeten,
En dat feit verdiende 't wel.
'k Was goed meisjens al mijn leven;
Daar beneven
Nooit geweldig crimineel!
'k Hou van hangen noch van branden;
Maar kreeg ik zoo'n zaak in handen,
't Koste die het deed, de keel.
Want, begrijpt eens, goede Luidtjens!
't Waren bruidtjens,
Alle, Zusters, knap en net;
En in de eerste nacht van 't huwelijk
Moordden ze, is dat niet afschuwelijk,
Elk haar bruigom, in het bed.
Zag men zulke boze nukken
Eens gelukken,
Wat toch wierd er van op 't lest!
Wie zou ooit weêr willen trouwen?
En hoe ging het met de vrouwen,
Als geen haan meer kwam op 't nest!
Vijftig waren ze in getalle
Met heur alle;
Maar één was er trouw en goed,
Die niet van zich kon verkrijgen
Om haar man aan 't spit te rijgen
Tot een bruilofts welkomgroet.
‘Schielijk uit het bed gesprongen,
Arme jongen!
(Riep zy,) gaauw! 't is hier niet pluis.
Al uw broeders zijn verraden,
Liggen in hun bloed te baden,
En de Drommel spookt door 't huis.
Vader bracht het die beulinnen
In de zinnen;
Maar ik gruw van zulk bedrijf.
Foei, wel foei! zijn dat manieren
Van een bruiloftsnacht te vieren!
Valt men zoo malkaâr op 't lijf!
Neen; dan wou ik 't onder 't laken
Anders maken.
Doch, haas op! eer 't iemand ziet,
En vergeet toch onder 't zwerven,
't Wijfjen dat voor u wil sterven,
De arme Hypermnestre, niet!’
1823.
Europa had met blanken voet
Een schalken stier beschreden;
Maar ach, hoe beefde ze in den vloed,
Hoe bleekte mond en rozenwang, hoe sidderden haar leden!
Pas strekte zich haar elpen hand
Om hei'gebloemt' te gaâren,
En flux begeeft haar 't wijkend strand,
En ijlings heeft zy niets voor 't oog, dan lucht en blaauwe baren.
Zy klemt zich aan den zwemmer vast
By 't gapen van de golven;
Het schuim omspat haar knie-albast,
Van 't zeegezwalp dat om haar stuift, ter halver been bedolven.
Zy beeft; de klacht sterft op haar mond;
Zy wil, maar kan niet kermen,
Ziet angstig, ziet vertwijfeld rond,
En prangt den breeden hals van 't dier, in saamgenepen armen.
De wolken trekken zich by een,
En draaien langs den hemel;
De winden hupplen om haar heen;
Haaroogwordt star; haar brein verwart, en duizelt van 't gewemel.
Doch als zy uit het deinend nat
Op Kretes statige oever,
In 't eind den vasten grond betrad,
Ontborst zy, nu zich-zelve weêr, in klachten, eindloos droever.
ô! Roept zy met een diepe zucht
Wat deed, wat durfde ik wagen?
Mijn huis en Vaderland ontvlucht,
En zwerfster aan uitheemsche kust! Een schandvlek voor mijn Magen!
Mijn Vader! Vader, my zoo teêr!
Waar liet ik my vervoeren!
Gy hebt, gy hebt geen dochter meer!
Geheiligde invloed der Natuur, verbroken zijn uw snoeren!
Doch waak ik? - Heeft een droomgezicht
My 't zuizlend hoofd bevangen? -
Verbrak ik maagd- en kinderplicht,
Of rollen om een enklen waan, dees tranen langs mijn wangen?
Ach! had ik nooit een krans gewrocht
En plukte ik nimmer rozen?
Onnoozle vreugd, zoo dier bekocht!
Wat moest ik me om een argloos spel, zoo zwaar verroekeloozen?
Ach! had ik 't valsche monster hier,
Hoe wilde ik me op hem wreken!
Hoe wenschte ik dien gevloekten stier,
Gesterkt door woede en razerny, de hoornen uit te breken?
Hoe scheurde ik hem den stuggen kop,
De logge schoft en lenden,
Met dees mijn zwakke nagels op,
En wilde in zulk een zoete wraak, mijn leed en leven enden?
Helaas, wat zoude ik! - IJdle spijt! -
Neen, 'k moet my-zelve straffen.
'k Ben Eer, Geslacht, en Vader kwijt;
Ja Eer, ja Vader, ja Geslacht! ik zal u wraak verschaffen.
ô Goden, zoo een God my hoort!
ô Dat my tijgrentanden
Verscheurden in een eenzaam oord,
En weidden in mijn hartebloed, en lillende ingewanden!
Ontzinde! hoe? gy draalt, gy toeft
In dol, in nutloos treuren?
Zie hier het geen uw hand behoeft
Om u 't onlijdlijk zelfverwijt, de ondraagbre schand, te ontscheuren!
Uws Vaders eer eischt wraak. Voldoe!
Dees riem is u gebleven,
Dees olmboom reikt zijn tak u toe,
De dood...zy biedt uw hand zich aan; ontruk u 't haatlijk leven!
Of, wilt ge een andren weg; beklim,
Waar klippen overhellen,
En werp u van de steenrotskim,
In d'onverzadelijken schoot der woeste waterwellen!
Wat zoudt ge, onteerde Koningsspruit,
In 't midden der slavinnen,
Mishandling, hoon, en smaad ten buit,
By 't nat betraande mondvol broods, de zoore wolvlok spinnen?
Of, eens boeleerders vuige lust
Verachtlijk prijs gegeven,
Wanneer zijn moedwil is gebluscht,
Voor 't vlammend oog vol minnenijd, van uw meestresse, beven?
Verlaatne, neen; omhels de dood
Voor de armen van een roover!
Geen vrijplaats, dan in 's aardrijks schoot!
Die blijft d' ellendige open staan, geene andre schiet er over. -
De Liefde, met ontspannen boog,
En lachende Dione,
Zag met een schalken wenk van 't oog,
Den opgekrabden boezem aan, der jammerende schoone.
In 't einde riepen ze uit: Laat af!
Betoom dat tranenplengen:
De schaker biedt zich-zelf ten straff'
En laat u aan 't gehorend hoofd de felste wraak volbrengen.
Gy - zijt de bruid des Dondergods!
Ontfang met welbehagen
Die gadelooze gunst des Lots,
En, fier op 't machtig warelddeel, dat thands uw naam zaldragen.
Ja, Liefde ('t is geen Fabelvond,)
Leidt steeds in blijde haven,
Waar Hemelgeest ze in 't harte zond:
Zy sluit al 't aardsche genoegen in, en de opperste aller gaven.
Maar wee, wien de aardsche zucht verbond!
Dien smeedt zy 't juk van slaven.
1823.
Horatius vrij gevolgd.
Ach, mijn oorring, ach mijn oorring is gevallen in den vliet;
Wat, wat zal ik Musa zeggen, ach ik weet, ik weet het niet!
Dus was 't dat de schoone Zelis in wanhopend snikken riep.
Ach, daar ligt hy in het water, in het overgolfde diep.
Musa gaf my deze panden toen hy nokkend my verliet,
En wat zal ik hem vertellen? Hemel ach, ik weet het niet!
Ach, mijn schoone, dierbare oorring, paarlemoer in 't goud gewrocht,
Liefdepandtjen van mijn Musa, dat ik aan hem denken mocht!
Dat ik nooit het oor mocht leenen aan eens anders hartewond,
Nooit den afscheidskus vergeten dien hy zegelde op mijn mond!
Komt hy nu weêrom van 't leger en zy liggen in den vliet,
Wat, wat zal ik Musa zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!
Ach! Mijn oorring, zal hy zeggen, had geen parel moeten zijn,
Maar een ijdel flikkrende onyx met een valschen schitterschijn.
Neen geen goud of reine parel voegde by een valsch gemoed,
Maar een rein, bestendig harte, niet verkoelbaar in zijn gloed.
Ja, dit zal, dit moet hy denken als zijn oog my wederziet!
En, helaas, wat zal ik zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!
Denken zal hy, dat ik stoeide met de wilde kermisvreugd;
Dat ik luisterde naar 't vleien van de dartle Herderjeugd;
Dat me eens anders arm (ô gruwel!) om den hals gegrepen had,
En den oorring los doen schieten, neêr doen ploffen in het nat.
Ach mijn oorring, dierbare oorring! daar, daar ligt hyin den vliet;
En wat zal, wat kan ik zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!
'k Ben een meisjen, zal hy zeggen, wuft als alle, los van zin,
Dat in 't byzijn, ja, gevoel had voor 't betuigen van zijn min,
Maar, zoo dra hy uit mijn oogen 't vak der golven overstak,
't Pandtjen van zijn trouw verachtte, en mijn maagdeneed verbrak.
ô Mijn oorring! ô mijn oorring! ô voor my rampzaalge vliet!
Wat, wat zal ik Musa zeggen? ach ik weet, ik weet het niet!
'k Zal hem slechts de waarheid zeggen; ô dat hy 't gelooven mag!
Dat ik altijd aan hem peinsde, t' elken gantschen dag aan dag.
Dat ik peinzende aan zijn liefde, by het dalen van de zon
't Hangend siersel in mijne ooren spieglend aanschouwde in de bron;
Dat ik 't, in mijn hand genomen, voor mijne oogen schittren liet,
En de flikkring van dat kleinood my verdubbelde in den vliet;
Dat ik, na herhaalde kussen, 't diergeliefde minnepand,
Hart en oogen naar den hemel, juichende ophief in de hand;
Dat mijn ziel in duizend zuchten tot hem heenvloog over zee,
En - het pandtjen in die mijmring bevend uit mijn vingren gleê;
Dat zijn liefde nooit dit harte dan met d'ademtocht ontschiet;
En daar dieper ligt bedolven dan deze oorring in den vliet.
Musa, ja, dit zal ik zeggen, en uw teêrgevoelig hart
Zal gelooven aan mijn tranen, en verzoeten dees mijn smart.
Ja, uw kussen zal ze droogen; ja, mijn boezem zegt my dit;
Ja, gy zult het hart erkennen dat mijn Musa steeds bezit;
Hart, dat voor zijn oog versmeltend in de tranen die 't vergiet,
In de tederste echtomhelzing met het zijne samenvliet.
1824.
Staatlijk rees de star der avond, 't vale schemerlicht verdween,
En de nacht, den hemel meester, hing haar floers daar over heen,
Als de dappere Abenzaïd uit Medinaas oude stad
Door de rijkbebloemde velden langs de ruischende oever trad,
Waar de stroom van Guadalete kronklend door de vlakte schiet,
En den zwerver op de baren by den stormwind schuilplaats biedt.
Heldenmoed noch edele afkomst kwam zijn lijdend hart te sta;
Trouwloos was zijn Zobeïde, de aan dat hart beloofde gâ;
Zy verliet den wakkren jongling; zy, de minlijkste in 't Heelal;
Hem, van schat en erf verstoken door het nijdig Lotgeval.
Neen, niet nijdig: 't gaf hem krachten, 't gaf hem eer en heldenmoed,
't Gaf hem d'adel van den boezem by zijn oud en edel bloed;
Maar de onzinnige verlaat hem, om de rimpeldorre hand
Van het grijze hoofd te huwen dat Seville klemt in band.
By het luistren van den strandgalm, stort hy in de stille lucht
Dus zijn klachten, door den rotssteen bang en staamlend nagezucht.
Wreede, meer dan 't grommend water by dit donkre meirgeklots,
Harder dan de harde boezem van dees klippige oeverrots!
Kunt gy onze min herdenken? Zobeïde, kunt gy dat,
En een andren 't harte schenken, 't harte dat ik eens bezat!
Al de teedre aanloklijkheden, eens aan dees mijn borst gekleefd,
In eens Grijzaarts armen smijten die er geen gevoel voor heeft!
Kunt gy de uwe zonder schrikken om dien dorren boomtronk slaan,
En den palmtwijg dien gy liefdet in versmachting doen vergaan!
Stelt gy zeven jaren minnens, zeven jaren dienst ter zij',
Om dien Stadstyran te minnen, u zoo onbekend als my!
Hem, hoe rijk hy zij in schatten, armer dan de minste slaaf!
Is dan 't hoopjen slijk des aardrijks in uw oogen meer, dan braaf!
Allah geef dat hy u hate; dat gy eenmaal weêr bemint,
En het pijnlijkst hartverscheuren, Minversmading, ondervindt!
Moog de nacht haar rust u weigren en de dag verschrikking zijn,
Gy dien Egâ haatlijk worden, en uw aanzien hem tot pijn!
Moog zijn oog uw aanblik schuwen, nooit zich spieglen in uw glans;
Moog hy nooit zijn hand u reiken by het hupplen van den dans!
Nooit u streelen op zijn sponde, nooit u roepen aan zijn disch;
Nimmer kleed of sluier dragen die door u geweven is!
Nooit een statieriem omgorden, die uw hand hem heeft gestikt!
Zij zijn hart in andre liefde, de uwe tot een hoon, verstrikt!
Draag zijn wapen 't liefdecijfer van eene andre liever vrouw,
Daar gy achter 't tralievenster zit te snikken in uw rouw!
Bied' hy andre de gevangen die hy in zijn boei mocht slaan,
Bied' hy haar zijn zegeteeknen aan heur voeten knielend aan!
Leer hem haten, leer hem vloeken, met een hart dat voor hem blaak'!
Dit, ja wreeder, (is er wreeder,) zij mijn liefdegloed ter wraak!
Hier, hier zweeg hy, kwam te Xeres in het uur van middernacht;
Vond het Echtpaleis aan 't flikkren in volkomen bruiloftspracht;
Moor by Moor met zilvren toortsen in het kostbre feestlivrei,
Noestig dravende in te rugkeer van den blijden bruiloftsrei.
Hy, hy plaatst zich vlak by 't voetpad, als de Bruîgom nader trad,
Drijft de lans hem door den boezem, dat hem 't bloed in 't aanzicht spat;
IJlings stijgt een kreet ten hemel, heel de bruiloft grijpt naar 't zwaard;
Maar hy stuift door alle klingen, vrij aan ouderlijken haard.
1824.
Wie heeft by 't woeste Tijdgewoel
Nog tranen over voor 't gevoel?
Wiens menschlijk harte neemt nog deel
In 't somber filomeel-
gekweel,
Wanneer ze in wangestemde maat
Den schorren toon van wanhoop slaat?
Die kome en hoor naar 't stroeve lied
Dat uit getroffen boezem schiet.
ô Roland, Roland! strijdbre held!
Waar toefde ge, als van 't Oorlogsveld
Het wild gerucht (te vroeg geloofd,)
‘Dat Roland, met het hoofd
Gekloofd,
In bloed en lijken nederzonk,’
Het stille Bonn met rouw doorklonk,
En 't teder hart aan stukken reet,
Dat ge eerst de liefde kennen deedt!
De schoone hoort -! zy schreit niet, neen;
Haar oog verstart, haar borst wordt steen;
Beweging, kleur, en adem vlucht;
Geen traan ontrolt, geen zucht
Zoekt lucht;
Haar hart verstijft; - maar 't stokkend bloed
Herneemt zijn prikkel, ze is behoed.
Zy grijpt den sluier, hijgt naar 't graf,
En zweert gevoel en wareld af.
Ach, pas verhult haar 't Nonnenkleed,
Pas zwoer zy d' onherroepbren eed,
Als 't blij gejuich ten bergtop klom
Met zang en zeegrijk trom-
gebrom,
En Roland, aan de spits vooruit,
Naar 't weêrzien brandend van zijn bruid,
Zich blinkende opdeed van omhoog
Aan 't op den trein gevestigd oog.
Ach! had voor 't ingaan van de nacht
Het gistren hem te rug gebracht,
Hoe waar de wederzijdsche gloed
In weêrziens hemelzoet
Geboet!
Hoe had hy haar in d'arm geklemd,
(Haar, tot zijn eenig heil bestemd!)
Hoe, zy zich in dien arm gestort,
Die naar haar uitgeslingerd wordt!
Hoe, zich aan 's jonglings hart gedrukt,
Hem boven 't menschlijk weggerukt!
Zy, wie hem 't jammer van één nacht,
Door geene menschenmacht
Verzacht,
En vruchtloos levenslang betreurd,
Nu eeuwig aan dien arm ontscheurt,
En niets dan 's warelds jongste dag
In de Englenvreugd hergeven mag!
Zy hoort het, snikt, en leeft niet meer;
En Roland zijgt in wanhoop neêr.
Versteenend houdt hy 't strak gezicht
Op 't donkre Kloostersticht
Gericht,
En blijft als wortlend aan den grond
Waar zy haar wijk- en grafplaats vond.
Die plek is dierbaar aan zijn hart;
Zy tergt, en voedt, en zalft zijn smart.
In 't eind, hy vest een woning daar,
En wordt er stille troost gewaar.
Daar, dunkt hem, ademt hy een lucht
Met zijn Geliefdes zucht
Bevrucht;
Daar murmelt om zijn legersteê
De zoete naklank van haar beê;
Daar voelt hy by den vlijm der smart,
Haar troost hem stroomen door het hart.
Nog heft zijn Slot den graauwen trans
En vangt den vroegen morgenglans,
En tuigt van 't voorwerp van mijn lied
Aan 's grijzen Rhijnstrooms vliet-
gebied,
En roept den naam van Roland uit,
Die rollende op de bergrots stuit,
En de Echo stort elk teder hart
Een huivring in van sombre smart.
1825.
Terwijl de blonde God der dagen
Het land der Afrikanen zengt,
Ons daaglijks hier te Land een simpel kaartjen brengt,
En strenge Wintermaand heur avonden verlengt,
Hier om den haard een kring geslagen!
Zit neêr, toe, toe! straks koomt het avondmaal;
Mama begint de tafel reeds te dekken:
De tijd valt lang, wat hoeft men hem te rekken?
Men kort hem best door eenig oud verhaal,
Dat niet verveelt, al hoort men 't twintigmaal;
Daar is altijd nog leering uit te trekken.
Niet waar, Neef Hein? Wel nu, ik zal u dan
Van avond eens van Ridder Sox vertellen,
Een recht juweel, een parel van een man,
Die zelfs geen kind ('k laat staan, een mensch) zou kwellen,
En in den tijd, toen, zoo als ieder weet,
De Reuzen nog het land met tooveryen plaagden,
Tot bystand van verdrukte Kristenmaagden,
Door heide en zand op avonturen reed.
Dees Ridder trok, in 't harnas, op zijn paard,
Met schild en speer, en zoo'n ontzachlijk zwaard,
Als ze in dien tijd by de oude Franken droegen,
Waarmeê ze in eens een man in driën sloegen,v. Spanheim, ad Callim. Hymn. in Del. v. βαρβαρικον. -
Naar Rome toe: ge weet waar Rome leit?
Oom Steven, daar Neef Jan van plag te spreken,
Was daar geweest, en heeft me wel gezeid
Hoe verr' dat was: ik meen wel negen weken
Of daar omtrent, van Utrecht; en de Paus
Is daar te zien, en laat zijn muilen kusschen.
Dat vindt ge vreemd? Zy zeggen 't ondertusschen,
En, liegt m'er by, wat liegen is de saus.
Nu kon men toen niet wel te Rome komen,
Dan door Parijs. Want zie, Parijs lag op den weg,
En - laat eens zien, dat ik niet kwalijk zeg! -
Zoo ongeveer te halfweg Romen.
Thands, hoor ik, loopt Parijs meer naar Marokko heen;
Maar Fransch of Roomsch, dat was voor dezen een.
Althands hy zou naar Rome trekken,
En naderde Parijs. Daar was een Boerenmeid,
Een jeugdig ding, vol vuur en aartigheid,
En recht een stal om iemands lust te wekken.
Zy had een hoofd gelijk een vlasch, zoo blond,
Een tronie, als een appeltjen, zoo rond;
Een mondtjen, ô ge zoudt het met een stuiver
BedekkenWel Hollandsch mooi! en nog spotten sommigen met der Grieken συνοφρυς. De Bokouus aan de Rivier de Orenoque is van een anderen smaak, en snijdt zijn kinderen den mond tot de ooren toe op.; en twee oogjens als een git:
En op haar lijf was zy zoo schoon en zuiver
Gelijk een brandEen zwaard in oud Hollandsch. Als een glinsterende kling.; en heel end'al in 't wit.
Een middeltjen! ge kost het zoo omspannen:
En voetjens wis niet grooter dan mijn duimDat 's immers alles recht mooi, Hollanders! - Had men 't in dien smaak maar ten einde kunnen uithouden..
In 't kort, een meid, al vondt ge duizend mannen,
Zy bracht ze vast in één verliefde luim.
Dat meisjen nu droeg in een hengselmandjen,
Dat ze in haar zij' gevat hield aan haar handtjen,Pruisisch gevangene, wiens dolle schriften toen in ieders handen waren.Zoo als de Casus Regii geëvoceerd plegen te worden. Ad Regem scilicet. Neen, ook wel eens aan een collegie, dat weet een Hollander die in 1785 en 1786 geleefd heeft.‘- Si quae externâ referantur nomina linguâ,
Hoc operis, non vatis erit. Non omnia verti
Possunt, et propriâ melius sub voce notantur.’Bertha hield inderdaad een Hof van Vrouwen op de wijze van 't Hof der Pairs. Maar 't was Bertha, Gemalin van Pepijn, bygenaamd le Bref. De Gemalin van Dagobert was Gontrade genaamd; en hy verstietze om onvruchtbaarheid. De naam zijner tweede vrouw was Nantilde.De Judicature over de dieven, of over de monniken was haar dan ook gedelegeerd? Het zal bij praeventie zijn. Maar de verhaler neemt het zoo naauw niet. Men herdenke zijn Geografie enz. van zoo even! Ondertusschen 't oude wijf brengt haar zaak ook voor de Koningin, en de Ridder proponeert geen Exceptie declinatoir. Doch dit was zekerlijk ook een casus muliebris, of ex continentiâ causae.De verteller meent ongetwijfeld slecht getakel, of slechte toerusting. Onze Inlanders zijn even zoo vriendelijk als de oude Grieken, die 't vreemde barbaarsch noemden. Et nos poma natamus.v. Concil. Carthag. Afr. I. cap. 12 c. IX. de pactis.c. 3 et 8 X. de jurejurando.ô Verteller! In de Chronologie maakt ge 't weinig beter dan in de rest. Koning Pepijn is meer dan een Eeuw jonger, en Clovis doop 132 jaar voor Dagoberts regeering voorgevallen.Wien onze oude Hollanders Oerson, of Ourson noemden, de Italiaan zegt Orsino, de Duitscher Ursijn, maar spreekt de U op
zijn Duitsch uit. De Engelschman heeft ons die verbasterde uitspraak van den naam van een Nederlandsch geslacht overgedaan.Historien, by de oude Nederlanders.Zie Villalpandus op Ezechiel, en 't algemeen gevoelen der R. Kerke.Dat hebt ge uit Ovidius, verteller! Hadt ge er meer van, uw verhaal ware iets beter geweest.Men versta hier juist geen linnen laken door. Zulk eene pracht zou in dien tijd te groot geweest zijn, ten minste ten tijde van Charles VII. was het linnen nog zoo zeldzaam, dat de Koningin er slechts twee hemden van had. Anders was er pracht genoeg in dien tijd: men weet dat Dagobert de Kerk der Abtdy van sint Denys stichtende, die met een zilveren dak beleide, 't geen zijn zoon Clovis II. naderhaud wegnam, en tot gemunt geld sloeg, waar hy aalmoessen van uitdeelde. - Maar 't satijn dan, wat later? Koomt dat met de Chronologie van de Historie overeen? - Wel waarom niet; in 't paleis van een Toovergodin naamlijk?
Een botertjen, zoo versch gekernd en frisch,
Dat dienen moest op een voornamen disch,
En eieren, die zy ter markt zou brengen;
In de andre hand een kan, daar karnemelk in was,
Die ze uit de beek een weinig aan wou lengen,
Waarom ze zich voor over boog in 't gras.
De Ridder zag haar juist in 't nederbukken,
En merkte een borst, zoo blank als verschgevallen sneeuw,
Gevoelde in eens zich hart en ziel verrukken,
En gaf van vreugd een onverwachten schreeuw.
Hy zat een poos verward in die beschouwing,
Toen fluks van 't paard, en, zonder wederhouwing,
Haar om den hals! ‘Mijn allerliefste dier,’
(Want in die eeuw gaf m'aan de schoonen
Geen andren naam dan dieAbuis, Verteller! men sprak ze aan met het woord minne. Dier is etlijke eeuwen jonger, maar ge wart alles dooreen.: elke eeuw heeft haar manier.)
‘'k Heb in mijn mantelzak nog twintig gouden kroonen,
Dat's al mijn geld: die allen zijn voor u - -!
Wat zegt ge er van?’ Het meisjen keek wat nuuw:
Wat zou ze doen? het geld was in die dagen
Een goede waar, en maklijk meê te dragen.
Ze grimlacht eens, en krijgt een kleur. ‘Mijnheer,
(Dus stamelt ze uit) ge doet me heel veel eer.’
Sox andwoordt niet, maar pakt haar in de kluiven,
En smijt ze omverr', en valt er over heen,
Gooit onbesuisd haar gansche vracht door een,
Den boêl aan gruis. En - wip! zijn paard aan 't schuiven,
Dat van dien val en van 't geraas verschrikt,
In vollen ren het slagveld ging begeven,
Waar teekens van des Ridders daden bleven,
Doch eindlijk met den toom in zeker bosch verstrikt,
Een monnik vond, die zonder 't minste knagen,
Zich van het beest naar zijn konvent deed dragen,
En 't voort verkocht, en toen ten dankbetoon,
Drie missen zeî ter eer' van zijn Patroon.
Het meisj' in 't eind, geknuffeld uit den treuren,
Rijst over end, en geeft haar boezem lucht;
Bekijkt haar rok, dien ze op had hooren scheuren;
Herplooit haar doekDit is toch ook nog Hollandsch, dunkt my., en meesmuilt met een zucht;
En zegt op 't laatst: ‘Waar zijn mijn twintig kroonen?’
De Ridder, gantsch verbijsterd op die stond,
In 't hart beklemd, en gloeiende om zijn konen,
Ziet om, en zoekt en paard en geld in 't rond,
En vindt het niet. Hy spart zijn oogen open,
Ziet in 't verschiet nog even met een zwenk
Zijn Appelgraauw uit al zijn best aan 't loopen,
En 't monnikskleed, en tiert als Van der TrenkPruisisch gevangene, wiens dolle schriften toen in ieders handen waren..
Hy is 't vast kwijt! Hy wil zich-zelv' verschoonen;
Maar neen, och neen, verschooning baat hier niet;
De meid eischt splint, of dreigt hem straks te toonen,
Dat in het land nog deugdzaam recht geschiedt.
Wat zal hy doen? Hy poogt haar neêr te zetten,
Doch wat hy zegt, het raakt haar niet aan 't hart,
Zy huilt van spijt, en eer hy 't kan beletten,
Vliegt zy naar 't hof van Koning Dagobert.
Daar schreeuwt zy wraak, en bystand, en erbarming.
‘Een Paladijn, verplicht tot elks bescherming,
Heeft (zegt ze) my geplonderd, en verkracht,
En, boven dien, nog om mijn loon gebracht.’
De wijze Vorst hoort haar weemoedig klagen,
En andwoordt straks na luttel ondervragen:
‘'t Raakt maagdenkracht, zoo veel ik word gewaar.
Ga naar mijn vrouw, en breng uw klachten daar.
Dat casus is een casus muliébrisZoo als de Casus Regii geëvoceerd plegen te worden. Ad Regem scilicet. Neen, ook wel eens aan een collegie, dat weet een Hollander die in 1785 en 1786 geleefd heeft.,
Voor ons geslacht altijd implicitus tenébris.
Renvoi aan haar, indien gy recht begeert;
Maar nihil hîc: by my zijt gy verkeerd’‘- Si quae externâ referantur nomina linguâ,
Hoc operis, non vatis erit. Non omnia verti
Possunt, et propriâ melius sub voce notantur.’.
De schoone nijgt; ze heeft hier niets te maken.
Zy koomt te rug met twee beschaamde kaken,
Bedenkt zich wat, en vliegt met dollen kop
Zoo regelrecht den tweeden Hoftrap op,
Naar BerthaBertha hield inderdaad een Hof van Vrouwen op de wijze van 't Hof der Pairs. Maar 't was Bertha, Gemalin van Pepijn, bygenaamd le Bref. De Gemalin van Dagobert was Gontrade genaamd; en hy verstietze om onvruchtbaarheid. De naam zijner tweede vrouw was Nantilde. toe, die met de vroome vrouwen
Van heuren Raad juist vierschaar zat te houwen.
Zy, schoon meêgaande omtrent elk ander feit,
Was vreeslijk streng op 't punt der eerbaarheid.
De Ridder kwam, blootshoofds, en zonder sporen,
Ontgord, beschaamd, en met een bleek gelaat,
Zijn aanklacht voor dat hoog Gerechtshof hooren,
En, vrank van hart, bekende hy de daad.
‘Hy was op weg verwonnen van den duivel,
En had het feit, het gruwzaam feit, gepleegd,
De meid ontzet van maagdom, geld, en zuivel,
En wist ook wel hoe zwaar dit misdrijf weegt.
Hy had en wet en Ridderplicht geschonden,
Zijn lijf verbeurd ter exemplaire straf;
En wist geen reên die hem verschoonen konden.’
Dus wachtte hy zijn vonnis knielend af.
Sox was zoo wel gemaakt in d'eersten bloei der dagen,
Zoo frisch van bloed, zoo forsch van lijf en leên,
Dat Bertha-zelv, en heel heur Raad met één
Hem niet dan met een oog vol gunst en weemoed zagen;
En dat geen vrouw hem oordeel spreken kon,
Dan wie het tranenvocht langs oog en boezem ron.
De klageres viel in een hoek aan 't schreien,
Niet om haar leed, maar om zijn lijfsverlies,
En als men hem ter dood dacht heen te leien,
Riep zelfs een Ier: ‘G - m! 't is pity that he dies!’
De Koningin liet haar gestrengheid varen,
En daar heur hart zich gants voor hem bewoog,
Bracht zy den Raad kortbondig onder 't oog:
Men kon hem nog wellicht in 't leven sparen,
Indien hy slechts verstands genoeg bezat.
‘Want (sprak ze) elk weet, dat onze aaloude Wetten,
(Waarvan tot nog geen mensch het voorrecht had)
Bevrijding van bepaalde doodstraf zetten,
Voor d' eersten die zijn' rechters kenbaar maakt,
Waar naar een vrouw voor alle dingen haakt.
Met dit verstand, dat hy de zaak verklare,
Zoo ze is, en geen van ons beschame noch bezware.’
Dit middel is nog naauwlijks voorgesteld,
Of 't wint elks stem, en wordt aan Sox gemeld.
Vrouw Bertha, die hem tijds genoeg wil schenken,
Geeft hem terstond een week tot zijn bedenken.
Hy neemt dit aan; legt cautie juratoir
Voor Bertha af, dat hy na zeven dagen,
Zich wederom zal stellen in 't verhoor;
Bedankt den Raad, vertrekt geheel verslagen,
En denkt wel duizendmaal, hoe red ik my hier door?
‘Hoe (roept hy al) hoe laat het zich ontdekken,
Wat ieder vrouw altijd en boven al begeert?
En zonder haar of schaamte of spijt te wekken?
Dat mocht de droes! my is het te geleerd.
De Koningin met al haar Raadsheeressen
Had zekerlijk my beter dienst gedaan,
Met kort en goed mijn kop maar af te ketsen,
Dan op dien koop my quasi ceu te ontslaan.’
Zoo mompelt hy, en pruttelt in zich-zelven;
Vermoeit zich met één rustloos overleg;
En, om 't geheim (zoo mooglijk) op te delven,
Ontmoet hy vrouw noch vrijster by den weg,
Of houdt ze staan, en vraagt aan jong en ouden,
Waar of zy toch ter wareld meest van houden?
Maar ach! niet eene, aan wie hy zich vervoegt,
Wier andwoord hem in 't minste vergenoegt.
De eene is voor dit, en de andre voor iets anders:
Geen twee gelijk. Niet eene kwam ter zaak!
Een menigte stond hem niet eens te spraak.
Sox wenschte zich voor duizend Salamanders.
Nu had de zon, met schittrend goud gehuld
Reeds zevenmaal de morgenkim verguld,
Als hy van verr' uit een der groene dalen,
Belommerd van abeel en beukenblaân,
Iets onverwachts zich in het oog zag stralen,
Waar op hy straks gereed stond af te gaan.
Het was een kring van dansende Najaden,
Elk schoon om 't zeerst, en vol aanloklijkheên.
Heur losse zwier en luchtige gewaden
Verrieden hem al wat verborgen scheen.
Het koeltjen, dat heur blanke schouders streelde,
En langs heur borst met vlecht en lokken speelde,
Gaf nieuwe glans en leven aan dat schoon;
Heur voetstap scheen langs 't grazig veld te zweven,
Maar zonder grond en in de lucht geheven;
En ieder pas bracht meer volmaakts ten toon.
Sox nadert haar; hy hoopt op die godinnen,
De ontknoping van zijn raadsel te verwinnen,
En vleit zich reeds; maar in een oogenblik
Is alles weg! en hy - verstijfd van schrik.
De dag liep om. De nacht begon te dalen.
Hy zag niets meer dan slechts een stokoud wijf,
Zoo zwart als roet, zoo dor als eierschalen,
Verdroogd, gekromd, en als een hout zoo stijf,
Van ouderdom bijna tot één gekrompen,
En 't bovenlijf gebogen op een kruk,
Kroop ze erger dan een slak, op doorgesleten klompen,
En scheen een rechte boô van dreigend ongeluk.
Haar tandelooze mond was tot het oor gespleten;
Haar kromme, spitse neus stiet aan haar spitse kin;
Een grijswit hair drie vier scheen op heur hoofd vergeten;
En 't rood en tranend oog hield klompen gomstof in.
Een saaien lap, die eens een vuurmandskleed moest heeten,
Bedekte half en half heur' schrompeligen huid,
En door dat muf verdek, wel half van één gereten,
Stak de arm, nog enkel pees, met scherpe knokkels uit.
Dit beeld, volmaakt een beeld om van te grijzen,
Deed Ridder Sox het hair te berge rijzen.
Zy klampt hem straks, op gants gemeenen toon,
Aan boord, en zegt: ‘Wat scheelt er aan, mijn zoon?
Ik kan 't wel zien, gy steekt in groote kwelling.
Waar hapert het? licht weet ik wel herstelling.
Geen mensch op aard, of ieder heeft zijn kruis:
Dat is ons lot, en koomt een' ieder t'huis.
Maar troost verlicht, en 'k kan u mooglijk raden.
'k Heb niet voor niet zoo'n tachtig jaar beleefd.
'k Heb wat gezien, mijn kind, en meer dan look gebraden,
En 'k heb er wel gekend, die goeden raad versmaadden,
Maar niemand die daarby zich wel bevonden heeft.’
De Ridder zegt: ‘Helaas, mijn Bestemoeder!
Ik ben ten einde raad en zoek er vruchtloos naar.
'k Vraag al wat leeft om raad, en vind my nog niet vroeder,
En morgen staat 't schavot onfeilbaar voor my klaar,
Zoo ik aan Berthaas Hof niet kenbaar weet te maken,
Waar vrouwen boven al naar haken.’
‘Is 't anders niet (sprak de oude totebel),
Zoo heb geen zorg: dan staan uw zaken wel.
Wijl 's Hemels hand u tot my heeft gezonden,
Zoo stel voor vast, dat dit uw redding is;
Verlicht uw hart vrij honderdduizend ponden.
Zet al uw angst, met al uw droefenis,
Maar by u neêr, en trek gerust ten Hove;
'k Wil meê op reis, wy zullen samen gaan,
En 'k doe u onder weg dat groot geheim verstaan.
Zie daar mijn hand, en 't geen ik u belove!
Maar zweer gy my, als ik uw leven red,
Dat gy my niet zult handlen als een slet,
Maar deze dienst rechtmatig zult vergelden,
En schenken my, die weldaad ten gevall',
Het geen ik dan van u begeeren zal,
En op zijn tijd behoorlijk melden.
Ondankbaarheid, dat's een onheblijk ding.
Kniel hier in 't zand, doe op uw Ridderkling
Den eed vooraf, en druk op deze handen
Een kuischen kus, tot vaster onderpanden.’
De goede Sox zweert aanstonds zoo 't behoort,
En pijnigt zich dat hy zijn lach weêrhoude.
‘Lach niet, de zaak is ernstig,’ sprak onze oude,
En dadelijk gaan zy te samen voort.
Haast kwamen ze, in gezelschap van elkander,
Aan 't Raadspaleis, daar Berthaas Hofgezin,
Nieuwsgierig, zoo 't betaamt (daar steekt geen misdrijf in),
Waar Roededrager, Bode, en Ruiterwacht, en Pander,
Deurwaarder, Exploicteur, Sergeant, en Boûtefeu,
Conchierge, Drost, Fiskaal, le Grand-baillif du Lieu,
En allerhande soort van Klerken, daar gevonden,
Van brandend ongeduld, op heete kolen stonden,
Verlangend, hoe de man het voorstel zou verstaan,
En of hy vrij naar huis zou gaan?
Dit laatste dacht geen mensch. Wie zou dat ook verwachten,
En 't vrouwelijk geheim niet onuitvorschbaar achten?
Zy kwamen dan. De Raad vergaârt terstond.
De Koningin zit neder, en in 't rond
De Dames volgens rang. Men roept den Ridder binnen,
En elk schiet toe met ongeruste zinnen.
Hy buigt zich straks, treedt voor, en vangt dus aan:
‘Mevrouwen, 'k stel my weêr aan uw bevelen:
'k Weet uw geheim, in spijt van die 't verheelen,
En zal u thands mijn andwoord doen verstaan.’
Hier boog hy weêr, en na een kort verpoozen,
Hervatte hy, met zacht innemend blozen:
‘Hetgeen u 't meest alom en t'allen tijd
Ter harte gaat, zoo velen als gy zijt,
Is altijd niet, veel minnaars te behagen,
Noch ook den prijs van schoonheid weg te dragen;
Maar, jong of oud, verhit of koel van bloed, -
Maar, zacht van aart, of hoog en fier van moed,
Het zij dan maagd, of vrouw, of weeûw, of vrijster,
't Zij bruin of blond, aanvallig of mismaakt,
Het is één trek, die in u-allen blaakt;
En dat 's alleen, ben ik het spoor niet bijster,
Meestres te zijn, zoo in als buitens huis.
Dit 's mijn begrip! En mocht ik my vergissen,
Men spreke slechts en toon' my mijn abuis!
Zie daar mijn hoofd! ik zal het willig missen.’
Zoo als hy zweeg, verstond de gantsche kring,
Dat hy het wit volkomen had beschoten;
Men spreekt hem vrij, en geen Vergadering
Die zoo vernoegd als deze scheen besloten.
Sox kust de hand der goede Koningin,
Doch op dat punt kroop ons verschrompeld Grootjen,
Zoo vuil zy was, de volle Raadzaal in,
En schreeuwde om recht, en drong door al dat zoodtjen
Tot aan den voet des throons, waar ze aâmloos neêrgeknield,
Der Koningin dees redevoering hield.
‘ô Koningin, ô schoonheid, van wier lippen
Nooit uitspraak werd gehoord dan strenge billijkheid;
Wier geest onvatbaar is voor valsche wanbegrippen,
En in 't verwikkeldst pleit de waarheid onderscheidt!
Gy, wier gevoelig hart steeds open staat voor 't klagen
Van de ongelukkigen, die recht en bystand vragen!
Dees Paladijn is aan mijn kundigheên
't Geheim verplicht dat hem behoudt in 't leven.
Ik leerde 't hem; hy leeft door my-alleen,
En heeft my ook en woord en eed gegeven,
Dat ik van hem dat geen verkrijgen zou
Dat ik begeer. Ik heb zijn riddertrouw.
Ik wacht dan nu geen uitvlucht of verschooning,
Maar vraag mijn recht! Men geef my mijn beloning.’
‘'t Is alles waar (zegt Sox), ik stem 't volkomen toe;
Men heeft my nooit tot nog een weldaad zien vergeten;
Maar welk een mooglijkheid dat ik dien eisch voldoe?
'k Ben alles, alles kwijt, wat 'k immer heb bezeten.
'k Had twintig kroonen gelds, een mantelzak, en paard.
Dat was mijn gantsche schat op aard.
Een munnik, dien de droes daar juist op 't mat deed komen
Als ik de boerenmeid in de armen had genomen,
Ging met dat alles door; de hemel weet, waar heen!
'k Heb nu geen enkle duit, en, hoe oprecht ik 't meen,
Hoe dankbaar ik haar blijf zoo lang ik aâm zal halen,
Ik kan volstrekt haar diensten niet betalen.’
De Koningin nam hier het woord, en sprak:
‘Is 't om uw goud, uw paard, en mantelzak?
Die zult ge straks volkomen weêr ontfangen,
En 'k zal den dief voor 't klooster op doen hangenDe Judicature over de dieven, of over de monniken was haar dan ook gedelegeerd? Het zal bij praeventie zijn. Maar de verhaler neemt het zoo naauw niet. Men herdenke zijn Geografie enz. van zoo even! Ondertusschen 't oude wijf brengt haar zaak ook voor de Koningin, en de Ridder proponeert geen Exceptie declinatoir. Doch dit was zekerlijk ook een casus muliebris, of ex continentiâ causae.,
Maar, weder in uw eigendom hersteld,
Zoo geef de meid uw twintig kroonen geld,
Het koomt haar toe voor hoon, geweld, en schade:
En sta uw paard dan af aan deze Best.
Wat u betreft, vertrek gy met de rest,
En dank dan nog het Hof voor zijn genade.’
‘Ik dank daarvoor (hernam het oude vel).
Die deelparty is op zich-zelve wel;
Maar 't is geen paard dat ik van hem verlange.
'k Wil niets van hem, dan hem, hemzelf-alleen.
Ik ben verliefd op zijn hoedanigheên,
Gun, dat ik hem tot mijn gemaal ontfange,
En dat ons de Echt nog deze nacht vereen.’
Op deze taal, die niemand ooit kon wachten,
Stond Sox op eens verbijsterd van gedachten.
Keek nuchtren op, en wist niet, hoe hy 't had,
En of hy nog zijn zinnen wel bezat?
Voorts vest hy 't oog op 't akelig spectakel,
Dat voor hem stond, en heur uitheemschDe verteller meent ongetwijfeld slecht getakel, of slechte toerusting. Onze Inlanders zijn even zoo vriendelijk als de oude Grieken, die 't vreemde barbaarsch noemden. Et nos poma natamus. getakel,
Springt van den schrik drie schreden achter uit,
En geeft een schreeuw die door de Hofzaal stuit,
En zegent zich en kruist zich zevenmalen.
‘Och! (roept hy uit) wat heb ik dan gedaan,
Met wat voor vloek mijn schuldig hoofd belaân,
Dat ik dees smaad my op den hals moest halen!
Uw Majesteit, is dit haar vast besluit,
Trouw' me eerder aan des Duivels grootmoêr uit,
Dan aan zoo'n hex! Veel liever nooit geboren!
Het wijf is zot, heeft heur verstand verloren.’
De Best hernam met veel aandoenlijkheid:
‘Ik word versmaad, dat ziet uw Majesteit.
Ondankbare! ach! - Helaas, zoo zijn de mannen!
Maar 'k zal hem licht dien afkeer doen verbannen:
Hy zal welhaast uit andere oogen zien,
En doen my 't recht, dat ik zoo wel verdien.
Ik bid hem aan, en zal hem nooit verlaten;
'k Heb hem te lief, om my te kunnen haten:
Het hart is 't al. En, schoon my dan misschien
Dat jeugdig waas van 't schoon begint te ontvliên,
'k Zal des te meer in trouw en teêrheid winnen.
Als 't oordeel rijpt, dan leert men recht beminnen;
En Salomo heeft wel te recht gezeid:
Verstand is meer dan oogbevalligheid.
'k Ben arm, 't is waar: maar kan dat iets beteekenen?
Is de armoê ons tot schande toe te rekenen?
't Genoegen is aan geenen schat verpand,
En slaapt juist op geen Vorstenledikant.
Gy-zelv, Mevrouw, in dees vergulde woning,
Wanneer ge op 't dons u neêrlegt naast den Koning,
Heeft dan de rust, heeft dan de Huwlijkskoets
Voor u meer heils? voor andren minder zoets?
Gy weet, Mevrouw, indien hier Schrijvers gelden,
Wat de oude blaân ons van Filémon melden!
Die, arm en oud, met zijn getrouwe hulp,
Een koningsgoed verachtte voor zijn stulp,
En honderd jaar zijn grijze Baucis streelde.
Der ouden kwaal, het geemlijk zelfverdriet,
Zet zijnen voet in onze stroohut niet,
En de ondeugd huist alleen maar bij de weelde.
Wy leven stil; wy zijn in onzen stand
De ware steun, en de eer van 't vaderland;
Wy schaffen u kloekvuistige Soldaten;
En zijn meer waard voor uw ontvolkte staten,
Dan al die stoet van Jonkers, prat op rang,
Voor de overwinst van eigen kinders bang.
En mogelijk dat eens de tijd zal dagen,
Dat we u en hen uit heel het Land verjagen,
En elk die slechts een broek betalen kan,
En muskadijn moet wezen, of Tyran.
Dat schijnt nu vreemd; maar slaat men eens aan 't hollen;
Wie weet hoe raar een dubbeltjen kan rollen?
Althands, met my zal hy gelukkig zijn.
En schoon ik ook wat op mijn dagen schijn',
Indien het lot mijn' eerbren mingenuchten
Het heil ontzegt van spruiten uit mijn schoot,
De bloesem is zoo geurig als de vruchten,
En 'k zal voor 't minst dien plukken tot mijn dood.
Doch hoe 't ook zij, Custodiantur pactav. Concil. Carthag. Afr. I. cap. 12 c. IX. de pactis.,
Zegt ons 't Decreet in de Afrikaner Acta,
En 't gansch beding werd van mijn kant volbracht:
Ook is zijn eed van onverbreekbre kracht,
En met geen schijn van reden in te halen.
Men zie daar van der Pausen Decretalenc. 3 et 8 X. de jurejurando.,
Hoc titulo, capittel drie en acht.’
Het wijfjen, dus zoetvloeiende aan het kouten,
Nam in den Raad de harten voor zich in.
Men schonk vriend Sox aan heur verdorde bouten,
En, of hy gruwt van zulk een gemalin,
De band zijns eeds verstrekt in plaats van min.
Toen kon hy zich niet van den plicht bevrijden,
Om ze in zijn arm op 't paard naar huis te rijden,
Haar huis of hol, waar nog de zelfde nacht
Het zakelijkst van 't huwlijk moest volbracht.
De Ridder moet. Hy neemt haar dan in de armen,
En stijgt er meê op zijn herkregen ros.
De schaamte en spijt verwekt hem blos op blos;
Zijn houding is een voorwerp van erbarmen.
Wel honderdmaal voelt hy een boozen trek,
Die heimelijk zijn boezem koomt bekruipen,
Om haar van 't paard te smijten in den drek,
Of ze onvoorziens in 't water te verzuipen.
Hy liet het toch: de wet der Ridderschap
Stond in dien tijd op veel te hoogen trap
Van heiligheid, en had het niet geleden.
Zijne Ega, dus wat met hem voortgereden,
Vangt een gesprek, vrij onderhoudend, aan,
En haalt daar in de lang verstorven helden
Van zijn geslacht, beroemd in de oorlogsvelden
Of 't kabinet, en hun voornaamste daân,
Met oordeel op: vertelt hem de historie
Van 't groote kruis van Keizer Constantijn,
Van Helena, roemruchtiger memorie,
Van Elius, van Bertha en Pepijnô Verteller! In de Chronologie maakt ge 't weinig beter dan in de rest. Koning Pepijn is meer dan een Eeuw jonger, en Clovis doop 132 jaar voor Dagoberts regeering voorgevallen.,
Van UrsenWien onze oude Hollanders Oerson, of Ourson noemden, de Italiaan zegt Orsino, de Duitscher Ursijn, maar spreekt de U op zijn Duitsch uit. De Engelschman heeft ons die verbasterde uitspraak van den naam van een Nederlandsch geslacht overgedaan. en zijn broeder Valentijn,
En wat er meer vermaarde gestenHistorien, by de oude Nederlanders. zijn;
Te veel, te groot, om alles te beschrijven:
Inzonderheid van Clovis krijgsbedrijven,
En hoe die Prins, door gramschap aangespoord,
Drie vorsten van zijn vrienden had vermoord;
Hoe dit vergrijp zijn teêr geweten prangde;
En hoe hy daar vergeving van erlangde.
Zy had de Duif van sint Remy gezien,
En de oliekruik met olie bovendien,
Met Arons kruik uit ééne olijf gedropenZie Villalpandus op Ezechiel, en 't algemeen gevoelen der R. Kerke.,
Waar meê die vorst gezalfd wierd by zijn doopen,
En die de Duif hem uit den Hemel bracht,
Om dienst te doen voor heel zijn nageslacht.
Zy wist dit al lieftalig voort te brengen,
En, op zijn pas, met trekken van verstand,
Gevoel, en smaak, en kwijkens te doormengen,
Die, zonder iets te schaden aan 't verband,
Den hoorder in zijn aandacht bezig hielden,
En 't onderhoud met zeker vuur bezielden,
't Geen Sox, die een gevoelig harte droeg,
Met open mond deed luistren naar heur preken:
Geheel verrukt, als hy haar hoorde spreken,
En walgensvol, als hy er 't oog op sloeg.
Het vreemde paar kwam eindlijk aan heur woning.
Dit was op nieuw geen streelende vertooning.
Een bank of twee, een slaapbak voor de nacht,
Wat aardewerk - was daar de gantsche pracht.
Het dak was stroo; gescheurd en vuil de wanden.
Zy bindt terstond een schortjen voor heur schoot,
Stroopt de armen op, en met heur zwarte handen,
Bereidt zy 't maal voor haren Echtgenoot.
Twee brokken plank op ongelijke voeten,
Zie daar den disch, waar van zy spijzen moeten.
Een tegelscherf, die onder 't voetstuk pastDat hebt ge uit Ovidius, verteller! Hadt ge er meer van, uw verhaal ware iets beter geweest.,
Verhelpt de kwaal, en zet de tafel vast.
Zy zitten neêr. Het geen men op moest dragen,
Was juist niet veel: zy brengt het vaardig op.
De Bruîgom zucht, en zwijgt en krabt den kop,
En houdt het oog bestendig neêrgeslagen.
Zy middlerwijl vervrolijkt dezen disch
Met zoute scherts, die altijd moet behagen,
Vol geestigheên en ongemeene slagen,
En dat vernuft, dat zoo innemend is,
En voor die 't mist zich vruchtloos na laat jagen.
Dit smaakt hem toch. Hy grimlacht nu en dan,
En denkt somwijl er nog al beter van;
Ja zelfs, misschien als hy haar meer leert kennen,
Aan 't lelijk vel nog al te zullen wennen.
't Wordt eindlijk laat: de maaltijd is gedaan;
Zy noodt hem nu, met haar naar bed te gaan.
Nu wordt het ernst! de wanhoop en verwoedheid
Vervult hem in dit uiterst tijdgewricht:
Hy wenscht de dood, vervloekt des levens zoetheid;
Maar denkt met één aan eed en Ridderplicht.
Hy legt zich neêr, al vindt hy 't nog zoo vreeslijk:
Zy heeft zijn woord; het kwaad is ongeneeslijk.
Het was geen stuk van een vermuften deken,
Waar overal het bedstroo door kwam steken,
Vol gaten, vuil, doorgeten van de mot,
En mooglijk meer dan voor de helft verrot:
Het was geen lap van een doormorsig lakenMen versta hier juist geen linnen laken door. Zulk eene pracht zou in dien tijd te groot geweest zijn, ten minste ten tijde van Charles VII. was het linnen nog zoo zeldzaam, dat de Koningin er slechts twee hemden van had. Anders was er pracht genoeg in dien tijd: men weet dat Dagobert de Kerk der Abtdy van sint Denys stichtende, die met een zilveren dak beleide, 't geen zijn zoon Clovis II. naderhaud wegnam, en tot gemunt geld sloeg, waar hy aalmoessen van uitdeelde. - Maar 't satijn dan, wat later? Koomt dat met de Chronologie van de Historie overeen? - Wel waarom niet; in 't paleis van een Toovergodin naamlijk?,
Met alle kleur van flenters opgezet,
Dat dienen moest tot deksel van het bed,
En waar in meer dan duizend vlooien staken,
't Geen onzen Held zoo vreeslijk tegenstond:
Neen, 't was de plicht van 't heilig Echtverbond,
Waar 't bloot besef zijn boezem van deed rillen.
‘Zou (dacht hy al) de wet 't onmooglijk willen?
De Hemel geeft met onweêrstaanbre kracht,
Zoo Rome leert, den wil, en ook de macht.
Maar 'k voel my hier en wil en macht ontbreken.
Mijn vrouw is wel innemend in heur spreken;
Ik vind heur geest, heur hart voortrefflijk goed;
Zy heeft verstand, een juist en bondig oordeel;
Maar, hart, verstand, wat geeft dat toch voor voordeel,
Wanneer m' in 't bed zijn krachten toonen moet?
Als jeugd en lust ons bloed niet op doen bruizen,
Wat zegt het dan, zijn plichten uit te pluizen?’
Dus peinst hy voort, en smijt zich als een steen
Aan 't eind der krib, ter zij' van zijn Heleen,
En veinst terstond, dat de oogen hem beschieten;
Doch wat hy veinst, hy kan geen rust genieten.
Het bestjen toen, spreekt hem op 't tederst aan,
En strookt hem vast, en toont zich aangedaan.
‘Mijn Sox, mijn Sox! hoe! gaat gy liggen slapen?
Mijn bruidegom, voor my-alleen geschapen!
Mijn heul, mijn troost! herken uwe Egaas stem!
Koom aan mijn borst, waar ik u vast aan klemm'!
Voltooi, voltooi, mijn dierbre Harteroover,
Uw zegepraal! Ik geef my aan u over.
Doe, doe 't u ook aan mijn ontstoken vlam,
Die heel mijn ziel voor u gevangen nam!
De schuchtre stem der schaamte wordt verdrongen
Door een gevoel, aan allen band ontsprongen:
Mijn zinnen zijn my meester! Ach, ik sterf!
Dat ik van u slechts eenen kus verwerv'!
Ja, 'k sterf! - Helaas! waar toe liet ik my brengen?
Ik voel mijn bloed mijn ingewand verzengen!
Ik smelt, helaas! ik zwijm! ik brand! ik blaak!
'k Word weggerukt in nooitgevoeld vermaak!
Ik kan niet meer! - Gy laat my dan versmachten!
Ach moest ik dit van Ridder Sox verwachten!
Is dit uw hart? Kunt gy 't verwijt weêrstaan,
Dat ge uwe gaâ in 't bruidsbed liet vergaan?’
Sox had een aart, toegeeflijk voor de vrouwen,
Meêwarig, braaf, gemoedlijk, en oprecht:
Hy had reeds half zijn hart aan haar gehecht:
Hy wierd geroerd; dit kon hy niet weêrhouwen.
‘Ach, wist gy slechts (dus zegt hy haar), Mevrouw,
Hoe graag ik u voldoening schenken wou.
Maar wat, helaas! wat kan ik hier verrichten?
De wil moet wel voor 't onvermogen zwichten.’ -
‘Wat (zei de Best), wat is er dat een man
Van uw gestel, en jeugd, en moed, en krachten,
Niet, zoo hy wil, te boven komen kan,
Als de eer hem spoort tot roemrijk plichtbetrachten?
Bedenk, hoe hoog by Berthaas talrijk hof
Dit meesterstuk zal dijen tot uw lof!
Gy vindt my licht niet veel aantreklijkheden,
Wat rimplig, ja, wat walglijk aan mijn leden,
Maar dat zegt niets: een Held vervult zijn plicht,
Hou slechts uw neus, en beî uw oogen dicht.’
De Ridder, dus ontstoken door de glorie,
Besloot in 't eind te staan naar die victorie.
Hy valt aan 't werk, en, door den roem geleid,
Vergadert hy zijn gantsche dapperheid;
Trotseert het lot, en vindt dat de ongewoonheid
Een prikkel heeft, zoo wel als jeugd en schoonheid.
Hy sluit het oog, en gaat den plicht voldoen.
‘Het is genoeg, (hernam zijne Egâ toen)
'k Mocht thands in u mijn vollen wensch beöogen,
En ge onderwerpt uw hart aan mijn vermogen.
Ik stelde daar mijne eer, mijn glorie in.
Ik had gelijk, thands kunt gy 't zelf betogen,
Meestres te zijn, is steeds der vrouwen zin.
En al het geen ik op u blijf verlangen,
Is, dat ge van mijn zorgen af wilt hangen.
Gehoorzaam nu het vonnis van mijn min:
Ontsluit uw oog, en zie uw gemalin!’
Sox ziet haar aan. Hy ziet, geheel doorflonkerd
Van honderden van luchters
‘Plura renascentur quae jam cecidere, cadentque
Quae nunc sunt in honore vocabula.’ -
Van ons oude woord luchter hebben de Franschen nu lustre gemaakt. Nemen we ons goed weêrom, 't is bet recht des oorlogs. in het rond,
In plaats der hut, waar in hy zich bevond,
Een Godenzaal, die alle praal verdonkert;
Een Ledikant, bedekt met blank satijn,
Van goud doorwrocht, met open bedgordijn,
Aan 't hemelstel met paarlen opgebonden;
En, in zijn arm, een schoonheid, als Apel
Of Fidias, van Dijk of Rafaël,
Nooit door penceel of bijtel treffen konden.
't Was Venus-zelv, ja meer dan Venus-zelv;
't Was Venus, maar verrukt van minneweelde,
Zoo als ze Adoon in Sabaas wouden streelde,
Of op heur koets, in Pafos mirthgewelf,
Gants machteloos van 't hijgende verlangen,
Met floddrend hair en rozen op de wangen,
En vlammend oog, waar liefde en lust uit lacht,
Den krijgsgod in heur brandende armen wacht.
‘Dit al is 't uw, (dus riep die mingodinne)
Dit Hof, ik-zelve, en mijn geheele Staat!
Gy hebt in my geen lelijkheid versmaad;
Gy hebt verdiend, dat u de schoonheid minne.’
Thands vraagt ge my, die dees vertelling hoort,
Wie toch die schoone was, wier gunst de Ridder smaakte,
En die in 't bloot verhaal reeds elk van u bekoort?
Zy-zelv', die in heur tijd voor de arme Ridders waakte,
Urganda-zelf, de TooverkoninginDie de Franschen zachtheidshalve, om dat zy de G niet wel uit kunnen spreken, Urgelle genoemd hebben.,
Die ge allen kent als ik: zy was die Mingodin.
1793.
Voltaire vrij nagevolgd, en verhollandscht.
‘Plura renascentur quae jam cecidere, cadentque
Quae nunc sunt in honore vocabula.’ -
Een Dervis at beschimmeld brood,
Hield in een grot verblijf,
En klaagde, moedernaakt en bloot,
En gants verkleumd van lijf.
Zijn vriend verborg zich by die grot,
En riep, zoo fel hy kon:
‘Wat mort ge, booswicht, tegen God?
Verwarm u in zijn zon!’
De Monnik ging, werd warm, en zweeg.
Maar de avond valt met vocht.
‘Ach, zegt hy, die een' mantel kreeg,
En zich bedekken mocht!’
Zijn vriend legt in de duisternis
Een' mantel voor hem neêr:
‘Zie daar wat u geschonken is,
Maar mor nu nimmer weêr!’
Hy slaat het dekkleed om zijn leên,
Maar zegt, met wrange spot:
‘Men ziet byna door 't laken heen:
Is dit een gift van God!’
Ja, stervling, ja, zoo doet gy steeds!
Ik schets uw ongeduld.
Ge kermt van overmaat des leeds,
En geeft aan God de schuld:
Aan Hem, die in uw eigen macht
De lichtnis heeft gesteld,
Of, overtreft zy menschenkracht,
Getrouw ter hulpe snelt.
Gy, die, wen ge uw bescheiden deel
Uit 's Makers hand ontfangt,
Dan nog naar 't onbescheiden veel,
En 't grondloos meer verlangt.
1793.
Uit eene Oostersche vertelling.
Nouschirvan was ter jacht geweest,
En had een macht van wild gevangen,
Het geen hy straks ten toon deed hangen,
Aan d' ingang van zijn Lustforeest.
Hy zag zijn vangst, en kreeg behagen,
Om, moê en hongrig van het jagen,
Zijn middagmaal in 't bosch te doen
Met een Mingrelisch waterhoen.
't Was licht, op takjens, dorre bladen,
Den vogel in zijn vet te braden;
Maar als de vorst den zegen sprak,De Mahomethaan gaat niet aan tafel noch ter rust' of zegt altijd vooraf: Bism'allah, of Bismi-'llah: In den naam van God.
Bevond men dat er zout ontbrak.
Toen ras naar 't naaste dorp geloopen
Om daar een lepelvol te koopen.
Men gaf het willig, zonder geld:
Ja zelfs, men achtte zich verheven,
Door zout voor 's Konings disch te geven,
En daar wierd vrij wat in gesteld. -
Intusschen, na verloop van dagen,
Gaf zich de Koning weêr aan 't jagen
En hield zijn maaltijd weêr in 't bosch,
Maar met een' gantschen legertros
Van jagers, jonkers, kamerheeren,
In allerhande slag van kleêren,
En een' afgrijselijken stoet
Bedienden van het slechtst gebroed.
Toen ging men weêr om zout te halen,
Doch zonder melding van betalen;
En 't was geen lepelblad, als eer,
Maar vijf, zes, zakken vol, of meer. -
Dit jachtmaal werd weldra verbonden
Aan vastgezette tijd en stonden,
En kwam tot viermaal toe in 't jaar.
Toen wierd dat zout een gantsch bezwaar,
't Geen ieder van de dorpelingen
Zich met misnoegen op zag dringen,
En daar de naam aan wierd gehecht
Van 's Konings Zout- en Tafelrecht. -
't Gebeurde nu, na vele jaren,
Dat twee, drie, vorsten achter een
Geen vrienden van het jagen waren,
Zoo dat dit jachtfestijn verdween.
Toen immers werd het dorp ontheven
Van 't zout, het geen het plach te geven?
Dus dacht men wel, maar dacht verkeerd:
Dat recht was nu gepraescribeerd.
Men wilde nogthands wel gehengen,
Het in contanten op te brengen,
En ieder woning werd geschat
Ter waarde van een vierdevat. -
Nu kon men, by vervolg van tijden,
Zich van die schatting niet bevrijden,
En bracht ze jaarlijks in de kist,
Schoon niemand meer van d' oorsprong wist.
Doch eindlijk komen de Tartaren
Den oorlog aan het Rijk verklaren,
En, wat er ooit vergaderd was,
Daar is geen penning meer by kas.
Nu is er dubbeld geld van nooden:
De pachters worden opöntboden:
En ieder Impost, door een wet,
Op negen vierden meer gezet;
En by nog later staatsbesluiten,
Wordt schellingen gemaakt van duiten.
Nu eischt men van den armen man
Vrij meerder dan hy dragen kan.
Nu ziet de landman van zijn sloven
Zich al de vrucht en winst ontrooven,
En de akkerïnkomst niet genoeg;
Dus houdt hy handen van de ploeg.
Nu zinken lust, en bloei, en zeden:
't Verderf stapt aan met reuzenschreden;
't Gehucht vervalt van dag tot dag;
't Verliest zijn burgers, slag op slag;
't Wordt eindlijk gants en al verlaten,
En de uilen nestlen in de straten.
En 't is die eerste lepel zout,
Die nog 't verderf des nazaats brouwt.Men begrijpe dat dit niet dan een Fabel van mijne uitvinding is! De uitmuntende nouschirvan by zoodanig eene gelegenheid eenig zout voor zich latende halen, belastte uitdrukkelijk: het wel te betalen. De Hovelingen loegen hier om, en merkten aan, dat een penning zout juist niemand verarmen zou, al bleef 't onbetaald. - ‘In tegendeel, (zei' de vorst); met zulke kleinigheden zijn alle onderdrukkingen begonnen, en zy zijn de gevaarlijkste ondernemingen tegen 't regt en de welvaart der onderdanen.’ - De waarheid van dit schoone zeggen voor te stellen, was mijn oogmerk; niet den braven Schach in zijn nagedachtenis te bezwalken.
1793.
De brave Arist bezat een teedre Gemalin;
Hun harten vloeiden saam in onderlinge min;
Een lieve en frissche spruit, die om hun kniën speelde,
Vernieuwde aan 't minnend paar hun eerste huwlijksweelde;
Een tweede lachte alreede op 's moeders zuivren schoot
Den kuischen boezem toe, die hem zijn voedsel bood.
De brave Aristus was gelukkig in dien zegen,
En voelde, dat geen kroon zijn echtheil op kon wegen.
Hy smaakte 't, en genoot; verdubbelde 't genot
In de armen van zijn Gade, en gaf den dank aan God.
De zachte Ismeene kende, als ze aan Aristus paarde,
Geen andren man dan hem, geen andren wensch op aarde;
Zy was voor hem 't Heelal, en beider liefdegloed
Vlamde in gelijke kracht door beider kuisch gemoed.
Nog had de zalige Echt in heur fluweelen boeien
In 't hart van elk van hun die teêrheid aan doen groeien:
En 't zielverrukkend kroost, het zegel van hun Trouw,
Bezegelde ook een min die nooit verdoven zou.
Neen, nooit verdoofde ze ook. Maar, grimmig opgeschoten,
En nijdig op 't genot van tedere Echtgenooten,
Barst de Alverwoester los, en zijn ontzachbre vloek
Zweert aan ons heil een eind tot 's aardrijks laatsten hoek.
Een doffe vadzigheid, de bastaart van 't genoegen,
Bekruipt de teedre vrouw, en doet haar boezem zwoegen:
Een laauwheid, tusschenstand van onlust, lust, en pijn,
Benevelt, tot in 't oog, des boezems zonneschijn.
Zy zucht, geniet niet meer, en vindt zich-zelv te onvreden:
Verbergt zich voor heur Gâ en voor heur eigen reden;
En, als zijn vurig hart haar al zijn teêrheid biedt,
Deelt hare ontstelde ziel in zijn verrukking niet.
Aristus zucht en beeft. Zou liefde 't minst verkoelen
Der Hoofdstof daar ze in leeft, der weêrmin, niet gevoelen?
Ach! t' onrecht maalt men haar den blinddoek voor 't gezicht:
De min ziet scherp, ziet naauw, by eigen fakkellicht,
Voelt dubbeld 't geen zy voelt, en lijdt in 't geen haar griefde,
By de aangedane smart, de schuldsmart van 't geliefde.
Wat wil men? Heersch op 't hart! maar bind de drift eens in,
Wanneer ze een hart verrast, geöpend door de min!
Eer zult ge in d' oorlogsstorm by overrompelingen,
Den breidel in den muil van moord en slachting wringen;
De vuurvonk dempen, die op 't dondrend buskruid stort,
En houden 't lood te rug, dat door den vuurloop snort.
Eer zult gy d' oceaan en de onbetembre winden
Beteuglen door uw stem, of in uw kluisters binden.
De jeugdige Gemaal, getroffen van de spijt,
Doet aan zijn teedre Gâ het bloedigste verwijt.
Zy, diep getroffen, zwijgt. Hy ziet de tranen vlieten,
Die uit heur minlijk oog op wang en boezem schieten,
En droogt ze niet! - Barbaar! kan dit de min van 't hart?
Ja, liefde is wreed van aart, als ze ongeduldig werd,
Zich-zelv mishandeld waant, en voorneemt zich te wreken.
Ismeene erkent geen schuld, maar kan hem niet weêrspreken.
Zijn taal doorsneed haar 't hart, zijn houding, stem, en toon:
Haar neêrgeslagen ziel verheft zich op dien hoon,
Dien ze onverdiend beproefde, en houdt haar min beleedigd,
Terwijl ze in arren moed zich voor haar-zelv verdedigt,
Zich-zelv de bron ontkent, waaruit zijn drift ontspruit;
Zijn hevigheid van liefde op 't allerwreedst misduidt;
Haar ongelijk verbloemt; en duizend valsche kleuren
Vermengt, op 't geen ze, ontbloot, verplicht is af te keuren.
Wat is 't gevolg hier van? De wrevel neemt haar in,
En voegt by 't koelst onthaal den schuwbren eigenzin.
Vergeefs wordt ze op dien weg somwijl in 't hart gegrepen:
Eene onweêrstaanbre kracht schijnt ze in 't verderf te sleepen.
Heur hart verhardt zich, en de tederste Echtgenoot
Wordt ras 't onlijdlijkst wijf, dat God en plicht verstoot.
Verstoot! en door 't vernuft, den mensch tot straf gegeven,
En vrouwelijken trots, in 't opzet nog gesteven,
Zich van heur Gâ beklaagt, en van verdrukking schreit,
Als waar zijn boezem koud, zijn liefde gruwzaamheid.
Een week, een maand ging om, en beide de Echtelingen
Zijn op den voet gebracht van weêrzijdsch zelfbedwingen.
Een koele inschiklijkheid; een aangenomen toon;
Een statig uiterlijk, der liefde niet gewoon;
Benamingen van stand, die liefde en Echt doen beven,
In plaats van 't geen het hart den mond plach in te geven;
Zie daar de nare vrucht van 't zinneloos gedrag!
Het kroost, het dierbaar kroost, ontmoet geen blijden lach,
Geen lieve stroking meer van de Ouderlijke handen,
Maar mist, by 't moederhart, des vaders ingewanden.
't Gevoelt al 't geen 't ontbeert, al kent het de oorzaak niet,
En kwijnt mismoedig voort in lustloos tijdverdriet.
't Verliest dat heldre vuur, dat in zijne oogjens blaakte,
Met al de aanminnigheid die 't eer bekoorlijk maakte.
ô Kindren! levend beeld van uwer oudren min!
Hoe juist vertoont ge aan 't oog den staat van elks gezin!
Hoe naauw bestemt de lust, geschilderd op uw kaken,
De maat van 't Echtgeluk, het geen uwe ouders smaken!
En welk rampzalig lot genaakt u, hulploos kroost,
Wen zich hun hart verknijst of door de spijt vertroost!
Dit leven, teedre Arist, is voor uw hart geen leven,
Maar foltring van de dood! Waar wordt gy heengedreven?
Uw fijngevoelig hart, zoo vol van vuur weleer,
Beproeft een ledigheid, en kent zich-zelf niet meer.
Een doodlijk wangevoel, onmooglijk te verduren,
Schept eeuwen van verdriet uit onbevredigde uren.
Uw teedre ziel eischt lucht, eischt voedsel voor een gloed,
Die zonder voorwerp nu in 't lijdend harte woedt.
Wat doet ge? Welk een weg om dezen brand te koelen?
Wat driften, die voor 't eerst in uwen boezem woelen!
De wareld om u heen werd haatlijk in uw oog;
't Wekt afkeer, wrevel, op, wat ooit uw hart bewoog;
Uw ziel verliest den smaak, het denkbeeld van 't genoegen
En 't hart verheelt zich-zelf zijn onophoudlijk zwoegen.
Wat middel, dat ge uw smart, uw onverzwelgbaar leed,
Wat zeg ik? dat ge u-zelv' een oogenblik vergeet? -
Het spel, 't gevaarlijk spel? - Luidruchtige vermaken? -
Nooit leerdet ge in 't gewoel die nietigheden smaken.
Wat rest, wat blijft u dan, dan snerpend ongeduld,
Dat de opgehoopte maat uws lijdens nog vervult?
De vriendschap ziet uw staat, en, in uw lijden deelend,
Vermoeit ze u met een zorg, u lastig en vervelend.
Onwillig sleept ze u mede in uitgebreider kring,
Waar van zy hulp verwacht in deze uw mijmering.
Wat zoekt men? van uw leed het denkbeeld af te leiden;
Verstrooiing, die een floers op 't onheil weet te spreiden;
En wat genoeglijkheên 't gezellig leven geeft,
Waar 't hart een vatbaarheid voor zachte neiging heeft.
Vergeefs! De sombre wolk, die 't voorhoofd heeft betogen,
Verdikt zich meer en meer, en dooft het vuur in de oogen.
Hy kwijnt. Het heldre licht van 't opgeklaard verstand
Verflaauwt, gelijk een lamp die in een nevel brandt.
Zijn edel hart nogthands en enkle flikkeringen
Van geest, die nu en dan aan 't krank gemoed ontspringen,
Wekt hem de opmerkzaamheid van al wat hem genaakt,
Terwijl zijn kwijning-zelv hem meer belangrijk maakt.
Men doet hem overal de teêrste zorg ontwaren. -
De lieve Amine meest, die, in den bloei der jaren,
Niet ademend dan deugd, dan grootheid van gemoed,
Haar geestdrift uit zijn oog, gesprek, en voorbeeld voedt.
Zijn onderhoud, voor haar de tederste aller weelde,
Ontaart in zielsbehoefte, eer dat zy 't zich verbeeldde;
En eindlijk, eer zy 't weet, eer hy 't vermoeden kan,
Is de onrust van heur hart het eerst gevolg daar van.
Nu zucht haar moede borst: nu ziet men op haar wangen,
Een halfontslipte traan, een traan van weemoed, hangen:
Nu voelt ze Aristus smart zich drukken op 't gemoed;
En wenscht ze, indien 't mocht zijn, te heelen met heur bloed:
Kleeft eindloos aan zijn zij'; blijft hangen aan zijn wenken;
Sluit de oogen voor heur staat; en siddert, na te denken.
Rampzaalge! uw boezem blaakt van lichterlaaie min!
't Meêdoogen klopte er aan, de liefde sloop er in.
Helaas! om 't maagdlijk hart in 't wis bederf te trekken,
Wat hoeft er, dan belang voor lijdende op te wekken!
En gy, Aristus! gy, zoo teder steeds van hart;
Nu weeker dan ge ooit waart, door d' indruk van de smart!
Kunt gy de tranen zien in 's meisjens minlijke oogen,
En, zonder dat uw hand ze uit deernis af zou droogen?
Uit deernis? - Hemel, ach! hoe speelt men met dit woord!
Brengt liefde in die zy roert ooit koude deernis voort? -
Ach! ledigheid van 't hart, behoefte van te minnen,
De aantreklijkheid der ziel, 't begoochlen van de zinnen,
't Loopt alles, alles saam in 't zelfde middelpunt.
Aristus! waan niet meer, dat gy 't ontworstlen kunt.
Uw weêrstand is vergeefsch; vergeefsch, uw zelfverbloemen.
Wat baat het, heete min met vriendschaps naam te noemen?
Stel met dien ijdlen klank uw boezem vrij gerust:
Ze is meer gevaarlijk nog, zich-zelve niet bewust.
Een heldre Lentedag kwam 't Winterguur verzoeten,
En de avond vond Arist aan teedre Amines voeten.
Amine, 't is te veel! hoe zult ge dit weêrstaan?
De man, voor wien uw hart een wareld zou versmaân! -
Ja, machtloos zijgt ge in d' arm, gereed om u te ontfangen.
De tranen bigglen af van uw ontstoken wangen.
Uw oogen vonklen van een nooitbeproefden gloed.
Uw boezem golft en schokt op 't golven van uw bloed.
Vervoerend oogenblik! - ‘Aristus! in uwe armen....!
Ach, wil my voor my-zelv, mijn eigen hart, beschermen!’
Zoo roept ze al snikkende uit, geeft allen weêrstand op,
En - de onverbidbre Min voert zijn triomf in top!
* * *
De sluier viel van 't oog. Zy minnen, en verheelen
Zich-zelv de drift niet meer, waar ze even teêr in deelen.
Zy minnen: maar wat eind, wat uitzicht voor dien gloed? -
Ach! vraag den kranke in 't bed, waartoe zijn krankheid woed?
Helaas! hy voelt de kou, de siddring door de leden!
Ga, breng hem 't bloed in rust, herstel hem door de reden;
Vertoon hem, dat die koorts zijn kracht te hevig wordt,
Hem redloos in 't verderf, hem in de grafkuil stort!
Wat baat het? Zal hem dit van 't doodlijk kwaad bevrijden?
Helaas! 't vooruitgezicht verdubbelt slechts zijn lijden!
Wanhopend wendt hy 't oog van de aaklige uitkomst af,
En de onverheerbre kwaal geleidt hem toch in 't graf.
Wie leeft er middlerwijl zoo zalig als Amine?
Zoo zinbedwelming slechts dien grooten naam verdiene!
Verzekerd van het hart van dien zy tederst mint;
In wien zy d' eêlsten top der zielsvohnaaktheên vindt,
Voor wien ze alleen gevoelt en adem schept en leven,
Ziet ze in 't verhelderd zwerk geen donderwolkjen zweven,
Mistrouwt de zuisling niet dier zoete tooverkracht,
Waardoor 't beminnend hart op leed noch rampen acht,
Ja, 't lot trotseeren durft in 't felst der ongelukken;
En blindlings geeft haar ziel zich over aan 't verrukken.
Ja, juichende in een gloed, die t'elkens meer ontsteekt,
Gevoelt ze niet, dat aan heur heilstand iets ontbreekt.
Aristus! smaakt ge, als zy, dat onvervalscht genoegen,
Of doet een heimlijk wee u nog den boezem zwoegen? -
Verberg het voor u-zelv' en voor Amine vrij!
Niet strafloos stelt het hart zijn diersten plicht ter zij'. -
Neen, 't is die wellust niet, dien ge eenmaal placht te smaken,
Toen ge in Ismeenes arm van echten gloed mocht blaken!
Die lust, waar van ge in 't zoet van een onwraakbren schoot,
D' erkentelijken dank aan 's Hemels goedheid boodt!
Helaas! in 't hoogst genot der bruischendste vermaken,
Kunt ge aan u-eigenzelv' dat ijdel niet verzaken,
Die sombre ledigheid, die ge in 't gemoed beproeft,
Dat meer dan de enkle min, dat Echte min behoeft.
Dat zelfs in d' arm der weelde, in ziels- en zingenuchten,
Zijns ondanks naar een Gâ, zoo dierbaar eens, blijft zuchten;
In 't tederst mingevoel een heimlijk wroegen lijdt,
En de ontrouw die 't begaat zich t'elken maal verwijt.
Ismeene intusschen zoekt, de spijt ten prooi gelaten,
Een machtelooze troost in heur Gemaal te haten.
Te haten! Haat men ooit, wat m'eenmaal heeft bemind?
Vergeefs is 't, dat de drift, de woede, haar verblindt.
Haar hart gevoelt welhaast, hoe vast het is geklonken
Aan 't voorwerp, dat haar eens voor eeuwig wist te ontfonken.
Het schudt zijn kluisters wel, maar 't schudt hun band niet af;
En 't is, of zelfs de spijt hun nieuwe sterkte gaf.
‘Hoe (zegt ze)! 't is dan waar! Ik heb zijn hart verloren!
Zoo heeft hy de eed verkracht, my plechtig toegezworen!
De ondankbre! Had mijn trouw, mijn teêrheid, dit verwacht!
Is dit de onzaalge loon van die heur plicht betracht!
'k Heb daarom dan zoo lang zijn koelheên moeten dragen!
De hardheid van mijn lot in eenzaamheid beklagen!
Zijn wrevel doorstaan! en - beschreienswaarde vrouw,
De nachten slapeloos begraven in mijn rouw! -
Ontrouwe! Is dit die min, die eens zoo teder gloeide,
Toen ge in Ismeenes ziel met de uwe samenvloeide,
Met haar 't heelal vergat, en, zwijmende aan heur borst,
U-zelf den zaligste des warelds noemen dorst!
ô Dagen, dagen van verrukking! thands vervlogen!
Beloofde uw wellust my dien bitterste aller togen?
Moest ik mijn hart versmaad, beleedigd zien, gehoond?
Het offer van mijn jeugd met afkeer zien beloond?
Ismeene, is dit de kracht van uw bekoorlijkheden,
Met zoo veel vuurs voorheen bewierookt? aangebeden?
Waar zijn ze? is al dat schoon, die lieve glans, voorby?
Of was zijn heete min slechts laffe huichlary? -
Wreedaartige! is de blos van mijn gelaat geweken,
Wie heeft me, als gy-alleen, de kaken doen verbleeken?
Wie 't zwijgend hart gevoed met tranen over 't leed,
Waar uwe ondankbre drift my in versmooren deed?
Wie deed me in 's levens bloei van 't heimlijk wee verknagen,
Van t'elkens koele smaad voor teêrheid weg te dragen?
Ontrouwe, of bad mijn hart u niet op 't tederst aan,
Wanneer ge in wrevelmoed zijn teêrheid af dorst slaan,
Mijn minsten blik misduidde, en door uw blinde woede
Mijn liefde smoorde in 't hart, dat van uw wreedheid bloedde?
Ga, breng uw liefde thands, mijn eigendom-alleen,
Breng al uw tederheid aan andre aanminnigheên!
Laat andren op mijn recht die schoone buit behalen!
Heur nietsbeduidend schoon op 't mijne zegepralen!
Voltrek uwe euveldaad! voer uw vergrijp in top,
En offer haar uw Gade en beî haar telgen op!
Maar, wreedaart! 'k heb een hart! - Ik zal dien hoon besterven,
Maar mijn verachte min zal eenmaal recht verwerven!
Ik neem in 't duister graf uw rust, uw zielsrust, meê,
En laat u tot een roof aan 't wroegendst hartewee!’
Zoo spreekt ze, en voelt heur schoot van tranen overstroomen,
De hoogmoed tracht vergeefs hun vloeien in te toomen;
Zy schieten, als een vloed, die van een bergtop snelt,
De weenende oogen uit, terwijl de boezem smelt.
Ze omarmt het oudste wicht, dat, aan heur zijde spelend,
Haar 't lieve mondtjen biedt, als in heur droefheid deelend.
Zy neemt den zuigling op, die in het wiegjen ligt,
En drukt hem aan de borst met afgekeerd gezicht.
‘Mijn kindren (zegt ze)! ô hoop, ô wellust van mijn leven!
Ach, waarom moest mijn schoot u 't haatlijk daglicht geven!
Gy hebt geen vader meer! Uw moeder sterft van smart!
Rampzaalgen! ach, om u valt my het sterven hard.
Wat zult ge na mijn dood...? Ontbloot van steun en hoeder,
Versmaad zijn en veracht om uw versmade moeder! -
Tot doel zijn aan den wrok, die u te wachten staat
Om 't geen gy van haar draagt in 't kinderlijk gelaat! -
Mijn kindren! zoudt ge dus uws moeders dood bezuren?
Om haar den wreevlen haat van die haar haat, verduren?
Zal uw belang, uw heil, by die 't beschermen moest,
Te rug staan voor de drift, die zijn gemoed verwoest? -
Neen, Wichtjens, 'k duld dit niet; ik zal ons allen wreken,
En redden u van 't leed, dat ik onfeilbaar reken.
Die moed tot sterven heeft, heeft ook tot alles moed!
Voor my, 'k vervloek den dag, en adem wraak en bloed!’
Zy spreekt. Haar voorhoofd gloeit: haar oogen staan in vlammen.
Haar bloed gelijkt een' stroom, die over dijk en dammen
Gestegen, alles sloopt en omrukt in zijn vaart.
De stormwind bruischt door 't hoofd, van 't driftig bloed bezwaard.
Helaas! is dit de vrouw, die eens in blijder tijden
Verongelijkingen met zachtheid wist te lijden?
Die lijdzaam en gedwee by de aangedane smart,
Aan 't minste morren zelfs geen toegang gaf in 't hart?
Helaas! men leert zich eerst van 't ongelijk beklagen,
En 't dan met wederwil en tegenworstlen dragen;
En, zoo zich 't krank gemoed aan dit gareel vertrouwt,
De wraakzucht sleept het meê, die toom noch teugel houdt;
Die 't hart, 't verbeestlijkt hart, met zweepen noopt en sporen,
En God, en menschlijkheid, en plicht heeft afgezworen;
Zich-zelve, met vermaak, der Hell' in de armen stort;
En door geene Almacht-zelv te rug gehouden wordt!
Zy grijpt een kleene dolk, die in voorleden dagen
Haar Overgrootvaâr aan zijn gordel had gedragen,
Thands sints een dubbele eeuw by 't wapentuig bewaard,
Dat in een praalvertrek zorgvuldig staat geschaard.
Heur boezem bergt die pook. Zy neemt heur beide spruiten,
Beveelt haar koets, stijgt in, rijdt vliegendsvlucht naar buiten,
En geeft zich naar 't verblijf, waar teedre Amine leeft,
Die van 't haar naadrend kwaad geen 't minste denkbeeld heeft.
Men meldt een vrouw van staat. Den voortrap opgestegen,
Verschijnt zy met haar kroost. Amine treedt haar tegen,
En leidt ze in 't spreekvertrek tot de eigen kanapee,
Waar op zy d' eersten maal Arist in de armen gleê.
Ismeene zet zich neêr. Na luttel ademhalen,
Terwijl zy 't hol gezicht de kamer door laat. dwalen:
‘Is 't mooglijk, dat men hier vertrouwlijk spreken kan?
(Dus vraagt zy) 'k verg u daar volstrekt verzeekring van.
't Geheim is van gewicht, het geen ik heb te ontdekken.’
Amine doet terstond wat om haar is vertrekken,
En sluit de spreekzaal zelv met eigen handen af. -
‘Nu zijn wy (zegt ze) alleen, en eenzaam als in 't graf!
Dit wenschte ik. 't Is genoeg. - Wel aan! dat we ons verklaren!
Gy schijnt me, als iets uitheemsch, verwonderd aan te staren,
Amine! Kent gy my, of dit rampzalig kroost,
Dat mooglijk in dit uur zijn laatste zuchten loost?
Maar neen, gy kent ons niet. - Welaan dan! 'k ben Ismeene!
Nu kent ge ons, want gy bloost. - Geloof niet dat ik weene:
Indien me een traan ontrolt, het is van eedle spijt. -
Ik koom niet, dat ik u ons ongeluk verwijt'.
Neen, 'k kome om mijn Gemaal in 't eerloos hart te zoeken,
Dat zijne onkuische vlam voor eeuwig moet vervloeken!’
Dus zegt ze, en treft haar 't hart door 't snoodverborgen staal.
De onnoozle geeft een gil die weêrklinkt door de zaal,
Zijgt stervend van den stoel, en zieltoogt aan heur voeten!
Rampzaalge! moest ge dus voor 't tederst harte boeten!
Was zulk een gruwzaam eind beschoren aan uw min!
‘Dank, Hemel! 'k Ben op nieuw Aristus gemalin!
En niemand kan my thands dien tytel strijdig maken.’
Roept thands de woedende uit, gantsch purper en scharlaken
In 't aanzicht, en met bloed op kleed en borst bespat.
‘Waar toeft de Ontrouwe nu, die eens mijn hart bezat?
Waar is hy, dat ik hem op dit tooneel vergaste,
En hem de hand moog biên, die in heur bloedstroom plaste?
Maar neen, ik heb hem nog een foltring meer bewaard.’
Dus zegt ze, en smijt verwoed heur zuigling tegen de aard,
Vertrapt, en plet hem 't hart dat borst en beenders kraken,
En doet hem bloed en long uit mond en oogen braken.
Hy sterft. Het ouder kind schreit jammrend aan heur voet:
Zy wentelt het, by 't hair, en sleept het door het bloed,
En heeft den voet gereed om 't op den hals te treden;
Wanneer 't ontroerd gezin, dat opstuift van beneden,
De deur met eenen bons uit post en wervels drijft,
En daar een schouwspel ziet, waarvan het hart verstijft.
Helaas! heur Meesteres in stroomen bloeds bedolven!
Een teder, kermend Wicht, omspartlende in die golven!
Een kleiner, gants en al verpletterd op den grond!
Op welke afgrijslijkheên weidt hier het oog niet rond!
Men tracht om 't levend kind aan heur geweld te ontrukken;
Zy wringt het, eer men 't weet, den teedren gorgel stukken.
Nu rust ze. - Arist treedt in. Wie schetst zijn woede en schrik
By alle de ijslijkheid van zulk een oogenblik!
De hairen steigren hem werktuiglijk in den hoogen!
De woede bliksemt niet, maar klatert in zijne oogen!
Zijn tanden knersen saam, en knettren tegens een!
Zijne armen, uitgestrekt, verstijven als een steen!
Zijn lichaam schudt en trilt, als van den wind gedreven!
Zijn mond gaapt naar 't geluid, maar weet geen klank te geven!
Zijn hart, van 't bruischend bloed, daar stilstaande, overstelpt,
Bezwijkt. Hy zuizelt, valt, en - niets op aarde helpt.
Daar liggen nu op eens vier offers van uw woede
By een! Wat rest er nog? Is nog uw wraak niet moede,
Ontmenschte? Ga, vlieg heen, ontwijk een gruwbre straf! -
Zy gaat, maar werpt zich straks den marmren voortrap af.
De val verplet haar 't hoofd: gevoel en leven wijken,
En 't Treurspel is voleind met vijf verscheiden lijken.
1795.
Indien ik nu of dan, beminnelijke schoonen,
In een of ander stuk van Dichterlijk verhaal
Een weinig hekelzucht mocht toonen,
Vergeeft mijne al te oprechte taal.
Ik sprak dan niet van u, maar van die oude vrouwen,
Die vrouwen van den langverloopen tijd,
Die ge in 't Historieblad naar 't leven kunt beschouwen;
Maar niet van u (och neen!) die zonder feilen zijt!
Gelooft my, al dat soort van vrouwen uit de boeken
Was grillig, kribbig, trotsch, en wist niet wat het wou.
Wat onderscheid met u! By u zoo iets te zoeken.
Vraagt aan uw minnaars eens, hoe dat gelukken zou? -
Ik handel dus van haar. Van haar is steeds de reden,
Als iets onaangenaams u voorkomt, waar 't ook zij:
Maar schoonheid, maar verstand -, begaafd-, bevalligheden! -
Ja, neemt die vrij voor u, ik ben er meê te vreden;
En zoo ge wel wilt doen, voegt nog de helft daarby.
ô! 'k Geef u alles toe! 'k Wil vrienden met u blijven;
En daarom, schenkt my thands een gunstig, gunstig, oor.
Ik moet u een geval, dat aartig is, beschrijven:
't Viel - onder Ergenshuizen voor.
De dag begon zich reeds allengskens in te trekken,
En Wijnmaand stak het hoofd omwingerd in de lucht:
Het weiland ving nu aan een dorren grond te ontdekken,
En 't heuvelgras wierd bleek. - Het Noorden geve één zucht,
En flap! daar liggen loof en bladeren
Verdord, en droog, en geel, te sterven op den grond!
Maar nog is 't zoo verr' niet: de tijd begint te naderen;
Nog staat de boomgaard vol en tokkelt oog en mond.
De wijnoogst evenwel verlangde naar den kelder,
En 't appeltjen was rijp, en keek naar plukkers rond.
Een schoone morgen rees. De lucht was klaar en helder:
De daauw had als een meir de dalen overstroomd:
En uit die zee van damp stak 't bruingeblaakt geboomt'
Zijn top en takken op, met de afgeschoren kruinen
Der heuvelen en omgelegen duinen.
Het licht der halfbewolkte en halfontdekte zon
Scheen met een flaauwe glans, den weêrschijn uit een bron
Gelijk, al bevend door de dartle wijngaardranken
En zware trossen heen, die tak en loof doen wanken,
Waar onder 't morgenkoeltjen zweeft.
't Gevogelt' groette 't licht: een vogel is beleefd!
Dit blijkt aan mijn Parkiet, die 's ochtends door zijn tralie
Den goeden morgen riep aan 't Hof van Hyder-Ali,
En nu, by mijn ontbijt, het zelfde compliment,
Getrouw in 't Duitsch vertolkt, aan zijn meestresse wendt.
Poëeten weten dat! ook zult ge schaars ontmoeten
Dat vogels uit een vers den uchtend niet begroeten.
Dit is de Mode zoo: een Dichter van fatsoen
Richt ze altijd daar toe af, hy kan niet minder doen.
Dan 't zij daar meê zoo 't wil! 't Was ochtend en schoon weder:
Daar koomt het al te maal op neder.
De zachter zonnegloed, de zuivrer lucht van 't land,
Verkwikte, en riep het hart van zijn langdurig zwoegen
Tot kalme rust en stil genoegen;
Wanneer de groote God, die alles legt in band,
En dien wy zonder broek door koude en wind doen treden,
Verzadigd van den rook der steden,
En, hunkerend naar tijdverdrijf,
Zich nederzetten kwam in 't lieflijk landverblijf.
Men zegt, en 'k wil het niet weêrspreken,
Dat al die menigte van zuchten zonder hart,
Van oogen, vol geveinsde smart
En valsohe tederheid, en dat bedriegend smeeken,
Om de onschuld en de deugd de hartaâr af te steken,
En, boven al, die dwaze en zoutelooze klap,
Die Steedsche en Hoofsche minnaars voeren,
Hem walgde. - 't Kan wel zijn! Dus trok hy naar de boeren;
Maar liet zich voor den zijden lap,
Die om zijn schouders hing, van luchtig vrouwenlaken,
Een zomersch Buitenkleedtjen maken,
Zoo lief, zoo aartig, zoo van pas,
Of 't aan zijn lijf geschilderd was!
'k Zal hier zijn hoed, zijn frak, zijn hartbetoovrend vestjen,
Zoo weinig als het gantsche restjen
Van zijn nieuwmodische kleedy
Niet laten monstren op een rij.
Neen, Dames! maar 't was mooi! En, om u blijk te geven,
Uw Thirsis, toen hy laatst op 't Landgoed B. verscheen,
(Zaagt ge ooit iets schooners van uw leven?)
Had juist dat pak van hem te leen.
Al mijmrend...‘Over beuzelingen?’ -
Dat weet ik niet! Misschien! 't Geen de een een beuzling heet,
Zijn voor den ander soms wel zeer belangbre dingen.
Vraagt dit aan buurman Archimeed,
Die als hy laatst in een van de eerste kegelsneden
A x gelijk aan y in tweede macht, bevond,
Oneindig beter was te vreden
Dan met een lot van duizend pond.
En echter, gy en ik (ik heb juist geld van nooden),
Wy zouden die ontdekking thands
Wel afstaan, zoo ons eens een derde wierd geboden,
Ten minste, voor de halve kans. -
Hoe 't zij, hy mijmerde. - Dus, wandlende in gedachten,
Door veld en akker, kamp, en wei,
Ontmoet hy midden op de hei',
Waar ge alles eerder zoudt verwachten,
Een Schoone, wier gewaad, en houding, en gezicht,
Hoe zeer niet t' eenemaal naar steedschen smaak gericht,
Nogthands de klare blijken droegen,
Dat ze in de heete zon geen velden om hielp ploegen,
Noch onder 't lage boerendak
De handen in de waschkuip stak.
Een lang en sneeuwwit kleed hangt losjens om heur leden,
In fijne plooien, af te golven naar beneden;
Maar met een vuurrood lint om 't middellijf gegord,
Waar onder 't langs de heup op 't zwierigst nederstort.
De heilige Orde der Levieten
Plag juist zoo'n Choorkleed aan te schieten. -
De fijne en dunne stof van 't lenige gewaad,
Waar 't zwellen van de heup zich door bemerken laat,
Verschoont de schoonste borst, ten halven overtogen
En voor de helft ontdekt, voor de aangetrokkene oogen,
Terwijl zy 't blanke kleed beschaamt,
En, zachtkens door den band gepraamd,
Heur lieflijk opgezette deelen,
By ieder zuchtjen dat zy aâmt,
Door 't losse plooisel heen doet spelen. -
Heur hair, met al de kunst der schoonste onachtzaamheid
Langs nek en schouders uitgebreid,
Was tegen 't achterhoofd bevallig opgebonden.
Een hoed, met veedren opgesierd,
Waar meê het dartlend windjen zwiert,
En met een sluierdoek omwonden,
Boog over 't vonkelend gezicht,
En overschaduwde zijn des te sterker licht. -
Op 't eigenst oogenblik kwam schoone Henriëtte,
Op een bevallige charette,
Die Damon, aan heur zij', beteugelde in den vaart,
Haar schoon vertoonen over de aard.
Ik meen, het deel der aard, naby de stad gelegen,
De meestbezochte wandelwegen. -
Zy hoort, en zwelgt heur' roem met gretige ooren in;
Zweeft heete lonken door, en ijverzuchtige oogen;
En laat begeerte en spijt, en vijandschap en min,
Als zegeteekens na van 't zegerijkst vermogen;
En - heeft noch hoofd meer, noch vriendin. -
‘Maar, Dichter, Henriëtt'....!’ Mijn schoonen, uw bevelen? -
‘Die naam koomt evenwel in d' ouden tijd niet voor;
Dat ziet op iets -!’ In geene deelen! -
Maar de oude namen zijn zoo lelijk in 't gehoor,
Gy zoudt ze onmooglijk kunnen lijden;
'k Vernoem haar daarom met een naam van nieuwer smaak.
My docht, ik deed zoo wel, en valt dat zoo bezijden!
Doch, eer ik om een naam by u in ongunst raak,
Zal zy (dan dat we ons weêr niets onbedachts vermeten,
Ai, zegt me uw namen eens?) Kay-fai-kataddry heeten.
Is iemand uwer zoo genoemd,
Zoo bid ik, 't zij my niet verbloemd.
‘Wel neen wy!’ - Nu, dan 's 't goed; dan zal ik voortverhalen.
Nu, immers, doe ik wel - of zou er nog iets falen? -
‘Maar Kai! fai! taddry! foei, wat zotter naam is dat!’
Zie daar, ik dacht al half, dat ik het kwalijk had!
Wat wilt ge dan voor naam? - Is Vercingetorissa
Misschien wel van uw smaak? dat zweemt wat naar Clarissa.
Of Kombarkanglas? Gro? Brassolis? of Bhinbheul?
Al, namen, die ik graag voor Henriëtte ruil! -
Dat's ook al 't rechte niet, na dat ik kan bemerken.
Wel! noemt me zelve een naam uit ouderwetsche werken.
Doch neen, die leest gy niet, gelijk natuurlijk is.
Kom aan! Aëllo dan of Heliochroïs?
Of - Walburg? Wobberich? - Nu wordt gy ongeduldig:
Maar immers ziet gy klaar, mijn oogmerk was onschuldig;
En, wilt ge meerder keur....? ‘Hou op, gy kwelt ons maar;
Ga in uw reden voort, en laat de namen daar!’ -
Fiat! Laat Henriëtt' waar heen zy wil vervaren!
Ik schrap haar uit, met naam, met al;
En zien wy naar die Nimf met opgestrikte hairen,
Wat daar in 't end van worden zal! -
Zy zweefde, met een zwier van houding, tred, en leden,
Uitstekend in bevalligheden,
Langs 't bruingroen veldtapijt, in passen naar de maat:
En de oogen, op haar zelv geslagen,
Doortinteld van 't vermaak van vleiend zelfbehagen,
Bezielden 't heldere gelaat. -
De Liefde, t' eenenmaal verwonderd,
Van in een oord, zoo afgezonderd,
Een Nimf, als zy, te zien, treedt ze aanstonds in 't gemoet',
En nadert haar met een galanten groet,
Dien zy met de eêlste kunst van 't ongedwongendst nijgen
En sierlijk buigen van het hoofd,
Vervuld van een welsprekend zwijgen,
Beandwoordt, en geheel verdooft.
‘Wel hoe! (hervat de Min) zoo schittrend een Princesse,
In zulk een woesteny en afgelegen streek!
Of zijt ge mooglijk een verlaten minnaresse,
Die Feest- en Hofgewoel op 't stille land ontweek,
En in den luwen schaâuw der bosschen,
Of aan den voet der holle rotsen,
Heur zuchten menglen gaat aan 't ruischen van een beek?’
De Nimf, op 't hoogste verontwaardigd,
Dat haar beroemden naam die hoon wordt aangedaan,
Van voor een stervling en verlaatne door te gaan,
Laat al den wrevel zien, dien zulk een smaad rechtvaardigt,
En zegt: ‘Door 't gantsche rond der wareld kent men my.
Wat ademt, buigt den hals voor mijne heerschappy.
Een Godheid, in het hart van ieder aangebeden,
Van de allerlaagste stulp tot aan den koningsthroon,
Ontfang ik rijker hulde als een der Hemelgoôn,
En heersch op driften, ziel, en reden.
Men noemt my (moet ik u dit zelve doen verstaan,
Daar alles van mijn macht getuignis draagt?) den waan.
De Krijgsman vliegt door my in 't bloed, en vlam, en vonken,
Den zichtbren dood in d' arm, en sneuvelt blij te moê.
De schoone zit, door my, heur schoonheên op te pronken,
En drukt voor heur verval de scherpziende oogen toe.
Geleerdheid pijnt, door my, zich af, in 't letterblokken;
Behaagzucht, in de kunst om harten aan te lokken,
En ('k lach, zoo vaak ik 't ooit bedenk!)
In 't zoeken van een pas, een houding, of een wenk.
Door my slijt hy de meestvernoegde dagen,
Met uiterlijk, verstand, en kennis, wel te vreên,
Die by Natuur zich mocht beklagen,
Van heur te groote spaarzaamheên.
Mijn tooverkracht vergroot heur gaven in zijne oogen
Tot zulk een opgehoopte maat,
Dat, van heur mildheid opgetogen,
Hy slechts zijne eeuw beklaagt, die zijn verdienste haat.
My sticht de sterveling zijn trotsche praalgebouwen!
Van welker logge last het krimpende aardrijk zucht,
En onder een uitheemsche lucht
Uit rots en marmergroef gehouwen.
My viert men zelfs in 't doodsch en eenzaam grafverblijf,
Waar ik met eigen hand op toets- en marmersteenen
Vergulde logens maal en schrijf,
En Faam en Vaderland op 't koud gebeent' doe weenen,
Waar aan, in weêrwil van den grafzerk en zijn pracht,
Door niemand ooit weêr wordt gedacht.
Ja, zelfs in 't hart van hun die my versmaden,
Geef ik in 't heimelijk de wet;
En vlei met eer en lauwerbladen,
Den woestaart, die den voet op eer en lauwer zet.
'k Doe sommigen hunne afkomst gronden
En glorie dragen op 't geslacht
Van ouderen, die nooit bestonden
Dan enkel in den droom van hun verbeeldingskracht. -
Weêr andren (laaggeboren slaven,
Geboren voor de zweep, den breidel, en 't gareel!)
Druk ik Gelijkheid in, als aller menschen deel,
En doe hen op den wenk van hun gelijken draven,
Op dat geen meerder hun beveel'!
Ik weef de trotsche tullebanden;
Schakeer ze met smaragd, en goud, en diamant,
Als in den starrengordel branden,
Die 's hemels midden overspant. -
Ik steek den wijrook aan, wen hy aan aardsche Goden
Van allerhanden slag en staat,
Door vleizucht, staatkunst, eigenbaat,
By handenvol wordt aangeboden;
En geef dien geur daar aan, waar in zich 't hart verzaadt. -
Doch, 't geen mijn heerschappy nog meerder uit doet stralen!
Zy is tot zelfs in 't rijk der Liefde voortgeplant.
Zie slechts die Jonkertjens, die om de vrouwen dwalen
Als hommels om de roos of sierlijke amaranth.
Zy zoeken thands de gunst, de tederheên der schoonen
Niet meer. - Och neen! och neen! maar slechts een blooten schijn,
Een valsch en uiterlijk vertoonen
Van in genegen gunst te zijn;
En alle lust en welbehagen,
Waar naar men tegenwoordig tracht,
Is, om den enklen naam te dragen
Van wel te staan by 't schoon geslacht. -
Dan, boven al mag ik mijn hoogste glorie stellen,
In dat ik 't hart bezit der lieve Juffrenrij,
Wier hulde en trouw ik nooit naar waarde kan vertellen,
Maar die niet ademen, niet leven, dan door my.
Die....!’ ‘Zacht wat (zei de Liefde, en viel haar in de reden)
Beroem u, zoo 't u lust, maar brand uw handen niet!
(De kunne hoort tot mijn gebied!)
En ken in dit, hoe zeer my ongewoon, verkleeden,
Den God der liefde zelf, wiens boog en pijl gy ziet!
Neen, neen, Mevrouw, regeer zoo veel gy wilt regeeren!
Maar 'k sta u d' eigendom van 't vrouwenhart niet af.
Doe elders uw bevelen eren;
Ik voer hier d' onbepaalden staf.
Ik oefen op die zachte en teedre zielen
Een macht, die in heur hart geen mededingster kent;
En twijfelt ge ooit of ooit voor wien zy nederknielen,
Zie slechts mijn kenlijk merk hunn' oogen ingeprent.
De Liefde is 't, ik-alleen, die in dees meesterstukken
Van de allermeesterlijkste hand
Den geest en 't leven stort, en 't vindingrijk verstand,
Dat met de schoonheid samenspant
Om warelden van een te rukken.
Beschouw 't onnoozel maagdelijn,
Wier ruw, eenvoudig hart nog vreemd is met de liefde,
Dat dartelt, lacht, en schreit, maar zonder vreugd of pijn!
En zie die zelfde Maagd, als haar mijn angel griefde!
Naauw voelt zy 't blaken van mijn gloed,
Of mijmrende ernst neemt plaats in haar gemoed.
Zy leert een woord, een wenk, een lach, een houding wegen.
Zy smoort met alle zorg de koorts die haar bestookt;
Maar noem haar 't voorwerp eens, waar voor haar boezem kookt,
En zie, als 't dekkleed valt, de vlammen opgestegen!
Op 't voorhoofd, door den gloed gebloosd, -
In 't kwijnende gezicht, waarin de heete vonken
Uitschittren in verliefde lonken, -
En op de blanke borst, van 't heimlijk vuur geroost,
Die in heur zwoegend ademhalen
Den opgesloten' zucht zijn doortocht wil bepalen, -
Op de uitgebleekte kaak en halfontsloten mond -
Zweeft dan in gloênde zonnestralen,
De vurige begeerte rond.
Zoo vliegt, wanneer in rijpe halmen
Een enkel vonkjen slechts ontbrandt,
Met duizend vonken, duizend walmen,
De teugellooze vlam door heel het vruchtbre land.
Zy blaakt, verteert, verslindt, en plondert
De onschatbare oogst, die Ceres schonk,
En woedt, en woelt, en zwiert in 't honderd,
Tot alles staat in rook en vonk.
Vergeefs tracht Hymen zich met my gelijk te stellen,
Daar zijn geheiligd snoer de handen samenvlecht.
Hoe naauw, hoe fel somtijds, zijn stalen banden knellen,
Wat is zijn keten toch, als ik den band niet hecht?
Ja zelfs, wen ik my wil vermaken,
Ontsteek ik, als 't my lust, het koudstbevrozen bloed,
Doe de afgeleefde Best heur rimpelige kaken
Beschildren met der rozen gloed;
Haar uitgevallen hair met dons en watten vullen;
En macht van pluimen, kant, en lint,
En wat een jeugdig hoofd mag hullen,
Belachlijk staaplen op de krullen,
Die ze om heur kalen schedel bindt.
Zoo keer ik, als 't my lust, de rangen 't onderst boven;
Verneêr den hoogmoed, staat, en schat;
Vereffen wapenrok en graauwe linnensloven,
En 't purper met het wollen brat.
Gy kent Brandon? zijn Frieschen deken,
Met gouden laken saamgelast?
Zijn Ridderspreuk, daar op gepast,
Wanneer hy met den bruiloftsgast
Naar d' opgehangen ring kwam steken?
Maar wat behoeven wy van vroeger eeuw te spreken!
Mijn strikken zijn nog even vast,
En niemand! die er uit zal breken.
De fiere Lucia, reeds van haar bakermat
Op glans van goud en adel prat;
Wie de oude naam en staat van afgestorven vaderen
Het harte steeds vervult, de hersens draaien doet;
Die niemand toeliet haar te naderen,
Dan van een even roemrijk bloed,
En even zeer als zy gegoed; -
Die fiere, door mijn vuur aan 't glimmen,
Ontfronst het hooge voorhoofd thands,
Vergeet voorouderlijke schimmen,
En Adeldom, en rang, en goud- en wapenglans;
En, voor mijn scepter neêrgebogen,
Neemt ze eindelijk de ketens aan -
Van wien? - Van een, die zelfs zijne oogen
Niet bevend op haar durfde slaan.
Zoo ziet men 't prachtig stof, dat eenmaal Vorsten tooide,
Of om eens Raadsheers schouders plooide,
Gescheurd, versleten, afgepluisd,
En de eer zoo kostbre staatsietabberd
Strekt eindlijk voor een vuilen zwabbert,
Waar Pikbroek zijn kombuis meê kuischt.’
Met zichtbre blijken van verstoren,
Stond hem de Waan vast aan te hooren,
Tot ze eindlijk uitborst met een lach:
‘Schoon Heertjen! 'k wil met u my nog wat bezig houen,
Maar spelden wy malkaâr geen kwakjens op de mouwen;
Beschouwen we eens bedaard, waar elk op bogen mag!
Gy roemt van uw volstrekt gezag
Op 't hart der minnelijke kunne;
En wat is 't eigenlijk, waarop ge u dus verheft? -
Dit, dat uw toorts haar eenmaal treft? -
Wel! dat ik u dien roem vergunne!
Maar wat beteekent dit? Beheersch haar door uw vuur;
Dat rijk is zeker kort van duur!
Daar ik, door haar geheele leven,
Van 't eerst ontwikklen der natuur,
Onscheidbaar aan haar zij' blijf kleven,
En elken ademtocht bestuur.
Zie 't kleene Meisjen eens, dat met gebrekkig stamelen
Slechts halve woorden uiten kan.
Reeds aan de kniën van Maman,
Zult gy haar (prijs ze slechts, en zie heur oogen dan)
De schatting van den lof met wellust in zien zamelen,
Terwijl zy, met de volste hartelust,
Den spiegel toelacht, liefkoost, kust. -
Zie, met wat juichen, wat gebaren,
Ze een nieuw, behaaglijk kleed ontfangt: -
Ja, hoe ze op 't borstjuweel blijft staren,
Dat op haar moeders boezem hangt. -
Wat zeg ik? Zie haar 't hartjen hijgen
By elk versiersel dat zy ziet,
Om eens tot dat geluk te stijgen,
Dat ze ook zoo schittren moog! - Maar liefde kent zy niet!
Zoo werk ik in dat hart! zoo schiet ik met de jaren,
Mijn wortel meer en meer en dieper in zijn grond!
En, 't zij zy 't voorhoofd fronse, of vrolijk op doe klaren,
Ik spreek, ik lach, ik zucht, ik adem uit haar mond.
Dus dringt de vreemde loot, door kunstervaren handen
Op d'ingesneden stam eens vruchtbooms ingeënt,
Heur vezels vast in 't hout, vereenigt merg en randen,
En voedt zich uit zijne ingewanden,
En noodt de waterende tanden
Op vruchten van den tronk, maar die hy zelf niet kent.
Het lust my thands niet, op te halen,
Wat offers van belang my door het schoon geslacht
Aanhoudend worden toegebracht?
Noch 't lang en pijnlijk werk te malen,
Geheiligd aan 't toilet, de schouwplaats van mijn macht.
ô! Wilde ik de geheimenissen
Van mijn gewijde dienst ontdekken aan 't gezicht;
Geloof my, onbedreven Wicht!
Ik had u wondren op te disschen.
Want wien grijpt geen verbazing aan
By de onnavolgbre kunst der Hairbouwkunstenaren,
Wen ze uit een handvol dunne hairen,
Een weinig fijngemalen graan,
En enkle tonnen smeers, gestichten doen ontstaan
Die 't Septizonium van Romen evenaren!
Ja, meerder nog! te boven gaan!
Of wen zy dorre grijze tressen
Van uitgedroogde veldgodessen,
Door kruidery, en staal, en vier;
In bruine lokken, los van zwier,
Verandren; en den Dood braveeren,
Wanneer hy, dien hy zoekt, niet kent,
Zich raadloos in de rondte wendt,
En eindelijk, vruchtloos weêr moet keeren.
Ik rep van d'eedlen balsem niet,
Waar sint Denijs gewis zijn oliekruik voor liet,
Medéa, 't groot geheim, waar ze Ezon jong meê maakte.
Die, schoon 't vertraagde bloed zijn frisschen doorloop staakte,
Den bloesem van de jeugd aan borst en kaak hergeeft;
De rimpels vlieden doet (waar 't stoutste hart voor beeft,
Wanneer ze op 't voorhoofd van de vrouwen
Een onbescheiden boek van ieders doopceêl houen);
En 't maagdlijk schoon vernieuwt, gelijk 't verstorven groen
In 't levenwekkend Maysaizoen.
ô! Zaagt gy eens de menigte van handen,
Die aan mijn outertooi alleen
Heur dienst, heur kunst, heur vlijt verpanden;
Het bleek u, hoe mijn macht alom wordt aangebeên.
Gy zaagt geheele legerscharen
Door een krioelen als de baren,
En de aard bedekken met hun vloed.
Te recht! Ook scherp ik geest en ijver,
En maak ze vruchtbaar door mijn gloed;
Span alle veêrkracht eindloos stijver;
Beschaaf 't vernuft, de kunst, den smaak;
En schep alom bevalligheden
Die nimmer Wijsgeer wist te ontleden,
Terwijl ik 't leven dierbaar maak.
Zie de eene 't fijnste rag, uit teder vlas gesponnen,
Beschildren met den fixen naald;
Daar de andre levende festonnen
Op 't Indiesch wormgeweefsel maalt.
Nimf Iris ziet van uit den hoogen
Haar lichtriem met verwonderde oogen
In tastbre stralen uitgebreid,
Die, kunstrijk door elkaâr gestrengeld,
En met den gloed van 't goud gemengeld,
Uitschittren met een meer dan hemelheerlijkheid.
De glans der ruwe diamanten
Verspreidt zich uit de ontelbre kanten,
Die de onvermoeibre kunst hun gaf;
En flikkert uit hun zilvren randen
Om hoofd, en hals, en borst, en handen,
In bloemen, ketens, strikken, banden,
Met duizenden van kleuren af:
Terwijl de gloeiende robijnen
Van tusschen 't goud- en zilverdraad
In glorievollen luister schijnen
Op 't oogverblindende gewaad.
Dan, sla, waar heen ge wilt, slechts onbenevelde oogen,
Gy zult de schoonen steeds aan me onderworpen zien
En dikwerv' waant ge haar voor uwe macht gebogen,
En in uw strik geklemd, ja hebt den naam misschien,
Dat echter al het wenden, woelen,
Het zuchten, trachten, en bedoelen,
In spijt van 't geen men van zich geeft,
In my-alleen zijn voorwerp heeft.
Gy waart het (is 't niet waar?) dit hebt ge u steeds vermeten,
En meent het wonder wel te weten,
Die van Mauzolus prachtig graf
Aan Artemisia het grootsche denkbeeld gaf?
Voorzeker, 't was uit liefde, uit ongelijkbre liefde,
Dat ze, een' Gemaal ter eer', de marmerrotsen kliefde,
De mijnen uitdolf tot den grond,
Om 't trotsche Lijkgesticht te bouwen,
Dat de aard verwonderd aan moest schouwen!
Onnoozle! kijk ter dege rond!
Of liever, laat de daden spreken!
Is 't niet aan Dardanus gebleken,
Hoe diep haar heur Gemaal in 't hart geworteld stond? -
Dien Abydener na te loopen,
En, als zy op geen weêrmin hopen,
Zijn liefde niet bezitten mag,
Hem de oogen uit het hoofd te halen;
Dit stelt haar huwlijksmin in d' allerschoonsten dag,
En toont, wie van ons twee op 't wonderstuk mag pralen,
Dat de aarde met verbazing zag. -
Ja, zelfs van deze dolle vlagen
Kunt ge ook by haar den roem niet dragen:
Zy kende uw vlam, uw fakkel, niet;
Maar brandde om haar bevalligheden
Op nieuw vereerd te zien, gevierd en aangebeden;
En als de Jongling die verstiet,
Benam de wraakzucht haar de reden,
Zoo als men 't meer van vrouwen ziet,
In wie geene andre drift gebiedt.
Doch laat daar de afgeloopen tijden,
Waarin ge u heel veel voor liet staan!
Ten minste zal ik nooit uw ijdel snoeven lijden,
Als deedt gy 't teder hart van onze meisjens aan.
Zie Lucia; haar tinteloogen,
Haar houding, schijnbaar zoo verliefd:
Gy waant, gy hebt haar hart gegriefd,
En ze is voor Lydamon bewogen.
Maar neen, mijn vriend, gy zijt bedrogen. -
Een Mededingster, haar vriendin,
Gelukkig in des jonglings min,
Zie daar op wie zy tracht de zege te behalen!
Haar zucht is enkel om te pralen,
En gy, gy hebt geen deel daar in.
Bedenk gy-zelf, hoe menigmalen,
En met wat felle smaad somwijl,
Ik d' angel afbrak van uw pijl!
En hoe ik 't lieflijkstschijnend gloren,
Den hevigsten, den zoetsten tocht,
Dien ge immer in een boezem wrocht,
Zich-zelven voor een naam, een tytel, deed versmooren,
Ja, voor een stamboom zelfs, voor luttel gouds gekocht!
Lycoris was verdeeld, verbijsterd in heur zinnen,
En waande nu, Narcis, en dan, Filint te minnen.
Narcissus wendde zich tot my,
En (zie wat kleinigheid een vrouwlijk hart kan winnen!)
Ik voegde een witte pluim by zijn gewoon livrij:
Hy toont zich - en Lycoor is binnen.
Door my, is Chloë kuisch (zy acht geen mensch op aard
Haar tederheid, haar gunsten waardig): -
Melinde, dadelijk op d' eersten aanzoek vaardig,
Zoo dra men zich in een gestarnden rok verklaart.
Ach! deugd en ondeugd zijn me, om 't even, eigenäardig,
En 'k mengel beiden in 't gemeen
Op 't onnasporelijkst door een.
En is het zelfs geen klacht die steeds ten hemel steigert,
(Waar ook geen mensch geloof aan weigert,)
Dat nooit het vrouwlijk hart zich vestigt of bepaalt;
Veranderlijk als 't licht dat van de maanschijf straalt,
En wisselvallig als de baren;
Onöverzienbre zee voor die haar wil bevaren,
Waar op men in 't onzeekre dwaalt? -
Wel nu! ik ben 't kompas, dat op die woeste golven
Den altijdzeekren streek aan wijzen toonen zal!
Wat grilligheid gelijkt, weêrstrevigheid, geval,
Ik ben er de oorzaak van, hoe diep ook soms bedolven.
Ik, de Onrust, die het uurwerk drijft,
't Beweegrad, dat den kring beschrijft,
Die 't gantsche werktuig zet in leven,
En aller raadren loop bestemt;
En, wat u ooit in haar bevremt,
Ik weet er reden van te geven.’
De drift vergrootte met de twist;
En Liefde, door zijn aart zoo hoofdig als lichtzinnig,
Werd meer en meerder heet en vinnig,
En riep: ‘Ons beider macht zij door den proef beslist!
Wat strooien wy met ijdel babbelen
Ons eigen aanzien hier te grabbelen;
't Is anders niet dan tijd verkwist.
Laat andren, wien het lust, aan uw Sofismen knabbelen,
Ik ben Experimentalist!’
Hy sprak, als vlugge Florisette
Juist uit het naast gehucht in 't veld te voorschijn trad.
Een hagelblanke serviette
Bedekte 't blonde hair, dat stijf gevlochten zat.
De onnoozele eenvoud van haar wezen
Liet ieder toe, in 't hart te lezen,
Nog onbedreven, nieuw, onkundig, onverstrikt,
En daarom, bovenal voor zulk een proef geschikt.
Nooit was haar oog 't gewoel der steden,
Haar oor, 't bedwelmend stadgedruis,
Haar borst, de gifte lucht met d'adem, ingegleden:
Niets kende zy dan 't land, de Herderlijke zeden,
Der vooglen lied, en 't boom- en zachte stroomgeruisch.
Slechts Tirsis, slechts Fileen had soms in ruwe tonen,
Op 't mollig groen van 't klavergras,
Haar, onder twintig boersche schoonen,
Gemeld, dat zy de schoonste was.
‘Kom (sprak de Liefde)! zie dit harte,
Nog vrij van waan en minnesmarte:
Bescherm dit (kunt gy) voor mijn schicht.
En 'k zal het u gewonnen geven,
Uw meerderheid niet tegenstreven,
Zoo ik in dezen tweestrijd zwicht!’
Hoe zeer men ook de kans als ongelijk mocht wraken,
De Waan onttrekt zich niet: dit waar heur aart verzaken!
Zy vat de herderin op 't minzaamst by de hand;
Terwijl de dartle vlammenstoker
De felste en scherpste pijl uit zijn geheelen koker,
Op 't kromgerekte boogjen spant.
Een schoone herdersknaap, de luister van het land,
Vertoont zich, biedt zich aan, en houdt haar opgetogen:
De pijl koomt snorrend aangevlogen,
Doch roert heur borst niet aan, of heur Beschermgodin
Houdt haar op 't oogenblik een spiegelglas voor de oogen,
En - 't hart is schootvrij voor de min.
Hamburg, 1793.
't Was op den gladden oeverkant
Van 't porceleinen vat
Waarin Klimeen heur goudvisch had,
Door Jessoos meestbegaafde hand
Met sierlijk blaauw beklad,
Dat Selima, de fraaiste Kat,
Op gunst van heur Meestresse prat,
Met fiere hals te prijken zat,
By 't levenvoerend bad.
Heur schittrend esmerauden oog,
Waar uit een zachte vonk
Der klimmende begeerte blonk,
Die heimlijk hart en staart bewoog,
Ontsloot zich met een lonk,
Den sierlijk geschakeerden pronk
Waarmeê Natuur heur vacht beschonk,
En echt Sineeschen knevelbaard,
En fulpen ooren, waard.
Zy loerde, en zag in 't stilstaand meir,
Dus schildrende op heur post,
In oogverblindend goud gedoscht,
Twee vischjens, zwemmende op en neêr,
De roem van 't schubbig heir.
Een purpren glans, zoo zacht en teêr,
Als 't zilver van de Duivenveêr,
Verhief dien gulden zonnegloed
Op 't blaauwen van den vloed.
Al dartlend op en onder 't vocht,
Onwetend van gevaar,
Vermaakt zich 't stom en weêrloos paar,
Gants buiten vrees en achterdocht,
En wordt nog niets gewaar.
Maar ijlings klieft een knevelhair,
En flux een ruige klaauw, de baar,
En tast, en zoekt een lekkren prooi
In zulk een fraaien tooi.
Wat hart wordt door geen goud verlokt?
Wat huiskat door geen visch?
Het dier grijpt zes- ja tienmaal mis,
Door graâge lust en schroom geschokt:
In 't eind heur' greep gewis,
Verlengt zy poot en nagelspits,
En rekt zich uit zoo lang zy is,
Doch glibbert van de gladde baan,
En stort in d'oceaan.
Wel tienwerf geeft zy 't lijf weêr op,
En maauwt met wijden strot,
Tot elken dooven watergod,
Al worstlend met het ruime sop,
Tot ze eindlijk zwicht voor 't lot.
Geen Triton kwam van uit zijn grot,
Geen Tethys uit heur waterslot,
En Jacquelîne noch Margriet,
Vernam heur schreeuwen niet.
Alleen sloeg Lorre van zijn kruk
De droeve Selima
Met oogen vol van wantrouw gaâ,
En zag heur schrikbaar ongeluk.
Doch merkte 't niet zoo dra,
Of riep haar straks al jouwend na,
Jouw lelijkert, en ha, ha, ha!
Een gunstling heeft, hoe onverdiend,
In 't onheil nooit een vriend.
Maar gy, die 't minlijk poesjen derft,
Bevallige Klimeen!
Ai, matig uw bedrukt geween:
De droefheid, die uw kaak misverft,
Behoort geen Katjen, neen,
Hoe vol ook van aanminnigheên!
Maar wilt gy, richt een marmersteen
Op 't graf der arme Drenkling op,
Met roosjens aan zijn top.
En schrijf dan vrij op 't lijkgesticht,
Met eigen rechterhand,
Den naam van 't u zoo dierbaar pand,
En voeg er by een denkgedicht,
Gesteld op dezen trant:
‘Blijf, stervling, voor de lust bestand!
Zy is aan 't wis bederf verwant.
Verlokking heeft een gladden rand;
Dus wacht u voor den kant!’
1795.
Reeds zat de dofgevlerkte Nacht
Heur wieken uit te breiden,
En 't bruin en vochtig overkleed
Op 't halve rond te spreiden.
Het ruim en wonderrijk Tooneel
Van wat het aardrijk teelde,
Stond in 't eenvormig zwart gewaad,
Beroofd van glans en weelde.
Het windtjen wapperde af en aan
Met zacht en lieflijk bruizen,
Om d' afgematten sterveling
In zoeten slaap te zuizen.
Tot lafenis van 't teder kruid,
Versmacht van 't brandend weder,
Zeeg uit den schoot des avonddamps
Een koele waassem neder.
In stille en onberoerde lucht,
Met donkerheid omgeven,
Vermeidde zich de Glintwormvlieg,
Met heen en weêr te zweven.
Zy rijst, zy daalt, zy drijft, en blijft
Op de open vlerkjens hangen,
Die in den doorgang van heur glans
Het aaklig zwart vervangen.
Het licht, dat ze in heur vliegend spoor
Rondom zich uit doet vlieten,
Vertoont zich 't oog nu hier dan daar,
Met beurtelings verschieten.
Gelijk wanneer de slag van 't staal,
Op 's keisteens ader klinkend,
Een schuchtre vonk ontspringen doet,
Slechts voor een oogwenk blinkend.
Een stoet onnoozle vogels ziet
En volgt haar spoor met de oogen,
Door 't schijnsel van heur gouden glans
Bewondrend opgetogen.
Zy zweeren, met vereenden mond,
Dat wat zich moog beroemen
Op luisterrijke vederpraal,
By haar niet is te noemen.
Vergeefs mag zich de blanke zwaan
Met versche sneeuw bedekken;
De distelvink, met purpergloed,
Bemaald met gouden vlekken.
In 't donker blinkt geen gulden dosch
Van Indische fezanten;
Geen rijkgeoogde paauwenstaart,
Bezet met diamanten.
Nu voelt het vliegend ongediert'
Zich 't nietig harte zwellen,
En uit deze opgeblazen taal
Aan die heur vlucht verzellen:
Schrijft my geen sterflijke afkomst toe;
Ik daal uit 's hemels streken,
En 't licht, dat om my henen straalt,
Is aan de zon ontsteken.
Ziet gy die heldre stippen wel
Aan 't hooge luchtzwerk prijken?
Die starren flikkren slechts zoo schoon
Omdat ze my gelijken.
Het hartbekorelijkst sieraad
Der uitgespannen hemelen
Is niets dan lichtend glintgewormt',
Die door hun wijdten wemelen.
En wat om Koningshoofden blinkt
Van gloeiende robijnen,
Heeft niet, dan van mijn glans ontleend,
Met zoo veel glans te schijnen. -
Dus beuzelt zy: en 't dwaas gebroed,
Steeds gapende op heur luister,
Vervolgt haar vlucht den gantschen nacht,
Door 't ondoorzichtbre duister.
Maar nu - verbleekt de Morgenkim;
Nu vangt zy aan te gloren;
Nu vlucht de vochte schaduw voort;
En wordt de dag geboren.
Het schittrend starrenlicht gaat schuil,
Voor 't nieuwe licht bezweken;
Wanneer de zon het gloeiend hoofd
De baren uit koomt steken.
Wat wordt er thands van 't trotsch gediert'?
Heur nachtschoon is verdwenen;
Zy toont het geen zy waarlijk is,
Heur glans heeft uitgeschenen.
Nu ziet men 't lelijk, kleen, gedrocht
In elks verachting vallen,
Dat duisternis van nooden had,
Om in het oog te brallen!
Zoo zijt gy, die, verdiensteloos,
Met ijdel schijnvertoonen
D' eenvoudigen in de oogen blinkt,
En lof weet af te tronen!
Gy, die alleen op 't onverstand
Uw glorie weet te stichten!
Vrees altijd, dat de helle dag
Eens over u zal lichten!
Na 't Italiaansch van pignotti.
Hamburg, 1795.
't Was eenmaal Kermis op het Land:
De blijde Boerenjeugd
Sprong vrolijk dartlend hand aan hand,
In onbepaalde vreugd.
Men zag er menig kraam en tent,
Daar alles was te koop:
Daar wierd een macht van Koek gevent,
En Brandewijn met stroop.
Ook was er een Tooneel gewrocht,
Daar stond een oud Doktoor,
Die pillen voor de dood verkocht,
En brillen voor 't gehoor.
Hy riep de Boeren by elkaâr,
En bood zijn prullen rond.
En maakte van zijn valsche waar
Zijn kranke beurs gezond.
Men zag er nog een Afrikaan,
Besmeerd met schoorsteenroet,
Die toonde daar een Weêrwolf aan,
Getemd aan Zemblaas voet.
En, nevens hem, een Samojeed,
Die, onder veel geschreuw,
Op een der grootste honden reed,
Betyteld als een Leeuw.
Men vond er een geschoren Beer,
Die opsprong door een ring,
Of klauterde op een steile leêr,
En voor een Boschmensch ging.
Jan Klaasen stond er als een Vorst;
Jack Pudding stond er by;
En Jean Potage met Hansworst,
Gemonsterd op een rij.
Ook kwam er Joris met zijn Trijn,
Gekropen uit den zak;
En de Italjaansche Harlekijn,
In 't bonte lappenpak. -
De Boeren keken als verstomd
Op al dien vreemden tooi;
En blinde Krelis zei: ‘Verd...!
Dat is geweldig mooi.’ -
De Waarheid reisde door 't gehucht,
En kwam by dat geraas.
Zy wilde eens meê doen voor de klucht,
En vroeg er ook een plaats.
Zy kreeg ze van den Ambachtsschout;
Maar 't kost haar een Dukaat.
En flux wordt daar een loots gebouwd,
Waar voor: de waarheid, staat. -
‘De Waarheid? - Dat 's een drommels woord!’
Roept een der kinkels uit.
‘Wie heeft hier ooit zoo'n naam gehoord!
En wat of dat beduidt?’ -
‘Dat 's vast een zoon van Maziton,’
Herneemt een grijze paai.
‘Het heugt me, dat die pas begon.
Dat was uitnemend fraai.’ -
‘Dan danst m' er zeker op de koord;
Of goochelt uit de tas,
En brengt een hoen uit bekers voort,
Met hokus-pokus pas.’ -
Intusschen neemt ze een schreeuwer aan,
Gekleed in rood en geel;
Om voor de schouwplaatsdeur te staan;
Die oefent zich de keel:
‘Treedt binnen, vrienden, treedt maar in!
Hier is wat schoons te zien;
Zoo aanstonds maken wy begin.
Treedt binnen, goede liên!
Hier ziet ge, voor een stuiver maar,
Uw inborst in een glas.
Nooit zag men hier een glas, zoo klaar,
Of dat zoo zuiver was!
Al wie u-zelven kennen wilt,
En wat gemoed gy draagt,
Acht hier uw stuiver niet verspild.
Hier werd nooit geld beklaagd.
Treedt binnen, mannen, treedt maar in!
Hier is wat echts te zien;
Zoo aanstonds maken wy begin.
Treedt binnen, goede liên.’ -
‘Zijn inborst kijken in een glas!
Wel dat moet aartig zijn.
Dat kwam ons somtijds wel te pas:
Zei Jaap aan Jakomijn.
Dat moet ik kijken met mijn wijf,
En met mijn oudste meid.
't Is nu een tijd van tijdverdrijf,
En 't kost een kleinigheid.’
‘Ik ook (zegt Goossen), 'k moet dat zien.
Zy zeggen, 't is al raar!
Mijn wijf en jongens alle tien,
Die gaan er met malkaâr.’
‘Ik ook (zegt Huibert) voeg me er by’.
‘Ik ook,’ zegt de Ambachtsklerk,
Met nog een Kermisfeestparty,
Wel veertig, vijftig sterk. -
Men stapt er in met ongeduld,
En eer het iemand dacht,
Is reeds de gantsche tent vervuld,
En 't schouwspel wordt verwacht.
De Waarheid treedt bedeesd in 't licht.
Van achter heur gordijn,
En houdt heur spiegel voor 't gezicht
Van allen die er zijn.
Zy kijken. Maar met d' eersten blik
Deinst ieder achter uit.
‘Zou ik dat wezen kunnen? Ik?’
Is 't algemeen geluid.
‘Wel foei! heb ik zoo'n trouwloos hart?
Zoo'n doorbedorven aart?’ -
‘Wel foei! Is mijn gemoed zoo zwart?
Mijn inborst zoo onwaard?’
‘Wel foei! dat is een wolventrek!
Een Ezels onverstand!’ -
‘Vervloekt! men houdt ons hier voor gek!
Dat vrouwmensch moest verbrand!’ -
Vergeefs is 't, of de Waarheid zeit:
‘Sus, vrienden! zijt bedaard.
De spiegel heeft u niet misleid,
Gy ziet uw rechten aart.
Verbetert u, zoo als 't betaamt,
Nu gy u-zelve kent;
Zoo maakt het glas u niet beschaamd,
Wanneer ge er 't oog op wendt.’ -
‘Ik ben zoo niet! Dat's enkel Nijd
Van deze Tooverkol!’
Dus roept, dus schreeuwt het wijd en zijd'.
En alles raast als dol.
‘Zy liegt met heur betooverd glas!
Zy liegt en steelt ons geld.
Geen Duivel ooit, hoe zwart hy was,
Is zoo ten toon gesteld.’
‘Flux, mannen, steenen opgeraapt!
Weg moet zy met heur tent!
En die den bek haar openjaapt,
Dat is een brave vent!’
Straks haalt men daar de loots om veer,
En alles vliegt in roer.
Doch eindlijk geeft men 't kijkgeld weêr,
En stilt het woest rumoer.
De Waarheid redde met de vlucht
Heur lijf en spiegel nog:
‘Ach! (sprak zy, met een diepen zucht)
Men wil hier slechts bedrog.’ -
Dit hoorde Ezopus met de bult,
Die op de Kermis was.
‘'t Is (zei hy) Waarheids eigen sch uld,
En niet de fout van 't glas.
Zy sta het my een tijd lang af,
En zoo ik voor heur schaâ,
Haar geen driedubble winst verschaff’,
‘Wijs my met vingers na!’ -
De Waarheid wordt dit ras gewaar,
En geeft zich naar den man.
‘Ik maak u (zegt zy) eigenaar!
Neem gy de proef er van!’ -
Hy richt een nieuwe schouwplaats op,
Maar in een weitser trant;
En zet een spiegel op den top,
Met uitgesneden rand.
De muur, met schilderwerk bedekt,
Toont velerlei gediert',
't Geen de aandacht van 't gepeupel trekt,
Dat in den omtrek zwiert.
Nu roept men aan de ontsloten deur:
‘Treedt binnen, goede liên!
Hier hebt gy allerhande keur
Van vreemdigheên te zien.
Hier ziet ge en Leeuw- en Wolvenaart,
De woede van een Beer;
De listen van den Vossenstaart;
En honderd zaken meer.
Die ziet gy in een spiegelglas,
Voor eenen stuiver maar!
Een ding, waar van geen weêrgâ was
In meer dan duizend jaar.
Treedt binnen, mannen, treedt maar in!
Hier is wat echts te zien!
Zoo aanstonds maken wy begin.
Treedt binnen, goede liên!’ -
Straks trekt men met nieuwsgierigheid
Naar 't vreemde wonder saam,
En wordt het schouwspel ingeleid;
Maar 't heeft een nieuwen naam.
Ezopus hield hun 't zelfde glas,
Het glas der Waarheid, voor;
Maar, daar men fabel boven las;
En vroeg hun toen gehoor.
‘Mijn vrienden (riep hy)! 'k toon u niet
Dan beesten uit het veld:
Maar velen die men menschen hiet,
Zijn even zoo gesteld.
Licht, dat gy in een Ezelsbrein
Uws nabuurs geest ontwaart:
In Wolf of Meerkat, groot of klein,
Des Schouts of Amptmans aart.
Licht vindt gy in 't onnoozel Lam
Uw eigen goede trouw;
In 't torteltj' op den beukenstam,
De kuischheid van uw vrouw.
Dat ieder kijker van verstand
Zijn voordeel daarmeê doe.
Neemt zelf den spiegel in de hand;
En ziet oplettend toe!’ -
‘Ha! (riep men) dat 's eerst wonder fraai!’
‘Ai kijk, die krolsche Kat!
Die ziet er uit als kleine Maai!
Die Ezel, als Jan Gat!’ -
‘Die Hommel lijkt den Jonker wel,
En Flip die Honigbij.’ -
‘Die Bandhond met zijn gladde vel,
Is Sijmen in 't Lievrij.’
‘Die Vorsch, die zich te barsten blaast,
Is net de rijke Louw.’
‘En 't Vosjen dat op torren aast,
Lijkt sprekend op Mevrouw.’ -
‘Dat 's heerlijk mooi, dat 's wonderbaar!’
‘Dat is de moeite waard!’ -
Zoo juicht en joelt men door elkaâr:
‘Dat heeft zijn rechten aart!’ -
Dus vangt het reis op reis weêr aan,
De gantsche Kermisweek;
En ieder is op 't hoogst voldaan,
Die in den spiegel keek. -
Maar waarom wordt men nu gestreeld
Door alles wat men ziet?
Een ieder ziet zijns buurmans beeld,
En kent het zijne niet.
Een Grijzaart, boven de andren kloek,
Had slechts zich-zelv' herkend.
Maar zwijgend kroop hy uit zijn hoek,
En gaf zich uit de tent.
‘Zie daar (riep toen de Bultenaar)!
Men wil de Waarheid wel.
Doch nergens loopt zy min gevaar,
Dan in het Fabelspel.’
1798.
Dan mag men straf op 't misdrijf zetten,
Wanneer men 't euvel kan beletten,
En 't niet te vast geworteld staat;
Maar vruchtloos zijn gestrenge wetten
Wen 't eens tot de inborst overgaat. -
De Vorst van Siam strafte 't stelen
Door 't zwelgen van gesmolten goud,
't Geen uit de toegeschroeide kelen
Weêrom gehaald wierd door den Schout.
Dit spaarde hennipkoord en strikken:
Want ieder pond van dit metaal
Deed deze functie van verstikken
Niet eens, maar meer dan honderdmaal.
Doch had men somtijds waargenomen,
Dat, na een zeker tijdverloop,
Dat goud, dat gaaf te rug moest komen,
Allengskens door de vingers droop.
Nu wierd het onder 's Konings oogen,
Op dat er niets verloren ging,
En voor, en na, met zorg gewogen:
Want goud is toch een kostbaar ding. -
Eens was door vonnis van den Rechter
Een Dief veroordeeld tot den dood;
Aan wien men door den blikken trechter
Het goud in d' open gorgel goot.
Hy stierf: den klomp, weêrom gegeven,
Bevindt men op de schaal te licht:
Er bleef wat aan de handen kleven.
Van die de doodstraf had verricht.
't Verwijzen toeft niet op de ontdekking,
Hy ondergaat de zelfde straf.
Maar onder deze rechtsvoltrekking
Neemt wederom het goud wat af. -
De nieuwe beul blijkt weder schuldig:
Hy sterft; een derde steelt nog meer:
En, hoe de straf vermenigvuldig',
Het goud koomt nooit volkomen weêr. -
Dus liep het af met acht of negen.
De tiende ging den zelfden gang.
Toen wierd de Koning heel verlegen:
Dat grapjen duurde hem te lang.
Hy doet zijn Staatsraad Zadig roepen.
Wel, fijnman (zegt hy!) wat is dat?
Ik meende dat ik in mijn troepen
Getrouwe, brave lieden had.
En echter, al die honden stelen.
Kom aan, gy-zelf, gy moet er aan,
Om nu mijn straffen uit te deelen:
't Mocht anders nog al verder gaan. -
‘Heer Koning!’ sprak de vrome Zadig,
En boog het voorhoofd tot den grond.
‘Ik bid u, wees my zoo genadig,
En empaleer my maar terstond.
Wy allen zijn, door heel uw staten,
In 't goudbesnoeien opgebracht;
En nu dat stelen na te laten,
Gaat boven menschelijke kracht.
Indien ge uw wetten uit wilt voeren,
Zoo zijt gy, in een korten tijd,
Uw Krijgs-, uw Staatsliên, burgers, boeren,
Ja, al uw onderdanen, kwijt.
Straf 't geen in 't oog loopt, streng en vaardig;
Maar sluit uwe oogen voor de rest.
Dit (ben ik uw vertrouwen waardig)
Is in dees toestand nog het best.
Doch drijf in 't hart der jonge knapen
De godsdienst, zeden, deugd, en eer:
Zoo wordt de Natie omgeschapen,
En dan - hoeft wet noch straftuig meer.’
1798.
Een Kat, gewoon heurs Meesters huis
Te zuiveren van rot en muis,
Werd door een nieuwe keukenmaagd
De deur rampzalig uitgejaagd.
(Het waarom van dit ongeval
Doet tot de zaak hier niet met al.)
Wat zou zy doen, de onnoozle kat,
Terwijl zy niets te bikken had!
Zy reist, en biedt heur diensten aan
Alwaar zy maar een huis ziet staan,
En klopt aan hof en boerenstulp;
Maar nergens vindt zy troost of hulp.
Vergeefs vertelt zy langs de straat,
Hoe heerlijk zy heur zaak verstaat;
Dat niemand beter muizen kan;
Ja, geeft er somtijds proeven van.
‘Ge waart (dus zegt men 't arme beest)
Voorheen een nuttig dier geweest;
Maar sedert dat men wezels houdt,
En groote rottenvallen bouwt,
Behoeft men naar den nieuwen leer,
Geen katten voor de muizen meer.
En daarom, pak u liever voort,
Gy zult niet opdoen in dit oord.’ -
De kat reist verder. ‘Arme Poes!
Hier koomt gy biechten by den droes!
De Rotten hebben hier hun nest,
En tevens hun krediet gevest,
En sedert maken rot en muis
De Constitutie van een huis.
Dus vliegend...!’ Eer men nog besluit,
Is de arme kat de deur reeds uit. -
Waar, zegt zy, zal ik eindlijk heen?
Een hond vindt ergens nog een been,
Betrapt in 't wilde soms een haas,
Of leeft by 't een of ander aas.
Maar ik, ik vind in veld noch woud
Het minste ding tot onderhoud.
Ik wou, men had my tot de jacht,
Of 't pakkendragen, opgebracht;
En, zoo het nog te kiezen stond,
Ik wierd een ezel, of een hond. -
Maar kom! den moed weêr opgevat!
In Cyprus ligt mijn moederstad;
Daar was, voor honderd jaar en meer,
Mijn ras in aanzien en in eer,
't Geen zich op 't Eiland neêrgezet,
En 't van de slangen heeft gered.De kat heeft gelijk. Cyprus was geweldig met slangen geplaagd (waarom het ook voorheen Ophiuse genoemd werd). Hierom waren de Monniken in het Klooster van Sint Niklaas verplicht eene menigte van Katten aan te fokken, ten einde dat ongedierte te verdelgen. En van hier het ras der zoogenaamde Cyprische Katten. Van hier ook de naam van Capo di Gatto, of Kattenhoofd, welke aan een uithoek naby dat Klooster gegeven is.
Daar krijg ik vast, by St. Niklaas,
Een allerbeste huiskatsplaats. -
Zy gaat, maar stoot het hoofd al weêr.
‘'t Ontbreekt ons aan geen katten meer;
Er is hier nog een overvloed
Van dat onnutgeworden goed.
Ook hebben wy sints overlang
Geen hinder meer van muis of slang.
Dus, Poes! ons deert uw hooge nood;
Maar 't Eiland heeft voor u geen brood.’ -
Zy wandelt met een leêge buik
Al verder op door hei en struik;
Ten laatste koomt zy in een bosch.
Daar breekt ze op 't eind in zuchten los,
En strekt zich by een noteboom
Wanhopig neder langs den stroom.
Een Inkhoorn, die daar op een tak
Zijn hoofd juist door de bladers stak,
Ziet neêr en krijgt haar in 't gezicht,
Terwijl zy daar te treuren ligt;
En, hoe vermagerd door de ellend,
De balling is hem straks bekend.
‘Wel Poesjen (zegt het vriendlijk dier)!
Mijn beste maat! hoe koomt gy hier?
Gy hebt my eens een dienst gedaan,
Ik bied u thands mijn bystand aan.
Kom, blijf in 't bosch, en, mager ding!
Ik neem u voor mijn rekening.’ -
God dank! zegt de oude Pieternel,
En springt van blijdschap uit haar vel,
En toont hem al de erkentenis,
Waar 't goede hart voor vatbaar is.
‘'k Ben blij (herneemt hy met een lach)
Dat ik u vriendschap toonen mag.
Gy zult hier wel zijn, denk dat vrij,
En lijden geen gebrek by my.
Hoor toe! ik geef van nu af aan,
Op dat ge rijklijk moogt bestaan,
(Daar is mijn trouwe vriendenpoot!)
U dagelijks - een hazelnoot.’ -
Nu oordeelt, vrienden van de kat,
Of zy het niet voortreflijk had!
Maar mooglijk, dat my iemand vraagt,
Hoe veel een hazelnoot bedraagt,
Dewijl die licht niet overal
Van de eigen grootte wezen zal.
Welaan! wanneer ge in Holland leeft,
En daar een halve schelling geeft,
Dan geeft ge, in Nederlandsche kas,
't Geen hier het hazelnootjen was.
1798.
Drie Godinnen pleitten samen
Om den prijs van 't hoogste schoon:
De arme Paris stond verlegen,
Nog geen rechterampt gewoon.
Pallas geestuitstortende oogen,
Junoos adel op 't gelaat,
Venus teedre aantreklijkheden,
Eischten meer dan één' granaat.
Venus lach ontgloeit de zinnen;
Junoos aanblik schokt het hart;
Pallas lonk verheft den boezem:
Paris hersens zijn verward.
‘Ik, ik geef u staat en schatten!’ -
‘Ik het glorierijkst verstand!’ -
‘“Ik het allerschoonste meisjen,
Geef my slechts het zegepand!”’ -
‘Ik geef wapens en kwartieren!’ -
‘Ik geef bul en Doctorbrief!’ -
‘“Ik, ik geef u lust en leven
Met een dierbaar troetellief!”’ -
‘Geef my d' appel, arme herder!
Ik geef goud en heerschappij’ -
‘Ik, verwinnend disputeeren!’ -
‘“Ik beminnen; geef hem my!”’ -
‘Ik maak u een' Buonaparte!’ -
‘Ik, een' Filosoof als Kant!’ -
‘“Ik, den fraaisten Incroiable,
Die de kroon van schoonheid spant.”’ -
Zoo, zoo schreeuwt het door malkander,
Dat de herder hoort noch ziet:
‘Zacht, Godinnen, 'k ben hier rechter,
En verkoop mijn vonnis niet.
Maar om recht en wel te wijzen,
Moet ik 't ligchaam zien, geen kleed.
Ze is juist altijd niet de schoonste,
Die zich 't best te putsen weet.
Trekt uw rokjen uit, Godinnen,
Zoo gy naar den eerprijs staat;
'k Moet uw eigen schoon beloonen,
Niet, het schoon van uw gewaad.’
Pallas aarzelt; Juno weigert;
Dartle Venus is te vreê:
Ze is ontkleed en de andre volgen;
't Voorbeeld sleept den wijsten meê.
Nu dan, Paris, wat 's uw oordeel?
‘Junoos fierheid staat haar mooi;
Pallas wijsheid staat voortrefflijk;
Maar 't is aangenomen tooi.
Venus is het geen zy lijkent;
Wat zy heeft is eigen schoon:
Haar behoort de gouden appel,
En aan geen' ontleenden toon.’
Paris, ja, gy zegt de waarheid:
Hoogheid, wijsheid, zijn maar waan;
Neem ze kleding af en toestel,
En heur luister is vergaan.
Waar we ons menschen op beroemen,
't Zinlijke is ons deel op aard:
Wat wy meer of anders schijnen,
Is in wezen weinig waard.
Hoogheid, wijsheid, hersenschimmen
Voor den geen die met haar praalt,
Zijn alleen in God te vinden,
Niet, dan van hem afgedaald.
1804.
De God en Grootvorst der Poëeten
Zag Peneus kind,
Terwijl ze, in 't mollig gras gezeten,
Een kransjen bindt.
Hy ging haar minnelijk begroeten,
En sprak haar aan:
Maar zy, met vleugels aan de voeten,
Zy laat hem staan.
Zy vloog vooruit langs berg en dalen;
Apol haar na,
Verzekerd van haar in te halen,
Hoe snel zy ga.
Het Meisjen vliedt gelijk een hinde,
En raakt geen' grond.
Apollo roept: ‘Mijn zielsbeminde,
Genees mijn wond!’
Zy hoort, verdubbelt haast en schreden,
En spoedt al voort;
Maar vindt den weg zich afgesneden
Door 's waters boord.
Nu koomt de vlugge God haar nader,
En afgejaagd,
Roept zy om bijstand tot haar' vader!
De dwaze Maagd!
De Stroomgod hoort en maakt het kluchtig
Met de arme spruit:
Haar voetjen zoo gezwind en vluchtig,
Schiet wortels uit.
Heur armen, die ze in 't bijstand vragen
Ten hemel beurt;
Heur vlechten, in 't geweldig jagen
Den band ontscheurd;
Die armen, en verwaaide hairen,
Zoo zacht, zoo blond,
Verandren zich in tak en blaâren
Op de eigen stond.
Apol schiet toe en grijpt ze in de armen,
Maar vat een' stam!
Dus toont uw vader zich te erbarmen,
Onnoozel lam!
Daar staat zy, met een schors omtoogen,
En heet Lauwrier:
En nog wil zy geen' gloed gedogen,
Maar kraakt in 't vier.
1804.
Ik weet een kleene Fabel
Die ik u zeggen zal:
Ik heb haar eens gelezen;
Gelezen by geval.
Eens ging door een der beemden
Van 't zangrig Leeuwendal
Een Ezel zich vermeiden;
Vermeiden by geval.
De langoor vond een pijpzak,
Dien, by een schapenstal,
Een Herder had vergeten,
Vergeten by geval.
Daar trapt hy op den doedel,
En 't geeft een groot geschal,
Een largo op zijn Ezelsch:
Een largo by geval.
‘Ai hoor eens (zeî de lompert)
Ceci ne va pas mal!
Wat praat men dan van Ezels?
't Is overloop van gal.’
‘Ja, kunst verwekt benijders:
Dat ziet men overal.
Een Ezel weet van spelen!’
Ja zeker; by geval!
1807.
Minerve vond de veldfluit uit,
En speelde 't eerste lied,
Aan d' oever van Permessus vliet
Gehukt in 't jeugdig kruid.
De boschgoôn sluipen op den klank
Bedeesd en luistrend aan,
En laten kruik en druivendrank
Voor deze wellust staan.
Wat zong zy? Van den bergsneeuwleeuw
Dien Herkules verwon;
En hoe hy by een meisjen spon,
Hy, monsterschrik der eeuw!
Het spinrad snorde door haar' zang,
En gonsde na in 't oor;
En 't kusgeklap op mond en wang
Klonk somtijds dwars daar door.
Nu ving zy van de wildbaan aan
En zong Dianes stoet.
Men hoorde 't kraken van den voet
Door de afgeworpen blaân.
De pijlen ramm'len door 't gerucht;
De boogstreng krakt en drilt;
De schicht vliegt schuiflend door de lucht;
De bloedstroom ruischt om 't wild.
Het mastbosch staat van rondom stom,
En wordt niet hoorens moê:
Het windtjen plooit zijn vlerkjens toe,
En speelt met blad noch blom. -
Maar de Echo vangt een toontjen op,
En alles vliegt in roer:
Nu hupplen veld en heuveltop,
Met schaterend rumoer.
‘Iö, wat klinkt die zangtoon schoon!
Zie daar den rechten trant!
Dit klatert over bosch en land!
Dit laatste spant de kroon!
Die weêrklank daar, van ha, ha, ha!
Die treft en hart en zin!
Minerva speelt bevallig, ja;
Maar de Echo doet niet min.’ -
Minerve, die een' blos kreeg, zweeg,
Nam 't fluitjen van den mond,
En wierp het lachende op den grond,
Terwijl zy de oogleên neeg.
Zy zet den voet op 't piepend riet,
En trapt den halm in tweên:
‘Zing, Echo, zing uw eigen lied!’
En ijlings vloog zy heen.
1808.
‘Afgemat van 't blakend Zuiden,
Afgemat van 't gloeiend zand,
Zoek ik schuilplaats, zoek ik schaduw,
Voor den fellen middagbrand.
Schenk my in dit kleien kluisjen,
Dat ik 't lichaam nedervlij',
Slechts een handvol gerstenhalmen,
En een' waterdronk daar by.
Schrik niet, Meisjen, voor dees kaken,
Uitgehoold door duurzaam wee;
Weiger aan mijn dorre leden
Geen onkostbre legersteê.
Eenmaal bloeide ik meê op de aarde,
Als de veldbloem op haar struik,
Maar dat alles is vervlogen;
Nu ik naar den grafkuil duik.
Moed- en krachtloos, en verslagen,
Schudt my 't hoofd op ieder tred,
En mijn kniën knikken samen
Waar ik slechts een' voetstap zet.’ -
‘Leg u neder, grijze Vader,
Op het leger, hier gespreid.
Lesch uw dorst met dezen beker.
Ik bewaak uw weerloosheid.’ -
‘Ga dan, Meisjen, zet u neder
Voor de deur, in 't heuvelzand;
Sla uw helder oog naar 't Westen
En doorschouw het rijzend land.
Zit daar neêr in schaâuw der linde
Die het hoofd den winden biedt;
En (ik bid u) maak my wakker,
Als gy iets genaken ziet.’
't Meisjen zat en zag naar 't Westen;
't Veld was eenzaam overal.
Niets bespeurt zy dat er nadert;
Niets verroert zich in het dal.
Zwijgend zit zy in verwachting.
't Blaauw verschiet vertoont een mist.
Uit die mist verschijnt een Ruiter;
Op zijn' heupriem leest zy: list.
IJlings klopt zy aan het venster:
‘Vader (roept zy)! List genaakt.’
‘Laat hy (zegt de Grijzaart geeuwend),
Mits hy niet zijn' naam verzaakt!’ -
't Meisjen zet zich nogmaals neder,
En een stofdamp doet zich op;
En die braakt een' tweeden Ruiter,
Op een' vuurdraak in galop.
IJlings klopt zy weêr aan 't venster:
‘Vader (roept zy), ras! ontwaak!
'k Zie het rennen van een' Ruiter
Op een' ijsselijken draak.’ -
‘Laat hy komen (sprak de grijze).
't Is het dreigende geweld.
Dat geweld is niet te duchten,
Dat zich door zijn toestel meldt.’
't Meisjen zet zich nogmaals neder,
En een nevel stijgt om hoog;
En een derde Ruiter toont zich,
Met gespannen legerboog.
IJlings klopt zy weêr aan 't venster:
‘Vader (roept zy), rijs en vlied!
'k Zie een' woesten Moorder naderen,
Die met spitsche pijlen schiet.’ -
‘Laat hy, Dochter (zegt de grijzaart):
Ook die pijl heeft luttel nood.
't Is de losgeborsten toorne,
Die nog nooit zijn doel beschoot.’ -
't Meisjen zet zich nogmaals neder,
En zy ziet in 't reisgewaad
Pelgrims uit een rijstveld stijgen,
Met een lachjen op 't gelaat.
Nogmaals klopt zy aan het venster:
‘Vader (zegt zy), 'k breng geen leed.
Pelgrims stappen herwaart henen:
Ik herken hen aan hun kleed.’ -
‘Welke namen (vraagt de Grijzaart)
Voeren ze op hunn' Pelgrimshoed?’ -
‘De een, oprechtheid; deander, zachtheid;
Gene, kalmte van gemoed.’ -
‘Ach (dus roept hy)! ik herken ze.
De een is kalmte van gemoed in Eenvouds rok;
De ander is geweld, gemaskerd;
En de derde, stille wrok.
Dezen vrees ik. Zy verdelgen.
Meisjen, red my uit hun hand.
Berg my achter heg of struiken,
Onder bladers, of in 't zand.’ -
't Meisjen gaat, en leidt hem buiten;
Legt hem neêr in 't koele gras;
Dekt zijn hoofd met dorre bladen,
En zijn lichaam toe met asch.
't Drietal Reizigers koomt nader;
't Vraagt haar brood en nachtverblijf.
't Meisjen geeft hun gerstenkoeken,
En een biesmat voor het lijf.
‘Gaat, ontkleedt u, strekt uw leden,
En geeft my uw opperkleed,
Dat het in de lucht doorwaaie,
Eer gy verder henen treedt.’ -
‘Neen, wy liggen in die kleederen,
Meisjen, wy ontkleên ons niet.
Maar ga heen, en schep ons water
Uit een' levendigen vliet.’ -
't Meisjen ging. Zy keerde weder:
Ach! haar hutjen staat in vlam,
En het drietal was geweken,
Als zy voor den ingang kwam.
Maar een felle Salamander
Lag te baden in den gloed,
En een Slang het vuur te blazen,
Daar een Mol den muur doorwroet.
‘Grijp (sprak toen de blijde Grijzaart,
En verliet zijn bladerbed),
‘Grijp den bijl en dood die monsters,
En gy hebt uw ziel gered.
1809.
In de schoone vruchtbre velden
Van den Deurostroom bespoeld,
Waar het by het ochtendkrieken
Van gepluimden zang krioelt,
Zat ik by een frissche linde,
Overschaduwd van een tak,
In wiens blad een Sijsjen schuilde,
Dat met schoone Lize sprak.
lize.
Hoe benij ik, teder Sijsjen,
't Heil van uw gelukkig lot!
Altijd zingt gy zonder zorgen,
Altijd leeft gy in genot.
het sijsjen.
Ach! wat dwaalt gy, Herderinne!
Zoo mijn stem het dal doordringt,
't Zijn mijn bange treurgezangen,
Die mijn onheil my ontwringt.
lize.
Wordt uw nooddruft niet bevredigd
Van den rijkdom van dit land?
God voorzag in wat zy vordert,
Met een altijd open hand.
Duizend vliegjens, duizend maadtjens,
Malsche groenten, altijd frisch,
Mogen steeds uw lust verzaden,
Bieden u een' staâgen disch.
Kristallijnen waterspranken
Kronklen zich de beemden om,
't Zangrig keeltjen tot verkwikking,
Dat het niet van dorst verstomm'.
In den zomer hebt gy lommer;
Als de vorst u overkoomt,
Vindt gy kloven in de rotsen,
Scheuren in het dor geboomt'.
het sijsjen.
Gy dan, gy, (gewis) bezitster
Van een meer dan matig goed,
Smaakt gy naar uw lotbedeeling
Wel geringer overvloed?
Schenkt de blanke wol der lammren
U geen fijngesponnen rag,
Dat aan uw bevalligheden
Nieuwen luister leenen mag?
Schuimen niet uw blinkende emmers
Van den vetten geitenroom,
Zoeter dan de kunstgerechten,
Frisscher dan de frissche stroom.
Duizend zwaar geladen takken
Buigt de boomgaard aan uw kniên,
Om de teelt der jaargetijden
Aan heur meesteres te biên.
Sneeuwt de winter op de velden
Uit zijn vijandlijke vuist;
Gy ontschuilt zijn felle nepen,
In de rieten kluis gehuisd.
lize.
Ach, wat dwaalt gy, kwelend Sijsjen,
Zoo gy hierin heil gelooft!
Wat kan overvloed my troosten,
Daar mijn hart my werd ontroofd!
Ach, wat is my dat bezitten!
Waar verschaft het heul in smart!
Beter waar het, nooddruft lijden
By de rust van 't vredig hart.
De onweêrstaanbre hartendwinger,
Dien het menschdom. liefde heet,
Nam my alle rust voor eeuwig,
Stiet my in een eindloos leed.
het sijsjen.
Ja, die Godheid schept genoegen
In de pijn van al wat leeft.
Waan niet dat een teder Sijsjen
Van zijn kracht geen denkbeeld heeft.
Maar beklagen wy geen liefde,
Ook haar pijnen vallen zoet;
Wreedheid is het, helsche wreedheid,
Die my 't leven vloeken doet.
Hoor mijn noodlot! en uw tranen,
Heeft uw oog er ooit geweend,
Zullen aan dit stroomnat mengen;
Of uw boezem is versteend.
't Was waar Lecaas zilvren water
Door de beukenbosschen schiet,
Dat ik, pluim- en vormloos kieken,
't Brekend moederei verliet.
Door de teêrheid van mijn ouderen,
Tot mijn' wasdom, opgevoed,
Was ik band en zorg onttogen
Met den eersten zomergloed.
Spoedig vloog het jaargetijde,
Met mijne eerste speelzucht, om;
En een lief aanminnig kneutjen,
Werd mijn wensch en eigendom.
Waar ik vloog of nederhupte,
Immer was zy aan mijn zij';
En, in wil en zucht vereenigd,
Niets gelukkiger dan wy!
't Winterweêr was weggeweken,
En een schoone Lent brak aan,
Als een zoete trek tot paren
In ons hart begon te slaan.
Ach, geboren om te minnen,
Tot elkanders heil bestemd,
Werd ik aan dat dierbaar gaaitjen
Door den teêrsten band geklemd.
Hier was 't plekjen dat wy kozen
Tot den echt- en kraamkoetsbouw;
Hier, hier stichtten wy dat nestjen,
Dat ons kroost ontfangen zou.
Spoedig was die bouw voltogen,
En het legertjen gespreid:
Spoedig zagen wy de vruchten
Van ons-beider tederheid.
Drie der blanksten aller eieren
Hielden in hun zuivren schaal
Onze spruitjens opgesloten,
Beider hoop en huwlijkspraal.
Onder 't laauwe dons der vlerken
Stoofde haar mijn hartvriendin:
Nimmer ging zy voedsel gaderen,
Of ik nam haar plaatsjen in.
En terwijl zy op die eiers
Broeiend neêrzat, weken door,
Zong ik haar de zoetste toontjens
Met een hart vol wellust, voor.
Eindlijk was de stond geboren,
(Stond van ongelijkbre troost!)
Van elkander weêr te vinden
In een ons gelijkend kroost.
'k Sprong en hupte vol vervoering
Om het piepende gezin;
En mijn klein geslacht te aanschouwen,
Had voor my den hemel in.
Als de moeder het bewaarde,
Bracht ik 't voedsel op den tak,
Dat ik met mijn eigen snavel
In hun teêre bekjens stak.
Onvermoeid in ze op te kweken,
Dronken van die zielsgeneucht,
Zagen wy die pandtjens groeien,
En met hun, ons-beider vreugd.
Eens, ô dag van wee en jammer!
Dag, bezwangerd met verraad,
Die, ten toppunt van mijn plagen,
Eeuwig voor mijn oogen staat!
Eens, terwijl ik met mijn gaaitjen,
Wat ter zijde van het nest
Op de gouden morgenstralen
De arglooze oogen had gevest;
Daagde een Jager uit zijn schuilhoek,
Richtte 't gruwzaam moordgeweer:
't Schot ging af, de hagel snorde,
En mijn gâ viel stervend neêr.
't Korenbloemtjen in de dalen,
Wen het seissen zich verheft,
Stort zoo plotsling niet ter aarde,
Als het snijdend staal het treft.
‘Waartoe dient het u, ontmenschte,
Riep ik in vervoering uit,
‘Dus uw razerny te koelen
Op een zoo geringe buit?
Dreef u roofzuchts helsche prikkel
Tot een misdaad zoo verwoed,
Wat toch baat u, gruwzaam roover,
Dit onnoozel handvol bloed?’ -
De onmensch schudde met de lokken,
Dubbel grimmig op mijn kreet.
En een tweede jachtschot vloog er
Tot voleinding van mijn leed.
Ach! dit jachtschot ging verloren
In de ruimte van de lucht,
En de wreedaart liet my over
Aan mijn eindeloos gezucht.
'k Koesterde mijn lieve wichtjens,
Siddrend van den donderknal;
Maar, onwetend van hun rampen,
Blind in 't naadrend lotgeval.
Ach! terwijl ik op die wichtjens
Oogen vol van teêrheid vest,
Wat verneem ik, groote Hemel,
Dat zich kronkelt om het nest!
ô Hoe trillen my de vlerken
Om het angstig jagend hart,
Daar ik my die stond herinner!
Hoe vernieuwt zich al heur smart!
Opgekropen langs de linde,
Wrong een slang zich om den tak,
Die, met opgesparde kaken,
't Schrikhoofd door de bladers stak.
't Monster, op zijn prooi geschoten,
Greep mijn weereloos gezin,
Ach, hy zwolg het voor mijn oogen
Met een' enklen adem in.
'k Weet niet wat my toen gebeurde,
Dat my in dat oogenblik
't Hart niet wegsmolt in den boezem,
Niet versteende van den schrik.
Ach! mijn gaaitjen, ach! mijn jongen
Zag ik jammerlijk geslacht.
Hoe gelukkig, Herderinne,
Waar ik voor hen omgebracht!
'k Vlood die doodelijke streken
Waar ik al mijn schat verloor; -
Maar, helaas! ik voer mijn rampen,
Waar ik vlucht, de wareld door.
't Is een jaar na deze slachting,
Dat ik met een heesche keel,
Eenzaam door de stille boschjens
Mijne jammerklachten kweel.
Maar hier boeien my mijn rampen,
Hier, hier trok het hart my weêr;
Hier, hier wil ik blijven treuren,
Tot de rouw my gants verteer.
lize.
Zie den traan des mededogens
Die my tintelt op 't gelaat.
Hy getuigt u van een' boezem
Die voor uw ellenden slaat.
Maar vertroost u in mijn lijden;
Zoo het troost in 't lijden is,
Dat met ons ook andren deelen
In des levens droefenis.
't Meisjen zweeg. Zy wilde spreken,
Maar de schaamte bond haar tong,
En een zucht ontvlood haar lippen,
Die zich aan het hart ontwrong.
Ach! (dus zegt zy) mocht ik spreken,
En ontlasten dit mijn hart!
Maar eens meisjens plicht is zwijgen,
En verstikken wat haar smart!
Naar het Portugeesche, getyteld passerinho.
1810.
‘Ik weet, gy hebt geleden,
Maar droog uw tranen af:
Voor kunst en kundigheden
Draagt abbas kroon en staf.
In schaduw dezer palmen
Hoor' elke zon die rijst
U louter vreugde galmen,
Van 's Konings disch gespijsd.’
De Vorst had uitgesproken,
En Sadig was gerust.
In palmenschuts gedoken,
Ontboezemt hy zijn lust.
‘Zoo (zegt hy), dat deze aarde
Voor Sadigs laatste stond
Een handvol heils bewaarde
Op Vaderlandschen grond!’
Nu lokt hy uit de snaren
Den toon van 't dankbaar hart:
Nu juichen woud en blaâren:
Nu zwijgen angst en smart.
Het boschloof roept den beemden
Den naam van abbas toe,
By Landgenoot en Vreemden,
En wordt zijn lof niet moê.
Maar Abbas gaat ten strijde,
En Sadig heeft geen brood;
En al wat hem benijdde,
Vertrapte hem in zijn nood.
Nu zetten vuile honden
De tanden in zijn kleed,
De nagels in zijn wonden,
En groeien in zijn leed.
Daar ligt hy neêrgeslagen;
Daar wenscht zijn ouderdom
Zijn eens doorstane plagen,
Zijn ballingschap, weêrom.
Daar wenscht hy zich verjongerd,
En duizend rampen meer,
Maar buigt, ter dood gehongerd,
Het hoofd bezwijkend neêr.
1811.
Nachtegaal en Koekoek streden
Om den zangprijs van het dal.
Hoe gelukkig zal hy wezen
Die dien zangprijs winnen zal!
Koekoek sprak: ik weet een regter,
Die ons vonnis wijzen kan.
Ooren heeft hy om te hooren
Grooter dan de groote Pan.
De Ezel kwam, men gaat aan 't zingen.
Langoor bromt eens in de keel,
Rekt zich uit, en geeuwt en luistert
Naar het lied van Filomeel.
Wind en bosch en stroomen zwegen.
Eindlijk zegt hy: ‘Gants niet kwaad;
Maar het is te wild gezongen,
En het blijft niet in de maat.’
Na een korte poos gegrinnik
Geeft hy d' ander ook gehoor,
Koekoek flux aan 't koekoekschreeuwen,
Koekoek, koekoek, na als voor.
‘Bravo! ja, dat noem ik zingen,
(Zegt hy) dat 's de rechte toon!
't Nachtegaaltjen piept wel aardig,
Maar de Koekoek spant de kroon.
Dat zijn klinkklaar zuivre jamben;
Dat 's een maat naar mijn verstand:
Daar is 't zoet by in te slapen;
'k Hou niet van dien Griekschen trant.
1811.
- - - Crimine ab uno
Disce omnes.
virg.
Eene arme Weduwvrouw, nu mooitjens op haar dagen,
Had ergens in het Gooi haar woning opgeslagen.
Zy leefde zuinigjens, eenvoudig, en heel stil,
Van moestuin, stal, en werf, en land, en duiventil,
Onkundig van de pracht, en huis- en tafelweelden.
Twee dochters, sterk en frisch, die de armoê met haar deelden,
Verzorgden wasch, en bleek, en slechte boerenpot.
Drie zoggen liepen rond door 't ruime varkenskot.
Één schaapjen met één kalf was in de koestal over.
Zoo leefden zy gezond, en vergenoegd, en pover.
Zy had voor 't huis een hof, naar de oude wet
Met paalwerk in het rond heel netjens afgezet,
Deels met een haag van dicht en groenend lover.
Een werf daarby (nu noemt men 't basse-cour),
En, op die werf, een haanneef, koekeloer;
Een haan, voor wien wat veders draagt moest wijken;
Nooit zaagt ge in 't land, van kraaien zijns gelijken.
Die stapte daar als rijksvoogd op den vloer.
Hy had een stem, een toonklank in zijn gorgel,
Die 's zondags, dwars door kerkgezang en orgel
Zich hooren deed; en zoeter van geluid
Dan veldtrompet, of doedelzak, of fluit.
Op zijn gekraai was beter staat te maken
Dan op den slag van 't uurwerk van Pavv,
Want, onder dit en andre zeven zaken,
Verstond hy zich op de astrologery,
En wist de zon haar weg wel voor te palen,
Indien ze by geval van 't rechte spoor mocht dwalen.
Zijn kruinkam blonk als fijne bloedkoraal,
En was getand als de oude torentransen;
Zijn bek was als het git der paternosterkransen;
Zijn beenen als lazunr, met nagels blank als staal:
En, als één goud na 't kunstigste bruineeren,
Was heel zijn dosch van schitterende veêren.
Dees schoone Haan, als vader en gemaal
Had onder zijn gezag een zevental matresjens,
Al hennetjens, gekeurslijft als princesjens,
Of zustertjens of dochters van mijn heer;
Maar, evenwel, in alle deugd en eer!
(Men weet toch, hoe gepluimde heertjens leven.)
Maar een van die, de schoonste van de zeven,
(De fraaistgekleurde hals die m' ooit met oogen zag,
En daar een rechte gloed van diamant op lag!)
Was juffer Partelot, zijn grootste favorietjen
Zoo mollig als een dons, en scheutig als een rietjen;
Die zat hy op een dag wel twintigmaal op 't lijf.
Ook was het inderdaad een goed slag van een wijf:
Zy was beleefd, gedwee, teêrhartig, en bescheiden,
En had hem, van haar jeugd, pas zeven dagen oud,
Reeds lief gehad, en binnen 't jaar getrouwd;
En verder....ô! Zy wisten 't met hun beiden,
En meenden 't wel. Dit immers is genoeg. -
Maar 't was een lust, wanneer hy 's ochtends vroeg,
Zoo dra de zon haar oogen op hem sloeg,
Zijn morgenlied: Het daget uit het oosten,
Zoo helder zong; ja, 't was om 't hart te troosten.
Want toen was nog, van hier tot 's warelds end
De beestentaal zoo algemeen bekend
Als nu het Fransch; en ieder Taalgeleerde
Zocht ook zijn soort waarmeê hy liefst verkeerde
En koffyhuis of kransjen hield, in 't kot,
Of op de werf, of achter 't varkensschot,
En daarvan nog het woord: een graantjen pikken.
't Gebruik was zoo; nu zegt men liever: likken.
Maar, sints die tijd en dat gebruik verliep,
Gaat nergens ook de taalkunst meer zoo diep,
En niemand zal uit stal of duif huis klikken.
De Fries-alleen (gelijk Stevijn vermeldt),
Wanneer de kraai de winterkou voorspelt
Verstaat hem nog, maar blijft in 't andwoord stikken.
't Gebeurde nu by d' eersten morgengloed,
Als Koekeloer met heel zijn vrouwenstoet
Op stok zat, en, naast hem, zijn Partelotjen,
Dat hy op eens een gil gaf door zijn strotjen,
Als van een mensch die in den droom verschrikt,
Of, doodsch benaauwd, naar lucht en adem snikt.
Zijn Partelot ontzette, en riep hem wakker,
En zei: ‘Wel foei! ben jy een slaapsteêmakker?
Ge jaagt een mensch de bare dood op 't lijf.’
‘Och (andwoordt hy), het spijt my, lieve wijf;
Ik vond my daar van zulk een nood bevangen,
Ik voel my de angst nog in den boezem prangen!
Zoo deze droom my maar ten goede keert,
Of 't onheil van mijn hals wordt afgeweerd!
Ik droomde, en dacht, ik liep zoo wat te luieren
Met onze tuin wat om en om te kuieren,
Als ik een beest in 't oog kreeg, als een hond,
Dat op my viel, en naar mijn leven stond.
Zijn kleur was rood en trok wat naar den geelen;
Zijn staart was dik, als hier de vischpansteelen;
Zwart was zijn oor en 't puntjen van zijn staart:
Zijn muil was spits, en als een kat gehaird;
Zijn oog, één vuur, een schrik om aan te kijken!
Dit trof my zoo. Ik zag hem niet te ontwijken.’
‘Wech (zei zy), wech! Ontstelt gy daar zoo van?
Nu ken ik u niet langer voor mijn man.
Ik schaam my-zelv, zou ik een mem beminnen!
Mijn man geen moed! dat ging my aan de zinnen.
Neen, neen, een vrouw eischt in een man verstand,
En moed daarby, die schrappen durft in 't zand.
Geen gek, geen uil, geen drasbroek moet hy wezen,
Die, denk eens aan! die voor een droom zou vreezen!
Is dat een vent, die voor een droom vervaart?
Een mannenhart hoort by een mannenbaart.
En gy, op 't oog, een haantjen als een parel,
Gedraag u toch als een rechtschapen karel!
Of weet ge niet, dat droomen droomen zijn:
Dat 's ijdelheid, en anders niet dan schijn?
Zy komen voort uit ingewandverstopping,
Of uit de maag, in zware spijsverkropping.
Als drabbig bloed, niet naar den eisch gekookt,
Naar boven stijgt en door de hersens spookt.
Uw droom is ook (en 't kan niet anders wezen)
Uit overmaat van 't lijmig bloed gerezen,
Dat in den slaap de plethorieke liên,
Wat iemand droomt, bestendig rood doet zien;
't Zij roestig zwaard, of pijl, of ander wapen;
't Zij wild gediert', met open muil aan 't gapen,
Of rood van huid; het zij een brandend vier
Met rode vlam; of bloedig moordgetier;
Of ovenbrand met gloênde Salamanderen.
Zoo werkt de kracht der zwarte gal in anderen,
En jaagt hun schrik van zwarte beeren aan,
Of bullenbaks, als duivels voorgedaan,
Ja duivels zelfs, die hun de klaauwen wijzen,
En aan een mensch het hair te berg' doen rijzen.
Ik spreek hier niet van ander temp'rament,
Of wat hun kracht in elks verbeelding prent:
Die 't weten wil, kan dikke boeken lezen.
Ik stap er af, en hou de zaak bewezen.
Maar Kato-zelf, die zoo verstandig dacht
Zei die niet reeds: Geef op geen droomen acht?
En even dus, Geleerden en Doktoren
In menigte, zoo na hem als te voren?
Neen, man, vrees niets; maar, eer wy slapen gaan,
Om 's hemels wil, laat u van 't vrouwtjen raân,
Neem wat jalap (ge moet er niet van huiveren)
Of rheum in, om maag en bloed te zuiveren.
Of is hier ligt geen potjenskraam omtrent,
De tuin geeft op, voor die de kruiden kent,
Waarmeê ge 't lijf van boven en van onderen
Ontlast: een stof!...ge zult er van verwonderen.
Ik bid u doe 't. Ik ken uw naturel,
Dat zweer ik u, en uw complexie wel.
De jaartijd is bedenklijk dezer dagen;
En doet gy 't niet, gy zult het u beklagen.
Daar komt heel licht een boze tertiaan,
Een zenuwkoorts, of erger nog, ter baan.
Een dag of twee een digestîf genomen
Van wormtjens, baat; die kunt ge licht bekomen.
Of anders, eet wat frissche centory
Met donderbaard, en daar wat huislook by;
Hier na wat vlier- of wat kornoeljebessen.
Die dat bezit, hoeft geen Aptekersflessen.
Hier staan ze frisch te groeien; pluk ze vrij,
En vrees geen droom: ik neem de zaak op my.’
‘'k Bedank u, lief (dus vangt hy aan te spreken),
En neem het aan voor 't hartlijkst liefdeteeken.
Maar, Kato -! Ja, ik geef den man zijn recht,
Hy is een bol, en weet wel wat hy zegt.
Doch niet te min, hoe Kato wordt geprezen,
'k Heb in mijn jeugd toch ook wel iets gelezen,
En weet heel goed wat in de boeken staat;
Maar menig een leert anders, in der daad!
Men leest alom, dat droomen voorbeduidsels
Van goed of kwaad, en echte lotontsluitsels
Van 't wichtigst zijn dat ons op de aard ontmoet,
En by de proef blijkt deze stelling goed.
Een oud autheur schrijft immers van twee knapen
Die op een reis niet wisten waar te slapen.
Dat ze in een stad zich scheidden van malkaâr,
Waar de eene hier een bed zocht, de andre daar:
Zoo dat op 't laatst een hunner taamlijk slaagde,
Maar de andere in een stal een bondel stroo bejaagde.
't Was middernacht als de een, daar hy op 't bedde lag,
Zijn reisgenoot in tranen voor hem zag.
Die tot hem sprak in dees benaauwde woorden:
“Kom tot mijn hulp, men wil my hier vermoorden!
Vlieg, vlieg! ik ben in 's Konings ossenstal,
Aan de Oosterzij', die uitkomt aan den wal.
Verlaat my niet in 't uiterst aller nooden,
Om 's hemels wil! of - tel my by de dooden.”
De man verschrikt, schiet uit zijn slaap, en - zeit:
Waartoe me ontrust? een droom is ijdelheid. -
Hy legt zich om, en, weêr door slaap bevangen,
Verschijnt hem nu, met gants verbleekte wangen,
Van bloed bedrupt, en, met de borst doorboord,
Zijn reisgezel, en zegt: Ik ben vermoord:
“Men heeft mijn lijk in rundermist verborgen.
Sta op, en ga, met d' opgang van den morgen,
En hou den kar die uit de poort zal gaan,
(Daar lig ik in) en zijn berijder, aan.”
Nu siddert hy; - en ziet by 't eerste dagen
Door de open poort een boeren mistkar jagen,
Met rundermist tot boven volgetast,
En roept, vol schriks: “Grijpt mannen! grijpt dees vast,
En onderzoekt de lading van zijn wagen:
Hier ligt mijn vriend, mijn reisgenoot verslagen.”
Men vindt het dus, en straft den moordenaar.
Hier was 't een droom, en deze droom was waar.
Of, wilt gy meer? Twee andre reisgenooten,
Die tot een tocht naar overzee besloten,
Vertoefden lang door tegenwind aan 't strand,
Tot dat op eens het Westen blaast door 't wand.
't Was avondstond, en, om van wal te steken
Verbeidt men tot de morgen aan zal breken.
Nu slapen zy. Maar de een hoort op zijn bed
Een kenbre stem, die hem in onrust zet,
“Vertrek niet”, zegt, en deze taal doet hooren:
“Indien gy gaat, uw leven is verloren.
Ontwaakt, deelt hy zijn makker alles meê,
En zegt: Blijf hier, en gaan wy niet op zee.
De makker lacht: Dat moet ge my vertellen,
Dat ik een reis om droomen uit zou stellen.
Vooral niet, vriend! een droom is slechts bedrog:
Dat was van ouds, en dat beweer ik nog.
Zijt gy bevreesd, gy moogt hier langer blijven;
Ik stoor my aan geen klap van oude wijven.
Vaarwel! - Hy gaat, en, in een korte stond
Verheft een storm, en alles gaat te grond.
Ik had nog meer exempels aan te voeren,
Maar 't mocht misschien en u en my ontroeren.
En daarom, wijf, het zij er meê zoo 't wil,
Bedachtzaamheid is geen belachbre gril;
En, roekloos hy, die droomen durft verachten!
Gewaarschouwd, eens, moet zich de wijze wachten!
Kenelmus ook (de heilig, dien gy kent,
Al staat hy niet in ieder kerklegend,)
Wien, uit den vorst van Mercia geboren,
Zijns Vaders kroon en zetel was beschoren,
Zag, weinig tijds voor dat hy 't leven liet,
Den moordenaar die hem het hart doorstiet.
Zijn Voedsteres, als zy zijn droom verklaarde,
Beval hem aan, dat hy zich wel bewaarde;
Maar ach! de knaap, naanw zeven jaren oud,
Was groot van ziel, en op zijne onschuld stout.
Ik zou er wel een vleugelveêr om geven,
Indien gy 't laast, zoo als het staat beschreven.
Maar hoor, mijn lief! Sla op Macrobius,
En dat was toch geen oud-langetten muts.
Hy, die den droom van Scipio verhaalde,
Dien Corenhart in 't Nederduitsch vertaalde,
Stelt, dat de droom of ander nachtgezicht
Ons zeker van de toekomst onderricht.
En heeft men zelfs geen droomboek by de luiden,
Waar in men vindt wat alles mag beduiden?
Noch meer dan dat! Wat deed Augustus? zeg!
Smeet hy den droom als onbeduidend weg?
Vooral niet! Neen, hy wachtte zich ter degen.
De vijand had hem lelijk beet gekregen,
Had hy gedacht als Juffrouw Partelot. -
Plutarchus ook! verklaar me dien voor zot! -
Zie Farao, zijn schenker en zijn bakker;
Zie Jozefs droom van schoven op den akker!
En wat al meer! - Geloof my, beste schat,
Een droom, als droom, beteekent al zoo wat.
Ik wil niet eens van Brutus nachtspook praten,
Astiages, of andre potentaten,
Of Cezars vrouw, of de arme Hecuba.
Een droom zegt iets. - Dus geen centaurea!
Geen donderbaard, geen vlier, en geen jalappe!
Ik mag ze niet, wat uw Hoogwijsheid snappe.
Doch lang genoeg! Van dit propoost niets meer! -
Dit is geen droom maar waarheid, op mijn eer:
Ik ken geen ding dat zoo mijn hart kan streelen,
Dan, op den grond met Partelot te spelen;
En zie ik slechts die kraalronde oogjens aan,
Zoo is mijn zorg en alle vrees vergaan.
Wat dunkt u, wijf? Gy moogt my ook wel lijden,
(Niet waar, mijn hart?) in spijt van die 't benijden.
En daarom, kom, we zitten hier wat naauw,
En in dit hok ziet alles even graauw....
Wat zegt ge er van! Nu, houdt u niet verlegen,
En wees geen kind. Ge kunt er heel wel tegen.
Her uit, her uit! - Met vloog hy op den grond,
Want, 't was de tijd en volle morgenstond.
Nu riep hy tok, tok, tok, en al de hennen
Verschenen straks om hem als heer te erkennen,
En welgemoed liep hij zijn Harem door,
En deed zijn plicht; maar Partelot ging voor:
En naderhand, wel meer dan twintig keeren,
Zat hy ze nog, by poosjens, in de veêren.
ô! 't Was een leeuw, als hy door 't schulpzandpad
Met hooge borst en op zijn tenen trad,
Geen grond gevoelde, en als een vorst spatseerde,
Het moedig oog nu hier dan derwaart keerde,
En, tok, tok, tok, waar hy een korrel vond,
De wijfjens om zich heen vergaderde in het rond.
Nu laat hem hier zijn heerlijk lot genieten!
We zien zoo straks, wat daaruit voort zal vlieten.
De maand ging om, waarin de wareld wierd;
De Lente kwam, met telg en bloem gesierd,
En tooide 't veld. Het zilverwitte laken
Der boomgaard stoof, en deed de paden kraken;
En Grasmaand bood een lieven voorjaarslach.
Het was nu juist haar allereerste dag;
Een boze dag, gelijk de lieden weten,
(Duc d' Alva werd zijn bril toen afgesmeten,
Zoo dat hy met een lange neus bleef staan.)
Die meenig een veel spots deed ondergaan;
Maar Koekeloer, zoo preutsch en fier als immer,
Bedacht dit niet, en 't ging hem nog veel slimmer.
Hy stapte dan, gesteveld als een held
Met laars en spoor, van zijn serail verzeld,
En zag de zon in 't Oost-ten-zuiden blinken,
En, zonder klok of bel te hooren klinken,
Hy wist hoe laat (dit lag zoo in zijn aart),
En had het fix, en kraaide metter vaart,
Met zoo'n geluid, zoo krachtig, en zoo helder,
Dat Pluto er van opsprong in zijn kelder,
En Charon vroeg: Wie maakt daar zoo'n rumoer?
Die aanstonds zei: 't Is haanneef Koekeloer.
Hy had gekraaid, en, met een statig wezen,
Het geen hy by zich-zelv' zeer filozofisch vond:
‘De zon (zei hy) is vijftien graad gerezen.’
Toen, knikkend: ‘Partelot, kom hier en zie eens rond!
Zeg, is het niet een heerlijke ochtendstond?
En hoort ge daar die distelvink wel fluiten?
En ginds die sijs? Wat is het lief hier buiten!
Niet waar? Kom hier, en gaan we wat ter zij'.
ô! 'k Voel mijn hart zoo lustig en zoo blij,
Wanneer ik in 't geboomt' die vogeltjens hoor zingen.
Ik zou, van lust, wel uit mijn veders springen.’ -
Mijn goede haan! wis hadt ge nooit geleerd,
Dat vreugde steeds in droefenis verkeert.
Mijn Oudoom zei by alles: ‘Maar na dato!’
Dat is een woord, zoo goed als een van Kato
Of Seneca. Doch hiervan afgestapt!
Een oude Vos, recht listig en doortrapt,
Die drie jaar lang in 't bosch zich had verborgen,
Kroop door de heg, en juist op dezen morgen,
Het tuintjen in, waar onze kraaiersbaas
Zijn hennetjens geleidde, en op de zelfde plaats.
Hy hield zich stil gedoken in de bladen,
Zoo, als die doet, die toelegt op verraden,
Op rooven loert, of, met geleider laag
Een armen bloed wil pakken by de kraag.
ô Moordenaar, ô valschaart, ô verrader!
Gy, Gaviljon (of wie geleek u nader)!
Gy, Vosmeer, die dat machtige Amsterdam
Zoo listig wist te leevren aan de vlam!
En, die, voor hem, de Trooiers wist te doeken!
Wat zeg ik best, om u ter deeg te vloeken,
En dan den dag, den uchtend boven al,
Die 't hoenderkot niet licht vergeten zal?
Och, Koekeloer! waart gy op stok gebleven
Dien ganschen dag; ja, uw geheele leven!
De droom had u gewaarschuwd; waarom dan
Naar vrouwenraad geluisterd, als een man? -
Maar, ijdle klacht! wat zijn moet, moet geschieden.
't Ging Adam zoo, en duizend braven lieden.
Een wijfjens tong bracht menig in den nood;
En vrouwenraad -! Een mandvol weegt geen lood.
Het ga zoo 't ga, men kan ze niet betrouwen.
De Haan sprak zoo: ik, zeg nooit kwaad van vrouwen,
En die het doet, doet kwalijk. Op mijn woord! -
Doch, niet te veel te beuzlen! Gaan wy voort.
De lucht was zoel, en by dat schoone weder
Lei Partelot zich in de zon wat neder,
En bakerde daar op den warmen vloer,
By de andre zes. En onze Koekeloer
Zong wakker op, en fraaier, naar mijn meenen,
Dan Haarlems strandmeermin, of eene der Sirenen.
't Geviel dat op een struik een vlinder zat,
Waar onze haan 't opmerkzaam oog op had,
Als, wip! de vos hem toesprong uit de bladeren.
En ijlings, paf! stokt hem het bloed in de aderen.
Hy zong niet meer, maar sloeg de vleugels uit,
En riep: tok....tok, met sidderend geluid,
Als iemand wien een doodschrik koomt te treffen.
Natuur leert dus aan elk gediert' beseffen,
Wat, vijand is, en wien het heeft te ontvliên,
Al heeft het hem te voren nooit gezien.
Zoo stond de Haan, en springt om weg te vluchten.
Maar Reintjen sprak: ‘Daar valt hier niets te duchten,
Mijn beste Heer met uw fluweelen rok;
Wees niet verschrikt!’ en zette zich voor 't hok.
‘Ik ben uw vriend; wel foei! wat zoudt gy vreezen,
'k Doe niemand kwaad, of - 'k wil een booswicht wezen.
Ook koom ik niet om hier belet te doen,
Maar lei my slechts te luistren in dit groen,
Om naar uw zang op mijn gemak te hooren.
'k Ben, in mijn soort, recht muzikaal van ooren,
En vind uw stem zoo lieflijk en zoo zoet,
Dat my Longeou niet half zoo wel voldoet.
Wat hebt ge een borst! ook meer verstand van noten,
Dan 'k ergens vond by wezens op twee poten.
Want ons geslacht dat op vier voeten treedt,
Deugt niet het minst voor zanger of poëet;
En van uw soort moet ieder dat bekennen,
De zang hoort t'huis by snavelbek en pennen.
Mijn heer uw Vaâr, (ô! 't was mijn beste vrind!)
Dat was een haan! hy werd van elk bemind;
Men vindt er geen als hy, dan in historie -
Uw moeder ook, roemruchtiger memorie,
Een schoone vrouw, bescheiden, net, en kuisch, -
Die kwamen wel ten eten aan mijn huis;
En 't waar my lief, u ook zoo eens te onthalen.
Maar zingen -! Ja, dat zeg ik menigmalen,
'k Heb, buiten u, nog nooit zoo'n zang gehoord,
Als uit zijn keel. 't Kwam uit het harte voort.
Dat pectus quod disertum facit, weetge,
Dat zat er in, dat keek er door een reetje;
Dat moet er zijn by die naar glorie staat,
En zoo deed hy. Hy had natuur te baat,
En, om zijn stem nog meerder kracht te geven,
Vertrok hy 't oog - (het was om van te beven!)
En rekte zich de hals ontzachlijk uit,
Als waar 't zoo'n pijp, zoo'n leêren brandspuitstuit.
Daarby, hy was een man van oordeel, en belezen.
Ik zie hem nog (dit dunkt my) in uw wezen.
Want als men hem zoo vlak in de oogen keek,
Dan had hy iets dat naar God Mars geleek. -
Maar ga toch voort. Ik meen u niet te dwingen,
Doch doe my de eer van nog eens op te zingen.
Laat zien of gy, een nog wat jonger hoen,
't Met zulk een zwier en kracht uw vader na kunt doen.’
De brave Haan stond daar als opgetogen,
En voelde niet hoe snood hy wierd bedrogen:
Die vleitaal werd genoeglijk ingeslikt.
Zoo gaat het meer, dat iemand wordt verstrikt.
Straks zet hy zich op 't uiterst van de tenen
En rekt zijn hals, en heel zijn lijf met eenen,
En draait en wringt dat hem 't gezicht vergaat,
En kraait het uit, dat hy te trillen staat.
Braaf! zegt de Vos, en ziet hem 't oog genepen,
En houdt in eens hem by de keel gegrepen.
En stuift terstond, gelijk een wind zoo vlug,
Naar 't boschjen toe, met Haanneef op de rug,
Die, in den klem besloten van zijn tanden,
Niet weet waarheen, noch waar hy zal belanden.
ô Noodlot, dat geen stervling kan ontgaan,
Hy mag dan boer, of koning zijn, of haan!
Ach! dat zijn wijf geen droomen wou gelooven!
Ach! dat ge juist hem zulk een kool woudt stoven.
En, op wat dag? Een maandag, denk eens aan!
Een dag, genoemd naar Luna, naar de maan!
Naar Luna, die, met zoo veel aangezichten,
Voor vier verstrekt! En die vergeet haar plichten! -
Die, als Diaan, de bosschen zuivren moet,
Duldt dat de vos op arme hoenders woed'!
Als Hekaté, de honden kan doen bassen,
Laat van een vos den hoendervorst verrassen!
Als Prozerpyn, ten minste vloeken kan,
Ziet zwijgend toe, als wist zy nergens van! -
Moest een Godes met zes of zeven namen,
By zoo'n geval zich niet te barsten schamen?
Zoo zy geen haan voor 't leed beschutten mag,
Wat geven wy haar peetnaam aan den dag?
Daar sleept men hem in 't aanzien van zijn vrouwen,
Gevangen. Wee dien oogen, die 't aanschouwen!
ô Welk gehuil! wat bittre jammerkreet
Verheft zich daar by dit afgrijslijk leed!
Nooit hoorde de aard een zoo aandoenlijk kermen
Toen Gozewijn van uit Klarisses armen
Door 't Basterdzaad gesleurd wierd by zijn baard,
En nederviel voor 't Nonverdelgend zwaard.
Van Priamus begeer ik niet te spreken,
Op de eigen wijs van Pyrrhus staal doorsteken;
Karthagoos wal, met vlam en klacht vervuld;
Of duizenden, door Neroos zonder schuld
Veroordeeld. Neen, waar immer werd gekreten,
Hier wordt een vorst, (een koning mag hy heeten,)
Een vader, man, en broeder te gelijk,
In eigen hof en wettig koninkrijk,
Met kroon op 't hoofd en purpren staatsiekleeding,
Zijn volk ontrukt, met trouw- en rechtvertreding,
En voelt, geens vijands zwaard, maar tanden, in de nek.
Hier hangt hy, met het hoofd hem benglende uit den bek,
Slaat naar den heilgen grond van zijn bewindstafvoering
De draaiende oogen rond, beneveld door de ontroering,
En hijgt naar d'ademtocht; wellicht, den laatsten snik!
Wie, droeven, troost u in dit doodlijk oogenblik!
De Weduw hoort het straks, en vliegt met beî haar spruiten,
Verbaasd van 't naar gekerm, de keuken door, naar buiten,
En ziet Reinier, die recht naar 't boschjen snelt,
En d' armen haan, helaas! in zijn geweld.
Zy roept: Een vos! een vos! Uit mannen! uit geburen!
En fluks weet Flink, de hond, zijn halsring door te schuren,
En Jaap, en Gijs, en Piet, met knuppels in de hand,
Vervolgen op een draf den moorder, dwars door 't land.
Een algemeen geschreeuw der trouwe dorpelingen
Gaat op, vervult de lucht, en stoort het vogelzingen,
En 't was of aarde en hel in barensarbeid was.
De ganzen vlogen op en gaggelden door 't gras,
En de eenden kwaakten door de vijvers, dat het raasde.
Een bijenzwerm, die daar op bloemen aasde,
Toog op den krijgsroep aan, en gonsde door de lucht,
En wette in arren moed heur angels in de vlucht.
De kevers sloegen meê hun onvolgroeide vlerken
Van onder 't rugschild uit, op elzenrijs en berken;
Maar stortten aan den voet van 't schuddende geboomt',
Dat met zijn blaadren ruischt, als van den wind doorstroomd.
De muggen sliepen nog aan boord der waterkreken,
(Hoe anders zouden zy by 't veldgebrom ontbreken!)
En 't schorre kikkervolk, dat aan den vliet ontsprong,
Zet ook zijn gorgel op met uitgezwollen long.
Ik wil van torenkreet noch aaklig klokkenkleppen,
Allarm slaan van de trom, noch stormgeroffel reppen,
Want toren, klok, noch trom bevond zich in 't gehucht;
Maar hooren beide en zien verging er van 't gerucht.
De varkens knorden in de veestal onder 't loeien
Van 't kalfjen, en 't gebulk der naastgeweide koeien;
En 't teedre schaapjen bliet van deernis en van angst,
By 't daavrend hondgeblaf der buurschap, tuk op vangst.
't Is zeker dat jack straw niet half zoo'n leven maakte
Als hy een Vlaming zag, en minder vloeken braakte
Met al zijn menigte, dan hier op Sinon Vos
Werd uitgedonderd, die al vluchtend week in 't bosch.
Maar zie, hoe snel 't geluk zich om kan wenden.
De droeve Haan zag de uitgerukte benden
In aantocht, maar te langzaam voor den spoed
Des roovers, die hem vast heeft in zijn snoet
En, ieder sprong, hem sterker schijnt te nijpen,
Daar de angst, hierby, hem 't doodzweet uit doet zijpen.
In 't eind, hy spreekt uit d'eng geklemden strot:
‘Wel foei, Sinjeur, wat is dat Landvolk zot!
Zy meenen u in 't loopen te achterhalen!
Ik zou ze dat met goeden schimp betalen:
Ware ik als gy, ik zei: Vervloekt gespuis,
Wat beeldt ge u in? keer om, en naar uw huis!
'k Ben reeds in 't woud, en (springt gy hoog of lager)
De haan blijft hier, hy zij dan vet of mager:
Ik lust hem zoo; mest gy een ander hoen
Zoo vet gy wilt, ik kan het hiermeê doen.’
De Vos zei: ‘Ja,’ - en in dit uit te spreken,
Weet Koekeloer hem uit den muil te breken,
En vliegt om hoog, tot boven op een boom.
Daar stond Reinier en keek als in een droom.
‘Och, Haantjenlief (dus sprak hy), wil niet denken,
Dat 'k oogmerk had om u een veêr te krenken.
Ik maakte u maar uit louter spotterny
Wat bang, mijn vriend: zoo waar, geloof me vrij.
Kom af, kom af. Ik zie, gy zijt verlegen;
Och, dacht ik dat, ik had wel stil gezwegen,
Maar kom, kom hier, op dat ge wat bedaart.
Geloof my, man, gy zijt te licht vervaard.’
‘Neen (zei de Haan); de Duivel mag my halen
Met vleesch en bloed, al wou hy zeven malen,
Zoo gy my meer dan deze reis betrekt.
Ik weet het nu, waartoe de vleitaal strekt.
Ik zal niet meer, om hooger toon te kraaien,
Tot uw vermaak, met hals en oogen draaien.
Wel zingen, zij voortreflijk in die 't kan;
Wel toezien is nog beter voor een man.
De Vos stond stijf met de oogen neêrgeslagen,
En Haanneef kraait eens op, zijn vrijheid ten bewijz'.
Nu (riep de schalk), vaar wel! gy hebt u braaf gedragen:
Maar immers, 't was April, en, met uw welbehagen,
De vinding, hoe 't ook viel, verdient toch altijd prijs.’
Hoofdzakelijk uit chaucers oud Engelsch nagebootst.
1817.
Och Vrouwtjen, hoe gaat gy zoo bitter bedrukt,
De wang zoo bedropen, het hoofd zoo gebukt?
ô Zeg my, wat doet u de handen zoo wringen,
Of wat aan uw oogen die tranen ontspringen? -
Ach, Schipper! 'k Ben Moeder, mijn Kind is verscheurd.
Vraag nooit aan een Moeder wat leed zy betreurt;
Waar zou zy, waar kan zy haar tranen aan geven,
Dan 't Wicht van haar boezem, haar leven van 't leven!
'k Verloor al mijn rijkdom, de vrucht van mijn schoot,
En zag het een offer der smartlijkste dood.
Ik bracht het aan 't water om 't lijfjen te wasschen,
Daar greep het een ondier dat school in de plasschen.
Daar werd het een prooi van den Nijlkrokodil,
Die loerde in het rietbosch, verscholen en stil:
Zijn muil greep het aan met een vreeslijke wonde,
Zijn staart sloeg het teffens op eenmaal te gronde.
Maar neem me in uw bootjen en voer my gezwind
(Dit bid ik, dit smeek ik) ter wraak van mijn Kind,
Naar 't schelfland, het eiland van Kaiman, hun Koning;
Hem wil ik het klagen, ik moet naar zijn woning.
Geen staart heeft die Koning om mede te slaan,
Maar ooren aan 't hoofd, om mijn klacht te verstaan.
Ik wil voor dien Koning den moorder beklagen,
En 't bloed van den booswicht tot wederwraak vragen. -
Neen, Vrouw (sprak de Schipper), blijf gy daar van daan.
Ik zal naar dat eiland van Kaiman niet gaan.
Ik kom in 't gezicht niet van Kaiman den Koning,
Al boodt gy me al 't goud van zijn land tot beloning. -
Wel Schipper, zoo geef my uw boot slechts te leen,
Zoo ga ik er zelf in mijne eenzaamheid heen.
Geen mensch houdt my af van mijn reis naar den Koning,
Al bood hy me een wareld vol goud tot beloning. -
De Vrouw vliegt als razend en dol in de schuit,
En schiet voor den stroom als een bliksemstraal uit.
De Schipper blijft achter en wacht op den oever,
En ziet haar verdwijnen, hoe langer hoe droever. -
De varende trad nu het koningshof in;
Daar zat hy op de eiers der Vrouw Koningin,
En 't talrijk gebroed van hun vruchtbare sponde
Kroop daar als de Prinsjens des Rijks in het ronde.
De Vrouw sloeg aan 't beven, en knielde in het stof
Zoo dra haar het oog van Zijn Majesteit trof.
Want niemand bestond er van knapen of ridderen,
Die hem in het aanzicht kon zien zonder sidderen.
Zy boog zich en sprak schoon van vreeze schier stom:
ô Koning, heb deernis, ik bid er u om.
'k Moest één van uw knechten mijn Kind zien verscheuren;
ô Laat my ook wraak van den moorder gebeuren!
Ik weet het, Heer Koning, mijn klacht neemt gy aan.
Geen staart is u eigen, om neder te slaan;
Maar ooren aan 't hoofd, om mijn beden te hooren;
ô Schenk aan die beden uw koninklijke ooren! -
‘Gy oordeelt (was 't andwoord), gy oordeelt my recht.
Maar Vrouwtjen, gy hebt toch niet alles gezegd.
'k Heb ooren, geen staart; maar, gy zult het bevinden,
'k Heb tevens een muil om u meê te verslinden.’ -
De vloed bracht het schuitjen, maar zonder de vracht,
Te rug aan den oever waarop men haar wacht;
De Schipper ontroerde op 't wanhopig gezicht.
En alles beschreide de Moeder by 't Wicht.
1822.
‘Ai zeg eens, gy Huisman, hoe staat daar die kluis
Van Romoald ledig, ten Westen van 't kruis?
Ik kwam hier als boetling, in vurig verlangen
Om van zijne handen mijn aflaat te ontfangen.
Maar 'k vond de deur open, het dak schier ontbloot,
En 't venster gebroken. Of is de man dood?’ -
Och neen hy; hy leeft nog, maar ging hier van daan,
En 't staat onze boeren op menig een traan.
Ik kan u niet zeggen hoe diep wy 't betreuren.
Het is, om het hart uit den boezem te scheuren.
De man was zoo heilig, zoo goed, en zoo wijs!
Wy hadden hem liever dan heel 't Paradijs.
De man kon zoo bidden! Wat had hy een stem!
Wat waren het woorden van kracht en van klem!
Het klonk door zijn neus zoo ontzettend en helder;
Al lag hy geknield in den ondersten kelder,
Het drong door den hemel zoo goed als van 't dak,
En ieder ontroerde, wanneer hy maar sprak. -
‘Maar zeg my, waarom toch verliet hy zijn cel?
Gy hadt hem hier lief en verzorgdet hem wel;
Hy was een goed herder, en hield van zijn lammeren.
Nu mist ge zijn hoede, het is te bejammeren!
Gy schreit om zijn afzijn, ik deel uw verdriet,
Maar dat hy vertrok, dit begrijp ik my niet.’
Uit needrigheid, Heertjen. Wy dachten altijd,
Indien hy eens gaat, dan zijn wy hem kwijt.
Van hier gaan, bedenk eens! en elders gaan sterven,
En ons door zijn dood, van zijn lichaam onterven!
De man was zoo heilig! dit stak ons in 't hoofd,
Dan waren wy ook van zijn beenders beroofd.
Want als hy eens dood is en heilig verklaard,
Wat is dat gebeent' dan ons dorpjen niet waard!
Hoe zal 't op zijn grafsteen mirakeltjens regenen!
Hoe zal er de Hemel ons allen om zegenen!
Wat brengt het ons beêvaarts en offers en goud,
Als eens een kapel om zijn graf wordt gebouwd!
Wy peinsden hier over, en pleegden des raad:
‘Wat zal er van worden, zoo hy ons verlaat?’
Dus achtten wy 't veiligst, daar tegen te zorgen,
En wilden hem eens op een avond verworgen.
Want (denk eens, Mijnheerlief!) zoo'n heilig! zijn graf!
Wy stonden het, ja, voor ons leven niet af.
Maar och! hy was needrig, en hield van geen eer.
Hy had het vernomen, men zag hem niet meer.
Nu staan wy bekommerd en raadloos verlegen!
Maar 't leed moest ons treffen, en wie kan er tegen?
Wat baat alle voorzorg of wijs overleg!
't Was zucht tot bewaren, en 't nam hem ons weg.
1822.
Als de Godheid van den dag
Met een zachten afscheidslach
Op het aardrijk nederzag,
Smolt een star van 't firmament
Uit de blaauwe hemeltent
Tot een daauwdrop af, en vloot
In een Lelies blanken schoot,
Waar zy tintlende in bleef hangen,
Als een traantjen van verlangen
Op verliefde Maagdenwangen.
‘Welkom, dierbre Gastvriendin’
(Sprak der bloemen koningin)!
‘Dat uw teedre vriendschapsmin,
In een wederzijdsch gevoel,
My den heeten boezem koel'
Van het gloeiend zonnevuur
Dat ik naauwlijks meer verduur!
Kom mijn rijken tooi verschoonen!
Blijf, ô blijf steeds by my wonen!
'k Zal u eeuwig dank betoonen.’
Neen, onnoozle, riep zy, neen;
Ondanks uw bevalligheên,
Wy zijn lot- noch standgemeen.
'k Viel van hooger Ethertrans,
Dronken van mijn hemelglans;
En in dit kortstondig graf
Spiegel ik mijn oorsprong af,
Daar ik de eens bepaalde poos
Op de leliesteng of roos
Om mijn diepen afval bloos.
‘Lieve, heldre Hemelspat
Van een onbezoedeld nat
Op mijn hagelzuiver blad!
Parel van dat maatloos strand
Dat het wijd Heelal omspant!
Wees mijne onschuld tot sieraad
Op dit smetteloos gewaad;
Laat zy met uw luister pralen,
En van uit deze aardsche dalen
't Oog des hemels tegenstralen!’
Neen, vergeefs weêrhieldt gy my!
Naauwlijks gaat de heerschappy
Van uw korte nacht voorby,
Of uw boezem, thands zoo dicht,
Opent zich voor 't Zonnelicht;
En het schijnsel dat dit spreidt
Roept my weêr tot heerlijkheid
Uit uw sterflijk bloemgebladert,
Als 't weldadig uurtjen nadert
Dat den afval weêr vergadert.
't Licht brak door. Als 't schuldloos wicht
Dat by 't wiegjen nederligt,
Op den lonk van 't blij gezicht
Naar zijn moeders armen spoedt,
Vliegt de daauwdrop 't in 't gemoet
Dwars door 't vloeibre luchtazuur;
Maar de Lelie staat geen uur
Op haar Gastvriendin te staren,
Of haar sap verdroogt in de aâren
En zy strooit haar losse blaâren.
Dicht by Lunaas zilverglans
Hoog, in de uitgespannen krans
Van 't safier der wolkentrans
Werd de Zwerfster nu vereend
Aan 't schakeersel van 't gesteent'.
Straks nam de Englenschaar haar op,
En aan de eens gevallen drop
Werd hare eerplaats weêrgeschonken
Om met 's Hemels schittervonken
In den starrenriem te pronken.
Stervling, die, met dieper val
Dan van 't schittrend starrental
Tot het needrig bloemendal,
Op den laagen aardhoop vielt,
Van het wormgespuis doorkrield!
ô Vergaap u-zelven niet,
Zoo u 't slijk zijn vriendschap biedt!
Eenmaal moet gy, na 't verzinken,
Weêr in 's hemels gordel blinken,
Als Gods vreêbazuin zal klinken.
Na het Deensch. 1822.
Oude lieden moeten keuzelen,
Dat was zoo van Noachs tijd;
En, indien zy soms wat beuzelen,
Grijsheid scheldt men alles kwijt.
Wilt ge dus, ô jeugdig Paartjen,
Aandacht geven voor een poos
Aan den praat van Bestevaârtjen,
'k Heb hier iets uit de oude doos.
Daar waar thands de Turken huizen,
Dicht by 't oord waar Troje lag
(Om 't op 't naauwst niet uit te pluizen,)
Voerde Krezus eens gezag.
'k Meen dien Rijkaart zoo vermetel,
Die zich zoo gelukkig hield,
Maar wiens Rijk en koningszetel
Ras door Cyrus was vernield.
Solons naam behield hem 't leven,
Op den rand van 't houtmijtvuur,
Die de les hem had gegeven:
Zie op 't laatste levens-uur.
Maar die Paai was lang vergeten;
En daar stond een groote stad,
Kolofon van ouds geheeten,
Die zoo iets van....Holland had.
In die stad nu, rijk van menschen,
Was het vol van Ambachtsliên,
Waar ge wat het oog kost wenschen
Wijd en zijd te koop mocht zien.
Alles naar de nieuwste smaken,
Juist als heden in Parijs;
Maar de kunst van stoelenmaken
Stond er op byzondren prijs.
Of er reeds Bergères waren,
Is een punt van groot geschil,
En zoo licht niet op te klaren;
Maar het zij daarmeê hoe 't wil;
Kanapees en tabouretjens,
Met fauteuils in alle soort,
Vond men daar uitnemend netjens,
Raadsgestoelten, en zoo voort.
Polytechnes was een karel
In dat stoelenmakers gild;
En zijn wijfjen was een parel,
Uit geen schelvisch-oog geschild.
't Was een staal van Echte-luidtjens
Als de zon maar zelden zag:
Want nooit kropen ze uit de muitjens,
Of by hen was 't bruiloftsdag.
Luimen, kibblen, of krakeelen,
Grilletjens van eigenzin,
Brengt men uit zijn kinderspelen
Somtijds wel by 't huwlijk in.
Maar hier was het heel wat anders:
Eens van inborst en gemoed,
Leefden ze als twee Salamanders
In één lichterlaaien gloed.
't Was niet, rijzende uit de veêren,
‘Ik wil koffy; ik wil thee: -
Ik zal me een kadetjen smeeren;
Ik een mastelijnen sneê.’ -
Neen, van de ochtend tot den avond
At en dronk men eensgezind;
Nooit in sentiments hoogdravend;
Nooit het hoofd vervuld met wind.
't Was een lust om 't aan te kijken,
Als de man aan 't schaven stond;
't Vrouwtjen ijvrig zat te strijken,
Of de schort voor 't lijfjen bond.
Och, zy waren zoo te vreden,
Zoo gelukkig met malkaâr;
Alle huwlijkszaligheden
Stroomden uit op 't lieve paar.
‘Wel Aëdo, (zei een Buurtjen
Uit de kelder om den hoek:)
Naar ik zie aan dat postuurtjen
Wordt uw lijfjen taamlijk kloek.
'k Wil er u geluk meê wenschen;
'k Wensch het ook met hart en ziel:
Want nooit zag ik één paar menschen
Dat zoo van malkander hiel.’ -
‘“Van malkander (zei zy,) houen!
Wel voorzeker, Vrouw Sibil,
Waarom zou men anders trouwen?
Tusschen ons komt nooit geschil.
Wat er vloeien moog of ebben,
Altijd bruischt die liefdevliet.
Zoo malkander lief te hebben,
Doen Jupijn en Juno niet!’” -
Dit hoort Juno in de wolken,
En, tot razens toe, verstoord,
Zweert zy by des afgronds kolken
Wraak voor 't onvoorzichtig woord.
‘'k Zal haar 't roemen wel verleeren,
En die zoete huwlijksvreugd
(Zegt zy) gaauw in leed verkeeren;
Dat er ieder lang van heugt.
Hoe! een wijf van veertien weken,
Die pas weet wat trouwen is,
Zal zich in mijn zaken steken!
In mijn echtgeheimenis!
Mag ik (is mijn man te vreden,)
Hier niet leven naar mijn zin,
Of een kleuter van beneden
Steekt haar vuile neus daarin?
Neen, de henker mocht dat velen! -
Zoo ik met mijn man eens kijf,
Huis- en disch- en bedkrakeelen
Zijn de glorie van een wijf.
ô Ter deeg zal zy 't gevoelen
Die mijn godheid niet ontzag,
Of ik weet mijn wraak te koelen,
En wat Junoos spijt vermag.’ -
‘Eris!’ roept zy of het dondert.
Iris hoort haar stem en komt,
Om dien harden schreeuw verwonderd.
En van angst en schrik verstomd. -
‘Scheer u weg, ik roep geen Iris:
Eris roep ik, haal ze, ras!
By den pot die hier te vier is,
Komt geen Iris my te pas.’ -
Eris komt, en krijgt bevelen. -
'k Roer dien gantschen boel niet aan;
Eris weet haar rol te spelen;
Zien we slechts hoe 't is vergaan. -
Polytechnes stond te werken:
't Was een Burgemeesters throon,
Rondom ingeleid met perken;
Boven op, een lauwerkroon.
Een Meduzaas hoofd met slangen
Sloot in 't kunstig lauwerblad:
't Voorhoofd stond met beî de wangen
Van haar kronkels ingevat.
Over schouders, borst, en lenden
Hingen zy al krullend af;
't Geen aan hen die 't volkjen menden
't Hoogst-ontzachlijk aanzien gaf.
'k Vond eens, 'k weet niet waar, geschreven,
Dat (naar 't Amsterdamsch gebruik,)
Dit den oorspronk heeft gegeven
Aan de Burgemeesters- pruik.
Doch een ander schrijver meende,
Dat men 't Amstelsch hoofdgestel
Aan Meduza niet ontleende,
Maar een Gratie uit de Hel.
Hoe dit zij, de man was nijver,
En het kunststuk liep op 't lest;
En het wijfjen meê vol ijver,
Weefde tevens al haar best.
‘'k Ben haast vaardig (zei hy), vrouwtjen:
Van de week is 't werk gereed.’ -
‘Ja, maar (riep zy van 't getouwtjen,)
Ik nog gaauwer met dit kleed.’ -
‘Neen, ik meen 't u af te winnen;
Maak daar staat op,’ zei de man. -
‘In het weven en het spinnen,
Weet ik toch wel wat ik kan.’ -
Hy daarop weêr: ‘Laat dat wezen;
Wedden wy, gy zijt het kwijt.’ -
‘Daarvoor heb ik niets te vreezen,’
Zegt zy, met verbeten spijt.
‘Ik kan ook mijn handen roeren
Als het pas heeft, denk dat vry;
En hoe veel ik uit wil voeren,
Staat toch, meen ik, slechts aan my.’ -
‘Nu, ik wed.’ - ‘Ik wed daartegen.’ -
‘'k Hou u dubbeld.’ - ‘Ik nog meer.’ -
Thands gemord, gepruild, gezwegen,
En gezuurmuild keer aan keer.
Stil en stroef by één gezeten,
Zag men weêrzijds voor zich heen;
Tong en spraak was uitgesleten,
En de keel verroest zoo 't scheen.
Lust en Echtheil was geweken;
Altijd was het vrouwtjen dwars
Als de man haar aan kwam spreken;
Hy daartegen, bits en barsch.
't Slot van alles was verkoeling -
Wrevel - afkeer - staâge twist;
En van Junoos wraakbedoeling
Werd geen vingerbreed gemist.
'k Schuw de gruwlen hier te ontblooten,
Uit dit eerst geschil ontstaan.
Jongvereenigde Echtgenooten,
Neemt er toch een voorbeeld aan!
Wacht u - niet voor 't eerst krakeelen,
Dat is niet genoeg gezeid:
Wat de harten kan verdeelen,
Is de minste kleinigheid.
Neen, maar leert eenstemmig denken;
Zijt één wezen, ziel, en zin;
En - uw huwlijkszegen krenken
Kan geen Hemelkoningin.
Uit het Grieksch.
1823.
De visschen hadden lang elkander opgegeten,
De grooten namelijk de kleinen, als wy weten
Dat de oude herkomst is en 't loffelijk gebruik.
Zy smeekten om een Vorst, die zou dat onheil stooren.
Een Reiger vond men goed, die scheen daartoe geboren;
Maar deze had toch ook een buik.
Wat zwarigheid? hy wordt verkoren,
En nu is 't alles puikjes puik!
De grooten vreezen hem. Hy stelt hun vraatzucht perken.
't Verschil was spoedig op te merken,
En heel de vijver juicht om 't veel geringer leed.
Doch 't groot geboefte zei den kleenen:
‘Die snavel en die lange beenen!
Goed is hy, zeker; maar wie weet!
Een Reiger, wordt hy boos, is moeilijk om te temmen,
Wie zou 't gevaarlijk dier ontzwemmen,
Indien hy zich recht gelden deed!
Hy kon ons allen, zonder stikken,
Wel door zijn langen hals verslikken.
't Was best indien men hem de bek en schenkels brak
En dan zoo veel men wilde in d' open gorgel stak.’
Men vond het goed; het werd besloten;
(De kleinen zijn toch steeds het speeltuig van de grooten)
Maar als vorst Reiger nu geen bek meer had of poten,
Ging 't vratig snoekenbroed op nieuw zijn ouden gang,
Thands voor den Koning niet meer bang.
En wat hielp nu de goede Koning
Dan tot een ijdele vertooning,
Die, ongesnaveld, krachteloos,
Maar stil te prijken zat in 't kroos,
Met somtijds van verdriet te geeuwen,
Of vruchtloos 't hola uit te schreeuwen
Wanneer het in 't verwarde diep
Een weinigj' al te onzinnig liep!
ô Visschen, zoo gy moet verslonden,
Wat scheelt het u door welke monden?
Dan - zoo ik echter kiezen dorst,
Ik koos een Reiger met een gaven bek tot Vorst.
1824.
‘Geef (sprak de Paauw), gy Raaf, die purperroode brozen,
Zy passen by mijn fraai met goud doorstikt gewaad:
Ge ontstalt ze me in den slaap, en 'k zag den dageraad
Sints daaglijks over my om 't vuile schoeisel blozen,
Dat by uw kleeding voegt, maar by mijn dosch misstaat.’
‘Vooral niet (zei de Raaf)! Ik weet van geen verruilen;
Doch had de misslag plaats, zoo heeft zy plaats in 't kleed.
Geef gy me uw veedrenpronk waarop ge u dus vermeet;
Mijn laarzen passen aan mijn voeten; u, die vuilen,
Waarmeê ge in zotten praal op mist- en drekhoop treedt.’
De Schildpad zat die twist eerst zwijgende aan te hooren,
Doch eindlijk roept zy uit: De Raaf heeft groot gelijk;
De hoogmoed stelt niet slechts het geen hy heeft te prijk,
Maar heeft Natuur aan elk zijn eigen deel beschoren,
Die rijk is wil altijd nog rijker zijn dan rijk.
Na Dschami gevolgd. 1826.
Eens was er tusschen Neus en Oogen
Een zwaar, een schriklijk zwaar geschil.
't Was, wien het eigendom behoorde van den bril,
En 't werd welhaast voor 't Recht getogen,
Want zelden, dat m'in twist de twistzaak schikken wil.
De Tong was advocaat; zy had geleerd te spreken,
(Partijen konden 't niet,) en 't Oor moest rechter zijn.
Dat immers oordeelt opperfijn,
En hoort wel aan de vedelstreken
Of 't hair des strijkstoks van een haas is of konijn.
't Pleidooi begon: ‘De Neus (dus liet de tong zich hooren)
De Neus heeft zekerlijk de waarheid aan zijn kant;
De Neus is 't, wien de bril (als ieder weet) omspant;
De Neus is voor den bril ontwijfelbaar geboren:
Dit leert Voltaire-zelf, dien heb ik tot guarant.Candide ou l'optimisme.
Beschouw die glazen eens. Een boogjen is daartusschen,
En, vraagt men wat die bocht voor nut heeft of beduidt,
Zy is een klaar bewijs dat alle weêrspraak stuit,
En toont ons openbaar een zadel zonder kussen,
Die om den ronden rug waar ze op gezet wordt, sluit.
En stel, men had geen neus; wie zou den bril dan dragen?
Waar bleef dan heel 't gebruik van dit zoo nuttig glas?
Dan was 't een nietig vod en kwam geen' mensch te pas.
Ook altijd moest partij den Neus vergunning vragen,
Zoo dikwijls de ouderdom kourant of bijbel las.
En wil men nu den Neus uit die possessie drijven;
Wel, dan waar 't afgedaan met reden, recht, en wet,
Dan waar wat vrijheid heet en volksgezag, verplet.
Ja, Rijken zijn vergaan, maar dit zal eeuwig blijven:
De bril wordt nergens ooit, dan op den Neus gezet. -
Doch: de Oogen zien er door. - Dat 's enkel usurpeeren;
Daar is nooit servituut aan de Oogen toegestaan.
Dat noem ik, met het oog door ons terrein te gaan;
Neen, onze grond is vrij, dat durf ik stout beweeren,
En duldden wy 't voorheen, dit moet nu afgedaan.
Men zegt; “De brillen zijn voor de Oogen om te kijken.” -
Vooral niet! maar zy zijn een deftig neussieraad:
Men heeft slechts rond te zien hoe achtbaar 't iemand staat.
Ja, laat de Mode-zelv hierin het vonnis strijken,
Meest kijkt m'er over heen; zy maskren ons 't gelaat.
En daarom draagt men ze ook in alle slag van kleuren,
In licht of donker bruin, in gras- of watergroen,
Naar 't best aan 't aanzicht vleit om 't gunstig voor te doen.
Dit doet een voorwerp wel zoo duidlijk niet bespeuren,
Maar 't is de Modedracht voor lieden van fatsoen.
“Doch 't lezen....” Gekkerny! men hoeft niet meer te lezen,
Daar 't alles in het rond van Maatschappijen krielt;
Daar zit de wijsheid aan des sprekers voet geknield.
Geen studie meer behoeft, om recht geleerd te wezen,
Hoor Redevoeringen met vrijheidszucht bezield!
En hiermeê sluit ik dan, en durf gerust vertrouwen,
Dat dit verlichte Hof, door billijkheid vermaard,
By 't doen der uitspraak zich zal vinden onbezwaard,
Den Neus by 't oud bezit en volle recht te houen,
Daar de eisch der Oogen niet ontfanklijk wordt verklaard.’
Nu zweeg de Tong een poos, en - sprong naar de andre zijde,
En ving voor de Oogen thands een Tegen-rechtspleit aan.
Alleen was ze, en verplicht ook deze voor te staan;
(En immers 't slechtst moet ook verdedigd nu ten tijde,)
Hoewel 't niet half zoo wel het Oor scheen in te gaan.
'k Neem in mijn voordeel aan, hernam de zelfde spreker,
Wat voor party, de Neus, meer los dan welbedacht
Van kussenzadelboog te berde werd gebracht:
Het maakt klaarblijkelijk het recht der Oogen zeker,
En toont hem als ons paard ter onzer dienst bevracht.
Ei lieve! zal nu 't paard zich heer des zadels roemen?
Of is 't de heer, die 't toomt, en zadelt, en berijdt?
Wie is er meester van, die 't oplegt, of die 't lijdt?
Zoo mag hy zich ook heer van zijn berijder noemen,
En 't karretj' is de knecht van 't wiel waarover 't glijdt.
‘Maar stel, daar was geen neus.’ - Wat onberaden woorden!
De kreuple had geen kruk, de meester had geen knecht;
Wat gaf dat voor bewijs van eigendom of recht
Dat heer of kreuple, aan kruk of dienaar toebehoorden?
My dunkt hiermeê 't pleidooi genoegzaam wederlegd.
‘Maar 't is een neussieraad.’ - Zoo zijn de lievereien.
Het is als neuslivrei dat brillen siersels zijn;
En geven ze aan 't gelaat een recht geleerden schijn,
Of kunnenze op 't gezicht een zeekren luister spreien,
Het krulletj' en de staart hoort even zeer aan 't zwijn.
‘En 't lezen!’ - 'k Geef het toe, dat 's heden overbodig.
Doch valt er niets te zien dan letters op papier?
Tooneel en schouwburg dan, toilet en modezwier,
En kaartspel en salet, is daar geen zien by noodig?
Wat vult men de ooren dan met zulk een dwaas getier?
‘Voltaire heeft gezeid...!’ Nu ja, dat mag zoo wezen;
Hy had een grooten neus, dien was hy veel verplicht,
Die was vijf zesde deel van heel zijn aangezicht;
Doch had party die plaats naauwkeuriger gelezen,
Hy vond ze voor den Neus van geenerlei gewicht.
'k Verwacht dan dezerzijds van uw Hoog-Edelheden...
Hy wilde verder gaan, maar 't zuizen wijd in 't rond
Verbaasde en sloot in eens den welbespraakten mond,
't Geduld was gants ten eind'. En, waartoe verdre reden,
De Rechtbank immers wist hoe zy de zaak verstond.
In 't kort! het vonnis werd op 't plechtigst uitgesproken;
't Was duidlijk, en de Neus verkreeg zijn vollen eisch;
Maar, neemt de Neus zijn bril, zoo moeten reis aan reis
De kijkende Oogen met hun luikklep toegeloken.
En hiermeê scheidde men van 't Hooge Rechtspaleis.
Nu vraagt men mogelijk, wat de Oogen hierby wonnen,
Of wat de triomfant? - Gy lacht,
Doch, Vrienden, neemt de les in acht!
Al menig zwaar proces waar zeker nooit begonnen,
Indien men op 't gevolg van de uitspraak had gedacht.
1826.
Een arme Heiden boog gedurig voor zijn God,
Een houten beeld, reeds oud en, mooglijk, half verrot,
Maar door de verfkwast met wat kleuren overstreken.
Daar lag hy diep bedroefd op 't ijvrigst voor te smeeken.
Ach, zei hy, Huisgod, wien mijn vader jaren lang,
En ik byzonder eere, en aan wiens kniên ik hang,
Zie toch mijn armoê: 'k heb geen brood om by te leven,
Verschaf my nooddruft, ach! gy immers kunt ze geven.
Te werken heb ik niet, en 't hongren valt zoo hard;
Och wist ge eens by gevoel, hoe jammerlijk het smart!
Een halve daalder slechts zou me immers recht verrijken,
Daar had ik alles meê. - ô Laat me niet bezwijken.
Zie hier een leege beurs, die leg ik voor u neêr;
Ai vul die, 'k ben hier na een half uur rustens weêr.
Denk, wat ik aan u deed om u mooi op te schikken,
Dat ge in de bogaart niet meer vooglen zoudt verschrikken,
Maar hier een God zijn, die, bezat ik geld als zand,
Bewierookt worden zoudt, zoo goed als één in 't land.
Zoo sprak hy, en vertrok vol eerbied in 't verwachten,
En keerde een poos daarna, vervrolijkt van gedachten;
Hy at, verzekerd van een kleine handvol geld,
En had het Bakkerswijf daar weêr op uitgesteld;
Ja zelfs ook onderweg zich schoenen laten meten,
En was zijn armoê in de zoete hoop vergeten.
Nu kwam hy weêr. - De beurs was plat, en niet een duit,
Hy schudde wat hy mocht, geen heller viel daar uit.
Nu was hy raadloos en wanhopig. In verwoedheid
Grijpt hy den afgod aan: Erkent ge zoo mijn goedheid,
Gy, onbarmhartig beeld (dus zegt hy) lig daar neêr!
Nu krijgt ge nooit van my de minste vriendschap meer.
Indien gy nukken hebt, ik ook dan heb mijn nukken.
Paf, zegt hy, smijt het om, en 't valt in duizend stukken;
Hy-zelf, hy schrikt er van. - Maar 't glinstert op den grond.
Daar liggen patakons by menigte in het rond!
De holle balg van 't beeld hield geld in zich besloten,
En de oopning was voor 't oog met lood weêr toegegoten.
Het beeld was redloos weg aan splinters; maar de schat
Behield den armen man die 't lelijk ding bezat.
Mijn vriend, hebt ge ook niet wel een afgod waar ge aan offert;
Het zij dan 't geel metaal dat ge in uw schatkist koffert;
't Zij 't ijdle pronkbeeld van geleerdheid zonder baat,
Met stijve staatsamaar en strakgeplooid gelaat;
't Zij eerzucht, roemdorst, of al soortgelijke grillen
Waar we allen meestendeel ons leven aan verspillen;
Of wat het zijn mag daar ge uw heil van wacht, wellicht
Voor slooft en arbeidt als een eerste en duurste plicht?
(Och, ieder heeft doorgaands zoo'n popjen dat hy huldigt
Als waar hy 't boven God zijn gantsche ziel verschuldigd.
Ga in u-zelf, doorzoek uw boezem en gedrag,
En zalig, die er zich geheel van zuivren mag!)
Wel! zeker, dat het u nooit zegen toe zal voegen,
Laat af, van voor dat ding in 't oud gareel te zwoegen,
Maar grijp het moedig aan, en brijzel 't gants tot gruis,
Zoo koomt u van omhoog de ware zegen t'huis.
1827.
Thands kruipt ge in slaverny; maar gy! beklaagt u niet!
Het is geen ongelijk, 't is recht dat u geschiedt.
As we did in the previous exercises where we extracted the whole chapters, we will save the extracted poems as seperate, and numbered, files.
Exercise
Expand the code of the previous exercise to include a counter for numbering the poems, and saving the poems one by one. As with the previous exercises use ‘poem + counter’ or something similar as a filename.
Solution
counter = 1
for div in root.find_all('lg'):
if div.get('type') == 'poem':
poem = "poem_" + str(counter)
with open(f"{poem}.txt", "w", encoding="utf-8") as text_file:
text_file.write(div.text)
counter += 1
Again, we now have many seperate files. But we will also want to create a single file containing the poems in a structured manner.
Exercise
Adapt the code above to save the extracted poems to a single csv. If you feel lost, just go back a few exercises and look at what we did there. Remember, first list, then dataframe.
Solution
poem_list = []
counter = 1
for div in root.find_all('lg'):
if div.get('type') == 'poem':
poem = "poem_" + str(counter)
content = div.text
poem_list.append([poem, content])
counter += 1
import pandas as pd
poems = pd.DataFrame(poem_list , columns = ['poem', 'content'])
poems.to_csv('poems.csv')
Extract the poems per chapter¶
We now have extracted the separate chapters, or the separate poems. It can also be interesting to extract the separate chapters with their corresponding poems.
Exercise
Create a Dataframe containing all the (numbered) chapters and poems:
The chapters must be numbered consecutively
The poems must be numbered consecutively per chapter
This means that you will need to extract chapter information from the XML, in addition to the poem information. Also, something to number the chapters is needed.
Solution
You code should look similar to the code below.
import pandas as pd
chapter_list = []
c_counter = 1
p_counter = 1
for div in root.find_all('div'):
if div.get('type') == 'chapter':
chapter = "chapter_" + str(c_counter)
content = div.text
for poems in div.find_all('lg'):
if poems.get('type') == 'poem':
poem = "poem_" + str(p_counter)
p_content = poems.text
chapter_list.append([chapter, poem, p_content])
p_counter += 1
c_counter += 1
p_counter = 1
poems = pd.DataFrame(chapter_list, columns = ['chapter', 'poem', 'content'])
| chapter | poem | content | |
|---|---|---|---|
| 0 | chapter_2 | poem_1 | \nO nimium faciles anrem praebere puellae!\nDi... |
| 1 | chapter_2 | poem_2 | \nMet zweet, en bloed, en stof begruisd,\nToog... |
| 2 | chapter_3 | poem_1 | \n- Hine progeniem virtute futuram\nEgregiam!\... |
| 3 | chapter_3 | poem_2 | \nI.\nDaar, waar de grijze Rhijn, gereed\nOm N... |
| 4 | chapter_3 | poem_3 | \nII.\nAan d' inham, daar de breede stroom,\nI... |
| ... | ... | ... | ... |
| 92 | chapter_74 | poem_1 | \nDe visschen hadden lang elkander opgegeten,\... |
| 93 | chapter_75 | poem_1 | \n‘Geef (sprak de Paauw), gy Raaf, die purperr... |
| 94 | chapter_76 | poem_1 | \nEens was er tusschen Neus en Oogen\nEen zwaa... |
| 95 | chapter_77 | poem_1 | \nEen arme Heiden boog gedurig voor zijn God,\... |
| 96 | chapter_78 | poem_1 | \nThands kruipt ge in slaverny; maar gy! bekla... |
97 rows × 3 columns
As you can see we now have the poems numbered per chapter, and each chapters nicely numbered as well. This datafame will make a nice and ordered dataset for further analysis or presentation.
Having extracted different types of content and saving them to text and csv, we could, for example, use these for further analyses. Remember that saving files without specifying a pathname saves them to the root folder of Jupyter. This folder might clutter up quickly and it is wise to clean it up regularly or keep it clean by specifying a pathname to a specific folder.